Skip to main content

Full text of "Bulletin de l'Herbier Boissier"

See other formats


CA 4 
— 


« re RU 
= Sr 


<a 
“. 


a —_—— y] = 
Gibson-Inu NE 
mm 9 
LA 


14 


A 
RR 


si 


Fo 
| 


1 


NE l 1 


# 
LR 


"in 


SOUS LA DIRECTION DE 


- Gustave BEAUVERD 


>. CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


wu... 29e série 


. :: Tome VII 


eo 


6 HAMBE 7X esse) 


PARIS BERLIN 
PAUL. KLINGKSIE CK BEE SRE FRIEDLÆNDER & SOHN 


Art 


> 


LONDRES N ER 
VILLIAM WESLEY & so ts x 
28, Essex Street, ie 


SAN, Car Istrasse. 


BULLETIN 


DE 


L HERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Ghaque Gollaboratenr est responsable de ses Iravanz.. 


SECONDE SERIE 
Tome VII. 1907. 
N° 1. 


Bon à tirer donné le 29 décembre 1906. 


Prix de l’Abonnement 


M) FRANCS PAR AN POUR LA SUISSE. — 95 FRANCS PAR AN POUR L'ÉTRANGER. 
a 0. 


Les abonnements sont regus 
A U’HERBIER BOISSIER 
CHAMBEZY (Suisse). 


PARIS BERLIN 
PAUL. KLINCKSIECK R. PRIEDLIENDER & SOHN 
3,@ue Corneille. 44, Carlstrasse. 


LONDRES 
WILLIAM WESLEY & SON 
28, Essex Street. 


1907 


+ 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 
y compris la Hollande, la Suede et la Norvege. 


z 


& pour numéros égarés. 


r 


L’expedition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée, l’administration du Bulletin décline toute responsabilit 


4) É 
” es x 
. DB 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE ER e. 


SOMMAIRE DU N° 1. — JANVIER 1907. 


Pages 
LL — E. Hassler. — PLANTE PARAGUARIENSES NOYÆ "2 
VERFMERUSSGOBNITAR. . ... 2... 8 ae er 1 
I. — M. Tanner-Füllemann. — CONTRIBUTION A 
KERBDE DES LACS ALBINSE FREE EN 45 


Ill. — 3. Bornmüller. — BEITRÆGE ZUR FLORA DER 
ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS (Fortsetzung folgt)... >32 
I\. — Arthur Maillefer. — CHANMEÆESIPHON SPHAGNI- 
GLADON ISDN RR A ap TREO 
\. — Gust. 0. A. Malme. — XYRIDACEEN VON PARANA. 45 
\l. — Georges F. Reuter. — LE SONDRE NORVEGIEN 
v4 Avec une Introduction par M. le Dr John Brwurt.... .. AS 
\ll. — Camillo Karl Schneider. — POMACEZÆ SINICO- 
JAPONIC.E NOV.E et adnotaliones generales de Pomaceis 50 
MI — Franz Stephani. — SPECIES HEPATICARUN (suite), 59 
IN. — Gustave Beauverd. — SOCHETE BOTANIQUE DE 
GENEVE. Compte rendu de la Séance du 10 décembre 1906 : 
G. pr CaNboLLE, L'anlonomie de Ja floraison dans PBroussonellia 
papyrifera; Dr Pexarb, Sur la locomolion des dialomées: 
P. Gave, Herhorisation à la Dent de Rossane; Prof. GuisteR. 
Nouveautés floristiques du Semnoz: Prof. Cnopar, Quelques 
fossiles végélaux : W. Barry, Sur le reboisement du Jura .... 73° 


PLANCHES CONTENUES DANS CETTE LIVRAISON : 


Praxene I. — 1, et 2. Erigeron Hyrcanicus Bornm. et Vierhapper spee. nov. 
3. Erigeron Elbursensis Boiss.-Totschal. 
Praxcne II. — Pyrethrum hololeueum Bornm. spec. nov. 


AVIS. — La nouvelle adresse de l'éditeur de l'index sera 
communiquée plus lard aux abonnés du Bulletin. 


OBSERVATIONS 


Les auleurs des travaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 
ont droit graluilement à trente exemplaires en lirage à part. 
Aucune livraison n'est vendue séparément. 


Les abonnés sont i uvilés à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 
quai suivent la publication de chaque numéro. 


+ 


; ” aus N 


L'HERBIER BOISSIER 


BULLETIN 


DE 


L'HERBIER BOISSIER 


Gustave BEAUVERD 
Conservateur de l’Herbier. 


Tome VII (2ue serie) 
190% 


(Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux.) 


——— 0.2 $ 1602172 0 — 


Prix de l’Abonnement 


20 FRANCS PAR AN POUR LA SUISSE. — 25 FRANCS PAR AN POUR L’ETRANGER. 


Les Abonnements sont reçus 
A L'HERBIER BOISSIER 


CHAMBÉZY (Suisse). END, 
LIBRARY 


NEW YORK 
BOTANICAL 
GARDEN. 


GENÈVE 
IMPRIMERIE ROMET, 26, BOULEVARD GEORGES-FA VON 
1907 


BÉLER TEEN DE EME BTRR BOISSIER 
2m SÉRIE. — TOME VII. — 1907. 
: N° 1. 


PLANTE PARAGUARTENSES 


NOVÆ VEL MINUS COGNITÆ 


AUCTORE 


E. HASSLER. 


Pseudomacherium Hassler genus novum. — P. Rojasianum Hassler spec. 
nov. — Desmanthus Michelii Hassler spec. nov. — Aeschynomene natans 
Hassler spec. nov. — Disciphania Hassleri Chod. spec. nov. — Polygala 
tobatiensis Chod. spec. nov. — Sorocea saxicola Hassler spec. nov. — 
Polycarpon L. sect : Monostigma sect. nov.. — Polycarpon anomalum 
Hassler spec. nov. — Chodanthus splendens Hassler. var. glomeratus Hassler. 
var. nov. 


Un nouveau genre de Legumineuses du Paraguay. 


Pseudomachærium Hassler genus novum Dalbergiearum. 

Calyx manifeste quinquedentatus, dentibus subulatis in costulas desi- 
nenlibus; vexillum suborbiculatum, dorso gibbosum; ale falcatæ; carina 
arcuala subobtusa, petalis dorso cohærentibus; stamen vexillare ima basi 


! Les types de toutes les plantes décrites dans les Pl. Paraguarienses se trou- 
vent, sauf mention spéciale, dans les Herbiers Hassler et l'Herbier de l’Univer- 
sité de Genève; ceux portant la mention « Unicum» dans l’herbier Hassler 
seulement. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 4, 31 décembre 1906. 1 


2 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (2) 


liberum in parte superiore cum cæteris connatum, antheræ versatiles; 
ovarium manifeste stipitatum, medio inferiore triovulatum, stylus fili- 
formis incurvus, stigma parvum terminale; legumen stipilatum, oblongum, 
samaroideum, indehiscens, 2-spermum, superne in alam oblongam reli- 
culato venosam attenuatum, semen subquadrangulare, leviter compres- 
sum tomentosum. Frutex foliis alternis, imparipinnatis foliolis oppositis. 

A genere affini Lonchocarpo differt indole calycis, vexillo gibboso, 
ovario in parte media inferiore tantum ovulato, legumine samaroideo late 
alato, aliisque. 

A genere Machærio cui aspectu est persimile, differt imprimis foliolis 
oppositis, calyce, tubo staminali supra connato, ovario trispermo, legu- 


" mine bispermo. 


Notre nouveau genre appartient au groupe des Lonchocarpinæ (Taub.) 
cfr. Engler et Prantl. Nat. Pflzfam. IL, 3, p. 333 et il est très voism de 
Lonchocarpus H. B. K., il s’en distingue cependant très nettement par 
son fruit samaroïde et les autres caractères ci-dessus mentionnés; du 
genre Derris Lour., il diffère par le fruit et le calice denté. Il serait donc 
à ranger à côlé de Lonchocarpus H. B. K. sous le n° 3635. dans Engl. et 
Pril. 1. ec. Nous lui avons donné le nom de Pseudo Machærium, parce que 
par son aspect il rappelie les nombreuses espèces de Machærium de 
notre flore, ce n’est qu'après examen plus détaillé qu'il s’en distingue 
facilement par les caractères énumérés. 

Pseudomachærium Rojasianum Hassler. spec. nov. 

Frutex alte scandens, 10-15 m.; rami graciles flagelliformes, elongati 
ad 0,5 cm. crassi et 2-2,5 m. longi, vetustiores puberuli, leviter striati, 
cortice griseo sparse lenticelloso obtecti, juniores pubescentes subteretes 
pubescenles. Internodia 3-7 cm. longa. Folia impari-pinnata, petiolus 
communis 3-7 cm. longus, stipulæ deciduæ late triangulares 1,5 mm. 
longæ et 1 mm. late, rhachis 3-5 cm. striata, puberula, in quoque jugo 
articulala, internodia foliolorum 10-33 mm.; foliola 5, brevi petiolata, 
peliolulus crassus, pubescens, 1,5-2 mm. longus, lamina ovato-lanceolata 
vel ovato-elliptica 38/2, 50/25, 60/28 mm. basi rotundala, apice subretusa 
mucronala, penninervia nervis lateralibus 5-7. Foliola juniora utrinque 
in nervis et marginibus puberula et præcipue in pagina superiore pilis 
brevibus conspersa, vetustiora in nervo mediano tantum pilosula. Inflo- 
rescenlia axillaris, paniculato-racemosa, umbellis 3-5 floris composita, 
pedunculus sal crassus, leviter striatus, pilosulus 20-30 mm. longus, 
pedicelli graciles 4-8 mm. longi, bracteæ triangulares 1,5-2 mm. longæ 
ad basin cc. 1 mm. latæ ut bracteolæ lineari lanceolatæ 1-1,5 cm. longæ 


(3) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 3 


puberulæ. Calyx campanulatus cc. 3 mm. altus, pilis brevibus puberulus, 
dentes subulati 0,5-1 mm. longi, usque ad medium circiter in costulas 


Pseudomacherium Rojasianum Hassler. 


10 
= 
1 
1 
6 
mn 


a. Flos.... 
b, Legumen 


c. Semen ., 


desinentes vexillum suborbiculatum, dorso gibbosum, extus sericeum 
6-7 mm. longum et latum, basi exappendieulatum; alæ falcatæ 6-6,5 mm. 


% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me ser.). 1907 (4) 


longæ et ad 2 mm. latæ, basin versus ul carina sparse selosæ; carina 
arcuata, suboblusa, petalis dorso cohærentibus, cc. 8 mm. longa; stamen 
vexillare ima basi liberum, in parte superiore cum cæteris in tubum 
clausum cc. 8-9 mm. longum connatum, antheræ versatiles. Ovariuntr 
manifeste stipilatum pilis brevibus adpressis puberulum cc. 8-9 mm. 
longum et 0,5 mm. latum, ovula 3 in parte inferiore tantum ; legumen 
stipitatum, oblongum samaroideum inter semina leviter contraclum, 
indehiscens, bispermum, superne in alam oblongo-falcatam reticulato- 
venosam, attenuatum, stylo terminali coronatum. Legumen 22-28 mm. 
longum cc. 3,5 mm. latum, ala 16-21 mm. longa, 8-9 mm. lala, seminæ 
2 subquadrangularia leviter compressa 3,5/2,5 mm. endocarpio lomen- 
toso albicante detergibili obtecta. 

Species nova comili fideli, qui per dua lustra labora et privationes soli- 
tudinum paraguariensium mecum divisit, discipulo et amico mee, 
Teodoro Rojas Paraguariense, custode herbarii mei, dicata. 

Liana fruticosa 10-12 m. petala roseo-flavovirentia, badio striala. Ad 
margines silvarum prope Villa Rica florifera et fructifera mens : Januar. 
1905 Hassler n. 8619 et 8619 a. 


Une légumineuse méconnue de la flore paraguayenne. 


Dans ses contributions à la flore du Paraguay M. Marc Micheli décrit 
sous le nom de Neptunia hexapetala une nouvelle espèce de Mimosée du 
Paraguay, dont il dit lui-même ne pas être sûr de la détermination géné- 
rique à cause de l’absence de fruits sur les spécimens étudiés. Ce qui 
reste inexplicable est, que le savant auteur des Légumineuses du Para- 
guay, dans le doute sur la place générique de sa nouvelle espèce. l'ait 
attribué à un genre du groupe des Adenanthereæ, duquel elle était des le 
principe à exclure par ses antheres églanduleuses. — Cette observation 
me frappa lors de la trouvaille de mes premiers spécimens n. 923% 
trouvés sans fruits comme ceux de Balansa, et il ne restait pas de doute 
pour moi, qu'il ne pouvait s'agir que d’une Eumimosée et dans ce groupe 
il n'y avait que deux genres, Desmanthus et Mimosa, dans lesquels cette 
espèce pouvail être placée. 


EL ENG 


Rs 


(5) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 5 


Lors de mon dernier séjour à Caaguazu, un heureux hasard me fit 
trouver (in loco. classico) des spécimens de cette intéressante plante à 
l'état de parfait développement, avec fleurs et fruits mürs, et ma suppo- 
silion qu'il s'agissait d'une espèce du groupe des Eumimosees fut pleine- 
ment confirmée : les légumes si typiques ne laissaient plus de doute 
qu'il s'agissait d’un Desmanthus. 

Les spécimens de Balansa reproduits par la planche XVIT des Contrib. 
à la flore du Paraguay par M. Micheli, proviennent de champs récemment 
brüles et sont des repousses rabougries qui ne donnent pas une bonne 
idée de noire plante à cause du rachilisme de leur développement; en 
outre les spécimens que M. Micheli a eu a sa disposition, présentaient 
deux anomalies, qui ne se sont pas retrouvées dans mon matériel malgré 
un examen soigneux d'environ 40 exemplaires, récoltés dans les mêmes 
parages. L'une est celle dans laquelle M. Micheli dit avoir trouvé des capi- 
tules exclusivement composés de fleurs mâles; l’autre est l’hexapetalie 
des fleurs hermaphrodites. 

Dans le doute, et comme la description de M. Micheli présente en 
outre quelques autres différences (glabriété des folioles, etc.), j'ai laissé 
subsister comme variété le spécimen décrit comme Neptunia hexapetala 
Micheli. 

Parmi les Mimosees du Paraguay, notre plante est une des plus inté- 
ressanles par son port. Grâce à ses tiges ensiformes, à feuilles rares et 
éloignées, presque invisibles, elle rappelle de loin un de nos /ris ou un 
Sisyrinchium; aussi, en l’examinant de plus pres, grand est l’étonne- 
ment du collecteur de constater, que ce qu’il prenait pour des feuilles 
sont des tiges portant de minces feuilles et quelques rares fleurs et 
fruits. 

Le nom spécifique donné par M. Micheli étant basé sur une anomalie 
qui ne se retrouve pas dans mon abondant matériel, j'ai résolu de conserver 
cet ancien nom pour la variété seulement tandis que l’espèce typique 
sera dénommée : 


Y Desmanthus Michelii Hassler spec. nov.; 


P. p. quo ad varietatem Neptunia hexapetala Micheli in Contrib. Flor. 
Parag. I, p. 50, tab. XV. 

Suffrutez 30-60 cm. allus, rhizoma subhorizontale, lignosum 15-20 mm. 
crassum. Caules 2-5 erecto-arcuati, sublignosi, glaberrimi, distincte ensi- 
formes (haud triquetri ut in desc. beat. Michelii) in parte inferiore longi- 
tudinaliter plicato-striati 1,5-2,5 cm. lati, prope basin angustati subteretes. 
Internodia 5-6 cm. distantia. Ranu ut caules arcuali, ensiformes 8-12 mm. 


6 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (6) 


lati, 10-20 cm. longi. Stipulæ caducæ, oblique cordatæ, apice acuminatæ, 
basi infra insertionem productæ. Folia rara 3-6 cm. distantia, parva. 
Petiolus communis 5-6 mm. longus, pubescens, sub pinnis glandula 
oblonga, 1,2-3 mm. longa, munilus. Pinnæ unijugæ, rhachis apice setosa 
12-15 mm. longa, Stipellæ subulatæ 1-1,2 mm. Petioluli leviter incras- 
sati, puberuli. Foliola 7-10-juga lineari-oblonga, apice obtuse acuminata, 
basi obliqua 5-6 mm. longa 1,2-1,5 mm. lala, marginibus ut rhachis 
sparse setulosis. 

Pedicelli solitarii, puberuli 4-3,5 cm. longi, capitula globosa expansa 
16 mm. diam. Bracteæ numerosæ cc. 3 mm. longæ, infra medium lineari 
anguslal&, supra in laminam triangulari-spathulatam dilatatæ. Flores 
sessiles in capitulos aut hermaphroditos aut mixtos i. e. partim herma- 
phroditos et præcipue inferiores masculos, aggregati. 

Flores hermaphroditi : Calyx campanulatus quinquedentatus ce. 4 mm. 
longus. Petala 5-6 mm. longa, lanceolato-ovata in triente inferiore subli- 
nearia, apice leviter concava. Stamina 10 filamenta 10-12 mm. longa, 
antheris ec. 1.2 mmı longis 0,7-0,8 mm. latis. Ovarium subsessile gla- 
brum, ovulis cc. 25, stylo adjuncto cc. 13-14 mm. longum, stylus 
superne leviter incrassatus, stigmate cupulari. 

Florum masculorum omnes partes paullo minores petala 3,5-4 mm: 
stamina 5 longiora 3-4 mm., 5 breviora 2 '/s-3 mm. longa, ovarium 
obsoletum, stylus 6-7 mm. 

Legumen lineare, rectum, bivalve, post dehiscentiam valvis leviter 
falcalis, plano compressum, suturis marginalibus leviter incrassatis, 
valvis membranaceo-subcoriaceis, inter semina subseplalis, semina 
cc. 25, obliqua, subquadrangularia, versus marginem leviter compressa, 
1. e. obtuse bipyramidala, lævia albuminosa. 

Suffrulex erectus 30-60 cm. altus, petala alba intus flavescentia, legu- 
mina badio-nitentia. Prope Caaguazu in campis mens : Octob. floret et 
fructificat Hassler. n° 9239 a. 

Forma procumbens nob. 

E. campis recenler combustis : Habitu ut in icone a beat. Micheli dat; 
ceteris nolis ut in {ypo. 

Suffrutex prostratus vel semi adscendens 0,2-0,5 m. flos albus. Prope 
Caaguazu in campis recenter combustis mens. Mart. floret. Hassler 
n° 9239. 

Var. hexapetalus (Micheli) Hassler. 

Neptunia hexapetala Micheli 1. supra cit. e descript. 

Differt habitu, caulibus triquetris ? ensiformibus, petiolis, petiolulisque 


& 


(7) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 7 


glabris, foliolis margine haud setulosis, capitulis minoribus, capitulis e 
floribus masculis tantum aggregatis ? Floribus hermaphrodilis præcipue 
hexandris. 

Balansa : Caaguazu in campis Mart. n. 1442 f. Micheli. c. 


Une légumineuse nageante des étangs du Paraguay. 


Les étangs du Paraguay qui nous ont déjà fourni une série d'espèces 
nageanles intéressantes telles que l’Alternanthera Hassleriana, le 
Phyllanthus fluitans, ete., qui ont été l’objet d’un travail spécial de 
M. le prof. Chodat (voy. Bull. Herb. Boiss. 1906, p. 143), viennent de 
nouveau nous fournir une espèce nageante nouvelle. Plantes de stations 
humides et de marécages en général, les Aeschynomene connus jusqu'à 
présent sont cependant toutes des plantes fixées. Notre nouvelle espèce, 
au contraire, est nageante; dans les marécages peu profonds elle est 
érigée parmi les graminées et cyperacées; végélant dans la vase retenue 
entre les ilôts de ces herbes, se laissant enlever, ainsi que l'indique la 
note du collectionneur, comme si elle y nageait aussi. 

Aeschynomene natans Hassler spec. nov. 

Caulis simplex herbaceus 0,5-1 m. altus, inter gramina adscendens vel 
semi-prostratus, nalans, basi cc. À cm., apice ad 0,5 cm. crassus, lævis, 
leviter striatulus, medullosus, basi radices adventivas fibrosas simplices 
numerosissimas ul coma edentes; internodia 4-5 cm. stipulæ membrana- 
ceæ, oblique cordatæ, apice longe acuminalæ, infra insertionem longe 
productæ cc. 20 mm. longæ et 5 mm. latæ; folia alterna paripinnata 
14-18 juga, petiolus brevis ce. 5 mm. longus ut rhachis sub-alatus, 
rhachis plana, pilis glandulosis sparsis munila, apice setifera 55-80 mm. 
longa, foliola exstipellata breviter petiolulata, lineari oblonga, apice et 
basi rotundala 10/2,5 12/3 mm. nervis paginæ superioris inconspicuis, 
inferioris immersis; ex axillis foliorum caulinorum oriuntur ramı 
floriferi 7-8 cm. longi, ad medium cc. folium gerentes, folio caulino 
persimile sed minus, ad 4 cm. longum, paripinnatum, ce. 7-jugum, ejus 
rhachis apice setosa, foliola 7/2,5 8/3 mm. basi stipulis oblique cordifor- 
mibus infra insertionem productis munita; flores ad apicem rami in 


8 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (8) 


racemum bi-triflorum dispositi; basi in quoque ramo inflorescentiæ est 
bractea stipuliformis membranacea, triangulari-subcordata, serrato denti- 
culata ad 5 mm. longa basi leviter producla; bracteolæ dus, florem 
quasi amplexantes lanceolatæ, serrato-dentalæ cc. # mm. longæ, pulveru- 
lento-tomentosulæ. 

Calyx membranaceus. bilabiatus ce. 6 mm. longus, labio superiore 
breviter obtuse bifido, inferiore Lrifido dentibus acutis 2 majoribus, tertio 
minusceulo; vexillum orbiculatum margine, tenuissime serrato-denticu- 
latum, denticulis sicco fuscescentibus, ale oblique oboval&, margine supe- 
riore serrato-dentalæ, vexillo paullo breviores; carina profunde arcuala, 
breviter rostrata, pelalis selis marginalibus leviter cohærentibus, stamina 
in tubum fissum connata, æqualia, anthere oblongæ versatiles ovarium 
stipilatum ce. 8-10-ovulalum verucose pilosulum, stylus incurvus, stigma 
terminale capitatum; legumen stipitatum cc. 45 mm. longum, lineare, 
arliculis ce. 8 quadrangularibus 5 X 5 mm., lateribus muricatis, ad 
suluram inferiorem dehiscenlibus; (an dessicalione ?) semina subreni- 
formia lævia 4/2,5 um. 

Herba nalans prostrala vel inter gramina adscendenti-natans, vexillum 
alæque flavæ, Carina rubra, in palude pr Santa Elisa, Gran Chaco, Para- 
guay flor. et fructif. mens; Vebruar. Hassler n. 2773, legit custos herbarii 
mei T. Rojas. 

Notre nouvelle espèce appartient à la section ÆEuæschynomene de 
Bentham et est voisine de l’Aeschynomene sensitiva Sw. qui habite les 
mêmes parages, elle s’en distingue cependant aisément par le port, ses 
feuilles, les stipules plus grandes et les fruits à bords verruqueux, etc. 


Le raisin des forêts paraguayennes. 


Depuis de longues années nous avions entendu les indigènes parler 


d'un raisin qui se trouverait dans les forêts des régions calcaires 


du Rio-Apa au nord du pays. Sachant la contrée très riche en espèces de 
Cissus nous croyions d’abord qu'il s'agissait d’une espèce encore inconnue 
de ce genre à fruits extraordinairement grands; mais quel ne fut 
pas notre étonnement, lors de notre séjour aux bords du Rio-Apa, de 


POSTER, nt TE Lo + a Br u Dun WIESE + en a ne + | - 


(9) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 9 


trouver une liane de la famille des Ménispermacées portant des grappes 
qui ne le cèdent en rien à nos grappes de raisin les plus belles, tant 
comme grandeur que par la beauté de la coloration des baies. Le goût 
aigre-doux un peu fade de ce fruit rappelle plutôt celui des fruits de 
certains Cereus et Opuntia du Paraguay. 

La liane qui porte ces faux raisins apparüent au genre Disciphania et 
constilue une espèce nouvelle pour la science : 

Disciphania Hassleri Chod. 

Frutex volubilis ramis ultimis herbaceis longissimis multistrialis pilo- 
sulis vel glabrescentibus, internodiis 7-9 cm.; folia cordata breviter api- 
eulata lobis basalibus rotundalis, majoribus interdum suborbicularibus 
vel reniformibus, petiolo basi volubili striato 10-14 cm. apicem versus 
angustiore et pubescente, lamina herbacea tenui supra et subtus æqua- 
liter adpresse puberula cc. 7 nervia nervis procul a margine eleganter et 
simpliciter anastomosantibus, margine densius ciliata 12/10 1%/12 
20/21 cm.; inflorescentiæ masculinæ leviter supraaxillares basi gemma 
parva pilosa inter folii basim et insertionem peduneuli sita; pedunculus 
glaber vel parce pilosus 30-35 mm. 1g., pars florifera cylindrica 45/14 mm. 
1. e. sat crassa et densiflora haud gracilis; flores subsessiles sepalis 6 
subæqualibus late ovalis breviler aculis carnosulis pubescentibus vel 
villosulis e centro floris ad apicem 8 mm. longis, petalis in discum car- 
nosum hexagonum 5 mm. diam. dispositis, petalis pentagonis longiuscule 
apiculatis apiculo subglochidiato; basis corollæ lineis crassis 3 divisa; e 
quoque loculo oritur stamen subsessile connectivo crassiusculo deltoideo 
loculis pollinigeris divaricatis late adnatis et connectivo late superatis; 
inflorescentiæ fœmineæ parte florifera densiflora 5-8 cm. 1g., 10-12 mm. 
lala i. e. quam masculinæ graciliores; sepala ce. 6 mm. masculinis simil- 
lima; petala carnosa sublibera plus minus clavata apice latissime relusa 
haud ut in fl. masc. membranacea et apiculata; carpidia 3 glabra ovoidea 
stylo obsoleto stigmate retuso angulato, ovulo unico; racemus spiciformis 
malurus rhachi crassa sinuata, ad 25 cm. longus baccis 30-40 ellipsoideis 
14-17 mm. longis 12-15 mm. latis, vinoso viridescentibus, ul baccæ 
uvarium rubrarum, putamine lateraliter compresso longitrorsum æqua- 
liter cristato alis lateralibus utroque 3, mediana in quoque facie minore 
lignescentibus fimbriatis. Embryo ut in D. Ernstii Eichl. 

Affinis Disciphaniæ lobatæ Eichl. a qua differt foliis integris, spicis 
masenlinis densis haud gracilibus multo brevioribus et petalis haud 
retusis sed apiculatis flore triplo minore putamine alio (ex Jahrb. Berl. 
Bot. Gart. 1883, II Eichler), affinis etiam D. Ernstü Eichl. (1. c.) sed differt 


= 


10 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sér.). 1907 (10) 


indumento, foliis omnibus integris, magnitudine florum, spicis foemineis 
densissimis haud gracilibus i. e. multo crassioribus at similis putaminis 
struclura. 

Spec &. 

Liana fruticosa 6-12 m. petala ochroleuca, in silvis in regione cursus 
superioris fluminis Apa, flor. mens : Nov. Hassler n. 7850. 

Spec. 9. 

Liana id. petala cremea, fructus baccatus Vitis viniferae similis, edulis, 
mucilaginoso subacedulus in silvis eod. loco flor. et fruct. mens : Nov. 
Hassler n. 7850 a. 


Un nouveau Polygala rupestre de la Cordillère centrale 
du Paraguay. 


Polygala tobatiensis Chod. nov. sp. 

Basi lignescens, ramis virgatis erectis simplicibus duris demum fragi- 
libus pilis crispulis vix puberulis 20-30 cm. longis; folia numerosa lineari- 
lanceolata mucronata subsessilia vel petiolo ad 1 mm. longo, limbo sub- 
coriaceo vel chartaceo glabrescente, nervo medio subtus prominente 
pennato, 32/7 30/5 25/6 mm.; racemi terminales elongali laxiflori 
demum spatio longo denudato 15-30 cm.; rhachi sub lente pubescente 
Stricta, bracteis lanceolato-linearibus pedicellis demum vix brevioribus 
eitius cadueis; pedicelli erecti et cernui rigidiusculi 3-5 mm.; sepalum 
superius glabrescens vel glaberrimum navicularis ad 3 mm. longum 
margine decoloralum et glandulis stipitatis paucis vel subnullis ornatum ; 
inferiora dua usque fere ad apicem coalila margine vix glanduloso eiliata; 
alæ latiuscule spathulatæ inæquilaterales 7 mm. longæ, 6 mm. latæ nervis 
tenuibus vel dislinelis ramosis exlus regulariter anastomosantibus; pela- 
lorum superiorum limbus ellipticus inæquilateralis extus breviter auricu- 
latus nec relusus nervis paucis cc. 5 percursus; indoles ceteræ ut in 
sectione; capsulæ ellipticæ oblongæ glabræ nervis '/ı brevior et multo 
angustior.; semina breviter fomentosa basi haud comosa nec sericea, 
caruncula superposila nec equitante subacieformi suborbiculari ut in 
P. Urbani Chod. 

Species habitu virgato basi suffruticosa, sepalis glabris nec dense 


(11) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES, 11 


puberulis, nervis alarum haud crassiusculis, glandulis sepalorum obso- 
letis, indumento seminum a P. extraaxillari et affinibus sat diversa. 

Suffrutex 0,3-0,6 m. petala rosea inter rupes in colle Tobaty for. 
mens : Mart. Hassler n. 3980; eod. loco flor. et fruet. mens: Sept. Hassler 
n. 6292. 


Une Moracée nouvelle de la flore paraguayenne. 


Sorocea saxicola Hassler spec. nov. 

Sub Maclura brasiliensi Endl. spec. omnino obscura in Chod. et 
Hassl. Pl. Hassl. II, p. 43. 

Arbor 6-12 m. alla, omnibus partibus lactescens, trunei diametrum, 
ad 40 cm. corlice ruguloso, sordide griseo-rubescenti. Coma subampla, 
ramis cc. 3,5 m. attingentibus. 

Ramuli breves crassi, cicatricibus foliorum delapsorum nodosi, corlice 
ruguloso lenticelloso breviter hirsuto, novelli pube densa, obtecti. Folia 
alterna coriacea, pedicelli breves 3-4 mm., hirsuti, lamina ovata vel 
obovato-oblonga, apice breviter acuminala basi rotundata, 40/20 40/25 
50/40 mm. supra lævissima nitens, subtus breviter hirsula, nervis 
exsculptis reliculatissima, nervis primariis ad margines anaslomosan- 
tibus, margine revolulo subintegro. 

Inflorescentie axillares, mascul® solitariæ foœmineæ geminæ. Flores 
dioici, utriusque sexus in spicas capituliformes contracti. 

Spica masculina globosa, brevi (6-8 mm.) pedunculata e floribus 
cc. 12-18 composita; flores sessiles, bracteolæ lale ovatæ, perianthium 
4-parlitum, lobi decussato-imbricati, spathulato concavi, subeueullati 
3-3,5 mm. longi et ad 2 mm. lati, extus pilis brevibus puberuli, 
rudimentum ovarii nullum, stamina %, lobis perianthii opposita, 
filamenta brevissima, antheræ suboval&, extrorsæ, longitudinaliter biri- 
Mose. 

Spica fominea capituliformis e floribus cc. 8 composita, peduneulo capi- 
tulo æquilongo vel longiore, flores sessiles, bracteolæ breves, late oval, 
perianthium urceolatum, carnosulum 1-15 mm. longum, extus pilis 
brevis sparsis puberulum, basi ovario adnatum, stylus obconicus, crasse 
carnosus, perianthio inclusus, stigma breve, lobis 2 reflexo-patentibus 


12 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (12) 


fimbrialis, ovarium obovoideum, ovulum juxta apicem affixum, pendulum 
Fructus deest, 

Arbor dioica 6-12 m. flos & flavovirens flos 2 viridis, in glareosis pr. 
Villa Concepcion flor. mens : September. Hassler n. 7388 spec. ® et 7388 a 
spec. &. 

Forma subrepanda nob. 

Foliis oblongis vel obovato oblongis, tenuiter coriaceis, longius acumi- 
natis, marginibus haud revolutis sed subrepandis, reti nervorum minus 
exsculpto, lamina 65/22 75/32 mm. 

Arbor 5-6 m. flos 5 flavescens; inter rupes in collibus pr. Tobaty flor. 
mens; September Hassler n. 6455. 

Var. dentata nob. 

Foliis late ellipticis vel obovatis, lamina 65/32 65/40 60/35 mm. 
crasse coriacea, apice oblusa margine haud revoluta, præcipue in parte 
superiore grosse denlala, supra levissima, sublus reli nervorum valde 
exsculpto. 

Arbor 6-8 m. flos à flavescens, in locis saxosis pr. San Bernardino flor. 
mens : September Hassler n. 1071. 


Une Polyearpée nouvelle à stigmale capité. 


Polycarpon |. 

Monostigma Hassl. Sectio nova 

Petalis 5 obovatis, breviter unguiculatis, antheris 3, stylo elongato, 
sligmate subcapitato, species unica adhuc nota : 

Polycarpon anomalum Hassler spec. nov. 

Radix crassa lignosa in speciminibus vetustioribus tuberosa ad 40 mm. 
longa el 30 mm. lata, caules plures 4-12 semi-adscendenles vel procum- 
bentes 15-50 cm. longi, simplices vel dichotome ramosi, teretes vel leviter 
striali, glabrescentes ad 1,5 mm. crassi. internodia 15-25 mm., stipulæ 
scariosæ late triangulares 0,5-0,75 mm. apice subulatæ; folia sessilia, 
decussalo-opposila, sepe præcipue infra ramificationes, internodiis bre- 
vissimts vel subnullis, subverticillata; lamina elliptico-linearia 20/4 
22/3,5 30/4 mm. plana, glabrescens, pinnatinervia; nervis in pagina 
superiore vix conspicuis, in pagina inferiore immersis. 


(13) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 13 


Inflorescentia e cymis laxis, compositis, terminalibus formala, rami 
cymarum 40-20 mm., bracteæ scariosæ, elliptico-triangulares, carinatæ, 
flores breviter pedicellati. 

Sepala 5, quincunciali-imbricala, 2 exteriora ad 3 mm. longa, 3 inte- 
riora paullo longiora, elliptico-ovala, carinata, dorso longitudinaliter 
1-striata, margine scariosa ; petala 5 sepalis duplo breviora, integra, ovata 
vel ovato-elliptica, basi breviter unguiculata, stamina 3 antheris introrsis, 
filamento brevi, æquilongo, loculis apice rostratis, longitudinaliter 
rimosis, ovarium trimerum uniloculare, stylus elongalus stigma sub- 
capitatum, placenta basilaris mulliovulata, capsula, slylo persistente 
coronala, trivalvis, dehiscens semina ovoideo-subreniformia, leviter 
reticulata. 

Suffrutex 0,2-0,5 m. petala alba in dumetis « Espinillares » dictis pr. 
Loma Clavel, Gran Chaco, Paraguay flor. et fruct. mens : Novemb. 
Hassler n. 2481 legit T. Rojas. 

Notre nouvelle espèce est très intéressante, étant l’unique Polycarpée 
à un seul stigmale, les autres caractères la rapprochent cependant telle- 
ment du genre Polycarpon L. que nous avons préféré d’en faire une 
nouvelle section, que de créer un nouveau genre. 


Une nouvelle variété du Chodanthus splendens Hassler. 


Dans les Plantæ Hasslerianæ II, p. 541 M. Sprague décrit une nouvelle 
espèce d’Adenocalymma de mon herbier, l’A. glomeratum Sprague. Déjà 
en la collectionnant, je l’avais placé comme variété du Chodanthus splen- 
dens mihi; mais n'ayant pas à ma disposition le spécimen type au 
moment de la publication du nouveau genre Chodanthus, je me suis 
abstenu de l’y placer comme variété, me réservant de le faire après un 
examen soigneux du spécimen type. Cet examen a pleinement confirmé 
Ma supposilion et je donne par conséquent une courte caractéristique du 
Chodanthus splendens mihi et de ses variétés : 

Chodanthus splendens Hassler. 

in Chod. et Hassler. Novitates paraguarienses Bull. Herb. Boiss. 2me ser, 
1906, p. 142. 


14 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉe.). 1907 (14) 


Var. o, genuinus Hassl. 

in Chod. et Hassl. 1. supra cit. p. 142 — Adenocalymma splendens Bur 
et K. Sch. in Mart. Flor. Bras. VII, 2, p. 115. 

Cirrhi omnes trifidi, ramis uncatis, calyx cc. 5 mm. altus, trun- 
catus, dentibus 5 decurrentibus, corolla campanulata ad 5 cm. longa; 
ovula quadriseriatim affixa cc. 4 X 15 in quoque loculo, Ceteris chara- 
cteribus ut in descript. a cel. Bur. et K. Sch. I. cit. data. 

In silvis Cordillera de Altos flor. mens: Jan. Hassler n. 1823 fruct. mens: 
Jan. Hassler n. 1893 a. eod. loco flor. et fruct. mens : Oct. Hassler n. 3351 
el 3351 a. 

Forma transiens in variet. sequentem. 

In silvis pr. Concepcion flor. mens : Sept. Hassler n. 1048. 

Var. ß grandiflorus Hassl. 

In Chod. et Hassler 1. supra cit. p. 142. 

Cirrhi ut in var. o, calyx ad 6 mm. altus cetera ut in var. a; corolla 
elongato infundibuliformis, haud campanulata 70-90 mm. longa; ovula ut 
in var. ©. 

In silvis San Bernardino flor. mens : Aug. Hassler n. 857; ad margines 
silvarum Cordillera de Altos‘ Sept. Hassler n. 1129. 

Var. y glomeratus (Sprague) nobis. var. nov. 

— Adenocalymma glomeratum Sprague in Chod. et Hassl. Plant. 
Hassl. II, p. 541. 

Cirrhi ut in var. & et B; inflorescentia densior et brevior; calyæ 
5-6 mm. parlim truncatus denticulatus ut in var. « et ß, parlim in eodem 
corymbo indistincte quinque lobatus, lobis denticulatis, corolla campanu- 
lato infundibuliformis 3,5-4 cm. longa; connectivum antherarum fasciculo 
pilorum superatum ut in var. a et ß. ovula ut in var. a et ß. 
CHE I< AK. 

In dumelis pr. Concepcion flor. mens : Aug. Hassler n. 7213. fruct, 
mens : Oct. Hassler n. 7213 a. 


15 


CONTRIBUTION 
ENEUDE DES ECS ALPINS 


M. TANNER-FULLEMANN. 


Le Schoenenbodensee. 


INTRODUCTION 


Dans le territoire de l’Alpstein, montagne située sur la frontière des 
cantons de Saint-Gall et d’Appenzell, et connue déjà par la célèbre 
monographie de M. le professeur Heim de Zurich, nous trouvons plu- 
sieurs lacs à caractère tout à fait different, et qui,.au point de vue bio- 
logique, n’ont été que peu explorés jusqu’à présent. Asper et Heuscher, 
les pionniers du Zooplancton, ont été les premiers, si je ne me trompe, 
qui s’en sont occupés, mais seulement en passant. 

Il ya en tout 6 lacs dans cette région : ceux de Seealp, de Fæhlen, de 
Sæmblis. de Wildsee, de Græppelen et du Schoenenbodensee. Ce sont 
des cuvettes, qui, tout en étant situées dans la même région monta- 
gneuse, ne sont pas en communication entre elles; elles sont, ou bien 
séparées par des seuils élevés ou bien les eaux se perdent dans des 
cavités souterraines qui les conduisent dans des endroits situés dans une 
tout autre direction. Le lac de Sembtis par exemple envoie ses eaux à 
travers une chaîne de montagnes dans la vallée du Rhin. Des essais faits 
en colorant les eaux aux moyens de la fluorescéine ont démontré cette 
adduction. 

C'est à l’activité de la Société des sciences naturelles de Saint-Gall 
qu'on doit ces recherches tant pour ce qui est du lac de Sæmbtis que 
pour celui de Fehlen. Pour ce dernier lac on a aussi pu prouver que l’eau 
passant au-dessous de la montagne reparait presque au même point que 
celle du lac de Sembtis. Le Wildsee, à une altitude de 2000 mètres, est 


16 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sen.) 1907 (2) 


un trou rempli d’eau, sans affluent où émissaire; il est couvert de glace 
pendant la plus grande partie de l’année; il n’y a que le Seealpsee, le 
Schoenenbodensee et Græppelensee qui aient des émissaires visibles. Le 
premier appartient au bassin de la Sitter, le dernier à celui de la Thour, 
tandis que le Schoenenbodensee envoie ses eaux directement au Rhin. 

Les profondeurs et les allitudes de ces lacs sont Lout aussi variées que 
leurs conditions d'écoulement : 


Seealpsee....... altitude 1159 m., profondeur maximum 15,5 m. 
Samblisersee.... » 4209 m., » » 6,8 im. 
F&hlensee...... » 4448 m., » » 23,0 m. 
Wildsee re » 2000 m., » » ? 

Græppelensee . .. » > 4302 m., » » 7.3 m. 
Schoenenbodensee » 1104 m., » » 6,8 ın. 


Comme sujet d'étude, j'ai choisi parmi ces 6 lacs le Schoenenbodensee, 
qui est le plus rapproché de mon domicile; pour y parvenir, je devais 
parcourir chaque fois 30 km. à pied et à bicyclette, ce qui n'était pas 
pour faciliter mon travail. 

Avant d'entrer dans l’étude détaillée de ce lac, je dois traiter de 
quelques questions générales. 

Tout d’abord qu'est-ce que c’est qu'un lac ? 

M. F.-A. Forel, le célèbre limnologue de Morges donne à ce sujet la 
classification suivante ! : « Un lac est une masse d’eau stagnante, réunie 
dans une dépression du sol, sans continuité avec la mer. » Cette définition 
comprend les lacs salés comme aussi les lacs d’eau douce; elle exclut les 
medilerrannees, les mers intérieures, les lagunes, dont les eaux au 
même niveau communiquent directement avec la mer générale. Il 
distingue entre les vrais lacs, profonds de plus de 20 mètres, les étangs, 
lacs de profondeur assez faible pour que la flore littorale submergée des 
grandes phanérogames y prospère partout; autrement dit, les lacs sans 
région profonde, les marais, étangs et marais temporaires aux eaux 
s’evaporant et disparaissant pendant la saison sèche. La limnologie 
générale divise le lac en trois régions : la région littorale, la région pro- 
fonde et la région pelagique. 

On appelle région littorale la bande qui s’etend le long des côtes, tout 
autour du lac, jusqu’à la limite de l'habitat des grandes phanérogames 
submergées et des Characées, soit jusqu’à 5, 10, 15 ou 20 m. de profon- 
deur, suivant la grandeur du lac. Les condilions de milieu y sont fort 
diverses et très variables; la nature du sol, très différente d’une côte à 
l’autre, réclame pour sa description de nombreuses subdivisions. 

La région profonde, où le fond du lac, comprend le sol même et la 
couche qui repose sur le sol — donnons à celle-ci une épaisseur d’un 
mètre environ —; elle s'étend depuis la limite de l’isobathe de 5 
à 20 m., selon la grandeur du lac, jusqu'à la plaine centrale des grands 
fonds. Les conditions de milieu y sont constantes et uniformes, à peine 
différentes entre les talus et le plafond du lac, milieu calme, obseur, 
froid et pauvre, 


“ F.-A. Forel, Programme d'études de Biologie lacustre (Annales de Biologie 
lacustre, tome 1, fascicule I). 


(3) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 17 


La région pélagique est la grande masse du lac, au large de la région 
littorale jusqu’au milieu du lac, au-dessus de la région profonde, depuis 
la surface jusqu’à la couche immédiatement en contact avec le sol. C’est 
le plein lac, c’est l’espace indéfini et illimité. Les conditions du milieu y 
sont uniformes et constantes, brillantes et actives; elles varient avec les 
saisons au point de vue de la température et de la lumière, mais dans 
les couches supérieures seulement; elles varient avec la profondeur, 
devenant plus calme et plus égale dans les couches inférieures. 

Tandis que M. Forel établit une division par une base plus ou moins 
géologique ou plutôt physique, MM. Schræter et Kirchner, dans leur fa- 
meuse description du lac de Constance, entrent mieux dans les conditions 
biologiques et prennent celles-ci comme mode de division : En marchant 
de la terre ferme vers un lac, nous trouvons les zones suivantes: 

1° le Littoral, toujours sec, habité par des plantes terrestres, mais plus 
ou moins façonné par les ondes. Il comprend : 

a) le bord, à pente raide, 
b) la grève immergée à pente plate. 

20 Ja Grève inondée ou la zone limitrophe entre les eaux hautes et 
les eaux basses, à pente plate, parfois inondée, portant des plantes terres- 
tres el aquatiques. 

3° la Grève submergée toujours inondée, portant des plantes palus- 
tres et des plantes aquatiques aux organes émergés. 

4° la Beine, plate, toujours inondée avec des plantes palustres (jusqu’à 
3 m) el des plantes aquatiques aux organes émergés. 

5° le Mont, à pente raide, toujours inondé, avec des plantes aquatiques, 
aux organes émergés (jusqu’à 6 m.). Limite de la rive hydrologique. 

6° le Talus du plafond, moins raide, seulement couvert de macro- 
phytes submergés, qui atteignent jusqu’à 30 m. Limite de la rive biologique. 

7° le Plafond du lac avec ses microphytes. 

80 la Region limnétique. 

La flore pélagique se divise en 3 associations différenciées selon l’en- 
droit, les conditions de vie et les apparitions d'adaptation : 

I. Le Phyto-Benthos ou flore du sol, formé par les plantes lacustres, 
liées au sol, p. e. Phragmites, Scirpus, Nymphæa, Nuphar, Potamogeton, 
Chara. 

IL Le Pleuston ou la flore nageante, formé par des plantes qui nagent 
librement dans l’eau, mais sont adaptées à la vie aérienne, par ex. Lemna, 
Utricularia. 

UL Le Phyto-Plancton. 

Qu’est ce que c’est que le Plancton ? 

D’après Hensen et Hæckel le Plancton est conslilue par des organismes 
vivanis, submergés, flottant dans l’eau. Leur mouvement propre est im- 
puissant contre les ondes et les courants d’eau. 

Donc, qui veut s’occuper de la végétation d’un lac, doit en étudier le 
Phyto-Benthos et le Pleuston comme aussi le Phyto-Plancton: ce n’est 
qu’alors que l’on peut se faire une idée réelle de toutes les conditions 
vitales de la vie lacustre. 

Il n’y pas longtemps que l’on s’occupe de la végétation lacustre en 
général et du plancton en particulier. Autrefois on croyait que les lacs 
n'étaient que des lacunes dans le tapis vert, qui garnit partout la nature. 
Peu à peu, l’on commença l'étude, et plus ou avancait, plus ou trouvait que 
cela valait la peine, 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° A, 31 décembre 1906. 2 


BEN 


18 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (4) 


Ce fut M. le professeur F. A. Forel à Morges, qui a commencé le premier 
à étudier un lac, en faisant l'exploration de son magnifique lac Leman. 
Ensuite vinrent en Suisse MM. Asper, Blanc, du Plessis, Heuscher, Imhof, 
P. E. Muller, Lutz, Penard, Piccard, Schilling, Studer, Yung, Zschokke et 
beaucoup d’autres qui s’occupaient de la Faune de nos lacs, tandis que 
MM. Brun, Chodat, Kirchner et Schroeter en étudiaient le Phyto-Plancton. 

En Allemagne Weissmann, commençait le premier, à étudier la faune 
du lac de Constance; ce fut aussi dans ce pays que l’on fonda la première 
station de biologie lacustre (à Ploen 1891), dont le directeur M. Zacharias, 
est un planctologue zélé. Citons en outre Lemmermann, Apstein, Bruno 
Schroeder, Seligo, elc. 

La France, à son tour peut se vanter d’avoir une région lacustre étudiée 
à fond, en particuler celle du Jura, dont les 66 lacs furent explorés par 
M. Magnin, professeur à Besançon. Au point de vue géophysique, citons 
Delebecque, dont la belle Monographie «Les Lacs français» el devenue 
classique 

En Danemark M. Wesenberg-Lund, a commencé non seulement à étu- 
dier les lacs de sa patrie et ceux de l’Ecosse, mais aussi à comparer les 
résulats obtenus dans ces deux pays. 

En outre ou fait aussi des études planctologiques en Italie (de Toni, 
Forti, Pavesi, Lanzi, etc.) en Bohême (Eric et Vavra), en Ecosse (West.) 
en Amérique (Kofoid, Reighard, Smith) etc., etc., de sorte qu’actuel- 
lement il y a une foule d'hommes de science qui contribuent à la con- 
naissance des lacs à plusieurs points de vue (Systématique et Biologie). 
Plus on s’en occupe, plus on trouve de faits nouveaux et importants; 
aussi l’étude de la biologie lacustre est elle devenue une branche très 
cultivée de la botanique. 


1. Situation. — Géologie et environs du lac. 


Lorsque de Wildhaus l’on marche, dans la direction du nord-est, durant 
2 kilomètres vers le Toggenbourg, l’on ne tarde pas à franchir la ligne de 
partage des eaux du Rhin et de la Thour et à rencontrer un lac qui, s’il ne 
frappe ni par sa grandeur, ni par le charme de ses rives, n’en et pas moins 
l’un des plus intéressants de la Suisse au point de vue de l’étude de ses 
eaux. C'est le Schoenenbodensee, situé sur la pente Sud-Ouest de l’Alp- 
stein, à la cote de 1104 m. Il occupe une dépression dont l’un des versants 
remonte faiblement dans la direction du Sud vers une crête peu declive 
formée par les dépôts de la moraine du glacier du Rhin (Moränenschutt 
des Rheingletschers). Le géologne A. Gutzwiler en écrit ce qui suit dans 
ne un à la carte géologique de la Suisse (Livraison XIV, pages 

10 et 111): 

« Gletscherbildungen finden sich im obersten Teile des Toggenburgs 
« überall, besonders auf der Seite gegen das Sänlisgebiet hin, auf dem 
« Schoenenboden und an den Seitenbächen der Simmi. Es sind meist un- 
« geschichtete Gletscherablagerungen mit geritzten und polierten Kalk- 
« blöcken, und nicht selten zeigt sich auch ein kristallinischer Block. 
« Diese Gesteine werden um so häufiger, je mehr man von Wildhaus 
« gegen das Rheintal hinuntergeht; diesseits Wildhaus, im Tale der Thur 


(5) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS, 19 


« scheinen sie zu fehlen. Auf welcher Höhe bei Wildhaus die obersten 
« Blöcke des Rheingletschers liegen, könnte ich nicht genau angeben ; 
« doch nach allen den bisherigen Erfahrungen darf man annehmen, dass 
« sie bis auf die Höhe von 1250-1300 m gehen, d. h. ca. 800-850 m über 
« die jetzige Talsohle des Rheines. Der Rheingletscher hätte somit 300 m 
« über die Wasserscheide bei Wildhaus gereicht, ohne das Thurtal hinun- 
« ter sich zu bewegen, was sich nur durch die Annahme erklären lässt — 
« vorausgesetzt, dass seit jener Zeit keine Hebungen und Senkungen 
« stattgefunden — dass, bevor der Rheingletscher bis zur absoluten Höhe 
« von 1000 m reichte, bei Wildhaus sich Eismassen vom Sänlis und von 
« den Churfirsten sammelten, welche dem Rheingleischer allerdings den 
« Weg versperrien, sich aber mit ihm zum Teil verschmolzen und einige 
« kristallinische Blöcke abwärts führten. » 

Les terrains mis a decouvert par la construction de la nouvelle route au 
Schænenboden — dépôts de moraine non stratifiés avec des pierres striées 
et de nombreux blocs erratiques qui ont été trouvées dans les environs 
confirment les indications de Gutzwiler. Un bloc remarquable en granit de 
Puntaiglas, d’un volume d’un mèêtre cube y fut trouvé, il y a quelques 
années; il élonna tellement les gens du pays par son aspect singulier, qu'ils 
le parlagerent et en déposèrent les morceaux auprès de différentes mai- 
sons d'école (Schoenenboden, Liesighaus et école secondaire). La roche en 
place est crétacique. Au nord de la Simmi nous avons du Seewerkalk, au 
sud du Flysch. 

Vers le nord du lac les rives ne tardent pas à s’élever rapidement vers 
le « Gulmen », longue crête atteignant une altitude de 1686 m. près du lac, 
mais qui s'élève vers N. E. jusqu’à 2004 m. Ses flancs sont ornées de forêts 
mixles et ca et là sillonnées par de petits ravins. Sur les autres parties le 
lac est entouré par un terrain marécageux, qui graduellement fait place à 
des prés fertiles. 

Le lac est alimenté par un seul affluent, la « Simmi », qui naît à l’Ober- 
hagalp au pied du Gulmen, à l'altitude de 1280 à 1290 m et se déverse 
dans le lac après un court parcours. La Simmi sort de l’extrémité opposée 
et après avoir reçu les eaux de la Tesel et Bodenalp coule comme un tor- 
rent de mauvais renom par la gorge de la Simmi, traversant plusieurs 
fois la route qui va de Wildhaus à Buchs. Arrivée dans la vallée du Rhin 
elle est canalisée et conduite dans le canal de Werdenberg (Werdenberger 
Binnencanal) non loin de la gare de Hag-Gams. 


2. Structure du lac. 


Le Schoenenbodensee a une structure assez régulière. Sa profondeur 
maximum (5,3 m) est presqu’au centre, c’est-à-dire en un point un peu 
plus raproché de la rive septentrionale. De là, le plafond monte dans sa 
direction longitudinale jusqu’à 50 cm, à l’extrémité inférieure du lac (Ouest) 
el à 1,4 m. jusqu’à l'extrémité supérieure; il s’étend de ces deux points 
vers les rives, en montant d’une manière assez uniforme. Dans la partie 
méridionale du lac, les rives plongent plus rapidement qu'aux extrémités 
Est el Ouest; et cette déclivité s’accentue davantage encore sur la partie sep- 
tentrionale, vers le centre du lac. — Le niveau d’eau est assez variable; il 


20 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (6) 


augmente de 50 cm à la fonte des neiges ou pendant les grandes pluies : 
les grèves sont alors couvertes d’eau — La forme du lac est elliptique : 
son plus grand diamètre est actuellement de 200 m. et sa plus grande 
largeur atteint 150 m.; sa surface mesure à peu près 3 ha. Il est agré- 
mente, pour les baigneurs, d’une maisonette, qui est en communication 
avec la terre ferme par un petit pont assez long. 

Par sa struclure et sa faible profondeur, le Schoenenbodensee se rattache 
au type des lacs-étangs de Chodat', car il n’atteint nulle part 30 m. de fond 
et ne présente ni « Schaar », « Schaarrand » et « Schaarberg » bien dis- 
tinctes, comme p. ex. le lac de Moosseedorf ou les différents lacs du Jura ? 
tels que celui de Virieux le Grand, qui ont à peu près la même grandeur. 
Mais il n’a pas le caractère d’un lac tourbeux, car il n’y a pas de gazons 
oscillants (schwingende Böden), ni derives surplombantes: c’est donc bien 
un lac-élang par excellence, semblable au lac de Pugieu. Il diffère des lacs 
danois * par sa plus petite étendue et sa profondeur, alors qu’il a la même 
transparence, ce qui est dû aussi, comme il paraît, au Plancton. Comme 
on peut le comprendre vu son altitude, sa température moyenne est beau- 
coup plus basse que celle des lacs danois (voir tableau des témperatures); 
mais il a comme eux une thermique très variable résultant de sa faible 
profondeur. 


3. L’eau. 


L’etude de la couleur de l’eau a été faite ou moyen de la gamme de Forel. 
L'eau se tenait entre VII. et VIII. Sa transparence est très faible; plus 
faible en été, ou le filet blanc de plancton n’était plus visible à une pro- 
fondeur de 1,5 m. Vers l’autonne la transparence augmente beaucoup. En 
hiver, lorsque l'épaisseur de la glace était de 60 cm., on pouvait observer 
à la profondeur de trois mètres le filet, que l’on avait descendu par 
un {rou. 

L’analyse chimique‘ de l’eau, faite par M. le docteur E. Bourcard à 
Genève, le spécialiste compétent, a donné les résultats suivants: 


Résidu sec : 155,8 mgr. pr. litre 

SL 022,18 mer» ©» 

Fez 03: 4+-Alze0s: 0,3 mgr. » » 
0a’0: = 7,9’mer >». > 

MgO: 3,1 mgr. » » 

K: 0:72 Smart 

Naz O: 14 mgr. » » 

SOS "8a mer ES 10 

CL: Traces. 


Oxydabilité exprimée en mgr. K Mn 01 : 8.38 mgr. Résultats exprimés 
en substances probables, constituant le résidu sec (en mgr. pr. litre): 


1 Chodat, Etude de Biologie lacustre. 

? Magnin, les lacs du Jura. 

® Wesenberg-Lund, Over de Danske scers plancton. 

* E. Bourcard, Résumé du travail fait sur quelques lacs alpins suisses. 


(7) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 21 


Si Oz 1,8 mgr. 

Fe: Os -+ Al: Os 0,3 mgr. 
Na CI 0,5 mer. 

Naz SO: 2,7 mgr. 

K2 SO 4,3 mer. 

Mg COs 6,3 mgr. 

Ca CO: 140,6 mer. 


Nous voulons comparer dans les lignes suivantes les résultats obtenus 
avec ceux de quelques autres lacs alpins, pour en lirer quelques con- 
clusions, en profitant encore une fois du magnifique travail de Bourcard: 


se Sees EE s 

als 2 25 5 5353| 

858 lis) 3 | 21515) 

(©) | 
Residu sec...1155,8| 16,1 106,6 |85.8 | 201,7 [304,8 |134.9 | 194 [89,2 167,8 158,5 |158,8 12365,3 
SO Es 1,8| 1,1| 26|08| 6,0! 3.2| 3,0| 4,5| 3,4| 2,6| 1.8 10,0! 
Fez0s-+Al: Os! 0,3) 0,5| 03! 0,4) 05] 04| 0,2! 02) 0,2| 0.4| 0,3 il; 
CHOR 179,0 | 59,3 | 51,1 142,7 | 92 7 |116,0 | 62,4 86,0 130.4 124,0 [20.2 | 86,0 731! 
MROMEs 3,1| 14| 32) 22| 5,8) 13.2| 7,3111,2| 6,4| 5,7| 4,0 196,2 
| Mn CRÉAS — — — | — | traces | traces | — | — | — | — | — | — — 
MEHR ar AB 2:3.1073,01 2022170:812 2522 4,5523,45 3,8) 0572101,2 104.8 4, 
N22/02. 220122: 1,4) 0,8! 1,0) 0,6| 48| 2,3| 2141| 38| 1,3) 1,1| 4,3 2,7 
Cr traces | — — | — 3,5| 0,3) — | 1.2 traces traes) — | 5,38| — 
SOPOÉSENENCE 3,5| 2,0] 42] 33| 5,41112,9| 11,6117,5 23,5 |13,2 [10,3 1376,7 
Oxvdabilité en 

K Mn Os... 8,38 |11,97 | 2,60 14,34 | 13,2 | 4,88 | 1,77 3,84 |4,67 2,63 |2 34 148,36 | 5,36 


Résultats exprimés en substances probables, constituant le résidu sec 
(en mgr. par litre) : 


| Sa Na ee ee 
ziel also 5 ME het San 
SE | 8 | & | & 555 & = DAME 
n 5 an n 
SO LL: 18| 11) 26| 08! 60| 3,2| 3,01 45! 3,41 2.61 1,8) 10,0) 
| Fe: 0:+AL0:| 03| 0,5! 03) 0.4| 05| 0,4! 0,2! 0,2! 0,2! 04) 0,3| 4,2 
AO ANT (HEAR | YEN En cn BTS EE QT eo PE ER 
| Na SO: ...... 27| 20| 22| 151 40! 46| 49) 621 34! 36) 30! 6,1 
| Naz CO3.. ... = = = = == == = = — = — — 
FAC MR > ee NE ET | ro OR 
HA SOE, a AT 0 0027 ala erlag. 78 
Ka Oz Eee — — — — — = — — — — — — 
| Mg SO: — | = | 38| 27| 20| 39,6! 14,91 18,9! 19,2| 45,9 10,7 | 588,6 
le 'COss4....: BTOC he. el ADS lee EE 
NORSIOE Er PP ge ee reellen) 
Bea. 140,6 105,6 | 91,0 | 76.0 [165,0 |105,0 |a11,1|153,1| 44,5| 42,7| 36,0 | 90,9 
Mn O,:21,547 _ — — — — — — — — — — — 


22 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (8) 


Quant au résidu sec le Schoenenbodensee occupe un rang assez 
avancé : il n’est surpassé que par les lacs de Ritom, Lauenen, Amsoldingen 
et Lungern, tandis que les autres cuvettes dans l’Alpstein et tous les lacs 
de l’Engadine sont beaucoup moins concentrées. La partie principale de 
son résidu sec est formée par le Ca COs. Seuls les lacs d’Amsoldingen et 
de Lungern en ont davantage (165,0 mgr. et 153,1 mgr.). Il surpasse 
aussi presque tous les lacs en Mg COs + K: SO, Landis que les autres 
sels sont très rares (Naz SO:, Si O2, Na Cl) ou manquent entièrement 
(Naz COs, Kz COs, Ca SO4 + Mn O). 

Parmi les substances solubles dans l’eau nous trouvons Ca O en plus 
grande quantité (79 mgr.). Il n’y a que dans les lacs d’Amsoldingen, 
Lauenen et Lungern que le contenu en chaux est plus grand. Dans le lac 
de Ritom, il est dix fois plus considérable qu’au Schoenenbodensee, mais 
dans tous les autres lacs examinés il est plus faible. Avec son contenu 
en K: O il occupe parmi les 28 lacs alpins, cités par Bourcard, la troi- 
sieme place: il n’y en a davantage que dans les lacs de Rilom et de 
Merjelen. L’oxydabilité en K Mn O0: avec 8,38 mgr. peut être considerée 
comme une moyenne, le minimum étant 1,77 mgr. (Kloental), le maximum 
18,36 mgr. (Lutzelsee). 

Le Schoenenbodensee appartient donc aux lacs des plus riches en 
chaux et il se distingue en outre par sa richesse en autres substances 
minérales comme en K> SO: et Mg COs. Par cela il diffère beaucoup des 
autres lacs alpins, dans lesquels les substances citées se trouvent en 
quantités plus petites, dans lesquels aussi, à l'exception du lac de Græp- 
pelen, l’oxydabilité est beaucoup plus petite. Enfin, comme caractère 
commun avec les autres lacs de l’Alpstein, il faut remarquer son très 
petit contenu en Si O2, résultant bien de la constitution géologique 
des environs. 


L. Climatologie. 


Les facteurs climatologiques jouant un grand rôle dans la végétation, 
nous ne voulons pas manquer d’en parler d’autant plus, que nous possé- 
dons sur ce sujet des dates nombreuses. Des indications très inleres- 
santes nous sont données par la station météorologique, qui a été 
installée par la Société d'histoire naturelle de St-Gall pres du château de 
Nice localité de 1115 m. d'altitude et éloignée du lac d'environ 

m. 
Les dates suivantes ont été prises durant les années 1898 à 1903: 


La température moyenne de ces 6 ans est + 6,10° C. 
Le minimum de cette température est + 5,30 C. 1901 
Le maximum en est + 6,9° C. 1898. 


Pour illustrer le cours annuel de la temperature, principalement l’aug- 
mentalion rapide de la quantité de chaleur utilisable des mois d’avril, de 
mai et de juin et sa chute en novembre et en décembre, j’ai indiqué dans 


(9) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 23 


la partie suivante les températures moyennes des mois de la période 
eitée, avec leurs minima el maxima : 


& Moyenne: Minimum : Maximum: 
Janvier : — 0,07° — 2,0° (1901) + 3,7° (1898) 
Février : —  (0.08° —  7,0° (1901) —+ 2,39 (1899) 
Mars : + 0,63° —  2,6° (1900) + 3,0° (1903) 
Avril: + 4,05° + 0,9° (1905) —+ 7,2° (1902) 
Mai: + 7,9° + 46° (1902) —- 9,40 (01+-03) 
Juin : + 12,079 —- oe + 13,5° (1900) 
Juillet : —+ 14,08 ° —- 12,79 (1898, 1903) + 15,5° (1900) 
Août : —- 14.00° —- B ge (1900) + 15,72 (1898) 
Septembre : + 11,67° — 10,0° (1898) + 13,0° (1900 
Octobre : + 1,27% + 5,4° (1902) + 8,5° (1898) 
Novembre : + 2,51° — 0,8° (1901) + 5,2° (1898 
Décembre : — 0,7° — 92,7° (1899) + 1,6° (1900) 


Pour compléter ce chapitre, j'ajoute ici un tableau des températures 
extrêmes, qui jouent pour nous un rôle très important : 


Minimum : Maximum : Différence : 
1898 — 11,89 22. XI. 26,29 19. VIT. 38,0°C. 
1899 — 16,2° 41. XI. 27,6% 22 VII: 43,8° C. 
1900 — 15,29 241. II. 26,2° 26. VI. kA,40 C. 
1901 — 200° 5.1. 23,6° 11. VI. 43,6°C. 
1902 — 125° 4. XII. 26.30 EN. 38,00 C: 
1903 — 15,49 16.1. AE DC 40.8° C. 
190% — 1940 97.11. 254° B.VIIL  37,8°C. 


La différence moyenne par an entre minimum et maximum est 40.6° C, 
la difference maximale 47,6° C. ayant un maximum absolu de 27,6° 
(22. VIL 1899) et un maximum absolu de — 20,0° (5. II. 01). 

Le mois le plus chaud est juillet; les mois les plus froids sont fevrier 
et Decembre. 

La marche journalière de la température est également très importante 
quant à ses effets sur la végétation; en voici un aperçu : 


Février 1900. 


Moyenne du mois : 7 h. matin 0,2°; 1 h. midi 3°; 9 h. soir 4,30. 
Différence 2,8. _ Différence 1,7%. 
Mai 1900. 
Moyenne du mois : 7 h. matin 7,2°; 1. h. midi 10,6°; 9 h, soir 6,4°. 
Différence 3,4°. Différence 42. 
Août 1900. 


Moyenne du mois : 7 h. matin 12 12,5%, 1 h. midi 16,1°; 9 h. soir 11,4°. 
Différence 3,80. 2 Dre 


24 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (10) 


Octobre 1900. 


Moyenne du mois : 7 h. matin 6,2° ; 1 h. midi 9,9; 9. h. soir 6,50, 
Is m Te ei 
Difference 3,7°. Différence 3,4°. 


En général nous y observons des températures matinales assez 
élevées, avec hausse lente jusqu’à midi et baisse lente pendant l’après- 
midi, donc un climat assez uniforme. Le lac exerce-t-il une influence sur 
le milieu anbiant ? Je ne crois pas; car son volume est trop petit pour 
constituer un facteur thermique, comme c’est le cas pour le grand 
Léman. L'eau change très rapidement de température. La différence 
peut atteindre 2-3°, même quand les variations de l’atmosphere sont 
faibles. Toutefois le climat peut être considéré comme très doux pour 
une pareille altitude. Tout-a-fait extraordinaire est la température 
moyenne du mois de janvier des années observées. Pendant que celle-ci 
mesure pour Ebnat au Toggenbourg (649 m.) — 0,85°, pour Saint-Gall 
(703 m.) — 2,0°, pour Einsiedeln (414 m.) — 39°, pour Engelberg 
(1018 m.) — 3,8° pour le Chaumont (1128 m.) — 2,2°, elle tombe au 
Schoenenbodensee (1104 m.) seulement ä — 0,07°; autrement dit, 
le Schoenenbondensee, au mois de janvier, à la même température 
moyenne que Genève. — Cette observation, toutefois, n'exclut pas des 
baisses thermométriques momentanées très accusées, telles que celles de 
— 15.49 le 16 janvier 1903 ou — 10,8° le 18 janvier de la même année; 
ces minima suffisent à expliquer l'épaisseur de 60 cm. que peut atteindre 
la couche de glace qui recouvre le lac. 

La cause de cette température de janvier, relalivement si élevée, doit 
être attribuée en premier lieu à la forte insolation (nébulosité moyenne 
par an : 6, 16; en janvier 5.5), puis ensuite à l'exposition du lac, qui 
favorise l'accès des vents chauds d'Ouest, Sud-Ouest et Sud-Est, tandis 
que les vents froids ne peuvent-y pénétrer. J’ai eu l’occasion de m’en 
convaincre personnellement en janvier 1905, alors que chez nous, 
à Wattwil (616m.), une température siberienne faisait tout congeler 
et sollicitait les habitants à se réfugier dans les maisons; là-haut, 
Wildhaus était favorisé d’un temps de printemps : la neige se fondait sur 
les toits, et mon traineau enfonçait profondément dans la neige ramollie ! 
Comme cela est naturel pour un endroit situé à une altitude de 
110% m. entre deux chaînes de montagnes, la quantité des précipitations 
aqueuses est assez considérable dans la région du Schœnenbodensee ; 
le tableau suivant, qui s’y rapporte, résulte de 7 années d'observations : 


An. Somme. Maximum. Jours clairs. 
1898 1500 mm. 50 21 octobre 88 
1899 1724 mm. 90 11 septembre 88 
1900 1553 mm. 49 5 décembre 47 
1901 1622 mm. 447 2 août 68 
1902 4757 mm. 45 21 décembre 59 
1903 1443 mm. 54 45 août 78 
190% 1522 mm. 60 23 mai 65 
Moyenne 1589 mm. 70 


Les méléores aqueux se composent en plus grande partie de pluie et 


(11) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 25 


de neige; la grêle n’a été notée que trois fois pendant sept ans. La 
masse la plus grande de pluie par mois est 367 mm. (août 1901), la 
masse la plus petite 13 mm. (janvier 1898). Les mois les plus riches en 
pluie ou neige sont juillet, août el septembre, les plus pauvres janvier et 
février. La plus grande masse d’eau tombée en un jour accuse, pour le 
2 août 1901, un total de 147 mm. Quand aux nuages, ils se répartissent 
dans l’ordre suivant parmi les mois de l’année : 


Août 5,3 Janvier 5,5 Septembre 5.7 
Novembre 5,75 Juillet 5,97 Fevrier 6,2 
Mars 6,2 Octobre 6,3 Mai 6,6 
Juin 6,6 Décembre 6,9 Avril 7,1 


7) 


Comme je l’ai déjà indiqué, le régime des vents sur le Schoenenboden 
est assez singulier par rapport à la situation du lac. Les plus fréquents 
sont les vents de l’ouest; 308 observations annuelles sur une moyenne 
de 6 ans, maximum 449 en 1902; minimum 169 en 1898. 

Puis les vents de Sud-Ouest : 278 observations en moyenne; maximum 
361 en 1898, minimum 165 en 1901. 

Vent de Sud-Est : 221 observations annuelles en moyenne; maximum 
320 en 1898, minimum 160 en 1902. 

Vent d’Est : 173 observations annuelles en moyenne; maximum 201 
en 1900, minimum 125 en 1898. 

Les autres vents viennent ensuite dans un rang tout à fait subordonné, 
on même font défaut comme le vent du Nord, qui est exclu de notre 
territoire par le massif du Sæntis en général et le Gulmen en parti- 
eulier. 

Jours calmes : 66 observalions annuelles en moyenne; maximum 81 
en 1902, minimum 41 en 1905. 

Vent du Nord-Est : 44 observalions annuelles en moyenne; maximum 
47 en 1901, minimum 30 en 1902. 

Vent du Sud : 10 observations annuelles en moyenne; maximum 24 
en 1899, minimum 0, 1903. 

Vent du Nord-Ouest : 1 observation annuelle en moyenne; maximum 
5 en 1898, minimum 0 en 1900-1903. 

Le lac, ayant une surface et une profondeur très restreintes, offre 
une température très variable qui peut changer sensiblement d’un jour à 
l’autre. Voici quelques indications : 


13 mai 1904 + 120 C. (mesuré 30 cm. au-dessous de la surface.) 
18 juin 1904 + 18°C. A1 juillet 190% + 23° 

42 juillet 490% + 20° 28 octobre 1904 + 8° 

22 janvier 1904 0° 


On comprend que le lac se congèle chaque année; en effet il est 
généralement couvert de glace dès le commencement de novembre 
et jusqu'au milieu d'avril ou au commencement de mai. Mon ami, 
M. E. Bœsch, instituteur au Schoenenboden, a eu l’obligeance de noter 
pour moi les températures de l’air el de l’eau dès la fin d'octobre 1905 
jusqu’à la congélation complète du lac; je profile avec plaisir de son 


26 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (12) 


obligeance en publiant les mesures thermométriques obtenues par lui 
et prises chaque jour à midi. 


Dates. Eau. Air. Dates. Eau. Air. 

Octobre 26 LE C. —3 C. Novembre 13 22,59 C. 30 C. 
» 27 —-3 C. 0° C. » ni 90 C. 29 C: 
a ROC 0 » 43 I2c lv 
» 29 40 C. —+5o C. » 16 20 C. —3° C. 
» 30 °C. re (Ds » 17 2°:C. ELBE 
ee ER; 1/2 C. Sao Lori Sie 

Novembre 4 4°C. 190 C. » 49 90 C. 400 C. 
» 2 WC. 29 C. » 20 3 8° C. 
NS Eon e oo JA 
» k —4,500.--9° C. » 22 30 —4o C. 
REC pois ». 93 ec oe 
» 6.4890. {PC „2 pi. A 
» 7 4,59 C. —6° C. » 25 43°C. 40 C. 
» 8 2°C. —10C. » 26 30 C. +9 C. 
el joe » 27 19 St 
» 10 +39 C. 42 C. » 28 20 C. —20 C. 
» 11 3° C. 0°C. » 29 ——C. —a2C. 
» 42 LYC. +30 0C 


Voici d’autres chiffres fournis aussi par mon ami Boesch pour la période 
du dégel. 
Le lac s’est dégelé le 15 avril 1906: 


Température de l’eau, de l’air Température de l’eau, de l'air 

16 avril 42 44° 9 mai 12 47° 
17°» 42 43° 10 » 1% 479 
18 » 12 A41/29 5 91/20 16° 
19 » = 7 12 » 10° 17° 
20 » 22 1° 43 » 10° 129 
24 » 20 10° 14 » 10° 49° 
A) 11/20 70 15 » 10° AS 
23%» 2 22 16 » 10° 1° 
2 » ae 1° 17 » 101/2° 6° 
25 » 11/29 28 18 » 10!/2° 51/29 
26 » 11/29 8° 19 » 10° 3° 
27 » 22 30 20 » 9° 1/29 
28 » a 6° 21 » 9° 6° 
29 » 3% 8° 2» 8° 10° 
30 » 3 10 23,» 8° 149 

1 mai Lo 1° 24 » 10° 161/2° 

2» 4° 52 25 » 10° 101/2° 

3 » 3° 43° 26 » 14° 13!/2° 

& » 4° 16° 31.9 44° 10Ya° 

5 4° 7° 28 » 42° 45° 

6 » 5° 42° 29 » 13° 20° 

7 » 5° 12° 30 » 44° 19° 

8» 7 15° 


. Le 28 novembre le lac était gelé dans sa partie inférieure; à partir du 
Jour, Suivant toute la surface était couverte de la glace. 


(13) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 21 


3. La végétation des rives. 


Tandis qu’au 13 mai la zone littorale n’était que pauvrement garnie de 
plantes fleuries, telles que Primula elatior, Caltha palustris, Gentiana 
verna el Anemone nemorosa, l’on pouvait voir, des le mois de juin, un 
tapis végétal beaucoup plus épanoui. Sur la rive sud, une bande étroite 
de Phragmites communis accusait sa présence dans la zone littorale 
tandis que dans la zone inférieure l’on voyait un cordon large de 10 m., 
formé par l’Equisetum limosum, constituant une palissade presque impéné- 
trable. En avant de cette zone les grandes feuilles du Nuphar luteum se 
. balancent sur l’eau, qu’elles recouvrent presque totalement. Les boutons 
floraux ne se sont pas encore lous ouverts; à ce moment: ce n’est que 
ca et la que l’on voit l'or brillant de ces fleurs magnifiques. — En 
revanche, je n’ai jamais pu observer trace du Nymphæa alba et les gens 
du pays, que j'ai consultés, n’ont absolument rien su me dire de cette 
plante, de telle sorte que je ne puis pas comprendre, comment Asper el 
Heuscher dans leur ,.Beitræge zur Naturgeschichte der Alpenseen‘ : aient 
pu la citer pour le Schoenenbodensee. Entre les feuilles de Nuphar on 
voit paraître la Polamaie nageanle (Potamogeton natans), qui est entière- 
ment couverte de chaux. A l'Ouest, où la Simmi quitte le lac, Nuphar et 
Phragmites reculent, pendant que Scirpus lacustris devient dominant. 
C’est également auprès de la rive septentrionale, où Nuphar luteum fait 
défaut, au moins en partie, que nous retrouvons Phragmites, Equisetum 
limosum el comme nouvelle espèce Potamogeton lucens. 

Ici la rive monte rapidement et porte quelques arbres (Acer montanus), 
consliluant un groupe, tandis que sur les autres rives on ne voil que des 
marais. A l’Est le Nuphar luteum augmente. pour devenir plus abondant 
à mesure que nous penétrons vers la rive Sud. Plus près du bord nous 
avons Phragmites et Equisetum limosum. Celui-là occupe aussi toute la 
plaine, qui des deux côtés de la Simmi (à l’affluent) comme un champ 
de blé, dans lequel on ne rencontre rarement que ca el la un Pedicularis 
palustris isolé. Un peu plus au sud de l'embouchure de la Simmi. on 
trouve sur un haut-fond — du delta du ruisseau — un petit pré d’Hip- 
puris vulgaris. La présence de celte plante ici est d'autant plus remar- 
quable que Wartmann et Schlatter ne la citent que pour la vallée 
du Rhin et pour le Bildweiher, étang situé à 5 km. de St-Gall. Le 
Schoenenbodensee serait donc pour tout le reste du canton la seule loca- 
lite, où l'Hippuris croît spontanément : il fait défaut dans les autres lacs 
de l’Alpstein et le Dr Baumgartner ne le cite pas pour les autres lacs du 
Toggenbourg, bien qu'il l’indique comme sporadique pour les parties les 
plus élevées du fond de la vallée du Toggenbourg. — Dans le marais 
entre la maisonetle des bains et le sentier prosperent en quantité les 
Cares stricta et Primula farinosa, parfois mélangés aux Linum caltharti- 
cum, Pedicularis palustris, Orchis latifolia, Eriophorum angustifolium. 


1 Asper et Heuscher, Beitræge zur Nalurgeschichte der Alpenseen. Jahrbuch 
der naturwissenschaftl, Gesellschaft v. St. Gallen 87/88. 


28 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (14) 


A la suite d’une enquête plus exacte faite vers le milieu de juillet sur 
la flore phanérogamique, j'ai noté les espèces suivantes : 

Acnitum Lycoctonum, Linum catharticum, Hypericum quadrangu- 
bum, Trifolium incarnatum. Vicia Cracca, Lathyrus pratensis, Lotus 
corniculatus, Spiræa Ulmaria, Potentilla Tormentilla, Galium palustre, 
Cirsium oleraceum, Leucanthemum vulgare, Centaurea Jacea, Hieracium 
spec., Gampanula rotundifolia, Campanula glomerata, Sweertia perennis, 
Gentiana asclepiadea, Alectorolophus minor, Euphrasia officinalis, Ben- 
nella grandiflora, Polygonum Bistorta, Orchis incarnata, Orchis maculata. 
Epipactis palustris, Veratrum album, Tofieldia calyculata, Pimpinella 
magna, Pimpinella rubra, Parnassia palustris, Eriophorum angustifolium, 
Dactylis glomerata, Briza media, Molinea cerulea, Poa trivialıs. 

Vers l’émissaire de la Simni, tout en restant sur la rive gauche, nous 
retrouvons Phragmites en abondance, ainsi que Molinea; en outre l'on 
remarque les Lathyrus pratensis, Lotus corniculatus, Sweertia perennis, 
Eriophorum angustifolium, Equisetum limosum. Enfin à l’état tout à fait 
isolé, un Salix nigricans étend ses branches svelles hors de la cannaie. 
Sur la rive droite, la flore est plus intéressante : lentement mais à coup 
sûr, Menyanthes trifoliata empiète sur le lac qu'il refoule pouce par 
pouce! — Le groupe d’erables, que nous avons déjà cité. développe 
un ombrage magnifique, sous lequel croissent Geranium Robertianum 
Urtica dioica et Melandrium diurnum en grande quantité; des bouquets 
épais du gracieux thym des montagnes (Calamintha alpina) et des gazons 
dorés d’Helianthemum vulgare ornent en outre la rive du nord, tandis 
que sur les pentes Veratrum album et Gentiana lutea s’ornent de feuilles 
el de fleurs vigoureuses, contrastant d’une manière heureuse avec les 
casques bleus de l’Aconitum Napel. — La preuve que le sol ei moins 
humide sur le versant de la rive opposée peut s'établir par la présence des 
espèces suivantes : 

Lychnis flos cuculi, Trifolium repens, Cratæqus oxyacantha, Rosa spec ? 
Silene inflata, Silene nutans, Chærophyllum aureum, Angelica silvestris, 
Sambucus nigra, Knautia arvensis, Scabiosa Columbaria, Hieracium spec.. 
Centaurea Scabiosa, Stachys alpina, Origanum vulgare, Rumex acetosa, 
Plantago major, Picea excelsa, tandis que Myosotis palustris, Senecio 
cordifolius préfèrent les lieux plus humides et recherchent la proximité 
de l'eau. Signalons, dans la phragmitaie, et à titre exceptionnel, quelques 
exemplaires très vigoureux de Gentiana lutea immigrés, comme je pense, 
de la pente voisine. 

Pour pouvoir donner quelques notes sur la composition de la flore des 
prés, j'ai examiné le 30 juin 1905 le tapis des plantes à plusieurs endroits. 
J'ai compté tous les individus constituant un pied carré du tapis végétal 
puis j'ai multiplié le résultat par 11 '/) pour en obtenir le produit d’un 
melre carré. 


I. Point 406. 
Au bord du sentier, qui conduit vers le lac : 
Germes par m? 934, 
Composite 40,6 °/o Papilionaceæ 22,6 0/0 


Bellis perennis 156 16,7 0/o Trifolium pratense 178 19 °%/o 
Taraxacum officinale 222 23,9 0/o Medicago Lupulina 34 3,6 0/ 


(15) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 29 


Gramineæ 20,2 %/ Alchemilla vulgaris 11 1,18 0/o 


Ranunculus acris 11 1,18 0/0 
Anthoxanthum odoratum 133 14,2 °/0  Georanium ie Al 1 18 0/0 


Cynosurus crislatus 56 6,0 °/0 Anthriscus vulgaris 11 1,18 
à 5 n Daucus carotla 22 2,35 °/o 
Autres familles de plantes 16,6 °/o Galium Mollugo 44 4,70 0/0 
Potentilla Anserina 34 3,6 °/o 


I. Point 393. 
A l’exiremite du petit pont, qui conduit à la maisonnette des bains : 
Germes par m? 1246. 


Gramine® 84,8 °/o Composite & 0/0 
Molinea cœrulea 300 2% °/ Cirsium palustre 33 2,6 0/0 
Phragmites communis 78 6,3 % Centaurea Jacobæa 67 5,4 °/0 
Briza media 56 4,5 0/0 Autres familles de plantes 20,5 0/0 
Rosaceæ 15,3 °/o Brunella grandiflora 67 5,4 °/o 
- 4 : Gentiana asclepiadea 56 2,5 0/0 
Potentilla Tormentilla 190 45,3 %/0 Angelica silvestris 33 2,6 %/ 
à 70e Spiræa Aruncus 33 2,6 0/0 
à te ee Ranunculus acris 11 0,9 %/0 
Primula farinosa 167 13,4 °/ -  Trollius europæus 11 0,9 0/0 
Bolchitaree 3%), Equisetum limosum 11 0,9 °/0 
2 £ Vicia ochroleuca 11 0,9 %o 
Veralrum album 33 2,6 °%/o Polygala amarella 41 0,9 °% 
Colchicum autunmale 67 5,4 0/0 Geranium silvaticum 11 0,9 °o 


III. Point 316. 
A l'Est de la maisonnette des bains, à la rive du lac : 
Germes par m? 1287. 


Cyperaceæ 50,2 °/o Autres familles de plantes 5,98 °/o 
Carex stricta 344 26,7 °/o Orchis latifolia 22 1,7 °%% 
Carex ampullacea 300 23,4 °/ Primul2 farinosa 22 1,7 0/o 
Scrofularine@ 25,9 %/ Phragmiles communis 11 0,86 °/o 


Alchemilla vulgaris 11 0,86 °/o 


Pedicularis palustris 333 25,9 Taraxacum offieinale 11 0,86 °/0 


Equisetineæ 18,1 °/o 
Equisetum limosum 233 18,1 %o 


Ces observations bien incomplètes il est vrai, aboutissent cependant 
aux conclusions suivantes : le lac est environné d’une zone de prés 
fertiles qui, à mesure qu'ils se rapprochent des rives, passent à l’état de 
marais (50 °/o de Cyperaceæ dans III, 24 °/ Molinea dans HD. D’ailleurs 
l’esquisse topographique adjointe dans laquelle nous avons noté les 
formations végétales les plus importantes, fera mieux comprendre la 
signification de ce tail qu’une simple énumération d’espèces. Les plantes 
indiquées nous montrent que le lac est entouré d’un marécage plat 
(Flachmoor), dépourvu de toute trace de Sphagnum sur les rives, ce 
qui se comprend lorsque l’on considère la très grande teneur de 


30 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (16) 


l’eau en chaux. Dans les échantillons du plancton, toutefois j’ai trouvé 
quelques cellules de Sphagnum; mais celles-ci proviennent d'une 
tourbière, qui déverse ses eaux dans la Simmi par un petit ruisseau. 
M. Græbner est de l'opinion que la chaux n’a pas d'influence sur le 
Sphagnum; il dit même, qne la théorie de l’inimitié des Sphagnales contre 
la chaux (die Kalkfeindlichkeit) serait erronée et prétend avoir fait 
avec M. C. A. Weber à Bremen des expériences qui prouvent que 
les Sphagnales non — seulement ne sont pas tuées par la chaux, 
mais s'y développent très bien. Il termine comme suit ses consi- 
déralions téméraires : « Es unterliegt keinem Zweifel, dass die Sphagnen 
durch Kalk allein auch nicht im mindesten in ihrem Gedeihen 
beeinflust oder gar geschædigt werden ». Quoiqu’il en soit. je me permels 
de douter de la validité de ces expériences; car il est bien possible que 
les Sphagnum se comportent autrement en cultures que dans la nature 
et que probablement si l’on poursuivait les expériences plus longtemps, 
l’on obliendrait les mêmes résultats que ceux fournis par la nature. 

Les plantes déjà citées des environs du lac, appartiennent pour 
la plupart au marécage plat (Flachmoor) et sont également classées 
comme telles par Schreeter et Früh?. La minorité provient des pres du 
bord du sentier ou de la déclivité du « Gulmen ». Si nous nous approchons 
du lac, en venant par le sentier, nous entrons, après avoir traversé de 
beaux pâturages, dans un Molinietum typique, qui à côté de Molinia, 
Briza media et quelques Phragmites présente toute une collection de 
plantes paludéennes (vide point IT). Puis vient le Caricetum, dont 
les composés principaux sont Carex stricla el Carex ampullacea, 
accompagnés des Pedicularis palustris et Equisetum limosum; le Caricetum 
se continue en partie jusque dans l’eau, c’est-à-dire occupe la zone 
amphibiale qui est sous l’eau pendant les pluies. 

Si nous examinons les zones différentes dans les lacs, nous constatons, 
avons-nous dit, que les plantes qui y croissent à l’exception du Phrag- 
mites, ne sont pas disposées en zones cohérentes mais que la division 
proposée par Magnin* eut pu être appliquée partout. À l’extérieur nous 
y trouvons un Phragmitelum dans lequel l’Equisetum limosum rem- 
place par endroit le Phragmites communis partiellement ou en plus 
grande partie. On ne trouve pas d’autres plantes ici : c'est en vain que 
l'on y cherchera les Ranuncalus trichophyllus, Lemna et Utricularia.— Le 
Scirpetum, qui continue le Phragmitetum dans les lacs du Jura, ne se 
trouve qu’à l’ouest de notre lac, au point où la Simmi le quitte. Mais la, il 
forme une prairie très dense, qui repousse le Phragmites presque entie- 
rement el qui par endroit occupe même toute sa place comme M. Magnin 
l'indique pour les lacs d’Arboréiaz, de Bertheraud, de Pugieux, de 
l'Abbaye du Val, de St-Point. J’ignore ce qui motive celte manière d’être 
et m'en réserve l'étude pour plus tard; je constate pour l'instant que le 
vent ne peut pas avoir d'influence, car il parvient aussi bien à la partie 
antérieure qu'à la partie postérieure du lac; serait-ce peut-être une ques- 
tion de substratum? Le sol est partout identiquement vaseux, car le seul 


1 Græbner : die Heide Nordeutschlands 1901. 
z Schreter et Früh : Die Torfmoore der Schweiz. 
® Magnin : Les lacs du Jura, p. 11, etc. 


(17) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDES DES LACS ALPINS. 31 


affluent, le «Seebach», n’apporte pas de galets et le plus souvent pas 
même de sable. Cependant, il faut constater que la limite sépa- 
rant les affleurementis de «Seewer-Kalk » et de « Flysch » passe par le lac. 
A cette zone appartient aussi la curieuse association d’Hippuris vul- 
garis ci-dessus mentionnée. 

Le Nupharetum est mieux développé que le Scirpetum, il s’est 
étendu sur une grande superficie, principalement près des rives du sud, 
sud-ouest et nord-est, qui sont protégées contre le fort vent. A côté de 
Nuphar luteum on y rencontre aussi Potamogeton natans, qui s’est ins- 
talle en partie devant la Nupharaie; le Potamogetonelum ne se 
trouve dans la zone la plus intérieure qu’à un seul endroit, celui où nous 
avons signalé le Scirpetum. Il est constitué par Potamogeton lucens. 

Enfin nous avons la region pelagique, le plein lac, qui est depourvu de 
plantes, ainsi que le fond du lac : je m’en suis convaincu lors de la récolte 
de vase pour l’analyse de M. Bourcard. 

Le Schoenenbodensee ne posséde pas de Characetum car il ne s’y 
trouve ni Chara ni Nitella; il lui manque aussi le Myriophyllum et les 
Ceratophyllum qui distinguent les lacs jurassiques ; sous ce rapport il res- 
semble plutôt au Katzensee, dont le fond n’est pas non plus couvert de 
plantes. Néanmoins, il possède en commum avec les lacs du Jura les 
plantes suivantes : Nuphar luteum, Scirpus lacustris, Phragmites com- 
munis, Menyanthes trifoliata, Equisetuin limosum, Potamogeton natans, 
Potamogeton lucens, Hippuris vulgaris. 

En outre, il faut constater, que le Schoenenbodensee est pauvre en 
Macrophytes : cela ressortira clairement si nous en comparons sa liste 
avec celle des plantes lacustres du Jura, qui d’après Magnin atteint au 
moins 125 espèces tandis que notre lac ne possède que 69 Makrolimno- 
phytes. La cause de celte pauvreté doit être cherchée principalement 
dans la courte période de végétation et la situation singulière du lac. Le 
sol est couvert de neige des la fin octobre jusqu'au commencement de 
mai. En outre, la difficulté d'immigration pour les plantes lacustres est 
grande parce que le Schoenenbodensee n’est en communication avec la 
vallée du Rhin que par un torrent. D’autres lacs sont ou très éloignés ou 
isolés par des barrières naturelles, ce qui fait qu'ils n’entrent guère en 
question. 

Arrivé à la fin de ce chapitre, je donne, pour mieux illustrer les zones 
du lac, quelques esquisses de végétation. Les chiffres indiqués corres- 
pondent avec ceux donnés sur la carte du lac. 


(A suivre.) 


1! 5 Ve +, ot Br à 1. es MT Ge nf. 2 ACIER. EEE Fe (2 = We 2 ET EU VE EEE REN 
A r : < > g L à 4 LUE PURE RU EAN 
PR : 


Beiträge zur Flora 


DER 


ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS 


VON 


J. BORNMÜLLER, Weimar. 


III. (Suite. 


COMPOSITÆ-TUBULIFLORÆ. 


Aster Altaicus Willd. — Boiss. fl. Or. III, 158. — Calimeris canescens 
Nees — Buhse, Aufz. 114. 

In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar et inter Rudbar et Mendschil, 
3-400 m. s. m. (11. V. 1902; n° 7503 et 7504). — Elburs oceid., prope 
Feschend, 18-1900 m. s. m. (12. VII. 1902; no 7505). 

Erigeron Elbursensis Boiss. — Boiss. fl. Or. IL, 165 (E. Elbrusensis). 
— Vierhapper, Monogr. der alpinen Erigeron-Arten Europas und Vorder- 
asiens (Beihefte z. Botan. Centralblatt Bd. XIX, Abt. II, Heft 3, p. 520; 
1906). — Tabula nostra I, Fig. 3. 

In frigidis alpium Totschal, 3800 m. s. m. (8. Vil. 1902; n° 7501). — 
In excelsis alpinis montis Demawend, 35-3600 m. s. m. (27. VII. 1902; 
n° 7497). 


1 Fortsetzung aus : Tome IV (1904) no 11, 12, Tome V (1905) n° 1, 2,.7-10, 
Tome V (1906) no 8, 9. 
Berichtigung aus Tome VI pag. 610: 

5. Zeile von oben: Statt ,,Potentilla sericea L.‘“ ist zu lesen ,, Potentilla 
multifida L.‘‘ ein Schreibversehen, das sich schon aus der darauffolgenden 
Bemerkung über var. subsericea Th. Wolf als solches zu erkennen gibt. Die 
Exsiccaten (no 6967) sind allerdings fälschlich als P. sericea L. zur Ausgabe 
gelangt. P. multifida L. ist neu für die Flora des Elburs, P. sericea L. ist aus 
der Flora Persiens noch nichi nachgewiesen. 


(148)  J. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 33 


Der dritte Standort dieser dem Elbursgebirge eigenen Art ist der 
Schneekessel Häsartschal am Tachti-Soleiman ; dagegen gehört die von 
Aucher am Alamut (Elamout) gesammelte, von Boissier in Flor. Or. 
ebenfalls als E. Elbursensis zitierte Pflanze nach Vierhappen (l. c. p. 
455) in den Formenkreis von E. (Trimorpha) Orientalis Boiss. 


Erigeron Hyrcanicus Bornm. et Vierh. (spec. nov.) — Vier- 
happer, 1. ec. 473. — (Typus in herb. Bornmüller). — Tabula nostra I, 
Fig. 1 und 2. 

Elburs oceid., in fissuris rupium et in parietibus verticalibus regionis 
alpinæ in trajectu Gerdene-Bary (inter Asadbar et Gerab), præsertim in 
loco dicto « Assalek », 28-2900 m. s. im. (n° 7487 et 7495). — Distrietus 
Laredschan ditionis monlıs Demawend in fauce Junesar, 2700 m. s. m. 
(13. VIL 1902; no 7499). 

Die Exemplare von der Junesar-Schlucht sind A-köpfig, jene von 
Gerdene-Bary sind bald 1-2 köpfig, bald 3-5- (und dementsprechend 
klein-) köpfig; ebenda auch eine forma albiflora. 


Erigeron (Trimorpha) Orientalis Boiss. — E. acer ß confertus Boiss. 
fl. Or. III, 166. 

Ad basin septentrionalem alpium Totschal prope Scheheristanek, 
2200 m. s. m. (5. et 13. VI. 1902; no 7493 et 7494). 


* Erigeron amorphoglossus Boiss. — Boiss. fl. Or. II, 166. 

in regione alpina montium Totschal. 3500 m. s. m. 15. VI. et 8. VI. 
1902; n° 7485 et 7500). — In rupibus in trajectu Gerdene-Bary ditionis 
Asadbar, ad locum « Assalek » dietum, 27-2900 m. s. m. (2. VII. 1902; 
n° 7488). — In monte Demawend, in rupestribus, 3700 m. s. m. (16. VI. 
1902; no 7496). 

Es ist nicht ausgeschlossen, dass einzelne Exemplare richtiger als 
ß Zatiguamus Boiss. zu bezeichnen sind, indessen kann ich keine durch- 
greifenden Unterschiede zwischen diesen zweifelhaften Formen und 
typischem E. amorphoglossus Boiss. aus Süd-Persien (Bornın. exsicc. 
505%, 5056, 5058, 5060; Prov. Kerman) auffinden. 


Erigeron Khorassanicus Boiss. — Boiss. fl. Or. IH, 170. 

Elburs occidentalis, in frigidis alpinis in valle Serd-derre supra Gerab 
lateris occidentalis trajectus Gerdene-Bary, 26-2700 m. s. m. (26. VI. 
1902; n° 7490). 

Originale dieser aus dem Elbursgebirge noch nicht nachgewiesenen 
Art aus der Verwandischaft des E. Aucheri (DC.) Boiss., aber Köpfe 
doppelt so gross, Konnte ich nicht vergleichen. Die gleiche Pflanze erhielt 
ich von P. Sintenis aus den As-chabader Gebirgen (Transkaspien); sie 
wurde unter gleicher Bezeichnung (Sint. n° 710) ausgegeben. 


Dichrocephala latifolia (Lam.) DC. — Boiss. fl. Or. IH, 176. 
Rescht, in hortis (13. VII. 1903; leg. el. Th. Alexeenko). 


Inula salicina L. — Boiss. fl. Or. IT, 187. 
Elburs oceid., in valle fluvii Keretsch „Lur‘ dieto prope Getschesär, 
2200 m. s. m. (18. VI. 1902; n° 7502 et 75025; f. pleiocephala). 


Inula pulicariiformis DC. — Boiss. fl. Or. III, 200. 
Elburs oceid., in fissuris rupium prope Meidan in valle Lur, 2200 m. 
s. m. (6. VII. 1902; n° 7511). — In valle fluvii Dschadscherud inter Ahar 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 A, 31 décembre 1906. 3 


34 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sir.). 1907 (149) 


et Uschan, ad parietes superpendentes, 2000 m. s. m. (11. VII. 1902; 
no 7512). — 
Neu für das nördliche Persien. 


Phagnalon rupestre L. ß Tenorii Presl (pr. sp.). — Boiss. 
fl. Or. III, 221 (in synon. speciei). 

In valle fluvii Sefidrud inter Rustamabad et Rudbar (150 m. s. m. 
(1. V. 1902; n° 7457); prope Rudbar, 300 m. s. m. (3. V. 1902; n° 7458). 
— In rupibus supra Patschinar, 600 m. s. m. (12. V. 1902; no 7459). 

Der Bunge’sche Standort „Schahrud‘“ bezieht sich auf den gleich- 
namigen Fluss (und Stadt) in der Provinz Asterabad und nicht auf den 
Schahrud im Westen des Elbursgebirges, welcher im Unterlauf (von 
Mendschil ab) Sefidrud genannt wird; diese Art ist demnach new für 
das Gebiet. 


* Helichrysum psychrophilum Boiss. Diagn. ser. I, 11, p. 28. — 
Boiss. fl. Or. III, 230 sub H. Pallasü (Spreng) Boiss. var. 

Elburs oceid., in alpe Tachti-Soleiman, ad nives prope Piastschal, 
3500 m. s. m. (30. VI. 1902; n° 7470). — Ditionis pagi Asadbar in Lrajectu 
Kendewan, in glareosis alpinis, 3100 m. s. m. (23. VI. 1902; n° 7471, 
f. citrina; n° 7472, f. subrufa; n° 7473, f. albida, capitulis albis). — 
Alpes Totschal, in excelsis, 3700 m. s. m. (8. VII. 1902 ; n° 7469, f. mono- 
cephala caulibus brevissimis). -— In monte Demawend, 3800 m. s. m. 
(17. VII. 1902; no 747%, f. monocephala capitulis subrufis). 

Die Köpfe sämtlicher Exemplare sind bedeutend kleiner als bei 
P. Pallasii (Spreng.) Boiss., auch im Indument sind sie sich alle gleich 
und zeigen keine Uebergänge zu genannter Art, mit welcher sie Boissier 
späler als Varietät vereinte. 


Helichrysum plicatnm DC. — Boiss. fl. Or. III, 231. 

Elburs occid., prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (31. V. 1902; 
n° 7465). — In distrietu Talkan (Talagon), prope Gerab (26. VII. 1902; 
n° 7464). 

Helichrysum rubicundum (C. Koch) Bornm. combin-nova. 
— Antennaria rubicunda G. Koch in Linn. XVII. p. 49 (1843). — Heli- 
chrysum lavandulæfolium (Gnaphalium) Willd. y. rubicundum GC. Koch 
in Linn. XXIV, p. 352 (1851). — H. Eichwaldi Boiss. et Buhse, Aufz. p. 
121 (1860). — H. arenarium (L.) DC. y roseum Trautv. — Boiss. fl. Or. II, 
234-235. 

Elburs occid., in rupestribus alpinis in valle Serd-derre supra Gerab, 
23-2600 m. s. m. (21-27. VI. 1902; n° 7466). 

Die Form, Zahl und Farbe der Hüllblätter sowie das Vorkommen dieser 
Pflanze in felsiger alpiner Lage sprechen gegen eine Vereinigung mit 
H. arenarium (L.) DC. — C. Koch’sche Exemplare konnte ich nicht ver- 
gleichen. 


Helichrysum Armenium DC. — Boiss. fl. Or. IV, 235. — H. glanduli- 
ferum Schultz Bip.; Buhse Aufz. p. 121. — 

Elburs occid., in reg. alpina et subalpina in valle Lur prope pagum 
Getschesär et Meidan, 21-2200 m. s. m. (4. VII. et 21. VI. 1902; n° 7467 
et 7468, f. {ypica). 

Gymnarrhena micrantha Dsf. — Boiss. fl. Or. III, 240. 

In aridis prope Mendschil et Patschinar, 4-600 m. s. m. (11. et 12. V. 


(190)  J. BURNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 39 


1902; n° 7454 et 7455). — In latere meridionali montis Charsan (ditio- 
nis Kaswin), 14-1500 m. s. m. (13. V. 1902; n° 7455). 
Neu für das Gebiet; stets äusserst vereinzelt auflretend. 


Micropus longifolius Boiss. et Reut. — Boiss. fl. Or. III, 241. 

In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar, 300 m. s. m. (4. V. 1902; 
n° 7461). — In aridis inter Mendschil et Patschinar et prope Patschinar, 
4-600 m. s. m. (11. et 12. V. 1902; n° 7462 et 7465, f. foliis floralibus 
latiuseulis ; edit. sub M. erecto). 

Neu für das Gebiet; in Süd-Persien häufiger (Kerman : Bornm. exsicc. 
n° 5048, f. typica), gemein in Assyrien und Babylonien ! 


Micropus supinus L. — Boiss. fl. Or. III, 242. 

In valle fluvii Sefidrud, ad pagum Rustamabad in arenosis, 100 m. s. m. 
(3. V. 1902; n° 7460). 

Neu für das Gebiet und Persien überhaupt. Diese mehr dem Westen 
angehörende Pflanze sammelte ich i. J. 1895 auch in den kurdischen 
Gebirgen östlich von Erbil (Assyrien) auf dem Kuh-Sefin, bei 11-1200 m. 
cran exsicc. n° 1390) sowie in der Tigris-Ebene beim Dorfe Ankova 
(no 1391). 


* Filago spathulata Presl ß. prostrata Parl. (sp.). — Boiss. fl. Or. 
II, 246. — Lipsky, pl. Ghilan. pag. 227. 

In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar, 300 m. s. m. (4. V. 1902; 
no 7453. — 

Häufig auf Hügeln bei Baku (19. IV. 1902; no 7452). 


* Filago arvensis L. — Boiss. fl. Or. III, 247. — Buhse, Aufz. p. 122. 
In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar, 2-300 m. s. m. (4. V. 1902; 
n° 7451). 


* Achillea Millefolium L. — Boiss. fl. Or. II, 255. — Buhse, Aufz. 
p. 117 (var. alpestris Wimm. ei Grab.). 

Elburs occid., in subalpinis prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (12. 
VI. 1902; n° 7406). — Demawend, ad basin montis prope Pelur, 1900 m. 
s. m. (n° 7406). 

Nur die Exemplare vom erst genannten Standort entsprechen der var. 
alpestris Wimm. et Grab., Buhse’s Pflanze vom Demawend entstammt 
bedeutend höherer Lage ‚11-1200 Fuss“. 


Achillea nobilis L. ß. ochroleuca Boiss. fl. Or. III, 257 (1875). — 
Buhse, Aufz. p. 117 (sub A. ochroleuca Ehrh.). — A. Neilreichü A. Kerner 
in Oesterr. bot Zeitschr. XXI, p. 141 (1871). — Stapf, Polak. Exped. I, 57 
(1885); non — A. ochroleuca Ehrh. nec Waldst. et Kit. — A. nobilis L. 
ß. Neih'eichu (Kerner) G. v. Beck, fl. v. Nieder-Oesterreich, p. 1198 (1890). 

Prope Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; no 7405). 

Auch die von Th. Strauss in West-Persien (Medien) gesammelte 
Pflanze (Bornm. : Plantæ Straussianæ) ist daher als A. nobilis L. ß. ochro- 
leuca Boiss. (non Ehrh. spec.) zu bezeichnen. 


* Achillea oxyodonta Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 262. 

Elburs occid., in latere meridionali alpium Totschal, in rupestribus 
supra Ferasad 1900 m. s. m. (29. V. 1902; n° 7899). — Ibidem ad basin 
borealem alpium Totschal in convallibus prope Scheheristanek, 2200 m. 
s. m. (1-15. VI. 1902; flor.; n° 7898). 


36 BULLETIN DE L’HERBIER BOIsstER (2me sür.). 1907 (151) 


Achillea micrantha M. B. — Boiss. fl. Or. IV. 26%. — Buhse, 
Aufz. 117. 

Transcaucasia, prope Baku (19. IV. 1902; n° 7404). — Elburs oceid., in 
valle Lur, 21-2200 m. s. m. (18. VI. 1902; flor. ; n° 7403). 

Achillea Santolina L. — Boiss. fl. Or, III, 266. 

Mendschil, in planitie (11. V. 1902; observ.). 

Das Vorkommen echter A. tomentosa L., die Buhse (Aufz. p. 117) von 
Bibersin unweit von Mendschil resp. Patschinar anführt „specimen uni- 
cum florens“, erscheint mir zumindestens zweifelhaft, die Beslimmung 
bedarf der Nachprüfung. 

* Achillea vermicularis Trin. — Boiss. fl. Or. III, 266. 

Elburs occid., in subalpinis Totschal, supra Ferasad; 2000 m. s. m. 
(29. V. 1902; n° 7401). — In omnibus vallibus et convallibus prope 
Scheheristanek, 22-2400 m. s. m. (14-12. VI. 1902; no 7400). — In 
distrietu Talkan (Talagon), prope Gatladeh, 22-2500 m. s. m. (27. VI. 
1902 ; no 7402). — Im Gebiet gemein! 

# Achillea Aucheri Boiss. — Boiss. fl. Or. II, 269-270. 

Montis Demawend in regione alpina nivali in pascuis, loc. class. 
(unico), 38-3900 m. s. m. (17. VIL 1902; flor.; n° 7393). 


* Achillea tenuifolia Lam. — A. albicaulis G. A. Mey. — Boiss. fl. Or. 
II, 270. 

In desertis aridis inter oppidum Demawend et Teheran, orientem 
versus fluvii Dschadsche-rud, 2000 m. s. m. (20. VII. 1902; n° 7446). 


* Achillea Talagonica Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 271. 

Elburs oceid. in argillosis subalpinis distrietus Talkan (Talagon) prope 
Galtadeh, 2300 m. s. m. (loc. class.; 27. VI. 1902; flor.; n° 7397). — In 
valle Lur prope Geischesär, 2200-2300 m. s. m. (4. VII. 1902; n° 7394) 
el Meidan, 21-2200 m. s. m. (18. VI. 1902, nondum florens; n° 7395). — 
In latere boreali alpium Totschal in convallibus prope Scheheristanek, 
22-2300 m. s. m. (6. VII. 1902; flor. ; no 7396). 

Diese Art, bisher aus dem Gebiet nur von einem einzigen Standort be- 
kannt, aber daselbst weit verbreitet, ist wohl richtiger nur als Varietät 
von A. lenuifolia Lam. (8. Talagonica Bornm.) zu bezeichnen (invo- 
lucri phyllis adpressis hirtis canis a typo phyllis nitidis insigne diversa). 

Anthemis tinctoria L. — Boiss. fl. Or. III, 230. — Buhse, 
Aufz. 116 (var. pallida DC.). | 

In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar, 300 m. s. m. (7. V. 1902; flor.; 
n° 7429, f. typica). — Elburs occid., in valle Lur, 21-2200 m. s. m. (VII. 
1902; flor.; n° 7430, f. typica). 

Anthemis altissima L. — Boiss. fl. Or. III, 282. — Buhse, Aufz. 116. 
— Lipsky, pl. Ghilan. p. 227. 

In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar, 300 m. s. m. (3. V. 1902; flor.; 
n° 7431). — In collibus prope Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; 


- 


n° 7435). 


Anthemis arvensis L. — Boiss. fl. Or. II, 301. — Buhse, 
Aufz. 116. 


Transcaucasia, prope Baku (22. IV. 1902; ne 7436). 
Anthemis candidissima Willd. — Boiss. fl. Or. III, 405. 


art | KAT, 


et ek HE m 


(152) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 37 


In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar, 300 m. s. m. (5. V. 1902; flor. ; 
n° 7433). — Prope Patschinar, 600 m. s. m. (12. V. 1902; flor.; n° 7432). 
— In jugo Charsan, ad basin borealem supra Patschinar, 700 m. s. m. 
(13. V. 1902; flor.; no 7434). — In districtu Saudsch-boulagh, in aridis 
prope pagum Schahabad, 1200 m. s. m. (22. V. 1902; flor.; n° 7437 et 
7438). — Prope Teheran, in planitie, 1200 m. s. m. (18. II. 1892; flor. 
vix evolutis ; no 5043). 

Neu für das Gebiet, bisher übersehen, aber gewiss weiter verbreilet ; 
aus Persien nur aus Talysch und Aderbidschan bekannt. Pichler sammelte 
bei Patschinar die habituell sehr ähnliche A. Gayana Boiss. (ex Heimerl, 
in Stapf, Polak. Exped. I, 58). 


* Anthemis hyalina DC. — Beiss. fl. Or. II, 307. — Stapf, Polak 
Exped. 1, 57. 
Kaswin, in aridis, 12-1300 m. s. m.’(13. V. 1902; flor.; no 7442). 


* Anthemis odontostephana Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 319. — 
Alpes Totschal, ad basin meridionalem in rupestribus supra Ferasad 
(29. V. 1902; flor. et fruet. ; no 7439). 


* Matricaria aurea (L.) Boiss. — Boiss. fi. Or. III, 32%. — Stapf, 
Polak. Exped. I, 58. 

In arenosis inter Mendschil et Patschinar, 4-600 m. s. m. (11. V. 1902; 
n° 7440). 

Chamæmelum præcox (M. B.) Vis. — Boiss. fl. Or. II, 326. 

Ad Teheran (leg. Kotschy, ex Boiss. I. c.). 

Fehit in Buhse’s Liste! Südwärts von Teheran auf dem Weg nach Kom 
begegnele mir diese frühblühende Art an etwas salzigen Plätzen am 
1. März 1892 (Bornm. iler Pers.-turcic. 1892-93, no 50455), und bald 
darauf wieder bei Kom, auf der Route nach Sultanabad. 

Chamæmelum disciforme (C. A. Mey.) Vis. — Boiss. fl. Or. III, 328. 

Alpes Totschal, in humidiuseulis subalpinis prope Scheherislanek, 
2200 m. s. m. (31. V. et 9. VI. 1902: flor.; n° 7422 et 7423). 

Pyrethrum Kotschyi Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 339. 

Elburs occident., ditionis Asadbar in jugo alpino Gerdene-Bary ad Jaila 
Assalek, 2900 m. s. m., in fissuris rupium (2. VI. 1902; flor.; n° 7443). 

Pyrethrum hololeucum Bornm. spec. nov. — (Typus in herb. 
Bornmüller). — Tabula nostra I. 

Sect. Leucoglossa DC. Prodr. — Boiss. fl. Or. II, 337-338 : Caules 
monocephali. — 

Descriptio: Perenne, e hasi lignescente cæspitosum, non fruticulosum, 
totum indumento denso adpressiusculo lomentoso argenleo opaco obsi- 
tum; caulibus adscendenli-erectis, monocephalis, pumilis, 10-12 cm. 
altis, rarius duplo altioribus, inferne paucifoliosis subaphyllisve, superne 
nudis; folis radicalibus pedunculo laminæ bipinnatisectæ ambilu oval& 
vel ovato-oblongæ subæquilongo suffultis, 15 X 30 (vel 30 X 45) em. 
latis longis; segmentis subremolis, utrinque subquaternis, ambitu oblon- 
gis, obtusis, in lacinias latiusculas utrimque 1-3 ovatas vel oblongas 
obtusas mucronulatas parlitis; foliss caulinis perpaucis valde deminutis 
subsimpliciter pinnalis; capitulo c. 10 mm. lato et 7 mm. longo, longi- 
uscule radiato; phyllis hirtulis (infimis tantum tomentosis), ovatis vel 
oblongis, obtusis, viridibus ad marginem late fuscis; ligulis albis, antho- 


38 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (153) 


dio eximie longioribus, 5 X 10 vel 3 XX 8 mm. longis lalis, apice 3-cre- 
natis rotundatisque; achæniis 5-8-costatis, 2 mm. tantum longis, coro- 
nam longiusculam subdimidio (eis) breviorem (1 mm. longam) 
ad basin usque lacinialam (segmentis laceris ergo vix coroniformem) 
gerenlibus. 

Elburs oceident., in fissuris rupinum regionis subalpinæ, in valle Lur 
ad pagum Meidan (Meidanek), 2200 m. s. m., in consortio Potentillæ 
lignosæ, Violæ spathulatæ, Campanula Louricæ, Petrocallis fenestralis et 
aliarum plantarum rararum vel endemicarum (21. VI. 1902; flor. et fruct.; 
n° 7444), — Ditionis montis Demawend in valle Lur, in fauce .,Junesar“, 
26-2700 m. s. m., in consortio Gypsophilæ aretioidis, Potentilla flaccidæ 
Physalidii stylosi, Oxyriæ digynæ, (13. VIL 1902; flor. et fruct.; 
no 7445). 

Pyrethrum hololeucum Bornm. zeigt keine nähere Verwandtschaft 
mit den aus dem Orient bekannten Arten. In der Gestalt und Grösse der 
Köpfchen ähnelt sie den kleinstrauchigen Arten, P. fruticulosum Fenzl., 
P. Kotschyi Boiss. und besonders dem P. Bornmülleri Hausskn. (Mitt. d. 
Botan. Ver. Thüring., Jena, IX. 1891), einer dem P. fruticulosum nahe- 
stehenden aber mit dicker Filzbekleidung und anderen breitlichen Blatt- 
abschnitten versehenen Art, während die Blattform und der Zuschnitt 
der Segmente ganz auffallend an das dalmatinische Pyrethrum cinerarü- 
folium Trev. (dies aber mit ganz anderen Köpfchen!) erinnert. — Pyre- 
thrum heterotomum Bornm. (Mitt. d. Thüring. Bot.-Ver. Heft XX [1905] 
Sep. p. 17) oder P. sericeum M.B., beide mit ganz anderer Blatiform, 
Köpfengestalt und anderem Indument, können ebensowenig in Vergleich 
gezogen werden. Die neue Art hat bereits in den botanischen Gärten 
Eingang gefunden, schon i. J. 1904 blühten die ersten Exemplare im 
Garten des Herrn Leichtlin in Baden-Baden und bilden da eine Zierde 
alpiner Felsgruppen. 


Pyrethrum parthenifolium Willd. — Boiss. fl. Or. III, 344. 

Elburs occid., in districtu Talkan (Talagon), prope Dschoistan, 2000 m. 
s. m. (27. VI. 1902; no 7419). — Ibidem in trajectu Gerdene-Bary in 
rupibus ad Jaila Assalek, 2900 m. s. m. (18. VII. 1902; no 7420). — In 
valle Lur, prope pagum Getschesär, 2200 m. s. m. (20. VI. 1902; n 7418). 
— In monte Demawend, in faucibus regionis alpinæ, 3300 m. s. m. 
(18. VII. 1902; n° 7421). 

Die völlig kahlen Exemplare von Assalek, zwergig und kleinstrahlig, 
liessen sich als var. Persicum (Boiss.) Bornm. (Plant. Strauss. 1. c. p. 15% 
1906) bezeichnen. 


Pyrethrum flavovirens Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 347. 

In valle fluvii Sefidrud, 300 m. s. m. (8. V. 1902; ne 7428, nondum 
florens). — Prope Mendschil et Palschinar, 4-600 m. s. m. (10. et 11. V. 
1902; no 7427 et 7425). — Alpes Totschal, in latere boreali in vallibus 
prope Scheheristanek, 2200-2400 m. s. m. (10. VI. 1902; n° 7414). — In 
valle Lur, prope Getschesär, 2200 m. s. m. (18. VI. 1902; no 74145). — 
In regione alpina montis Demawend, 2800 m. s. m. (18. VII. 1902 
n° 7415 a). 


* Pyrethrum myriophyllum C. A. M. — Boiss. fl. Or. III, 350. — 
Buhse, Aufz. 119. 
Elburs occid., in valle Lur, 2200 m. s. m. (18. VI. 1902; no 7411). 


(154) J. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 39 
* . eriocephalum Boiss. I. c.! — P. Duderanum Boiss. Diagn. I, 11 
126 


Alpes Totschal, ad basin meridionalem in faucibus supra Ferasad, 
1800 m. s. m. (29. V. 1902; no 7409). — Prope Scheheristanek, 2200 m. 
s. m. (12. VI. 1902; no 7412 et 7413). — Ditionis Asadbar in jugo Kende- 
wan, 25-3000 m. s. m. (20. VI. 1902; no 7410). — In valle Lur, 2200 m. 
s. m. (18. VI. 1902; n° 7411). — In regione alpina montis Demawend, 
3500 m. s. m. (17. VII. 1902; no 7416). — Ditionis Kaswin in trajectu 
Charsan, 1800 m. s. m. (13. V. 1902; nondum florens; n° 7426). 

Nur die Exemplare vom Demawend repräsentieren in ausgeprägter 
Form var. eriocephalum Boiss., alle anderen neigen teils zum Typus teils 
zu var. subvirescens DC. 


Pyrethrum (Tanacetum) modestum Heimerl (in Stapf Polak. 
Exped. I [1885] 59) var. Demavendicum Bornm. (var. nov.) planta 
elatior, 1 '/e-pedalis capitulis 12-15 congestis. 

Ditionis vallis Lar (Demawend) in fauce Junesar, 2700 m. s. m. (13. VIT. 
1902; no 747). 

In der typischen, mir in Originalen vorliegenden Form sind die 
Stengel 1-3-köpfig, bei der Sirauss’schen Pflanze von Burudschird 
(Kurdistan) sogar stets A-köpfig. Die Köpfeform stimmt indessen bei 
diesen auffallend überein mit meinen, allerdings sehr dürftig eingesam- 
melten vielköpfigen nordpersischen Individuen, die auch in der Belau- 
bung eine reichere Entwickelung aufweisen, als dies beim Typus der 
Fall ist. Das habituell ähnliche P. millefoliatum (L.) Willd., welches 
indessen Strahlblüten besitzt, sammelte Buhse im Tale Nur am Dema- 
wend (Buhse, Aufz. 119), Boissier lässt aber die Pflanze von dort in 
seiner Flora. Orientalis‘‘ vielleicht nicht ohne Bedenken unerwähnt. 
Jedenfalls ist die Pflanze aus dem Nur-Tal auf P. modestum Heimerl var. 
Demavendicum Bornm. hin zu prüfen. 


* Artemisia monogyna W. K. — Boiss. fl. Or. III, p. 366 (A. fragrans 
Willd.). — Buhse, Aufz. 119. 

In regione alpina montis Demawend, 3000 m. s. m. (16. 18. VII. 1902; 
no 7392). 


Artemisia chamæmelifolia Vill. — Boiss. fl. Or. III, 370. — A. Iberica 
Boiss. — Buhse, Aufz. 120. 

In regione alpina m. Demawend, 28-3200 m. s. m. (16-18. VII. 1902; 
n° 7391). 


Artemisia melanolepis Boiss. et/Ky. — Boiss. fl. Or. III, 375. — 
Buhse, Aufz. 120. 

In regione nivali alpium Tachti-Soleiman, in frigidis Häsartschal, 
4000 m. s. m. (29. VI. 1902; flor.; n° 7390). — In regione alpina (ad fines 
vegetationis) montis Demawend, 38-3900 m. s. m. (17. VIT. 1902; flor.; 
n° 7389). 


1 Nach den nunmehr veröffentlichten internationalen Nomenclaturregeln 
(Wiener Art. 49) hat diese Varietät ‚‚eriocephalum‘‘ und nicht ,,Duderanum 
Boiss. (spee.)‘‘“ zu heissen. Von dem Gebrauch, einem vorhandenen älteren 
Speciesnamen als Varielätsbezeichnung die Priorität einzuräumen, wie ich dies 
in dieser Abhandlung bisher getan habe, sehe ich in der Folge ab. 


40 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.), 1907 (155) 


Die Exemplare vom Demawend sind etwas kleinköpfiger, die Trauben 
gelockerter als bei den (ebenfalls zahlreich gesammelten) Individuen aus 
dem Schneekessel Häsartschal. Andere strauchige Artemisien sind 
sowohl im Gebirge (A. Aucheri Boiss.) wie am Fuss des Gebirges 
(A. Herba-alba Asso) verbreitet, doch fällt die Blülezeit dieser in den 
Herbst und ich unterliess es, Zweige dieser nichtblühenden Arten ein- 
zusammeln. 


Ligularia Persica Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 383. — Buhse 
Aufz. 122. 

Elburs occid., in humidis alpinis ditionis Asadbar, in monte Kendewan, 
24-2600 m. s. m. (23. VII. 1902; no 7479). — In ditione alpis Tachti- 
Soleiman, in adscensu inter locum Haki et Jaïla Piastschal, 3100 m. s. m. 
(28. VI. 1902; no 7480). 

Buhse bemerkt zur Pflanze vom Jolu-tal „var. foliis magis rotundatis“. 
Die Wurzelblätter laufen in einen langen Blatistiel aus; die untersten 
Stengelblätter sind meist kurz gestielt, die Blattfläche ist alsdann an der 
Basis elwas herzförmig und der kurze Blatistiel breit geflügelt, die Fläche 
selbst im Verhältnis 22 : 28 cm. bis 20 : 40 cm. 


Senecio vernalis W. K. — Boiss. fl. Or. III, 389. — Buhse, Aufz. 123. 
— Freyn, Sint.-Masend. p. 19 (851). 

Transcaucasia : in collibus prope Baku (19. IV. 1902; no 7475). — In 
valle fluvii Sefidrud prope Mendschil et in campis prope Patschinar, 
4-600 m. s. m. (10. et 11. V. 1902; no 7476, B glabrescens Bornm. in 
Plant. Strauss. p. 155). 


Senecio vulcanicus Boiss. — Boiss. fl. Or. II, 390. — 

In glareosis alpinis montis Demawend, ad fines vegetationis gregarius, 
3900 m. s. m.! (17. VIL 1906; no 7479). 

Sämtliche Exemplare dieser eigenarlig hochalpinen aber annuellen 
Senecio-Art sind äusserst klein, kaum 2-3 cm. hoch, bald einfach 
1-stengelig, bald an der Basis verzweigt. 


Senecio coronopifolius Desf. — Boiss. fl. Or. III, 390. 
Ad basin monlium. Elburs, inter Kaswin et Teheran prope Huschkera- 
bad, 1300 m. s. m. (21. V. 1902; n° 7477). 


Senecio Elbursensis Boiss. (Æ. Elbrusensis!). — Boiss. fl. Or. 
II, #10. 

Elburs occid., in valle Lur prope Getschesär in herbidis, 22-2300 m. 
s. m. (18. VI. 1902; flor.; n° 7481. — In alpinis supra Gerab, in valle 
Serdderre, 2600 m. s. im. (26. VI. 1902; n° 7483). — Alpium Totschal in 
latere boreali in vallibus prope Scheheristanek, 22-2400 m. s. m. (10-13. 
VI. 1902; no 7482). — Ditionis vallis Lar (ad basin Demawendi) in fauce 
Junesar, 2700 m. s. m. (13. VII. 1902; n° 7482). 

S. Elbursensis Boiss. steht dem S. paucilobus DC. offenbar sehr nahe; 
mein reiches Material beider Arten spricht aber nicht für eine Wieder- 
vereinigung. Abgesehen von der Blattgestalt (bei S. paucilobus DC. ist der 
Endlappen sehr breit und herzförmig!) ist die starke spinnwebig-wollige 
Bekleidung der Blütenstielchen für S. Elbursensis Boiss. ein sehr prak- 
tisches Merkmal (bei S. paucilobus DC. sind diese fast kahl!). Strauss’ 
Pflanze von den Karaganbergen bei Hamadan (VII. 1899; in „Pl. Straus- 
sian®“ p, 156 als 8. paucilobus DC. angeführt; nur diese!) gehört eben- 


(156) +. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS, 4A 


falls zu S. Elbursensis Boiss., welcher bisher nur aus Nord-Persien 
bekannt war. — Th. Alexeenkos. Exsice. n° 781 (montes Bachliarici, ad 
rupes jugi Kellar, 3. Sept. 1902, unbestimmt) gehört zu S, pauci- 
lobus DC. 


Calendula Persica C. A. Mey. — Boiss. fl. Or. III, 418. 
Transcaucasia, prope Baku (19. IV. 1902; no 7540) cum varielate 
sequente (n° 7541). 


ß. gracilis (DC. spec.) Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 418. 
Inter Mendschil et Patschinar, 4-600 m. s. m. (11. V. 1902; n° 7542). 
— Baku (n° 7541). 


* Gundelia Tournefortii L. — Boiss. fl. Or. I, 421. — Buhse, 
Aufz. 113. 
Kaswin, in collibus 1300 m. s. m. (17. V. 1902; no 7297). 


* Echinops (Ritrodes) cephalotes DC. — Boiss. fl. Or. III, 435. 

In aridis collibus inter pagum Bumahin et fluvium Dschadsche-rud 
(inter Teheran et oppidum Demawend), 1400-1600 m. s. m. (20. et 21. 
NII. 1902; n° 7324). 


Echinops (Ritrodes) robustus Bge. — Boiss. fl. Or. III, 435. 

Kaswin, in collibus septentriones versus urbis, 12-1300 m. s. m. (16. 
V. 1902; capitulis nondum evolulis, n° 7323). — Teheran, ad pagum 
Schahabad, 1200 m. s. m. (23. V. 1902; n° 7322). 

Im noch nicht völlig entwickelten Zustande an den bis 20 cm. längeren 
Stengelblättern von vorgenannter Art, welcher der gleiche eigenarlige 
Wuchs (Stengel völlig niedergesteckt, daher die ansehnlichen Köpfe 
gleichsam am Boden liegend!) eigen ist, leicht zu unterscheiden. 


: (Oligolepis) leucographus Bge. — Boiss. fl. Or. 
I, 432. 

In desertis inter Demawend et Teheran, ad Bumahin, 1500 m. s. m. 
(21. V. 1902; n° 7325). 

Die Pflanze, deren Penicillus 10-12 mm. lang ist, lässt sich noch am 
ehesten mit E. leucographus Bge. identifizieren; auch Habitus, Blatt- 
gestalt und die starkdrüsige Behaarung der Stengel und Blattoberfläche 
entsprechen der Beschreibung dieser der Section Oligolepis und zwar 
jenen mit kahlen Involucralblättern angehörenden Art. Dem in 
mancher Hinsicht wohl ähnlichen E. Chorassanicus Bge., den ich eben- 
falls nicht vergleichen konnte, soll ein besonders langer Penicillus eigen 
sein. Hingegen kommt E. Græcus Mill.. E. ilicifolius Bge., E. cyanoce- 
phalus Boiss. et Hausskn., E. nitens Bornm. (inedit.), die ich teils selbst 
gesammelt, teils vergleichen konnte, nicht in Frage, ebensowenig E. Grif- 
fithianus Boiss. Bornm. n° 4056; Kerman!) als „species penicillo barbel- 
lato insignis“. Dem E. polygamus Bge. schliesslich schreibt Boissier 1-3- 
köpfige (nicht reich verzweigle, etwa 7-köpfige) Stengel und grazilen 
Wuchs zu, während E. Haussknechtü Boiss. eiförmig-längliche, wenig 
geteilte Stengelblätler (diese im Umriss lanzettlich, nicht tief-feder- 


1 No 4055 meiner südpersischen (Kermaner) Exsiccaten (involueri phyllis 
externis lanigeris. caule adpresse canescenle, foliorum laciniis angustissimis!) 
dürfte hingegen zu Æ. heteromorphus Bge. gehören. 


42 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (157) 


spaltig, nicht '/. Fuss lang) besitzt, mir ausserdem im Original vorliegt 
und ebenfalls ausser Betracht kommt. 


Echinops (Ritro) Ritro L. — Boiss. fl. Or. III, 439. 
In aridis inter oppidum Demawend et fluvium Dschadscherud, 
15-2000 m. s. m., (20. et 21. VIL 1902; n° 7326). 


ß. major Bornm., plante elatior (60-70 cm. alta) capitulis majusculis 
4 cm. diametricis, involueri phyllis 20 mm. usque longis (penicillo alta- 
man brevi, 4-5 mm. longo). 

Alpes Totschal in declivitatibus subalpinis prope Schekerabad (versus 
pagum Ahar), 2200 m. s. m. (10. VII. 1902; no 7337). 

E. Ritro L. fehlt in Buhse’s Liste, indessen dürflen Aucher’s Exem- 
plare aus „Nord-Persien“ ebenfalls dem Elbursgebirge entstammen. 
Alexeenko sammelte E. Ritro L. i. J. 1902 ebenfalls im Gebiet und zwar 
bei ,,Kilischim‘ und ,,Diardschan‘ (n° 27) und 346; unbestimmt), wo er 
auch eine zu E. Touruefortu Led. (exsicc. 353 et 1044; indeterm.) oder 
zu E. Persicus Slev. et Fisch. gehörende Art antraf. 


Berichligungen: 


1. Sintenis exsicc. n° 296 aus der Flora von As-chabad in Turkmenien 
(ausgegeben als E. Persicus) kann ich nach genauerer Prüfung nur für 
E. Griffithianus Boiss. (sect. Oligolepis) halten, also — Sint. exsicc. 
n° 687 von mir s. Z. richtig bezeichnet und dem gleichen Gebiet ent- 
stammend. Zur gleichen Art gehört meine südpersische Pflanze von 
Kerman n° 4056 (als E. Kermanensis ausgegeben). 

2. Sintenis exsicc. n° 4915 von Tossia in Paphlagonien (von Freyn als 
E. Heldreichü Boiss. bestimmt) besitzt verwachsene innere Involueral- 
blätter, gehört somit zur Sektion Ritrodes (nicht Ritro) und zwar in den 
Formenkreis des polymorphen E. viscosus DC. (sensu Boiss. fl. Or.). 
Ebenso dazu gehört meine s. Z. damit identifizierte Pflanze von Aksche- 
her in Phrygien n° 4688 (Iter Anatolicum III, 1899), während meine aus 
der Umgebung von Amasia 1. J. 1889 und 1890 als E. Heldreichü Boiss. 
(var. glandulosa Freyn el Bornm.) ausgegebene Pflanze sich als richtig 
bestimmt (zur Sect. Ritro gehörig) ergab. 

3. Sintenis exsicc. n° 1847 von Kisil-Arwat in Transkaspien (Turk- 
menien), ausgegeben als E. sphærocephalus var. an spec. nov. ad int. 
gehört zur Seklion Ritrodes und ist als E. macrophyllus Boiss. et 
Hausskn. (vidi specimina origin.) zu bezeichnen. Die geringere Verwach- 
sung der inneren Involucralblätter ist für diese Art sehr charakterisch, 
man ist daher leicht geneigt, sie für eine Art der Sektion Ritro (mit ganz 
freien inneren Involucralblättern) zu halten. Mit E. macrophyllus Boiss. 
und Hausskn. scheint E. orientalis Trautv. (= E. horridus Boiss. fl. Or.; 
vergl. A. v. Degen in Oesterr. botan. Zeitschr. 1897, p. 313) nah verwandt 
zu sein; mit dieser Art, wenigstens mit der bei Constantinopel vor- 
kommenden, bezüglich der Länge der Penicillus sehr variabelen Pflanze, 
die Herr Dr von Degen als E. Orientalis Trautv. anspricht, hat die 
Sintenis’sche Echinops-Art von Kisil-Arwat indessen nichts gemein. - 
Die gleiche Art, E. macrophyllus, besitze ich aus Mittel-Persien (prov. 
Irak, pr. pagum Dudac, 19. VII. 1902, leg. Alexeenko a. 1902; exsicc. 
n° 636, indelerm.); es scheint demnach diese bisher nur aus dem 


(158) J. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 43 


Bachtiarengebiet bekannte Art über ganz Persien verbreitet zu 
sein. 


Acantholepis Orientalis Less. — Boiss. fl. Or. III, 442. 

Inter Kaswin et Teheran, prope pagum Huschkerabad, 12-1300 m. s. m. 
(21. V. 1902; no 7295). 

Neu für das Gebiet. 


* Xeranthemum squarrosum Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 444. 

Elburs occ., in monte Lahrekuh inter Seigan et Germabdar, 22-2300 m. 
s. m. (12. VII. 1902; no 7447). 

Ich traf diese im Gebiet jedenfalls nicht häufige Art nur an dieser 
einen Stelle an, auch Aucher sammelte sie im Elburs (ohne Standorts- 
angabe). 


* Xeranthemum longipapposum Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. 
IT, 445. 

Elburs occ., in valle Talkan (Talagon), supra pagum Dschoistan, 
2100 m. s. m. (28. VI. 1902; n° 7448) et ad pagum Gattadeh, 2100 m. 
s. m. (26. VI. 1902; no 7449). 

Fehlt in Buhse’s Liste, obwohl von Bunge bereits bei Teheran gesam- 
melt. Dieser Art gehört auch die von Sintenis bei Kharput (18. VI. 1889) 
gesammelle, von Sfapf als H. inapertum W. bezeichnete Pflanze (Sint. 
n° 784) an. Neuerdings brachte Sintenis diese Art auch aus der Flora 
Transkaspiens (von Kisil-Arwat und As-chabad, n° 1852, 681, 413!) zur 
Ausgabe. 


Chardinia xeranthemoides Desf. — Boiss. fl. Or. III, 446. — Buhse, 
Aufz. p. 125. 

In collibus et campis prope Kaswin, et in planilie versus Teheran, 
12-1300 m. s. m. (15. V. 1902; no 7450). 


* Siebera pungens (Lam.) Gay ß. nana DC. — Boiss. fl. Or. III, 447. 

Inter Kaswin et Teheran, ad pagum Huschkerabad, 12-1300 m. s. m. 
(21. V. 1902; n 7296). 

Fehlt in Buhses Liste, schon von Bunyge bei Teheran gesammelt. 


* Thevenotia Persica DC. — Boiss. fl. Or. III, 454. 

Inter Kaswin et Rescht, prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (29. VIT. 
1902; no 7294). — Teheran, in aridis, 1200 m. s. m. (2. II. 1892; speci- 
mina sicca anni antlecedenlis; n° 4061). 


44 


CHAMÆSIPHON SPHAGNICOLA nov. sp. 


PAR 


Arthur MAILLEFER, Lausanne. 


En septembre 1906, j'ai trouvé dans les cellules poreuses des feuilles 
de Sphagnum quinquefarium à Pont-de-Nant, vallée des Plans, une 
pelite Schizophycée que je crois devoir faire rentrer dans le genre 
Chamæsiphon; elle vivait la en la compagnie d’un infusoire à zoochloreiles. 

La plante d’abord unicellulaire a une forme sphérique el est fixée par 
un petit pédoncule à la paroi intérieure de la cellule du sphagnum. Cette 
cellule se divise ensuite transversalement une ou deux fois pour former 


Chamaesiphon sphagnicola Maillef. 


une série linéaire de cellules sphériques de 1 à 2 y de diamètre; à ce 
moment l’enveloppe gélatineuse de la colonie a pris une forme elliptico- 
cylindrique et le petit pédoncule a entièrement disparu; lors des divisions 
subséquentes les cellules sont irrégulièrement disséminées dans la 
masse gélatineuse. La plante représentée à gauche est probablement 
l’étal conidifère; les cellules sont en effet plus petites 0,2-1 u et au 
nombre de 15 (16). 

La couleur du protoplasma est d’un bean bleu; la gaine gélalineuse est 
incolore. 

En ne considérant que l’état adulte on aurait de la peine à faire rentrer 
notre plante dans le genre Chamæsiphon qui est pédonculé; mais le fait 


(1) GUST. 0. A : N. MALME. XYRIDACEEN VON PARANA. 1) 


que les jeunes individus ont un pedoncule nous autorise à faire rentrer 
notre plante dans ce genre; peut-être y aurait-il lieu toutefois de créer 
une (roisième section dans ce genre. 


DIAGNOSE 


Chamæsiphon confervicola nov. sp. 

solitare, juvenile sphæricum, basi vagina hyalina breviter stipitatum ; 
adultum eylindraceo-ellipticum, sessila; cellulis sphæricis, cytoplasmate 
cœruleo; conidiæ sphæricæ, in conidangio non seriatæ. Long. 6-20 y; 
lat. 5-6 u. Cellulæ diam : 1-2 y; conidiæ 0,7-1 u. 

Hab. : In cellulis porosibus Sphagni quinquefarii : Pont-de-Nant, vallée 
des Plans sur Bex, canton de Vaud; alt. 1300 m. s/m. 


“ie 


AYRIDAGEEN VON PARANA. 


VON 


Gust. ©, A : nn. MALME. 


Der brasilianische Staat Paranä ist bis vor kurzem nur sehr wenig der 
Gegenstand botanischer Forschungen gewesen; und die von dort nach 
Europa gebrachten Pflanzensammlungen sind teils noch nicht bearbeitet, 
teils schlechthin als aus „Brasilia australi‘“ stammend bezeichnet. Soweit 
ich habe finden können, gibt es in der einschlägigen Literatur z. B. keine 
einzige Angabe über Xyridaceen von Parana. 

In den Jahren 1903 und 1904 besuchte der bekannte schwedische 
Forschungsreisende Dr. P. Dusen diesen Staat. Aber mit Ausnahme von 
den von mir bestimmten Asclepiadaceen ! liegen die von ihm mitge- 
brachten Sammlungen noch unbearbeitel. Die Xyridaceen hat mir 
Dr. Dusén zur Verfügung gestellt; und obgleich sich unter ihnen keine 
neue, ausschliesslich diesem Bezirke heimische Art befindet, dürfte doch 
wohl ein Verzeichnis jener Pflanzen dieser Familie meinen Fachgenossen 
nicht ganz unwillkommen sein. 


1 Asclepiadaceæ paranenses aD : re P. Dusén collectæ. (Archiv für Botanik, 
Band 4. No 3. — Upsala 1905). 


46 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sér.). 1907 (2) 


Die Dusen’sche Sammlung enthält sechs Xyridaceen, und zwar Xyris 
caroliniana Walter, X. Regnellu Alb. Nilss., X. megapotamica Malme, 
X. stenophylla Alb. Nilss., X. savannensis Miquel var. glabrata 
Seubert und X. schizachne Martius. Das Verbreitungszentrum der 
brasilianischen Xyridaceen ist bekanntlich die Campos-Zone (die „Provinz 
der Oreaden“) (Minas Geraes und Goyaz nebst den benachbarten Teilen 
von Rio de Janeiro, Säo Paulo, Matto Grosso und Bahia). Nur wenige 
Vertreter dieser Familie kommen auch in der Araucarien-Zone (der 
„Provinz der Napäen“) vor. Im Jahre 1896' kannte ich nur drei Xyrida- 
ceen aus Rio Grande do Sul (Xyris caroliniana, X. simulans und 
X. savannensis var. glabrata). Die riograndischen Exemplare, die ich 
damals zu X. simulans Alb. Nilss. führte, gehören aber nicht zu dieser 
Spezies, sondern zu einer neuen, die ich jüngst in Fedde’s Reperto- 
rium? beschrieben habe. Auf meiner zweilen Reise nach Südamerika 
sammelte ich in Rio Grande do Sul noch drei Xyrides, und zwar 
X. Regnellii Alb. Nilss., X. teres Alb. Nilss. und X. schizachne Mar- 
tius. Von den sechs in Parana gefundenen Spezies sind also fünf auch 
in Rio Grande do Sul angetroffen worden. 

Die Xyridaceen-Flora von Paraguay ist jetzt durch die Untersuchungen 
von Balansa, Hassler und Anisits gut bekannt. Reich ist sie gar 
nicht; im ganzen kenne ich sieben Spezies aus diesem Lande und zwar 
Xyris caroliniana Walter, X. Regnellü Alb. Nilss., X. guaranitica 
Malme, X. megapotamica Malme, X. savannensis Miquel var. glabrata 
Seub., X. tenella Kunth und X. schizachne Martius. Die beiden Bezirke 
haben folglich fünf Spezies gemeinsam, und es sind dies dieselben, die 
auch in Rio Grande do Sul vorkommen. 

Ganz anders stellt sich ein Vergleich mit der Xyridaceen-Flora von 
Matto Grosso. Von den siebzehn Xyridaceen, die jetzt aus diesem Staate 
bekannt sind (ausser den in meinen früheren Arbeiten* über südameri- 
kanische Xyridaceen erwähnten noch Abolboda poarchon Seubert und 
Xyris graminosa Pohl), liegen nur drei Spezies auch in der Dusén’schen 
Sammlung aus Paranä vor, und zwar Xyris caroliniana Walter, 
X. savannensis Miquel var. glabrata Seubert und X. schizachne 
Martius. Die Umgegend von Caldas im Süden von Minas Geraes ist 
allerdings nicht so reich an Xyridaceen wie Mallo Grosso. Zehn Spezies 
sind jedoch hier gesammelt worden”, von denen vier (Xyris caroliniuna 


1 Die Xyridaceen der ersten Regnellschen Expedition. (Bihang till k. svenska 
Vet. — akad. Handlingar. Band 22. Afd. II. No 2. — Stockholm 1896). 

? F. Fedde, Reperlorium novarum specierum regni vegetabilis. Band III 
(Berlin 1906), p. 111 (Xyris megapotamica). 

3 Malme, Die Xyridaceen Paraguays. [Bulletin de l’Herbier Boissier. Tome 
VII (1899), p. 75]. — Chodat et Hassler, Plantæ Hasslerianæ. [Bulletin de 
l'Herbier Boissier. 2me série. Tome III (1903). p. 242]. 

* Die Xyridaceen der ersten Regnellschen Expedition. (Bihang till k. Vet. — 
akad. Handlingar. Band 22. Afd. III. No 2. — Stockholm 1896). — Xyridaceæ 
brasilienses præcipue goyazenses a Glaziou collectæ. (Bihang till k. Vet. — 
akad. Handlingar. Band 24. Afd. III. N° 3. — Stockholm 1898). — Beilräge zur 
Xyridaceen-Flora Südamerikas. (Bihang till k. Vet. — akad. Handlingar. Band 
26. Afd. III. No 19. — Stockholm 1901). 

s Alb. Nilsson, Studien über die Xyrideen. (Kongl. svenska Vetenskaps 
akademiens Handlingar. Band 24. No 1%. — Stockholm 1892). 


(3) GUST. 0. A : N. MALME. XYRIDACEEN VON PARANA. 47 


Walter, X. Regnellü Alb. Nilss., X. savannensis Miquel var. glabrata 
Seubert und X. schizachne Martius) auch in Parana vorkommen. 

Aus dem oben Gesagten geht deutlich hervor, dass Paranä in Bezug 
auf die Xyridaceen zu der Araucarien-Zone zu zählen ist. Sowohl hier 
als auch in Rio Grande do Sul (dem Zentrum dieser Zone) und Paraguay 
fehlen viele Spezies, (z. B. Xyris simulans Alb. Nilss., X. lacerata Pchl, 
X. trachyphylla Martius, X. hymenachne Martius und X. asperula 
Martius), die in der Campos-Zone weit verbreitet und häufig sind. Zu 
bemerken ist, dass die Araucarien-Zone an endemischen Xyridaceen sehr 
arm ist. Xyris caroliniana Walter hat bekanntlich eine überaus weile 
Verbreitung; sie kommt sowohl in Nord- als auch in Südamerika vor. 
X..savannensis Miquel ist über ganz Brasilien sowie über Guyana und 
die benachbarten Teile von Paraguay, Bolivia und Venezuela verbreitet. 
X. schizachne Martius ist sowohl „Oreas‘“ als „Napäa“. Die geogra- 
phische Verbreitung der X. stenophylla Alb. Nilss. ist leider ungenügend 
bekannt; über den Fundort der von Glaziou gesammelten Original- 
exemplare liegt keine genaue Angabe vor. X. Rtegnellü Alb. Nilss. 
dürfte am besten als ,.Napäa‘ zu bezeichnen sein; allerdings kommt sie, 
ausser in Rio Grande do Sul, Paranä und Paraguay, auch in der Umge- 
gend von Caldas im Süden von Minas Geraes vor, es gibt aber noch 
einige andere Pflanzen der Araucarien-Zone, die auch in diesem hoch- 
gelegenen Bezirke auftreten. X. megapotamica Malme gehört sicher zu 
den Endemen der letzierwähnten Zone. 


X. caroliniana Walter (1788). 

X. jupicay Richard (1792), Michaux (1803). 

X. macrocephala Vahl (1805). 

X. laxifolia Martius (1841). 

X. communis Kunth (1843). 

Cfr. A. Nilsson, Studien über die Xyrideen (1892), p. 30-32, et G. O. 
Malme, Beiträge zur Xyridaceen-Flora Südamerikas (1901), p.% 


Rio Tibagy, in paludosis (7. I. 1904. Dusen 3735). 
Specimina Duseniana ad formam proceram, latifoliam (X. macvocephala 
Vahla major (Martius) A. Nilsson) pertinent. 


X. Regnellü A. Nilsson (1892). 
Curityba, in paludosis (30. II. 1903. Dusen 2358). 


X. sienophylla A. Nilsson (1892), 

Ponta Grossa, in campo arenoso (15. XII. 1903. Dusen 2737). 

Rhizoma hujus speciei valde peculiare inter congeneres; esi enim 
elongalum, subhorizontale, sympodiale, satis tenue. 


X. megapotamica Malme (1906). 
Rio Tibagy, in campo (7. I. 1904. Dusén 3736). 


X. savannensis Miquel (1844) ß glabrata Seubert (1855). 
Curityba, in paludosis (Nov. 1903. Dusén 2299 et 2336). 


X. schizachne Martius (1841). 

Curityba, in paludosis (25. Il. 1903. Dusén 2297); Ponta Grossa, in 
paludosis (10. XII. 1903. Dusén 2513); Capäo Grande (21. I. 1904. 
Dusen 3737). 


48 


LE SONDRE NORVEGIEN 


PAR 


Georges F. REUTER. 


AVEC UNE INTRODUCTION 


PAR 


M. le Dr John BRIQUET. 


Georges-Francois Reuter élait né en 1805, à Paris, de parents genevois. 
Ses débuts comme ouvrier graveur, à Paris d’abord, puis à Genève, 
ne permeltaient guère de prévoir qu'il deviendrait par la suite un 
des bolanistes les plus sagaces que notre pays ait produit. Dès 1853, 
nous trouvons Reuter — autodidacte accompli et déjà connu par la publi- 
cation d’un Catalogue des plantes vasculaires de Genève — installé chez 
A.-P. de Candolle comme conservateur du classique herbier de la Cour 
Saint-Pierre. Il remplit ces fonctions jusqu’en 1842, date de son voyage 
dans l'Espagne centrale, exécuté sous les auspices d’Edmond Boissier. De 
1842 jusqu'à sa mort (23 mai 1872), il fut le fidèle collaborateur el le 
conservateur de l’herbier d’Edmond Boissier. Enfin, il dirigea avec zèle 
et savoir, pendant 33 ans, le jardin botanique de Genève. 

Reuter est surtout connu par la grande habileté qu’il déployait dans 
l'analyse des groupes polymorphes et par sa prodigieuse connaissance 
des plantes. Son activité intense dans le domaine systématique et son 
zèle comme voyageur el conservateur ne lui ont guère laissé le temps de 
rédiger des travaux d'ordre géo-botanique. On aurait tort de croire 
cependant que ce genre d'études lui était étranger. Son Essai sur la 
végétation de la Nouvelle-Castille (1843) et ses Notes sur la végétation de 
l'Algérie (1852) prouvent le contraire. Le fragment inédit publié 
ci-dessous contribue à mettre en évidence ce côlé peu connu de la figure 
originale de Reuter. 

Le voyage en Norvège exécuté en juillet-août 1861, par Edm. Boissier 
el G.-F. Reuter, n’a pas donné lieu à une publication spéciale. Les abon- 
dants malériaux recueillis par les voyageurs sont conservés dans 
l’Herbier Boissier, dans celui de Reuter et dans la collection d'Europe de 
l’Herbier Delessert. : 


En Norvège, et particulièrement dans le Sondre, la légère distance 
horizontale des montagnes à la mer est extrêmement favorable aux 
agents naturels transportant les plantes des alpes aux régions inférieures. 
Aussi trouve-t-on dans le Sogne, presque partout, même sur les côtes, 
les plantes qui autre part croissent sur les hautes montagnes. 

De nombreux cours d’eau, des torrents, s’élancent perpendiculairement, 
d'une hauteur de près 700 mètres, du sommet des montagnes au fond 


(2) G. F. REUTER. LE SONDRE NORVÉGIEN. 49 


des vallées les plus encaissées, entrainant dans leur course impélueuse 
des racines el des graines de plantes spéciales aux plus haules régions. 
Elles arrivent à végéter remarquablement bien, même dans les stations 
les plus basses. On se croirait dans une région arctique en présence de 
Saxifraga nivalis, Cerastium alpinum, Rhodiola rosea, Alchemilla alpina 
et autres, croissant avec des plantes maritimes auprès de plaques de 
neige en août et septembre. 

La surprise sera encore plus grande, en rencontrant dans ces vallées 
du Sogne, des vignes, pêchers, abricotiers croissant en espaliers pour 
mürir facilement leurs fruits chaque élé. Les noyers y atteignent une 
taille encore plus élevée que dans n’imporle quelle autre partie de la 
Norvège. Le Sogne est une des meilleures contrées pour les fruits à 
noyaux; c’esi la seule localité de Norvège où l’on trouve des bois de 
Prunus avium sauvages et le plus grand verger de Scandinavie, appar- 
tenant à M. Forman. 

Ces vallées étroites, surmontées de plateaux où règne un éternel hiver, 
peuvent être considérées comme de véritables serres naturelles. Plu- 
sieurs sont si étroites, entourées de montagnes si hautes et surplom- 
banies, que pendant plus de la moitié de l’année, le soleil ne [es atteint 
pas. Près du Neerofjord, l’une des plus sauvages branches du Sogne 
Fjord, il y a une petite prairie, avec champ de blé parmi les rochers, 
appelée par les paysans, « asolloisa », c’est-à-dire « sans soleil », l'empla- 
cement est tellement dominé par des parois surplombantes de rochers, 
que les rayons du soleil, ne peuvent jamais atteindre le fond. Mais 
en élé, quand le soleil pénètre au fond des vallées, les parois des 
montagnes échauffées produisent une température vraiment tropicale. 
Cette chaleur jointe à une juste proportion d’eau, engendre une 
luxuriante végélalion qui permet à ces précieux arbres fruiliers de fruc- 
tifier. 

L’influence de la mer est aussi très puissante sur la végétation, surtout 
dans les districts occidentaux. Cette influence se manifeste negalivement 
par l’absence de plusieurs espèces communes dans les régions orientales 
de la Norvège, et positivement par la présence de genres des côtes occi- 
dentales telles que Erica tetralia et cinerea, Hypericum pulchrum, ele.... 
Toutefois l'influence de la mer ne peut s'étendre à l’extremile orientale 
du Sogne Fjord, car les hautes montagnes jointes aux cours lorlueux du 
Fjord, s’opposent au passage des nuages et des brouillards maritimes. 
Il y a cependant un constraste frappant entre les promontoires gris, 
enveloppés d’une brume impénétrable, couverts d'innombrables vols 
d'oiseaux assourdissants, totalement privés d’arbres ou buissons et les 
fertiles vallées orientales du Sogne, enfermées dans de majestueuses 
parois, arrosées de gais ruisseaux et échauffée par un soleil d'été plus 
continental. 

Dans ces régions des côtes brumeuses, tout est stérilité, sauf les 
bruyeres des marécages. Dans le fond du Sogne, à l'Est, les pentes des 
montagnes les plus escarpées sont seules sans verdure; la végélalion: 
luxuriante des fonds produit un contraste des plus agréable à la vue. 
Betula glutinosa, Alnus incana et Pinus sylvestris forment le fond de la 
végétation forestière, car il est digne de remarque que le sapin a été à 
peine signalé dans l'Ouest de la Norvège, de la Nordre à Drontheim, 

Juillet-août 1861. 


»—e 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n°9 1, 31 décembre 1906. 4 


50 


"Pons sinico-aponice DOTE 


et adnotationes generales de Pomaceis. 


Auctore Camillo Karl SCHNEIDER, 


II. 


Im ersten Teile, der 1906 in n. 4 dieser Zeitschrift, p. 311, erschien 
habe ich mich auf Beschreibung neuer Formen beschränkt. Meine Absicht, 
diesen zweiten Teil sehr bald folgen zu lassen, wurde durch eine Reise 
verhindert, die mich im April bis Juni nach Kew und Paris führte. Ich 
lernie bei dieser Gelegenheit noch manches hochinteressante Pomaceen- 
material kennen und habe inzwischen auch in Fedde’s Repert. nov. 
spec. III. (1906) gelegentlich der Publikation lateinischer Diagnosen für 
die in meinem Ill. Handbuch der Laubholzkunde I zuerst beschriebenen 
und nicht in diesem Bulletin veröffentlichten neuen Pomaceen manches 
berichtigt, beziehungsweise meine Stellung zu einzelnen Fragen näher 
präzisirt. 

Im Folgenden möchte ich nun kurz meine Auffassung über die Um- 
grenzung der Gattungen bei den Pomaceen darlegen und insbesondere zu 
den wertvollen Arbeiten von Koehne! und Hedlund? Stellung nehmen. 
Ist es auch durchaus nicht meine Absicht, alte Systeme umzusiossen und 
neue an ihre Stelle zu selzen, so fühle ich mich doch in der Lage, auf 
manches hinzuweisen, was, wie mir scheint, weiterer Untersuchungen 
bedarf und direkt reformbedürftig ist. Es sollte mich freuen, wenn gerade 
die beiden genannten Autoren zu dem, was ich hier andeute, Stellung 
nehmen und die von mir gegebenen Hinweise als Anregungen betrachten 
würden, die besprochenen Punkte nochmals nachzuprüfen. Die schöne 
Arbeit von Folgner* enthält ebenfalls viele beachienswerte Momente, 
und dieser Autor, der jetzt das von mir revidirte Pomaceenmaterial zur 
Grundlage weiterer Studien genommen hat, wird in neuen bevorstehenden 
Arbeiten wieder sehr viel Interessantes bieten können. Auch auf die Dar- 


! Die Gattungen der Pomaceen, in Wiss. Beil. Falk-Realgymn. Berlin (1890). 
ehe der Gattung Sorbus (in Kgl. Vet. Acad. Handl. Bd. 35. [1901] 
2)). 
® Beitr. zur Syst. und pflanzengeogr. Verbreitung der Pomaceen (in Oestr. Bot. 
Zeitschr. 1897). 


(11) C. K. SCHNEIDER. POMACEÆ SINICO-JAPONICÆ NOVA. 51 


legungen von Fritsch! und Beck? werde ich hie und da Bezug nehmen 
müssen, wogegen ich Burgerstein’s’inhaltsreiche Arbeit für heule un- 
besprochen lassen muss, da ich nicht in der Lage war, die Ergebnisse 
dieser minuliösen Holzuntersuchungen nachzuprüfen, mir also kein rechtes 
Bild machen konnte, von dem Wert derarliger Merkmale. Die Befunde 
Burgersteins widersprechen zuweilen den aus der Blütenmorphologie 
usw. gezogenen Schlüssen auf genetische Zusammenhänge direkt, so dass 
mir die Holzanatomie zunächst zur Aufhellung der Phylogenie wenig 
brauchbar scheint. Indes sind Ergänzungen solcher Untersuchungen unter 
Einbeziehung von Eriolobus, Docynia, Nagelia und den echten Micromeles, 
sowie vor allem, der neu bekannt gewordenen Pomaceen aus Centralchina 
und Japan sehr notwendig. 

Ehe ich indes auf diese Arbeiten eingehe, muss ich meinen Standpunkt 
hinsichtlich der Umgrenzung von Gatlungen, Arten usw. kurz erläutern. 
Ich betone dabei vor allem, dass meinem Gefühl nach die Art und Weise, 
wie ein Monograph arbeiten sollte, verschieden sein muss von der 
eines Floristen oder in meinem Falle eines Dendrologen, dessen Werk 
nicht in erster Linie dahinzielt, die genelischen Zusammenhänge zu 
klären. In meinem Handbuch will ich in der Hauptsache eine schnelle und 
möglichst sichere Erkennung der durch leicht zu umschreibende Merk- 
male charakterisirbaren Formen, die in dem behandelten Gebiete wild 
vorkommen oder in Kultur sind oder in Kultur genommen werden könnlen, 
zu ermöglichen suchen. Ich werde also sehr oft Formen als „Arten“ 
führen, die meiner Ueberzeugung nach bei einer monographischen Be- 
arbeitung der Gruppe anders zu bewerten sein würden. Denn als Mono- 
graph würde ich darnach streben, nur das meinem Gefühl nach „phylo- 
genetisch Gleicharlige* in die gleiche Rangklasse — Art, Varietät, 
Form usw. — einzureihen. Darin liegt eben meines Bedünkens der Wert 
einer Monographie, die alle Formen der Gattung umfasst, dass sie uns 
ein klares Bild der verschiedenen oder gleichen Wertigkeit der einzelnen 
Formen zu geben versucht. Ich werde darauf bei Besprechung der Hed- 
lund’schen Arbeit noch eingehen. 

Das gleiche gilt natürlich hinsichtlich der Genera, Sectionen usw. und 
der Familie. Hier geht mein Bestreben ganz besondersdahin, alle Merkmale 
vergleichend ins Auge zu fassen und nicht ohne weileres ein einzelnes 
oder einige wenige so in den Vordergrund zu stellen — zumal wenn ihre 
Konstanz, ihr primärer Charakter, nicht ganz klar vor Augen liegt — dass 
die Gruppierung dadurch künstlich wird. Wenn aber durchaus konstante, 
meinem Empfinden nach primäre Unterscheidungsmerkmale vorliegen, 
die, soweit unsere momentanen Kenntnisse reichen, immer zutreffen, 
wenn ausgesprochene Uebergangsglieder fehlen, dann bin ich für Bei- 
behaltung kleiner und kleinster Gattungen usw. Ebenso ziehe ich es dann 
vor, eine Form als Species oder als Genus zu nehmen, wenn eine Subsum- 
mierung als Subspecies oder Varietät oder eine Einreihung als Species in 
eine andere Gattung nur als Notbehelf empfunden werden muss, also 
keine zwingenden Gründe vorliegen zur Zusammenziehung. In solchem 


! Zur System. der Gattung Sorbus (in Oestr. Bot. Zeitschr. 1898). 
2? In seiner Flora von Nieder-Oesterreich 1890. 


# Vergl. histol. Untersuch. des Holzes der Pomaceen (in Sitzb. Acad. Wien 
CIV. 757. 4895 und GV. 552. 1906. 


52 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sék.). 1907 (12) 
Falle — ich weise auf Nagelia und Pseudocydonia hin, wovon ich später 
noch spreche — wird durch Einreihung (von Nagelia unter Amelanchier, 
von Pseudocydonia unter Chænomeles) gewissermassen die falsche Be- 
hauptung aufgestellt, dass bestimmte weitgehende genetische Zusammen- 
hänge zwischen diesen Formen vorliegen, während das nur sehr bedingt 
gesagt werden darf. 

Allein, wenn ich nun auch vor allem gegen eine ganz gedankenlose 
Verschmelzung — z.B. von Pyrus mit Malus, Sorbus usw. — mich nicht 
scharf genug aussprechen kann, so möchte ich doch sofort belonen, dass 
ich ebensowenig den jetzt namentiich in Amerika — von Autoren wie 
Small — vertretenen Standpunkt teile, wonach möglichst alle Sectionen 
zum Range von Galtungen zu erheben sind. Dies Verfahren erscheint mir 
ein mechanisch-geistloses, ein ganz schablonenhaftes, wobei von einer 
tieferen Bewertung der Formenkreise keine Rede mehr ist. Grundbe- 
dingung aber jeder ernsten Systematik dürfte doch sein, dass sie jeden 
Fall individuell behandelt und nicht glaubt, weil sie in dem einen Falle es 
so gemacht hat, müsse sie es auch im anderen Falle tun. Es wäre gut, 
wenn manche Amerikaner Engler’s „Prinzipien der systematischen 
Anordnung“ in seinem bekannten Syllabus beherzigen möchten. 

Ich brauche wohl nicht noch vorauszuschicken, dass ich vollkommen 
davon überzeugt bin, dass jede „Bewertung“ nicht nur, je nach der An- 
schauungsweise des „Bewerters“, eine andere sein wird, sondern, dass 
die Auffassung ein und desselben Autors je nach dem Reichtum des vor- 
liegenden Materials verschieden ist und sich mit einer steigenden Ver- 
tiefung seiner Erkenntnis sehr oft ändern muss! Nichts erscheint mir 
unerfreulicher, als den Eindruck zu erwecken zu suchen, dass alles so 
sein müsse, wie man es im Augenblick darstellt, wenn man, wie es doch 
meist der Fall sein dürfte, überzeugt davon ist, dass man zu vieles noch 
nicht weiss. 

Ich wende mich nun zu Koehne’s schöner Arbeit. Sie ergänzt die 
älteren Untersuchungen Decaisnes' in gar mancher Weise, und es 
ist gewiss bedeutsam, wenn zwei so gule Beobachter unabhängig von- 
einander zu ganz ähnlichen Auffassungen hinsichtlich der Umgrenzung 
der Gattungen kommen. 

Koehne schildert eingehend die Verwachsungsverhältnisse der 
Carpelle und zieht aus den so verschiedenarlig erscheinenden Befunden 
wichlige Schlüsse. Ich habe nun — wie die Abbildungen in meinem 
„Handbuch“ es zum grossen Teil beweisen — diese Verhältnisse eben- 
falls an einer grösseren Zahl von Arten, als sie Koehne s. Z. zu Gebote 
stand, nachgeprüft und kam dabei zu der Ueberzeugung, dass diese 
Verhältnisse für einzelne Gattungen nicht so konstant sind, 
wie Koehne angenommen hat. Es drängte sich mir immer mehr die 
Ueberzeugung auf, dass eine Voranstellung der Blütenmorphologie 
allein ein zu einseiliges Verfahren ist, dass man vielmehr alle nur 
verwendbaren Merkmale vergleichend zu Rate ziehen muss, um sich 
über die wirklich bezeichnenden Gatlungscharaktere Aufschlüsse zu 
holen. 

Schon Fritsch konnte sich nicht mit den Konsequenzen, die 


1 Mém. sur la Famille des Pomacées (in Nouv. Arch. Mus. Paris X. 
113. 1874). 


(15) C. K. SCHNEIDER, POMACEÆ SINICO-JAPONICÆ NOVA. 93 


Koehne aus seinen werlvollen Befunden für die Systematik zieht, ein- 
verslanden erklären. Es ist am besten, ich gehe zu bestimmten Beispielen 
über, um zu erläutern, weshalb ich Koehne nicht ganz beipflichte. 

Koehne’s Haupteinteilung der Pomaceen in Cratægeen und Sorbeen 
stimme ich bei, Ich will heute insbesondere bei den Gattungen der 
Sorbeen verweilen, worin Koehne drei Gruppen unterscheidet: a die 
Sorbus-. b die Pyrus-, c die Malus-Gruppe. Die Pyrus-Gruppe mit den 
Gattungen Pyrus s. str. und Cydonia s. str. ist recht gut umgrenzt. Sie 
muss an erster Stelle stehen. Immerhin darf man nicht ausser Acht 
lassen, dass Pseudocydonia im Blütenbau von Cydonia nur recht bedingt 
abweicht. Die Sorbus-Gruppe und die Malus-Gruppe lassen sich in der 
Koehne’schen Scheidung wohl nicht aufrecht erhalten, denn Sorbus 
im Sinne Koehne’s vermag ich nicht scharf von Aria, Cormus, Tormi- 
naria zu scheiden. 

Ich habe aus der Durchsicht eines so reichen Materials von Pomaceen, 
wie es bisher wohl noch keinem Specialisten vorgelegen hat, den Ein- 
druck gewonnen, dass ein sehr beachtenswertes Merkmal in der Aus- 
‚bildung der Blätter, ob einfach oder gefiedert, sowie in der Art der 
Nervatur liegt. Mithin sehe ich in Sorbus gracilis' eine Sorbus im Sinne 
Koehne’s (keine Aria) und in Sorbus folioliosa ebenfalls, also nicht 
wie Koehne eine Photinia. Es giebt, wie ich glaube, keine Gattung im 
Sinne Koehne’s, worin neben ganzblättrigen Arten gefiedertblättrige 
vorkommen. Die Osteomeles kann man schon der Blattunterschiede 
halber unmöglich mit Hesperomeles vereinigen. Ebensowenig kann man 
aus diesem Grunde — und aus anderen (vgl. im Handbuch p. 763 die 
Anmerkung) — aber Cratzgus Fortunei zu Osteomeles ziehen! 

Doch ich will mich zunächst zu Sorbus s. lat. wenden. Hier finden wir 
im Blütenbau viele Uebergänge zwischen den einzelnen Sektionen (oder 
Gattungen im Sinne Koehne’s). Schon Beck hat dargetan, dass die 
Gruppen Torminaria und Aria nicht zu trennen sind auf Grund der 
Verwachsungsverhältnisse der Carpelle. Ich fand bei Sorbus turcestanica, 
die in den Blättern etc. eine typische Aria ist, ganz den gleichen Blüten- 
bau wie bei den Arten der Sect. Aucuparia (also den Sorbus sens. 
Koehne). Dass in dieser letzten Gruppe der Blütenbau sehr schwankt, 
beweisen Sorbus gracilis, S. Schwerini und S. foliolosa, die sich an 
echte Vertreter der Aucuparia-Gruppe aber jedenfalls alles in allem viel 
enger anschliessen, als an die Sect. Aria (bez. Hahnia), von Photinia 
ganz zu schweigen. 

In meinem Handbuch nun habe ich unter Sorbus die Koehne’schen 
Gattungen Sorbus, Cormus, Aria, Torminaria? und Aronia vereinigt. 
Die letzte nur mit Widerstreben. Ich habe inzwischen auch in Fedde’s 
Repert., 1. c., wieder einer gesonderten Beibehaltung der Gattung Aronia 
das Wort geredet. Aronia zeigt ja manchen Anklang an die Sect. Chamæ- 
mespilus (vgl. Blattnervatur, Knospenlage und Blütenbau von Sorbus 
chamæmespilus!), aber schon die Art der Blattzähnung ist so sehr be- 
zeichnend. Uebrigens darf wohl behauptet werden, dass wir in Cham&- 


1 Autoren und Synonymie vergleiche man in meinem Handbuch. 
? Torminaria hat Koehne 1890 als Sect. von Cormus und erst in einer Den- 
drologie 1893 als eigene Gattung geführt. 


D4 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (14) 


mespilus s. str. einen Typ vor uns haben, dessen unbedingt nötige Sub- 
summirung unter Sorbus noch nicht einwandfrei bewiesen ist! 

Die Sect. Aucuparia ist sicherlich in mindestens 3 Subsectionen zu 
gliedern, deren erste etwa Spec. 1-12 des Handbuches umfassen würde, 
während in die zweite No. 13 und ihre Verwandten und in die dritte 
No. 14-17 zu stellen wären. Aber auch innerhalb dieser, in gewisser 
Weise durch Uebergänge verbundenen Sectionen ist wieder eine Zusam- 
menfassung von manchen Arten zu Gruppen nölig, wenn wir das uns 
gleichartig Scheinende hervorheben wollen. Man beachte die Typen der 
S. sambucifolia, der S. tianshanica, der foliolosa, der ursina-microphylia 
usw. Dann haben wir die recht gut gekennzeichneten Sectionen 
Cormus mit S. domestica und Cormoaria mit S. cuspidata, denn letzte 
einfach bei Cormus einzubeziehen, wie es Koehne will, heisst wieder, 
den Wert der Blattmerkmale ganz ausser Acht lassen. 

Dass meine Sect. Hahnia nur eine ganz provisorische sein kann, 
brauche ich wohl kaum nochmals anzuführen. Hier ist aber die Aus- 
gliederung von Subsectionen sehr schwierig. Vor der Hand glaube ich, 
dass wir viele Formen noch viel zu wenig genau kennen, um ihre Wertig- 
keil zu beurteilen. 

Da ist vor allem die ganz eigenarlige Sorbus subfusca, über deren even- 
tuelle Beziehungen zu Micromeles ich unten spreche. Von den Arias. str. 
usw. wird bei Hedlund’s Arbeit noch die Rede sein. 

Ueber Aronia und Chamæmespitus sprach ich schon oben. 

Alles in allem genommen, lässt sich demnach die Gattung Sorbus wohl 
am besten im Sinne von Fritsch, Folgner, Burgerstein umgrenzen, 
denn auch in Beck’s etwas anderer Fassung als der Koehne’schen kann 
ich nach Kenntnis der central- und ostasiatischen Formen die Aria gegen 
Cormus einer- und Sorbus andererseits nicht beibehalten. 

Wir kommen jetzt zu den Gattungen, die sich an Sorbus s.m. am engsten 
anschliessen. Da hat nun Decaisne zwei Arten, die dann Koehne zu 
Micromeles stellte, bei Aufstellung dieser Gattung nicht mit einbezogen, 
sondern sie bei seiner Aria belassen; es sind die japanischen Micromeles 
alnifolia (incl. M. tilisefolia) und M. japonica. Koehne stellt sie wegen 
des abfallenden Fruchtkelches zu Micromeles. Nun hat aber Sorbus sub- 
fusca, wie ich fand, ebenfalls abfallende Kelche und steht somit der Aria- 
Gruppe so nahe, dass ich glaube, es ist gezwungen, sie aus dem Sorbus- 
Verbande zu reissen und bei Micromeles einzufügen. Und das gilt eigent- 
lich auch von M. japonica und M. alnifolia (sowie vielleicht auch von 
einigen der neuesten Micromeles-Arten), die man vielleicht besser als 
Sect. Micromeloides unter Sorbus einreihen sollte. Die echten Des- 
caisne’schen Micromeles-Arten (wie M. rhamnoides, M. cuspidata usw.) 
weichen recht gut von den 3 genannten ab. Jedenfalls ist die Umgrenzung 
der Gattung Micromeles bez. ihre Scheidung gegenüber Sorbus Sect. Hahnia 
mir noch zweifelhaft. Ich habe Micromeles vorläufig im Koehne’schen 
Sinne beibehalten. Es wäre erwünscht, die Knospenlage und den Holzbau 
der echten Micromeles s. Decne, sowie der neuen chinesischen Arten 
(wie M. Schwerini, M. Folgneri, M. Hemsleyi) zu prüfen, um weitere Grund- 
lagen zu gewinnen, da der Blüten- und Fruchtbau nur bedingt entschei- 
dende Merkmale bietet. 

Weiter gefällt mir bei Koehne die Fassung der Gattung Photinia nicht. 
Wie ich wiederholt betonte, ist die fiederblättrige P. foliolosa Koeh. eine 


(15) C. K, SCHNEIDER. POMACEÆ SINICO-JAPONICÆ NOVÆ. DD 


Sorbus Sect. Aucuparia! Non Sorbus s. m. lassen sich die Photinien in 
jedem Falle durch ihre Blätter sehr leicht scheiden! Deren Nervatur ist 
nun so bezeichnend, dass sie auch gegen Eriobotrya sich dadurch einwand- 
frei abgrenzen lassen. Koehne’s Betonung der Unterschiede im Blüten- 
bau zwischen E. japonica und E. dubia, die er zu Photinia zieht, verliert 
an Wert, wenn wir beachten, dass Photinia s. str. (auf Pourthiæa komme 
ich dann zu sprechen) und Eriobotrya (ich sah fast alle beschriebenen 
Arten beider Gattungen) sich stets in der Nervatur der Blätter, in den 
Früchten und in der Ausbildung der Blütenstände unterscheiden. Photinia 
s. str. (Decne., Hook. f.) hat Blätter, deren Hauptseitennerven nicht 
scharf bis zum Rande durchlaufen, die Früchte sind stets klein (etwa 
erbsengross oder kleiner), die Blülenstände zeigen eine doldentraubige 
Ausbildung. Bei allen Eriobotrya!-Arten (vgl. Decne, Hoote. f.) laufen 
die Hauptseitennerven der Blätter am Rande scharf aus, die Früchte sind 
viel grösser und die Blütenstände tragen einen auffällig rispen-traubigen 
Habitus zur Schau. 

Ob man die Gattung Pourthiæa Decne. mit Photinia vereinigen soll, 
wie es Koehne tut (und wie ich es vorläufig im Handbuch und in 
Fedde’s Repert., I. c., auch getan habe) oder nicht, diese Frage kann ich 
heute noch nicht beantworten. Im Grunde bin ich für die Beibehaltung 
von Pourthiæa, denn alles in allem sind die Pourthiæen durch die ,.war- 
zigen“ Blülenstände bezw. Zweige, die kleineren Inflorescenzen. die Blait- 
merkmale usw. gewöhnlich sofort zu erkennen. Doch konnte ich manche 
den Photinien s. str. sehr nahe kommende Arten noch nicht genügend 
untersuchen. Das von Decaisne hervorgehobene Merkmal der Testa- 
Siructur bleibt mir zweifelhaft. Decaisne hat übrigens bei Pourthiea 
etwas Artenspalterei betrieben, indem seine P. viltosa, coreana, Oddhamn, 
Thunbergü und Zollingeri? nur Formen eines variablen Typ’s sein dürften, 
soweit ich die Originale nachprüfen konnte. Es kommen jelzt aber in 
Phot. parvifolia, Henryi, Bergeræ, notabilis usw. eine Reihe echte Pour- 
thiæen hinzu. 

Ueber die Gattung Eriolobus habe ich inzwischen in Fedde’s Repert., 
l. c., eingehender gesprochen und bin dort für eine Wiederherstellung 
von Docynia s. sir. eingetreten. Ferner habe ich alle Erioloben zu Malus 
gezogen, da es mir hier ähnlich geht, wie bei Sorbus. Malus umfasst eine 
Reihe guter Subseclionen, die aber alle unter einander wohl enger zu- 
sammenhängen, als mit den nächstverwandien Gattungen, Man denke nur 
an die so verschieden gedeutete Malus florentina, und die ebenfalls in 
alle möglichen Genera verwiesene M. trilobata (= Eriolobus trilobata). 
Aber wenn wir Eriolobus mit dem Typ Irtlobata beibehalten wollten, so 
würden die anderen Arten, wie Tschonoski und yunnanensis wieder je 
eine Sect. für sich repräsentiren, wobei es nur schwer fallen dürfte, zu 
entscheiden, ob wir yunnanensis mit grösserem Rechle bei Eriolobus 
oder Malus unterbringen sollen. Die in Fedde’s Repert., I. c., von mir 
cilirte Arbeit Remer’s über die Steinzellen in den Pomaceen-Früchten, 
die mir leider erst nach Ausgabe von Lief. V meines Buches bekannt 


1 [ch möchte mehr gelegentlich bemerken, dass die von Franchet (in Plantæ 
Delav.) beliebte Erweiterung des Eriobotrya-Begriffes durchaus unbegründet ist 
und auf einer mangelhaften Kenntnis des Pomaceen-Malerials beruhen dürfte. 

2 P, Cotoneaster kenne ich noch nicht. 


56 BULLETIN DE L’HRRBIER BOISSIER (2me SÉéR.), 1907 (16) 


wurde, degradirt wieder ein früher überschätztes Merkmal ausserordent- 
lich. Remer’s Untersuchungen sind auf breiterer Basis und mit anderen 
Zielen zu wiederholen, wobei gewiss höchst wichtige Erkenntnisse ge- 
wonnen werden können — nicht zuletzt über die Zusammenhänge der 
Sorbeen und Cratægeen. 

Ich habe in Fedde’s Repert., I. c., ferner jetzt die Gatlung Pseudo- 
cydonia aufgestellt, indem ich die eigenartige Chænomeles chinensis 
zur Gattung erhob. Ihre Einbeziehung bei Chænomeles scheint mir im 
Grunde doch eine gezwungene, fast ebenso gezwungen, wie es ihre Sub- 
summirung unter Cydonia s. str. sein würde. Man vergleiche das in 
Fedde’s Repert. Gesagte und vor allem die Zeichnungen im Handbuche, 

Auch über die von mir jetzt befürwortete Wiederherstellung der — 
noch unvollkommen bekannten — Gattung Nagelia wolle man in 
Fedde’s Repert. nachlesen. Es wäre sehr erwünscht, die Nagelia-Früchte 
in ihrer Entwicklung und ihrem Aufbau genau zu studieren, um ihre 
eventuellen — in der Blüte so ausgesprochenen — Beziehungen zu 
Cotoneaster, die mir fast engere als zu Amelanchier scheinen (Decaisne 
reihle Nagelia bei Cotoneaster ein!), in ein klares Licht zu rücken. 


In. 


In diesem 3. Teile meiner Betrachtungen über Pomaceen möchte ich 
Hedlund’s im Eingang von Teil Il citirie Monographie der Gattung 
Sorbus specieller besprechen. Wenn ich mich dabei mit sehr vielen An- 
gaben des Autors nicht einverstanden erklären kann und vor allem die 
vielen Lücken erwähnen muss, die seine Arbeit zeigt, so soll darin 
durchaus keine Herabsetzung der Verdiensie liegen, die 
Hedlund sich in vieler Hinsicht erworben hat. Ich bitte vielmehr 
Hedlund, dem ich für manchen freundlichen persönlichen Hinweis zu 
Danke verpflichtet bin!, ganz offen, in meiner wie ich hoffe begründeten 
Kritik nur eine Anregung zu weiteren eingehenden Studien zu sehen. 

Hedlund bezeichnet seine Arbeit sehr mit Unrecht als Monographie. 
Jedenfalls wirkt der Titel irreführend, da der Autor m. E. nur einen 
Beitrag zur Kenntnis der Sorbus-Arten (Sorbus s. lat.) giebt, worin be- 
sonders die nordeuropäisch-mitteleuropäische Gruppe eingehend in 
Bezug auf ihre Phylogenie behandelt wird. Von den Asiaten und Nord- 
amerikanern hat Hedlund nur spärliches Material vorgelegen, auf 
Grund dessen er wirklich neue wertvolle Beobachtungen fast gar nicht 
machen konnte. Nachdem ich die grossen Herbarien in Wien, Berlin, 
Genf, Petersburg durchgesehen, fühle ich erst recht, wie notwendig es 
ist, auch das Material in Paris und Kew-London ganz genau zu ver- 


! Herr Hedlund, dem ich Abzüge der betreffenden Bogen meines Hand- 
buches sandte, hat mir inzwischen in einem langen Briefe nochmals die grund- 
sätzlichen Unterschiede in seiner (monozgraphischen) Betrachtungsweise zu der 
meinigen auseinander geselzt. Ich erkenne diesen Unterschied voll und 
ganz an, doch kann mich dies nicht hindern, auch heute noch Hedlund auf 
die grosse Ungleichwertigkeit vieler Teile seiner Arbeit hinzuweisen! 


(17) C. K. SCHNEIDER. POMACEÆ SINICO-JAPONICÆ NOVEÆ, 57 


gleichen (was ich wie oben betont, inzwischen nur ganz flüchtig tun 
konnte) und wie vor allem die südosteuropäisch-westasiatischen Formen 
auf Grund von Herbarmaterial allein nicht sicher zu klären sind. Hed- 
lund hat ferner ältere Literatur z. T. sehr eingehend und vielleicht 
elwas zu wenig krilisch benutzt, wogegen schon Fritsch in einer 
Rezension! betont, dass die neueren Arbeiten von Koehne, Folgner, 
Burgerstein, Fritsch etc. von Hedlund „einfach totgeschwiegen‘ 
werden. Das sind Mängel, die Hedlund unbedingt hätte vermeiden 
müssen. 

Das Wertvolle in Hedlund’s Arbeit sehe ich darin, dass er — der 
von Kerner-Wettstein wieder angebahnten .geographisch-morpho- 
logischen Methode der Pflanzensystematik‘ folgend — versucht hat, die 
genelischen Zusammenhänge der meisten europäischen Formen durch 
Ermittlung ihrer geographischen und morphologischen Beziehungen 
aufzuhellen. Er hat damit angedeutet, auf welche Weise man vielleicht 
im Stande ist, sichere Ergebnisse zu erzielen und hat unsere Aufmerk- 
samkeit auf viele unklare alte oder noch nicht beachtete neue Formen 
gelenkt. Ich pflichte, wie mein Handbuch zeigt, Hedlund in manchem 
bei, möchte aber nicht unterlassen zu betonen, dass z. B. der Wert der 
Pollenuntersuchungen mir kein ganz einwandfreier zu sein scheint. 
Meines Dafürhaltens sind ausserdem unsere Kenntnisse der Formenneu- 
bildung, der Vererbungsgesetze usw. noch viel zu wenig sichere, um auf 
Grund von Befunden, wie sie Hedlund gemacht, feste Schlüsse auf die 
Phylogenie ziehen zu können. Das tut aber einer scharf durchgeführten 
Hypothese keinen Abbruch, denn in solchen Dingen müssen wir immer 
mit Mutmassungen rechnen und ein intuilives richtiges Erkennen der 
Zusammenhänge von dem erwarten, der eine Formengruppe mit siche- 
rem Blick und Ernst studirt. Wieweit Hedlund in vielem Recht hat, 
muss die Zukunft lehren. Ich wiederhole, dass ich heute nur offenbare 
Lücken seiner Arbeit angeben und zu weiterem Ausbau der Pomaceen- 
kenntnisse anregen will. Hierzu ist es unbedingt nölig, dass 
vergleichende Kulturversuche möglichst aller Formen in 
systematischer Weise durchgeführt werden. Hedlund hat 
‘damit auch begonnen, aber soviel ich ermessen kann sind seine Versuche 
nur hoffnungsvolle Anfänge und erstrecken sich nur auf ganz wenige 
Formen! Hätte Hedlund daher seine monographische Studie auf diese 
Formen beschränkt, so würden alle meine Bedenken gegen seine Mono- 
graphie entfallen ! 

Auffällig ist bei Hedlund, wenn wir die von ihm vereinigten Arten 
schnell überblicken, vor allem die Einreihung von Eriolobus trilobata 
und Malus florentina unter Sorbus. Diese leizte Art ist sicher kein Bastard 
und gehört m. E., wie Koehne schon längst betont hat, zu Malus, wo sie 
eine eigene Subseclion der Sorbomalus-Sect. repräsentiren dürfte, die eben 
nur Anklänge an Sorbus torminalis zeigt. Und dass Eriolobus trilobata 
keine Sorbus, sondern am besten zu Malus zu ziehen, betonte ich oben. 

Nun zu Einzelheiten in Hedlunds Arbeit, wobei ich die Arten in seiner 
Reihenfolge behandele und nur das herausgreife, was ich selbst genau 
nachprüfen konnte. 

Bei Sorbus gracilis ist das Verhalten der hochblattartigen obersten 


1 In Verh. Zool.-Bot. Ges. Wien 1903, p. 247. 


58 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (18) 


Nebenblätter unter der Inflorescenz sehr bezeichnend, besonders bei der 
verwandten S. Schwerini. Die Verhältnisse bei pohuashanensis, discolor 
u.a. Arten liegen doch anders. Im übrigen hat Hedlund eben leider von 
den asialisch-amerikanischen Vertretern der Aucuparia-Gruppe kein oder 
nur so spärliches Material gesehen, dass seine Angaben lückenhaft und 
oft ungenau sein müssen. 

Auf Hybriden gehe ich hier nicht ein. Ich habe im Handbuch kurz an- 
gedeulel, wie ich mich da zu vielen Angaben vorläufig stelle und hebe 
hier nur hervor, dass in solchen Streitfragen nur das Experiment ent- 
scheiden kann, ob eine Form hybrid oder nicht ist. Dass Hedlund sich 
gegen die Hybridität vieler Formen wendet, ist mir nur sympatisch. ob- 
wohl wir heutzutage noch recht wenig darüber wissen, in welcher Weise 
Hybridation und Mutation ineinander greifen. 

Die ungarisch-balkanischen Formen der S. aria bezw. S. umbellata s. m. 
sind ebenso, wie die armenisch-persisch-turcestanischen Formen der ar- 
meniaca, persica, turcestanica erst ganz unvollkommen bekannt, auch 
die Formen der ariaoder (und) wmbellata in Italien und die spanischen 
aria-Formen hat Hedlund nicht klären können, und ich habe auch nur 
Andeutungen gegeben, wo weitere Nachforschungen einsetzen müssen. 
Seine Aufteilung der allen aria s. 1. bietet naturgemäss noch viel Proble- 
matisches, doch unterschätze ich den Wert seiner Hinweise ganz und gar 
nicht. Man behalte nur immer im Auge, wie ungleichartig dann den ele- 
menlaren Arten, die er wohl zum Teil mit Recht als solche erkannt hat, 
die Arten seiner Sect. Aucuparia usw. gegenüberstehen. Und eben gegen 
dies Verfahren wende ich mich. 

Micromeles japonica stellt er (vielleicht, wie ich oben sagte, mit Recht) 
‚zu Sorbus, scheint aber so gut wie gar kein Material gesehen zu haben. 

Ueber Sorbus latifolia und X S. decipiens vergleiche man die Bemer- 
kungen in meinem Handbuche. S. subfusca hat Hedlund leider nicht 
‚gekannt. 

Möge meine. Arbeit Hedlund anregen, einmal das von mir revidirle 
Material der grossen Herbarien nachzuprüfen und sein System allmählich 
zu einer wirklichen Monographie auszubauen, aber unter genauer Berück- 
sichtigung auch des Frucht- und Blütenbaues, sowie der Blattstrukturen 
und der Stammanatomie. 

Vor allem aber unter Zugrundelegung experimenteller Kulturversuche 
in genügend grossem Masstabe. 

Ich bin mir der Schwächen, die meine Arbeit vom Standpunkt des 
Monographen haben muss, viel zu sehr bewusst, als dass ich Hedlund’s 
Bestreben unterschätzen möchte. Aber wozu musste er mit einer .,Gat- 
tungsmonographie‘ hervortrelen, die doch nur eine monographische Dar- 
stellung von einigen Formen der Aucuparia-Hahnia-Gruppe zu bringen 
versucht? 

Wien, im November 1906. 


59 


SPECIES HEPATICARUM 


AUCTORE 


Franz STEPHNANI 


(Suite.) 


183. Lophocolea longiflora Hampe in G. Ann. sc. nat. 186%, 
pe 4127; 

Dioica minor flaccida pallide virens, muscis consociata. Caulis ad 2 cm. 
longus capillaceus fuscus parum longeque ramosus. Folia caulina 1,5 mm. 
longa conferta alternantia recte patula erecto-homomalla (adulta plano- 
disticha) disco integro late triangulari, antice breviler inserto, asymme- 
trico, margine postico leviter curvato, antico substricto, apice quam basis 
triplo angusliore emarginato-bifido, laciniis porrectis angustis superne 
Jonge setiformibus. Cellulæ apicales 36 y basales 36 X 45 1 papulosæ 
trigonis nullis. Amphig. caulina parva libera vel uno latere coalita, pro- 
funde quadrifida, laciniis piliformibus divergentibus intimis longioribus. 
Folia floralia intima caulinis multo majora late ligulata integerrima, 
apice ad medium fere emarginalo-bifida, laciniis lanceolatis longe cuspi- 
datis inæqualibus. Amphigastrium florale intimum foliis suis duplo bre- 
vius sed æquilatum, ad medium quadrifidum, laciniis lanceolatis porrectis, 
medianis longioribus. Perianthia ad 4 mm. longa, longe exserta, angusla, 
ore profunde trilobato, lobis apice grosse angusteque bifidis, celerum 
remote regulariterque pinnatim-piliferis, ale subintegerrimæ angustæ vel 
nullæ. Andrecia mediana longe spicata, bracleis ad 12 jugis confertis 
quam folia vix minoribus, simillimis, erecto-homomallis, lobulo antico 
parvo cucullato. 

Hab. Nova Granada (Lindig). 

184. Lophocolea Puiggarii St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Dioica mediocris pallida tenera flaccida. Caulis ad 15 mm. longus 

147 


60 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me ser.), 1907  Lophocolea. 


pallidus tenuis rigidus. Folia caulina allernantia imbricata recte patula 
plano-disticha 0,8 mm. longa apice quam basis duplo angustiora oplime 
conica marginibus substrictis, apice truncata, angulis in spinam angustam 
10 cellulas longam abeuntibus. Cellulæ apicales 27 y, basales 36 X 45 y 
trigonis nullis. Amphigastria parva caulem vix superantia basi cuneala 
medio utrinque dentifera apice emarginato-bifida, lobis triangulatis acutis 
divergentibus. Folia floralia caulinis duplo longiora oblonga elliptica 
integerrima apice tantum lunalim emarginata biloba lobis late triangu- 
latis aculis. Amphigastrium florale intim. late ovatum brevi basi insertum 
medio utrinque spiniferum, ad medium fere emarginalo-bifidum, lobis 
late triangulalis apice abrupte in selam angustatis. Perianthia longe 
exserla anguste oblonga apice breviter triloba, lobis regulariter valideque 
paucidenlatis apice grosse bifidis laciniis lanceolatis porrectis integerri- 
mis aculis; ale anguslæ paucidenlal®. Andrecia in planta gracillima 
pluriramosa valde numerosa sæpe tolam plantam occupantia, bracteis 
parvis remotiuseulis squarrose recurvis, lobulo anlico breviler saccalo 
breviterque exciso unidentato. 

Hab. Brasilia Apiahy (Puiggari). 

185. Lophocolea pertusa Taylor, J. of Bot. 1846, p. 366. 

Dioica ? mediocris flavo-brunnea valida. Caulis ad 25 mm. longus 
validus strictus tenax subsimplex. Folia caulina 2 mm. longa opposita 
recle patula plano-disticha imbricata apieibus liberis ovato-triangulata 
anlice parum decurrentia margine antico substricto postico leviter 
arcuato apice quam basis 3 plo angustiore oblique truncato angulis apicu- 
latis subæqualibus vel anteriore majore. Cellulæ apicales 27 y. basales 
36 X 54 y trigonis majusculis. Amphig. caulina magna imbricata utrin- 
que late coalita subrotunda cireumcirca 7-8 dentata dentibus regulariter 
distributis validis brevibus æquimagnis. Folia floralia intima oblonga 
subligulata 3 mm. longa margine antico nudo vel unidentato postico 
remote bispinoso apice quam basis vix angusliore emarginalo-bidentato, 
dentibus magnis triangulatis acutis æquimagnis. Amphig. florale intimum 
foliis late connatum basi medioque utrinque unispinum apice ad !/a 
inciso-bilobato sinu acuto lobis triangulatis porreclis breviter acuminatis 
nudis vel externe unispinis. Perianthia in ramulis brevibus terminalia 
ore profunde trilobato lobis grosse dentatis apice longe bifidis; ala 
anguslæ subintegerrimæ. 

Hab. Brasilia. Rio Janeiro (Gardner) Glaziou). 

Diese Pflanze liegt im Herb. -Lindenberg sub n° 4084 als L. connata 
von Rio Janeiro ex Herb. Hookeri. 

148 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 61 


186. Lophocolea pycnophylla Spruce Ed. Bot. Soc. Vol. 15, 
p. 434. 

Monoica mediocris flaccida olivacea corticola. Caulis ad 5 cm. longus 
pro planta validus carnosus fragilis, ramis fertilibus pluriramosus, steri- 
libus elongatis arcte repenlibus. Folia caulina 1,4 mm. longa opposila 
conferlissima ovalo-oblonga subtriangularia apice quam basis triplo 
angusliore recle patula disticha, concava subsymmetrica margine postico 
magis arcualo apice recte truncato, angulis dente parvo acuto apiculalis. 
Cellulæ apicales 27 y basales 36 X 5% y parielibus validis trigonis nullis. 
Amphigastria caulina parva utrinque late coalita subquadrata apice ad 
7/2 lunalim excisa ulrinque bispinosa spinis subæqualibus divergenlibus. 
Folia floralia intima caulinis parum majora ceterum valde diversa late 
ovala valde asymmetrica basi postica ut in Plagiochilis ampliata grosse 
spinosa, sub apice constricta nuda, margine antico leviler arcualo nudo 
apice ipso late emarginato-bidentato, dentibus brevibus validis divergen- 
tibus. Amph. florale inlim. subquadratum liberum utrinque remote 
bidentatum apice truncato-bidentato, dentibus validis minoribus inler- 
jectis. Perianthia magna longe exserla lobis grosse dentato-spinosis- 
apice geminatim lacinialis, ale sat altæ grosse armatæ, Andrecia in 
ramis terminalia bracteis ad 10 jugis confertissimis lobulo antico inflato 
exciso-unidentato. 

Hab. Andes peruviani (Spruce). 

187. Lophocolea terminalis L. et G. Syn. Hep., p. 691. 

Dioica parva pallida flaccida in terra lurfosa gregaria. Caulis ad 2 cm. 
longus pro planta validus inferne simplex superne repelito furcatus 
ramis longiusculis. Folia caulina adulta vix 1 mm. longa parum imbri- 
cala allernantia recle patula, plano-disticha vix decurrentia, late trian-- 
gulata, apice quam basis plus triplo angustiore ad '/s emarginato-bifido 
laciniis late triangularibus breviter acuminalis sæpe inæqualibus, ante- 
riore majore, margine poslico parum arcuato anlico substlriclo. Folia 
ramulina homomalla multo minora, lobis longius cuspidatis. Cellulæ 
papuloso-prominulæ, apicales 27 u basales 36 X 50 y trigonis nullis. 
Amphigastris majuscula recte palula, basi nuda vel utrinque dente 
armala, apice profunde bifida sinu aculo laciniis longe cuspidalis. 
Andræcia longe spicala bracteis minus confertis, basi breviter inflatis 
apice patulis emarginato-bifidis longius cuspidatis. 

Hab. Mexico (Liebman). 

188. Lophocolea Mandoni St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Dioica magna rufescens flaccidissima rupicola. Caulis ad 8 cm. longus 

149 


62 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907  Jophocolea. 


tenuis flaccidus subsimplex. Folia caulina tenerrima magna 3 mm. longa, 
basi 4 mm. lala imbricata apicibus liberis, allernantia plano-disticha late 
triangulata valde asymmetrica margine antico substricto decurrente 
postico multo breviore parum arcuato apice quam basis 5 plo angustiore 
exciso-bifido laciniis lanceolatis breviusculis oblique porrectis anteriore 
2 plo latiore. Cellulæ apicales 27 1. basales 27 X 54 p trigonis nullis. 
Amphig. caulina majuscula libera utrinque decurrentia, ad limbum 
angustum reducta, margine profunde lacerato, laciniis longis irregulariter 
spinulosis apicalibus validioribus longius attenuatis. Folia floralia intima 
5 mm. longa obovata margine postico sub apice grosse bidentalo apice ad 
1/5 inciso-bilobo rima angusta lobis triangulatis acutis. Amphigastrium 
florale intimum subligulatum basi parum angustiore apice quadridentato, 
dentibus subæqualibus magnis triangulatis abrupte selaceis sinubus 
lunatis. Perianthia magna anguste oblonga ore profunde trilobato lobis 
dentalis apice grosse bispinosis; ale subnullæ. 

Hab. Bolivia (Mandon). 

189. Lophocolea Lorentziana St. n. sp,. typus in herb. Ste- 
phani. 

Dioica mediocris fusco-olivacea, tenera et flaccida, in cortice longe 
lateque expansa. Caulis ad 3 cm. longus parum ramosus debilis, viridis, 
arcle repens. Folia caulina 1,2 mm. longa, alternantia, recte patula, 
plano-disticha, parum imbricala, late ovato-triangulata, asymmetrica, 
margine antico substriclo haud decurrente, postico bene arcuato, apice 
quam basis plus triplo angustiore oblique exciso-bidentato, dentibus 
inæqualibus, anteriore vulgo duplo majore. Cellulæ apicales 18 y basales 
27 X 36 y trigonis subnullis. Amphigastria caulina parva, libera trans- 
verse inserta basi utrinque unispina apice emarginato-bispinoso, spinis 
lanceolatis breviusculis parum divergentibus. Folia floralia intima caulinis 
majora 3 mm. longa, oblonga subtriplo longiora quam lata, margine 
posiico sub apice dentem gerente, apice ipso inciso-bifido sinu recto 
obtuso lobis triangulatis acuminatis valde inæqualibus anteriore subduplo 
majore. Amphig. florale intim. oblongum basi angustatum liberum ad 
'/ bifidum lobis lanceolatis acutis porrectis integerrimis. Perianthia 
magna longe exserla anguste oblonga ore trilobalo grosse dentato, apice 
bifido, Jaciniis ligulatis breviter acuminatis basi denticulatis. Capsula 
breviter pedicellata ovalis, cellulis externis teneribus, internis semiannu- 
latim incrassatis. Elateres 100 y, spiris duplicatis laxe tortis. Sporæ 10 y. 
ferrugineæ læves. Andrecia ignota. 

Hab. Argentinia, Siambon (Lorentz). 

150 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 63 


190. Lophocolea perissodonta Spruce. Edinb. Bol. Soc. 1885, 
p. 432. 

Monoica magna robusta pallide virens in sicco brunneola, in plagas 
lalissimas extensa. Caulis ad 6 cm. longus rufus validus flexuosus, pauci- 
ramosus, ramis vulgo breviusculis recte patulis. Folia caulina 3 mm. 
longa, opposita recte patula plano-disticha, conferta, oblongo-triangulala, 
apice plus triplo angustiore truncato bidentato, dentibus validis divergen- 
tibus acutis marginibus celerum strielis integerrimis poslico spina soli- 
taria mediana et oblique patula armato. Cellulæ apicales 36 y, basales 
duplo longiores trigonis subnullis, cuticula levis. Amphig. magna imbri- 
cala utrinque late coalita ambilu subquadrala, apice truncato, ad medium 
4-8 spinoso, spinis porrectis angustis interdum ciliiformibus. Folia flora- 
ia intima caulinis plus minus longiora erecta apice bifida, laciniis subu- 
lalis utroque margine plus minus recurvis, spinis longis hamalis armatis. 
Amphig. florale intimum oblongo-ligulatum, marginibus longispinis, apice 
truncato bispinoso, spinis normaliter apice 2-3 fidis rarius magis armatis. 
Perianthia in ramulo brevi laterali longe exserta, angusta, alis latiusculis 
longispinis inferne anguslatis integerrimis, ore profunde trilobato, lobis 
bifidis incisis, laciniis longe subulatis. Andræcia in ramulo brevi, femineo 
approximata, parva folio caulino vix longiora, bracteis ad 12 jugis parvis 
opposilis connalis, apice recurvis bifids, antice lobo inflato instruclis, 
- postice amphigastrio coalilis. 

Hab. Silva amazonica (Spruce). 

Ich habe nur die sterile Pfianze gesehen und daher die Diagnose des 
Autors ergänzend hinzugeseizi. 

191. Lophocolea blepharoptera Spruce. Ed. Bot. Soc. 1885, 
p. 428. 

Monoica major et valida, in sicco brunneola corticola muscisque con- 
sociala. Caulis 3 cm. longus validus strictus carnosus mulliramosus, ramis 
oblique patulis sepe innovando-proliferis. Folia caulina adulta 2,5 mm. 
longa, onposita subrecte patula subplano-disticha vel decurvula basibus 
imbricatis, oblongo-triangulata subsymmetrica lateribus strictis, apice 
quam basis quadruplo angustiore subrecte truncalo, angulis in spinam 
brevem validam mutatis. Cellula apicales 36 y, basales 54 X 72 y trigonis 
omnino nullis. Amphigastria caulina magna caule plus duplo latiora foliis 
utrinque late coalita, utrinque unidentata apice lunatim emarginato- 
bifida, laciniis divergentibus lanceolatis longius attenuatis. Folia floralia 
caulinis parum majora, inlima oblonga subligulata apice emarginalo- 
bifida lobis subæqualibus. triangulatis divergentibus breviter acuminatis. 

151 


64 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2’e séR.). 1907  Lophocolea. 


Amphig. florale intim. ovatum foliis suis æquilatum ad ‘/2 inciso-bifidum, 
rima angusta lobis oblongis acuminatis. Perianthia longe exserta oblongo- 
triquelra carinis alte alatis dense irregulariterque dentato-spinosis, ore 
breviter trilobato, lobis 2-3 laciniatis, laciniis lanceolatis validis porrectis 
acutis integerrimis. Sporæ 15 y læves. Elateres 160 y. fusiformes spiris 
2 ligulatis laxe torlis. Andræcia in ramis lateralibus terminalia longe 
spicata, bracteis ad 10 jugis minus conferlis basi breviler saccalis, lobulo 
anlico convexo EeXCiso-uniSpINOSO. 

Hab. Andes Peruvie (Spruce). 

Zur Beschreibung konnte ich das Exemplar von Tavaloso bear 
sie deckt sich nicht völlig mit des Autors Original-Diagnose, besonders 
ist der diöcische Blüthenstand unrichtig. 

192. Lophocolea connata (Sw.) Nees. Syn. Hep. p. 153. 

. Syn. Jungermannia connata. Swartz Fl. Ind. occ. p. 143. 

Dioica (?) major flaccida in sicco flavescens vel brunneola, in corlice 
laxe cæspitosa vel muscis consociata. Caulis ad 6 cm. longus, irregulariter 
pauciramosus tenuis fuscus rigidulus. Folia caulina opposita, imbricata 
2,5 mm. longa, plano-disticha, subrec!e patula, angulo 80°, anlice breviter 
decurrenlia, postice amphigastrio sat late coalita, oblongo-triangulala, 
subsymmetrica, marginibus leviter arcuatis substrictis, apice quam basis 
subtriplo angustiore, truncato-reluso, angulis in denlem acutum mulalis. 
Cellulæ apicales 27 y, basales 36 X 72 y trigonis nullis. Amphig. caulina 
caule duplo latiora, subquadrala, ad medium lunatim excisa lobis anguste 
lanceolatis porrectis. Folia floralia intima caulinis multo majora similia, 
sub apice leniter constricta ipso apice late truncata, angulis in denlem 
validum mutalis. Amphig. florale inlimum ovato-oblongum, lata basi 
insertum utrinque folis coalitum, apice ad '/s inciso-bifidum, lobis trian- 
gulalis angulalis abrupte attenuatis. Perianthia magna (ad 5 mm. longa) 
ore breviter trilobato, lobis irregulariter spinosis, spinis angustis majus- 
eulis, ale lal® plus minus denticulatæ. 

Hab. Jamaica (Swartz, Hansen). 

Die Pflanze ist daselbst wahrscheinlich endemisch; sie ist auf den 
Antillen-Inseln, die sehr gut erforscht sind, bisher nirgends gefunden 
worden; die Pflanzen von Guadeloupe, die unter dem Namen L. connata 
von Gottsche ausgegeben wurden, gaben Anlass, dass in allen Herbarien 
eine falsche Pflanze liegt. Die Original-Diagnose ist aber recht gut und 
ausführlich. Spruce nennt die Blätter apice exciso-bicornuta, seine 
Exemplare gehören also auch nicht hierher. 

193. Lophocolea Martiana Nees. Syn. Hep. p. 152. 

152 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 65 


Syn. Jung. connata Nees. in Mart. Fl. Bras. I p. 332. 

Monoica major tenera et flaccida pallide-virens in solo humoso laxe 
cæspilosa, sæpe late expansa rarius corlicola. Gaulis ad 6 cm. longus 
tenuis, flacidus parum ramosus, ramis J et © numerosis brevibus, aliis 
sterilibus longis, radicellis longis tenacibus arctissime adnatis. Folia 
caulina 2 mm. longa, in ramis minora, bene opposita, imbricata apici- 
bus liberis, recte patula, plano-disticha, symmetrica, oblongo-triangulala 
oplime cuneata, apice quam basis 3-plo angustiore, lateribus strictis 
integerrimis, apice recte inlerdum oblique truncato vel minime lunato, 
angulis apiculatis vel dentem angustum gerentibus, dentibus divergenti- 
bus in planta eliolata spiniformibus. Cellulæ apicales 36 y basales 
36 X 54 trigonis parvis vel nullis. Amphig. caule duplo latiora pro- 
funde sinuatim inserla utrinque in folium decurrentia apice ad ?/s quadri- 
fida, laciniis anguste lanceolatis medianis parum longioribus. Folia 
floralia intima caulinis majora, ambitu late ovata, apice grosse bifida, 
marginibus -incurvis, 2 vel 3 laciniis minoribus armatis. Amphigastrium 
florale intimum foliis suis parum brevius, alte coalitum, apice grosse 
laceratum spinis reliquis marginalibus parvis validis incurvis. Perianthia 
longe exserta, oblongo-triquetra, alis plus minus lalis superne pauci- 
spinosis, ore breviter trilobato, lobis dense grosseque laciniatis. Andrecia 
spicala in ramulis lateralibus terminalia, bracteis parvis 8 jugis minus 
_ conferlis basi saccatis superne emarginato-bifidis recurvis, sacculo ore 
2-3 spinoso. 

Hab. America tropica valde communis. Kamerun Madagascar. Flo- 
rida. 

194. Lophocolea guadalupensis St. n. sp., {ypus in herb. 
Stephani. 

Monoica mediocris rufescens corticola. Caulis ad 25 mm. longus fuscus 
validus rigidus pluriramosus. Folia caulina conferta 2,5 mm. longa oppo- 
sila subrecte patula plano-disticha antice breviter decurrentia angusie 
conica apice quam basis plus duplo angustiora emarginato-bifida, laciniis 
e lata basi abrupte selaceis divergentibus varieque curvalis. Cellulæ 
apicales 36 u basales 36 X 54 y trigonis magnis nodulosis basi minori- 
bus acutis. Amphig. caulina subquadrata foliis utrinque latissime coalila 
apice ad ‘/2 emarginato-bifida laciniis angustis porrectis. Folia floralia 
infima caulinis parum breviora ovato-oblonga margine poslico grosse 
trispinoso apice oblique truncato-bifido, laciniis angustis inæqualibus 
(antica minore) porrectis. Amphigastrium florale intimum oblongo-trian- 
gulare lateribus strictis supra basin utrinque unispinosis sub apice simi- 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 A, 31 décembre 1906. 5 


66 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907  Lophocolea. 


liter sed longius armalis apice ipso ad ‘/4 inciso-bifido sinu recto 
acuto laciniis lanceolatis curvatim conniventibus. Perianthia ore bre- 
viter trilobalo longe pilifero, alis latissimis integerrimis vel apice 
paucipilosis. Andræcia in ramulis lateralibus terminalia bracteis pau- 
cijugis minulis squarrose decurvis lobulo antico parvo ovalo-exciso- 
unisetoso. 

Hab. Guadeloupe (Perrottet. l'Herminier). 

195. Lophocolea obliquetruncata St. n. sp., {ypus in herb. 
Stephani. 

Monoica mediocris viridis plus minus brunneola in corlice laxe cæspi- 
tosa. Caulis ad 25 mm. longus arcte repens validus pluriramosus. Folia 
caulina 2 mm. longa subopposita imbricata recie patula ovato-triangulata 
marginibus substrictis apice oblique truncato angulis apiculatis. Cellulæ 
apicales 36 u. basales 45 X 63 y. trigonis nullis. Amphigastria caulinæ 
majuscula uno latere coalita cauli appressa ad ?/s quadrifida laciniis 
lanceolatis hic illic spinosis. Folia floralia intima 3,6 mm. longa oblongo- 
subligulata medio vix ampliata apice oblique emarginato-bilobato lobis. 
late triangulatis aculis vel acuminalis valde inæqualibus anteriore multo 
majore. Amphigastrium florale intimum plus 3 mm. longum ellipticum 
medio utrinque grosse bispinosum apice ad ‘/2 inciso-bifidum lacinüs 
anguste triangulatis aculis porrectis. Perianthia magna profundissime 
trilobata, lobis oblongo-triangulatis grosse remoteque spinosis apice 
bifidis. Andrecia in ramulis parvis lateralibus, bracteis parvis squarrose 
patulis emarginato-bifidis, lobulo antico parvo cauli æquilato cucullato 
emarginalo-unispino. 

Hab. Cuba (Wright). 

Im Herb. Gottsche liegt diese Pflanze unter dem Namen L. connatæ 
und es finden sich unter dieser Bezeichnung auch noch andere distincte 
Arten; das Original von L. connata von Jamaica legit Swartz hat 
amphigastria emarginalo-bispinosa, ohne jede laterale Zähnelung ; 
sonach liegt der Irrtum schon bei Nees; siehe die Diagnose Syn. Hep. 
p. 153. 

196. Lophocolea Widgrenii Si. nom. novum. 

Syn.: L. pallida Angstr. (non Mitten) Musci brasil. Svenska Vetensk. 
Ak. 1876. 

Dioica ; Caulis prostratus pallidus. Folia caulina erecto-patentia con- 
tigua ovalo-quadrata apice rotundo retuso vel obtuse bidentato. Amphi- 
gastria caulina bifida laciniis acuminatis divergentibus subintegris. 
Cellulæ laxæ. Folia floralia ovalia apice leviter emarginata, margine: 

154 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 67 


postico retuso vel pauciangulato. Amphigastria floralia oblonga bifida 
laciniis acuminatis secundis marginibus reflexis. Perianthia terminalia 
ovata, cylindrica, trigona apice fissa, laciniis angulatis retusis vel breviter 
parceque laciniatis. 

Hab. Brasilia, Caldas (Widgren). 

Ich habe die Pflanze nicht erhalten können und lediglich die Original- 
Diagnose reproduziert. 

197. Lophocolea aberrans L. et G. Syn. Hep. p. 696. 

Dioica minor lenera pallide virens terricola. Caulis ad 2 cm. longus 
repens sub flore innovatus vix aliter ramosus. Folia caulina adulta ad 
2 mm. longa allernantia ovato-quadrata subrecte patula plano-disticha, 
imbricata asymmetrica margine postico leviter curvato, anlico vix decur- 
rente striclo, apice retuso-truncato, angulis rotundatis vel emarginato- 
bilobis, lobis inæqualibus superiore minore acutiusculo inferiore obtu- 
sato. Cellulæ apicales 27 u basales parum longiores, trigonis nullis. 
Amphigasiria caulina caule duplo latiora, une latere coalila utrinque 
dente valido armala, ad medium emarginato-bifida, laciniis angustis 
divergentibus. Folia floralia bijuga caulinis multo majora late spalhulata 
integerrima. Amphig. florale intimum liberum foliis suis fere æqui- 
magnum ovato-oblongum ad ‘2 inciso-bifidum, rima angusta, laciniis 
triangulatis longe acuminatis porrectis. Perianthia parum exserla 
ambitu obovato-obconica ad '/s trilobata, lobis grosse lacinulatis 
paucis spinis validis interjectis; carina anlica anguste alala sub apice 
denlata. 

Hab. Mexico (Liebman) Andes quitenses (Spruce). 

Die Pflanze der Anden habe ich nicht gesehen. 

198. Lophocolea granatensis G. Ann. se. nat. 1864, p. 126. 

Dioica major robusta pallide-virens in cortice laxe cæspitosa. Caulis ad 
3 cm. longus irregulariler pluriramosus, validus rigidus, plus minus 
fuscus, ramis masculis sæpe dense pinnatim patulis simplicibus. Folia 
caulina superiora 2 mm. longa, subrecte patula subopposita concava, 
basi erecliuscula apice decurva, in plano late ovato-triangulata, margini- 
bus subæqualiter arcuatis, apice quam basis subtriplo angustiore, oblique 
truncato-bidentato, dentibus brevibus acutis anteriore majore. Folia 
caulina infériora similia apice obtusata integerrima. Cellulæ apicales 36 y 
basales 36 X 54 y, trigonis parvis acutis. Amphigastria magna utrinque 
late coalita ambitu late ovala, apice quadrifida, laciniis medianis multo 
longioribus lanceolatis. Folia floralia intima ovato-oblonga, duplo 
longiora quam lata inferne remote denticulata superne integerrima, apice 

155 


68 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 Lophocolea. 


quam basis triplo angustiore exciso-bidenlato, dentibus magnis validis 
subæqualibus porrectis. Amphigastria floralia intima ovata, remote den- 
ticulata apice ad ‘/ exciso bifido, lobis porrectis late triangulatis acumi- 
natis paucidenticulatis. Perianthia magna oblongo-triquetra, apice breviter 
trilobata, lobis plus minus grosse dentatis apice abrupte angustalis inciso- 
bifidis, laciniis anguste lanceolatis parallelis; ale angustæ integerrimæ. 
Andrecia in ramulis lateralibus spicata, bracteis confertissimis valde 
inflatis superne brevissime patulis integerrimis. 

Hab. Nova Granada (Lindig) 2500 m. 

199. Lophocolea irrigata Spruce. Edinb. Bot. Soc. Vol. 15, 
p. 430. 

Sterilis majuscula fuscidula in saxis irrigalis laxe cæspilosa. Caulis 
ad 5 em. longus prostratus flaccidus flexuosus pauciramosus ramis 
sæpe parvifoliis. Folia caulina vix 2 mm. longa, alterna parum 
imbricata, adulto plano-disticha juvenilia assurgenti-secunda lata 
basi inseria subrecte patula ovato-triangulala apice quam basis 
3-plo angustiore retuso angulis obtusis interdum aculis. Cellulæ api- 
cales 18 y basales 27 X 45 y trigonis nullis. Amphigastria caulina 
parva hinc folio anguste connata subquadrata profunde bis bifida, 
laciniis divergentibus internis longe acuminatis capillaceis externis multo 
brevioribus. 

Hab. Andes Peruviæ (Spruce). 

200. Lophocolea Weinionis Si. n.sp., {ypus in herb. Stephani. 

Dioica mediocris robusta subcoriacea brunnea terricola. Caulis ad 3 cm. 
longus fuscus tenax pauciramosus. Folia caulina subopposita imbricala 
recte patula 2 mm. longa, 1,4 mm. lata apice parum angustiore, optime 
ligulata integerrima. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 54 y trigonis 
magnis acutis. Amphig. caulina foliis late coalita basi utrinque unispina 
ad basin fere emarginato-bifida laciniis lanceolatis longe cuspidatis 
sinu late lunato. Folia floralia intima caulinis parum majora ovato- 
ligulata integerrima. Amphig. florale int. foliis alle coalitum obcuneato- 
rotundatum ad '/s grosso quadrifidum, labis lanceolatis vix divergen- 
tibus. Perianthia in caule terminalia haud innovala inflata exalata, 
ore brevissime {rilobato, lobis late truncato-rotundatis regulariter cilio- 
latis. 

Hab. Brasilia, Caraca (Weinio). 

Das Perianth zeigt nicht die langen Verwachsungsstellen, wie sie 
sonst bei keiner Art fehlen, es mangelt demgemäss auch jede Anlage 
eines Flügels; die ventralen 2 Falten sind gut ausgebildet, die dorsale 

156 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 69 


fehlt ganz ; auch sonst ist es abweichend, insofern die dreilappige Mün- 
dung regelmässig mit feinen Dornen besetzt ist und die 2 endständigen 
grösseren Lacinien, die sonst an jedem der 3 Lappen zu finden sind, 
ganz fehlen; das Perianth ist hier also dem von Chloscyphus ausser- 
ordentlich ähnlich. 

201. Lophocolea pycnorhiza Spruce Edinb. Bot. Soc. Vol. 15, 
p. 434. 

Dioica mediocris robusta rufo-badia in cortice dense cæspitosa. Caulis 
ad à cm. longus parum ramosus validus carnosus et fragilis radicellis 
longis densissimis arcte repens. Folia caulina 2,5 mm. longa opposila 
dense imbricata subrecte patula dislicha leniter decurva lingulala sub- 
symmelrica, margine poslico parum arcuato, anlico substricto apice quam 
basis parum angustiore truncalo (angulis obtusis rarius acutis) vel reluso. 
Cellulæ apicales 36 y. basales 45 X 63 y parietibus validis trigonis nullis. 
Amphigastria caulina magna utrinque coalita subimbricala profunde 
4 Jaciniata, laciniis æquimagnis lateralibus squarrose patulis, apicalibus 
sinu lato discretis oblique porreclis, sinubus plus minus spinulosis. Folia 
floralia intima sub 4 mm. longa 2 mm. lata ovato-oblonga apice plus 
2-plo angustiora truncato-bidentula, margine postico irregulariler pauci- _ 
dentato, dentibus validis brevibus. Amphig. florale intimum liberum basi 
breviler cuneatum profundissime 6-7 laciniatum, laciniis lanceolalis 
acutis interdum profunde bifidis. Perianthia magna coriacea inferne 
inflata superne triquetra, ore vix trilobato, lobis grosse dentalis dentibus 
triangulatis aculis apicalibus 2 majoribus. Andrecia mediana bracteis ad 
10 jugis caulinis similibus parvis decurvis, lobulo antico inflato incurvo 
unidenlato. 

Hab. Andes peruviani (Spruce). 

202. Lophocolea hirta St. n. sp., typus in Herb. Stephani. 

Monoica mediocris flaccida glauco-virens apicibus hyalinis, corticola 
et foliicola. Caulis ad 3 cm. longus capillaceus pallidus nudus plurira- 
mosus, ramis longioribus sæpe regulariter breviterque pinnatus. Folia 
caulina 0,7 mm. longa recie a caule patula alternantia conferta margi- 
nibus decurvis optime naviculiformia, in plano ovalo-triangulala asym- 
metrica, margine antico substriclo, postico bene arcualo apice ad '/s 
bilobo, lobis late triangulatis porreclis aculis sinu recto aculo. Cellulæ 
apicales 8-10 y, basales 12 X 18 y parietibus validis, cuticula ubique 
setulis longiusculis, antice magis confertis obsita. Amph. caulina pro 
planta magna libera ad basin fere biloba lobis oblongis leniter acuminalis 
obtusis decurvo-canaliculatis margine selulis regulariter conseculivis 

157 


70 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907  Lophocolea. 


armala. Folia floralia caulinis parum majora simillima. Amphig. florale 
intim. foliis suis 3 plo brevius late ovatum ad ‘/2 bifidum, laciniis anguste 
triangulatis canaliculalim concavis sinu recto acuto. Perianthia terminalia 
magna optime pyriformia hispida (facie interna nuda) profunde 3 loba, 
lobis latissime triangwWatis apice breviter emarginato-bifidis, inflato- 
conniventibus. Andræcia in ramis brevibus lateralibus mediana, bracteis 
8 jugis confertis parvis, maxime squarrosis, lobulo antico magno, saccato, 
nudo. 

Hab. Brasilia (Glaziou). 

203. Lophocolea Liebmaniana G. Hep. Mexic., p. 209. 

Dioica, minor pallide viridis corticola et muscicola. Caulis ad 15 mm. 
longus parum ramosus capillaceus debilis virens. Folia caulina 0,5 mm. 
longa alternantia, imbricata subrecte patula, optime plano-disticha, ambitu 
ovalo-rectangulata, antice breviter decurrentia, apice ad ‘/4 vel profundius 
inciso-biloba, lobis triangulalis oplime pinnalim spinosis, spinis inferis 
majoribus versus apicem gradatim brevioribus, marginibus folii ceterum 
basi nudis superne spinosis. Cellulæ apicales 13 y, basales duplo lon- 
giores, parietibus tenuissimis, cuticula ubique lævis. Amphig. minuta, ad 
basin fere bifida, laciniis setiformibus 2-3 cellulas longis. Folia floralia 
caulinis simillima majora ad basin usque spinifera. Amphig. florale inti- 
mum parvum, profunde inciso-bifidum vel quadrifidum, segmenlis 
seliformibus. Perianthia pro planta maxima, longe exserta, oblongo- 
triquetra, ore profunde-trilobato, lobis profunde bifidis, laciniis angustis 
cuspidalis optime pinnatim setiferis, alis subnullis vel setarum serie 
tantum nolalis. Andræcia in planla graciliore terminalia, bracteis ad 
4 jugis contiguis, longe saccatis apice breviter recurvis ceterum cau- 
linis simillimis. 

Hab. Mexico (Liebman); Brasilia Apiahy (Puiggari); Cuba (Wright). 

Gotische bildet 1. c. das Perianth mit papillösen Oberfläche ab., ich 
habe an dem Original Exemplar des Autors nicht dergleichen bemerken 
Können. 

205. Lophocolea palmatifida St. n. sp., typus in Herb. Ste- 
phani. 

Sterilis parva rigidula rufo-brunnea muscis consociata. Caulis ad 2 cm. 
longus simplex capillaceus fuscus et durus. Folia caulina 1 mm. longa 
remotiuscula (semper ?) plano disticha recte patula alterna late obeu- 
neala basi plus duplo angustiore, ad ?/s palmatim laciniata, laciniis 
6 æquimagnis regulariter distributis divergentibus, e lata basi 
longe atlenualis sinubus rolundalis. Cellulæ apicales 27 m basales 

158 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 71 


27 X 36 y trigonis magnis acutis. Amphigastria caulina majuscula ad 
basin fere bifida, laciniis lanceolatis longe attenuatis, ipsa basi utrinque 
unispina. 

Hab. Peruvia, Sachapata (Lechler). 

206. Lophocolea Lechleri Hpe et G. Linnæa 1854, p. 559. 

Dioica mediocris flaccida brunnea, muscis consociala. Caulis ad 5 cm. 
longus lenuis fuscus rigidus parum ramosus. Foliu caulina 2,5 mm. 
longa, 3 mm. lata (eiliis addilis) alternantia recte patula concava leniter 
devexa, parum imbricata, in plano semirotunda, margine antico leniter 
arcuato, basi rotundato, medio uniciliato, postico magis curvato quadrici- 
lialo, apice emarginato-bilaciniato, laciniis validis longe setaceis, omnibus 
anguslis apicalibus longioribus, ad basin posticam sensim decrescentibus 
strielis recte patulis. Cellulæ apicales 36 y basales 36 X 54 W trigonis 
ubique magnis subnodulosis, culieula levis. Amphig. caulina libera, 
magna, sexciliala cils circumeirca distributis divergentibus longe seta- 
ceis. „Perianthia oblonga lobis apicalibus et alis irregulariter denseque 
selaceis. Folia et amphig. floralia intima caulinis parum majora similia 
validius et longius ciliata‘ (Auctores). 

Hab. Peruvia (Lechler). 

207. Lophocolea montana St. n. sp., typus in Herb. Sie- 
phani. 

Sterilis major rigidulus flavo-rufescens, laxe cæspitosa. Caulis ad % cm. 
longus tenuis rigidulus fuscus parum ramosus. Folia caulina 2 mm. 
longa, imbricata subrecte patula opposita, disticha convexa juvenilia 
adscendentia, in plano subrotunda circumeirca longeciliata ciliis 8-9 
æquimagnis regulariter distributis, e lata basi abrupte attenuatis recte 
patulis strielis 8-9 cellulas longis. Cellulæ apicales 36 y basales 45 X 63 y 
trigonis magnis acutis cuticula levi. Amphig. caulina magna utrinque 
coalita. disco integro subrotundo utrinque 3 pinoso, spinis inferis hasta- 
tim patulis apicalibus multo majoribus longe acuminatis lateque divergen- 
tibus. Reliqua desunt. 

Hab. Brasilia, Serra Itatiaja (Ule). 

208. Lophocolea Orbigniana Mont et Nees Syn. Hep., 
p. 156. 

Syn. : Jung. Orbigniana Mont. Flora Boliviana, p. 78. 

Sterilis mediocris flaccida, rufo-badia, muscicola. Caulis ad 4 cm. longus 
validus fuscus debilis simplex vel parum ramosus. Folia caulina 2 mm, 
longa adulla imbricata subopposila recte palula plano-disticha, antice 
parum decurrentia, libera, lala basi inserla ceterum subrotunda circum- 

159 


72 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 Lophocolea. 


eirca regulariter ciliata, ciliis sub 16 quarum 8 in utroque margine, apica- 
libus parum longioribus. Cellulæ apicales 36 y, basales 36 X 45 y trigonis 
majusculis aculis cuticula valide papillata. Ampkigastria sinualim inserta 
utrinque connala disco integro integro subrotundo longe dentato-spinoso, 
spinis apicalibus longioribus sinu sæpe ilerum spinoso. 

Hab. Bolivia (D’Orbigny). 

209. Lophocolea Breutelii G. Syn. Hep., p. 154. 

Dioica mediocris flaccida brunnea apicibus flavescentibus, in corlice et 
rupibus dense depresso cæspitosa. Caulis ad 6 cm. longus fuscus tenuis 
parum ramosus. Folia caulina 1,5 mm. longa conferta subopposita 
subrecte patula angulo 80° superiora contigua minora oblique patula, 
plano-disticha vel parum concava ovalo-triangulata apice subduplo angus- 
tiora irregulariter longeque spinoso-ciliata, ciliis 3-5 e lala basi abrupfe 
attenuatis striclis sinubus maxime diversiformibus marginibus lateralibus 
substrictis anlico nudo vel sub apice 1-2 spinoso, postico regulariter 5-6 
ciliato, ciliis validis subspiniformibus strictis oblique patulis. Cellulæ api- 
cales 36 y basales 36 X 54 y trigonis magnis acutis. Cuticula minute 
papillata. Amphigastria caulina majuscula caule duplo latiora utrinque 
anguste coalita disco integro utrinque bispinoso, apice emarginalo- 
biciliato, ciliis longis porrectis. Folia floralia caulinis majora cireumcirca 
longe ciliata. Amph. flor. intim. magnum longe ciliatum, apice 4-6 loba- 
tum, lobis anguslis pinnatim ciliatis. Perianthia longe exserta ovato- 
campanulata ore ampliato vix inciso à lobato, lobis longe cilialis; ale 
late similiter ciliatæ. Capsula in pedicello longiusculo late ovalis. Sporæ 
18 u læves. Elateres 200 y spiris geminatis ligulatis arcte Lortis. 
Andrccia mediana, bracteis ad 8 jugis basi inflatis superne patulis ciliatis 
lobulo antico bispinoso. 

Hab. Insulæ S’Kitis (Breutel); Guadeloupe (l’Herminier, Duss); Domi- 
nica (Elliott). 

(Fortsetzung folgt.) 


160 


73 


SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE 


PAR 


Gustave BEAUVERD 


298" séance. — Lundi 410 décembre 1906. — Ouverte à 
8 h. 30 dans la salle de bibliothèque de l’Instiiut botanique, Université, 
sous la présidence de M. Augustin de Candolle, président. 

Le procès-verbal de la 297me séance est adopté; il est donné lecture : 
1° d’une lettre signée du Directeur et du Secrétaire perpéluel de 
l’Académie internationale de Géographie botanique, au Mans, conviant 
la Société botanique de Genève à la session organisée pour août 1907 aux 
environs de Pralognan (Savoie); au nom de la Société, M. le président 
remercie pour cette très aimable invitation, qui est acceptée en principe : 
notre Secrétaire est chargé d’aviser le bureau de l’Académie inter- 
nationale en temps utile; 2° deux lettres de MM. Le Roux et Guinier, 
remerciant pour leur nomination de membres correspondants. 

Les publications suivantes sont déposées sur le bureau : 


DON D'AUTEUR (recu avec reconnaissance) : l’abbé P. Gave, Liste 
des Contributions apportées à la flore de la Savoie de 1863 à 1905. — 
ALLEMAGNE : Botan. Centralblatt, Nos 42 à 45 de 1906; Mitteil. des 
Thüring. Bot. Vereins, XXI (15 septembre 1906); BRESIL : Arboretum 
Amazonicum, 3e el 4me decades (Para 1906); COSTA-RICA : Boletin Soc. 
nacional de Agricultura, Nos 5, 6, 7. et 8 (1906); ETATS-UNIS : Univer- 
sity of Montana, Bull. N° 31 (déc. 1906); FRANCE : Archives de la flore 
Jurassienne, No 67 (Besancon 1906); Bulletin de la Société des Sciences 
naturelles de la Haute-Marne, No 12 (Langres 1906); Bull. Soc. des natu- 
ralistes de l'Ain No 19 (Bourg, novembre 1906); HONGRIE : Magyar 
botanikai lapok, Nos 8 à 10 (Budapest, août-octobre 1906); RUSSIE : 
Bull. de Club alpin de Crimée, Nos 6, 7 et 8 (Odessa 1906); SUISSE : 
Bulletin de l'Herbier Boissier, Nos 10, 11 et 12 (1906); Bull. de la Société 
d’Horticulture de Genève, vol. 51, N° 40 (octobre 1906); Bulletin de la 
Société neuchäteloise de Géographie (Neuchâtel 1906). 


L’AUTONOMIE DE LA FLORAISON DANS BROUSSONETTIA PAPY- 
RIFERA — M. Casimir de Candolle communique des observations qu’il 
a faites sur un pied femelle de Broussonettia papyrifera croissant dans sa 
propriété du Vallon (canton de Genève). En 1903 cet arbre atteignait la 
hauteur d'environ 8 mètres et son tronc, mesuré à égale distance de 
la base et des premières branches, avait une circonférence de 94 centi- 


74 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (293) 


mètres. Il fleurissait abondamment chaque année et ne portait plus, 
depuis longlemps, que des feuilles de la forme adulte c’est-à-dire à 
limbe ovale lancéolé brièvement dentelé sur les bords. Il ne donnait que 
très rarement naissance à des pousses adventives: la seule qui eût paru 
en 1903 présentait, au-dessus de sa base, quatre feuilles à limbe de même 
forme mais beaucoup plus petit que celui des feuilles adultes et se termi- 
nail vers le haut par une série de feuilles de la forme juvénile propre à 
l'espèce, c’est-à-dire à limbe plus ou moins trilobé. Celte pousse 
adventive ne produisit aucune inflorescence. En automne M. de Candolle 
fil rabattre toutes les branches de l'arbre, en vue de lui faire produire 
des pousses advenlives : il s’en forma une grande abondance, le prin- 
temps suivant. Comme celle de 1903, elles avaient toutes à leur base 
quelques feuilles à limbe entier de petites dimensions, el plus haut une 
serie de feuilles de la forme juvénile. Mais chose curieuse, on vit 
bientôt naître des inflorescences aux aisselles des feuilles inférieures 
de ces pousses adventives, inflorescence qui tombèrent, il est vrai, 
de bonne heure, avant d’avoir atteint leur complet développement. 
L'année suivante, en 1905, l’arbre ne fleurit pas du tout et produisit sur 
tous ces rameaux des feuilles juvéniles de très grande dimension. Enfin, 
en 1906, presque toutes les feuilles ont repris la forme adulte, la florai- 
son a élé de nouveau très abondante el les inflorescences ont évolué 
complètement. 

La floraison des pousses adventives de 1904, qui avait d’abord paru 
fort étrange, s'explique poutant si l’on tient compile du fait que, 
chez le Broussonetlia papyrifera, la floraison commence normalement 
sur des pieds encore assez jeunes pour avoir des feuilles de la forme 
juvénile. C’est pourquoi dans presque tous les ouvrages où celte espèce 
est figurée, elle est représentée avec des inflorescences insérées sur des 
rameaux à feuilles juvéniles. Seul le Botanical Magazine renferme une 
planche (n. 2358) représentant le Broussonetia papyrifera avec ses 
inflorescences insérées sur des rameaux à feuilles de la forme adulte, ce 
qui est en effet parfaitement exact pour les arbres âgés de cette espèce. 

On connaissait déjà bien des cas de floraison accidentellement précoce 
chez des végétaux qui, d'habitude, ne fleurissent qu'après avoir acquis 
un développement végétatif considérable. On sait aussi que chez les 
diverses espèces d’un même genre, la floraison peut se produire à des 
phases très différentes. Le genre Eucalyptus, notamment, en fournit des 
exemples frappants. Ces faits ont été, avec raison, invoqués à l’appui 
de l’idée que le phénomène de la floraison est indépendant de l’évolution 
végétative. Or ce qui se passe chez le Broussonetia papyrifera fournit 
justement une preuve directe de cetle ind&pendance. 

En effet on voit que chez cette espèce, la floraison débute, non plus 
accidentellement mais normalement, sur la jeune plante encore pourvue 
de feuilles juvéniles trilobees, pour continuer ensuite sur la même 
plante alors qu’elle est munie de ses feuilles adultes à limbe entier. 


— Une présentation d'échantillons desséchés des différents cas de 
floraison de Broussonetia papyrifera signalés par le conférencier a 
terminé cette communication, au sujet de laquelle, M. le professeur 
Chodat demande quelques renseignements à M. de Candolle, notamment 
sur son opinion au sujet de la théorie des substances anthogéniques et 
phyllogéniques de Sachs. — Se basant sur le fait démontré qu’une 


(294) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 75 


nourriture relativement insuffisante augmente la floraison, tandis que le 
contraire provoque la surabondance de feuilles au détriment des fleurs, 
le conférencier se montrerait partisan de la théorie citée. 


SUR LA LOCOMOTION DES DIATOMÉES. — M. Penard commu- 
nique les résultats de ses observations récentes sur les mouvements de 
progression des diatomées. D’après ces recherches, faites sur quelques 
grandes espèces du lac, en particulier Pinnularia nobilis et Pleurosigma 
attenuatum, la diatomée rampe sur un mucus, lequel se faisant jour au 
dehors au niveau du nœud polaire antérieur, se dirige, sous la forme 
d’un courant continu, vers le nœud médian, où il s’arrêle, ou bien aussi 
passe par-dessus ce nœud médian et atteint le nœud polaire postérieur. 

Les observations de M. Penard confirment jusqu’à un certain point 
celles de Bütschli et Lauterborn (1892), mais elles en diffèrent cependant 
sur un point capital, en ce sens que Bütschli serait disposé à attribuer la 
locomotion à une sorte de « jel en fusée », ou de choc en retour avec 
émission d’un filament très ténu de mucus, qui pourrait à son tour 
fonctionner comme propulseur; tandis que M. Penard ne reconnaît 
à ce filament aucune autre valeur que celle d’un mucus inerte et inutile. 
L'auteur croit également s'être assuré que le courant mucilagineux 
locomoteur ne représente pas un simple « filel étroit », mais bien 
une nappe d’une certaine largeur. 

— De nombreux dessins schématiques, accompagnés de demonstralions 
à la planche noire ont illustré celte intéressante communication au 
sujet de laquelle M. le professeur Chodat ajoute quelques mots pour 
mettre en regard les théories de Müller avec celles de Bütschli et 
Lauterborn; puis il fait ressortir l’intérêt de la nouvelle contribution 
apportée par M. Penard à l’étude du mouvement des diatomées. 


UNE HERBORISATION A LA DENT DE ROSSANE (1910 m., ALPES 
DES BAUGES, SAVOIE). — Le Secrétaire donne lecture d’un travail 
inédit obligeamment communiqué par M. l’abbe Gave, dont les nom- 
breuses herborisations par les montagnes des deux départements de la 
Savoie ont été signalées dans la récente „Liste des contributions apportées 
à la connaissance de la flore de la Savoie“ que notre collègue correspon- 
dant a publiée en 1906 à Chambéry. 

La Dent de Rossane est une sommité de 1910 m. d'altitude appartenant 
à la chaîne du Colombier (2049 m.) située au S-S-W. du Châtelard, centre 
des Alpes des Bauges. Sa bibliographie floristique, en dehors des indica- 
tions très éparses contenues dans les dernières éditions de la « Flore du 
bassin moyen du Rhône » de Cariot et St-Lager (Lyon 1889 et 1897) ne 
comporte que quelques contributions de M. Morand consignées dans le 
« Catalogue de la flore des environs d’Air-les-Bains » que Pin a publié 
en 1893. Au nombre de ces dernières contributions, les Papaver alpinum 
et Erysimum ochroleucum peuvent donner une idée avantageuse de la 
flore de cette sommile. 

Les affleurements géologiques de la chaîne appartiennent en très 
grande partie au calcaire urgonien, notamment dans la région culminale; 
toutefois la décalcification facile des affleurements du Crétacé supérieur 
et du Gault donnent lieu par places à une flore silicicole alpine, accusée 
par la présence d'espèces telles que Rhododendron ferrugineum et 
Arnica montana; en outre, le talus silvalique oriental appartient aux 


76 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (295) 


différents sous-&lages du néocomien (hauterivien, valanginien el ber- 
riasien) dont le sol généralement décalcifié entretient aussi une flore 
silicicole ou triviale dans les régions inférieures. 

L'herborisation relatée par M. Gave eut lieu les 11-12 août 1897; les 
résultats en sont énumérés dans l’ordre de l’itineraire suivi: Belle- 
combe, près du pont du Diable (902 m.) Asarum ewropæum et Cyclamen 
europæum. — Le Châtelard (819 m.) Scrophulariu canina, Althæa 
hirsuta. — Bords du Chéran (700 m.): * Salix incana; * Hieracium 
staticæfolium, * Gypsophila repens. — Près Ecole (732 m.) : Epilobium 
rosmarinifolium, * Odontites lanceolata Rchb., Euphorbia verrucosa, 
Senecio viscosus, * Verbascum nigrum. — D’Ecole à la montagne de 
la Fully : * Neslia paniculata, Laser pitium latifolium, Trollius europæus, 
* Crepis blattarioides, Lilium Martagon, Chærophyllum aureum. Senecio 
Fuchsi, Elymus europæus, Spiræa Aruncus, Adenostyles albifrons. — 
Montagne de la Fully (1700 m.) : Dentaria pinnata, Gentiana lutea, 
Lysimachia nemorum, * Aposeris fœtida, Melampyrum nemorosum, Vera- 
irum album. — Sur les pentes de Rossane (1700-1900 m.), revers 
oriental : * Aposeris felida (en quantité!). Centaurea nervosa, Scutel- 
laria alpina, * Globularia nudicaulis, Gentiana Kochiana, Senecio Doro- 
nicum, Serralula Vulpü, Gypsophila, repens, * Arnica montana, * Rhodo- 
dendron ferrugineum, Primula Auricula, Saxifraga oppositijolia, S. mus- 
cosa, Arctostaphyllos alpina, * Empetrum nigrum, * Sorbus chamæmes- 
pilus, Linum alpinum, Petasites niveus, * Anemone alpina, Biscutella 
lævigata, Centaurea montana, * Pedicularis ascendens, P. foliosa, Orchis 
globosa, O. viridis, Campanula thyrsoidea, Adenostyles alpina, Ranunculus 
Thora (en immense quantité; porte le nom d’«Oreille de chat» dans le 
pays), * Bartsia alpina, Aconitum Anthora, * Kernera saxatilis, * Thesium 
alpinum. — Pentes de Rossane, revers occidental (sur le chalet et 
Aillon-le-Vieux) : * Gentiana Clusü, * Aspidium rigidum, Leucanthemum 
atratum, Trisetum distichophyllum, * Rhamnus pumila, * Erysimum 
ochroleucum, Aster alpınus, Huichinsia alpina, * Veronica aphylla, 
V. alpina, Galium anisophyllum, * Papaver alpinum, * Erinus alpinus, 
Athamantha Cretensis, Crepis montana, Anthyllis montana, Thalichrum 
aguilegifolium, Aconitum lycoctonum, Aspidium aculeatum, A. lonchitis, 
Pinus uncinata, Trifolium badium, * Chærophyllum hirsutum, * Goodiera 
repens (bois au-dessus d’Aillon) et quelques Hieracia à l'étude. 


Après la présentalion d'échantillons fructifiés de l’Erysimum ochro- 
leucum de Rossane, M. Beauverd fait ressortir l'intérêt qu'offre pour 
cette florule la mention des Scutellaria alpina et Trisetum disticho- 
phyllum, belles espèces alpines entièrement inédites pour la flore des 
Bauges et dont les stalions connues les plus proches seraient pour le 
Scutellaria : les environs de la Grande-Chartreuse au Sud-Ouest (44 km.), 
les Alpes de Saint-Jean-de-Maurienne au Sud (45 km.) et la base du 
Charvin. sur Héry (Alpes d'Annecy) au N.-E. (32 km.); 2° pour le Tri- 
setum : les environs de Valoire, en Maurienne, au Sud-Est (64 km.), les 
montages de Hauleluce à l'Est (32 km.) et les Aravis au N.-E. (40 km). 
— En outre, cette énumération confirme 30 citations du catalogue de Pin 
relatives à la florule de Rossane!, et l’enrichit d’un total de 5% autres 
espèces plus ou moins répandues ailleurs dans les Bauges. 


1 Ce sont celles que nous faisons procéder d’un astérisque (Red.). 


(296) G. BEAUVERD. SOCIËTÉ BOTANIQUE DE GENEVE, 77 


NOUVEAUTES FLORISTIQUES DU SEMNOZ (ALPES DES BAUGES, 
HAUTE-SAVOIE), — M. le professeur Ph. Guinier fait parvenir la liste 
suivante de plantes interessantes de la flore du Semnoz, chaîne du depar- 
tement de la Haute-Savoie limitant le N.-W. des Alpes des Bauges el 
dominant la ville d'Annecy au Sud. Les affleurements géologiques appar- 
tiennent au calcaire urgonien dans la majeure partie de la chaîne, notam- 
ment sur le revers oriental et toute son extrémité septentrionale ; mais à 
parlir du point culminant (1704 m.), la partie méridionale de la crête 
appartient aux sous-élages du néocomien, ainsi que la majeure partie du 
revers occidental, de sorte que cette région de la chaîne abrite fréquem- 
ment des associations silicicoles. 

Asplenium Adianthum-nigrum L. La Puya. 

X Aspidium illyricum Borbas; A. lobatum XX lonchtis Murbeck 
Forêts aux environs du Crêt de Bénevet. 

« Jai observé deux des formes décrites par Christ (Die Farnkräuter der 
Schweiz): A. lobatum-perlonchitis el A. æque lobatum-lonchitis ». 

* Blechnum spicant Roth. Forêts sur le versant Est, au-dessus de 
SL-Jorioz. 

Lycopodium annotinum L. Forêts au-dessus des Puisots, vers la Fon- 
taine à la Goulte. 

Danthonia decumbens DC. Landes sur le plateau des Puisots. Cha- 
taigneraies à la Puya. 

Luzula nivea DC. La Puya, jusqu’à 500 m. 

Tofieldia calyculata Wahlb. Vallon Ste-Catherine, jusqu’à 500 m. 

Erythronium dens-canis L. Planté depuis quelques années à la Puya, 
dans les bois en dessus du hameau des Epagnoux : s’y maintient el même 
s’y multiplie. 

* Herminium monorchis R. Br. Prairies au sommet du vallon Sainte- 
Catherine. 

** Alnus viridis DC. Päturages sur le versant Ouest. 

Arabis arguata Shuttl. Pâturages, vers le Crêt de Chatillon. 

* Spiræa arungus L. Vallon Ste-Catherine, jusqu’à 500 m. 

Alchemilla spendens Christ. Päturages vers le sommet. 

Mespilus germanica L. Bois, au Crêt du Maure et à la Puya. 

* Sorbus Hostii Gremli (S. aria-chamæmespilus). Forêts vers 1400- 
1600 m. Cet hybride est très variable: on observe au Semnoz de nom- 
breuses formes analogues à celles que M. Fliche a signalées dans le Jura 
(Bul. Soc. bot. de Fr., V, 48, 1901. 

S. torminalis Crantz. Bois au Crêt du Maure. Très rare. 

x S. confusa Gremli (S. aria X torminalis). Crêt du Maure, où il 
semble plus commun que le précédent! 

Trifolium Thalii Vill. Päturages. 

T. pratense var. nivale Koch. Pâturages sur le versant Ouest du Crêt de 
Chatillon. 

Vicia dumetorum L. Vallon Ste-Catherine. 

Geranium phæum L. Päturages vers le chalet de l’Abbaye. 

Busxus sempervirens L. Bois sur le versant Sud-Est, dominant la vallée 
du Chéran, au-dessus du hameau de Glapigny. La Puya où il forme deux 
colonies très restreintes : l’une à Beaurivage, l’autre dans les bois près du 
hameau des Epagnoux. 

Fumana procumbens Spach. Puya: garides à Beaurivage, au bord du lac. 

Epilobium trigonum Schrank. Paturages sur le versant Ouest. 


78 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SER.). 1907 (297) 


Chærophyllum Villarsii Koch. Commun dans les pâturages, sur sol dé- 
calcifié. 

Pirola media Swartz. Forêts sur le versant Ouest au-dessus de Quintal. 

Cyclamen europæum L. Cà et là dans les bois du versant Ouest, au-dessus 
de Ste-Jorioz et de Sévrier. 

X Gentiana Thomasii Gilabog. (G. lulea X purpurea). Pâturages au 
Nord du Crêt de Chatillon. 

Gentiana verna var. angulosa Bieb. Paturages. 

Veronica bellidioides L. Rochers sur le versant Ouest, en face des 
chalets de Leschaux. 

* Orobanche Laserpitii-Sileris Rapin.Commun sur les rochers au Crêt de 
fa Grande Dannaz. 

X Cirsium rigens Wallr. (GC. oleraceum X acaule). Crêt du Maure. 

** Centaurea nervosa Willd. Pâturages au Nord du Crêt de Chatillon. 

Crepis præmorsa Tausch. Clairière dite Pré de Bénevet. Cette espèce 
n’élail connue dans la région qu’au Col du Frène au-dessus de Chambéry 
(Huguenin). 

Une présentation de beaux échantillons d’Aspidium üllyricum (sous 
deux formes), Danthonia decumbens, X Sorbus confusa, X Gentiana 
Thomasu, X Cirsium rigens et Crepis præmorsa complétent celte inleres- 
sante communication, au sujet de laquelle M. Beauverd fait ressortir 
12 espèces — dont 5 hybrides — nouvelles pour toute la flore des 
Bauges'; 14 autres, connues ailleurs dans les Bauges, étaient inédites 
pour la flore du Semnoz; 6 espèces, enfin, avaient été annoncées dans la 
littérature : à l'exception de l’Herminium monorchis, signalé des 1856 
par Puget dans deux stations voisines, les noms marqués d’un * ont élé 
publiés par M. Guinier en 1902 dans le Guide de la Haute-Savoie, de 
M. Le Roux, p. 221, et ceux précédés d’un double ** sont cités dans un 
petit opuscule anonyme attribué au D' Bouvier et imprimé en 1893, à 
Genève, sous le titre de «Itinéraire du Jeune botaniste», p.43; les 
autres publications constituant la littérature floristique du Semnoz se 
bornent à des citations éparses contenues dans : 1° Bulletin de l’Associa- 
tion florimontane d’ Annecy, années 1855 et 1856, Puget, Plantes des 
environs d'Annecy; 2° Bulletin de la Société botanique de France, 
1866, Puget, Résumé d’herborisalions aux environs d'Annecy; 3° Bou- 
vier, Flore de Suisse et de Savoie, 1878; 4° Cariot et St-Lager, Flore 
descriptive du bassin moyen du Rhône, éditions de 1889 et 1897. — 
Tandis que les Asplenium Adianthum nigrum ei Danthonia procumbens 
des détrilus erratiques accusent la proximité du plateau molassique 
voisin, qui héberge plusieurs stations de ces deux espéces silicicoles, les 
Gentiana Thomas et Veronica bellidioides contribuent à accentuer 
l'allure alpine de la flore des Bauges, comme il ressort déjà de la précé- 
dente communication de M. Gave. En revanche, les nouveaux Lycopodium 
annotinum, Sorbus Hostü, Pyrola media et Crepis præmorsa appartien- 
nent également à la flore du Jura. 


SUR QUELQUES FOSSILES VÉGÉTAUX. — M. le professeur Chodat 


expose quelques résultats nouveaux auxquels il est arrivé après étude 
des coupes de fossiles que l’Institut de botanique doit à la générosité de 


1 Souligné en caractères gras dans l’énumeration. 


(298) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE, 79 


la Sociélé auxiliaire des Sciences et des Arts, collection qui, depuis, a été 
complétée. L'auteur de cette communication rappelle rapidement les tra- 
vaux célébres de Williamson, Renault, Bertrand, Lignier, Solms-Laubach, 
Grand Eury, et les découvertes retentissantes faites par MM. Scott, 
Oliver, Kidston et d’autres botanistes anglais, desquelles il ressort que 
des feuillages du type fougère (Sphenophyllum, Neuropteris, Alethopteris 
et même Pecopteris (Grand Eury) portaient, les uns sûrement (Stenophyl- 
lum, Neuropieris, Pecopteris), les autres très probablement, des semences 
du type des Cycadacées. — MM. Scott et Oliver ont proposé le nom de 
Ptéridospermes pour ces plantes à feuillages filicéens. Précédemment 
Potonié, se basant sur les travaux de Williamson et Scott avait proposé 
le terme de Cycadofilices pour désigner des plantes comme Bhaciop- 
teris — Lyginodendron — Heterangium — Alethopteris — Medullosa 
dont les frondes étaient filicéennes tandis qu’on attribuait aux troncs une 
structure cycadéenne. M. Scott s’est basé sur une particularité des fais- 
ceaux primaires et des traces foliaires pour affirmer l’analogie et l’homo- 
logie de ces structures primaires des fossiles avec celles des Cycadacées. 
Il appelle mésarque des faisceaux dont le protoxylème est central par 
rapport au metaxylème et par opposition aux faisceaux endarques qui 
ont le protoxylème tourné vers le centre de la tige ou aux faisceaux 
exarques dont le protoxylème est extérieur et où par conséquent le déve- 
loppement est centripète. Ainsi Scott compare la structure du faisceau 
foliaire des feuilles des Cycadacées ou du pédoncule d’un Sfangeria avec 
les cordons mésarques des Lyginodendron. 

Or c’est contre cette comparaison que M. Chodat élève des objeclions. 
Se basant sur la nomenclature si ingénieuse de M. Bertrand, grâce à 
laquelle la lecture des sections des Ptéridophytes devient aisée, il cons- 
tate que la trace foliaire de Lyginodendron ne ressemble nullement à 
celle des Cycadacées. Dans les Lygiuodendron, ce soit-disant faisceau 
mésarque est un divergeant du type filicéen; il est endarque avec des 
ailes du mélaxylème recourbées en arrière comme le sont celles de beau- 
coup de divergeanis annulaires chez les Fougères. Les divergeants qui à 
la périphérie du cylindre de la tige des Osmunda sont du même type, 
mais ici le plus souvent les ailes du métaxylème ne se sont pas soudées. 

Au contraire, chez les Cycadacées le protoyxlème est exarque et le 
développement du cordon ligneux est centripète, par quoi il se rattachent 
aux Ptéridophytes Lycopodinées (Lépidodendrées, Psilotacées, Sphéno- 
phyllum, etc.). Ce qu’on appelle bois centrifuge chez les Cycadacées est 
du mélaxylème détaché latéralement. Pour M. Chodat les Lyginodendron 
n’ont pas de caractère cycadéen dans leur anatomie. Leurs semences ne 
sont également pas du type cycadéen mais du type Ginkgo. 

Au contraire, dans les Medullosa la trace foliaire est clairement cyca- 
déenne avec bois centripele très développé. 

Il y a donc lieu de distinguer neltement ces deux tendances dans les 
« Pleridospermes » de Scott et Olivier. 

Les uns Lyginodendron (Rhaciopteris — Lagenostema — Spheno- 
phyllum) sont de vrais Ptéridospermes qui tendent non pas vers les 
Cycadacées mais vers les Ginkgoacées et les Taxacées (Conifères). 

Les autres (Medullosa — Alethopteris — Trigonocarpus) sont des Proto- 
cycadacées qui n’ont peut-être aucune affinité filicéenne certaine ou actuel- 
lement démontrable. Leur feuillage est bien plus cycadéen que filicéen. 
Rien dans leur anatomie ne parle en faveur d’une affinité avec les Fougères. 


80 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (299) 


Quant aux impressions de semences décrites par M. Kidston en con- 
nexion avec une fronde Neuropteris, il est probable qu'elles sont aussi 
filicéennes comme les semences Lagenostoma. M. Chodat a eu la 
bonne fortune de trouver dans le Muséum de Genève de belles impres- 
sions Neuropteris en connexion avec de peliles semences du type 
indusié. 

En terminant, il émet l’hypothèse que les nombreux sporanges 
annulés filicéens qu’on trouve associés à des feuillages Rhaciopteris sont 
les microsporanges qui correspondent aux ovules filicéens (Lagenostema). 

Il possède en effet des préparations où il ne semble y avoir aucun 
doute que ces sporanges sont réellement insérés sur des frondes 
Rhaciopteris. 

Si celte dernière vue se confirme, on aurait maintenant la reconslitu- 
tion complète du Sphenopteris qui avait pour tronc un Zyginodendron, 
pour fronde un feuillage Rhaciopteris (Sphenophyllum), pour mégaspo- 
ranges des ovules Lagenostoma et pour microsporange de vrais sporanges 
filicéens annulés. 

En concluant, l’auteur attire l'attention de la Société sur la filiation 
nouvelle qu’il suggère pour ces Ptéridospermes qui rappellent beaucoup 
plus les Gingkoacées que les Cycadacées. 


Pour terminer, et dans un tout autre ordre d'idée, M. Chodat fait appel 
aux observations que les membres de la Société botanique pourraient 
recueillir sur les cas de grappes de raisins à grains discolores. 


SUR LE REBOISEMENT DU JURA. — A l’occasion d’une récente 
visite dans le Jura vaudois de la Société forestière de la Franche-Comté et 
de Belfort, M. William Barbey nous entretient des bienfaisantes inno- 
valions que cette Sociélé a contribué à introduire dans l’administration 
forestière; dans l’éventualité d’un prochain passage de ses délégués dans 
notre canton, il demande à la Société botanique de Genève de bien vou- 
loir charger son bureau de faire le nécessaire, dans son domaine, pour 
étudier scientifiquement la question du reboisement de la partie du Jura 
français comprise entre la Faucille et le Fort de l’Ecluse. 

A litre de renseignement, M: Barbey signale les essais, peu heureux il 
est vrai, de reboisement des Vosges; mais il fait également ressortir les 
différences de climat et de siceité de l'air, ainsi que de la fréquence des 
chutes de grêle qui caractérisent deux régions analogues dont l’une est 
boisée et l’autre ne l’est pas : les observations accusent unanimement 
pour la région déboisée des gelées d’automne plus précoces et celles de 
printemps plus tardives que dans la région boisée. 


En remerciant l’auteur de cette communication, M. le président fait 
observer que le prochain renouvellement statutaire du bureau ne per- 
meltra plus guère au comité actuel de s’oceuper de la question; mais il 
donne l’assurance que le bureau successeur prendra la chose en mains. 


Séance levée a 10 h. '/2; dix-neuf membres presents : MM. Augustin 
de Candolle, Penard, Viret, Beauverd, Boubier, Bouchard, Braun, Briquet, 
Casimir de Candolle, Barbey, Chenevard, Chodat, Guinet, Hassler, 
Hausser, Martin, Nicoud, Mie Sergueeff, M. Sprecher. 


Le Secretaire : G. BEAUVERD. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, 2me serie. Tome VII. Planche I. 


1. et 2. Eriyeron Hyrcanicus Bornm. et Vierhapper spec. nov. 
(f. monocephala et f. pleiocephala). — Junesar und Gerdene-Bary, 
3. Erigeron Elbursensis Boiss.-Totsehal. 
[natürl. Grösse] 


“ ne 
VA MA Al 
À Kia 


N 
NET TU 
un 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, 2ne serie. Tome VII. Planche I. 


er 


CRUE SYNC 


D EN 


Pyrethrum hololeucum Bornm. spec. nov, 


[nat, Grösse], 


= BC LLPAPEN 


DE 


L HERBIER BOISSII 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SERIE 
Tome VII 1907. 
N> 2. 


Bon à tirer donné le 4 février 1907. 


Prix de lAbonnement 


MW) FRANGS PAR AN POUR LA SUISSE. — 25 FRANCS PAR AN POUR 1, ÉTRANGER, 


Les abonnements sont regus 
A WDHEBBLER BOISSIER 
CHAMBEZY (Suisse). 


PARIS BERLIN 
PAUL KLINCKSIKCK B. PRIEDLAINDER & SOHN 
3, vue Corneille: 44, Carlstrasse. 


LONDRES 
WILLIAM WESLEY & SON 
28, lissex Street. 


1907 


droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 


y compris la Hollande, la Suede et la Norvège. 


. 


é pour numéros égarés. 


r 


r 


L'expédition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée, l’administration du Bulletin décline toute responsabilit 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE 


SOMMAIRE DU N° 2. — FÉVRIER 1907. 


Pages 

l. — Frédéric N. Williams. — FLORULA GAMBICA 

Une contribution à la flore de la colonie britannique de la 
Bambier IT VENT RS EN Te RTE DR CCE sl 

ll. — Hans Schinz und A. Thellung. BEITRÆGE 
ZUR KENNTNIS DER SCHWEIZERFLORA............: 97 

li. — M. Tanner-Füllemann. — CONTRIBUTION A 
L’ETUDE DES LACS-ALPINS (suite)... 2.2... 113 

Ÿ IV. — F. KNOLLE. — BEITRAG zur KENNTNIS der ASTILBE- 

ARTEN OSTASIENS (Als vorläufige Mitteilung einer mono- 
graphischen der Galtung Astilbe)., = 2... 2 er: 127 

V. — Gustave Beauverd. — UNE NOUVELLE CACTACEE 
DI-GOSPARIGA FR ee ar 136 


\l. — Gustave Beauverd. — PLANTE DAMAZIANA BRA- 
SILIENSES déterminées par différents botanisies et pu- 
bliées par Gustave Bkauvern (avec gravures) (à suivre) . 158 
YIL — Gustave Beauverd. — SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE 
GENEVE. Compte rendu de la séance du 14 janvier 1907 : 
Affaires administratives. — Bgauvern, 4 plantes des Alpes 
d'Annecy; Dr Hasswer, Notes biologiques sur la flore du Para- 
guay: P. GAve, la flore des Bauges dans l'herbier du Cardinal 
Billiet: BeauverD, plantes intéressantes ou nouvelles pour la 
1lore SUISSE Ge a DRE PRE ET TR Re RE 155 


AVIS, — La nouvelle adresse de l'éditeur de l'index sera 
communiquée plus tard aux abonnés du Bulletin. 
OBSERVATIONS 
Les auleurs des travaux insérés dans le Bulletin de l’Herbier Boissier 


ont droit gratuitement à trente exemplaires en lirage à part. 
Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sontinvilés à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 
qui suivent la publication de chaque numéro. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER 
2m SERIE. — TOME Vil. — 1907. 
N° 2. 


FLORULA GAMBICA 


UNE CONTRIBUTION À LA FLORE DE LA COLONIE BRITANNIQUE 


DE LA 
GAMBIE LIBRARY 
DA NEW YORK 
BOTANICAL 
Frederie N. WILLIAMS. GARDEI 


The area included for the plants, which are enumerated in this paper, 
is the area comprised within the present political limits of the colony of 
(he Gambia, as finally settled in the Anglo-French Agreement daled Oc- 

- tober 1905. The ratification of this Agreement was the definite settlement 
of an arrangement, signed at Paris on 10 August 1889, concerning the 
delimitalion of the English and French Possessions on the West Coast of 
Africa, and establishing the frontier line separating the colony of the 
Gambia from Senegal on the north and French Guinea on the south. At 
the easiern end of the colony, by the instrument of October 1905, the 
enclave of Yarbutenda, near the head of navigation, is ceded to French 
Guinea, so as to give France acceds to the head-waters and to the navi- 
gable course of the river Gambia. North and south of the river, the fron- 
tier, formerly vaguely defined, is clearly marked out, and somewhat modi- 
fied from the previously assumed uncertain boundaries. These final 
modifications in the settlement of the frontier line are carefully taken into 
account in the preparation of this list of plants. Their inclusion in or 
omission from this part of West Africa bears a strict reference lo the 
authentic map of the colony in the Official Handbook for the Gambia 
Colony and Protectorate, by Mr. F. Bisset Archer, of the Colonial Service, 
recently published (May 1906). This has to be borne in mind, as the most 
useful of the few collections of plants from the Gambia was made during 
the journey of the Gambia Delimitation Commission of 1890— 91, which 
kept to the neighbourhood of the alleged frontier. Only those plants from 
the collection which were gathered in localities which proved afterwards 
10 be in British territory, are included in the present list: the others are 
strictly exeluded. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n° 2, 31 janvier 1907. 6 


gi 


82 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SsÉR.). 1907 


The Crown Colony of the Gambia is a strip of territory extending along 
both banks of the river Gambia, which, as nearly as possible, is in latitude 
13° 14’ N, from its mouth eastwards to the small village of Konia, in Wuli 
district, on the north bank of the river, a distance in a straight line of just 
320 kilometres, and within longitude 14—16° 40’ W. The chief export is 
ground-nuts, Arachis hypogæa, the salvation of the colony, forming nearly 
nine-tenths of the total exports They are sent chiefly to Marseilles, where 
the oil is extracted and used for the same purposes as olive oil. The ex- 
port of rubber ended in 1901, on account of the rapacity and avaricious 
methods adopted by the collectors in its extraction. Rice, cotton, maize, 
and a kind of millet salled kous, are produced in the districts bordering 
on the Gambia, but not in sufficient quanlities for export. In fact, rice is 
also imported very largely. 

The few collections of Gambian plants, available for examination, are 
here given in chronological order. Particulars of each set are given, so as 
to save repetition of dates and of other details, when citing the names of 
the various collectors under the headings of each species in the enumera- 
ted list. Where numbers are quoted in the list of species, reference may 
be made 10 these notes on the collections for general details of each col- 
lector’s set of plants. 

The vernacular tongue of the natives of the colony is (he Mandingo 
language; and, wherever possible, the Mandingo names are added for 
(hose plants which have them. The names have been taken from the 
labels of specimens, from the notes in collectors’ pocket-books, and in a 
few instances (chiefly of economic plants) from Mr. F. B. Archer’s Official 
Handbook. In many cases, they have had to be sifted from corresponding 
names of the same plant in the Yoruba and Haussa languages, as used in 
adjoining countries, — names found in travellers’ word-books. 


Collectors of Gambian Plants. 


1750. — Michel Adanson. Four sheets of specimens from the Gambia 
in his Senegambian collection, preserved at Cette in the French depart- 
ment of Hèrault. Collected in this year. 

1805. — Mungo Park. His plants from this area are in Herb. Mus. Brit. 
There are no localities or dates to the specimens, indicating where or 
when they were collected ; but from one of his letters among the Bank- 
sian correspondence, it is evident that they were collecied along the 
journey which terminated in his death. 

1822. — George Don the younger. A few Gambian plants among his 
Sierra Leone collection, formerly in the herbarium of the Royal Horticul- 
tural Society, afterwards transferred to Herb. Mus. Brit. Some duplicates 
were, however, secured by Hooker for Herb. Kew. Chiefly from St. Mary’s 
Island; no other localities given. 701 species from W. Tropical Africa in 
Herb. Mus. Brit. (purchased in 1856). See also Hooker’s Niger Flora. 

1829. — S. Perrottet. A few Gambian examples (chiefly from Albreda) 
from the 481 plants of his Senegambian collection in Herb. Mus. Brit. 

1839. — J. Heudelot. A few Gambian plants in his extensive Senegam- 
bian collection, and in that of Leprieur (who collected round Albreda in 
1827). No definite Gambian localities are given in Heudelot’s collections ; 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 83 


but it is probable that the examples were collected along the north bank, 
which at that time was partly in French territory. 

1848. — Th. Withfield. Collected for the Earl of Derby in Sierra Leone 
and in the interior. 90 plants from W. Tropical Africa in Herb. Mus. Brit. 
(a few of them dated 1842). 

Before 1866. — Capt. Boteler and Dr. Mackenzie Skues. Several Gambian 
plants from both these collections in Herb. Kew. No dates or localities 
given: but the former probably made about 1846. 

1866. — W. Ingram. His Gambian plants (74 specimens) in Herb. Kew.: 
no localities or numbers atlached, except one specimen which is stated to 
have been collected at Sandeng in December 1864. 

1891. — Dr. Brown Lester. The most useful set of specimens which 
has been collected in the colony. it consisted of about 750 specimens sent 
to Herb. Kew.; from which duplicates were distributed to Calcutta, Edin- 
burgh, Berlin, and Zürich. They were numbered in two series; the first 
consisling of those collected along the north bank, and the second, with 
the same numbers repeated, of those collected along the south bank. To 
distinguish these two series similarly numbered, the letter «N» or «S» 
follows the number, when the specimen is quoted in the list. The collec- 
tion was examined by Mr. J. G. Baker, who published a list of 100 species 
in the Kew Bulletin, 1891, pp. 268— 275, in which the localities given are 
from the coliector’s note-book (none being given on the labels of the spe- 
cimens). Of the 100 species enumerated in the Kew Bulletin, 27 are not 
included in the present contribution to the Gambian Flora. They are made 
up as follows — 4 species are cryplogams, 5 are plants cullivated only in 
the Government House Garden at Bathurst, and in 18 species all the loca- 
lities given (after carefully collating them on the authentic map) are found 
to be in French territory. This leaves 73 species, which are duly incor- 
porated in the list. The spelling of the names of the villages or hamlets, 
and the administrative districts in which they are situale, are as given in 
the Official Handbook, as the spelling in the Kew Bulletin list is somew- 
hat erratic. Nor are the determinations by Mr. J. G. Baker invariably ac- 
cepted ; accurate as most of them are. The collection of these plants, along 
the roule traversed by the Gambia Delimitation Commission, extended 
over six months; and is fairly representative of the flora of a low-Iying 
well-watered country during the dry season. The plants were collected 
she in the administrative districts of Niumi, Kommbo, Baddibu, and 

okadu. 

1893. — J. H. Ozanne, C. M. G., Travelling Commissioner in the 
Colonial Service. Sent a parcel of 50 specimens to Herb. Kew., collected 
along the north bank of the Gambia; none of them south of the river; 
a few economic products for the Museum in Kew Gardens. 

There are also included and cited in the following enumeration such 
Gambian specimens as are mounted and exhibited in glass cases (chiefly 
economic products) in the three Museums in Kew Gardens. These include, 
in many instances, more recent specimens than are to be found in the 
Herbarium, and those considered sufficiently interesting for exhibition. 

The earliest record of a plant from the Colony is in Dillen’s Hort. Elt- 
ham. p. 369, t. 277, f. 358 (1732); where Spermacoce globosa Schum. et 
Thonn. is described from cultivated specimens under the name of « Sper- 
macoce verticillis globosis». A specimen is preserved in Dillen’s herbarium 
at Oxford. 


84 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


Adanson’s short stay in Gambia. — The following interesting excerpis 
are taken from Adanson’s «Voyage to Senegal, the Isle of Goree, and the 
River Gambia » (1759), an anonymous English translation of Michel Adan- 
son’s remarkable (and now scarce) work published at Paris in 1757. 
Adanson arrived at Albreda, then a French enclave on the north bank of 
the mouth of the Gambia, on 20 February 1750, and remained until 
12 March. His few observalions on the fauna, flora, and native customs of 
the district occupy pp. 156—17% of the narrative in the English trans- 
lation ; and only the extracts more cogent to the present paper are here 
given. On p. 158; «The banks of the river are lined with mangroves ». 
On p. 166; «Rice is almost the only grain sown at Gambia in the lands 
« overflowed by rains of the high season. The negroes cut all these lands 
« With small causeys, which withhold the waters in such a manner that 
« their rice is always moistened. They had got in their crop by my arri- 
« val; so that the rice fields in the month of February were a sort of 
« drained morasses, on which grew a few wild herbs.» On p. 165; « The 
« black and moist clays are taken up with forests of bananas, at the fect 
« of which both pepper and ginger grow.» On p. 168; «There you be- 
« hold a forest of lofty trees, bending under the weight of the Cissi (Gereo 
« affinis scandens planta aphylla, Sloane Jam. vol. II, t. 224, fig. 3 and 4), 
« which would be called ivy in America, from the manner in which they 
« fasten (hemselves, ascending and descending, intertwined with each 
« other, and seeming to bend downwards and to submit their branches, 
« just like the lackling of a ship in regard to its yards and masis. It was 
« in these fine fields I beheld those trees of such prodigious dimensions 
« known as Plumier’s Ceyba (Ceyba viticis, caudice glabro, folio', which, 
« asI have elsewhere observed, the negroes of Senegal call benien;... 
« there are some 110, and even 120 feet high, the trunk of which is from 
« 8 to 10 feet at the root in diameter and extremely erect; between the 
« root and branches it is 50 Lo 60 feet, and oftentimes more, in length.» 
« On p. 170 ; «the farobier? is another large tree also as common as the 
« benten, but quite a different use, because of the hardness and weight of 
« the wood. The negroes are very fond of its fruit, which is a kind of cod 
« or husk, like that of a French bean, but above a foot in length, con- 
« taining a black flat seed. » 

Bowdich’s Gambian plants. — These are to be found in Bowdich’s post- 
humous work entitled « Excursions in Madeira and Porto Santo during the 
autumn of 1823, » edited and published by his widow in 1825, in the form 
of an appendix giving a list of 193 plants found at Banjole and in its en- 
virons, — Banjole being the early name of Bathurst, the capital of the 
Colony of the Gambia, siluated on St. Mary’s Island. Unfortunately the 
whole collection was destroyed by sea-waler during the return journey to 
England; and we have only the bare list of names, without any means of 
testing their accuracy beyond an occasional foot-note. I have carefully 
sifted the claims of these 193 plants to be included in the Gambian fiora ; 
and from them have picked out 51 species only, which are all that I think 
have any right to be included in the following list, and which therefore 
will be found in it. 1 think, however, that even now the benefit of the 


lj.e. Ceiba pentandra Gärtn. 
? ji. e. Plerocarpus erinaceus Poiret. 


7. NES Fee née 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 85 


doubt has been given to too many. The majority, consisting of 142 names 
of plants, are disposed of as follows. There are 3 cryptogams; 29 are those 
which have certainly been introduced more or less for cultivation, 50 are 
referred only lo the genus, and 60 names (that complete the 142) are most 
probably errors, many of them only two obvious. It may be of interest to 
give these 60 plants: — Commelina erecla, Polygonum bistorta, Cheno- 
podium multifidum, Amaranthus anguslifolius, Ruellia alopecuroides, 
Nepeta multiciliata, Mentha citrata, Solanum furiosum, Crescentia Cujete, 
Convolvulus (six species), Asclepias pubescens. A. lactifera, A. parviflora, 
Loranthus Senegalensis, Sonchus crassifolius, Carduus benedictus, Chryso- 
coma (three species), Senecio nemorensis, Cotula umbellata, Calendula 
pluvialis, Pavonia aristata, Clematis chinensis, C. glauca, Cleome triphylla, 
Hibiscus trionum, Hibiscus vesicarius, Sida muricata, Metrosideros um- 
bellata, Psidium pyriformis, Phaseolus lathyroides, Hedysarum nummu- 
larıfolia, Inga fraxinea. I. unguis-cati, Cassia acuminata, Moringa arabica, 
Indigofera (three species), Robinia flava, Erythrina picta, Glycine apios, 
Medicago falcata, Favolus glaber, Mimosa Nilotica, Securidaca erecta, 
Elæodendron argam, Rhamnus cassinoides, Samara floribunda, Cucurbita 
Potiro, Cucurbita umbellala, and Ficus (three species). 

Floræ Senegambiæ Tentamen (1831—1833), by Guillemin, Perrotted et 
Richard. — The first volume only of this ambitious and excellent work 
was published, with beautiful plates, It includes the Senegambian plants 
from Ranunculaceæ to Myrtaceæ inclusive (2. e. to the 79th order in De 
Candolle’s Prodromus). Unfortunately the work was never resumed. Several 
Gambian plants are enumerated, chiefly in the neighbourhood of Albreda 
(at thal time an enclave in Brilish lerritory owned by France as a detached 
portion of Senegal), collected by Leprieur in 1827 and by Perrottet in 1829. 
Leprieur’s plants are not numbered, but of Perrotltet’s some are and some 
not. Some of the species herein described are reduced (in many instances 
somewhat arbitrarily) in the first two volumes of Fl. of Trop. Africa. 
The name of « Senegambia » has always been a loose geographical ex- 
pression, and has been applied to an area of West Tropical Africa varying 
with the bias of the cartographer. It is now best abandoned, the more 
especially now that Senegal and French Guinea are distinet colonies, ad- 
ministralively severed in 1893, and their boundaries clearly defined in 
1899. The tille-page of this volume is dated 1830—1833 ; but the earlier 
part was issued in 1831, and ihe later portion in 1835 (fide W. P. 
Hiern). 

Niger Flora (1849), edited by Hooker. The second portion of this work, 
under the title of «Flora Nigritiana », by Bentham and Hooker fil., enume- 
rates several of the Gambian plants collected by G. Don 27 years before, 
and a few by Capt. Boteler. They are, however, usually mentioned in- 
cidentally, and not as constituents of the Flora of the territory. 

Flora of Tropical Africa (1868—1906, and not yet complete). This 
important work occasionally cites species as from Gambia, but usually 
includes the colony in the comprehensive expression of « Senegambia » ; 
so that it is not often possible, in the Flora per se, to sift out the species 
which have been recorded as found in Gambia. In the following list, 
therefore, this extensive Flora is only cited in the case of those species in 
which the actual name of «Gambia » is quoted as one of the specific areas 
(distinct from Senegambia) in which the plant is recorded to have been 
found. Cited throughout in the abbreviated form of «FT A». 


86 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


For convenience of reference the dates of publication of the various 
volumes are here given: 


Vol. I. — 1868. 
Vol. I. — 1871. 
Vol. III. — 1877. 
Vol. IV. sect. 1. pp. 1—192. — July 1902. 
» » pp. 193—384. — Dec. 1902. 
» » pp. 385—976. — Mar. 1903. 
) » pp. 577—end. — Nov. 1904. 
» sect. 2. pp. 1—192. — Dec. 1905. 
» » pp. 193— 384. — Feby. 1906. 
» pp. 385—end. — June 1906. 
Vo Ne mi 1188. — Sept. 1899. 
» pp. 193— 38%. — June 1900. 
» pp. 385—end. — Dec. 1900. 
Vol. VII. pp. 1— 192. — Dec. 1897. 
» pp. 193—384. — April 1898. 
» pp. 384—end. — Sept. 1898. 
Vol. VIII. pp. 1—192. — June 1901. 
> pp. 193— 384. — Sept. 1901. 
» pp. 385—end. — Mar. 1902. 


Vol. VI, reserved for the Monochlamydeous families, and the concluding 
Vol. IX, reserved for the Grasses, remain lo be published, under the aus- 
pices of Colonel Prain, the recently appointed Director of the Royal 
Gardens, Kew. 

The arrangement followed in the present List is that of Engler and 
Prantl, with the species placed alphabetically under each genus; with the 
slight modification that the orders are grouped into the higher grade of 
Series, — a principle in systematic taxonomy first introduced by Warming 
of Kopenhagen, and endorsed by Goebel, and afterwards by Pfitzer. 
«Orders » as here understood, as also by Warming and Goebel, are equi- 
valent to the « series», of Engler and Prantl, the «cohortis » of Bentham 
and Hooker, and the «alliances » of Lindley. Engler, in his Syllabus, fol- 
lowing Eichler, does not recognize the term of «orders » at all, nor does 
he recognize the necessity of defining any intermediate grade between 
the subelass and the series, but groups his families (equivalent to the 
«orders » of the older systematists) into series under each subclass. 

In the following enumeration only those species are described at length 
which have not hitherto been found beyond the present political limits of 
the Colony of Gambia, though this is not going so far as lo say that such 
plants are endemic in Gambia. Further investigation of the Flora of ad- 
joining countries, and assiduous sifling and sorling of the accumulated 
material of future collectors, will probably reduce many such claims, and 
and will not add many others. At the end of the paper a list of such plants 
will be given. This will be followed by a list of the new names or new 
combinations, which adjustment of the synonymy or the exigencies of the 
Berlin Recommendations require. 

References are only given in the case of new names published after 
30 December 1885. the terminal date of the names which are included in 
the Index Kewensis : or where the authorities or citations are different 
from those quoted in the Index Kewensis, or otherwise inaccurate. 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 87 
Abbrevialions. 


To save space in the citation of works frequently quoted, two abbre- 
viations are used: 

FST= Floræ Senegambiæ Tentamen (1831—1833). 

FTA= Flora of Tropical Africa (1868—1906). 


MONOCOTYLEDONES 


SUBCLASS. LEPTOCHLAMYDEA& 


Fam. 1. GRAMINACEÆ 


1. Mays zea Gærtn. Fruct. Sem. Plant. i. 6. t. 1. f. 9 (1788). — 
Grown for native consumplion; not in sufficient quantily for export. As 
to the revival of Gaeriner’s name, taken up by him and his contemporaries 
from Tournefort, Alphonse de Candolle points out that all the old botanists 
adopted the name Mays (or as Camerarius writes it « Maiz »), which they 
knew to be American ; and, moreover, the original Zea of the Greeks was 
a spelt. 


2. Andropogon pulchellus G. Don 2us in Herb. Hort. Soc. Lond. 
ex Benth. et Hook. f. Fl. Nigrit., in Hook. Niger Fl. 571 (1849); Hack. 
Andropogoneæ, 366 (1889); Durand et Schinz, Consp. fl. Africæ, V. 720 
(1895). — (ser. Isozygi, subg. IL Schizachyrium). Annuus. Culmi 5 dem., 
firmi compressi glaberrimi mullinodes simplices apice paniculato-ramosi. 
Artieuli noduloso-incerassati. Vaginæ internodiis breviores,. glaberrimæ. 
Laminæ 2, 5—7 cm., glauco-rubentes, e basi rotundatâ lineares planæ 
rigidæ, utrinque glaberrimæ. Panicula fastigiata stricta, ramulis ultimis 
vaginà fere ad racemum involutis. Racemi 3—5 cm., stricti paueillori, 
spalhis propriis æquilongi, rhachi pilis sericeis patentibus quam spicula 
longioribus vestila. Spiculæ sessiles hermaphroditæ, 6 mm., tabescentes. 
Stigmala angusta, stylis duplo longiora, anthesi infra mediam spiculam 
exserla. Caryopsis elongata. Spiculæ sessilis gluma prima rigida bicuspidata 
chartaceo-membranacea, callo brevi obluso antice præter basin plerumque 
glaberrimo, lateralibus annulo pilorum brevium ad articuli pedicellique 
vicini basin extenso slipato, instructa. Gluma secunda primam æquans, 
late lanceolata submembranacea acula carinala, uninervis vel nervis duo- 
bus lateralibus tenuibus aucta. Gluma tertia '/s brevior, lanceolata acuta 
enervis glabra marginibus implicata. Gluma quarla quam secunda !/s-duplo 
brevior ; arista tenuis, spiculæ æquilonga, columnä plerumque rectà glabrä 
atrofuscä, subulä flavescente, basi laxe oblique tortâ. Lodiculæ glabræ ob- 
cunealæ. Stamina 3, antheris minulis. Spiculæ pedicellatæ longe stipatæ, 
pedicello spiculam superante, glumä primä multinervi selaceo-acuminalä. 


88 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Described from the unique type-specimen, now in Herb. Mus. Brit. 
gathered by Don near the mouth of the Gambia, in 1823. There is no other 
specimen known, as the plant has not been collected since the time of 
Don’s expedition. In his monograph of the Andropogoneæ, Hackel simply 
copies out Sir J. D. Hooker’s fragmentary description, as he had not the 
opportunity of examining the plant. The description given above had to be 
drawn up with some caution, for fear of damaging the by no means satis- 
factory specimen. In the Index Kewensis and in other citations the wrong 
Don is given as the authority for the species, for the reason probably that 
Hooker does not indicate which of the three members of the family is 
isintended. There is neither date nor locality, nor note ofany kind, attached 
to the specimen. 


3. Andropogon sorghum Brot. — Under the name of kous ex- 
tensively cultivated throughout the colony for native consumption, like 
maize and rice. Large tracts are cleared round the villages on both banks 
of R. Gambia for growing this African millet, which is one of the staple 
industries of the natives. In his Origin of Cultivated Plants, p. 383, Al- 
phonse de Candolle says, « We must probably seek its origin in tropical 
« Africa, where the species is generally cullivated. Sir William Hooker 
« mentions specimens from the banks of the river Nun, which were per- 
« haps wild. The approaching publication of the Gramina in the Flora of 
« Tropical Africa will probably throw some light on the question.» This 
pious wish, expressed 24 years ago, will shortly be fulfilled. The final 
volume of the Flora of Tropical Africa, devoted to the Graminaceæ, is 
nearly ready for publication. There are three, if not more, varielies of 
African millet cultivated in British Gambia; as there are at least three 
nalive names for different forms of the cereal. None of these are indicated 
in Hackel’s monograph of the Andropogoneæ, but more explicit details are 
given by Körnicke! in his exhaustive work published four years previously. 
So as Lo distinguish the three usual forms which are cultivated in the 
colony. in the following descriptions Hackel’s names and characters are 
given, With the critical details of Körnicke and others, — omitling the 
specific characters common to all the varieties. 

subsp. sativus var. ovulifer Hack.l. c. 510. — Panicula ovali-oblonga 
laxiuscula, ramis palentibus cum rhachi scabris, inferioribus dimidia pani- 
cula brevioribus, ad 4-5 em. inferne nudis. Spiculæ hermaphroditæ 5 mm. 
long., 3 mm. lat., demum pulchre purpureo-spadiceæ, præter glumæ prime 
margines glaberrimæ. Arista 12 mm., genu longe exserto. Caryopsis ovato- 
subglobosa. glumis parum brevior. nivea, glumis valde hiantibus denudala. 
Pedicelli spicularum sterilium quam dimidia spicula hermaphrodita parum 
breviores. (descr. ex typo in herb. Nees). 

Known only from Gambia (Dur. et Schinz, Consp. fl. Afr. V. 725). 

subsp. sativus var. obovatus subvar. niger Hack. 1. c. 514. — Panicula 
ovala laxiuscula vel laxa, ramis inferne lavibus, spiculæ hermaphroditæ 
demum splendide nigerrim&. Arista6 mm. (native name, « Bassi Wulima »). 

Syn. Holcus niger P. Arduino, in Saggi scientif. e letterar. Accad. Padova, 
i. p. 134, & 5 (1786); A. sorghum subsp. contractus var. niger Körn. 
l.c. 311. 


1 Arten und Varietäten Getreides (1885), being the first volume of Körnicke & 
Werner’s Handb. Getreideb. 


EN 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 89 


subsp. sativus var. bicolor Hack. I. c. 519. — Panicula ovali-oblonga, 
densissima, 12-20 cm., ramis imis panicula subtriplo brevioribus, basi 
1-2 cm. nudis. Spiculæ hermaphroditæ late obtuseque hexagonæ, 4'/. mm. 
long., 2!/2 mm. lat., demum nigerrim&; gluma prima in '/s parte inferiore 
coriacea, dein profunde rugosa, in parte superiore striala coronato-pilosa ; 
gluma quarla mutica. (native name, « Bassi Qui »). 

Syn. Holcus bicolor L. (1771); Andropogon bicolor Kunth (1833); 
A. sorghum subsp. contraclus var. bicolor Körn. 1. c. 313. 

subsp. sativus var. cernuus Körn., Hack. 1. €. 515. — Culmi etiam 
apice robustissimi. Panicula ovata vel ovalis, compacta, 8-15 cm. long., 
6-12 cm. lata, oblusissima, rhachis ramique villosuli, hi erecto-patuli, sibi 
adpressi, basi brevissime nudi, ima panicula subtriplo breviores. Spiculæ 
hermaphroditæ 4'/.-5'/s mm. long., 3-3'/2 mm. lat., obtusæ albescentes 
demum subfuscescenles, dense sericeo-villosulæ rarius dorso medio demum 
glabrescentes: gluma prima infra apicem parum depressa. Arista 8-11 mm. 
Caryopsis globosa, alba, hilo fuscescente. Spiculæ neutræ vel masculæ late 
oblongæ, obtusiusculæ, pubescentes, pedicellis minulis suflultæ. (native 
name « Manio »). 

Syn. Holcus cernuus P. Arduino, I. €. i. p. 198, t. 3. ff. 1, 2 (1786); An- 
dropogon compactus Brotero (1804); À. cernuus Roxb. (1832). 

There are W. African specimens of all these three in Herb. Kew., though 
none actually from Gambia. 

4. Panicum colonum var. equitans (Hochst. sp.) Hack. (1894). 
— St. Mary’s Island (Bowdich). 


5. Panicum falciferum Trin. — (Skues). 
6. Setaria sulcata Raddi. — (Ingram). 
7. Chloris Prieuri Kunth. — (Skues). 


8. Cenchrus echinatus L. — St. Mary’s Island (Bowdich; Don Zus). 
Cosmopolitan. 


9. Pennisetum setosum Rich. — (Boteler, — with analytical 
drawings of the specimen by Dr. Stapf). 

10. Oryza sativa L. — Rice is grown in all parts of the colony for 
native consumption !, but not in sufficient quantily for export; itis, in fact, 
also imported from other countries. Native name « mannow ». 


11. Eragrostis linearis Benth. & Hook. f. — (Boteler). 
12. Eragrostis reptans Nees. — St. Mary’s Island (Bowdich)*. 


Fam. 2. CYPERACEÆ 


13. Lipocarpha argentea Brown. — St. Mary’s Island (Bowdich, 
« Hypælytrum Senegalense »). Syn. — Scirpus Senegalensis Lamk. 


! Bowdich says (p. 248), «The white rice of the Gambia is generallv thought 
to be equal to that of Carolina, but in the variety which I examined (« Oryza 
mulica ») the seeds were yellow, flat, and deeply furrowed : when boiled it turned 
red. » 

2 Not mentioned from Africa in Durand and Schinz’ Consp. fl. Afr. 


90 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


14. Cyperus amabilis Vahl. — FT A VII. 327 (Park). Verified by 
C. B. Clarke, March 1893. 


15. Cyperus aristatus Rotib. — FT A. VIT. 349 (Park). Verified 
as above. 


16. Cyperus articulatus L. — FT A. VII. 357 (Heudelot, n. 344, 
in Herb. Mus. Paris). 

17. Cyperus ligularis G. Elmgren, Pugill. Jamaic. Plant., dissert. 
n. 97. p. 3 (28 Nov. 1759), in Amœænit. Acad. V, 391 (4 Aug. 1760). — 
FT A. VIIL 396, as « Mariscus rufus » ; Bathurst (G. Don 215). 


18. Cyperus margaritaceus Vahl. — FT A. VII. 322 (Skues); 
label verified by C. B. Clarke, July 1892. 


19. Cyperus peruvianus Williams, nom. nov. — FT A. VIII 278 
(Skues):—= Kyllinga peruviana Lamk. Pax, in Engler and Prantl’s Natürl. 
Pflanzenf., sinks Pycreus and Mariscus in Cyperus. Mr. C. B. Clarke sug- 
gesis that if this be carried out, then, a fortiori, Kyllinga should also be 
sunk in Cyperus. See Bull. Herb. Boiss. 190%, p. 224. Skues’s plant veri- 
fied on the label by C. B. Clarke, Mar. 1887. St. Mary’s Island (Bowdich, 
« Mariscus aphyllus »). 

20. Cyperus radiatus Vahl. — FT A. VIN. 370 (Park). Verified by 
C. B. Clarke, Jany. 1892. 

21. Gyperus triceps Williams, nom. nov. (= Kyllinga {riceps 
on — St. Mary’s Island (Bowdich). 

2. Cyperus umbellatus Benth. — FT A. VIIL 390 (Park). St. 
en Island (Bowdich). 

23. Cyperus Zollingeri Steud. — FT A. VIIL 361 (Park). Dur. et 
Schinz, Consp. fl. Afr. V. 582. 

24. Fuirena glomerata Lamk. — St. Mary’s Island (Bowdich). 
New-born children are washed with an infusion of its leaves. 

25. Fimbristylis ferruginea Vahl. — FTA.VII. 417. (G. Don 2us). 


26. Fimbristylis squarrosa Vahl. — FTA. VII. 41% (Heudelot, 
561). Dur. et Schinz, Consp. fl. Afr, V. 609. 


27. Scleria racemosa Poiret var. depressa C. B. Clarke in Durand 
et Schinz, Consp. fl. Africæ, V. 67%. — KT A. VII. 508 (Ingram; label 
verified by C. B. Clarke, June 1890). North bank of R. Gambia (Heudelot. 
n. 368). 


n. 


= 


Fam. 3. ARACEÆ 


23. Amorphophallus doryphorus Ridl. in Journ. Bot. 1886, 
p. 305; Jacks. Ind. Kew. suppl. i. 24 (Feb. 1902). — (sect. Hydrosme'). 


? First proposed as a genus by Schott, Gen. Aroid. 33 (1858), and there des- 
eribed. This original citation is not only misquoled by Schott himself, but 
remains uncorrecled by Engler, in his Monograph, in the Index Kewensis, and 
by all other authorities who have copied therefrom, and who erroneously cite 


F, N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 91 


Tuber 7-9 cm. in diam., insigne, radicibus longis evidenter albis pluribus 
crebris gracilibus. Folium 6 dem., basi 18 mm. crassum; petiolus 6 dem. 
vel ultra, basi 12-18 mm. crassus, viridis nec marmoralus; lamina nitida 
læte virens, segmentis terminalibus 9-11 cm. long., 3-4 cm. lat., reliquis 
minoribus, omnibus cuspidatis, cuspide 12 mm. long., basi confluentibus, 
nervis colleclivis a margine remotis. Pedunculus 3-4!/2 dem., basi 12 mm. 
crassus, striclus gracilis pallide virescenti-brunneus basin versus loratim 
brunneo-centonatus teres. Spatha cylindracea basi paullulum ampliata, 
exlus glaucescens, sursum grisello-carnea, parte inferiore orobitino-mar- 
morala, intus albida, in limbum immaculata vel parce viridulo- maculata, 
basi purpurea, tubo 3-5 cm. ; limbus 4-7 cm., ovalus acuminatus. Appendix 
8-14 cm. long., 5-10 mm. crassus, cylindricus purpurascenti-brunneus. 
Spica mascula 18-30 mm. ; antheræ dense aggregalæ oblongæ quadratæ 
livide flavæ, poris duobus. Spica feminea 6-8 mm., viridis; ovaria sub- 
globosa ad apices compressa, seriebus 4-5 aggregala; stigmate subsessili 
discoideo. Fructus coccinei majusculi. 

This description is drawn up from specimens grown in Kew Gardens 
(1892) and in the Glasnevin Botanic Garden (1894), omitting several 
characters given by the two authors cited, which are generic. In a box of 
plants sent in 1885 from Bathurst, by Mr. J. R. Maxwell, Curator al the 
Botanic Station, to the Natural History Museum, were fruits and tubers of 
this plant. As the tubers appeared alive they were entrusted to the care 
of Mr. Veitch, who cultivated them successfully. Several threw up leaves, 
and in June 1886 one produced flowers, the leaves not appearing till after 
the flower-spike had withered. The plant did not match any other species, 
and is certainly one of the most insignificant of the genus; and emits no 
odor when in flower. It was found in St. Mary’s Island; and the plant has 
not been collected elsewhere since, unless Dr. Lester’s specimens from 
the mouth of the R. Gambia in 1891 (no definite locality given) came from 
mus as the plant is not included in the Kew Bulletin list. FTA. 

II. 153. 


Fam. 4. PALMACEE. 


29. Phoenix dactylifera L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


30. Hyphæne Thebaica Mari. — BanksoftheR. Gambia ( Whitfield). 
FT A. VII. 120. Known as the Doum Palm. Whitfield’s two specimens are 
dated 1842 and 1846. 


31. Borassus flabellifer var. æthiopum (Mart. sp.) Warb. in 
Engl. Pflanz. Ost. Afr. B. 20, C. 130. — FTA. VII. 118 (Adanson, herb. 
at Cette in dept. of Hérault). St. Mary’s Island (Bowdich). 


32. Raphia vinifera Beauv. — The wine-palm, Rhun palm, or 


Oesterr. Bot. Wochenb. of 1857. Engler keeps up the genus on account of two 
alleged distinetive characters, — the albuminous seeds, which, however is not 
the case, as the seeds are exalbuminous, as in all the other Amorphophalleæ, and 
the direction of the attachment of the funicle, a character which is too trivial, 
considering that in habil, in floral structure, and in other essential characters, 
the species adduced to Hydrosme are not to be distinguished collectively from 
those under Amorphophallus. 


92 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


bamboo palm, flourishes everywhere in the Gambia. Dense thickets of 
these palms line the swamps, low lands, and creeks. Here, as in many 
parts of West Africa, the area occupied by Raphia forests is considerable. 
From its leaves hats, cloth, and cordage are made; from its crown of 
young unopened leaves palm wine of excellent quality; from the stumps 
of the leaf-stalks native fishing lines are made. The fibre produced and ex- 
tracted by a process of soaking and scraping is known in the European 
market as « African Bass». From the trunk an intoxicating beverage of a 
whitish color is extracted, somewhat of the character of arrack: it is not 
quite so sweet as ordinary palm wine, but is more vinous, and conlains a 
larger percenige of alcohol. (Bowdich ; Lester). In Kew Museum is a swish 
made from the midribs of the leaflets (W. Haydon). 


33. Calamus Heudeloti Beccari. — FTA. VIIL 110 (Ingram). 


34. Cocos nucifera L. — FTA. VII. 127 (Brunner). The coco-nut 
palm was probably introduced on the west coast of Africa by the Portu- 
guese about 1550. A. de Candolle believes it may have come originally 
from the Malayan Archipelago. 


SuBCLASS. EUCHLAMYDEZÆ 


Fam. 5. COMMELINACEÆ 


35. Commelina Gambiæ C. B. Clarke, Commelinaceæ, in Cand. 
Qus, Monogr. Phan. Ill. 146 (1881); Durand et Schinz, Consp. fl. Afr. V. 

495 : C. B. Clarke in Fl. Trop. Afr. VIT. 38 (1901). — (subg. Didymoon, 
Eu-commelina). Erecta, basi repens. Caules 4-5 dem., ramosi. Folia 
5-8 cm. long., 6-8 mm. lat., linearia, ulrinque hirsuta. Spathæ 1-112c m., 
breviter pedunculatæ, apices versus ramulorum quasi-racemosæ, compli- 
catæ falcatæ vix acuminatæ, basi rhomboideæ, marginibus brevissime 
adnatis, lineis viridibus vel purpurascentibus longitudinaliter striatæ. 
Racemi inferioris stipis 5 mm., superioris flores 3-4. Flores parvi, cyaneo- 
coerulei. Capsula levis chartacea, miox trivalvis, apice mucronala. Semina 
5, pulchre reticulata, loculorum ventralium 1!/2-2 mm., sphæroïdea, vix 
quam loculi dorsalis minora, marginibus areolarum elevatis albidis, areo- 
lis ipsis concavis depressis minute farinosis; ovulorum autem 1-4 inter- 
dum abortientibus. 

Type-specimens in Herb. Kew. (Ingram). 


36. Commelina nudiflora var. Werneana (Hassk. sp.). Common 
name, High-grass: seen everywhere (Lester, n. 10 N). St. Mary’s Island 
(Bowdich), as « Commelina communis ». 


Fam. 6. LILIACEÆ 


37. Urginea micrantha Solms. — (Ozanne, n. 35). 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA, 93 


Fam. 7. ASPARAGACEÆ 


38. Asparagus falcatus L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


Fam. 8. HYPOXIDACEÆ 


39. Hæmanthus multiflorus Martyn. — (Ozanne, n. 29). 


Fam. 9. MUSACEÆ 


40. Musa sapientum [. — Bowdich says, « There are very few 
bananas grown at Bathurst; they chiefly come from the banks of the 
river. » 


Fam. 10. ZINGIBERACEÆ 


41. Kæmpiera æthiopica Solms ex Engl., in Abhandl. Preuss. 
Akad. Wissensch. 1894, p. 45. — (Ozanne). 


Fam. 11. ORCHIDACEÆ 


42. Lissochilus purpuratus Lindl. — (Ozanne, n. 21). Bathurst, 
on dry sandy soil, 1894 (W. Haydon, formerly Curator of the disestablished 
Botanical Station); specimens in Herb. Kew. 


DICOTYLEDONES 


SugcLass. CHORIPETALZÆ 
Ser. A. ARCHICHLAMYDEÆ 
Ord. Viscales 


Fam. 12. LORANTHACEÆ 


43, Loranthus lanceolatus Beauv. — Ballanghar, in Upper Bad- 
dibu district, growing on Mærua Angolensis; also at Bathurst Garden, 
growing in clumps on guava trees (Lester). The specimens examined in 
Herb. Kew. belong to this species, not to L. leptolobus, as stated in the 
Kew Bulletin List. Known as Gambian mistleto. 


9% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sék.). 1907 
Ord. Urticales 


Fam. 13. CANNABACEÆ 


k4. Ficus platyphylla Delile. — Sukuta village, in Upper Niani 
district. Specimen sent to Kew by Sir George Denton, Governor of the 
Gambia, in 1902. Both this and the next species are stated lo yield gutta- 
percha. 


45. Ficus polita Vahl. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


Ser. B. CENTROSPERMÆ 


Ord. Olerales 


Fam. 14. AMARANTHACEE 


46. Gelosia cristata L.— St.Mary’s Island (Bowdich, « C. coccinea »). 
Boiled and eaten with rice, to give it an acid flavor. 


47. Gelosia trigyna L. — Bakkendik, in Upper Niumi district. Also 
common, and seen everywhere (Lester, — but specimens not kept). A 
note on a specimen in Herb. Kew., from Senegambia, dated 1837, states 
that specimens collected by Ingram on the north bank of the river Gambia 
were nol kept. According to J. F. Cunningham used as an effectual cure 
for tapeworm. 


48. Amaranthus spinosus L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


49. Amaranthus viridis L. — St. Mary’s Island (Bowdich, « Cheno- 
podium caudalum »). 


Ser. C. GALYCIFLORÆ 


Ord. Myrtales 


Fam. 15. LYTHRACEÆ 


50. Nesæa radicans Guill. et Perr. — Bakkendik, in Upper Niumi 
district (Lester, n. 32 N); south bank of river (Lester, n. 11 S). 


51. Ammannia Prieuriana Guill. et Perr. — Albreda, in Lower 
Niumi district (Leprieur). Reduced by Oliver Lo a variety of A. Senegalensis; 
but, it seems to me, without sufficient reason. 

Caulis suffrutescens, a basi ramosus, 3-4'/2 dem., undique florifer folia- 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 95 


tusque; rami virgali longi adscendentes 4-alati. Folia opposita crebra 
lineari-hastata, nervo medio prominente, rigida, 8-12 mm. Flores parvi 
creberrimi, in corymbos pedunculatos axillares dispositi, aut ad apices 
ramorum terni gemini solitariive. Calyx turbinato-campanulatus ; loborum 
4 introflexi, etiam 4 cornuformes extus dejecti breves. Petala violascentia 
calycem vix excedentia. Stamina lobis introflexis opposita, fere ad medium 
tubi calycini exserta, inclusa. Capsula calyce semivestita, stylo brevi apicu- 
lala, membranacea, rubro-fusca. 

Very near À. floribunda : it is altogether different in habit, and is dis- 
tinguished from it by ils branches very much longer, which have four 
angles so salient that they appear winged, and bearing leaves in which 
the successive pairs are much closer together, and in form more hastate 
al the base. Not noted from Gambia in Koehne’s Monograph of Lythraceæ, 
p. 49 (1903). 


Fam. 16. RHIZOPHORACEÆ 


52. Rhizophora mangie L. — Mangrove swamps abound along 
the river and extend into the creeks. In the country round Ballé, on 
Suarra Kunda creek, in Jokadu district, the mangrove trees are very high 
(Bowdich, Lester ‚ Perrottet). 


Fam. 17. COMBRETACEE 


59. Guiera Senegalensis Lamk. — Ballanghar, in Upper Baddibu 
district (Lester, n. 72 N). 


94. Combretum comosum G. Don 215, — Albreda; FST. 286. 
55. Combretum mucronatum Schum. et Thonn. — Albreda; 


FST. 284. Ballanghar (Lester, n. 69 N). Gunjour, in S. Kommbo district 
(Lester, n. 12 5). North bank of the river (Ozanne, n. 13). 

56. Combretum nigricans Leprieur. — Along the banks. 

97. Combretum paniculatum Vent. — Bakkendik, in Upper 
Niumi district (Lester, n. 33 S). 

58. Gombretum racemosum Beauv. — Albreda; FST. 285, t.67. 
Bakkendik (Lester, n. 29 N). North bank (Ozanne, n. IV, — leaves only). 


Native name «topp». The young small leaves are used for killing round 
worms in children, and the gum is used for toothache. 


59. Terminalia avicennioides Guill. et Perr. — Albreda, in 
Lower Niumi district. 

60. Terminalia catappa L. — FTA. II. 416; much cultivated in 
the Gambia; a native of India. 


61. Terminalia Elliotii Engl. et Diels, in Engl. Monogr. Afr. Pflanz. 
Fam. Gatt. IV. p. 12, (.3 b (1899). — North bank (Ozanne, n. 12, — which 
agrees with Mr. Scott Elliot’s specimens, n. 5200, from Sierra Leone). 


62. Terminalia macroptera Guill. et Perr. — (Ingram). Albreda 
(Perrottet). 


96 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (me séR.). 1907 


63. Conocarpus erecta var. procumbens Cand. Prodr. III. 16. — 
(Don, ex Hook. Niger Fl. 337). 


64. Anogeissus leiocarpa Guill. et Perr. — (Ozanne, n. 1). 
Leaves only, but they perfectly match those of Perrottel’s specimens from 
Senegambia. 


Fam. 18. MYRTACEÆ 


65. Eugenia Guineëénsis Baill. (1886). — Albreda, in Lower Niumi 
district; as « Sizygium Guineense ». In FTA. Il. 438, Oliver says, «after 
examining a great number of specimens, I can not find any reliable charac- 
ters by which to separate this species from S. Guineënse». FST. 315, 
(72 (1833). 


Fam. 19. MELASTOMATACEÆ 


66. Tristemma Schumacheri Guill.et Perr. — In FTA.Il. 446, 
Perrottel’s specimens from rice-fields round Albreda, and Ingram’s spe- 
eimens from the banks of the Gambia, are both referred to erroneously as 
from Senegambia; and the error remains uncorrected by Cogniaux on 
p. 361 of his monograph of the Family (1891), probably from the author 
not having seen the specimens. 


Fam. 20. ONOTHERACEE 


67. Jussieua erecta L. — In rice-fields round Albreda (Perrottel 


in FST. 293, as « Jussiæa allissima »). 
68. Jussieua linifolia Vahl. — Gunjour, in S. Kommbo district 
(Lester, n. 10S,n. 14 5). 


69. Ludwigia parviflora Roxb. — FST. 295 («Isnardia multi- 
flora » ). (Perrottet). 
Ord. Rosales 


Fam. 21. CONNARACEÆ 


70. Cnestis ferruginea Cand. — Gunjour, in S. Kommbo district 
(Lester, — specimen not kept). 


Fam. 22. AMYGDALACEÆ 


71. Parinarium macrophyllum Sabine. — Seen every-where. 
Native names « tamba-kunda » and « néou ». The fruit is eaten ; the seeds 
are burned, and the ashes used as soap;; the bark is powdered, and used 
as an application for deep-seated pains (Perrottet; Lester, n. 19 N). 


(A suivre). 


97 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
DENON 


Beiträge zur Kenntnis der Schweizerflora. 
(VIH). 


1. Begründung vorzunehmender Namensänderungen an der zweiten 
Auflage der «Flora der Schweiz» von Schinz und Keller. 


VON 


Hans SCHINZ und A. THELLUNG (Zürich). 


Wir haben bereits anlässlich des Abschlusses der ersten Serie von 
Namensänderungen (publiziert in der Vierteljahrsschrift der Naturforsch. 
Ges. Zürich, LI, 1906) darauf hingewiesen, dass infolge der Wiener Kon- 
gressbeslimmungen, bezw. der Wiener Nomenklaturregeln eine Reihe 
weiterer Namensänderungen nicht zu umgehen sein werden, und die Not- 
wendigkeit, den ersten Teil der Flora der Schweiz zwecks Herausgabe einer 
französischen Ausgabe einer gründlichen Durchsicht zu unterwerfen, hat 
uns die Gelegenheit gebracht, auch gleich die nomenklatorischen Fragen 
zu erledigen. 

Wer sich schon je, vor oder nach dem Wiener Kongress mit nomen- 
klatorischen Erörterungen zu befassen gehabt hat, der weiss, dass trotz 
der Regeln und trotz des Bestrebens, dieselben strikte zur Anwendung zu 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n9 2, 31 janvier 1907. 7 


98 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


bringen, der rein subjektiven Anschauung doch noch ein verhältnismässig 
weiter Spielraum gelassen ist und dass wir daher zur Stunde noch weit 
davon entfernt sind, in jedem Falle für die Eruierung des ältesten, gültigen 
und daher zur Anwendung vorgeschriebenen Namens gewissermassen 
eine Formel zur Hand zu haben, die einen jeden sicher und mühelos zum 
gesuchten, und zwar wohlverstanden zu dem einen und selben Resultate 
führen würde. Da dem leider nicht so ist, werden Meinungsdifferenzen 
trotz der Wiener Regeln auch noch künflighin bestehen, aber die Zahl 
derselben wird immerhin für ein beschränktes Gebiet mehr und mehr zu- 
sammenschrumpfen. 

Die in der Folge zitierten Artikel beziehen sich auf die Internationalen 
Regeln der Botanischen Nomenklatur, herausgegeben vom Organisations- 
Komitee des Wiener Kongresses 1905, publiziert 1906. 

Mit am meisten der subjektiven Auffassung unterworfen und damit 
der willkürlichen Behandlung anheimgegeben dürften wohl diejenigen 
Fälle sein, wo eine Linné’sche Spezies in deren 2 oder mehrere zerlegt 
werden soll, denn dann stehen Art. 4%,der die Beibehaltung der Linné’schen 
Namen fordert, und Art. 51, Abschn. 4, der häufig für ihre Verwerfung 
spricht, sehr oft in anlagonistischem Verhältnis zu einander, und es wird 
die subjeklive Bewertung der Tatsachen den Ausschlag nach der einen oder 
der anderen Seite zu geben haben. Wir haben nun stets, gestülzt auf 
Art. 4% und 47, die Linné’schen Speziesnamen zu erhalten bezw. zu resti- 
tuieren getrachlet; nur in folgenden 2 Kategorien von Fällen schien uns 
ihre Beibehaltung unmöglich: 

1. Linné hat 2 oder mehrere Arten seiner Vorgänger ausdrücklich mit 
dem Range von unter sich koordinierten, mit eigenen Namen belegten 
Varieläten unter seiner Spezies vereinigt. Wird dieser Kollektiviypus 
wieder in einzelne Spezies zerlegt, so könnte der Linné’sche Name nur 
mil einiger Willkür für eine derselben verwendet werden, und es würde 
ihm zudem eine Bedeutung untergeschoben, die er nach der Meinung 
seines Autorsgerade nicht haben sollte; wir ziehen es daher mit O. Kuntze 
(Rev.gen. pl. IIl,2 (1898), 189—194) vor, in diesen Fällen (nach Art.51,al.&) 
den Linné’schen Sammelnamen ganz fallen zu lassen. In diese Kategorie 
gehören z.B. Ophrys insectifera L. (die ganze heutige Gattung Ophrys 
umfassend), Sedum Telephium L. (= S. purpureum (L.) Link + S. maæi- 
mum (L.) Suter + S. Fabaria Koch), Serapias Helleborine L. (die ver- 
schiedenen Linne’schen Varietäten gehören zu mehreren Cephalan- 
thera- und Epipactis-Arten), Valeriana Locusta L. (= Genus Valerianella), 
Primula veris L. (3 Arten umfassend) etc. Wir hätten es nun sehr be- 


ser Res 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 99 


grüsst, wenn der von 0.Kuntze (1. c.) gemachte Vorschlag, dass in solchen 
Fällen, wo die Linné’schen Artnamen verschwinden, die Varietätennamen 
für die getrennten Arten gültig werden sollten, auf dem Wiener Kongress 
akzeptiert worden wäre; leider muss aber auch hier der Art. 49, von dem 
keine Ausnahmen vorgesehen sind, konsequent angewendet werden: 
Aendert eine Gruppe ihre Rangstufe, so ist derjenige Name als gültig an- 
zusehen, den die Gruppe zuerst in ihrer neuen Stellung erhielt; oder, auf 
unseren Fall angewendet: Wird eine Varietät zur Spezies erhoben, so hat 
ihr ältester spezifischer Name Geltung. In einigen Fällen ist nun die neue 
Speziesbezeichnung mit dem früheren Varielätennamen identisch, wenn 
nämlich der erste Autor, der die Varietät zur Spezies erhob, ihren Namen 
beibehielt (so wird Aciæa spicata var. nigra L. zu Actza nigra Miller, 
die Var. alba L. zu A. alba Miller; Primula veris var. officinales L. wird 
zu P. officinales Jacq., etc.), in anderen aber müssen Aenderungen ein- 
treten: Primula veris var. acaulis L. wird zu P. vulgaris Hudson 1762 
{und nicht P. acaulis Hill 1765); Myosotis scorpioides à arvensis und ß 
palustris L. haben als Spezies die Namen M. annua Mönch und M. perennis 
Mönch (1777) zu führen und nicht M. arvensis bezw. palustris Lam. (1778). 
— Aus dem eben Gesagten geht auch hervor, dass der Linné’sche Sammel- 
name für eine Teilspezies erhalten bleiben darfund mussin dem Falle, dass 
er in engerem Sinne verwendet wurde, bevor ein neuer spezifischer Name 
zur Aufstellung gelangte (Art.47); z.B. Pæonia officinalis L. umfasst, unter 
der Bezeichnung « feminea und B mascula, 2 verschiedene Arten; 1765 
verwendete Gouan den Namen P. officinalis in engerer Umgrenzung nur 
für die erstere Art, und erst 1804 bildete Desfontaines die Kombination 
P. feeminea. In ähnlicher Weise ist für Solanum nigrum [x] vulgare L. der 
Name Solanum nigrum in engerm Sinne von Miller (1768), Willdenow 
(1787) und Lamarck (1793) angewendet worden, längst bevor ein 
neuer spezifischer Name (S. melanocerasum Willd. 1809, S. vulgatum 
Hegetschw Helv. Fl. I! [1822] 147) für die Linné’sche Varietät aufgestellt 
wurde. 

[Anders liegt natürlich der Fall, wenn Linne bei einer weitgefassten 
Spezies einen Typus und davon abweichende Varietäten, die heute als 
eigene Arten betrachtet werden, unterscheidet ; dann kann in der Regel 
das von Linné gegebene spezifische Epitheton für den Typus ohne Schwierig- 
keiten beibehalten werden; z. B. Festuca elatior L, umfasst, einschliess- 
lich der Varietät ß, F. pratensis Hudson und F. arundinacea Schreber: 
der Typus der Linné’schen Art (ausschliesslich der Varietät, die zu 
F. arundinacea gehört) entspricht aber genau der F. pratensis Hudson, 


100 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


somit kann der Name F° elatior L. sehr wohl für diese Art Verwendung 
finden.] 

2. Linné’s Spezies besteht nachweisslich aus 2 oder mehr Arten, die 
aber nicht als Varietäten unter sich oder von einem Typus unterschieden 
werden; das von Linné gegebene spezifische Epitheton ist von seinen 
Nachfolgern in engerm Sinne auf die eine oder andere Teilspezies an- 
gewendet worden und zwar von verschiedenen Autoren in verschiedenem 
Sinne, je nachdem das eine oder andere von Linné zitierte Synonym oder 
die Diagnose oder Linne’s Herbarexemplar für massgebend betrachtet 
wurden, sodass die Aufrechterhaltung des Linne’schen Namens, auch 
wenn triftige Gründe für eine bestimmte Auslegung desselben vorzuliegen 
scheinen, nach Art. 51, al. 4 doch besser unterbleibt, da sie notwendig zu 
immerwährenden Konfusionen führen müsste, z. B.: Gentiana acaulis L. 
umfasst G. Clusii Perr. u. Song. (G. acaulis auct. germ. et helv. = G. vul- 
garis (Neilr.) Beck) und G. Kochiana Perr. u. Song. (G. excisa auct. — 
G. latifolia (Gren. u. Godr.) Jakowats); der Linne’sche Name ist heute 
sowohl bei den deutschen Autoren (Garcke) als bei den österreichischen 
(Fritsch) im Gebrauch, er bedeulet aber bei den ersteren G. Clusii, bei 
den letzteren G. Kochiana ! Da sich für beide Auffassungen triflige Gründe 
vorbringen lassen, so ist eine Einigung in nächster Zeit nicht vorauszu- 
sehen, und es scheint somit dringend geboten, den Namen G. acaulis völlig 
fallen zu lassen oder ihn nur im Sinne einer Gesamtart (also in der von 
Linné ursprünglich gegebenen Umgrenzung) zu verwenden. — In ähn- 
licher Weise verstehen die westalpinen Botaniker unter Pedicularis ro- 
strata ,,L.‘ die P. rhætica Kerner (P. cæspitosa Sieber), die ostalpinen da- 
gegen unter dem gleichen Linné'schen Namen die P. rostrato-capitata 
Grantz (P. Jaquini Koch). In die nämliche Kategorie gehören u. a. auch 
Amarantus Blitum L. (= A. silvester Desf. + A. ascendens Loisel.), Vero- 
nica latifolia L. (enthält V. wrticifolia Jacq. und V. Teucrium L.), Potentilla 
vernaL. (=P. Tabernemontani Ascherson + P. villosa (Crantz) Zimmeter), 
Betula alba L. (= B. pendula Roth [B. verrucosa Ehrh.] + B. tomentosa 
Reith. u. Abel |B. pubescens Ehrh.]). Ebenso scheint es uns nach Art. 51, al. 4 
untunlich, den Namen Aubus fruticosus L., der, im Sinne Linne’s, die 
sämtlichen europäischen Vertreter der Untergattung Eubatus (ausschliess- 
lich der Gruppe der .„‚Corylifolü“ = R.cæsius L.) umfasst, mit Koch (1843) 
und der Mehrzahl der Autoren auf AR. plicatus Weihe u. Nees zu präzi- 
sieren, zumal da Weihe u. Nees 1825 unter R. fruticosus ,,L.‘ den R. can- 
dicans Weihe (1832) verstanden halten. — Was die Linné’schen 
Namen Rhinanthus Crista galli und Euphrasia officinalis anbetrifft, 


DEL 2 Aa ® 


& 


Zus 


an 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 101 


so gedenken wir ihre Restituierung einmal später zu versuchen, wenn 
sich die Ansichten über den Artbegriff in diesen hochkritischen Gattungen 
mehr abgeklärt haben werden. Ebenso sehen wir vorläufig davon ab, an 
Stelle des Namens Hieracium silvaticum (L.) Fries 1862 (H. murorum ß 
silvalicum L. 1753) die nach unserer Auffassung den Regeln (Art. 47) 
besser entsprechende Kombination H. murorum (l..) Fries 1848 eintreten 
zu lassen, um uns nicht mit den Fundamentalwerken für die Kenntnis der 
mitteleuropäischen Hieracien unseres verehrten Mitarbeiters H. Zahn, wo 
der Name H. silvaticum verwendet wird, in Widerspruch zu setzen. 
Wenn wir hoffen dürfen, für die in Vorstehendem niedergelegten Aus- 
führungen und die damit im Zusammenhang stehenden Namensänderungen 
die Zustimmung der Mehrzahl unserer Fachgenossen zu finden, so haben 
wir vielleicht einem Widerspruch zu begegnen hinsichlich unserer Stellung 
zu den sogen. ,,totgeborenen Namen“, d. h. denjenigen Namen, deren Auf- 
stellung von Anfang an unter Verletzung einer Regel (und zwar speziell 
des Art. 48) erfolgt ist, und die daher keinen Anspruch auf Berücksich- 
tigung machen können und speziell nicht zur Bildung neuer Kombina- 
tionen verwendet werden dürfen, mithin für die Nomenklatur als nicht 
existierend zu betrachten sind. Wiewohl nun in den Wiener Regeln von 
den ,,totgeborenen Namen“ unter dieser Bezeichnung nirgends die Rede 
ist, so sind wir doch mitdem verdienstvollen Generalsekretär der Nomen- 
klaturkommission, Dr. Briquet, der Meinung, dass das von uns hier ver- 
tretene Prinzip voll und ganz in den Art. 2 und 56 enthalten ist. Als 
Beispiel diene uns der Fall des Coronopus procumbens Gilib., dessen wich- 
tigereSynonyme(in chronologischer Reihenfolge) folgendermassen lauten: 


Cochlearia Coronopus L. 1753. 

Nasturtium verrucarium Garsault 1764—7. 
Lepidium squamatum Forsk. 1775. 
Cochlearia repens Lam. 1778. 
Coronopus procumbens Gilib. 1781. 
Coronopus Ruelli All. 1785. 

Carara Coronopus Medik. 1792. 

Coronopus depressus Mönch 1794. 
Cochlearia tenuifoha Salisb. 1796. 
Coronopus vulgaris Desf. 1804. 

Senebiera Coronopus Poiret 1806. 
Cororonopus squamatus Ascherson 1864. 
Coronopus Coronopus Karsten 1883. 
Coronopus verrucarius Muschler u. Thellung 1906. 


102 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


Wird Cochlearia Coronopus L. in die Gattung Coronopus übertragen, 
so hätte die Art (nach Art. 48!) dort Coronopus Coronopus zu heissen, 
wenn diese Kombination nicht nach Art. 55, al. 2? unzulässig wäre. Nach 
Art.56istnunderzu verwerfendeNamedurchdennächstältesten gültigen® 
Namen der betreffenden Gruppe zu ersetzen, oder es ist, falls ein solcher 
fehlt, ein neuer Name zu bilden. Welches ist nun, nachdem das älteste 
spezifische Epitheton ,,Coronopus“ hat fallen gelassen werden müssen, 
der nächst älteste gültige Name? Die nächst ältesten spezifischen Epitheta 
sind Nasturtium verrucarium Garsault 1764—-7 und Lepidium squamatum 
Forsk. 1775; beide sind aber nach dem eben zitierten Art. 48 ungültig, 
da bei der Uebertragung von Cochlearia Coronopus in die Gattungen Nas- 
turtium und Lepidium nur Kombinationen mit „Coronopus“ zulässig 
waren, und können daher nach Art. 51, al.5 keinen Anspruch auf Berück- 
sichtigung machen. Die 2 nächst ältesten Namen sind Coronopus pro- 
cumbens Gilib. 1781 und C. Ruelli All. 1785, von denen der erstere um 
% Jahre die Priorität hat. — Gilibert war in seinem Falle (bei der Ueber- 
tragung von Cochlearia Coronopus L. in die neugeschaffene Gatlung Coro- 
nopus) frei, irgend einen beliebigen spezifischen Namen (inkl. verrucarius 
und squamatus) zu wählen, aber er war absolut nicht genöligl, einen 
dieser beiden älteren Namen anzuwenden; denn Art. 56 schreibt aus- 
drücklich vor, dass, wenn noch kein gültiger Name vorhanden ist, der 
das zu verwerfende ältesie spezifische Epitheton (.,Coronopus“) erseizen 
könnte, ein neuer Name gebildet werden soll, bezw. darf. 


Onoclea Struthiopteris — Onoclea Struthopteris (Art. 57)°. 
Asplenium — Asplenum (Art. 57). 


! Art. 48: Wird eine Art unter Beibehaltung ihrer Rangstufe in eine andere 
Gattung gestellt, so bleibt das erste spezifische Epitheton erhalten oder wird 
wieder eingesetzt. 

2 Art.55al. 2: Artnamen sind zu verwerfen, wenn sie eine einfache Wieder- 
holung des Gattungsnamens darslellen. 

® Von uns gesperrt, um hervorzuheben, dass nicht etwa der näclıst älteste 
spezifische Name zur Verwendung gelangen soll und darf. 

# Art. 51: In folgenden Fällen sollte niemand einen Namen anerkennen: 

>. Wenn er den Regeln der Sektionen 4 und 6 nicht entspricht. (Der eben er- 
wähnte Art. 48 gehört zur Sektion 6.) 

5 Art. 57 : Die ursprüngliche Schreibweise eines ‚Namens ist Me 
falls es sich nicht um einen typographischen oder orthographischen Irrtum 
handelt. Weichen zwei Namen, insbesondere zwei Gattungsnamen, nur in der 
Endung voneinander ab, so müssen sie als verschiedene Namen gelten, selbst 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 103 


Equisetum limosum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1062, erweitert. 

Equisetum fluviatile L. 1. c. 

Equisetum Heleocharis Ehrh. in Hannov. Mag. 1783, 286. 

Equisetum limosum L. und E. fluviatile L. sind 2 Formen einer und 

derselben Art. Bei ihrer Vereinigung zu einer Spezies musste nach 
Art. 4% der Wiener Regeln! der eine der beiden Namen beibehalten 
werden — wir ziehen in Uebereinstimmung mit der Mehrzahl der Autoren 
E. limosum vor —; die Aufstellung eines neuen dritten Namens 
(E. Heleocharis Ehrh.) war nach dem genannten Artikel unzulässig. 


“ wenn nur ein einziger Buchstabe den Unterschied bedingt. Empfehlung XXX: 
Man hüte sich vor orthographischen Korrekturen, insbesondere wenn etwa die 
erste Silbe oder gar der erste Buchstabe des Namens zu ändern sein sollte. 

Wir haben die Anwendung dieses Art. 57 auf die Gattungsnamen beschränkt, 
es dagegen vorgezogen, in den nach dem Geschlechte sich richtenden Endungen 
der spezifischen Epitheta gegenüber der zweiten Auflage der Flora von Schinz 
und Keller keine Korrekturen eintreten zu lassen. In Frage kämen z. B. die 
spezifischen Epitheta der Gattungen Potamogeton (bei Linné sächlich), Polygala 
(bei Linné weiblich), Stachys (bei Linne weiblich) u. a. m. Wir sehen von 
derartigen Korrekturen ab aus verschiedenen Gründen. Es widerstrebt uns, uns 
durch das Prinzip «a name isa name» in direkten Widerspruch zu setzen mit 
den Gesetzen der Grammatik, um so mehr, als es sich um einen vom nomen- 
kiatorischen Gesichtspunkte aus betrachtet, nebensächlichen, Inhaltsverzeichnisse 
z. B. kaum berührenden Punkt handelt; die Nichtübereinstimmung des 
spezifischen Adjektivs mit dem Geschlechte der Gattung wird von dem sprachlich 
gebildeten ‘Schüler unserer Mittel-und Hochschulen kaum verstanden werden. 
Aehnliche Ueberlegungen haben ja auch die Mitglieder der Wiener Nomen- 
klaturkommission dazu geführt, im Art. 55al. 2 ausdrücklich die Verwerfung von 
spezifischen Epitheia, wenn sie nur eine Wiederholung des Gattungsnamens 
(Tautologie) darstellen, zu fordern (vergl. Verhandlungen des internationalen 
botanischen Kongresses in Wien 1905, pag. 126, Voten von Diels, Engler, 
Drude und a.). Auch darf daran erinnert werden, dass wohl fast allgemein 
z. B. Potamogeton in den floristischen und systematischen Werken als 
männlichen Geschlechtes betrachtet wird und dementsprechend die adjektivischen 
Artramen auch die männlichen Endungen tragen, obschon Linné die Endungen 
des Neutrums anwendete; wir glauben nicht, dass in diesem Falle künftighin 
eine Rückkehr zu Linné allgemein stattfinden wird und halten uns daher auch 
für berechtigt, dem Prinzipe der Konsequenz Folge leistend, in den übrigen 
Fällen entsprechend zu verfahren. 

Ebenso haben wir uns die Freiheit vorbehalten, dieSchreibweise der spezi- 
fischen Epitheta nach den Empfehlungen IX, X, XI z.T., und XIII zu rektifizieren, 
d. h. diesen Empfehlungen rückwirkende Kraft zu verleihen. 

1 Art. 44. : Eine Aenderung in den Merkmalen, oder eine Umarbeilung einer 
Gruppe, die zum Ausschluss gewisser Bestandleile oder zur Aufnahme neuer 


104 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SsÉR.). 1907 


Elodea — Helodea (Art. 57). 
Oplismenus — Hoplismenus (Art. 57). 


Oryza oryzoides (L.) Schinz u. Thellung in Verzeichn. d. Sämereien 
u. Früchte des bot. Gartens der Univ. Zürich (Dez. 1906), 3. 
Phalaris oryzoides L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 55. 
Leersia oryzoides Sw. Fl. Ind. occ. I (1788), 132. 
Ehrhartia clandestina Weber in Wigg. Prim. Fl. Hols. (1780), 6%. 
Oryza clandestina A. Braun in Verhandl. Bot. Ver. Brandenb. II 
(1861), 195. 


Stipa = Slupa (Art. 57). 


Phleum phleoides (L.) Simonkai Enum. Fl. Transsilv. (1886), 563. 
Phalaris phleoides L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 55. 
Phleum Boehmeri Wibel Primit. Fl. Werth. (1799), 125. 
Phleum glabrum Bernh. Syst. Verz. Erf. (1800), 38. 
Phleum phalaroides Koeler Gram. (1802), 52. 


Aira — Aera (Art. 57). 


Vulpia ciliata (Danthoine) Link Hort. Berol. I (1827), 147. 
Festuca ciliata Danthoine in Lam. u. DC. Fl. franc. III (1805), 55, 
nicht Gouan (1762) und nicht Link (1799). 
Festuca Danthoni A. u. G, Syn. II, 549 (1901). 
Vulpia Danthonü Volkart in Schinz u. Keller Fl. d. Schweiz 
2. Aufl. I (1905), 57, II (1905), 26. 


führt, berechtigt nicht dazu, den Namen oder die Namen der Gruppe zu ändern, 
falls nicht einer der im Art. 51 behandelten Fälle zu berücksichtigen ist. 

Art. 51 : In folgenden Fällen sollle niemand einen Namen anerkennen : 

1. Wenn der Name einer Gruppe im Pflanzenreich gegeben wird, für die 
bereits ein älterer gültiger Name vorhanden ist. 

2. Wenn er unter den Namen der Klassen, Ordnungen, Familien oder 
Gattungen, oder unter den Namen der Unterabteilungen oder der Arten 
derselben Galtung, oder unter den Namen der Unterabteilungen derselben Art 
bereits vertreten ist. 

3. Wenn er auf eine Monstrosität begründet wurde. 

%. Wenn die Gruppe, die er bezeichnet, ganz unzusammenhängende Bestand- 
teile umfasst, oder wenn er dauernd zu Verwirrung und Irrtümern Anlass 
bietet. 

5. Wenn er den Regeln der Sektionen % und 6 nicht entspricht. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXxXIV. 105 


Festuca ciliata Gouan Hort. Monspel. (1762), 48 fällt als Synonym von 
brachypodium distachyon (L.) R. u. Sch. für die vorliegende Nomen- 
klaturfrage ausser Betracht. Dagegen ist F. ciliata Link in Schrad. 
Journ. II (1799), 315 der älteste Name für eine andere Vulpia-Art 
(V. Alopecurus Link Hort. Berol. I [1827], 147 — Festuca Alopecuros 
Schousb. Marocc. I [1800], 284), der nur deswegen nicht für diese letztere 
Art verwendet werden Kann, weil sonst die Verwechslung mit der viel 
bekannteren F. ciliata Danthoine unvermeidlich wäre. In der Gattung 
Vulpia ist jedoch bei der Annahme der Kombination V. ciliata (Danth.) 
Link eine solche Konfusion nicht zu befürchten, da V. ciliata, wie bei 
ihrem ersten Autor (Link), so auch bei allen späteren Schriftstellern 
stets nur unsere Art bedeutet. Zudem hat Vulpia ciliata Link (1827), 
wenn auch das Synonym Festuca ciliata Danthoine (1805) als Homonym 
zu F. ciliata Link (1799) ein ungültiger Name ist, noch lange die Priorität 
vor Festuca Danthoni A. u. G. (1901) und Vulpia Danthonii Volkart (1905). 


Vulpia bromoides (L.) Dumort. Agrost. Belg. (1823), 101. 

Festuca bromoides L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 75 z. Teil? und 
L. Herb. 

Bromus dertonensis All. Fl. Pedem. II (1785), 249. 

Festuca sciuroides Roth Cat. bot. Il (1800), 11. 

Festuca dertonensis A. u. G. Syn. II, 559 (1900). 

Vulpia dertonensis Volkart in Schinz u. Keller Fl. d. Schweiz, 
2. Aufl. I (1905), 57, II (1905), 26. 


Aehnlich wie im vorhergehenden Fall, kann in der Gattung Festuca das 
spezifische Epitheton « bromoides » für unsere Art nicht wohl beibehalten 
werden, da Linn& unter seiner Fesiuca bromoides auch noch Vulpia 
(Festuca) uniglumis (Solander) Dumort. verstand und sogar das von Linné 
l. c. zitierte Haupt-Synonym zu dieser letzteren Art gehört; demgemäss 
verwendete ein Teil der Autoren (Soyer-Willemet, Cosson u. a.) den 
Linne’schen Namen für F. uniglumis, ein anderer Teil, der besonders 
auf das Linné’sche Herbarexemplar Gewicht legte (so Smith, Mertens u. 
Koch), für V. bromoides (sciuroides). Im Gegensatz zu dieser Konfusion in 
der Gattung Festuca, die nach Art. 51, al.4 der Wiener Regeln die Elimi- 
nierung des Linn6’schen Namens als notwendig erscheinen lässt, ist die 
Kombination Vulpia bromoides (L.) Dumort. von Anfang an eindeutig und 
kann daher unseres Erachtens sehr wohl für unsere Art verwendet 
werden. 


106 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


Festuca elatior L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 75 z. Teil (ausschliesslich 
der Var. ß). 
Festuca pratensis Hudson Fl. Ang]. ed. 1 (1762), 37. 

Wird die Linné’sche Festuca elatior in 2 Arten (F. pratensis Hudson 
und À, arundinacea Schreber) zerlegt, so muss nach Art. 44 der Name 
elatior für die eine der beiden Teilspezies erhalten bleiben, und zwar 
verwenden wir ihn in Uebereinstimmung mit Koch u. A. für diejenige 
Pflanze, die Linné als den Typus seiner Art betrachtet hat, nämlich die 
spälere F. pratensis Hudson. 


Agropyrum =: Agriopyrum (Art. 57). 


Triticum æstivum ]. Spec. pl. ed. I (1755), 85, erweitert. 
Triticum vulgare Nil. Hist. pl. Dauph. Il (1787), 153. 

Den Begriff des T. vulgare Nill. finden wir bei Linné repräsentiert 
durch die 2 Namen 7. æstivum L. (langbegrannte Form) und T. hyber- 
num L. 1. c. (nicht od. kurz begrannle Form). Bei der Vereinigung dieser 
2 Formen zu einer Art muss nach Art. 44 das eine der beiden von 
Linné gegebenen spezifischen Epitheta in erweitertem Sinne verwendet 
werden, und zwar haben wir uns mit Fiori u. Paoletti Fl. anal. d’Ital. I, 1 
(1896), 107 für T. estivum L. entschieden. 


Hordeum vulgare I. Spec. pl. ed 1 (1755), 8%, erweitert von 
Ascherson Fl. Brandenb. 1 (1864), 872. 
Hordeum polystichon Haller in Nov. Comm. Götting. VI (1776), 6. 
Ascherson u. Græbner nennen die ganze Art : H. polystichum Haller 
(1776) und führen H. vulgare L. (1753) (4 zeilige Gerste) und H. heæa- 
stichum L. (1753) (6 zeilige Gerste) als Subspezies dazu auf, während wir, 
wie auch Fiori u. Paoletti Fl. anal. d’Ital I, 1 (1896), 110, es vom 
nomenklatorischen Standpunkt aus für richtiger halten, für die Gesamt- 
art den einen der beiden ältesten, von Linné gegebenen Namen in erwei- 
terter Umgrenzung bestehen zu lassen und den jüngeren Haller’schen 
Namen für die Subspezies zu verwenden (vergl. Art. 44). 


Eleocharis — Heleocharis (Art. 57). 


Carex echinata Murray Prodr. Fl. Gött. (1770), 76. 
Carex Pairæi F. Schultz Flora LI (1868), 303. 


Carex echinata Murray ist, wie Kükenthal in der botanischen Zeit- 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 107 


schrift (1905), 46 ausgeführt hat, nicht, wie bislang angenommen worden 
ist, identisch mit Carex stellulata Good., sondern entspricht der Carex 
Pairæi F. Schultz, welche Bezeichnung nun also der Murray’schen 
Kombination zu weichen hat. 

Carex fulva Good. ist nach Kükenthal (Bot. Zeitschr. [1905], 46) syno- 
nym zu C. Hornschuchiana X Oederi 


Anthericum = Anthericus (Art. 57). 


Gagea fistulosa (Ram.) Ker-Gawler in Journ. Roy. Instit.1(1816), 180. 
Ornithogalum fragiferum Nil. Hist. pl. Dauph. II (1787), 269. 
Ornithogalum fistulosum Ram. in Lam. et DC. Fl. franc. IT (1805), 215. 
Gagea pygmæa Salisb. in Ann. bot. II (1806), 555. 

Ornithogalum Liottardi Sternb. in Denkschr. Bot. Ges. Regensh. 
I, 2. (1818), 56. 
Gagea Liottardi Römer u. Schultes Syst. VII (1829), 545. 
Der von Villars gegebene Name ist, weil auf eine Monstrosität 
gegründet, unzulässig (Art. 51, al. 3) und es ist daher der nächst älteste 
gültige Name einzusetzen, in diesem Falle das Epitheton fistulosum. 


Gagea lutea (L.) Ker-Gawler Bot. Mag. (1809), t. 1200. 
Ornithogalum luteum L. Spec. pl. ed. 4 (1753), 306 pr. p. 
Ornithogalum majus Gilib. Exerc. phyt. II (1792), 267 ? 
Ornithogalum silvaticum Pers. in Usteri Ann. bot. XI (1794). 7. 
Gagea fascicularis Salisb. in Ann. bot. (1806), 555. 
Ornithogalum Persoonü Hoppe Bot. Zeit. Regensb. VI (1807), 137. 
Gagea silvatica Loudon Hort. brit. (1830), 134. 


Linné’s Ornithogalum luteum umfasst ausser Gagea lutea noch andere 
Gagea-Arten; wir glauben gleichwohl (nach Art. 44) den von Linné 
gegebenen Speziesnamen nicht fallen lassen zu dürfen, sondern ihn auf 
eine Teilspezies anwenden zu müssen und zwar auf diejenige, für die er 
(in der Gattung Gagea) zuerst (durch Ker-Gawler) in beschränktem Sinne 
verwendet wurde (Art. 47) !; die Möglichkeit einer Konfusion scheint dabei 
nicht zu bestehen. Zudem hat Persoon selbst, der (l. c., 1794) den 
Formenkreis des Ornithogalum luteum auct. in 3 Spezies (0. silvaticum, 


1 Art. 47, Zerlegt man eine Art oder eine Unterabteilung einer Art in zwei 
oder mehrere gleichartige Gruppen, so bleibt der Name für diejenige Form 
beibehalten, die zuerst unterschieden oder beschrieben worden ist. 


108 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SéR.). 1907 


pratense und arvense) zerlegte, zu seinem 0. silvaticum als Synonym 
O. luteum L. zitiert; es muss allerdings zugegeben werden, dass der Name 
luteum in der Gattung Ornithogalum damals nicht gut beibehalten 
werden konnte, da er von verschiedenen Nachfolgern Linné’s (Krocker, 
Pollich) in abweichendem Sinne gebraucht worden war. — Die Begrün- 
dung mit der Ascherson und Græbner (Syn.Ill, 90 [1905]. die Kombination 
Gagea lutea verwerfen, „den Namen Ornithogalum luteum L. auf Gagea 
silvatica (Pers.) Loudon zu übertragen, erscheine unzulässig, da Linné ja 
unsere Pflanze ausdrücklich als ß vom Typus seiner Art abtrenne“ ist 
unzutreffend, da Linné (l. c.) überhaupt keine Varietät ß aufführt. 


Asparagus officinalis L. Fl. suec. ed. 2 (1755), 108. 
Asparagus officinalis  altilis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1753. 
Asparagus horiensis Miller Gard. Dict. ed. 7 (1759), n. 1. 
Asparagus altilis Ascherson Fl. Brandenb. (186%), 730. 


Nach Art. 47 ist A. officinales L. FI. suec. die gültige Bezeichnung für 
unsere Pflanze. 


Narcissus angustifolius Curtis Bol. Mag. (1792), t. 195. 
N. radüflorus Salisb. Prodr. (1796), 225. 

K. Richter (Plantæ europææ, I. pag. 241) gibt als Publikationsjahr des 
Narcissus angustifolius Curtis 1796 an, was aber unrichtig ist, denn auf 
Tafel 193 des Bot. Mag. steht am Fusse : published by W. Curtis June I, 
1792; die Priorität ist daher unzweifelhaft dieser Kombination zuzu- 
schreiben. 


Cypripedium = Cypripedilum (Art. 57). 
Serapias longipetala (Ten.) Pollini = Serapias hirsuta Lap. Be- 
gründet in Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich LI (1906), 216. 


Ophrys Adrachnites (L.) Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 7. 

Ophrys insectifera nn adrachnites L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 949. 

Orchis fuciflora Crantz Stirp. Austr. VI (1769), 483. 

Arachnites fuciflora Schmidt Fl. Bohem. (1794), 76. 

Ophrys fuciflora Rehb. Icon. XIII (1851), 85. 

Orchis Arachnites Scop. Fl. Carn. ed. 2. II (1772), 194. 

Ophrys Arachnites Lam. Fl. franc. III (1778), 518; Murray Syst. 
ed. 14 (1784), 813; Host Syn. (1797), 492. 


re 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 109 


Platanthera montana (Schmidt) Rehb. = Platanthera chlorantha 
Rchb. Begründet |. c. pg. 216. 


Epipactis atrorubens Schult. Oesterr. Fl. I (1794), 538. 
Epipactis Helleborine (L.) var. rubiginosa Crantz Stirp. Austr. 
VI (1769), 467. 
Serapias latifolia Scop. Fl. Carn. ed. 2 II (1772), 203 non Hudson. 
Serapias atrorubens Hoffm. Deutschl. Fl. II (1800), 182. 


Die auf die Grantz’sche Varietät rubiginosa gegründete Kombination 
Epipactis rubiginosa (Crantz) Gaudin ex Koch Syn. ed. 2. II (1844—5), 
801° fällt in anbetracht des Umstandes, dass wir den schon 179% auf- 
gestellten, gültigen Namen Epipactis atrorubens Schult. haben, dahin 
(Art. 49); Serapias latifolia Scop. ist zwar noch älter als E. atrorubens, 
kommt aber nicht in Betracht, da Hudson schon 1762 eine Serapias lati- 
folia aufgestellt hatte. 


Cephalanthera longifolia (Hudson) Fritsch in Oest. Bot. Zeitschr. 

XXX VIII (1888), 81. 

Serapias Helleborine var. longifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 950. 

Serapias longifolia [Hudson Fl. Angl. (1762), 341 ex p.] L. Spec. 
pl. ed. 2, 11 (1763), 1345 (Typus, ausschliessl. der Var. !). 

Serapias grandiflora L. Syst. ed. 12 (1767), 59% ex p. (in erster 
Linie). 

Serapias longifolia Scop. Fl. Carn. ed. 2, II (1772), 202. 

Serapias Xiphophyllum Ehrh. vel S. grandiflora ensifolia L. fil. 
Suppl. (1781), 404. 

Serapias ensifolia Murr. Syst. veg. ed. 14 (1784), 813. 

Cephalanthera ensifolia Rich. in Mém. Mus. Paris IV (1817), 60. 

Cephalanthera Xiphophyllum Rehb. Icon. XIII (1851), 155. 


Cephalanthera alba (Crantz) Simonkai En. fl. Transsilv. (1887), 
504; Fritsch in Oest. Bot. Zeitschr. XXXVII (1888), 81. 
Serapias longifolia Hudson Fl. Angl. (1762), 341 ex p., non L. Spec. 
ed. 2 (1763), nicht Cephalanthera longifolia Fritsch. 


1 An der von Koch hier zitierten Stelle: Gaud. fl. helv. 2, p. 182, die auch 
von K. Richter, Pl. Europ. I (1890), 283 angegeben wird, findet sich Eprpactis 
rubiginosa nicht erwähnt ! 


110 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sék.). 1907 


Serapias longifolia var. L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 1345 (nicht 
der Typus der Art!) 

Serapias grandiflora L. Syst. ed. 12 (1767), 594 ex p. (erst in 
2. Linie !) 

Epipactis alba Crantz Sürp. Austr. VI (1769), 460. 

Serapias grandiflora Scop. Fl. Carn. ed. 2, II (1772), 203, non L. 
Syst. ed.: 12 (1767) [falsche Verwendung des Linné’schen 
Namens]. 

Serapias Lonchophyllum Ehrh. vel S. grandiflora lancifolia L. fil. 
Suppl. (1781), 405. 

Serapias lancifolia Schmidt Fl. Bohem. (1794), 84. 

Serapias (Epipactis) pallida Sw. in Act. Holm. (1800), 232. 

Serapias pallens Willd Spec. IV (1805), 85. 

Cephalanthera pallens Rich. in Mém. Mus. Paris IV (1817), 60. 

Cephalanthera grandiflora Babingt. Man. brit. Bot. (1843), 296. 


Spiranthes spiralis (L.) Koch in Linnæa XXII (1849), 290. 
Ophrys spiralis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 945 pr. p. 
Epipactis spiralis Crantz Sürp. austr. IV (1769), 470. 
Serapias spiralis Scop. Fl. Carn. ed. 2 II (1772) 201. 
Satyrium spirale Hoffm. bot. Taschenb. IT (1800), 177. 
Ophrys autumnalis Balbis Fl in addit. ad fl. Ped. (1801), 96. 
Neottia spiralis Sw. in Schrad. Neues Journ. I (1805), 51 p. p. 
Spiranthes autumnalis Rich. in Mem. du Mus. IV (1817), 59. 


Linné’s Ophrys spiralis umfasst sowohl Spiranthes autumnalis Rich. als 
Spiranthes æstivalis Rich.; in der zu Recht bestehenden Kombination 
Spiranthes spiralis Koch hat indessen Koch unter spiralis ausschliesslich 
die Form autumnalis verstanden, denn er zitiert als Fundort der in Frage 
kommenden Pflanze den Kaukasus, allwo die Form #stivalis überhaupt 
nicht vorkommt oder allermindestens von dorther nicht bekannt war, 
und wir wenden daher das Epitheton spiralis, das der Pflanze in einer 
andern Kombination bereits verliehen worden war, mit Koch auf 
aulumnalis an. 

Das auf Koch bezügliche Zitat in Richters Plantæ eur. ist, beiläufig 
bemerkt, unrichtig, Koch hat seine Kombination nicht in Band XII, 
sondern in Band XXII (1849) publiziert; die Seitenzahl ist richtig 
angegeben. 


Corallorrhiza — Corralliorrhiza (Art. 57). 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 111 


Corallorrhiza Neottia Scop. Fl. Carn. ed. 2 II (1772), 207. 
Ophrys Corallorhiza L. Spec. pl. ed. 1 (1755), 945. 
Epipactis Corallorhiza Crantz Stirp. austr. VI (1769), 464. 
Helleborine Corallorhiza Schmidt Fl. bohem. (1794), 79. 
Cymbidium Corallorhiza Sw. in Act. Holm. (1800), 738. 
Corallorhiza innata R. Br. in Aït. Hort. Kew. V (1813) 208. 


Da nach Art. 55, al. 2 die Kombination mit dem Epitheton Corallorhiza 
in der Gallung zu verwerfen ist, muss die Art C. Neottia genannt werden, 
da das Epitheton Neottia die Priorität vor innata R. Br. hat. 


Ostrya carpinifolia Scop. Fl. Carn. ed. 2 (1772), 244. 

Wir hatten uns bei der Anwendung des Namens Ostrya italica Scop. 
der in Englers Pflanzenreich (Heft 19 [1904], 21) erschienenen Bearbeilung 
der Betulaceen von H. Winkler angeschlossen, haben uns nun aber durch 
die Ausführungen von Karl Fritsch (in den Mitteilungen des Natur- 
wissenschaftlichen Vereines für Steiermark, 190%, pag. 102) überzeugen 
lassen, dass diese Bezeichnung der allein gültigen Osirya carpini- 
folia Scop. zu weichen hat. Scopoli hat in der ersten, 1760 erschienenen 
Ausgabe seiner Flora Carniolica die binäre Nomenklatur gar nicht 
angewendet, und diese erste Ausgabe kann daher für die Nomenklatur 
von Spezies nicht in Betracht kommen. 


Betula quebeckensis Burgsdorf in Schrift. Ges. naturf. Fr. Berlin 
V (1784), 19. 
Betula humilis Schrank Baier. Fl. (1789), 421. 


Betula pendula Roth Tent. fl. Germ. I (1788), 405. 
Betula alba L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 982 ex minore p. 
Betula verrucosa Ehrh. Beitr. VI (1791), 98. 

Betula major Gilib. Exerc. phytol. II (1792), 400. 


Betula tomentosa Reith. u. Abel Abbild. 100 wild. Holzart. I 
(1790), 17. 
Betula aida L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 982 (p. p. 2); Roth Tent. fi. 
Germ. I (1788), 404. 
Betula pubescens Ehrh. Beitr. [V (1790), 160, blosser Name!] VI 
(1791), 98. 
Betula odorata Bechst. Diana I (1797), 74. 


112 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sür.). 1907 


Es scheint uns untunlich, den Namen LB. alba L. für B. tomentosa Reith. 
u. Abel (B. pubescens Ehrh.) zu restituieren, da er bis in die jüngste Zeit 
von verschiedenen Autoren in verschiedenem Sinne (bald für B. pendula 
[verrucosa], bald für B. tomentosa [pubescens]) verwendet wird. Während 
manche Schriftsteller, so namentlich die Dendrologen, die Ansicht ver- 
traten, dass Linné zur Zeit der Aufstellung seiner Art wohl nur die in 
Schweden allgemein verbreitete B. pubescens Ehrh. gekannt habe! und 
demgemäss den Linné’schen Namen alba an Stelle des Ehrhart’schen 
setzten (so Roth 1788, K. Koch 1872, Dippel 1892, Fritsch 1897, 
C.K. Schneider 1904), verwendelen umgekehrt mehrere Autoren (so Duroi 
1771, Bechstein 1797, Aiton 1813, Koch 1834, Ledebour 1846—51, Hartig 
1848, G. Beck 1890, Coste 1905) den Namen Betula alba für die andere 
in Frage kommende Art, B. pendula Roth. Da demgemäss eine Einigung 
in nächster Zeit nicht abzusehen ist, so lassen wir nach Art. 51, al. 4 
den Namen B. alba ganz fallen, umso mehr, da sich für beide Auffassungen 
triftige Gründe vorbringen lassen; für die Gleichsetzung von B. alba L. 
= B.tomentosa Reith. u. Abel spricht die erwähnte Annahme der Den- 
drologen, für die Verwendung des Epithetons ‚‚alba“ für B. pendula da- 
gegen (nach Art. 47) die Tatsache, dass der, wie es scheint, erste Autor, 
der den Linné’schen Namen enger fasste, nämlich Du Roi (1771), den- 
selben im Sinne von B. pendula verwendet hat. 


Alnus rotundifolia Miller Gard. Diet. ed. 7 (1759), n. 1. 
Betula Alnus var. glutinosa L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 983. 
Alnus glutinosa Gærtn. Fruct. et sem. II. (1791), 54. 
Almus nigra Gilib. Exerc. phytol. II (1792), 401. 


An die Stelle von Linné’s Bezeichnung muss gemäss Art. 49? die 
Miller’s treten. 


(Fortsetzung folgt.) 


1 Vergl. z. B. K. Koch Dendrol. II. 1 (1872), 650. 

? Art. 49: Wird eine Tribus zur Familie, eine Untergattung oder Sektion zur 
Galtuug, eine Unterabteilung der Art zur Art erhoben, oder finden die umge- 
kehrten Aenderungen statt, allgemein ausgedrückt: ändert eine Gruppe ihre 
Rangstufe, so ist derjenige Name (oder diejenige Kombination von Namen) als 
gültig anzusehen, den die Gruppe zuerst in ihrer neuen Stellung erhielt, voraus- 
gesetzt, dass er den Regeln entspricht und dass seiner Aufnahme nicht einer der 
in den Artikeln der Sektion 7 behandelten Fälle entgegensteht. 


113 


CONTRIBUTION 


A 


EETUDE DES LACS ALPINS 


PAR 


M. TANNER-FULLEMANN. 


(Suite.) 


Le Schoenenbodensee. 


I. Carte représentant la succession des formations au Schœnenbodensee. 


3 u 
Dee ELA Te Te 


ER ee À en 
LT 7 4 = m. rn! A 
PRET ONE Lis. SES ANAL Lace ee 
à n RE, 
ERSTE 


Les coupures AB, CD, EF, GH, IK, LM, sont illustrées par les diagrammes II-VII. On a indiqué 
par des signes les associations (Hippuris A, Nuphar luteum O, Potamogeton natans I, Seirpus 
lacusiris X, Phragmites communis ,, Equisetum limosum A, Carex c, Molinia cœrulea m, 


Menyanthes «). 
BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 2, 31 janvier 1907. ô 


114 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me seR.). 1907 (19) 


IT. Coupe A B. Près de la maison de bain. 


„'r ELLI A NEE, mm — 
oo ee nn nn mn ad om 


2 = —— 


I. Caricetum. 


II. Equiséto-phragmitetum, Equisetum limosum, Phragmites communis, (Scirpus manque com- 
pletement). 


IE. Nupharetum, Nuphar luteum, Potamogeton natans. 


III. Coupe C D. Entre la maison et l’écoulement de la Simmi. 


I. Caricetum, Carex stricta. 


II. Equiseto-phragmitetum, Equisetum limosum (assez rare), Phragmites (abondant), 
(manque). 


HI. Nupharetuum, Nupbar luteum, Potamogeton natans. 


Seirpus 


IV. Coupe E F. A droite de l’&coulement de la Simmi. 


. Caricetum, 


Phragmiteto-seirpetum, Phragmites (assez rare), Equisetum (manque), Scirpus lacustris 
(abondant). 


III. Nupharetum, Nuphar luteum, Potamogeton natans rare. 
IV. Potamogetonetum, Potamogeton lucens. 


(20) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 115 


V. Coupe G H. Rive septentrionale. 


I. Caricetum, Menyanthes trifoliata, Carex stricta, 
I. Equiseto-phragmitetum, Phragmites communis (assez rare), 
Equisetum limosum (assez rare). 
III. Nupharetum (manque). 
IV. Potamogetonetum (manque). 


VI. Coupe I K. Moitié de la rive septentrionale. 


I. Caricetum. 
II. Equiseto-phragmitetum. Les zones III et IV manquent. 


VII. Coupe L M. Embouchure de la Simmi. 
; $ 


s 


I. Phragmitetum, Phragmites communis. 
II. Scirpetum, Hippuris vulgaris. 


Flore algologique des pierres et des rives. 


La flore cryptogamique est plus riche que celle des Phanerogames: tant 
pour la flore des pierres et des rives que pour celle du plancton. Ainsi que 
nous le verrons plus tard, elle offre une variété extraordinaire d’espèces. 


116 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze sér.). 1907 (21) 


Sur des pierres, sur du bois mort, sur les rhizomes de Nuphar luteum 
on trouve toutes les colonies possibles de nos gracieux microorganismes: 
Spirogyra, Zygnema, Mougeotia tapissent avec leurs filaments élégants 
les poteaux de la maisonnette des bains. Une couverture épaisse de 
Nostoc paludosum et d’Oscillatoria tenuis garnit les rares pierres qui se 
rencontrent dans l’eau. Et entre ces buissons et forêts microscopiques 
formés par les Conjugates, se promènent des essaims entiers des plus 
belles Diatomées telles que les Navicula serians et occulata, Cyclotellæ 
operculata, Epithemia Argus, Cymbella cæspitosum, lanceolatum, affinis, 
Pleurosigma attenuatum, Tabellaria flocculosa; en outre Anabæna flos 
aguæ et Sænedesmus acutus. La flore du mois d’oclobre de la même année 
(1904) se montra tout particulièrement riche en formes et en espèces : on 
y trouva même trois nouvelles espèces, Dinobryon sessile Tanner-Fulle- 
mann, Dinobryon simplex Tanner Fullemann et Polyedrium Chodati 
Tanner Fullemann dont je donnerai la description à la fin de ce chapitre. 

Voici la liste des microorganismes trouvés dans les mois de juillet (J) 
et octobre (0) : 


1. Dinobryon sessile, O. 26. Fragilaria Harrissonii, O. 

2. Dinobryon simplex, J. 27. Gomphonema constrietum, O. 
3. Oscillatoria lenuis, J. 28. Spirogyra spec. J. O. 

4. Oscillatoria limosa, O. 29. Mougeotia spec. J. O. 

5. Nostoc paludosum, J. O. 30. Zygnema spec. J. O. 

6. Anabæna flos aquæ, J. 31. Cosmarium Nordstedtii, O. 
7. Rivularia nitida, O. 32. Cosmarium Lundelii, O. 

8. Ceratium birundinella, O. 33. Cosmarium Botrytis, O. 

9. Peridinium einetum, O. 34. Closterium arcuatum, O. 
10. Tabellaria fenestrata, O. 35. Closterium prælongum, O. 
11. Tabellaria flocculosa, J. 36. Micrasterias truncata, O. 

12. Navicula Tabellaria, O. 37. Desmidium Aptogonum, 0. 
13. Navicula cuspidata, O. 38. Staurasirum avicula, O. 

14. Navicula serians, J. 39. Staurastrum gracile, O. 

15. Navicula oculata, O. J. 40. Staurastrum laniatum, O. 
16. Navicula limosa, O. 41. Hyalotheca dissiliens, O. 
17. Pleurosigma attenuatum J. 42. Pandorina Morum, J. ©. 

18. Synedra tenuis, O. 43. Oocystis solitaria, O. 

19. Pinnularia viridis, O. 44. Scenedesmus quadricauda, J. O. 
20. Cymbella cæspilosa, O. 45. Polyedrium Chodati, O. 
21. Cymbella Ehrenbergii, O. 46. Oocystis Nægeli, O. 
22, Cymbella affinis, J. 47. Pediastrum letras, O. 
23. Synedra Ulna, J. 48. Pediastrum Boryanum, J. O. 
24. Epithemia Argus, J. 49. Chytridiacea, spec. 


25. Cyclotella operculata, J. 


Description des nouvelles espèces. 


Dinobryon simplex Tanner-Fullemann, sp. nov. fam. Ochromo- 
nadacearum. 

Cellulæ sessiles solitariæ, 40 y longæ leves, in stipite brevi crassiusculo 
(6 y altus, 3 y latus). Utrieulus urceolaris basi breviter attenualus, sub 
oblusus, ventre quali, apice subito contractus, ore colleformi superatus. 
Diam. max. 20 y, diam. oris 12 y, ejusdem longitudo 4 y. Passim in 


(22) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 117 


Plancton litorali lacus dict. Schoenenbodensee, pagus Sangallensis. Hel- 
veliæ; mense Octobris (fig. VIII). 

Dinobryon sessile Tanner-Fullemann, sp. nov. fam. Ochromona- 
dacearum. 

Cellulæ hyalinæ leves, ad 50 y longæ, subsessiles ex ovato cylindricæ 
late apertæ, haud apice contractæ, sed sensim et parum attenuatæ, ventre 
20 y. lat. ore 17 y. lat. Passim in Plancton litorali lacus dict. « Schoenen- 
bodensee », pagus Sangallensis Helvetiæ mense Octobris (fig. IX). 


VIIL. IX. 


Polyedrium Chodati Tanner-Fullemann, sp. nov. fam. Proto- 
coccacearum. 

Cellulæ solitarie, forma irregulariter hexagonali, valde longiores quam 
latiores (diam. longitud. 40 y, diam. latitud. 20 y) in parte media incisæ, 
membrana irregulariter crasse undulate lamellosa, papillosa, cornibus 
plenis longiusculis (20 y.) longe et anguste conicis obtusiuculis vel inde 
subaculis rectis. Cellulæ ut videtur pyrenoïdis carentes. Passim in Plancton 
litorali lacus dict. « Schoenenbodensee » pagus Sangallensis Helvetiæ, 
mense Octobris. 


X. Polyedrium Chodati (Tanner). 


4-6, divers aspects de l’algue, 


118 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (23) 


Le Plancton. 


Il n’y a guère de plus grande joie que de s’inilier à l’étude du Plancton 
sous la direction d’un spécialiste estimé : les yeux s’ouvrent et brillent 
d'enthousiasme en pénétrant dans ce monde des organismes petits et 
plus petits, une région malheureusement invisible à tant de gens, mais 
qui est l’occasion de tant de satisfactions pour celui qui peut s’en occuper. 

Les planctologues sont divisés en deux camps : « Vive la méthode 
quantitative! » s’écrient les uns. — Vive la qualitative ! » répondent les 
autres; à quel groupe se rattacher ? — Muni d’un filet (Müllergaze n° 20) 
construit à Zurich sur les indications de M. le prof. Schræter, j'ai fait mes 
premières pêches et je les ai examinées au point de vue de leur composi- 
tion qualitative. Dès le début, je n’ai pas tardé à me rendre compte de 
certains inconvénients de la methode quantitative, malgré l'opinion 
suivante du D' Apstein. Süsswasserplancton, pag. 2: « Die Zählung der 
« Organismen ist von grosser Bedeutung, da nur durch diese Operation 
« die Zusammensetzung eines Fanges genau festgestellt dadurch und Auf- 
« schluss über viele Fragen erhalten werden kann. Die wichtigsten dieser 
« Fragen sind : wie viele jeder Organismenart werden in einem be- 
« stimmten Wasserquanium erzeugt; wie verhalten sich die einzelnen 
« Organismen zu einander, namentlich wie Pflanzen zu den Tieren; wie 
« wechselt die Zusammensetzung des Planctons im Laufe des Jahres. » 

Personnellement j'ai trouvé que la composilion qualitative et quantita- 
tive du Plancton dans le Schoenenbodensee peut être très inégale le même 
jour. Les 11 et 12 juillet 1904 j'ai pris des échantillons le malin, l’apres- 
midi et le soir, et, chose à remarquer, lout-a-fait aux mêmes endroits et 
de la même manière. Néanmoins ce n’est que dans le Plancton d’apres- 
midi que j'ai découvert le Raphidium Chodati, et en quantité appréciable 
seulement chez les deux échantillons pris dans le centre du lac. Dans le 
Plancton du matin et du soir je n’en trouvais pas, tandis que dans celui 
que j’ai pêché à midi du 13 au 16 juillet 1904, je n’ai trouvé que quelques 
exemplaires de cette algue verte, abondante en novembre durant les 
aprés-midis des jours précédents. — D’oü cela peut-il provenir ? 

Les 11 et 12 juillet, un orage éclatait justement au moment où le 
Raphidium était pris dans mon filet; je ne crois donc pas me tromper 
en attribuant ce fait à des conditions atmosphériques, puisque les jours 
suivants la température de l’eau et de l’air n’avait pas beaucoup changé. 

Il y a la, me semble-t-il, parfait accord avec cette opinion de Hæckel 
(Planktonstudien, pag. 66) : « Es giebt jehrliche, monatliche und stünd- 
« Jiche Schwankungen, deren Ursachen meteorologischer oder biologis- 
« cher Art sein koennen. » Et: « Die Masse des Planctons ist keine, peren- 
« nierende und konstante, sondern eine heechst variable und oscillante 
« Grœsse. » 

Comme autre preuve à l’appui, je ferai observer que le Phytoplancton 
d'octobre 1904 était très riche; car il contenait 2 Flagellatæ, 8 Schizo- 
phyceæ, 2 Peridineæ, 8 Diatomeæ, 8 Desmidiaceæ, 7 Chlorophyceæ, en 
tout 35 espèces, tandis que les èchantillons du même mois de l’année 
suivante n’en montraient que 21, dont 12 Diatomeæ, 4 Conjugatæ, 1 Fla- 


(24) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS, 119 


gellalae, 2 Schizophyceæ, 1 Peridinium, I Chlorophyceae. Pour parer à 
certaines objections, je déclare que j’ai employé plusieurs jours à examiner 
le contenu du même échantillon, et que je me suis toujours efforcé de 
travailler aussi exactement que possible et sous la direction de nion cher 
et vénéré maître, M. le prof. Chodat qui était toujours prêt à contrôler mes 
trouvailles, à me faire des objections, à m’habituer à faire mes recherches 
d’une manière scientifique, de façon que je puisse dire que j’ai fait les 
choses comme elles doivent être faites. 

Comment se fait-il, alors, que nous trouvions une différence aussi 
grande entre le Plancton d'octobre 1904 et celui d'octobre 1905 ? Cette 
fois aussi ce n’est ni le mode ni le temps des pêches qui ont changé, ce 
sont seulement des causes thermiques. Tandis que l'été et l’automne 1904 
étaient très chauds et secs dans notre contrée, les mêmes saisons de 
l’année suivante se distinguaient par une chaleur minime et une humi- 
dité extraordinaire, de sorte que la première neige tombait déjà au mois 
de septembre. Même en faisant une analyse quantitative aussi exacle et 
complète que possible au mois d'octobre 1905, je n’aurais pas obtenu une 
image exacte de la composition possible du Plancton : le lac nous serait 
apparu plus pauvre qu'il ne l’est en réalité. 

Il se peut que la planctologie qualitative puisse avoir une signification 
dans les lacs plus grands, où la température ne peut pas varier si rapide- 
ment; mais pour les petits lacs il est plus utile de consacrer son temps à 
faire le plus grand nombre de pêches possible, plusieurs fois le même 
jour, plutôt que de le perdre en comptant les animaux et végélaux planc- 
toniques ; je suis d’accord sur ce point avec Waldvogel'. 

On peut enfin aussi tirer quelques conclusions sur la quantité, en 
péchant au simple filet planctonique. Le résultat n’est, il est vrai, que 
très approximatif. Mais que la méthode quantitative, cette méthode pré- 
tendue exacte, n’est pas toujours si juste : elle peut souvent aboutir à des 
erreurs énormes comme cela a été prouvé en particulier par Waldvogel, 
qui une fois au lieu de trouver 24168 Asplachna helvetica, calculées selon 
toutes les règles de la méthode quantitative, on a trouvé seulement 445. 

Je ne conteste pas que cela ait l’air plus scientifique et en impose bien 
plus quand on cite des chiffres ou quand on peut représenter d’une ma- 
nière graphique comment les différents planctons se comportent pendant 
l’année, que lorsqu’on se borne à dire par exemple : Sphærocystis Schræ- 
teri est très abondant en juin, diminue de plus en plus pendant le mois 
de juillet, août et septembre pour disparaître presque totalement en 
octobre. Mais peut-être cette inexactitude est plus exacte que l’infaillibilité 
prétendue de la numération. Là où l'erreur probable est énorme, la préci- 
sion à quelques unités près est trompeuse. 

En outre il est à constater que parmi les différentes méthodes, qui 
s’appliquent à l’exploration quantitative, il n’y en a aucune, qui puisse 
satisfaire parfaitement ses partisans. Cela est prouvé par les différentes 
propositions d'améliorer la méthode proposée par Fuhrmann et Amberg, 
etc. Le filet d’Apstein a aussi de graves défauts, car en pêchant, la résis- 
tance de filtation peut devenir tellement forte — selon que le contenu est 
plus ou moins grand — que l’eau ne puisse plus passer mais est en partie 


1 Waldvogel. Lutzelsee Lautikerried, p. 33 etc. p. 42 et 45. 


120 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (25) 


repoussée en dehors el avec elle naturellement le plancton. Si l’on trouve 
plus tard une méthode rationnelle, une machine qui ne soit pas influencée 
par chaque mouvement du bateau ou par chaque coup de vent, ce ne sera 
qu’alors que les recherches quantitatives donneront des résultats qui 
rendront nécessaire leur emploi ; pour le moment elles nous conduisent 
aux mêmes résullats que l’analyse qualitative. 

J'ai pu constater avec plaisir que mes conclusions confirment celles 
auxquelles arrive M. le prof. Yung‘, résumées comme suit : 

1° Le plancton (zoo et phytoplancton) se rencontre à toutes les profon- 
deurs dans le lac Léman. 

20 La répartitition du plancton, loin d’être uniforme, varie dans de 
larges limites d’une région à l’autre (et même entre deux régions très 
rapprochées) autant dans le sens vertical que dans le sens horizontal. 

3° De jour et surtout lorsque le soleil brille, le gros plancton fait défaut 
à la surface du lac; il est relégué dans la profondeur. 

4° La quantité du plancton varie beaucoup selon l’époque de 
l’année. 

Ad. I°. En prenant l’eau du fond avec le flacon de Mille, je trouvai de 
nombreux cyclops dans le liquide récolté, ce qui montre que j'arrive pour 
mon très pelit lac — et peu profond d’ailleurs — au même résultat que 
M. Yung. 

Ad Ile. La répartition inégale du Raphidium démontre déjà la variation 
du plancton dans une petite cuvette. 

Ad. IT. Avec le Raphidium, pris à ciel couvert, j'ai pêché aussi une 
foule énorme de Daphnia et Bosminium, tandis que par un soleil brillant, 
le butin élait trois fois plus faible. 

Ad. IV°. Les nombreuses pêches que j'ai faites ou que mon ami. 
M. Besch, a faites pour moi m'ont aussi montré qu'il y a de grandes 
variations dans la quantité du plancton. Je pense pouvoir tirer celte con- 
clusion si je compare les échanttilons de janvier avec ceux du mois 
d'août. Dans les premières pêches on ne trouve absolument rien, tandis 
que dans les dernières les espèces pullulent. 

D'ailleurs j'ai pu constater que M. Wessenberg-Lund, le distingué 
planctologue danois, a exploré les lacs de sa patrie selon la méthode qua- 
litalive seulement, et ceci parce qu'il aurait dû tenir compte d’une foule 
de circonstances impossibles à évaluer d’une manière précise pour arriver 
à un résultat exact. Wesenberg pêche aussi avec un filet de gaze de 
Muller n° 20 et pense pouvoir attraper comme ca tout le phytoplancton, 
tandis qu’il emploie pour le gros plancton des filets à mailles plus grandes. 
J'ai naturellement renoncé au filet à mailles larges parce que mon tra- 
vail s'occupe spécialement du Phyto-Plancton, dont les représentants sont 
tous ou presque tous de très petite taille. 

Je me suis efforcé de collectionner du plancton chaque mois, en pêchant 
moi-même ou — vu la grande distance et mes occupations qui prennent 
beaucoup de temps, en employant les pêches effectuées par mon ami 
Bœsch, qui m'a aidé bien des fois dans mes excursions et à qui j'ai 
enseigné les méthodes de pêche. Le matériel récolté fut mis dans un 
liquide conservateur (solution de Formaline à 2 c/o), puis examiné et 


TE. Yung. Des variations quantitatives dans le lac Léman. 


(26) 


TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 


121 


déterminé ou à la maison ou pendant mes vacances dans le laboratoire de 
l’Institut botanique de l’Université de Genève sous l’aimable direction de 
M. le prof. Chodat. L’examen a donné les espèces suivantes: 


Où Qt & Co RO = 


. Dinobryon sertularia, var. thyr- 


soideum. 


. Dinobryon sessile Tanner !. 
. Dinobryon simplex Tanner. 
. Dinobryon spec. 

. Mallomonas acaroides. 


II. Schizophyceæ. 
A. CGhroococcace®. 


. Merismopedia glauca. 

. Gomphospheria lacustris. 

. Coelosphærium Kützingianum. 
. Microcystis flos aquæ. 


B. Lyngbyacec. 


. Oscillatoria tenuis. 

. Oscillatoria limosa. 

. Spirulina major. 

. Phormidium foveolarum. 
. Lyngbya versicolor. 


C. Nostocace®. 


. Anabæna flos aquæ. 
. Nostoc paludosum. 
. Nostoc spec. 


D. Rivulariacew. 


. Rivularia nitida 
. Rivularia spec. 


III. Peridineæ. 


1. Ceratium hirundinella. 
. Peridinium cinctum. 
. Peridinium tabellatum. 


IV. Diatomeæ. 


. Melosira catenata. 

. Cyclotella operculata. 
. Cyclotella comta. 

. Surirella splendida. 

. Cymbella Ehrenbergii. 
. Cymbella affinis. 

. Cymbella cæspitosum. 
. Cymbella lanceolatum. 


Fragilaria capucina. 


Phytoplancton. 
I. Flagellatæ. 33. Fragilaria Harrisonii. 
: 34. Fragilaria mutabilis. 
. Dinobryon divergens. a Soie de 


. Synedra Ulna, longissima. 
. Synedra acus. 

. Synedra tenuis. 

. Synedra splendens. 

. Pleurosigma attenuatum. 

. Gomphonema constrietum. 
. Navicula sercans. 

. Navicula cuspidata. 

. Navicula limosa. 

. Navicula oculata. 

. Navicula rhynchocephala. 
. Navicula affınis, 


var. amphi- 


rhynchus. 


. Navicula viridula. 

. Navicula patula. 

. Navicula Tabellaria. 

. Pinnularia viridis. 

. Tabellaria fenestrata. 
. Tabellaria flocculosa. 
. Epithemia Argus. 

. Meridion constrictum. 
. Nitzschia sigmoidea. 

. Himantidium gracile. 


V. Conjugatæ. 


A. Desmidiicee. 


. Cosmarium Nordstedtii. 

. Cosmarium Lundelii. 

. Cosmarium Botrytis. 

. Cosmarium obliquum. 

. Staurastrum Avicula. 

. Staurastrum gracile. 

. Staurastrum laniatum (brevispina 


Breb.) 


. Staurastrum orbiculare. 

. Staurastrum pileatum. 

. Staurastrum oblongum. 

. Staurastrum furcigerum (Didy- 


mocladium). 


. Closterium pr&longum. 
. Closterium arcuatum. 


1 J'ai indiqué sur celte liste tous les organismes phytoplanctoniques y compris 
ceux des rives. 


122 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (27} 


71. Closterium Brebissonii. 84. Dictyosphærium pulchellum. 
72. Desmidium Aptogonum. 85. Oocystis Nægeli. 
73. Hyalotheca dissiliens. 86. Oocystis lacustris v. approximata. 
7%. Micrasterias truncata. 87. Oocystis solitaria. 
75. Docidium baculum. 88. Raphidium fasciculatum. 
76. Penium lamellosum. 89. Raphidium Chodati. 
B. Zygnemacew. 90. Kirchneriella lunaris. 


91. Crucigenia rectangularis. 


77. Spirogyra spec. 5 
PSE 92. Scenedesmus acuminatus. 


78. Spirogyra spec. 


79. Zygnema spec. 93. Scenedesmus quadricauda. 
80. Mougeotia spec. 94. Scenedesmus acutus. 
3 95. Polyedrium Chodati. 
VI. Chlorophyceæ. 96. Pediastrum tetras. 
A. Palmellaceæ. 97. Pediastrum Boryanum. 
81. Sphærocystis Schreeteri. 98. Celastrum sphæricum. 
B. Volvocaceæ. 99. Cœlastrum cambricum. 
82. Pandorina Morum. D. Chetophoracew. 
C. Protococcacew. 100. Stigeoclonium tenne. 


83. Dictyosphærium Ehrenbergii. 


Zooplancton. 

A. Protozoa. C. Cladocera. 
101. Difflugia acuminata. 107. Daphnia loneispina. 
102. Vorticella microstoma. 108. LR bd naar 

B. Rotatoria. 109. Diaptomus gracilis. 
103. Anuræa cochlearis. 110. Daphnia spec. 
104. Anuræa stipitata var. 
105. Polyartha platyptera. D. Copepoda. 
106. Asplanchna helvetica. 111. Cyclops spec. 


A cette liste générale, il convient d'ajouter les résultats de chaque 
pêche : 


1. 6 mai 1906. 


Température de l’air : -- 12° C; température de l’eau : + 5° C. — Ciel 
elair, quelques nuages. 


1. Cyclotella comta (peu). 3. Cyclops spec (en quantité). 
2. Daphnia longispina (en quantité). 


Le lac était libre de glace depuis 15 jours; mais la temperature de l’aır 
n’elait pas élevée et l’eau toujours très froide, inférieure à 5°. (Voir cha- 
pitre : Température). 

IT. 27 mai 1906. 


Température de l’eau : 11° C.; température de l’air: 14° C. — Ciel 
demi couvert. 


(28) 


SONDERS 


TANNER-FULLEMANN. ETUDE 


. Dinobryon divergens (en quantite 


enorme). 


. Oscillatoria limosa (assez fréquente) 
. Oscillatoria tenuis. 

. Spirulina major (assez fréqrente). 
. Peridinium cinctum (rare). 

. Cyclotella comta (répandue). 

. Cyclotella operculata (répandue). 

. Synedra Ulna. 

. Synedra splendens. 

. Synedra tenuis. 

. Synedra longissima. 

. Tabellaria floculosa (assez répan- 


due, en grandes colonies). 


DES LACS ALPINS. 123 


. Fragilaria capucina. 

. Melosira catenata. 

. Surirella splendida. 

. Navicula rhynchocephala. 

. Staurastrum brevispina. 

. Closterium prælongum (assez ré- 


pandu). 


. Closterium Brebissonii. 

. Coelastrum sphæricum. 

. Pediastrum spec. 

. Anuraca cochlearis (très répandue). 
. Daphnia longispina (très répandue). 
. Asplanchna helvetica (répandue). 
. Cyclops spec. 


Grande abondance de Dinobryon divergens, de Zooplancton. 


IL. 20 juin 1905. 


verl de nuage; un orage éclatail : 


[7 


SONDER WIND 


. Dinobryon sertularia, var. thyr- 


soideum (assez rare). 


. Oscillatoria limosa (très répandue). 
. Peridinium cinctum (répandu). 


Tabellaria fenestrata. 


. Navicula viridula. 

. Navicula rhynchocephala. 

. Synedra Ulna. 

. Synedra Ulna, var. longissima. 
. Synedra Ulna, var. splendens. 
. Pleurosigma attenuatum. 

. Cyclotella opereulata. 

. Cymbella cæspitosum. 

. Staurastrum laniatum. 

. Staurastrum pileatum. 


quanlite. 


15. 


Chlorophycees 


Température de l’air : 23° C.; température de l’eau: 19° C. — Ciel cou- 


Staurastrum oblongum (assez ré- 
pandu). 


. Cosmarium Botrytis. 
. Pleurotznium rectum (Docidium 


baculum). 


. Sphærocyslis Schroteri (en quan- 


tité énorme). 


. Raphidium fasciculatum. 

. Raphidium Chodati. 

. Scenedesmus quadricauda. 

. Pandorina morum. 

. Pediastrum Boryanum. 

. Cœlastrum cambricum. 

. Anuraca cochlearis (très répandue). 
. Daphnia longispina. 


Caractéristique : Sphærocystis Scheteri en très grande quantité, Peri- 
dinium cinctum très répandu. Les 


l’emportent en 


IV. 24 juillet 1905. 


clair. 


ET OO RO = 


. Oscillatoria limosa (répandue). 

. Spirulina major (rare). 

. Peridinium cinctum (abondant). 

. Ceratium hirundinella (très rare). 


Température de l’air : 27° C.; température de l’eau : 23° C. — Ciel 


Tabellaria floculosa. 


. Navicula oculata. 
. Navicula viridula. 
. Navicula rhynchocephala. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


. Navicula patula. 

. Melosira calenata. 

. Synedra Ulna. 

. Synedra longissima. 

. Cyclotella operculata. 

. Cyclotella comta (répandue). 
. Cymbella cæspitosum. 

. Surirella splendida. 

. Closterium Brebissonii. 


Caractéristique : Abondance en Peridimum cinctum; 


(29) 


. Slaurastrum pileatum (répandu). 
. Sphærocystis Schreteri (très ré- 


pandue). 


. Oocystis lacustris var. aproximata. 
. Raphidium Chodati (répandu). 

. Crucigenia rectangularis. 

. Scenedesmus falcatus. 

. Pediastrum Boryanum. 

. Cœlastrum sphæricum. 


Sphærocystis 


Schreteri a diminué, mais est encore très répandue. Richesse en Chloro- 


phycées. 
V. 17 août 1905. 
Température de l’air : 240 C.; température de l’eau : 20° GC. — Ciel 
clair. 
1. Dinobryon sertularia var. thyr- 16. Cymbella Ehrenbergi. 
soideum. 17. Cymbella cæspitosum. 
2. Oscillatoria limosa. 18. Pleursigma atlenuatum. 
3. Spirulina major. 19. Surirella splendida. 
L. Nostoc paludosum. 20. Fragilaria capucina. 
5. Anabæna flos aquæ. 21. Gomphonema constrictum. 
6. Peridinium cinctum (assez ré- 22. Staurastrum pileatum. 
pandu). 23. Slaurastrum avicula. 
7. Tabellaria fenestrata. 24. Staurastrum gracile. 
8. Navicula oculala. 25. Staurastrum orbiculare. 
9. Navicula serians. 26. Closterium Brébissonii. 
10. Navicula affinis, var. amphirhyn- 27. Sphærocystis Schræteri (répandue). 
chus. 28. Raphidium Chodati (assezrépandu). 
11. Melosira catenata (très répandue). 29. Crucigenia reclangularis. 
12. Synedra Ulna. 30. Scenedesmus quadricauda. 
13. Synedra longissima. 31. Pediastrum Boryanum. 
1%. Synedra Acus. 32. Coelastrum sphæricum. 
15. Cyclotella operculata. 


Caractéristique : Les Cyanophycées augmentent, les Diatomées sont les 


plus nombreuses en espèces, le mois de juin est très riche en Plancton 
végétal, tandis que juillet est plus riche en Plancton animal. 


VI. 20 septembre 1905. 


couvert. 


1. 


Dinobryon sertularia var. thyrsoi- 
deum. 


2. Mallomonas acaroides (très ré- 


pandu). 


Température de l'air : 18° C.; température de l’eau : 


3. 
L. 


13° C. — Ciel 


Merismopedia glauca. 
Oscillatoria limosa. 


5. Anabæna flos aquæ. 
6. Peridinium cinctum. 


TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE 


. Tabellaria flocculosa. 
. Navicula serians. 

. Navicula cuspidata. 

. Melosira catenata. 

. Synedra Ulna. 

. Synedra longissima. 

. Cyclotella comta. 

. Cymbella affinis. 

. Cymbella cæspitosum. 
. Fragilaria mutabilis. 
. Cyclotella operculata. 
. Staurastrum orbiculare. 


DES LACS ALPINS, 125 


. Staurastrum pileatum. 

. Staurastrum avicula. 

. Closterium Brebissonii. 

. Sphærocystis Schræteri. 

. Kirchneriella lunaris. 

. Raphidium fasciculatum. 
. Crucigenia rectangularis. 
. Scenedesmus quadricauda. 
. Scenedesmus acuminatus. 
. Pediastrum Boryanum. 

. Pandorina morum. 

. Dictyosphærium pulchellum. 


Caractéristique : Grance richesse en Mallomonas acaroides. 


VIT. 28 octobre 1904. 


clair. 


be 


LO O0 1 C5 UE H+ GO RO 


. Dinobryon sertularia var. thyr- 


soideum. 


. Dinobryon spee. 
. Gomphosphæria lacustris. 


Coelosphærium Kützingianum. 
Oscillatoria tenuis. 
Oscillatoria limosa. 


. Spirogyra major. 

. Lynbia versicolor. 

. Phormidium foveolarum. 
. Rivularia spec. 

. Peridinium tabellatum. 

. Ceratium hirundinella. 

. Tabellaria fenestrata. 


Navicula viridula. 


. Synedra tennis. 

. Pinnularia viridis. 

. Fragilaria Harrisonii. 

. Gomphonema constrietum. 


Température de l’air: + 10° C.; température de l’eau : + 8° C. — Ciel 


. Cymbella cæspitosum. 

. Cyclotella operculata. 

. Staurastrum gracile. 

. Staurastrum avicula. 

. Aptogonum Desmidium. 

. Penium lamellosum. 

. Hyalotheca dissiliens, minor. 

. Staurastrum (Didymocladium fur- 


cigerum ). 


. Cosmarium Lundelii. 

. Cosmarium Nordstedtii. 

. Scenedesmus quadricauda. 
. Scenedesmus falcatus. 

. Oocystis Nægeli. 

. Polyeystis flos aquæ. 

. Pediastrum Boryanum. 

. Stigeoclonium tenue. 

. Pandorina morum. 


Caractéristique : Richesse en Desmidiacées et Cyanophycées. 


VIH. 28 octobre 1905. 


Brouillard avec un peu de neige. 


1: 
2. 
3. 


Mallomonas acaroides. 
Oscillatoria lenuis. 
Nostoc spec. 


L. 
9. 
6. 


Température de l'air : — 3° C.; température de l’eau : + 4° C. — 


Peridinium cinctum. 
Melosira catenata. 
Cyclotella operculala. 


126 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (31) 


7. Surirella splendida (assez fré- 15. Tabellaria fenestrata. 


quente). 16. Tabellaria floculosa. 
8. Cymbella caespitosum. 17. Staurastrum laniatum (assez rare). 
9. Synedra longissima. 18. Staurastrum pileatum (assez rare). 
10. Synedra Ulna. 19. Closterium Brebissonii (assez rare). 
11. Synedra tenuis. 20. Zygnema spec. 
12. Navicula cuspidaia. 21. Coelastrum sphæricum. 
13. Navicula viridula. 22. Anuraca cochlearis. 


14. Himantidium gracile. 


Caractéristique : Les Diatomées l’emportent en nombre (12 sur 21 en 
tout); les Cyanophycées, Desmidiacées et Chlorophycées diminuent. 


IX. 3 novembre 1905. 


Température de l’air : + 5° C. ; température de l’eau : + 4° C. — Ciel 
clair. 


{. Spirulina major. 12. Navicula viridula. 

2. Peridinium cinctum (cyste). 13. Tabellaria floculosa. 

3. Melosira catenata. 14. Surirella splendida. 

4. Cyclotella operculata. 15. Pleurosigma attenuatum. 
5. Cyclotella comta. 16. Pinularia viridis. 

6. Cymbella cæspitosum. 17. Nitzschia sigmoidea. 

7. Cymbella Ehrenbergii. 18. Himantidium gracile. 

8. Synedra Ulna. 19. Cœlastrum sphæricum. 
9. Synedra tenuis. 20. Anuræa cochlearis. 
10. Synedra longissima. 21. OEuf d'hiver de Polyarthea pla- 
11. Navicula limosa. typtera. 


Caractéristique : Sauf 3 autres espèces, tout le Phytoplancton est cons- 
titué par des Diatomées. 


(A suivre). 


127 


Beitrag zur Kenntnis 


DER 


ASTILBE-Arten Ostasiens 


(Als vorläufige Mitteilung 
einer monographischen Bearbeitung der Gattung Astilbe.) 


von 


EF. KNOLL (Graz). 


im Jahre 1834 beschrieben Morren und Decaisne ‘ eine neue japanische 
Pflanzenart, der sie zu Ehren eines japanischen Botanikers (Ho-tei) den 
Namen Hoteia Japonica gaben. Asa Gray stellte 1843 diese Art zur Gattung 
Astilbe, von welcher damals nur zwei Arten: A.rivularis Don. und A de- 
candra Don. bekannt waren. Zwei Jahre später brachten Siebold und 
Zuccarini” die Beschreibung einer neuen Astilbe (A. Thunbergi), welche 
eine ausserordentlich grosse habituelle Aehnlichkeit mit Aruncus silvester 
Kosiel. aufweist. Dieser Aehnlichkeit zufolge wurde diese Pflanze, wie 
letzigenannie Autoren angeben, schon im Jahre 1784 von Thunberg (in 
seiner Flora Japonica unter dem Namen Spiræa Aruncus angeführt. Im 
Jahre 1859 veröffentlichte Maximowicz? eine neue Art: Hoteia Chinensis ; 
später zog er diese Art selbst zur Gattung Aslilbe. Bis zu dieser Zeit war 
das Bild von der systematischen Abgrenzung der einzelnen Astilbe-Arten 
ein ungetrübtes. Als nun durch Miquel* eine neue japanische Astilbe 
unter dem Namen A. odontophylla beschrieben wurde, begann die Ver- 
wirrung. Die Diagnose der letzterwähnten Art war auf je ein einziges 
kleines Fragment einer Inflorescenz und eines Blattes begründet worden. 


1 Ann. d. sci. Paris II ser. tome IL. Bot. p. 317. 

? Floræ Japonicæ familie naturales, Art. Nr. 367. (Abh. bayr. Akad. math. ph. 
KI. B. IV. A. II.) 

# Primitiæ flore Amurensis (Mem. Acad. Imp. sei. St. Petersbourg t. IX. p. 120). 

* Prolusio floræ Japonicæ, p. 260. 


128 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


(Beide Bruchstücke befinden sich, versehen mit der Originaletikette Miquels 
im Reichsherbare in Leyden, aus welchem ich dieselben durch die Direc- 
tion in entgegenkommendster Weise zur Untersuchung erhielt.) Die auf 
diese Fragmente begründete Diagnose liess natürlich viel zu wünschen 
übrig. Es bemübten sich nun im Laufe der Zeit verschiedene Botaniker, 
die Astilbe odontophylla Miquels mit einer der bereits früher bekannten 
Arten zu identifizieren und schlugen sie deshalb entweder zu A. Thun- 
bergi oder A. Chinensis ohne eine Untersuchung des Originalexemplars 
vorgenommen zu haben. Das war natürlich bei der erwähnten Beschaffen- 
heit der Diagnose ein fruchtloses Bemühen. Neue Exemplare aus Japan, 
darunter einige, welche weder zu A. Thunbergi noch zu A. Chinensis 
passten, wurden je nach Geschmack des betreffenden Autorsals „A. Chinen- 
sis Japonica“, „A. Thunbergi congesta“ oder als „A. odontophylla“ be- 
zeichnet. Franchet, welcher sich bemühte, in die Artabgrenzung der ost- 
asiatischen Astilben Klarheit zu bringen, war auch mit der von ihm selbst 
versuchten Unterscheidung nicht ganz zufrieden und meinte deshalb ', 
dass es vielleicht gut wäre, Astilbe Japonica, A. Thunbergi und A. Chinen- 
sis (samt der zweifelhaften A. odontophylla) in eine einzige Art zu ver- 
einigen. Dieser letzterwähnte Vorschlag hat keinen Anklang gefunden, 
und die von Boissieu? versuchte Einteilung finde ich auch nicht für viel 
glücklicher. 

Hoffentlich ist es mir im Folgenden gelungen, etwas mehr Klarheit in 
die Abgrenzung der oben erwähnten Arten zu bringen. Dies hoffe ich um 
so mehr, als mir bei der Arbeit sehr reichhaltiges Herbarmaterial zu Ge- 
bote stand. Dieses wurde mir durch die freundliche Vermittlung von Prof. 
Dr. K. Fritsch, dem ich die Anregung zu diesen Untersuchungen und die 
Förderung meiner Arbeit verdanke, in der liebenswürdigsten Weise von 
den Direktionen verschiedener Herbarien zur Verfügung gestellt. 

Astilbe Japonica (Morr. u. Dec.) A. Gray ist eine gut umgrenzte, Kon- 
stante Art, welche wohl am längsten unter den Astilben-Arten richlig er- 
kannt worden ist. Ich schliesse sie deshalb von der vorliegenden Er- 
örterung aus. Astilbe Thunbergi (Sieb. u. Zuec.) Miq. und A. Chinensis 
Max., sowie zwei von diesen abzutrennende neue Arten sollen uns im 
Folgenden beschäfligen. 


1. Astilbe Thunkerjgi (S. el Z.) Miq. 


Spiræa Aruncus, Thunberg, Flora Japonica (1784), pag. 211. 

Hoteia Thunbergi, Siebold et Zuccarini, Floræ Japonicæ familie naturales, 
Sect. I: Abh. d. math. physikal. Kl. d. kgl. bayr. Akad. d. Wiss. 
München, Bd. IV. Abt. II (1845), pag. 191, Art Nr. 367. 

Astilbe Thunbergi, Miquel in Annales Mus. bot. Lugduno-Bat. (1867). 
Vol. Ill, pag. 96. 

Astilbe Thunbergi, Miquel, Prolusio floræ Japonicæ (1865-1867), pag. 260. 


! Plantæ Davidianæ pag. 122 unten. 
? Les Saxifragées du Japon. (Bull. Herb. Boiss. T. V. 1897. p. 683). 


F, KNOLL, ASTILBE-ARTEN OSTASIENS, 129 


Astilbe odontophylla, Miq. Prol. fl. Jap. und Annales I. c. 

Astilbe Thunbergi, Franchet in Plantæ Davidianæ pag. 122. 

Astilbe Thunbergi à typica und ß pedunculata, y congesta (ex parte!), 
Boissieu, Les Saxifragées du Japon in Bull. Herb. Boissier (1897), 
p. 683. 


Folia basalia triternata vel tripinnata in articulis el in basi petioli + pubes- 
centia, Foliola subglabra plerumque membranacea, ovata, ovato-lanceolata 


cn EMA nun. 
pie 
hualugi Mi. 
er) 
al 1 pen CT UP 


One 


EHE 
Bram OL p 
fa una Bree Fra 
27 2 


ul, 


r 


Per ar 


TEE 
ME £ . 


Obige Habitus-Bilder wurden nach Photographien hergestellt, welche ich der 
freundlichen Mithilfe des Herrn cand. phil. Hans Leitmeier verdanke. Die Bilder 
sind auf ein Sechstel der natürlichen Grösse verkleinert. 


Fig. 1. — Astilbe leucantha n. sp. aus der Provinz Hupeh (China), Collect. Henry. 
Original : Herbier Barbey-Boissier. 

Fig. 2. — A. Thunbergi var. congesta Boissieu aus Mombetsu (Japan), Collect. 
Faurie. Original: Herb. Barbey-Boissier. 

Fig. 3. — A. microphylla n.sp. aus Yokohama (Japan), leg. Naumann. Original : 
Herbar des Berliner Botan. Museums. 


vel lanceolata, plus minusve profunde et inæqualiter duplice serrala, sæpe 
fere inciso-lobata. Foliola terminalia nonnumquam trifida, 3,5-10 (in 
medio 6) cm. longa et 1,5-7 (in medio 4) cm. lata, longe acuminata vel apice 
obtuso longe cuspidata; basis foliolorum terminalium in petiolulum attenuata 
vel subcordata. Foliola lateralia plus minusve longe petiolulata vel sessilia, 
basi inæqualiter cordata (numquam cuneata). Caulis 2-3 = (raro 1—) 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° 2, 31 janvier 1907. 9 


130 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sÉR.). 1907 


foliosus, basi flavide vel fusce + pubescens. Inflorescentia late pyramidata, 
bis vel ter composita ; racemi secundarti laxiflori, elongati ; racemi ultimi 
ordinis (secundarii aut tertiarii) sæpe densiflori et abbreviati. Rhachides 
+ glauduloso-pilosæ. Pedicelli vic conspicui calice breviores. Sepala 
0,5-1,5 mm (in medio 1 mm.) longa et 0,5-1,2 mm. (in medio 1 mm.) lata, 
apice obtusa, raro emarginata, in parte superiore sæpe glandulose eroso- 
dentata, margine submembranaceo. Petala alba vel rosea, uninervia, 
spatulata, 2,5-4,5 mm. (in medio 3,5 mm.) longa et 0,3-1,3 mm. (in 
medio 0,5 mm.) lata, apice rotundata vel emurginata. Stamina 10, petala 
fere æquantes. Fructus maturus 3 mm. longus et 2 mm. latus; carpella 
matura subito vel paulatim in rostrum breve angustata. Semina bicuspi- 
data. — Mandschurei, Japan. 


Hessarıen:! Herb. Mus. Bot. Berolin., Herb. Mus. Palat. Vindobon., Herb. 
Universität Wien, Herb. Lugduno-Bat., Herb. Barbey-Boissier. 

Astilbe Thunbergi ist die vielgestaltigste aller Astilbe-Arten. Sowohl 
durch die wechselnde Getalt der Blättchen als auch durch die Verschieden- 
heiten im Blütenstand zeigt sich uns eine fast unübersehbare Formen- 
mannigfaltigkeit, welche nur durch eingehende Studien am natürlichen 
Standorte, nicht aber durch Herbaruntersuchung allein in natürliche 
Formenkreise gegliedert werden könnte. Vorläufig empfiehlt es sich 
jedoch aus praklischen Gründen, eine Zweiteilung nach den von Boissieu 
l. c. angegebenen Varietätsbezeichnungen vorzunehmen. Wir hätten dann 
(mit entsprechenden Modifikationen): 


Var.o.typicia: Blütentrauben letzter Ordnung verlängert, lockerblütig ; 
Blüten oft sehr klein. 


Var. ß. congesta: Blütentrauben letzter Ordnung stark verkürzt, Blüten 
zu Knäueln genähert; Blüten grösser als bei o. 

Die Varietäl „pedunculata“ Boissieu ist als solche nicht berechtigt. Wie 
ich mich an einem Exemplare des Herbariums Barbey-Boissier selbst über- 
zeugen konnte, handelt es sich hier um abnorme Individuen mit lang- 
gestielten Blüten, deren Geschlechtsorgane verkümmert sind. 


Kurz zusammengefasst, sind die charakteristischen Merkmale der A. 
Thunbergi folgende: Teil-Blätter mit lang vorgezogener ,, Träufelspitze“* 
(wie bei Aruncus silvester), welche von der Blattfläche oft scharf abge- 
gliedert ist; Form des Blütenstandes breit pyramidal, die unteren Seiten- 
trauben meist ein Drittel bis zwei Drittel so lang als deren Abstand 
von der Spitze der Endtraube. Wenn nur Trauben A. und 2. Ordnung 
ausgebildet sind, sind letztere im unteren Teile der Gesamlinfloreszenz 
lockerblütig. Die sitzenden Blüten sind dann nur an den Enden der Trauben 
etwas genähert (Var. iypica); wenn noch Trauben dritter Ordnung vor- 
handen sind, treten die Blüten derselben in Knäueln auf (Var. congesta). 
Doch gibt es in dieser Hinsicht zahlreiche Zwischenformen. Behaarung 
der Blütenspindeln kurz-drüsig, niemals wollig. Petalen weiss oder rosa. 
Stets sind diese einnervig. Die Spatelform hat diese Art mit den beiden 
hier neu beschriebenen Arten gemeinsam, doch bildet A. leucantha in der 
Gestalt der Pelalen einen Uebergang zu A. Chinensis. Spitze der Petalen 


! Ich führe in dieser Rubrik stets jene Herbarien an, deren Exemplare mit den 
von mir geschriebenen Artbezeichnungen versehen sind. Die genauere Angabe 
der Fundorte wird in einer späteren Publikation erfolgen. 


F. KNOLL, ASTILBE-ARTEN- OSTASIENS. 131 


abgerundet oder ausgerandet, niemals zugespitzt. Habituelle Aehnlichkeit 
der Exemplare mit Aruncus silvester Kost. sehr auffallend !. 

Das Original-Exemplar von Astilbe odontophylla Miquel (im Reichsher- 
bare zu Leyden) ist eine Form mit ziemlich grossen Blüten und grossen, 
grobgesägten, dünnlederartigen Teilblättern. Die Petalen sind verhältnis- 
mässig gross (ca. 4 mm lang), ehemals wohl ziemlich dunkelrot, vorne 
meistens etwas ausgerandet. Doch verbinden Uebergangsglieder diese 
Form mit den anderen Formen dieser Art. 

Verbreitung. A. Thunbergi ist über ganz Japan verbreitet und scheint 
nach der grossen Zahl der in Herbarien vorhandenen Exemplare daselbst 
eine sehr häufige Pflanze zu sein. Vom asiatischen Festlande sah ich nur 
ein einziges Exemplar aus der Mandschurei (,,Maximowicz. Iter secundum. 
Mandshuria austro-orientalis. 1860.‘ Herb. Lugd. Bat.). 


2. Astilbe microphylla n. sp. — Typus in herb. 


Astilbe Chinensis var. Japonica Maxim. mss. in Franchet et Savatier: 
Enumeratio plantarum in Japonia sponte crescentium (Paris 1875) 
pag. 144. 

Astilbe Chinensis 8 Japonica Franchet Plantæ Davidianæ pag. 122 (Nou- 
velles Archives du Muséum, Paris, VI. 2e ser. 

Astilbe odontophylla Miq. sensu Franchet, Plant. David. 

Astilbe Thunbergi y congesta (ex parte!), Boissieu: Les Saxifragées du 
Japon (in Bull. Herb. Boissier tom. V. 1897. pag. 683). 


Folia basalia et inferiora caulina tripinnata vel triternata, in petiolo et 
in articulis + pubescentia. Foliola subglabra, tenuiter coriacea, + pro- 
funde et inæqualiter duplicato-serrata, late elliptica vel ovata. Foliola ter- 
minalia nonnumquam bi- vel trifida, basi cordata vel cuneata, apice ob- 
tuse acuta vel obtusa (numquam longe acuminata vel cuspidata), in foliis 
basalibus vel inferioribus caulinis 2-5 cm. (in medio 3 cm.) longa et 1,5-4cm. 
(in medio 2,5 cm.) lata. Foliola lateralia breviter petiolulata vel sessilia, 
basi + inæqualia (numquam cuneata). Caulis flavide vel fusce pubescens, 
4-5-foliosus. Inflorescentia angusteoblonga, bis vel ter composila, racemi 
secundari non patentes, sub angulo (in medio) 30° orientes, + breves; 
racemi ultimi ordinis (secundarii vel terliarii) densiflori et + abbreviali; 
racemi secundarii in sua inferiore parte sine flores. Rhachides glandulose 
pilosæ. Flores breviter pedicellati. Petala spatulata, uni-(vel raro tri-) 
nervia, alba vel rosea ?), 3,5-4, 5 mm. (in medio 4 mm.) longa et 0,3-1,0 mm. 
(in medio 0,7 mm.) lata, apice obtuse rotundata. Stamina 10 petala fere 
zquanles. Sepala 1,0-1,5 mm. (in medio 1,2 mm.) longa et 0,7-1,3 mm. 


1 Zur Unterscheidung blütenloser Exemplare: Untersucht man Blätter von 
Aruncus an den Nerven der Blattunterseite, so finden sich daselbst zahlreiche 
einzellige Haare (,,Flaumhaare‘‘ vieler Rosaceen I). Bei Astilbe-Arten an gleicher 
Stelle nur vielzellige Drüsenhaare (einzellige Haare fehlen). Noch auffallender 
ist dieser Unterschied in der Blütenregion zu bemerken. 


132 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sEr.). 1907 


(in medio 1 mm.) lata, apice obtusa, raro emarginata, glandulose dentata, 
margine submembranaceo. Fructus maturus 4 mm. longus et 2 mm. latus; 
carpella matura succedance in rostrum longum angustum attenuala. Semina 
bicuspidata. — Japan. 

HeRBARIEn: Hb. Mus. Bot. Berol., Hb. Mus. Palet. Vindob., Hb. Universi- 
tatis Vindob., Hb. Lugduno-Balav. 

Astilbe microphylla ist durch ihre relativ kleinen Teilblättchen ausge- 
zeichnet; sie ist in Bezug auf die Blätter die zierlichste der hier behan- 
delten Arten. Ihre Blätichen sind vorne abgerundet oder stumpfzugespitzt, 
niemals aber mit deutlicher „Träufelspitze“. Der Blütenstand ist schmal- 
länglich, die untersten Seitentrauben verhältnismässig kurz, '/s bis '/s 
(meist ‘4) der Entfernung des Ursprungs der untersten Traube von der 
Inflorescenzspitze betragend. Die Blüten sind + genähert oder geknäuelt. 
Deshalb hat Boissieu diese Art als A. T’hunbergi var. „‚congestu‘“ bezeichnet. 
Die Behaarung der Spindeln des Blütenstandes besteht aus kurzen, gelb- 
lich-braunen oder schwarzbraunen Drüsenhaaren. Wollige Behaarung 
kommt in der Blütenregion niemals vor, wohl aber manchmal am laub- 
blatttragenden Teil des Stengels. Die Petalen sind spatelförmig, von weisser 
oder rötlicher Farbe, ein- bis dreinervig. 

Diese Art steht der A. Thunbergi nahe, ist aber stets leicht von ihr zu 
unterscheiden. An A. Chinensis erinnert die Gestalt der Gesamtinflores- 
cenz, vielleicht auch die Blättchenform, an A. Thunbergi die Blütenbe- 
schaffenheit. 

Der Verbreitungsbezirk der Art beschränkt sich auf Japan. Vom asia- 
tischen Festlande sind mir keine Exemplare bekannt. 


3. Astilbe leucantha n. sp. — Typus in herb. 


Folia basalia bilernata vel triternata in articulis et in petiolo fusce spar- 
sim pubescentia. Foliola subglabra, tenuiter coriacea, ovala vel ovato- 
lanceolata, + profunde et inæqualiter duplice serrata. Foliola terminalia 
4-8 cm.,in medio 6 cm. longa et 2,5-4.5 cm., in medio 4 cm. lata, + longe 
acuminata (numqam oblusa); basis foliorum terminalium in petiolulum 
attenuata vel + cordala. Foliola lateralia petiolulata vel sessilia, basi in- 
æqualiter subcordata, raro late cuneata. Caulis 2-4 (plerumque 3—) 
foliosus, basi fusce pubescens. Inflorescentia anguste oblonga, bis vel ter 
composila; racemi secundaru non patentes, + breves, in suprema in- 
florescentiæ parte glomerati, sub angulo 20°-40° orientes ; racemi tertiarii 
pauciflori glomerati. Rhachides breviter flave glanduloso-pilosæ. Flores 
brevissime pedicellati vel sessiles. Petala alba uninervia, longe spatulata, 
apice rotundata vel acuminata 2,5-2,7 mm. longe et 0,5-0,7 mm. lata. 
Sepala 1,0-1,3 mm. longa et 1,0-1,2 mm. lata, apiceo btusa vel emarginata, 
in parle superiore sæpe + glandulose erosodentata, margine submem- 
branaceo. Stamina 10 petala + æquantes. Fructus adhoc ignotus. — China 
centralis. 

Hensarıen: Herbier Barbey-Boissier, Herb. Mus. bot. Berolin. 

Astilbe leucantha bildet ein wertvolles Bindeglied zwischen A. Thunbergi 
und A. Chinensis. Im Habitus erinnert sie viel mehr an letztere als an 


F. KNOLL, ASTILBE-ARTEN OSTASIENS, 133 


erstere; ebenso auch in der Gestalt des Blütenstandes. Doch besitzt sie 
nicht die wollige Behaarung der A. Chinensis (an den Spindeln des Blüten- 
standes), sondern die kurzdrüsige von A. Thunbergi. Auch sind die Blüten 
locker gestellt, wie bei der var. iypica der letzterwähnten Art. Die A.leu- 
cantha zeigt in der Gestalt der Petalen ein Mittelding zwischen den beiden 
letzterwähnten Arten. Leider stehen mir von dieser wichtigen Art nur 
vier Exemplare zur Verfügung. Die Pflanzen aus der Provinz Hupeh (Berl. 
Berb. Coll. Wilson Nr. 1086 und Berl. Herb., sowie Herb. Boiss. Coll. 
A. Henry Nr. 6048) haben spatelförmige, einnervige Petalen mit ver- 
schmälerter abgerundeter oder verbreiteter ausgerandeter Spitze. Beide 
Petalenformen zeigen sich oft in einer und derselben Blüte. Die vorne 
verschmälerten Pelalen leiten hinüber zur Petalenform des Exemplares 
Nr. 4706 der Collection A. Henry des Berliner Herbars (Patung District, 
Ichang). Die von mir untersuchten Blüten zeigten spatel- bis lanzetlförmige 
Petalen, welche vorne in ein scharfe Spitze verschmälert sind. Die Blätter 
dieses Exemplares sind schärfer gezähnt und etwas dicker als die der 
vorhin erwähnten Exemplare ; doch zeigt das Exemplar sonst im Habitus etc. 
keinerlei merklichen Verschiedenheiten von den früher beschriebenen 
Formen der Provinz Hupeh. Vielleicht gehört das von Franchet ausMoupine 
angeführte’ Exemplar hierher, dessen Beschreibung so ziemlich auf unsere 
Art passt. Er bezeichnet es als A. Chinensis, liesse es aber allenfalls auch 
als „Varietät von Astilbe Thunbergi“ gelten. 

Die Merkmale von A. leucantha sind in Kürze nochmals zusammen- 
gefasst: Zugespitzle, + dünn-lederartige, niemals in eine Träufelspitze 
verschmälerte Blätichen vom gleichen Zuschnitt wie bei A. Chinensis; 
schmale, länglich-eiförmige Blütenstände ; dieLänge der untersten Trauben 
des Blütenstandes: das Siebentel bis Fünftel des Abstandes derselben von 
der Inflorescenzspitze; die Behaarung der Traubenspindeln mit kurzen 
braunen Drüsenhaaren; die lockerblütigen Trauben 2. Ordnung und die 
oft nur auf zwei Blüten reduzierten Trauben 3. Ordnung: die Charakteris- 
tik der Petalen. 

Verbreitung. A.leucantha ist, wie schon oben erwähnt wurde, auf Cen- 
tral-China beschränkt. Ihr Areal bewohnt sie mit A. Chinensis als Ver- 
treterin ihrer Gattung. Astilbe Chinensis wächst im selben Gebiet und 
weiler gegen die Ostküste zu; das einzige mir bekannte Festlands-Exem- 
plar von A. Thunbergi wurde (seiner Etikette nach?) in der Mandschurei 
gefunden. Schon durch ihre pflanzengeographische Isolierung ist also ihre 
Stellung als gesicherte Art verbürgt. 


4, Astilbe Chinensis Maxim. 


Hoteia Chinensis, Maximowicz, Primilie flore Amurensis, in Mém. Acad. 
imp. sci. St. Petersbourg Tome IX. (1859) pag. 120. 


1 Plant» Davidianæ, pars. II. pag. 53 (1888, N. Arch. d. Mus.). 

2 Hoffentlich stammt dieses Exemplar nicht elwa aus Japan, sodass es erst 
durch eine Verwechslung unter die Mandschurei-Pflanzen gekommen ist und 
dann mit diesen gemeinsam bezettelt und ausgegeben wurde! 


134 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Astilbe Chinensis Maxim. mss.(ex parte) Franchet et Savatier, Enumeratio 
plantarum Jap. (1875) pag. 144. 

Astilbe Chinensis o typica und  Davidii, Franchet, Plantæ Davidianæ 1. 
pag. 121 f. in Nouv. Archives du Muséum VI. 2e série (1884). 


Folia basalia bi-vel triternata, in articulis in petiolo + pubescentia. 
Foliola subglabra, tenuiter coriacea, duplicato serrata, ovata vel ovato- 
lanceolata. Foliola terminalia 3-6 cm. (in medio 5 cm.) longa et 2-3,5 cm. 
(in medio 3 cm.) lata, obtusa vel breviter acuminata, basi cordala vel 
cuneata. Foliola lateralia + longe petiolulata vel sessilia, basi inæqualiter 
cordata. Caulis 1-3 foliosus, fusce + pubescens. Inflorescentia anguste 
raro latius oblonga, bis vel ter composita ; racemi secundarü non patentes, 
sub angulo 30-40° orientes et sursum ad rhachidem versi, raro (in inflores- 
centia late oblonga) minus aversi, 4 breves, densiflori, racemi tertiarii 
glomerati. Rhachides pilis longis flave vel fusce pubescentes. Flores sessiles. 
Petala linearia, 1-3 nervia, rubra (lilacina), 4,5-6 mm. (in medio à mm.) 
longa et 0,2-0,5 mm. (in medio 0,4 mm.)lata, apice acuta. Sepala 1,0-1,5 mm. 
(in medio 1,2 mm.) longa et 0,7-1,5 mm. (in medio { mm.) lata ; margine 
glanduloso-deutata, submembranacea; apice obtusa vel emarginala. Sta- 
mina 10 petalis breviora. Fructus maturus 3,5 mm. longus et 2-2.5 mm. 
latus; carpella matura in rostram breve subito angustata. Semina bicus- 
pidata. — China australis, borealis et centralis. 

HERBARIEN: Mus. Bot. Berolinense, Mus. Cæs. Palat. Vindob., Herb. 
Barbey Boissier. 

Astilbe Chinensis ist durch die dichte braune Wollbekleidung der Blüten- 
standspindeln und durch ihre linearen, zugespitzten Petalen eindeutig 
bestimmt. Im Habitus ähnelt sie am meisten der früher beschriebenen 
A. leucantha, von der sie sich aber durch die Behaarung und Petalenbe- 
schaffenheit gut unterscheidet. 

A. Chinensis hat + dünne lederartige Teilblättchen, welche vorne in 
eine stumpfe Spitze verschmälert sind. Der Blütenstand ist eine lange, 
schmale, zusammengesetzte Traube. Untere Trauben '/s bis '/s der Länge 
der Gesamtinflorescenz (gerechnet vom Urprung der untersten Seiten- 
traube bis zur Spitze der Endtraube). Alle Trauben sind sehr dichtblütig, 
sodass bei aufgeblühten Exemplaren die einzelnen Blüten eng aneinander- 
gestelll und daher die Achsen 2. Ordnung nur selten sichtbar sind. Die 
kurzgestielten Blüten sind durch lange, schmale Petalen charaklerisiert, 
welche vorne scharf zugespitzt sind. Die Farbe der Petalen ist lila. Die 
Staubblätter stehen an Länge hinter den Petalen zurück und tragen (ob 
immer?) blaue Antheren. 

Franchet gliedert 1. c. Astilbe Chinensis in drei Varietäten. Die var. 
ß Japonica habe ich bereits aus dem Artbegriff ausgeschieden. Es bliebe 
daher noch die Unterscheidung von « typica und y Davidii. Ich habe sämt- 
liche mir zur Verfügung stehende Exemplare daraufhin untersucht und 
gefunden, dass diese auf die Petalen begründeten Varietäten nicht aufrecht 
erhalten werden können. Franchet definiert: 

a. iypica — pelala lilacina, apice obtusa; flores in racemos densos con- 
gesti. — China. 

ß Davidii — petala lilacina linearia, apice haud dilatata, acuta; flores 
dense racemosi. — Mongolia. 

Demnach kommt es auf die Spitzenbeschaffenheit und vordere Breite 
der Petalen an. Ich fand aber an Exemplaren eines und desselben Stand- 


F. KNOLL. ASTILBE-ARTEN OSTASIENS. 135 


ortes, ja in einer und derselben Blüte (aus Korea) beide oben als Unter- 
scheidungsmerkmale angegeben Eigenschaften verwirklicht. 
Verbreitungsgebiet : Central-, Nord- und Ost-China. 


SCHLUSS. 


Zum Schlusse dürfte es nicht unwillkommen sein, wenn ich die diag- 
nostischen Merkmale der hier behandelten Arten in einen Bestimmungs- 
Schlüssel zusammenstelle. 


1. Blüten langgestielt, alle Teilblättchen mit schmal-keilförmiger Basis........ 
Astilbe Japonica (Morr. Dec.) A. Gray |Japan]. 

1* Blüten kurzgestielt oder sitzend, nur das Endblättchen manchmal mit He 
förmiger Be. N ee en A An pue 

2. Spindel des Blütenstandes dicht wollhaarig; Petalen! mindestens Bu 

so lang als breit, + linear mit zugespitztem” Vorderende, la se 

A. Chinensis Maxim. [China]. 

2* Blütenstand an den Spindeln mit kurzen Drüsenhaaren versehen ; Petalen 

höchstens 8mal so lang als breit, + spatelförmig mit abgerundetem oder 
ausgerandetem (selten zugespi itztem) ) Vorderende, weiss oder rot....... 3. 

3. Blättchen mit lang entwickelter „Träufelspitze““. Blütenstand breit 

pyramidal (die unteren Seitentrauben !/3 bis ?/3 der Länge der Ge- 

samtinflorescenz.” A. Thunbergi (S. et Z.) Miquel. [China, Japan]. 

3* Blättchen ohne ‚‚Träufelspitze‘‘. Blütenstand schmal-länglich. (Länge 

der unteren Seitentrauben !/7 bis 1) : der Länge d. Gesamtinflorescenz). 4. 

4. Endblättchen der unteren Stengelblätter 2-5 cm (im Mittel 3 cm) 

lang und 1,5-3 cm (im Mittel 2,5 cm) breit, vorne abgerundet 

oder stumpf zugespitzt. Inflorescenz reichblütig, Blüten stark 

geknäuelt. Petalen stetsabgerundet. À.microphylla n.sp.[Japan|. 

4* Endblättchen der unteren Slengelblätter 4-8 cm (im Mittel 6 cm) 

lang und 2,5-4,5 cm (im Mittel 4 cm) breit, in eine kurze Spitze 
verschmälert. Inflorescenz armblütig, meist nur wenig verzweigt. 

Betalensahsgerundet oder zugespitzi er a. Let 

A. leucantha n. sp. |Central-China]. 


Botanisches Laboratorium der Universität Graz. 
(Vorstand: Prof. Dr. K. Fritsch). November 1906. 


! Petalenbeschaffenheit nur’ durch Aufkochen und mikroskop. Messungen zu 
ermitteln | 

2 Gemessen von der Ursprungsstelle der untersten Seitentraube bis zur Spitze 
der Endtraube. 


ele 


136 


UNE 


NOUVELLE CACTACÉE DU COSTA-RICA 


PAR 


Gustave BEAUVERD. 


Rhipsalis Simmleri Beauverd sp. nov., typus in herb. Barbey- 
Boissier; e sectione Eurhipsalis b. heteromeræ K. Schumann. — Caulis 
declinatus vel pendulus 2-3 mm. crassis, cylindricus, ramosissimus. 
Articuli dichotomi vel 3-4 verticillati, 1-3 cm. longi et 1 ‘/2-2 mm. crassi, 
pentagoni vel subcoslati. Flores solitares, sublerminales; petala alba 
apice rubra, exteriora squamiformia 1-4 mm. longa, interiora oblongo- 
spathulata 6-8 mm. longa; stamina 5-8 mm. longa, filamentis albis- 
hyalinis; antheræ albæ; stylus exsertus, 9 mm. longus, stigma trilobatum, 
lobis ovatis, reflexis, albis; ovarium obconicum 3-3'/. mm. diametro, pal- 
lido viride; fructus albidus. 

Epiphytica in silvis Reipubl. Costaricensis (loco ?); floret mense Aprilio. 


Cette élégante Cactée, que nous avons le plaisir de dédier à M. Paul 
Simmler, l’ancien jardinier-chef de M. Edmond Boissier, a été involontai- 
rement importée en 1903 du Costa-Rica dans un lot d’Orchidees envoyé 
aux serres de la Pierrière par un ancien et fidèle collaborateur du 
Bulletin. M. Adolphe Tonduz. — Observée tout d’abord par M. Simmler, 
elle fut soigneusement cullivée en même temps que deux pieds de 
l’ubiquiste Rhipsalis Cassytha, de même provenance et d'aspect assez 
analogue au début : ce n’est qu ‘après quelques mois de développement 
que la difference des facies s’accuse par l’homogénéité des rameaux et 
articles à section cylindrique chez le R. Cassytha, tandis que la panicule 
raméale de la nouvelle espèce diffère de la tige primitive (à section cylin- 
drique) par ses articles plus courts, à section erregulierement pentagonule. 
De plus, la première floraison constatée le 3 avril 1906 accusait, par ses 
délicates fleurs blanches pointées de pourpre au sommet des pétales et 
munies d’etamines entièrement blanches, d’autres differences impor- 
tantes l’éloignant du R. Cassytha; en outre, en continuant à se déve- 
lopper, les rameaux subséquents donnèrent naissance à de longues 
racines aériennes, filamenteuses, dichotomiques et de couleur gris- 
jaunâtre, qui achèvent de donner un caractère propre à cette nouvelle 
espèce en la distinguant des énigmatiques Huriota prismatica Lemaire 
(Illustration Horticole X : 84, Gand 1863) ou Rhipsalis tetragona Weber 


(2) G. BEAUVERD. UNE NOUVELLE CACTACÉE DU COSTA-RICA 137 


(Revue Horticole 41 : 428, Paris 1892)’, et en lui assignant une place 
spéciale dans la section Heteromeræ K. Schum. du sous-genre Eurhipsalis. 

En publiant la figure ci-contre représentant l'extrémité d’un rameau 
fleuri ainsi que les détails des différentes parties de la fleur du Rhipsalis 
Simmleri, nous ajouterons, d’après l’article de M. C. Wercklé publié dans 
le No de décembre 1905 du Monatschrift für Kakteenkunde, que notre 


RHIPSALIS SIMMLERI Beauverd sp. nov 


A : extrémité d'un rameau fleuri (réduit aux 2/3) présentant des articles terminaux longs de 
1-3 cm. à section pentagonale en r. t., et un très long rameau basilaire (de 20 à 
40 cm. !) présentant une section cylindrique en r. b.; fleurs subterminales ou latérales 
en fl.; B : étamines (grossies 5 fois); C : fleur et ovaire (grossis 2 fois) ; D : corolle deve- 
loppée (grossie 2 fois); E : style trilobé (grossi % fois). BEAUVERD, ad nat. del. 


nouvelle acquisition porte à six le nombre des Rhipsalis décrits du Costa- 
Rica, les autres espèces étant les R. Cassytha, R. alata (= R. coriacea), 
R. ramulosa, R. angustissima et R. Tonduzü (Cf. GC. Werckle, 1. ce. : 181). 


1 Ces deux noms, selon Weber (l. c.), pourraient bien designer une seule et 
même espèce qui, d’après la description des organes végétatifs, offre de grandes 
analogies avec le Rh. Simmleri. Toutefois, en raison de la différence des patries 
et surtout du fait que les noms mentionnés se rapportent à des plantes dont la 
fleur n’a jamais été décrite, nous ne saurions faire entrer celte synonymie en 
ligne de compte. 


138 


PLANTE DAMAZIANE BRASILIENSES 


DETERMINEES PAR DIFFERENTS BOTANISTES 


ET PUBLIEES PAR 


Gustave BEAUVERD 


(Suite.) 
V 


Eriocaulonace&. 


(Suite). 


59. Leiothrix curvifolia (Bong.) Ruhland, var. glabrescens Ruhland, 
Monogr. Eriocaulaceæ, in Engler’s Pflanzenreich 13 : 233, N° 18 


(27 mars 1903). — — Pæpalanthus curvifolius (Bong.) Koern. var. ß in 
Flora Bras. III, 1 : 427 (1863). 
No 743. — « Mosso de S. Sebastiao, Minas Geraës ». — [Recu en 


octobre 1904: leg. L. Damazio. — Det. BkauveRD|. 


Observation. — Espèce polymorphe exclusivement brésilienne. — Le 
type (Eriocaulon curvifolium Bongard in Act. Petrop. Sc. math. ser. VI, 1 : 
628 (1831), cum tab. 47) possède des feuilles + fortement ciliées ou 
velues; les échantillons communiqués par M. Damazio appartiennent à 
l'unique variété dont les feuilles entièrement développées soient dépour- 
vues de tout indument, par suite de la caducité très précoce de celui-ci. 


60. Pæpalanthus flaccidus (Bongard) Kunth, Enum. Plant. I: 
511 (1841); Keernicke in Fl. Bras. II, 4 : 320 (1863); Hook. Ic. pl. 
new ser. II, tab. 526 (1848). — « Eriocaulon flaccidum Bong. in Act. Hort. 
Petrop. Se. math. ser. VI, 4 : 636 et 643 (1831), cum tab. 4; — Dupatya 
flaccida O. Kuntze Rev. gen. II: 745 (1891); = Pæpalanthus juniperinus 
Kunth, Enum. pl. III : 512 (1841); — Eriocaulon juniperinum Steud. Syn. 
pl. Cyp. IT : 282 (1855); = E. tortile Steud, 1. c. : 275. 


1 Cf. Bull. Herb. Boiss. 2me ser. V : 1083-84 (1905). 


(30) G. BEAUVERD, PLANTÆ DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 139 


No 708. -— « Saramenha, près Ouro-Preto, Minas Geraës. » — [Reçu en 
octobre 1904, leg. Damazio. — Det. BEAUVERD]. 


Observation. — Espèce exclusivement brésilienne, observée dans les 
provinces de Sao Paolo et de Minas Geraës. — Les échantillons commu- 
niqués par M. Damazio sont en petits boutons non développés. 


61. Pæphalanthus amoenus (Bong.) Koernicke, in Flora Brasi- 
liensis III, A : 316 (1863), cum tab. 42. -— = Eriocaulon amænum Bongard 
in Act. Petrop. sc, math. ser. VI, 1 : 637 (1831); = Eriocaulon longipes 
Martius in Flora, Beibl. 35 (1841); = Dupatay amena 0. Kuntze Rev. 
gen. IT : 745 (1891). 


No 1706. — « Eriocaulonaceæ : Pæpalanthus…. — Campo; près 
Caethé. » — [Avril 1905, leg. Damazıo. — Det. BEAUVERD|]. 


62. Pæpalanthus plumosus (Bongard) Kernicke, in Fl. 
Bras. Ill, 1 : 337 (1863); = Pæpalanthus stellaris Kunth Enum. PI. II : 
5325 (1841); — = P. caryophyllus Mart. ex Koernicke, Fl. Bras. II, 1 : 337 
(1863); — Eriocaulon plumosus Bongard in Act. Peir. Sc. math. ser. VE, 
1 : 632 (1831): — Eriocaulon stellare Guill. in Deless. Icon. select. II : 
59, tab. 97 (1837); = Dupatya plumosa 0. Ktze, Rev. gen. IT : 746 (1891). 


Observation. — Cette espèce présente plusieurs formes différenciées 
par les dimensions des feuilles, leur indument plus ou moins abondant et 
la longueur des pédoncules comparée à celle des feuilles; des deux 
numéros envoyés par M. Damazio, l’un se rapporte à l’une des formes 
décrites (No 1620); l’autre s’en distingue par des feuilles falciformes plus 
courtes et plus rigides et des pédoncules fortement tordus : l’état impar- 
fait des échantillons ne nous permet pas d'affirmer cette dernière deler- 
mination ! 


No 1620. — « Eriocaulonaceæ. — Camarinhos; Ouro Prelo ». — 
[Leg. L. Damazıo. — Det. Beauverp]. 


No 710. — « Eriocaulonaceæ. — Ouro Preto.» — [Leg. L. Damazıo. — 
Det. Brauverp : an spec. distinela ?]. 


Piperaceæ. 


La détermination des représentants de cette famille est due entière- 
ment à M. Casimir de Candolle, que nous tenons à remercier bien vive- 
ment ici pour l’obligeance qu ‘il a mise à faire part de ses résultats pour 
la publication. — Sur 41 numéros communiqués, il s’est trouvé huit 
nouveautés pour la science, dont une espèce et une variété du genre 
Piper, puis quatre espèces et deux variétés du genre Peperomia : cette 
proportion remarquable de nouveautés pour une contrée dès longtemps 


140 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (31) 


visitée par les collecteurs fait ressortir l’avanlage que présente, au point 
de vue des récolles, un séjour prolongé dans un centre flxe, par rapport 
aux voyages à étapes rapides. 


PIPER L. p. p.. 
Sectio Steffensia C. DC. in Prodr. V, 16, 4, p. 251. 


63. PIPER DAMAZII C. DC. n. sp.; foliis modice petiolatis 
glabris oblongo-ovatis basi leviter inæquilatera acutis apice longiuscule 
acuminatis acumine acuto; nervo centrali paullo ultra '/s longiludinis 
suæ nervos adscendentes utrinque 4 mittente; petiolo fere usque ad 
limbum vaginante; pedunculo quam petiolus multo breviore glabro; 
spica florente limbi dimidium fere æquante; bracteæ subcalceoliformis 
verlice inflexo carnoso margine hirsulo et parte inferiore oblonga 
utrinque hirsula; antheris ovalo-acutis fllamenta fere æquantibus: 
sügmatibus linearibus. 

Frutex, ramuli glabri, levissime costulati, spiciferi circiter À ‘/2 mm. 
crassi, in 3 mm. crassis collenchyma continuum zona interna labriforme, 
fasciculi intramedullares 1-seriali, canalis vacuus nullus. Limbi in sicco 
membranacei creberrime pellucido-punctulati usque ad 1% t/2 em. longi 
et 6 ‘/2 cm. lati. Petioli sub limbo 6 mm.. inter limbi latera 2 mm. longi. 
Pedunceuli 3 mm. longi. Spice florentes madefacitæ 3 mm. crassæ. 
Slamina 4; stigmala 3, sessilia. 


N° 1714 (in herb. Cand.). — « Arbrisseau. — Morro de Sao Sebastiao 
pr. Ouro-Prelo. » — [Aprilli, leg. L. Damazıo]. 


64. Piper obliquum R. et Pav., var. SUBEXIMIUM C. DC. var. 
nov.; limbis ovatis basi valde inæquilatera profunde cordatis apice sub- 
allenuato-aculis supra glabris subtus ubiqua hirtellis; lobis conniventibus,. 
petiolis glabris, stipulis tantum margine ciliolalis; baceis vertice hirsutis. 

Suffrutex, ramuli glabri, collenchyma continuum et haud libriforme, 
fasciculi intramedullares 2-seriati, canalis vacuus nullus. Limbi in sicco 
rigidi pellucido-punclati, usque ad 22 cm. a petiolo longi et 13 cm. lati, 
basis lobus longior auriforme. Petioli sub limbo 6 cm., inter limbi latera 
usque ad 5 mm. longi. Pedunculi glabri eirciter 2 t/2 cm. longi. Spicæ 
maluræ inferne 4 mm. crassæ. 


N° 170 (in herb. Cand.). — « Morro de Sao Sebastiao, pr. Ouro-Preto. 
— [Marte, leg. L. Damazıo]. 


PEPEROMIA R. et Pav. 
Folia alterna. 
65. PEPEROMIA PARCIFOLIA C. DC. n. sp.; folüs 


modice petiolalis ovatis basi ima aculis apice acuminatis acumine 
aculo. junioribus supra parce pilosulis dein utrinque glabris, margine 


(32) G. BEAUVERD. PLANTÆ DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 141 


ciliatis, A-nerviis, nervo utrinque nervulos adscendentes tenues plures 
mittente, peliolo glabro; spicis axillaribus terminalibusque in apice 
caulis plerumque foliis orbati ut paniculatim confertis longiuscule 
pedunculalis; floribus haud densis; bractea rotundata centro longiuscule 
pedicellata; antheris rotundatis minutis, filamentis brevibus; ovario 
rhachi impresso obovato sub apice obtuso oblique stigmatifero ; 
rhachis processu sub bacca conico; bacca fere globosa glandulis minutis 
globosis asperulata. 

Herba arboricola ; caules inferne radicantes, superne erecti parce pilo- 
suli, circiter 7 cm. longi, usque ad 2 mm. crassi, in sicco rigidi. Folia 
alterna. Limbi in sicco membranacei, superiores usque ad 2 ‘/2 cm. longi 
et 13 mm. lati, plerique 1-2 cm. longi et 9-12 mm. lati. Petioli circiter 
5 mm., pedunculi usque ad 1 cm. longi. Spice usque ad 3 cm. longæ et 
5/4 mm. crassæ. Bacca sine pseudocupula °/« mm. longa. 


N° 17142 (in herb. Cand.). — «Serra de Ouro-Preto ». — [Marte, leg. 
L. Dauazıo]. 


66. PEPEROMIA SUBRUBRICAULIS C. DC. n. sp.; ;- 


foliis modice peliolalis lanceolatis supra glabris subtus subdense pilo- 
sulis, à-nerviis; petiolo parce pilosulo; spicis in apice caulis axillaribus 
terminalibusque modice pedunculatis, ipsis folia fere triplo superantibus, 
subdensifloris; bractea orbiculari centro subsessili; antheris rotundalis 
filamentis brevibus; ovario rhachi impresso ovato paullo sub apice 
oblique stigmatifero, stigmate parvo glabro; bacca ovata apice apiculata, 
glandulis minutis asperulata. 

Herba rupestris, caulis junior subdense pilosulus dein subglaber, in 
vivo rubescens, inferne radicans el usque ad 2 mm. crassus, superne 
erectus et circiter 16 cm. altus. Folia allerna. Limbi in vivo supra virides 
subtus fere omnino rubri, in sicco rigiduli, superiores usque ad 4 cm. 
longi et 22 mm. lati. Petioli superiores À cm. et pedunculi usque ad 
17 mm. longi. Spicæ circiter 12 cm. long& et 1 mm. crassæ. Rhachis pro- 
cessus conicus bacca multo brevior. Bacca sine pseudocupula °/ı mm. 
longa. 


No 172% (in herb. Cand.). — «Serra Antonio Pereira, rupibus in 
nemore. » — [Leg. L. Damazio!. 


67. PEPEROMIA DAMAZII C. DC. n. sp.; foliis modice 
petiolalis ovalis basi ima acutis apice attenuatis aculis, 3-5-nerviis, supra 
parce pilosulis subtus glabris margine ciliatis; petiolo juniore piloso 
dein glabro; spicis axillaribus terminalibusque pedunculatis, pedunculo 
glabro peliolum superanle, spicis ipsis folii limbum paullo superantibus, 
subdensifloris; bractea orbiculari centro sat: longe pedicellata; antheris 
rotundatis quam filamenta brevioribus; ovario rhachi impresso ovato 
apice oblique stigmatifero, stigmate puberulo; bacca globosa glandulis 
asperulala. 

Herba arboricola; caulis basi radicans, ramuli spiciferi circiter 12 cm. 
longi, fere 2 mm. crassi, superne pilosi, in sicco rigidi. Folia alterna. 
Limbi in sicco membranacei, usque ad 2 t/2 cm. longi et 22 mm. lati. 


u 


142 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (33) 


Petioli superiores 5 mm., pedunculi 15 mm. longi. Spice circiter 5 cm. 
longæ, 1 mm. crassæ. Bacca fere °/ı mm. longa sine pseudocupula. 
Rhachis processus sub bacca sat longus, an post baccam delapsam 
elongatus ? 


No 4710 (in h. Cand.). — « Morro de S. Sebastiao, prope Ouro-Preto.» 
— [Aprilli, leg. L. Damazio|. 


68. Peperomia Velloziana Mig. Syst. p. 88, forma foliis quam 
in typo minoribus, limbis usque ad 4 cm. longis et 16 mm. latis. 


N° 1726 (in h. Cand.). — « Via ab Ouro-Preto ad S. Antonio Pereira, 
ad murum vetustum ». — [Maio, leg. L. Damazıo]. 


69. Peperomia palcipila GC. DC. in Bull. Boiss. ser. 2, t. A, p. 358 
ß LONGISPICA C. DC. n. var.; spicis folia fere dimidio superan- 
tibus; bractea rotundato-elliptica supra centrum peltata. 


N° 1592 (in herb. Cand.). — « Ouro-Preto, in Morro de Sao Sebastiao, 
ad rupes ». — [Leg. L. Damazio]. 


Folia opposita. 


70. PEPEROMIA SUBRUBRISPICA C. DC. n. sp.; foliis 
opposilis vel raro in apice ramulorum ternis, subsessilibus, elliptico- 
rotundis utrinque villosis; spieis terminalibus longiuscule pedunculalis, 
ipsis folia pluries superantibus densifloris; bractea orbiculari centro 
longiuscule pedicellata; ovario rhachi impresso oblongo summo apice 
stigmatifero, stigmate globoso glabro. 

Herba saxicola; caulis junior villosus, postea subglaber, inferne 
radicans superne erectus, dichotome ramosus, usque ad 20 cm. longus, 
2 mm. crassus, in Sicco rigidus et tetragonus in vivo teres. Limbi in sicco 
subcoriacei, usque ad 10 mm. longi et 7 mm. lati. Pedunculi glabri cir- 
citer 13 mm. longi. Spicæ florentes usque ad 53 mm. longæ, fere 2 mm. 
crassæ, in vivo et sicco rubescentes. 


No 1699 (in h. Cand.). — « In Morro de S. Sebastiao, ad saxa » [Marte, 
leg. L. Damazio]. 


71. P. Langsdorffü Miq. ß increscens C. DC. v. XVI, 1, p. 444 
(1869). 

No 1591. (in herb. Cand.). — « Morro de Sao Sebastiao ». — [Leg. 
L. Danazıo]. 


No 1698. — « Prope Cahete, Minas, in rupibus ». — [Marte, leg. 
L. Danazıo]. 


(34) G. BEAUVERD. PLANTÆ DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 143 


: No 1700 (in herb. Cand.). — Alto de Itaculumi, Minas Geraës. » — 
[Leg. L. Damazio|. 


Folia verticillata. 
72. Peperomia blanda Kunth, var. PARVIFOLIA C. DC. n. var.; 
limbis superioribus circiter 2 t/2 cm. longis, À cm. latis, spicis folia 
tantum duplo superantibus. 


No 1590 (in h. Cand). — « Morro de S. Sebastiao ». — Leg. L. Damazıo. 


73. Peperomia galioides Kunth, var. longifolia C. DC. in Prodr. 
v.16, 1, p. 464. 


No 1725 (in h. Cand.). — « Via ab Ouro Preto ad S. Antonio Pereire, 
in rupibus. » — [Leg. L. Damazıo]. 


Meliaceæ. 


Nous devons encore à l’obligeance de M. Casimir de Candolle la déter- 
mination des deux espèces suivantes : 


74. Gabralea silvatica C. DC. in Fl. Bras. XI : 173 (févr. 1878) 
Cf in Monogr. Phan. I : 469 (1878). 


N° 1572 (in herb. Cand.). — [Leg. L. Damazıo. — Det. C. de CaNDoLLE|. 


75. Cabralea polytricha A. Jussieu, var. à affinis (Juss.) C. DC. in 
Monogr. Phan. I : 478 (1878) et Fl. Bras. XI : 179 (févr. 1878); — 
Cabralea affinis A. Jussieu, Mem. sur le groupe des Méliacées : 117 (1830). 


No 1574 (in herb. Cand.). — [Leg. L. Damazıo. — Det. C. de CANDOLLE|. 


Sapindaceæ. 


Les déterminations de cette famille, dues à M. le prof. Dr Radikofer, 
nous ont été obligeamment communiquées par M. Augustin de Candolle : 


76. Serjania erecta Radlkofer, Serj. Monogr. : 160 (1875) non 
Britton (1889); = Paullinia grandiflora Cambessedes in St Hil. Fl. Bras. 
merid. I: 372 (1825), non Serjania grandiflora Camb. (1825). — Ic. in 
Flora bras. XIII. 3 : 299, tab. LXXII (1892). 


No 285 (in herb, Cand.). — [Leg. L. Damazıo. — Det. RADLKOFER]. 


144 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sér.). 1907 (35) 


77. Serjania elegans Cambessedes in St-Hilaire, Fl. Bras. merid.1: 
358, No 4, excl. var. ß (= S. paradoxa Radl.) (1825); Radlk., Serj. 
Monogr. : 130 (1875); Flora Brasil. XIII, 3 : 275 (1892). 


No 961 (in herb. Cand.). — [Leg. L. Damazıo. — Det. RapLkorer]. 


78. Serjania lethalis St-Hilaire, Hist. des Pl. les plus remar- 
quables du Brésil et du Paraguay : 206 et 235 (1824); Radlkofer, Ser]. 
Monogr. : 227 (1875); Fl. Brasiliensis XIIL, 3 : 316 (1892). 


Nos 316 et 1058 (in herb. Candol.).— [Leg. Damazio. — Det. RADLKOFER |. 


Polygalaceæ. 


Les déterminations ci-dessous nous ont été obligeamment communi- 
quées par M. Augustin de Candolle; la détermination du No 1356 a été 
confirmée par M. le professeur Dr Chodat. 


79. Polygala Timoutou Aublet, Hist. pl. Guian. II : 737 Lab. 295 
(1775); DC., Prodr. I: 328 (1824). St Hil. Fl. bras. mérid. II : 23 (1829); 
Bennett in Fl. bras. XII, 3 : 31 (1874), cum tab. XI, 3 et XXX, A; = 
Polygala cuspidata DC. Prodr. I: 328 (1824), p. p.; = Polygala lupulina 
Willd. Spec. III : 880 (1800); = Polygala uliginosa Pers. Syn. II : 272 
(1807). 


N°s 964 et 1071 (in herb. Candol.). — [Leg. L. Damazio. — Del. Aug. 
de CANvOLLE|. 


80. Polygala paniculata L., ß brasiliana L. Am. Acad. V : 402 
(1760); DC. Prodr. I : 329 (1824); Bennett in Fl. Brasil. XVI, 3 : 31 (1874), 
cum tab. XI, fig. II; = Polygala brasiliensis Mart. ex Bennett, I. c. 


(non L.); = Polygala appendiculata et humilis Vellozo, Floræ Flumi- 
nensis VII, tab. 66 et 67 (1827). 
No 1356 (in herb. Barbey-Boissier). — « Ouro-Preto ». — [Leg. 


et det. L. Damazio; vid. Cuopar]. 


81. Polygala ligustroides St-Hilaire, Flora Bras. merid. II : 49 
a: Bennett in Fl. Bras. XIII, 3 : 6 (1874), cum tab. II et XXX A, 
ig. 3. 


N° 974 (in herb. Candol.). — [Leg. Damazio. — Det. Aug. de Canoorre]. 


82. Polygala longicaulis Humboldt, Bonpland et Kunth, Nov. 
Gen. V : 396 (1821); DC. Prodr. I : 327 (1824); Bennett, in Mart. Fl 


(36) G. BEAUVERD, PLANTÆ DAMAZIANÆ BRASILIENSES, 145 


Brasil. XIIL, 3 : 33 (1874), cum tab. XII, fig. I et XXX, A, fig. 32; = 
Polygala Stellera DC., Prodr. I: 327 (1824); = Polygala diversifolia 
Miq. in Linnæa XIX : 128 (1847). non Linn. nec Pohl. 


N° 965 (in herb. Candol.). — [Leg. L. Damazıo. — Det. Aug. de Canporre]. 


83. Polygala angulata (DC). Prodr. I: 328 (1824) ; Bennett in Mart., 
Fl. Brasil. XIII, 3: 41 (1874), cum tab. XIV, fig. IL et XXX, A, fig. 40 ; = 
Polygala Poaya Mart., Spec. mat. med. Bras., fasc. I: 13, tab. 2 et 8, 
fig. 6 (1824) ; = Polygala Bonavisio et P. quinqueangularis Vellozo, Fl. 
Flumin. VII, tab. 64-65 (1827). 


Nos 968 et 1003 (in herb. Cand.), f. typica. 


N° 970 (in herb. Cand.), f. juvenilia. — [Leg. L. Damazıo. — Det. Aug. 
de CANDOLLE]. 


Lythraceæ. 


84. Diplosodon microphyllus Pohl, in Flora (1827) : 151 et PI. 
Bras. I: 93, tab. 76 ; Kohene in Mart., Fl. Bras. XIII, 2 : 335 (1877), cum 
tab. LAI, fig. 10 ; = Friedlandia hirtella Cham. et Schl., Linnæa Il : 352 
(1827) ; = Friedlandia villosula Mart. in herb. ex. Koehne, 1. c. (1877). 


N° 320 (in herb. Candol.). — [Leg. L, Damazıo. — Det. D' KoOEHNE|. 


Œnotheraceæ. 


85. Fuchsia montana Cambessedes in St-Hilaire, Flora Bras. 
merid. II : 273 (1829), tab. 135. — M. Micheli in Mart., Fl. Bras. XII, 2 : 
175 (1875). 


No 4337 (in herb. Barbey-Boissier). — « Arbrisseau ; fleurs à calyce 
rouge et corolle pourpree. Plateau de l’Itaculumi ». — [Leg. L. Damazio. 
— Det. R. CHopar]. 


Gentianaceæ. 


Aux matériaux de cette famille envoyés par M. Damazio, nous joignons 
la détermination d'échantillons provenant des récoltes de M. Gounelle en 
1899 au Minas Geraés ; les collections botaniques de ce savant voyageur 
ont été acquises en 4900 par l’Herbier Boissier. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 2, 31 janvier 1907. 10 


146 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 (37) 


86. Calolisianthus pedunculatus (Chamisso et Schlecht.) 
Gilg, in Engler-Prantl Natürl. Pflanzenfamilien IV, 2 : 101 (1895): = 
Lisianthus pedunculatus Cham. et Schlecht. in Linnæa I : 199 (1826); = 
Lisianthus elegans Martius in Nov. Gen. et Spec. II : 98, tab. 177 (1826); 
Progel in Fl. Bras. VI, 1 : 234 (1865). 


(Sans No). « Fleurs rouges; Caraça (Minas Geraës) altitude 1500 m. » 
Mars 1899. — [Leg. GouneLre. — Det. BEAUVERD]. 


Observation. — Echantillons incomplets, dont l’un, caractérisé par sa 
hampe uniflore et sa corolle dilatée au-dessus du tube, peut être rapporté 
au type de Martius représenté par la planche 177 des Nov. Gen. et Spec.; 
les autres, à hampes multiflores, se distinguent par leur corolle non 
dilatée au-dessus du tube, et constituent des formes de transition condui- 
sant à la variété nouvelle décrite plus bas. — Notons encore, dans l’Her- 
bier Barbey-Boissier, de beaux échantillons typiques récoltés à St-Paul, 
par M. Gustave Perdonnet en 1840-46 et portant le No 70 avec la déter- 
mination : « Lisianthus elegans Mari. B pedunculatus » : l’'éminent mono- 
graphe des Gentianacées, M. le Dr E. Gilg, de Berlin, a vu ces &chantillons 
en 1895 et les a annotés « Galolisianthus pedunculatus (Cam. et Schlechtd.) 
Gilg »; ces échantillons different de tous ceux que nous énumérons (collec- 
tions Gounelle et Damazio) par les divisions de calyce beaucoup plus pro- 
fondes et lancéolées-acuminées et par leur corolle étranglée au-dessus du 
tube, puis largement évasée, conformément à la planche citée de Martius. 


87. Calolisianthus pedunculatus Gilg, var. nov. DAMAZIANUS 
Beauverd, typus in herb. Barbey-Boissier : caulis tetragonus, simplex vel 
ramosus; folia 2 ‘/2-3 1/2 cm. longa, À ‘/2-2 cm. lata, margine subrevolula; 
pedunculi elongati, multiflori vel dichotomi; calyx 8-12 mm. longus, lobi 
carinato-acutiusculi; corollæ miniatæ 3-4 cm. longæ lobi mucronalis 
11-12 mm. longis, 3-4 mm. latis; capsula oblongo-ovata, 6-8 mm. diam. 
et 18-20 mm. longa. 


No 1480. — « Fleurs rouges. Campos élevés près Saramenha (Ouro- 
Preto). — [Leg. L. Damazıo. — Det. BrauveRo]. 


Observation. — L'absence d'échantillons complets ne nous permet pas 
de décrire les racines ni de nous faire une idée de la taille de cette belle 
planie, qui se distingue en outre par ses calyces échancrés à peine au- 
dessous de leur milieu et à lobes carénés obovales-mucronulés à peine 
plus longs que larges à l'époque de la maturité du fruit (longueur totale 
du calyce : 10-12 mm.; longueur des lobes : 6-7 mm., largeur 4-5 mm.); 
les corolles, longues de 3 à 4 cm. jusqu’à la base des divisions, sont étroi- 
tement et longuement obconiques et non point brusquement dilatées 
au-dessus du tube comme chez le type ou plus encore chez le C. pulcher- 
rimus (Mart.) Gilg. — Malgré ces caractères bien saillants, nous ratta- 
chons celte forme, jusqu’à plus ample informé, au C. pedunculatus en 
raison du polymorphisme déjà signalé pour cette espèce, et à la suite des 
comparaisons minutieuses faites avec le type et les formes de transition 
de la collection Gounelle. 


(38) G. BEAUVERD. PLANTÆ DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 147 


88. Calolisianthus pendulus (Martius) Gilg in Engler-Prantl. 
Natürl. Pflanzenfamilien IV, 2 : 101 (1895); = Lisianthus pendulus Mart. 
in Nov. Gen. et Sp. II : 94, tab. 172 (1826); Progel in Mart., Fl. 
Bras., VI, 1 : 233 (1865). 


N° 1523. — « Fleurs violettes. — Morro de S. Sebastiao. Ouro-Preto ». 
[Leg. L. Damazio. — Det. BEAUVERD]. 


89. Limnanthemum Humbkoldtianum Grisebach, Gentia- 
naceæ : 347 (1839) et in DC. Prodr. IX : 140 (1845); Progel in Mart., Fl. 
Bras. VI, 1 : 233 (1865); = Menyanthes brasilica Vellozo, Fl. Flumin. IE: 
75, tab. 70. 


No 4330. — « Fleurs blanches; herbes aquatiques, nageantes. — Morro 
de Crujeiro, Ouro Preto ». — [Leg. et det. Damazio; vid. R. CHopar]. 


90. Dejanira erubescens Chamisso et Schlechted. in Linnæa I: 
95 (1826); Progel in Martius, Flora Bras. VI, 4 : 201 (1865); = Callo- 
pisma perfoliatus Martius in Nova Gen. et Spec. II: 108, tab. 183 (1826); 
— Exacum pallescens Sprengel, Curæ posteriores : 338 (1827). 


No 4554 (p. p., in herb. Barbey-Boissier). — « Fleurs roses — Lagra 
Santa ». — [Leg. L. Damazıo. — Det. BEAUVERD|. 


Observation. — L’envoi de cette espèce recu à l’Herbier Boissier com- 
porte deux échantillons fort diflérents au premier aspect : l’un d’eux 
possède des feuilles libres à la base et aussi longues que leurs entre- 
nœuds (sauf vers le sommet de la tige) ; l’aspect de cette plante rappelle 
beaucoup plus celui du Dejanira nervosa Cham. et Schl. que celui du 
D. erubescens : l'analyse minulieuse des différents organes permet seule 
de se convainere de l'identité spécifique des deux plantes. — L'autre 
échantillon, à feuilles plus petites et soudées jusqu’à leur milieu, appar- 
tient sans conteste au même D. crubescens, var. typica, f. depauperata ! 


91. Dejanira erubescens Cham. et Schlechtd., var. nov. PSEUDO- 
NERVOSA Beauverd, typus in herb. Barbey-Boissier : foliis caulinis 
20-30 mm. long. X 8-10 mm. lat. basi cordatis, vix connalis. 


No 155% (p. p., in herb. Barbey-Boissier). — « Fleurs roses. — Lagra 
Santa » [Leg. Damazio. — Det. Brauverv]. — Gardner n° 4282, prope 
Goyaz, anno 1842. 


Observation. — L’Herbier Boissier possede d’entre les exsiccata de 
Gardner trois vigoureux échantillons récoltés dans la province de Goyaz 
en 1842 et que nous n’hesilons pas à identifier à la nouvelle variété ; 
selon ces échantillons, les feuilles basilaires sont d’abord réduites à l’état 
de simples écailles, qui plus haut donnent lieu à un limbe étroit et très 
allongé, entièrement libre à la base ; ce n’est qu'entre les 5° à 7° paires 
de feuilles que celles-ci deviennent moins longues et plus larges et sont 
obscurément soudées à la base, — Dans sa revision des matériaux de 


148 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (39) 


l'Herbier Boissier en 1895, M. le Dr Ernest Gilg a annoté ces échantillons : 

« Dejanira erubescens » sans aucune distinction variétale. — Le nom 
que nous proposons a surlout pour but d’attirer laltention sur un 
facies particulier du D. erubescens que l’on pourrait facilement confondre 
avec le D. nervosa, qui prospère dans les mêmes stations que son congé- 
nère, et qui ne saurait être non plus confondu avec le Callopisma cordi- 
folium Lhotzky, soit D. erubescens var. cordifolia Progel (Fl. Bras. VI: 
201) dont M. G. Malme a fait une espèce distincte, Dejanira cordifolia 
Lhotzky) Malme, in Arkiv för Botanik I, 12 : 15, cum tab. 2, fig. 5 (1904). 


Gesneriaceæ. 


92. Corytholoma magnifica (Otto et Dietr.) Fritsch in Engler- 
Prantl, Natürl. Pflanzenfamilien IV, 3 b : 180-181 (1895) ; = Gesneræ 
magnifica Otto el Dietrich in Allg. Gartnzeit. I: 265 (1833) ; in Mart. 
Fl. Bras. VII, I : 380 (1864), cum tab. LXII ; = Gesnera bulbosa Hook. 
Bot. Mag. tab. 3886, non Gawler ; — ? Gesnera Houttei Dumort. in 
Bull. Acad. Brux. II : 362 (1862). 


No 350 A. — « Fleurs rouges ; sur les rochers. Itaculimi », [Leg. et det. 
Damazıo]. 


Observation. — Le spécimen cité diffère notablement de la planche du 
Flora Brasiliensis par ses calyces à sinus aigus et ses dents beaucoup 
plus longues, et ses corolles dépourvues de bourrelet à la naissance de 
la lèvre supérieure. Ce type est d’ailleurs polymorphe. 


93. Corytholoma Sceptrum (Martius) Decaisne, Revue horticole 
3e ser. IE: 467 (1848) ; Fritsch, in Engler-Prantl Natürl. Pflanzenfamilien, 
IV, 3 b.: 181 (1895) ; = Gesnera Sceptrum Martius in Nova Gen. et 
Spec. III: 33, tab. 214 (1829) ; in Fl. Bras. VIIL I: 370 (1864) ; = Ges- 
nera fragilis Pöpp. et Endl., Nov. Gen. III: 7. 


N° 1525. — « Fleurs couleur de chair. — Ouro-Preto ». — [Leg. 
L. Damazıo. — Det. BEAUVERD]. 


Observation. — Les échantillons examinés se rapportent à une forme 
remarquable par ses feuilles plus grandes et la couleur de la corolle. — 
Espèce polymorphe, commune aux flores du Brésil méridional et du Para- 
guay (D' Hassler : Nos 332, 3613, 4501 et 6022 in herb. Barbey-Boissier). 


9. CORYTHOLOMA TRIBRACTEATA (0. et D.) Beau- 
verd, nom. nov.; — Gesnera tribracteata Otto et Dietrich in Allgem. 
Gartenzeitung II : 194 (1834) ; in Flora Bras. VIII, IL : 356 (1864), cum tab. 
60, fig. II; = Rechsteineria tribracteata Klotsch ex Hanstein, in Mart. 
Fl. Bras. VII, I: 356 (1864). 


(40) G. BEAUVERD. PLANTÆ DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 149 


No 1524. — « Fleurs rouges. — Campos élevés, près Serra da Piedade ». 
— [Leg. L. Damazıo. — Det. Brauverp|. 


95. Corytholoma rupicolum (Mart.) Decaisne, in Revue Horti- 
cole 3me ser. III : 467 (1848); = Gesnera rupicola Martius, Nov. Gen. et 
Sp. II : 30, tab. 213 (1829); Hanslein, in Mart. Fl. Bras. VIII, 1 : 358, cum 
tab. 59, fig. 2 (1864). 


No 1522). — « Fleurs rouges. — Alto da Serra de Piedade, sur les 
rochers ». — [Leg. Damazio. — Det. BrauveRb|. 


96. Paliavana prasinata (Ker Gawl.) Bentham in Bth. et Hook. f.. 
Gen. pl. II: 1003 (1848); Fritsch, in Engler-Prantl. Natürl. Pflanzenf. IV, 
36 : 179 (1895); — Gesnera prasinata Ker in Bot. Reg. tab. 428 (1819); 
— Codonophora prasinata Lindl. in Bot. Reg, tab. 1110 (1827); Hanstein, 
in Mart. Fl. Bras. VII, 1 : 396 (1864): — Prasanthea prasinatha Decne. 
in Rev. Horticole 3e ser., vol. II : 467 (1848). 


N° 1543. — « Arbrisseau; fleurs verdätres avec des taches sombres. — 
Campo, Serra de Ouro-Preto ». — [Leg. et del. Damazıo; vid. BEAuvERD]. 


Observation. — Dans la monographie des Gesnériacées d’Engler- 
Prantl Pflanzenfamilien, le Dr Fritsch place cetle espèce dans la tribu des 
Gesneroideæ-Kohlerieæ sur l'attestation de Hanstein; il fait toutefois 
remarquer que si la plante possède le rhizome tubéreux que lui attribue 
Decaisne (Rev. horticole, 3me ser. vol. II: 467, 1848), sa place dans le 
système doit être transférée dans la tribu des Gesneroideæ-Sinningieæ. — 
Il appartient aux botanistes brésiliens de nous renseigner sur ce point 
intéressant : nos matériaux d’herbier ne possèdent pas d'organes sou- 
terrains. 


Scrophulariaceæ. 


La monographie des Serophulariacées brésiliennes date de 1862, époque 
à laquelle J.-A. Schmidt signalait pour ce pays un total de 153 espèces 
réparties en 11 tribus dans les genres suivants : 1 Verbascum (natura- 
lisé ?), 20 Angelonia, 1 Alonsea (naturalise ?), 16 Schwenkia, 1 Browallia 
(subspontané ?), 11 Brunfelsia, A Geochorda, 1 Veronica, 5 Scoparia, 
1 Linaria, À Antirrhimum (naturalisé ?), 1 Russelia, A Escobedia, 2 Phy- 
socalyx, À Melasma, 2 Alectra, 3 Esterhazya, 6 Gerardia, 11 Buddleia, 
1 Micranthemum, A Hydranthelium, 4 Beyrichia, 1 Gratiola, 1 Capraria, 
5 Conobea, À Ildefonsia, 14 Stemodia, 26 Herpestis, 1 Bacopa, 1 Tetrau- 
lacium, 2 Vandelia, À Torenia, A Castilleja, 1 Eufragia, 1 Trixago et 
5 Buechnera (cf. Flora Br asiliensis, vol. X. pp. 228-339). 

Depuis cette date, les chiffres ci-dessus ont subi de sensibles modifi- 
cations tant par l'apport de nouvelles espèces provenant d’une explo- 
ration loujours plus active des immenses contrées du Brésil, que par 
les remaniements nécessités par une conception plus rigoureuse des 


150 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (41) 


limites mêmes de la famille des Scrophulariacées : c’est ainsi que le 
groupe des Buddleia a été exclu de cette famille pour étre rattaché à 
celle des Loganiacées, tandis que dans la récente publication des Natür- 
lichen Pflanzenfamilien d’Engler et Prantl, le monographe des Scrophu- 
lariacées M. de Wettstein a réuni les Herpestis (1805) et les Bacopa 
(1775), sous la dénomination commune de Bacopa créée par Aublet trente 
ans avant que le nom d’Herpestis fut donné par Gärtner à la majeure 
partie des espèces de ce genre. En outre, le genre Eufragia (Grisebach. 
1844), dont un représentant est spontané au Brésil, doit porter le nom 
plus ancien de Parentucellia (Viviani 1824), et l’ancien genre Alectra 
(Thunberg 178%) devient une section du genre Melasma Berg (1767) ; le 
nom de Beyrichia Cham. et Schlechtend. (1828) doit faire place à celui 
plus ancien d’Achetaria (1827) des mêmes auteurs. Enfin, les deux Van- 
dellia (L. 1767) sont réunis au genre Lindernia All. (1755) à titre de 
section, tandis que le Trixago apula Stev., d’origine européenne, doit 
porter le nom de Bellardia apula All. 

— D’entre les échantillons d’herbier que nous a aimablement commu- 
niques M. Damazio, nous avons eu le plaisir de distinguer deux nouveautés 
pour la science, dont l’une est une espèce remarquable du groupe impor- 
tant des Stemodia et l’autre. une variété notable de l’ancien Herpestes 
Salzmanni Bentham (actuellement Bacopa Salzmanni Chod.) dont elle se 
distingue à première vue par ses corolles bleues et ses pédicelles deux 
fois plus longs que les feuilles. 


97. Esterhazya splendida Mikan, var. a latifolia Benth. in DC. 
Prodr. X : 514 (1846) ; = Esterhazya campestris Spix et Martius, Reise 
1: 397 ; — Virgularia campestris Martius, Nov. Gen. et Sp. III: 7, tab 
203 (1829). 


No 158%. — « Petit arbrisseau ; fleurs orangées, tachetées de rouge. — 
Campos élevés de Maria Soares, près Ouro-Preto. Avril 190% ». — [Leg. 
L. Damazıo. — Det Damazio et BEAUVERD|. 


Observation. — D’après les anciennes règles de nomenclature, cette 
variélé aurait dû porter le nom de « var. campestris (Spix et Martius) » 
en raison du principe du droit de priorité. Toutefois, le Congrès de 
Nomenclature botanique de Vienne 1905 ayant admis le point de vue 
par lequel un nom de subdivision de l'espèce est valable dès sa premiere 
publication, sans égard à la synonymie éventuelle dans un rang où la 
nomenclature binaire est applicable, il en résulte que le nom de « var. 
latifolia Bentham » reste valable. 


98. Esterhazya splendida Mikan, var. 8 vulgaris Benth. in DC. 
Prodr. X : 514 (1846); — Esterhazya splendida Mikan in Delect. Fl. et 
Faunæ brasiliensis, tab. V (1820); — Virgularia splendida Martius, Nov. 
Gen. et Spec. II: 11 (1829); = Gerardia Cæsarea Cham. et Schlecht. in 
Linnæa Ill : 16 (1828). 


No 1582. — « Petit arbrisseau; fleurs rouges. — Campos élevés pres 
Saramenha. » — [Avril 1904; leg. et det. Damazıo]. 


(42) G. BEAUVERD, PLANTÆ DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 151 


Observation. — A cette même variété doit se rattacher le No 97 des 
« Plantes du Brésil récollées par M. Gustave Perdonnet en 1840-46 », 
provenant de St-Paul et fautivement nommé Esterhazia macrodonta 
Cham. et Schl. in Herb. Barbey Boissier. 


99. Esterhazya macrodonta Chamisso in Linnæa VIII : 26 
(1833). 


No 1583. — « Sous arbrisseau. — Fleurs couleur de chair, tachetée de 
rouge; Alto de Itaculmi. Campo. » — [Leg. L. Damazio. — Det. Brauverp]. 


Observation. — Les échantillons de M. Damazio sont faciles à distinguer 
de l'E. splendida var. à angustifolia Bentham tel qu'il a été représenté 
dans la belle planche de Martius (Nov. Gen. et Spec. III, tab. 204) sous le 
nom de Virgularia montana Martius : les côtes du calyce se prolongeant 
en longues dents subulées suffisent, avec les pédoncules allongés, à dis- 
tinguer nettement cette espèce de la précédente; comme celle-ci, du 
reste, elle paraît offrir plusieurs formes quant aux dimensions des 
feuilles et la couleur des fleurs. 


100. STEMODIA DAMAZIANA Beauverd, sp. nov. — Typus 
in Herb. Barbey-Boissier. — Suffrutex 20-30 cm. altus, a basi laxe ramosus; 
rami teretes, canescenti-villosi; folia breviter petiolala, 3 natim verticillata 


A : fragment moyen d'un rameau fleuri (légèrement grossi); B : élamine vue de dos (grossie 
8 fois); C : corolle développée, montrant l'insertion des étamines didynames, dont les 
2 plus longues insérées au-dessous des plus courtes (grossie d'1/#); D : calyce et son 
style (grossi 2 1/2 fois), avec stigmate recourbé après l’anthöse, vu de dos en st. et de 
face en st” (grossi 5 fois); E : semence (grossie 30 fois). G. BrAuvero ad nat. del. 


v 


152 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (43) 


vel opposita, 1 ‘/2-4 cm. longa, 1-3 cm. lata, ovata, obtusiuscula, grosse 7-9 
crenata, basi late cuneata, supra hirto-scabriuscula, subtus præcipue ad 
nervos villosa. Flores axillares, oppositi vel verticillati, pedicellati; 
pedicelli filiformes, 1 ‘2-2 cm. longi, erecio-patentes, subpubescentes, 
ebracteati; calyx 5-parlitus, segmentis lanceolato-acuminatis hirsulis, 
5 mm. long. À 'e-2 lat.; corolla coerulea, 15-18 mm. longa, tubo atte- 
nuato intus hirto, limbi lobis brevibus rotundatis; slamina didynama, 
inclusa, filamenta villosa 5-7 mm. longa; stylus 7-8 mm. longus, stigmate 
lamellato, reflexo; capsula oblonga, glabra, demum Avalvis, calyce 
longior. Semina numerosa, ovata, reticulato-rugosa, fusca. — Floret dec. 
mart. (teste Damazio). 


No 294. — « Fleurs violettes; Morro de Sao Sebastiao. — Fleurit de 
décembre à mars ». [Leg. L. Damazıo. — Det. BeauvEeRD|. 


Observation. — Voisine du Stemodia trifoliata, cette nouvelle espèce 
s’en distingue très nettement par son port à feuilles presque aussi larges 
que longues et {rès grossièrement crénelées, ses pédicelles plus courts que 
les feuilles et ses fleurs beaucoup plus grandes. En outre, ses tiges à 
section cylindrique, ses anthères peltées et ses élamines à filet longuement 
velu à la base (voir figure analytique ci-jointe) contribuent à lui assigner 
une place bien distincte dans le groupe des Stemodia brésiliens. 


101. Escobedia scabrifolia Ruiz et Pavon, Syst. Veg. fl. peruv. 
et chil. : 159 (1798); Schmidt in Mart., Fl. Bras. VIII, I: 269 (1862), cum 
tab. 45; — Buchnera grandiflora L. fil. Suppl. : 287; = Silvia curialis 
Vellozo Fl. Flumin. I : 55, tab. 149. 


No 110. — « Herbe; fleurs blanches. — Serra de Ouro-Preto ». — Leg. 
et det. L. Damazıo; vid. Beauvern)]. 


Observation. — L’aire connue de cette plante, autrefois exclusivement 
brésilienne (prov. Goyaz, Minas Geraës et St-Paul), s'étend actuellement 
au Paraguay d’après les résultats des belles explorations botaniques de 
ce pays par M. le Dr Hassler (Plantæ Paraguarienses, No 4851, oct. 1900). 


(A suivre). 


153 


SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE 
Compte rendu des séances 


PAR 


Gustave BEAUVERD 


299 séance. — Lundi 14 janvier 190%. — Ouverte à 
8 h. ‘/2 dans la salle de bibliothèque de l’Institut botanique, Université, 
sous la présidence de M. Augustin de Gandolle, président. 

Après une remarque du secrélaire concernant le renvoi nécessaire, au 
prochain compte rendu, d’une communication de la séance du 10 décem- 
bre 1906, le procès verbal de la 298me séance est adopté. — Les publi- 
ealions suivantes sont déposées sur le bureau : 


Dons d'auteur (reçus avec reconnaissance) : M. C. G. Lloyd, Cin- 
cinnati, U. S. A., The Tylostomæa (Cincinnati 1906) ; Index of the Myco- 
logical Writings, vol. I, 1898-1905. — ALLEMAGNE: Botan. Centralblatt, 
nes 46-47-48 (1906) ; Verzeichnis des Kgl. Lyceum Hosianum zu Brauns- 
berg: « De Genere Hirza » ; Arbeiten aus dem. botan. Instit. des Kgl. 
Lyceum Hosianum zu Braunsberg : « De Genere Heteropteryge » (Brauns- 
berg 1906) ; BELGIQUE : Bulletin de la Soc. royale de botanique de 
Belgique, vol. 42, années 1904-1905 (Bruxelles 1906); COSTA-RICA : 
Boletin de la Societad nacional de Agricultura de Costa-Rica, Nos 9 et 10 
{San José de Costa-Rica), 1906) ; ETATS-UNIS : Mycological Notes, 
Nos 49-23 (Cincinnati, Aug. 1906) ; FRANCE : Annales de la Société bota- 
nique de Lyon, tome XXX (Lyon 1906) ; Revue Scientifique du Bourbon- 
nais el du Centre de la France, XIX, (Moulins 1906) ; ITALIE : Bulletino 
del Labor atorio en Orto botanico di Siena (Sienne 1906) ; SUISSE : Bulle- 
tin de l’'Herbier Bossier, N° 12 de 1906 et 1 de 1907 ; Bulletin de la 
Société d’Horticulture de Genève, 51, No 12 (déc. 1906) ; Le Jardinier 
Suisse, Nos 12 de 1906 et 1 de 1907. 


RAPPORT PRÉSIDENTIEL POUR 1906. M. Augustin de Candolle 
doune lecture du rapport présidentiel prévu à l’art. 9 des nouveaux 
staluts. Après avoir constaté que l’année 1906 a été généralement bonne 
pour notre Société, M. le président a le regret de rappeler la mort de 
l’un de nos plus anciens membres actifs, M. le Dr Gustave Gœgg, et de 
notre ancien membre correspondant, M. F.-O. Wolf, de Sion, auteur de 
divers travaux sur la flore du Valais. En revanche, deux nouveaux mem- 
bres actifs ont été agréés en la personne de MM. Jules Micheli et Fran- 
cois Turrettini ; en outre MM. Philibert Guinier et Mare Le Roux ont été 
nommés membres correspondants. 


154 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sen.) 1907 (304) 


Le fait le plus saillant de la vie administrative de la Société a été son 
inscription au Registre du Commerce, suivant ainsi l'exemple donné par 
d’autres sociélés scientifiques : lorsque le futur bureau aura rempli les 
formalités requises par la loi, notre société pourra « ester en juslice pour 
« allaquer ou se défendre ; elle pourra non seulement recevoir des dons 
. et des legs comme par le passé, mais en outre elle sera mieux placée 
« qu'auparavant pour exiger l'exécution de ces derniers dans le cas, fort 
« improbable d’ailleurs, où les héritiers refuseraient de les acquitter 
« spontanément ». Cette inscription a nécessité un léger remaniement 
des statuts, qui ne contenaient pas toutes les indications requises par le 
Code, et le Comité a profité de cette mise au point pour proposer de pré- 
ciser les termes de l’art. 8 relatif à la durée des fonctions au même poste 
d’un membre du Comité, puis d'introduire un article nouveau instituant 
un fonds de réserve inaliénable. 

L'activité scientifique s’est manifestée d’une manière particulièrement 
intense dans le domaine de la floristique régionale. Outre deux herbori- 
salions fructueuses ayant abouti l’une à la découverte du Fumana ericoides 
à la montagne de Veyrier (lac d'Annecy), l’autre a la constatalion d’inté- 
ressantes unités nouvelles pour la flore du Roc de Chère, — toutes 
trouvailles dues à la sagacité de notre éminent collègue correspondant 
M. Ph. Guinier, — de nombreux travaux floristiques ont animé nos 
séances mensuelles par l'organe de nos membres actifs MM. Briquet, 
Romieux, Chenevard, Lendner, Chodat, Beauverd, ou de distingués 
membres correspondants tels que MM. le Dr Huber, P Gave et Ph. Gui- 
nier. — Les communications se rallachant aux autres branches de la 
botanique ont été plus importantes que nombreuses. Il convient de citer 
tout spécialement celles de M. Bertrand sur le Miellat ; de M. Chodat 
1° sur la régulation osmotique pendant la caryocynèse, 2° sur une thèorie 
nouvelle de la nitrification par les Bactéries, puis 3° sur une importante 
question de paléontologie végétale où le conférencier a développé des 
vues nouvelles sur le groupe des Ptéridospermes ; de M. Augustin de 
Candolle sur le dimorphisme foliaire de Paulownia imperialis ; de 
M. Penard 1° sur le mode de locomotion d’un curieux organisme micros- 
copique, 2° sur le mouvement des Diatomées ; de M. Viret sur le Campa- 
nula Medium ; de M. Casimir de Candolle sur l’autonomie de la floraison 
dans broussonetia papyrifera, et de M. le Dr Hassler sur les agissements 
d’un insecte dans les forêts vierges du Paraguay. 

Ce rapport complet et très applaudi a été adopté à l’unanimite par 
l'assemblée. 


RAPPORT DU TRESORIER. — M. Henri Romieux donne l’expose des 
comptes de la Société durant 1906 ; selon l’usage, décharge sera donnée 
de la gestion financière après le rapport des vérificateurs des comptes, à 
la séance prochaine. 


RAPPORT DU BIBLIOTHECAIRE-ARCHIVISTE. — M. le D' Louis 
Viret soumet son rapport qui constate que, dans le courant de 1906, les 
échanges de nos publications avec celles des sociétés correspondantes se 
sont effectués dans de bonnes conditions. Soixante sociétés ou institu- 
lions savantes ont envoyé leurs publications, et le compte rendu mensuel 
des séances a élé envoyé régulièrement à 34 sociétés (36 en 1905), 


(302) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 155 


43 membres actifs (42 en 1905), 12 membres correspondants (11 en 1905) 
et 8 membres honoraires (6 en 1905). — Cet échange a valu un apport 
de 146 brochures ou volumes inscrits, outre un certain nombre de Nes 
non encore classés; le Bullelin de la Société botanique de France a été 
complete par l’envoi de tous les volumes compris entre les années 1894 
à 1900, à la seule exception du No 10 de 1898. — Comme par le passé, 
plusieurs botanistes ont fait un don apprécié de leurs travaux ou de 
de diverses brochures. — Une vingtaine de volumes ont élé reliés; la 
bibliothèque est peu fréquentée. 

En terminant son rapport, le bibliothécaire-archiviste remercie 
M. Chodat pour toutes les facilités qu’il lui a accordées pour l'entretien 
de la bibliothèque. 

— Ce rappport, mis aux voix, a été adopté à l’unanimité, 


ÉLECTION DU COMITÉ. — Conformément à l’article 8 des statuts 
adoptés en séance du 12 novembre 1906, le comité pour 1907 est élu au 
scrutin secret; il est composé comme suit : 


Président : M. Henri Rouıeux. 

Vice-président : M. le Dr Louis Virer. 

Secrétaire : M. Gustave BEAUVERD. 

Trésorier : M. Edouard Hausser. 
Bibliothécaire-Archiviste : M. le Dr A.-Maurice BouBIER. 


MM. Nitzschner et Dr Boubier fonclionnaient comme scrulateurs; et 
MM. Nitzschner ei D' Penard sont nommés vérificateurs des comptes. 

La commission des herborisations reste composée du nouveau bureau 
assisté de MM. Guinet, D" Lendner et prof. Martin. 


PLANTES INEDITES POUR LA MONTAGNE DE VEYRIER (ALPES 
D’ANNECY)!. — M. Gustave Beauverd présente les plantes suivantes 
récollées en compagnie de M. Ph. Guinier au cours d’une excursion 
effectuée le 19 juillet 1906 à la montagne de Veyrier : 


Melampyrum nemorosum L. : lisière des forêts au-dessus de- 
la station de Sur les Bois, vers 700 m. (défilé de Saint-Clair); signalé en 
outre, mais non publié, sur le versant W. (lisière du lac), non loin du lieu 
dit « Maison de J.-J. Rousseau. » — Plante nouvelle pour la circonscrip- 
tion floristique de la Tournetie, et provenant sans doute du massif des. 
Bauges où celte espèce est très commune jusqu’au pied de la chaine du 
Semnoz; les autres stations connues de ce Mélampyre dans les Alpes 
d’Annecy sont confinées au revers Sud-Est de la chaine des Aravis, où 
elle constituent un prolongement de l’aire de cette plante dans le bassin 
N.-W. de l'Isère. 


Pyrola media Sw. : forêts à la base du Mont-Baron, vers 800 m.! 
défilé de Saint-Clair ; en outre, chainon du Beauregard, vers 1200 m. ! — 
Plante peu observée dans les Alpes françaises, récoltée ailleurs dans le 
massif de la Tournetie au Roc de Chère et aux Cruet (inédit). 


1 Communication faite en séance du 10 décembre 1906, et dont la publication: 
a dû être renvoyée pour cause de manque d'espace. [Red.]. 


156 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (303) 


Epilobium collinum sur l’urgonien décalcifié du Mont-Baron. 
vers 1000 m., vallée du Fier. — Plante silicicole peu observée dans les 
Alpes d’Annecy et nouvelle pour la circonscription de la Tournette ! 


Hieracium elongatum Willd. : près du sommet de Beauregard, 
vers 1240 m.; celte espèce, commune dans les pâturages de la region 
alpine, n’avait jusqu'alors jamais été signalée à si basse altitude dans les 
Alpes d’Annecy. La presence de cette plante dans une localité où prospè- 
rent encore les Quercus pubescens, Rhamnus carthartica, Cerasus 
Mahaleb (sommet du Beauregard à 1248 m. !), etc. rappelle les stations 
analogues et plus méridionales du Jura savoisien, tandis que l'existence 
d'assez nombreux pieds de Juniperus nana au sein de cette association 
contribue à en faire ressortir le caractère exceptionnel. 


NOTES BIOLOGIQUES SUR QUELQUES PLANTES DU PARAGUAY. 
— M. le Dr Hassler fait circuler quelques spécimens de ses belles collec- 
tions botaniques du Paraguay et accompagne ses présentations d’inleres- 
santes explications. — C’est ainsi que l'assemblée peut examiner le plus 
petit des palmiers connus, le Gocos liliputiana, haut de 25 à 35 cm. 
et présenté en fruits parfaitement mûrs. — Cet arbre minuscule présente 
la particularité d'être souterrain : ce n’est qu'à partir de la spathe que 
les organes végétatifs deviennent aériens. 


L’Acanthococos Hassleri B. Rodriguez est comme le précé- 
dent un palmier nain (35 à 40 cm.) à tronc souterrain; espèce spines- 
cente. présentée en fruits mürs. 


Le Ceiba Glaziovii, Bombacée à gros fruits, fournit un beau coton- 
soie utilisé par les indigènes. 


L'Eupatorium læve est une Composée produisant de lindigo; 
le conférencier fait circuler un petit flacon de cette substance produite par 
la préparation de 20 kilos de feuilles. 


Comme exemple de contrastes chez le mode de dispersion des 
semences, M. Hassler met en opposition les fruits à grandes ailes d’une 
Bignoniacée considérée comme vouée à la propagation par le vent, et 
ceux d'une Pédaliacée, le Martinia lutea, dont les curieux carpelles 
sont munis de grandes cornes ou crochets propres à être retenus par la 
toison du bétail. 

Pour terminer, et après avoir fait circuler un légume de Poinciana 
regia et un fruit de calebasse fort habilement travaillé par un artiste 
indigène, notre collègue nous fait part de ses observations personnelles 
sur le processus de propagation des semences de lÆchmea pulchra Mez, 
Broméliacée parasite sur de très hauts arbres, et dont les fruits charnus 
groupés en épi sont contenus à l’intérieur du rachis tout en se prolongeant 
à l'extérieur en un appendice formé par le calyce. Or, selon les observations 
de notre sagace correspondant, cet appendice est utilisé, par une chauve- 
souris frugivore, pour l'extraction des fruits dont elle est friande et dont 
elle dépose les semences par les excréments sur les branches du som- 
met des grands arbres où elle passe le jour ceux-ci constituent les 
seules stations où la plante puisse se développer normalement. — En 


(304) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 157 


étudiant les excréments de cette chauve-souris, M. le D: Hassler y à 
constaté la présence d’autres semences de Ficus, d’Urticacees et de Bro- 
méliacées. — L'auteur fait alors circuler deux flacons dont l’un contient 
les fruits d'Æchmea pulchra munis de leur appendice et l’autre les appen- 
dices complètement isolés; il nous présente ensuite, de la même plante, 
un épi fructifère, dépouillé par la chauve-souris : celle-ci, comme il a été 
dit, appartient à un groupe frugivore qui a été découvert au Paraguay 
depuis dix ans seulement; c’est le Glossophaga soricina (Pallas). 


CONTRIBUTIONS A LA FLORE DES BAUGES TIRÉES DE L’HERBIER 
DU CARDINAL BILLIET (CHAMBERY). — M. l'abbé Gave, qui a 
consacré environ 25 jours de l’année 1905 à relever dans l’Herbier du 
Cardinal Billiet les stations des plantes de la Savoie, a eu l’obligeante 
amabilité de nous communiquer les listes suivantes concernant la flore: 
des différentes chaînes des Bauges. 

Avant de les énumérer, il convient de faire remarquer 1° que d’entre 
les collecteurs, ni le Cardinal Billiet, ni l’abbé Rosset, ni J.-J. Perret 
d’Aix-les-Bains n’ont signé leurs éliquettes; l'abbé Jouty les signe 
quelquefois, ainsi que quelques autres dont les noms sont généralement 
indiqués; 2° le nom de « Chabert » fréquemment cité, se rapporte à un 
avoué de Grenoble, et non au Dr Chabert de Chambéry, dont les résultats 
de ses fructueuses herborisations dans les Bauges ont élé partiellement 
publiés d’autre part. 


I. GRAND REVARD (Bauges). — Acer platanoides; Acer pseudo-platanus ; 
Aconitum Anthora; Aconitum lycoctonum ; Amelanchier vulgaris; Arabis muralis; 
 Arabis Thaliana (au Corsuet!); Arbutus uva ursi (à Mouxy); Arnica montana (côté 
de Trevignin); Asarum europæum ; Asperula odorata (à Mouxy); Asplenium Halleri 
(au Pertuiset) ; Aster alpinus; Aster Amellus (au Corsuet et au Biolay). Blechnum 
spicant (côté de Trévignin) ; Brunella grandiflora (au Corsuet) ; Buphthalmum gran- 
diflorum (au Corsuet) ; Bupleurum longifolium (à Mouxy) ; Calamagrostis argen- 
tea (sur Mouxy) ; Campanula rhomboidalis; Cardamine amara (à Mouxy); Carduus 
defloratus (au Pertuiset) ; Carex alba; Centaurea montana; Chrysanthemum corym- 
bosum; Chrysanthemum maximum (au Corsuet) « à mon avis, ce n’est que l’aira- 
tum DC. » (P. Gave); Chrysosplenium oppositifolium ; Colutea arborescens (au 
Corsuet); Convallaria multiflora; Convalaria verticillata ; Cyclamen europæum (au 
Pertuiset); Cytisus Laburnum; Daphne laureola (à Mouxy); Daphne mezereum; 
Dentaria digitata; Dentaria pinnata; Dianthus silvestris; Digitalis parviflora; 
Draba aizoides; Epipactis ensifolia; Epipactisrubra; Erigeron alpinus; Erythr&a 
Centaurium (à Mouxy); Euphorbia falcata (à Mouxy); Filago germanica (à 
Mouxy); Genista tinctoria (au Corsuet); Gentiana campestris; Gentiana ciliata 
(Mouxy); Gentiana lutea; Gentiana verna; Geranium silvaticum; Gnaphalium 
dioicum: Helianthemum Fumana (à Mouxy), et canum (sur Trevignin); Hera- 
cleum sphondylium, var. stenophyllum Gaud. (côté de Trevignin); Hieracium 
umbellatum (à Mouxy); Isatis tinctoria (à Mouxy); Kernera saxatilis (côté de 
Trevignin); Laserpitium gallicum (sur Trevignin); Laserpitium latifolium ; 
Laserpilium siler; Lathyrus heterophyllus (au Corsuet); Lilium martagon; Loni- 
cera alpigena; Lonicera cœrulea (au-dessus de Mouxy); Lonicera etrusca (au 
Corsuet); Lonicera nigra; Lunaria rediviva (au col de la Creuse) ; Luzula flavescens 
(sur Trevignin); Lychnis silvestris, Lysimachia nemorum; Melampyrum 
nemorosum (au Corsuet); Melampyrum silvaticum; Melica uniflora (à Mouxy); 


1 Les stations du Corsuet appartiennent à la circonscription du Jura savoisien. 
(Red.) 


158 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sür.). 1907 (305) 


Melittis melissophyllum (à Mouxy); Mespilus germanica (au Biolay, près d’Aix, 
pentes inférieures du Revard); Mcehringia muscosa (à Mouxy); Neottia nidus 
avis; Odontites lutea (au Corsuet); Ononis natrix (à Mouxy); Orchis conopea; 
Orchis globosa; Orchis pyramidalis (au Corsuet); Orchis ustulata (pentes infé- 
rieures); Peucedanum cervaria (au Corsuet): Peucedanum oreoselinum (au 
Biolay, pentes inférieures); Phalangium liliago; Phalangium ramosum ; Potentilla 
caulescens (à Mouxy); Primula auricula; Ranunculus lanuginosus (côté de Tré- 
vignin); Rhamnus alpina (au Pertuiset); Ribes alpinum; Rosa alpina et sa var. 
lagenaria: Rosa glauca: Rubus glandulosus Bill. non Rchb.; Rubus saxatilis; 
Sambucus racemosa: Saxifraga cuneifolia: Saxifraga rotundifolia; Seilla bifolia 
(à Mouxy); Senecio Fuchsii (côté de Trévignin): Seseli coloratum (au Biolay et 
au Corsuet) ; Sonchus alpinus; Sorbus Aria; Sorbus chamæmespilus ; Spiræa Arun- 
cus; Taxus baccata (sur Trevignin); Teucrium montanum : Thalictrum aquilegi- 
folium ; Thesium alpinum; Trifolium ochroleucum (à Mouxy) ; Trollius europæus; 
Valeriana tripteris; Valeriana montana; Veronica urticifolia (au Pertuiset). 


II. MONT-NIVOLET. — Adenostyles albifrons; Adenostyles alpina; Alche- 
milla alpina; Alsine verna; Amelanchier vulgaris; Anthyllis montana; Arabis 
alpina; Arbutus uva ursi; Arnica montana et sa var. alternifolia que l’abbe 
Jouty a récoltée auprès des premiers chalets du Nivolet!; Bellidiastrum Micheli; 
Campanula rhomboidalis; Carduus defloratus; Centaurea montana; Centhran- 
thus angustifolius (côté de Verel): Chærophyllum hirsutum; Chrysanthemum 
corymbosum (au-dessus de Verel); Chrysoplenium alternifolium (Chabert); Cory- 
dalis fabacea (au-dessus de Verel [Chabert]); Cotoneaster vulgaris; Cyclamen 
-europæum (pentes inférieures. côté de Chambéry); Daphne alpina; Dentaria 
digitata; Dentaria pinnata; Digitalis grandiflora; Draba aizoides; Equisetum 
sylvaticum; Fragaria collina var. dumetorum Jord. (près de la cascade de Jacob 
|Songeon]); Gentiana verna;: Geranium silvaticum; Gnaphalium dioicum; 
Homogyne alpina; Kernera saxatilis (au col de la Doria); Laserpitium 
Siler; Lathyrus tuberosus (près de la cascade de Jacob) ; Leucanthemum atratum 
(à la montée du Croc [Jouty]): Leucoium vernum; Lilium martagon ; Linum alpi- 
num; Lonicera alpigena; Lonicera nigra; Luzulaflavescens (à la Gornaz); Luzula 
maxima; Lysimachia nemorum; Nigritella angustifolia: Orchis conopea; 
Orchis albida; Orchis globosa; Orchis sambucina; Orchis ustulala (pentes infe- 
rieures): Pedicularis foliosa; Phalangium liliago; Paradisia liliastrum; Phy- 
-teuma orbicularis; Plantago alpina; Polygala amara; Primula auricula; Ranun- 
culus aconilifolius; Ranunculus lanuginosus; Ranunculus platanifolius; Ranun- 
culus Villarsii (Songeon); Rhamnus alpina (au col de la Doria); Ribes alpınum; 
Rosa pimpinellifolia (Songeon); Sambucus racemosa (à la Montée du Croc); 
‘Scolopendrium officinale (pres de la source de la Doria); Sorbus aria; Sorbus 
chamæmespilus ; Tofieldia calyculata ; Trollius europæus: Valeriana montana; 
Valeriana tripteris; Veratrum album; Veronica alpina; Veronica serpyllifolia, 
var. nummularioides (au col de la Doria); Viola hirta (au-dessus de Pragondran 
[Chabert]). 


III. MONT GALOPAZ. — Aconitum Anthora (Songeon); Aconitum panicu- 
latum (Songeon): Anemone alpina; Bartsia alpina; Bupleurum longifolium; 
Carex ornithopoda (Chabert); Centaurea montana; Cerastium arvense, var. 
strictum; Erinus alpinus; Eriophorum latifolium; Gentiana Kochiana; Gera- 
nium silvaticum; Geum montanum; Geum rivale; Lathyrus vernus; Leucoium 
vernum; Luzula maxima; Lysimachia nemorum ; Narcissus poeticus (à Puisgros. 
-dans les prés Dee Orchis globosa; Orchis sambucina (Chabert) ; Petasites 
albus (Chabert); Phalangium liliago; Paradisia liliastrum; Polygala austriacum 
(côté de Puisgros [Chabert]) ; Polygala chamæbuxus (Chab.) ; Ranunculus nemo- 
rosus; Ranunculus platanıfolius; Rhododendron ferrugineum (Chabert); Ribes 
rubrum (côté de Puisgros [Chabert]) — Allioni dit que ce Groseiller abonde dans 


? Voici la description des échantillons récoltés par l’abbe Jouty et conservés 
-dans l’Herbier Billiet : Feuilles de la base plus étroites que celles du type, les 
caulinaires 2 à 4, alternes, les supérieures bractéiformes ; tige rameuse quelquefois 
lès la base, portant de 4 à 6 fleurs. (P. Gave.) 


(306) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 159 


les forêts alpestres de la Maurienne —); Saxifraga Aizoon; Soldanella alpina: 
Sorbus Aria; Thesium alpinum; Thlaspi alpestre Vill. (côté de Puisgros 
[Chabert]); Tulipa Clusiana (au pied de la montagne |Chabert]); Valeriana 
tripteris; Vicia silvatica. 

IV. MONT MARGERIAZ. — Adenostyles alpina; Anemone alpina; Arbutus 
uva ursi; Arenaria ciliata (abbé Jouty); Calamintha alpina; Campanula rhom- 
boidalis; Convallaria verticillata: Coronilla vaginalis (Songeon); Dryas octope- 
tala; Epimedium alpinum (Huguenin); Erinus alpınus; Galium silvestre, var. 
alpestre Gaud. ou anisophyllum Vill.; Homogyne alpina; Hutchinsia alpina; 
Myosotis silvatica; Narcissus poeticus (à Thoiry, en montant à Margeriaz, 
dans les prés) ; Orchis globosa ; Orchis viridis; Paradisia liliastrum; Pedicu- 
laris ascendens; Phyteuma orbiculare; Polygala alpestris Rchb. Ranunculus 
Thora (Songeon); Rhododendron ferrugineum; Saxifraga Aizoon; Sedum atra- 
tum: Soldanella alpina ; Trifolium c«spitosum ; Trollius europæus ; Valeriana 
montana; Veronica aphylla. 


V. MONT CHARBON. — Achillæa macrophylla; Aconitum paniculatum ; 
Aconitum lycoctonum; Adenostyles alpina; Aster alpinus; Astrantia minor; 
Azalea procumbens; Calamintha grandiflora ; Crepis aurea ; Crepis blattarioides : 
Euphrasia minima; Gnaphalium norvegicum ; Hutchinsia alpina; Leonto- 
podium alpinum; Linaria alpina; Myosotis alpestris; Phyteuma orbiculare; 
Ranunculus Thora; Saxifraga cuneifolia; Sorbus chamæmespilus; Stachys 
alpina; Veronica alpina; Veronica aphylla. 


VI. MONTAGNE DE TAMIE. — Agrimonia odorata (à la Combe Noire); 
Dipsacus pilosus (col de Tamie; Euphrasia minima (mont Drizon), Lappa 
nemorosa Körnig (à la Combe Noire [Perrier de la Bäthie); Phleum pratense, 
var. intermedium Jord. (à la Combe Noire [Perrier de la Bäthie]). Serratula 
Vulpii (au mont Drizon); Androsace helvelica (au mont Drizon). 


VII. MONT TRELOD. — Eryngium alpinum; Gnaphalium carpathicum: 
Androsace pubescens. 


VII. SEMNOZ. — Adenostyles albifrons; Adenostyles alpina; Alchemilla 
alpina; Arbutus uva ursi ; Arnica montana; Aster Amellus (sur Gruffy) ; Bupleu- 
rum lonsifolium (sur Gruffy); Centaurea nervosa; Cirsium eriophorum (sur 
Gruffy); Convallaria verticillata; Crepis aurea; Crepis blatiarioides; Erinus 
alpinus; Euphrasia minima; Gentiana campestris et asclepiadea (côté de Gruffy) ; 
Gentiana lutea; Gentiana purpurea; Gnaphalıum silvaticum ; Heracleum sphon- 
dylium var. stenophyllum Gaud. (côté de Gruffy) ; Hieracium aurantiacum ; Loni- 
cera alpigena; Lonicera nigra; Nardus stricta; Nigritella angustifolia; Poly- 
gonum bistorta; Prenanthes purpurea; Ranunculus nemorosus; Saxifraga 
cuneifolia; Thesium alpinum; Vaccinium Vitis idea; Valeriana montana: 
Veronica urticifolia (côté de Gruffy). 


IX. STATIONS DIVERSES. — Asperula rupicola Jord. (Dent d’Arclusaz) ; 
Asiragalus aristatus (Dent d’Arclusaz, sur St-Pierre-d’Albigny); Atropa belladona 
(à St-Francois-de-Sales et au col du Frêne); Bupleurum ranunculoides (mon- 
tagne des Portes, en Bauges); Carex acula (St-Felix [Jouty]); Chrysosplenium 
alternifolium (à St-Félix [abbé Jouty]); Coronilla montana (col du Frêne) ; Cyperus 
flavescens (Gruffy, au bord du Chéran et à Müres-sur-Alby | Jouty |); Cyclamen euro- 

zum (Grotte de Banges, où il abonde, et à Arith); Epilobium roseum (St-Felix 
Fonty}: Eryngium alpinum (Dent d’Arclusaz, sur Saint-Pierre-d’Albigny); 
Evonymus latifolius (col de Banges); Hedysarum obscurum (montagne des 
Portes, en Bauges); Lathyrus luteus (col du Frêne [Songeon]; Potentilla 
caulescens (Allèves, près de la Grotte de Banges) ; Ranunculus montanus (Dent 
d’Arclusaz); Roripa rusticana, Arith. — A Saint-Felix (village natal de l'abbé 
Jouty), cet abbé a récolté les plantes suivantes (outre les trois citées plus haut) : 
Bunias Erucago; Calamintha officinalis; Campanula cervicaria; Erythræa 
Centaurium; Foeniculum officinale; Hieracium umbellatum; Jasione mon- 
tana; Lathyrus macrorrhizus; Parietaria erecta, Salvia glutinosa; Senecio 
erucæfolius ; Spirea Aruncus; Stachys germanica; Viburnum Opulus. 


160 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (307) 


X. SANS STATIONS PRECISES. — Allium Victorialis; Aposeris fætida; 
Arctostaphyllos alpina; Cerinthe glabra; Cirsium spinosissimum; Cypripedium 
calceolus; Gentiana Clusii; Hypericum Richeri : Rhamnus pumila; Senecio 
Doronicum ; Sorbus chamæmespilus var. sudetica Tausch; Tozzia alpina. 


En appreciant cette nouvelle contribulion à la littérature floristique 
des Bauges, M. Beauverd relève les noms des Azalea procumbens 
et Achillea macrophylla qui se rapportent, à côté d’autres 
moins importants, à des espèces encore inédites pour la flore des Bauges 
et ont une significalion particulièrement intéressante si l’on considère 
que les stalisus qui les hébergent sont constituées par l’un des rares 
points où le flysch vient affleurer dans les hautes régions du massif : en 
rapprochant ce résultat de ceux qui ressortent de l’examen du « Cala- 
logue des environs d’Aix-les-Bains » de Pin, où des espèces du district 
granitique telles que Primula viscosa ou Senecio incanus 
ont élé signalés par Luizet à la « Montagne d’Orgeval », l’on peut en 
conclure que si les affinités de la flore des Bauges sont d’allure surtout 
jurassienne, les exceptions à cette règle sont d’autant plus saillantes 
qu’elles comprennent entre autres des représentants de l’élément des 
Alpes granitiques, dont les stations connues les plus rapprochées sont fort 
éloignées des Bauges (plus de 60 kilomètres pour le Senecio dans la 
chaîne du Mont-Blanc ou les Alpes de la Haute-Maurienne; une quaran- 
laine de kilomètres pour le Primula viscosa à la Dent du Corbeau, et 
autant pour Azalea procumbens qui se retrouve également à l’extrémité 
nord des Aravis, sur le flysch du Mont Mery; seul l’Achillea macrophylla 
se retrouve à une distance relativement faible dans le massif de la 
Tournette et en d’autres points des Alpes d'Annecy). 


PLANTES INTERESSANTES OU NOUVELLES POUR LA FLORE 
SUISSE. — M. Gustave Beauverd fait circuler’tles plantes suivantes 
communiquées par l'Herbier Boissier : 


Alsine Villarsii M. et Koch, provenant de Zermatt où il a été 
récolté en 1869, par le Dr Bernet, ancien conservateur de l’Herbier. — 
Plante nouvelle pour toute la flore Suisse, connue sur le revers italien 
des Alpes pennines ou dans les Alpes Lémaniennes et d'Annecy. 

Alsine verna L., lusus flore pleno : nombreux et beaux échantillons 
récoltés à l’état spontané dans l’Engadine, par Emmanuel Thomas, de Bex. 

Sagine glabra Willd., lusus flore pleno : nombreux échantillons 
récoltés à l’état spontané dans le val Ferret valaisan par G. Beauverd, 
en 1837; les plantes présentées sont entièrement glabres, contrairement 
aux échantillons d’autres stations généralement pubescents. 


Silene italica Persoon : parait naturalisé en plusieurs points des 
Jordils, près Chambésy, où cette plante n’a cependant jamais été 
cultivée; les échantillons préséntés, remarquables par leur forte souche, 
indiquent une naturalisation déjà fort ancienne. — Les stations normales 
les plus rapprochées sont celles de Belley ou de la Pape, dans le dépar- 
tement de l’Ain. 


Séance levée à 10 ‘2 heures; treize assistants : MM. Aug. de Candolle, 
Penard, Romieux, Viret, Beauverd, Boubier, C. de Candolle, Hassler, 
Lendner, Martin, Micheli, Nitzschner et Revaclier. 


Le Secrétaire : G. BEAUVERD. 


— a — 


RITTER ER, 


Lichens. 


Mürter J. — Principe de classification 


\ 


des lichens et énumération des li- 
chens des environs de Genève, in-49, 
95 pages, 3 planches. Genève, 1862. 
Lichenum species et var. nov., in- 
8°, 8 p.; Regensburg, 1867, 1871 
et 1872. 

Ueber Dufourea madreporiformis, 
in-8°, 5 pages. Regensburg, 1870. 
Observationes el descriptiones plant. 
nov. herbarii Van Heurckiani fase. 
LetIl, in-8°, 117 p.: 132 p. An- 
vers et Berlin, 1870-1871. 
Compte-rendu critique du Eicheno- 
graphia scandinavica de Th. M. 
Fries, 80, 12 p. Regensburg, 1872. 
Lichenologische Beiträge, fasc. 3 à 
39, in-8°. "Regensburg, "1874-1891. 
Ein Wort zur Gonidienfrage, in-8°, 
3 pages. Regensburg, 1874. 
Lichenes Finschiani, in-8°, 11 pa- 
ges. Moscou, 1878. 

La nalure des lichens, in-8°, 7 pa- 
ges. Geneve, 1879. 

Lichenes Japonici, in-8°, 7 pages. 
Regensburg, 1879. 

Les lichens Néogrenadins et Ecua- 
doriens récoltés par M. Ed. André, 
in-8°, 15 pages. Toulouse, 1879. 
Lichenes Africæ occidentalis a M. 
Pechuel-Loesche et Soyaux, in-8°, 
18 pages. 1880. 

Les lichens d’Egyple, in- 8°, 13 pa- 
ges. Toulouse, 1880. 

Î. Enumération des Moine valai- 
sans NOUYEAUX. — 2. Lichens Augs- 
bordpass ; 3 Lichens pentes Gran- 
ges ; 4. ee Brigue, Naters; 5. 
Lichens Hautes- -Alpes Valais, in- 
8°, 21 p. Sion, 1881. 
L'organisation” des Cœnogonium et 
la théorie des lichens, in-8°, 4 pa- 
ges, (seneve, 1881. 

Compte rendu critique des « Sym- 
bolæ lichens-mycologicæ » du Dr 


Minks, in-80, 4 pages Toulouse, : 


1882. 

Revisio Lichenum Meyenianorum, 
in-8°, 12 pages. Berlin, 1883. 
Lichenes Palestinenses et Enume- 
rationis Lichenum ægyptiacorum 
Supplementum primum, in-80, 9 
pages. Toulouse, 1884. 

Revisio lichenum Eschweileriano- 
rum, I. (Brésil), in-8°%, 17 pages. 
iegensburg, 1884. 

Lichenes Olaïlenses, in-8°, 1 page, 
Toulouce, 188%. 


À PUBLICATIONS DU D° JEAN MULLER-ARBAU (1828-1806) 


Müccer J.— Nachtrag zu den von Dr 


Naumann auf der Expedition der 
Gazelle gesammelten Flechten, 80, 
8 pages. Berlin, 1884. 
Pyrenocarpeæ Cubenses, in-8°, 46 
pages. Leipzig, 1885. 

Trois communications lichénologi- 
ques faites à la Société murithien- 
ne, in-8°, 3 pages. Sion, 1887. 


- Revisio lichenum Föeanorum, in-8°, 


16 pages. Toulouse, 1887. 
Enuméralion de quelques lichens de 
Nouméa, in-8°, 8 p. Toulouse, 1887. 
Graphideæ Fétanæ. in- =, 80 pages. 
Genève, 1887. 


— Revisio aus Eschweileriano- 


rum. (Brésil), ser. II, in-80, 13 
pages. Be 1888. 2 68 
Lichenes Portoricenses, in-89, 7 pa- 
ges, Regensburg, 1888. 

Lichenes Montevidenses, in-8°%, 6 
pages. Toulouse, 1888. 

Lichenes Paraguayenses, :in-8°, 32 
pages. Toulouse, 1888. 
ne Féeanæ in Feei essai 
(1824) et Suppl. (1837). Editæ, in- 
4°, 45 pages. Genèce, 1888. 


__ Lichenes (Mission scientifique du 


Cap Horn, 1882-1883), in-4o, 32 
pages. Paris; 1888. 

Llchenes Spegazziniani in Staten 
Island, Fuegia et in regione freti 
Magellanici lecti, in- 80, 20 pages. 
Florence, 1889. 

1. Lichenes Sandwicenses ; 2. Ob- 
servations in lichenes Argentinen- - 
ses, in-8°, 3 p.:8p. Marbure, 1889. 
Lichenes "Oregonenses, in-8°, 5 pa- 
ges. Regensburg, 1889. 


— Lichenes Sebastianopolitani (Rio-de- 


Janeiro), in-80, 12 p. Florence, 1889. 


-— Lichenes epiphylli novi, in-80, 20 


pages. Genève, 1890. 


— Lichenes Argenlinienses, ne 


pages. Marburg, 1890. 


— Lichenes Africæ tropico orientalis, 


in-80, 14 pages. Regensburg, 1890. 


— Lichenes Costaricensis I, II., in-80, 


49 p., 52 pages. Gand, 1891, 1894. 


— Lichenes Bellendenici (Queensland), 


in-80, 10 pages. Berlin, 1891. 


— Lichenes Tonkinenses, in-80, 9 pa- 


ges. Berlin, 1891. 


_ Lichenes Schenckiani, in-8°, 16 pa- 


ges. Berlin, 1891. 


— Lichenef Catharinenses, in-89, 9 pa- 


ges. Berlin, 1891. 


— Critique de l'Etude du Dr Wainio, 


in-8°, 8 pages. Toulouse, 1891. 


Müccer J. — Lichenes Victorienses, 
in-80, A pa- ges. Florence, 1891. 

— Lichenes Brisbanenses (Queensland), 
in-8°, 20 pages. Florence, 1891. 

— Kritik über Dr Wainio’s « Etude », 
in-80, 7 pages. Regensburg, 1891. 

— Lichenes Myoshiani (Japon), in-8°, 
12 pages. Florence, 1891. 

— Lichenes exotici l à IV, in-8°, 13 p.. 
17 p.,12 p.. 7 p., 1892-1893-1895. 

— Lichenes, in-8°, 8 p. Berlin, 1892. 

— Liehenes Manipurenses, in-80, 16 
pages. Londres, 1892. 

— Lichenes Knighliani in Nova Zelan- 
dia, in-8°, 20 p. Bruxelles. 1892. 

— Lichenes épiphylli Spruceani, in-8°, 
12 pages. Londres, 1892. 

— Lichenes exotici herbarıi Vindobo- 
nensis (Australia), in-8%, A pages. 
Wien, 1892. 

— Lichenes Yalabeanni (Japon), in-8°, 
14 pages. Florence, 1892. 

— Lichenes Australia occidentalis, in- 
80, 8 pages. Berlin, 1892. 

— Lichenes Persiei, 8°, 9p.Berlin, 1892. 

— Lichenes Wilsoniani in Australiæ 
Prov. Vicloria lecti, in-80, 33 pages. 
Geneve, 1893. 

— Lichenes Neo-Caledonici, in-80, 12 

* pages. Paris, 1893. 

— lichenes Scottiani, in-80, 1 page. 
Genève, 1893. 

— Lichenes Chinenses Henryani, in-80, 
2 pages. Genève, 1895. 

— 4. Lichenes Arabici ; 2. Lichenes Am- 
boinenses, 80,2p. :2p.Geneve, 1893 

— Lichenes Zambesici, in-8°, 6 pages. 
Wien, 1893. 

— 4. Lichenes Africani ; 2. Revision 
der Stein’schen Ubersicht über die 
von Dr Hans Meyer in Ostafrika 
gesammelten Flechten, in-8°, 6 p. 
et 11 pages. Leipzig, 1893. 

— Lichenes Usambarenses, in-8°, 61 
pages. Berlin, 189%. 

— Lichenes Eckfeldliani (américains), 
in-80, à pages. Genève, 1894. 

— Arthoniæ et Arthothelii, in-8°, 12 
pages. Genève, 1894. 

— Conspectus systemalicus lichenum, 
Novæ Zelandiæ, in-8°, 114 pages. 
Genève, 1894. 

— Graphidæ Eckfeldtianæ, in-8°. 10 
pages Genève, 1895. 

— Pyrenocarpeæ Queenslandiæ, in-8°, 
18 pages. Brisbane, 1895. 

— Sertum Australiense s. species no- 
ve australienses Thelotremearum, 
Graphidearum et Pyrenocarpearum, 
in-8°, 15 pages. Genève, 1895. 


£ Mine 3: 


— Fu een 0 Lo 
plants collected by M. E. Penard, 
in-80, 3 p. Genève, 1895. 

— Lichenes Uleani in Brasilia lets - 
in-8°, 4 pages. Berlin, 1895. 

— Lichenes Colensoani, in-8°, 12 pa- 
ges. Londres, 1895. 

— Lichenes Sikkimenses, in-8°, 2 pa- 
ges. Genève, 1895. 

— lLéeeanoreæ et Lecideeæ Australien- 
ses novæ, 80, 11 p. Genève, 1895. 

— Thelotremeæ et Graphidee novæ, 
in-8°, 13 pages. Londres, 1895. 

— Lichenes Ernsliani, 80, 8 p. Berlin, 
1895. 

— Analecta Australiensia, in-8°, 10 
pages. Genève, 1896. 

— Ueber einige Flechten vom Monte 
Rosa, in-89, 2 pages. Bern. 1896. 

Autres Publications. 

Mütter J. — Euphorbiaceen, 8°, 7 p. 

— Species novæ nonullæ amerie, Apo- 
eynearum, sp. Echitis. in- 8, 68 
pages. Genève, 1859. 

— Neue Euphorbiaceen des Herb. Hoo- 
ker in Kew.. in-8°, 39 Pas Re- 
gensburg, 1864. 

— Nachricht zu meiner sy stem. Arbeit 
über die Euphorbiaceen, in-80, 7 
pages. Leipzig, 1866. 

— Apocynaceæ (Symbolæ ad fl. Brasi- 
liæ centralis cognoscendam , in-8°, 
19 pages. Stockholm, 1869. 

— Euphorbiacearum species novæ. in- 
8°, 19 pages. Ratisbonne, 1872. 

— Beslätigung der R. Brown'schen An- 
sicht über das Cyathium der Euphor- 
bien, in-8°, 7 p. Regensburg. 1872. 

— Lysurus Clarazianus, in-8°, 1 page, 
1 planche. Regensburg, 1873. 

— Replik auf Dr Baillons « Nouvelles 
observationssur lesEuphorbiacees», 
in-8°, 20 pages. Leipzig, 1875. 

— Rubiaceæ brasil, nov, in 8°, 27 pa- 
ges. Regensburg, 1875 

— Les Characées Genevoises, in-8o, 96 
pages. Geneve, 1881. 


Publications lichenologiques 
d’autres auteurs. 


HuE A.-M.—LichenologischeBeilrägein 
Flora annis 1874-1891 Edili. Index 
alphabeticus, 8°, 52 p. Genève, 1899. 

K REMPELHUBER. — Die Flechten Europas 
(HeppsExsicc.),8°,20 p. Regensburg 

STIZENBERGER Ernst. — Ac/inopelle, 
eine neue Flechten-Sippe, in-8°, 4 
pages, 1 planche. Regensburg. 1861. 

Weist C., Graphideæ Cubenses lectæ 
(Nylander determinavit.) (Liste), in- 
1°, 1 page. Genève. 


S'ADRESSER A L'HERBIER BOISSIER, CHAMBÉZY 


Genève. — Imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26. 


BULLETIN 


DE : 


L HERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 
GUSTAYE BEAUVERD. 
GONSERVATEUR DE L'HERRIER 


\ = à 
Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SÉRIE 
Tome VII. 190%. 
N° 3. 


Bon à tirer donné le 28 février 1907. 


Prix de FAbonnement 


2) FRANGS PAR AN POUR LA SUISSH. — 9 KFRANCGS PAR AN POUR L'RTRANGER. 


000 —— ER 


Les abonnements sont regus 


A L'HERBIER BOISSIER 
CHAMBEZY (Suisse). 


PARIS | BERLIN 
PAUL KLINCKSIECK R. FRIEDLÆNDER & SOHN 
3, vue Corneille. | 14, Carlstrasse. 
LONDRES 


WILLIAM WESLEY & SON 
28, Essex Street. 


1907 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 


y compris la Hollande, la Suede et la Norvège. 


L'expédition de chaque numéro ‘étant soigneusement contrôlée. l'administration du Bulletin décline toute responsabilité pour numéros égares. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE 


LA 


SOMMAIRE DU N° 5. — MARS 1907. 


l. — KE. Hassler. — PLANTÆ PARAGUARIENSES NOVA 


Il 


Vu. 


. — Hans Schinz und A. Thellung. 


VEL MINUS GOGNITÆ Sue) 2: nr 
BEITRÄGE 
ZUR KENNTNIS DER SCHWEIZERFLORA (Suite) ...... 


. — Frederic’ N. Williams. — FLORULA GAMBICA 


Une contribution à la flore de la colonie britannique de la 
ERREURS A AS A M men Re es ee 


. — J.TBornmüller. — BEITRÆGE ZUR FLORA DER 


ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS (avec planches II. 
NN Tel NID Rontsetzung folge... 0.2000 


7. — M. Tanner-Füllemann. — CONTRIBUTION A 


LETODESDES LACS ATPINS: fn) 2 22282 ee 


I. — Ch. Meylan. — CONTRIBUTIONS A LA FLORE BRYO- 


ÉDGIO RENTE JURA EE SE US RE NS RES 


— L.-A. Dode. — JUGLANS ELÆOPYREN ou un Nou- 


veau noyer américain (avec gravures dans le lexle)...... 


NII — Gustave Beauverd. — SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE 


GENEVE. Compte rendu de la séance du 18 février 1907 : 
D. Lexpxer. Sur quelques Mucorinées : G. BEAUVERD, Quatrièmes 
additions à la flore du lac d'Annecy: P. Cuexevaro, Nouvelles 


COnTEIhUKONSFAr la tlorerlnalessingr ne UNE ER Rene 


Supplément bibliographique. 


OBSERVATIONS 


195 


209 
225 
237 


247 


249 


Les auleurs des travaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier boissier 


ont droit gratuitement à trente exemplaires en tirage à part. 


Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sont inviles à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 


qui suivent la publication de chaque numéro. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 
2m SERIE. — TOME VII. — 1907. 
N° 3. 


PLANTE PARAGUARIENSES 


NOVÆ VEL MINUS COGNITÆ 


AUCTORE 


E. HASSLER. 


Il 


Dolichopsis Hassler genus novum. — Dolichopsis paraguariensis Hassler spec. 
nov. — Lonchocarpus Muehlbergianus Hassler spec. nov. — Lonchocarpus 
albiflorus Hassler spec. nov. — Rhynchosia arenicola Hassler spec. nov. — 
Rhynchosia caaguazuensis Hassler spec. nov. — Prosopis Kuntzei (Harms) 
emend. Hassler. — Cassia Rojasiana Hassler spec. nov. — Chorisia Chodatii 
Hassler spec. nov. — Chorisia speciosa St-Hil, var. paraguariensis Hassler 
var. nov. 


Un nouveau genre de Phaseolinées du Chaco paraguayen. 


Dolichopsis Hassler genus novum Phaseolinarum. 

Calyx campanulatus, lobis 2 superioribus rotundalis usque ad °/s 
connatis, inferioribus 3 usque ad ‘/s manifeste triangulari-dentatis; 
vesillum orbiculatum, basi auriculis inflexis appendiculatum; alæ falcato 
oboval&#, carina incurva apice rostrala; s{amen vexillare liberum, fila- 
mento basi incrassato, cæteris connatis; antheræ lineares, ovarium sub- 
sessile 8-10 ovulatum, villosum, stylus usque ad medium cartilagineo 
dilatatus, hie compresso-nodiforme articulatus, superne filiformis, longitu- 
dinaliter barbatus; stigma laterale, cupulare, pilis brevibus barbellatum; 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 3, 28 février 1907. 11 


vw 


P.- # “ ans „4 St ee Re re 7 : 
: 3 2 = ar Be PTR 
FN 


162 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉéR.). 1907 (16) 


legumen reflexum, oblongum leviter falcatum, compressum, inter semina 
subseptalum; funiculus patens; semen oblongum medio affixum, funiculo 
parallelum, horizontale nec pendulum, arillo elongato. 

Herba volubilis vel subprostrata; stipulis sessilibus, basi haud infra 
insertionem produetis; folis pinnatis trifoliolatis, stipellatis; inflorescentia 
axillaris racemosa, nodis dissilis uni-bifloris. 

Genus novum generibus Vigna et Dolichos intermedium, a Vigua 
differt antheris linearibus, legumine oblongo, compresso, subseptato, 
seminibus horizontaliter affixis, elongato arillatis; a Dolichos stigmate 
haud terminal sed laterali, stylo superne filiformi haud incrassalo. 

Notre nouveau genre rappelle, en ce qui concerne le fruit, le Dolichos 
Lablab L. espèce un peu anormale dans le genre; il s’en distingue cepen- 
dant très nettement par son stigmate latéral; de Vigna auquel la position 
du stigmate le rapproche, il diffère par la forme du stigmate, son légume 
aplali, large, à fausses cloisons, la position horizontale de la semence, 
l'arille allongé, les anthères linéaires. 

Nous lui avons donné le nom de Dolichopsis parce que malgré la diffé- 
rence notable du stigmate, il y a plus de caractères qui le rapprochent du 
genre Dolichos (sect. Lablab) que de Vigna : ainsi la forme des anthères, 
du style, du légume et la position des semences. 


Dolichopsis paraguariensis Hassler spec. nov. 

Radix incrassata, carnosa vel sublignosa; caules plures, volubiles, sub- 
angulali, glabrescentes, in partibus novellis sparse hirsuti 0,8-1,5 m. 
longi et ce. 2 mm. crassi; internodia 8-9 cm.; stipulæ ovato-deltoideæ 
cc. 3 mm. longæ et 2 mm. latæ, longitudinaliter striatæ, marginibus 
subscariosis; petiolus articulatus 6-9 cm. longus, superne canaliculatus 
glabrescens, in foliis novellis pilis sparsis hirsutulus; felia pinnatim tri- 
foliolata, rhachis 10-12 mm. glabrescens, striatulus, superne canaliculalus; 
stipelle lanceolatæ ce. 1,5 mm., slipulis similibus; petioluli alati, pubes- 
centes, cc. 2 mm. longi; lamina lineari-lanceolata 8-14 cm. longa et 
0,4-0.5 cm. lala, in foliis adultis glabrescens, in novellis pilis appressis 
puberula, apice mucronata, basi rotundata, distincte marginala, nervo 
mediano in utroque facie exsculpto, nervis secundariis adscendenlibus et 
prope marginem anastomosanlibus. 

Inflorescentia racemosa axillaris, nodis dissitis. uni-bifloris; pedunculus 
30-40 cm. longus, caulem crassitudine cc. duplo superans, in triente supe- 
riore tanlum flores gerens, striatus, pilis sparsis hirsutus, in parle 
florifera puberulus; bracteæ parvæ, deciduæ, ovatæ, striatulæ, marginibus 


RDS Pin UP 


(17) y E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES,. 163 


scariosis; pedicello brevissimo 1,5 mm. æquilongæ; bracteolæ sub calyce 
persistentes, ovato-ellipticæ 2,5-3 mm. longæ, bracteolis similibus; caly& 
campanulatus 4-4,5 mm. longus, glaber, marginibus, scariosis, lobi 
2 superiores ad °/s connati, rotundati, inferiores 3 manifeste et acute 
triangulares ad ?/s connati, denle mediano paullo longiore et acutiore; 
vexillum orbiculatum ce. 15 mm. basi auriculis inflexis appendiculatum; 
ale falcalo-obovatæ 10 mm. longæ et ad 6 mm. late ungue brevi 


2 

1 

> 

Fi 

UE 4 5 

3. Pistillum a latere visum. FE 
; 2 14 

4. Sligma a dorso virsum, TE 
D'AMANDE LAN ler 2 


cc. 2 mm.; carma ıncurva, alis longior, apice rostrata, rostello violaceo; 
stamen vexillare liberum, filamento basi incrassato-dilatato, cæteris con- 
nalis, filamentorum pars libera ce. 5 mm.; antheræ lineari-oblongæ ad 
1,5 mm. longæ, æquales; ovarium subsessile, villosum, ovulis 8-10; 
stylus usque ad medium cartilagineo dilalatus, hie compresso-nodiforme 
geniculatus, superne filiformis, longitudinaliter barbatus; stigma laterale, 
cupulare, pilis brevibus barbellatum. 


V/ 


164 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (18) 


Legumen subsesile, reflexum, oblongum, leviter falcatum, compressum 
ad 4 cm. lougum et 1 cm. latum, stylo persistente coronatum, valvis 
strigoso-hirsutis, intus subseptatis, funiculus patens; semen oblongum, 
medio affixum, funiculo parallelum, horizontale, arillus elongatus albus, 
testa badia, lævi. 

Herba 0,8-1,5 m., volubilis vel prostrata, pelala rosea, in campis 
humidis pr. Santa Elisa, Gran Chaco, Paraguay flor. et fructif, mens. Dec. 
Hassler n. 2689 leg. T. Rojas. 

Dans les Legumineuses du Flor. Brasil. vol. XV, 1, pag. 195 Bentham 
décrit sous le nom de Vigna ? paraguariensis un spécimen apparemment 
incomplet de Weddel, provenant de parages voisins, dont la plupart des 
caracleres enumérés concordent bien avec notre plante; Bentham qui 
n’a vu ni stigmate, ni fruit, ne le place que provisoirement dans le genre 
Vigna; outre la glabriété complète de la plante de Bentham elle ne 
diffère guère de la nôtre, dont elle ne serait qu'une forme «glabra ». 
Dans le doute et comme nous n’avons pas eu l’occasion de voir l’échan- 
tillon original de Bentham, nous nous abstenons de le placer comme 
synonime de la nôtre, conservant toutefois le nom spécifique de la plante 
de Bentham pour notre espèce. 


Deux Lonchocarpus nouveaux des campos du Paraguay. 


Lonchocarpus Muehlbergianus Hassler spec. nov. Series 
Punetati Benth. 

Arbor campestris 8-12 m. coma ampla; ramuli crassi, cortice fusces- 
centi, ruguloso, longitudinaliter sulcato, obtecti, pilis sparsis brevibus, 
appressis, puberuli; folia alterna, internodiis 0,5-2,5 cm.; petiolus 
communis 20-25 cm. longus, basi incrassato-dilatatus, in foliis juvenilibus 
subteres, in vetustioribus leviter sulcato-canaliculatus, sparse brevissime 
puberulus; foliola vulgo 9-13, inter se 30-40 mm. dislantia ; petiolus sub- 
angulalus, crassus, rugulosus, pilis brevibus hirsutulus, 7-8 mm. longus; 
lamina oblongo-lanceolata vel in jugis inferioribus brevior et elliptico- 
lanceolata, in foliolo supremo obovato-lanceolata, 95/40, 110/35, 
850/38 min. apice obtusiuscule acuminata, basi acuta et leviter inæquila- 


(19) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 165 


tera, punctis oblongis majoribus, rotundisque minoribus, pellucide punc- 
tata, supra præcipue in nervis, pilis minutis hispidula, subtus pilis 
brevibus subadpressis puberula, discolor supra viridis, subtus glauca, 
costa el nervis subtus valde prominulis, nervis primariis utroque latere 
cc. 8-10, erecto-adscendentibus, in marginem leviter prominentem con- 
fluentibus; Inflorescentia paniculata, paniculæ ad apices ramulorum 
aphyllorum subfasciculatæ vel subpaniculatæ ; paniculorum rhachis 
20-40 cm. longus, pube brevi subdensa veslilus; rami seu racemi inter 
se 1-4 cm. distantes 4-7 cm. longi, dense appresse pubescentes, ad inser- 
tionem pedicellorum nodiforme incrassati, angulosi; pedicelh solitarii 
3-6 mm. longi; bracteolæ sub calyce lanceolatæ, 3 mm. longæ, mox 
deciduæ; caly& late campanulatus 8-9 mm. altus et latus, intus glaber 
et nervis crassis numerosis leviter prominentibus percursus, extus ut pedi- 
celli et bracteolæ dense velulino-pubescens; 4-dentatus, dente superiore 
late triangulari-rotundato, apice breviter emarginato, inferioribus 3 trian- 
gularibus; lobis ec. 3 mm. longis et latis, mediano paullo longiore; 
vexillum ovato-orbiculatum, apice leviter emarginatum, basi leviter trans- 
verse plicalum, ungue 2 ‘/: mm. longo adjuncto 15-18 mm. longum et 
12-15 mm. latum, extus lenuissime subsericeum, intus glabrum; ale 
obovato-oblongæ, subsericeæ, unguibus ce. 5 mm. longis, adjunctis 15 mm. 
long&; carina oblonga, subrecta, obtusa, alis paullo cc. I mm. brevior, 
apicem versus sparse sericeo-puberula; stamen vexillare basi geniculato- 
incrassatum ima basi et apice solutum, medio cum cæteris in lubum 
extus puberulum 14-15 mm. longum connatum; antheræ anguste triangu- 
lares, ovarium sessile, oblongum compressum, pilis sericeis appressis 
dense vestitum, basi oblusum, apice acutum 5-6 ovulatum ; stylus pilosulus 
teres; sigma capitatum. 

Legumen immaturum plano compressum, leviter arcuatum, oblongum 
apice acutum, basi obtusum, suturis leviter dilatato incrassatis, dense et 
appresse rufo-pubescens, semina 2 reniformia, longitudinalia, hilo laterali. 

Species nova affinis Lonchocarpo araripensi Benth. differt, indumento 
ramulorum, foliorum et inflorescenti&, foliis plus quam duplo majoribus, 
foliolis vulgo 9-13, lanceolatis haud obtusis, triplo vel quadruplo 
majoribus, pedicellis, bracteolis, calyce dense pubescente, petalis extus 
puberulis, ovario dense sericeo piloso, haud glabro vel tenuissime sericeo; 
a Lonchocarpo violaceo H. B. K. v. s. in Hb. Boiss. indumento, foliolorum 
forma, calyce haud glabro, racemi pedunculis haud bifloris et aliis. 

Arbor 8-12 m. pelala rosea-purpurea in silvulis campestribus pr. 
San Joaquin, flor. et cum fruct. immaturis mens : Nov. Hassler n. 9620. 


166 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (20) 


Forma angustifoliolata nob. 

Foliolis angustioribus, oblongo lanceolatis, in jugis inferioribus lanceo- 
latis, acumine paulo acutiore 100/28 90/28 75/30 mm. petalis roseo- 
violaceis. 

Arbor similis 9620, petalis violaceis in silvulis pr. San Joaquin, flor. 
mens : Nov. Hassler n. 9620 a. 

Hanc speciem in honorem clarissimi magistri mei, Prof. Dr F. Muehl- 
berg, Arovensi, initiatori et duci mei in scientiam amabilem dicavi. 

Notre nouvelle espèce est un des plus beaux arbres des campos de la 
vallée d’Yhu : avec son remarquable feuillage discolore, ses immenses 
panicules de fleurs pourpres, il se détache de loin parmi les arbres des 
campos, dont la plupart, à cette époque, sont déjà en fruits. 

Peu de jours plus tard, après avoir récolté les nos 9620 et 9620 a, nous 
avons observé un arbre de la même espèce, situé sur un plateau exposé 
aux vents froids du sud, en pleine floraison, mais complètement aphylle, 
nous avons donc encore pu profiter du bon moment pour récolter nos 
plantes avec fleurs et feuilles, ces dernières selon toute probabilité repré- 
sentant l’état adulte. 


Lonchocarpus albiflorus Hassler spec. nov. 

Arbor campestris 4-12 m.; coma globosa; ramis patentibus; ramuli 
breves, glabrescentes, crasse nodosi, cortice ruguloso griseo, obtecti; 
folia ad apicem ramulorum internodiis brevissimis subfasciculata; sti- 
pulæ parvæ inconspicuæ, deciduæ; petiolus communis 5-6 cm. longus 
puberulus, striatus, supra canaliculatus; foliola vulgo 7; petioluli crassi 
2,5 mm. longi, pubescentes, internodia foliolorum cc. 8-14 mm., foliolo 
terminali ce. 8 mm. distante; /amina lanceolata vel ovato-lanceolata, 
basi subacuta, apice obtuse acuminata 50/21 40/17 35/15 mm., mem- 
branacea vel in foliis adullis leviter subcoriacea, supra glabra glaucescens, 
subtus pilis appresis puberula. 

Racemi axillares, foliis subbreviores; pedunculus 4-7 cm. longus, 
pubescens, nodi floriferi cc. 5 mm. distantes; bracteæ minutæ, deciduæ ; 
pedicelli vulgo gemini, interdum solitarii, 2-2,5 mm.; bracteolæ, in anthesı 
persistentes, lanceolatæ cc. 1 mm. longæ, pilis rufis adpressis dense 
vestitæ; calyx subturbinato-campanulatus, extus pube brevi densa seri- 
ceus 4,5 mm. allus, distincte 4-dentatus, denite superiore emarginato, 
inferioribus 3 triangularibus acutis cc. 1,5 mm. longis; vexillum ovato- 
orbiculatum integrum, cum ungue brevi et late, 9,5-10 mm. longum, 
ecallosum, extus tenuissime sericeum; alæ oblongo-falcatæ, cum unguibus 


(21) E. HASSLER, PLANTÆ PARAGUARIENSES. 167 


(3 mm.) 8,5 mm. longæ et 2,5 mm. latæ; carina brevis obtusa, alis latior, 
cum ungue (3 mm.) 7 mm. longa; stamen vexillare ima basi liberum, 
dein cum cæteris in tubum connatum; antheræ parvæ, anguste ovalæ, 
æquales; ovarıum breviter stipitatum, basi et apice acutum, villosum; 
stylus linearis pilosulus; stigma parvum capitatum. 

Legumen planum, basi et apice aculum, mono-vel dispermum valvis 
sublignoso-coriaceis, glabrescentibus, rugulosis, 45/14 35/11 mm. suturis 
marginalibus, semina desunt. 

Species nova affinis Lonchocarpo denudato Benth. a quo differt, pedun- 
culis duplo vel triplo longioribus, ovario 6-ovulato, stylo pilosulo; a 
L. campestri Mart. differt, indumento ramulorum et petiolorum, calyce 
majore, distincte dentato, ovario 6-ovulato, stylo pilosulo et aliis. 

Arbor 4-8 cm. petata alba, in campis pr. San Joaquin, florif. cum legu- 
minibus annis præcedentis mens : Nov. Hassler n. 9656. 

Forma parvifolia nob. 

L. nitidus Chod. et Hassler non Benth. in PI. Hassler. II, p. 456. 

Foliolis omnibus lanceolatis, minoribus, 32/11 25/10 mm. acumine 
acutiore, minus obtuso, indumento paginæ inferioris densiore. 

Arbor 8-12 m. petala alba, in campo Yeruti flor. mens : Dec. Hassler, 
n. 5754. 

Notre nouvelle espece est un des arbres typiques des campos du Nord- 
Est et rappelle avec ses nombreuses grappes de fleurs blanches notre 
Robinia Pseudo Acacia. Outre les differences indiquées dans la 
diagnose, elle diffère aussi des espèces affines par la couleur blanche de 
ses pétales. 


Deux nouveaux Ahynchosia paraguayens. 


VA Rhynchosia arenicola Hassler spec. nov. 

Suffrutex adscendens 10-30 cm. ; e radice lignosa tenui, caules plures 
edens; caules angulati, pilis crispis, lepidibus aureo-nitentibus inter- 
mixtis, hirsuli; internodia 3-4 cm.; stipulæ oblongo lanceolatæ, puberulæ 
sparse lepidotæ 4 mm. longæ, persistentes, folia trifoliolata ; petioli 
angulati, hirsuti, ut caules lepidibus, inspersi, 20-30 mm. longi; stipellæ 
subulatæ, deciduæ, inconspicuæ; petioluli breves 1,5 mm. puberuli; 


168 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER- (me SÉR.). 1907 (22) 


foliolum terminale a lateralibus cc. 6-7 mm. distans, lamina foliolorum 
elliptica vel elliptico-oblonga vel ovato-elliptica, apice breviter acuminata, 
basi rotundata vel leviter subcordata, folioli terminalis majoris 28/15 
30/18 mm. lateralium 20/9 29/13 mm., supra sparse setosa, sublus in 
nervis tantum setulosa, lepidibus aureo-nitentibus numerosis punctulata, 
trinervis, nervis supra inconspicuis, subtus valde reticulatis, marginibus 
leviler, revolulis. 

Pedunculi axillares. petiolis longiores, 4-6 cm., ad apicem solum 
racemum capituliformem 6-8 florum gerentes; braciee lanceolalæ, 
stipulis similes; calyx turbinato-campanulalus, quinque dentatus, flori 
æquilongus, ce. 10-11 mm.; extus setoso-pubescens, lepidibus aureis 
intermixtis, dentibus lanceolatis, acutis, superioribus 2 ad 2/3 cc. 
connalis, inferioribus 3 profundissime fissis, mediano inferiore paullo 
ce. 1 mm. longiore; vexillum oblongum 10/6 mm. basi auriculatum 
ungue brevi 1,5 mm., glabrum; alæ anguste-oblongæ 8/2 mm. basi 
subhastato-auriculatæ, ungue filiformi 2-25 mm.; carina oblonga alis 
paulio latior, dorso leviter arcuata, apice obtusa, basi truncala, ungue 
filiformi 2,5 mm.; filamentum vexillare a basi liberum, articulatum, 
filiforme, cælera connata; antheræ ovales 0,5 mm.; ovarium subsessile, 
apice acutum, in suturis pilosum, lateribus lepidibus citrinis dense 
vestitum ; stylus glaber, filiformis, supra medium leviter incrassatus ; 
stigma capitato-dilatatum ; legumen non visum. 

Species nova affinis À. reticulata DC. a qua differt indumento, inflores- 
centia, foliis et aliis. 

Suffrutex semi-ereclus vel procumbens 0,2-0,3 m. petala lutea, in 
arenosis siceis in regione fluminis Yhu, flor. mens. : Oct. Hassler 
n. 9565. 

Var. major nob. 

Procumbens; foliolis majoribus ovatis, lerminali 45/30 30/20 mm., 
lateralibus 30/18 32/15 mm. caulibus pubescenti-hirsutis, pedunculis ad 
10 cm. longis, racemis laxioribus, pauci (4-5)-floris tantum, calyce et 
floribus cc. 1 mm. longioribus. 

Suffrutex 0,4-0,5 m. petala lutea in arenosis siccis pr. Yhu flor. mens. : 
Oct. Hassler n. 9564. 


Rhynchosia caaguazuensis Hassler spec. nov. 

Suffrutex 0.8-1 m.; radix lignosa crassa; caules stricti, erecti, simplices, 
teretes, manifeste striali, cano tomentelli, basi cc. 2-3 mm. crassi, in 
tertio inferiore defoliati; internodia 6-12 mm. folia alterna trifoliolata; 


(23) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 169 


petiolus communis in foliis basalibus ad 9 mm. longus, in foliis superio- 
ribus 5 mm. tantum longus, foliola petiolulata; petiolulus 1-2 mm. 
longus; rhachis 2-4 mm. foliolum terminale lateralibus paullo longiore, 
30/7, 35/8, 40/8 mm. lateralia, 20/6, 27/7, 30/7 mm. terminalia anguste 
oblonga, apice obtusa, minute mucronulata, versus basin leviter angus- 
tata, lateralia oblongo-lanceolata, leviter inæquilatera, apice obtusa, basin 
versus leviter angusliora, omnia supra tomento brevi viridi adpresso, 
subtus tomento cano-flavescenti denso, obtecta, trinervia, nervo mediano 
pinnato, subtus nervis valde exsculptis, margine solemniter revoluto. 

Inflorescentia racemosa, axillaris, ex axillis foliorum usque ad basin 
erumpens; pedunculus a basi usque ad apicem florifer 15-20 mm. longus, 
flores cc. 5-7 gerens, appresse tomentosus; flores solilarii, pedicellati ; 
pedicelli 3,5-4 mm. longi, filiformes, basi articulati, dense tomentosi, 
lepidibus aureo-nitentibus inspersi; calyx turbinato-campanulatus, 
8-8,5 mm. altus, tubo brevissimo, laciniæ lineari-lanceolatæ, superiores 
2 ad ‘/5 connal&, inferiores 3 vix ad ‘/e connatæ, omnes plus minus 
æquilongæ, vexillo manifeste ce. 2-3 mm. breviores, extus tomento brevi 
denso, lepidibus aureis intermixto vestitæ; vexillum ovale, basi auriculis 
inflexis biappendiculatum cc. 12 mm. longum et 7 mm. latum, intus 
-glabrum, extus pubescens et dense aureo-lepidotus, ungue brevi 
1-15 mm.; ale oblongo-falcatæ, angustæ, carina breviores, 9-9,5 mm. 
longæ, 2 mm. latæ, basi appendiculatæ, extus apicem versus lepidoto- 
pubescentes; carinaloblonga, cum ungue, 10-10,5 mm. longa et 3-3,5 mm. 
lala, apice obtusiuscula, dorso leviter arcuala, apicem versus lepidibus 
paucis sparsis adspersa; stamen vexillare liberum, filamentum basi 
inerassatum, tubus staminalis subrectus 9,5 mm. longus ; ovarium 
lepidibus aureis, pilis appressis, intermixtis, dense obtectum ; stylus 
unilateraliter pilosulus. 

Legumen ellipticum, plano compressum, 20 mm. longum 7-8 mm. 
latum, apice acutum, stylo persistente coronatum, basi rotundatum, 
valvis subcoriaceis, suluris leviter incrassalis; semina suborbiculata, 
leviter compressa, cc. # mm. diam. testa nigra nitenti, fulvo maculata. 

Species nova affinis Rhynchosia lineata Benth, differt habitu stricte 
erecto, foliis brevius petiolatis, foliolis apice rotundato-oblusis, mucro- 
nulatis, solemniter revolute marginatis, foliolo terminali lateralibus 
ce. ‘/3 longiore, pedunculis brevioribus, a basi floriferis, pedicellis lon- 
gioribus. floribus in racemi nodis, solitariis, calycis lobis, petalis mani- 
feste brevioribus, filamento vexillari basi incrassatum, stylo supra 
medium pilosulo, legumine lepidoto-lomentosulo, 


170 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (24) 


Suffrutex 0,5-1 m. petala ochracea, in campis pr. Caaguazu, fior. et 
fruct. mens. Febr. Hassler n. 9013. 


Un Prosopis souvent deerit. 


Un des arbres les plus curieux du Chaco paraguayen et de la province 
bolivienne de Santa Cruz est sans doute le « Jacaranda » qui se retrouve 
aussi dans les provinces argentines de Cordoba, La Rioja et Santiago 
del Estero sous une forme ramifiée jusqu’à la base et moins élevée que 
dans ces deux premiers pays, connue sous le nom vulgaire de « Barba 
de tigre ». 

Aphylle pendant une grande partie de l’année, la floraison limitée à 
une période d’un à deux mois, les fruits mürs ne persistant pas long- 
temps sur l'arbre, il est compréhensible, qu’il ait été un objet de curiosité 
pour les différents botanisles, qui ont voyagé dans ces parages. 

Dans mon herbier du Paraguay se trouve sous le n. 79 une branche 
aphylle récoltée au mois de juillet 1887 à l’endroit ou se trouve aujour- 
d’hui Puerto Casado et portant la note suivante : Arbor 10-12 m. rami spi- 
nescentes tantum, folia et flores non vidi, nom. vernac, Jacarandà ». Durant 
de longues années, cette branche est restée parmi les indelerminala de 
mon herbier, et mon plan de retourner au Chaco pendant la saison d’été 
a toujours été ajourné; quelques années plus tard, déc. 1892, je vois 
réapparaître le « Jacaranda » dans l'ouvrage de Morong : Plants collect. 
Parag. sous le nom de Retanilla spec ? provenant du Pilcomayo, 
M. Morong n'avait pas eu plus de chance que moi, il avait trouvé l'arbre 
à l’état aphylle. Ce n’est que vers la fin de l’année 1898 et au commen- 
cement de 1899 qu'à peu de temps d'intervalle, cet arbre a été deerit 
par trois auteurs et d’après des specimens provenant de trois pays 
différents; nous les citerons dans l’ordre chronologique de la publication : 
le 28 septembre 1898, M. le Dr Harms le décrit sous le nom de Prosopis 
Kuntzei dans la Rev. Gen. IT, 2, page 71, d’après des spécimens rapportés 
par OÖ. Kuntze de la Sierra de Santa Cruz; le 24 janvier 1899, M. le pro- 
fesseur Penzig le décrit sous le nom de P. casadensis d’après des 
échantillons envoyés par G. Boggiani de Puerto Casado au Paraguay; 
et enfin, le 24 mai 1899, M. Stuckert le decrit sous le nom de Prosopis 


(25) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 171 


barba-tigridis d’après des spécimens argentins. Les descriptions de 
M. Harms étant faites d’après des spécimens sans feuilles, celle de 
_ M. Penzig d’après des spécimens très jeunes et sans fruits; celle de 
M. Stuckert d’après la forme frutescente argentine; nous ne croyons pas 
superflu en présence des matériaux abondants et complets qui se 
trouvent aujourd'hui dans notre herbier de redécrire la plante, objet de 
tant de descriptions. 


_Prosopis Kuntzei Harms emend. Hassler. 
- Harms in 0. K. Rev. Gen. III, 2, p. 71. (28, VII, 1898.). 

Prosopis casadensis Penzig in Malpighia, vol. XII, p. 405, fasc. 7-12 
(24, L 1899). Prosopis barba tigridis Stuckert in Communic. del Museo 
Nacional de Buenos Ayres, t. I, n. 3, p. 66-69. (24, V, 1899). Reta- 
nilla spec. in Morong and Britton. Plants collect. Paraguay N. Y. Acad. 
Sc. VII. Dec 1892. 

Arbor 6-12 m. trunci diam. 15-40 cm. (ve! minor ex Stuckert 3-5 m.) 
alta; cortex griseo-nigrescens, rugosus, longitudinaliter fissuratus; albur- 
num album; duramen atro-badium-atro-violaceum; durissimum, in trunco 
25 cm. crasso, alburnum cc. 4 cm. duramen 20 cm. Rami recti, lignosi, 
divaricali vel subfasciculati, spinosi, 10-40 cm. longi, et 3-7 mm. 
crassi, leretes, manifeste longitudinaliter striati, cortice flavovirenti 
sublævi obtecti, maxima parte anni aphylli; folia in ramis juniori- 
bus erumpentes, sparsa, in ramulis junioribus, sublignosis apice her- 
baceis, densiora; internodia 1-4 cm. stipulæ parvæ squamiformes 
striatule cc. 1 mm. long&; folia uni-(rarius ? ex Stuckert bi-tri-) juga ; 
petiolus communis 3-5 mm. longus, planus, apice glanduloso-incrassatus, 
ultra jugum filiforme (3-4 mm long.) prolungatus; pinnæ 3-5 jug& ; rhachis 
planus, subalatus 10-15 mm. longus. apice setiferus; foliola subsessilia, 
opposita, oblonga vel oblongo-lanceolata, apice minute mucronulata, basi 
rotundata, leviter inæquilatera, 4-5 mm. longa et À mm. lata, glabra, 
nervo mediano supra impresso, subtus vix prominulo. 

Spice binæ vel ternæ, breviter 0,5-1 cm. pedunculatæ, 4-6 cm. longæ, 
primo densifloræ, postea floribus perplurimis deciduis, laxifloræ; flores 
subsessiles: calyx cupulato-campanulatus, minute 5-dentatlus, intus 
glaber, extus glabrescens, 0,75 mm. altus; petala oblongo-lanceolata, 
apice subacula, basi subunguiculata, in floribus juvenilibus infra medium 
connala, in vetustioribus libera, 2,5 mm. longa et 0,8-1 mm. lata, extus 
glabrescentia, intus a medio versus apicem villosa, ad apicem intus dense 
lanata ; stamina 10, exserta, 50-60 mm. longa, glabra, filiformia, antheræ 


172 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (26) 


dorsifixæ, oblongæ, glandula sphærica manifeste stipilata, coronatæ; 
ovarium cylindricum, basi et apice acutiusculum, dense pilosum ec. 
2-2 1/: mm. longum, longe 1-1,2 mm. stipitatum, 14-16 ovulatum; stylus 
filiformis 2-2 ‘/2 mm. ad ?/s pilosus, apice glaber; stigmate parvo 
terminali. 

Legumen subeylindricum, leviter compressum, stipitatum, apice rotun- 
dato-acutum; basi turbinatum, 12-20 cm. longum et 1,5-2.2 cm. latum. 
exocarpium crasse coriaceum, atroviolaceum, nitens, subrugulosum ; 
mesocarpium indurato-spongiosum; endocarpium carlilagineum durissi- 
mum 2-3 mm. crassum, semina singulariter involvens, semina 6-12, 
ovoidea, compressa, cc. 9 mm. longa, testa fulva lavis. 

Arbor 8-10 m. 0,3-0,4 m. diam. petala alba vel ochroleuca, in silvulis 
campestribus Loma Clavel (Chaco) flor. mens. Nov. Hassler n. 2487; 
eod. loco fruct. mens. Jan. Hassler n. 2487 a leg. Rojas: in campis siccis 
ad flumen Pilcomayo steril. mens. Jul. Rojas n. 392. Argentina sine loco 
Stuckert n. 7972 et 14678 in Herb. Univers. Genev. aphylla, florifera, 
fructibus veris. immaturis 7-8 cm. tant. longis. 

Les spécimens argentins de l’Herbier Stuckert sont absolument iden- 
tiques, quant aux fleurs, fruits et feuilles, aux spécimens paraguayens et 
à la description fournie par M. Harms de l'échantillon bolivien; l’unique 
différence notée consiste dans la moindre longueur des rameaux, qui 
sont plus courts et plus épais dans les spécimens de M. Stuckert; notons 
aussi d’après des photographies de cette plante, qu’elle parait être moins 
développée dans les provinces argenlines où elle n’atteint que les dimen- 
sions d’un gros buisson à tronc cependant aussi gros que les spécimens 
paraguayo-boliviens. Les caractères ne sont cependant suffisants pour 
permetire d’en faire une variété, nous pourrions tout au plus la consi- 
derer comme une forme frulescente. Les notes de M. Rojas, sur l’échan- 
tillon du Pilcomayo, n. 392, disent du reste ainsi : « Diffère du n. 2487 : 
la partie du tronc sans rameaux est à peine d’un ‘/2 mètre, l'arbre est 
plus bas et les rameaux sont plus denses ». 

Qu'il me soit permis ici de rectifier une erreur de mon regretté ami 
M. Guido Boggiani, reproduite par M. le Prof. Penzig, quant au nom 
vulgaire de cet arbre : le nom de Nazare est donné par les Paraguayens 
au Machærium firmum Benth. C'est un bois de couleur franchement 
violette, le nom sous lequel l'arbre est connu dans tout le Chaco para- 
guayen est : Jacaranda. Le Jacaranda de Indias de Boggiani est le 
Dalbergia nigra Allem., et l’Acagiu Boggiani est le Swietenia Mahagoni L. 
Le bois, quoique très beau comme couleur et comme grain, n’a été 


(27) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. .. 173 


utilisé jusqu’à nos jours que par les indigènes du Chaco, dans la fabrica- 
tion de leurs armes; les premiers échantillons travaillés par un menui- 
sier ont été envoyés par l’auteur de ces lignes à l'exposition de Chicago, 

où ils figuraient dans la collection de bois d’ébénisterie, exposée à cette 
occasion. 


Un Cassia nouveau du Chaco paraguayen. 


Cassia Rojasiana Hassler spec. nov. Sect. Chamæsenna DC. 

Suffrutex 0,8-L m.; caulis subteres, pubescens, leviter bisulcato-striatus 
2-3 mm. crassus; internodia 30-35 mm. ; stipulæ deciduæ, lineari subulatæ 
3-4 mm. longæ, ad basin 0,5 mm. latæ; pubescentes; folia A-juga 
(rarissime 3-juga); petiolus communis 7-8 cm. longus, striatulus, hirsuto- 
pubescens; glandula conica inter par infimum foliolorum, erecta, 
stipitata ; foliola oblonga vel oblongo-elliptica, breviter petiolulata 
1,5-2 mm., lamina in foliolis imis oblonga, inferioribus ec. '/s longior, 
basi et apice subacuta, distincte subaculo-mucronata, manifeste inæqui- 
 latera, supra pilis appressis puberula, subtus pubescens 55/12, 50/11 mm. 
in foliolis inferioribus elliptico-vel lanceolato-oblonga, minus inæqui- 
latera, 42/15, 38/14, 32/15 mm., cæteris notis superioribus simillima. 

Inflorescentia axillaris, racemosa; bracteis linearibus caducis; pedun- 
culus folio brevior, 4-5 cm. longus, tertio superiore 4-6 florus, striatus 
hirsuto-pubescens ; pedicelli internodis 5-10 mm. longis separali, 
graciles, hirsutuli 10-15 mm. longi; calycis lobi inæquales, ovati — ovali 
triangulares, membranacei, extus hirsutuli, majores 9/6 mm., minores 
6/2 mm. longi et lati; petala, 5; superius, late ovale, apice emargi- 
natum, breviter bilobum, 12/8 mm. lateralia 2 ovalia 11/7 mm., inferiora 
2 oblonga, basi leviter latiora, 14 mm. longa, basin versus 6 mm. lata, 
apice rotundata 4,5 mm. lata, omnia lutea, intus’ et extus glaberrima, 
nervis tribus brunneis, pinnatis percursa; anthereæ fertiles 7, inferiores 
2 oblongæ, apice rostratæ, arcuatæ, 6 mm. longæ, filamento lineari 6 mm. 
longo, lerlia præcedentis similis, 5 mm. longa, filamento 3 mm. tantum 
longo, quatuor superiores reclæ, oblongæ rostratæ 4 mm. longæ, duabus 
filamentis 1,5 mm., alleris 2 mm., longis; staminodia 3, obovata, plana 
apice emarginalo-lobulata; ovarıum stpitatum, arcuatum, subleres, 


174 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SER.). 1907 (28) 


leviter compressum, pleiospermum, pilosum; stylus glaber; stigma breve, 
planum, acutiusculum, stipes ovarii 2,5 mm. ovarium 7 mm. stylus 4 mm. 
longus. 

Legumen haud perfecte malurum, late lineare, arcualum, 7 em. lon- 
gum el 2,5 mm. lalum, basi et apice acutum, longe (5-7 mm.) stipitatum, 
stylo persistente coronalum, valvis hirsuto-puberulis, parallele com- 
pressis, marginibus discolori incrassatis, intus septalis, seminibus trans- 
versis; semina oblonga, cc. 1,25 mm. longa, tesla nigra, nitens sublævis. 

Species nova affinis Cassia biflora L. differt : glandula manifeste 
slipilata; foliis haud ultra 4-jugis; stipulis linearibus; haud setaceis; 
peduneulis longioribus 4-6 floris; floribus minoribus; petalis glabris; ab 
affini Cassia leiophylla Vog. differt : foliis 4-jugis, rarissime 3-jugis 
oblongis vel oblongo-ellipticis; pedunculis omnibus 4-6 floris; floribus 
minoribus, legumine manifeste stipitalo; seminibus transversis haud 
obliquis. 

Suffrutex 0,8-1 m. petala lutea, ad margines silvarum pr. Santa Elisa 
(Chaco septentr.) flor. et fruct. (legumine vix maturo) mens : Mart. 
Hassler n. 2797, leg. Rojas. e 


Les Chorisia du Paraguay. 


Parmi les arbres paraguayens et du Chaco il y en a qui appellent de 
loin l’attention du voyageur, par la forme bizarre de leur tronc, ressem- 
blant à un immense tonneau allongé : aminci à la base ei au sommet, ils 
semblent comme gonflés au milieu. Ce sont les Ceiba et les Chorisia, 
appelés par les indigènes « palo barrigudo» (arbre ventru). 

Les Ceiba du Paraguay ont été énumérés dans Chod. et Hassler PI. 
Hassler. II, p. 531; les Chorisia se trouvent en deux espèces au Paraguay 
dont l’une est nouvelle pour la science, le Chorisia Chodatü, et l’autre une 
nouvelle variété du Chorisia speciosa St-Hil. 


Chorisia Chodatii Hassler spec. nov. 

Arbor 6-12 m. alta, 50-100 cm. diametro, trunco ventricoso, cortice 
basi inermi, superne aculeato; rami velustiores crassi, cylindrici, cortice 
badio-rubescenti ruguloso, obtecti, juniores teretes, læves, folia digilata; 


(29) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 175 


petiolus quam lamina foliolorum longior, 7-12 cm. longus, subteres, 
glaber, supra canaliculatus, basi subincrassatus, apice in discum cc. # mm. 
latum dilatatus; foliola 3-5, manifeste petiolulata; pelioluli 14-22 mm. 
longi, supra canaliculati; lamina obovata, basi aculata, apice rolundala vel 
l ionge et abrupte cuspidata, leviler marginala, apicem versus irregulariter 
et distanter subserrala, 80/50, 70/40, 65/35 mm., subcoriacea, supra 
nitidula, sublus opaca, leviter discolor, supra et subtus lævissima, costa el 
venis ulroque latere parum prominulis, venis primariis ce. 10-12. 

Flores coætanei vel præcoces, solilarii, brevissime pedunculati: pedun- 

culi 2-6 mm. longi, crassi, 3-4-angulati; calyx campanulatus, irregulariter 
3-rarissime 4-lobus, 22-28 cm. altus, apice 20-22 min. latus, lobis 5-6 mm. 
allis, extus glaber, inlus pilis densis appresis sericeus; pelala 5, oblonga, 
basin versus leviler decrescentia, apice subacuta vel rotundata 10-12 cm. 
longa, in triente superiore 22-25 mm. lata, in triente inferiore 15-18 mm. 
lata, extus flavido-tomentosa, intus apicem versus leviter pubescentia, 
basi glabra, marginibus haud undulato-crispis; {ubus stamineus 8-10 cm. 
longus, Lriente inferiore manifeste incrassato, apice et medio 2-3 mm. 
basi 5-6 mm. crassus; staminodia 22-28 mm. supra basin adnata, e lobis 
10 transverse oblongis 4-5 mm. longis 1-1.5 mm. latis, formata, pilis 
rufescentibus, brevissimis, sparsis, puberula; antheræ 5, sessiles, adnatæ, 
loculi 10 lineares, paralelli, 9-11 mm. longi, corona antherarum diametro 
ec. 15 mm.; siylus tubum stamineum 10-45 mm. superans, usque ad 
ovarıum glaberrimus, apıce haud incrassalus, leviter longitudinaliter 
striatus; sigma capilatum, quinque lobulatum; ovarium conicum, gla- 
brum, apice aculum, 5-7 mm. longum. 

Ab affini Chorisia insigni H. B. K. differt, petiolis quam lamina foliolo- 
rum longiorıbus, pelioli disco duplo majore, foliolis longe petiolulatis, 
margine haud revolutis, floribus brevissime pedunculatis, calyce, petalis 
elc. majoribus, staminodiis altius adnatis, stylo basi glabro, tubum stami- 
neum manifeste superante. 

A Chorisia speciosa St.-Hil. differt forma et serralura foliolorum, pedun- 
culo brevi, angulato, forma et colore petalorum, stylo, tubo stamineo 
manifeste longiore, sub sligmate haud incrassato, ovario apice aculo. 

A Chorisia crispiflora H. B. K. differt, forma et serralura foliolorum, 
pedunculis angulalis, brevissimis, pelalis latioribus, haud undulato 
crispis, tubo stamineo glabro, staminodiis vix puberulis, stylo basi glabro. 

Forma coætanea nob. 

Arbor 6-8 m. petala ochroleuca, unicolora, in campis Santa Elisa (Chaco 
seplentrionalis) flor. mens : April. Hassler n. 2849 leg. Rojas. 


176 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.), 1907 (30) 


Forma pr'æcox nob. 

Arbor 5-8 m. 60-80 cm. diam. petala ochroleuca, in fruticetis « Espi- 
nillares » diclis, pr. Las Juntas ad flumen Pilcomayo flor. mens : April. 
Rojas n. 43. 

Notre espèce est voisine du Chorisia insignis, espèce péruvienne à laquelle 
elle ressemble par la forme et la serrature des feuilles, la forme du pédon- 
cule et des pétales; elle s’en distingue cependant très nettement par les 
pétioles plus longs que les folioles, le disque pétiolaire de grandeur 
double, les péliolules très longs, les pédoncules courts; le calyce, les 
pétales, le tube staminal et l’ovaire plus grands (à ce dernier caractère il 
faut cependant ne pas attribuer grande importance dans les Bombacees), 
les staminodes placés deux fois plus haut, la base du tube staminal dilatée 
et le style glabre à la base, le pistil dépassant manifestement le tube 
staminal, l’ovaire plus grand. 


Chorisia speciosa St.-Hil. 

Pl. usuell. t. 43; K. Sch. in Mor. Bras. XII, 3, p. 206. 

Var. paraguariensis Hassler var. nov. 

Differt petalis triente inferiore intus rufo puberulis, staminodiis pilis 
erispis, rufis, longis, dense villosis, tubo stamineo triente inferiore intus 
dense lanuginoso-villoso, stylo præcipue basin versus pilis brevibus 
sparsis insperso. 

Arbor 8-10 m. diam. 0,5-0,8 m. cortex viridis lævis, aculeatus petala 
rosea, basi flava, striis et maculis purpureis variegata. in campis pr. 
Caaguazu flor. mens : Febr. Hassler n. 8891. 

Cette espèce est nouvelle pour la flore du Paraguay, le Chorisia speciosa 
Morong, non St.-Hil. dans Mor. and Briton Enum. PI. coll. Paraguay est 
Ceiba Glaziovü K. Sch. = Ceiba Fiebrigii Hochr. in Ann. du Cons. et 
Jard. bot. Genève X, 1906, p. 23. vidi spec. Morong n. 1075 in Hb. 
Barbey-Boissier. 


177 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
©: 0 AA 


Fortsetzung von Seite 112. 


Beiträge zur Kenntnis der Schweizerilora. 
(VI). 


1. Begründung vorzunehmender Namensänderungen an der zweiten 
Auflage der «Flora der Schweiz» von Schinz und Keller. 


VON 


Hans SCHINZ und A. THELLUNG (Zürich). 


Ulmus scabra Miller Gard. Dict. [ed. 7 (1759), n. 2] ed. 8 (1768), n. 2, 
Ulmus glabra Hudson Fl. angl. ed. 1 (1762), 95 — non Miller (1768). 
Ulmus montana With. Bot. arrang. Brit. ed. 2, II (1776), 279. 


Der Name Ulmus glabra Hudson (1762) ist für unsere Art deswegen 
nicht anwendbar, weil in bedeutsamen neueren Werken diejenige Pflanze, 
die wir als U. campestris L. bezeichnen, unter dem Namen U. glabra 
Miller (1768) figuriert (so z.B. bei M. Gürke in Richter PI. Europ. II [1897], 
72; C. K. Schneider Ill. Handb. d. Laubholzkunde II [1904], 219); durch 
die Doppelanwendung des Namens U. glabra wären selbstredend Kon- 
fusionen unvermeidlich. Zudem erscheint uns die vom Index Kewensis 
angegebene, auch von Gürke (1. c.) akzeptierte Identifikation der U. glabra 
Hudson mit der durch rauhe Laubblätter ausgezeichneten U. scabra (mon- 
tana) doch recht fraglich. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n°0 3, 28 février 1907. 12 


ci 


178 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


Ulmus lævis Pallas Fl. Ross I. (1784), 75. 
Ulmus pedunculata Fougeroux in Mém. Acad. sc. nat. Paris p. 214 
(178% lecla, 1787 in lucem edita). 
Ulmus effusa Willd. Fl. Berol. Prodr. (1787), 97. 


Chenopodium virgatum (L.) Jessen D. Excurs. Fl. (1879), 300 non 
Thunberg‘. 
Blitum virgatum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 4. 
Morocarpus foliosus Mönch Meth. (1794), 342. 
Chenopodium foliosum Ascherson Fl. Brandenb. (1864), 572. 


Amarantus ascendens Loisel. Not. (1810), 141. 

Amarantus Blitum Gürke in Richter Pl. Europ. IL. 2 (1899), 474; 
Schinz u. Keller Fl. d. Schweiz ed 2. I (1905), 169 et II (1905), 
65 et auct. mult. — non L. 

Albersia Blitum Kunth FI. Berol. ed. 2. II (1838), 144. 

Euxolus Blitum Gren. Fl. Ch. Jurass. (1865), 652. 

Amarantus viridis L. Spec. pl. ed. 2. II (1763), 1405 ex p., non 
L. herb. 

Euxolus viridis Moq. in DC. Prodr. XIIL 2 (1849), 274. 

Albersia viridis Montandon Syn. FI. Jura sept. (1856), 260. 


Unter dem Namen A. Blitum, welche Bezeichnung von vielen Floristen 
irrig für unsere Art verwendet wird, verstand Linné (Spec. pl. ed. À 
[1753], 990), wie die Diagnose und sein Herbarexemplar übereinstimmend 
bezeugen, in erster Linie A. silvester Desf. und erst in zweiler Linie 
A. ascendens Loisel. Wollte man daher den Linne’schen Namen bei- 
behalten, so könnte dies nur für A. silvester Desf. der Fall sein, wie denn 
tatsächlich Moquin-Tandon in De Candolle’s Prodromus die letztere Art 
als A. Blitum aufführt. Angesichts der Konfusionen, die sich notwendig 
ergeben müssten, wenn der Name A. Blitum L. in der ursprünglichen 
Bedeutung wieder eingeseizt würde, ziehen wir es vor, diesen Namen 
ganz fallen zu lassen, entsprechend dem Art. 51, Al. 4, der die Annahme 
eines Namens in dem Falle verbietet, dass er dauernd zu Verwirrungen 
und Irrtümern Anlass gäbe. Aus ähnlichen Gründen ist auch die Ver- 
wendung des Namens A. viridis L. für unsere Art nicht empfehlenswert. 


Melandrium = Melandryum (Art. 57). 
1 Ch. virgatum Thunberg in Nov. Act. Soc. Sc. Ups. VII (1815), 143 (Japan) 


ist nach freundlicher schriftlicher Mitteilung von Prof. Dr. J. Murr in Feldkirch 
eine Form des Ch. album L. und keine selbständige Art. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZURICH. XXXIV. 179 


Melandrium dioecum (L.) Schinz u. Thellung comb. nov. (non 
Cosson u. Germ.). 

Lychnis dioica L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 437 pr. p. (typus, excl. 
var. ß et y!); emend. Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 3 
(non DC.). 

Lychnis dioica var. rubra Weigel Fl. Pom.-Rug. (1769), 85. 

Lychnis sylvestris Schkuhr Handb. I (1791), 405 Tab. 124. 

Saponaria dioica Mönch Meth. (179%), 76 pr. p. 

Lychnis diurna Sibth. Fl. Oxon. (1794), 145. 

Melandrium sylvestre Roehl. Deutschl. Fl. ed. 2. I (1812), 274. 

Melandrium diurnum Fries in Bot. Notis. (1842), 170. 

Melandrium rubrum Garcke Fl. N.- u. Mitteldeutschl. ed. A 
(1858), 55. 


Linne’s Lychnis dioica umfasst die 2 unter den Namen Melandryum 
diurnum und vespertinum oder rubrum und album bekannten Arten, und 
zwar entspricht der Typus der Linné’schen Art (wenn auch vielleicht nicht 
ganz genau) dem M. diurnum (rubrum), während die Varietäten ß und 7 
zu M. vespertinum (album) gehören. Der erste Autor, der die Auflösung der 
‚Linne’schen Sammelspezies in 2 Arten vornahm, war Miller (1768); dem 
Typus der Linné’schen Spezies (M. rubrum) beliess er den Namen Lychnis 
dioica im engern Sinne, für die Varieläten schuf er die Kombination 
Lychnis alba. Der von Miller enger gefasste Name Lychnis dioica hat nun 
nach Art. 47 das spezifische Epitheton für die in Frage stehende Melan- 
drium-Art zu liefern ; der Umstand, dass 1805 De Candolle (Fl. franc. IV, 
762) den Namen dioica in einer von Miller abweichenden Bedeutung, 
nämlich für Melandrium album, verwendet hat, und dass Cosson und 
Germain 1845 (Fl. env. Paris, 28; ed. 2. (1861), 37) auf L. dioica DC. non 
Miller die Kombination Melandrium dioicum' begründet haben und dieser 
Name noch jetzt in einer französischen Lokalflora? (Acloque Fl. reg. 
Medit. Fr. [190%], 141) figuriert, scheint uns kein Hindernis zu bilden für 
die Aufstellung der Kombination M. diecum in einem neuen Sinne, da 
Lychnis dioica DC. und Melandrium dioicum Cosson u. Germ. auf einer 
leicht nachweisbar unrichtigen Auslegung des Linné’schen Namens be- 
ruhen und zudem Art. 47 widersprechen. 


1 Im Index Kewensis wird M. dioicum Cosson u. Germ. unbegreiflicher weise — 
Silene conoidea L. gesetzt (! ?). 

2 Die französischen Floristen Rouy und Coste sehen in übereinslimmender 
Weise von der Verwendung des spezifischen Epithetons ,,dioica‘* ab. 


180 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


Dianthus Caryophyllus L. Sp. pl. ed. 1 (1753), 410 ssp. silvester 
(Wulfen) Rouy u. Fouc. Fl. de France Ill. (1896), 133. 
Dianthus Caryophyllus var. inodorus L. L. e. 
Dianthus silvestris Wulfen in Jacquin Coll. 1. (1786), 237. 
Dianthus inodorus Kerner Sched. Fl. exs. austro-hung. Il. (1882), 
69 n. 543. 


Stellaria apetala Ucria in Römer Arch. I. 1 (1796), 68. 
Stellaria media var. apetala Gaudin Fl. Helv. III. (1828), 180. 
Alsine pallida Dumort. Fl. Belg. (1827), 109. 

Stellaria pallida Pir& in Bull. Soc. bot. Belg. IL. (1863), 43. 
Siellaria Boræana Jordan Pugill. (1852), 33. 


Stellaria longifolia Mühlenb. in Willd. Enum. h. Berol. (1809), 479 
in adnot. 
Stellaria mosquensis Marsch. Bieb. ex Schlechtend. in Gesellsch. 
Naturf. Fr. Berl. Mag. VII (1816), 195. 
Stellaria Friesiana Ser. in DC. Prodr. I. (1824), 397. 


Cerastium pedunculatum Gaudin ex Ser. in DC. Prodr. I (1824), 
449 (nomen), Fl. Helv. III (1828), 251. 

Cerastium filiforme Schleicher Cat. pl. helv. (1815), 11 (nomen). 

Cerastium ovalum var. filiforme Ser. in DC. Prodr. I (1824), 419. 


Cerastium cerastioides (L.) Britton in Mem. Torrey Club V 
(1894), 150. 
Stellaria cerastoides L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 422. 
? Cerastium radians et lapponicum Crantz Inst. II (1766), 401-2. 
Cerastium trigynum Nill. Prosp. (1779), 48. 
Cerastium refractum All. Fl. Pedem. II (1785), 117. 


Sagina saginoides (L.) Dalla Torre Anleit. Beob. Alpenpfl. (1882), 
189; Britton in Mem. Torrey Club V (1894), 151. 
Spergula saginoides L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 441. 
Sagina Linnæi Presl Reliqu. Hænk. Il (1831), 14. 
Sagina saxatilis Wimmer FI. Schles. (1841), 75. 


Alsine aretioides (Somerauer) Mert. u. Koch in Reehl. Deutschl. Fl. 
ed. 3, II (1831), 277. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZURICH. XXXIV. 181 


Cherleria octandra Sieber Fl. austr. exs. (1813), n. 149 (ohne 
Beschreibung). 

Siebera cherlerioides Schrader in Sieber Fl. austr. exs. (1813) n. 149 
(ohne Beschreibung), u. Hoppe in Flora II (1819), 24. 

Arenaria aretioides Somerauer in Flora II (1819), 20, u. Portenschl. 
ined. (1818) ex J. Gay in Ann. sc. nat. ser. 1, II (1824), 34 nota. 

Somerauera quadrifaria Hoppe in Flora II (1819), 26. 

Alsine cherlerioides Dalla Torre Anleit. Beob. Alpenpfl. (1882), 76. 

Alsine octandra Kerner Sched. Fl. exs. austro-hung. (1882), n. 56%; 
Gürke PI. Europ. II, 2 (1899), 258. 


Pæonia officinalis (L.) Gouan Fl. Monspel. (1765), 266. 
Pæonia officinalis à feminea L. Spec. pl. ed. i (1753), 530. 
Pæonia feminea Desf. Tabl. Ecol. ed. 1 (1804), 126. 


Von P. officinalis L., welcher Name in Form von benannten Varietäten 
(a. feminea, ß mascula) zwei verschiedene Arten umfasst, sehen wir nach 
dem in der Vorbemerkung auseinandergesetzien Prinzip ab. Der erste 
Autor, der eine Zerlegung der Linné’schen Sammelart vornahm, war 
Gouan (1762); wir haben uns seiner Nomenklatur anzuschliessen und 
‘verwenden daher, gleich ihm, den Namen P. officinalis in engerer 
Umgrenzung. — Vergl. auch Schinz u. Thellung iu Vierteljahrsschr. d. 

Naturf. Ges. Zürich LI (1906), 219. 


Callianthemum rutifolium (L.) C. A. Meyer in Ledeb. Fl. Alt. II 
(1830), 336, pro parte (non Reichenb. 1832). 
Ranunculus rutæfolius L. Spec. pl. ed. À (1753), 552 pro parte; 
Lam. Fl. franc. III (1778), 187 et auct. plurim. 
Callianthemum coriandrifolium Reichenb. Fl. germ. excurs. 
(1830-2), 727 pro parte majore. 


Nach Art. 44 muss der Linne’sche Name erhalten bleiben, und zwar 
für diejenige Teilspezies, für die er zuerst (1830) von C. A. Meyer 
verwendet worden ist (Art. 47). 


Actæa nigra (L.) Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 1; Fritsch 
Excursionsfl. Oesterr. (1897), 215. 
Actæa spicata var. nigra L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 504. 


Linne’s A. spicata umfasst ausser unserer europäischen Art auch noch 
(als koordinierte Var. ß alba) die amerikanische A. alba (L.) Miller; nach 


182 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


dem eingangs auseinandergesetzten Prinzip sehen wir daher von der 
Beibehaltung des Linné’schen Namens A. spicata ab und schliessen uns 
der Nomenklatur Miller’s an, der zuerst die beiden Arten spezifisch 
getrennt hat. 


Ranunculus nemorosus DC. Syst. I (1818), 280. 
Ranunculus silvaticus Gren. u. Godron Fl. de France I (1848), 33, 
non Thuill. 


Der echte R. silvaticus Thuill. Fl. Paris (1799), 276 ist nach Rouy 
u. Fouc. Fl. France I (1893), 102 eine Form des AR. acer L. 


Ranunculus geraniifolius Pourret Chlor. Narb. in Mem. Acad. 
Toulouse ser. 1. II (1784), 326. 
Ranunculus montanus Willd. Spec. II (1799), 1321. 


Ranunculus foeniculaceus Gilib. Fl. Lithuan. V (1782), 261. 
Ranunculus divaricatus Schrank Baier. Fl. II (1789), 104. 


Iberis ceratophylla Reuter in Compt. Rend. Soc. Haller. (1853-4), 
18 et in Catal. pl. env. de Genève ed. 2 (1861), 21. 
Iberis panduræformis Durand u. Pittier Cat. Fl. Vaud (1882), 49; 
Gremli, Schinz u. Keller Fl. d. Schweiz 1. Aufl. (1900), 205, 2. 
Aufl. (1905), 21% u. anderer schweizerischer Autoren, nicht 
Pourret. 


Die echte I. panduriformis Pourret in Mem. Acad. Toul. III (1788), 320 
ist eine Form der /. amara L. und hat wie diese (nach der Original- 
beschreibung) stumpf gezähnte, breite Laubblätter. Die unrichtige 
Identifikation der Schweizerpflanze mit I. panduriformis Pourret rührt 
von Grenier her (Revue de la Flore des monts Jura, p. 42). I. cerato- 
phylla Reuter wird von Rouy u. Foucaud (Fl. de France Il [1895], 140) als 
Varietät zu 1. affinis Jordan (Adnot. Cat. gr. Jard. bot. Dijon [1848], 25) 
gezogen, die ihrerseits nach der Auffassung der genannten französischen 
Autoren eine Subspezies der I. amara L. darstellt und sich tatsächlich 
— nach Exemplaren aus dem Herb. Jordan im botan. Museum der 
Universität Zürich — von derselben kaum mehr als durch stark 
verkürzten Fruchistand und etwas verlängerte Blattzähne unterscheidet. 
I. ceratophylla Reuter steht dagegen wegen der Fruchtform der 1. pin- 
nata L. sehr nahe und ist wohl nicht spezifisch davon verschieden, wie 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH. XXXIV. 183 


denn auch Grenier (Fl. de la chaîne jurassique [1865]. 66) I. ceratophylla 
‚Reuter direkt als Synonym zu I. pinnata L. gezogen hat. Angesichts dieser 
Meinungsverschiedenheit haben wir es vorgezogen, I. ceratophylla Reuter 
‚vorläufig als selbständige Spezies neben I. amara und I. pinnata 
bestehen zu lassen. 


Thlaspi virens Jordan Observ. III (1846), 17, u. Diagn. (1864), 265. 
Thlaspi Mureti Gremli Beitr. Fl. Schweiz (1870), 60. 
Thlaspi alpestre ssp. Thlaspi virens Rouy u. Fouc. Fl. France II 
(1895), 152. 


Th. virens scheint uns von Th. alpestre L. stärker verschieden zu sein als 
Th. brachypetalum Jordan, das die neueren französischen und italienischen 
Autoren übereinstimmend als eigene Art betrachten, während in unserm 
Gebiete die Uebergangsformen zu zahlreich sind, um eine spezifische 
Trennung zu ermöglichen. Th. virens ist für uns eine sehr bemer- 
kenswerte Zwischenform zwischen Th. alpestre und Th. alpinum Crantz. 
Exemplare vom Mont Pilat (Dépt. Loire), von wo Jordan sein Th. virens 
angibt, stimmen mit der Schweizerpflanze völlig überein. 


Sisymbrium orientale L. Amen. Acad. IV (1759), 322. 
Sisymbrium Columnæ Jacquin Fl. Austr. IV (1776), 12 t. 323. 


Sinapis monensis (L.) Babington Man. brit. Bot. ed. 2 (1847), 25. 
Sisymbrium monense L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 658. 
Brassica monensis Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 291. 
Brassica Cheiranthus Vill. Hist. pl. Dauph. II (1789), 332. 
Sinapis Cheiranthus Koch in Rehling Deutschl. Fl. IV (1833), 717. 


Camelina Alyssum (Miller) Thellung in Verz. Sämereien u. Früchte 

des bot. Gartens der Univ. Zürich, Dez. 1906, 10. 

Myagrum Alyssum Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 2 teste 
A. Pyr. DC. in Syst. II (1821), 516. 

Cochlearia fœtida Schkuhr Handb. II (1796), n. 1805. 

Camelina fœtida Fries Mant. V (1839), 370. 

Myagrum dentatum Wild. Phytogr. I (1797), 9. 

Camelina dentata Pers. Enchir. II (1807), 191. 

Camelina pinnatifida (Ehrh.) Hornem. Hort. Hafn. II (1815), 598. 

[Myagrum pinnatifidum Ehrh. Dec. (1780), 16 ohne Beschreibung). 

Camelina linicola Spenner Fl. Friburg, III (1829), 958. 


184 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


Draba fladnizensis Wulfen in Jacquin Misc. Austr. I (1778), 147. 
Draba Wahlenbergü Hartm. Handb. Skand. Fl. ed. 1 (1820), 249. 


Arabis nova Vill. Prosp. (1779), 39, et Hist. Pl. Dauph. Ill (1789), 319, 
Arabis saxatilis All. FI. Pedem. I (1785), 268. 


Arabis alpestris (Schleicher) Reichenb. Ic. fl. Germ. II (1837), 13, 
f. 4338, erweitert. 
Turritis alpestris Schleicher ex Rchb. I. c. 
Arabis arcuata Shuttlew. in Godet Enum. vég. vasc. cant. Neuch. 
(1838). 
Vergl. Schinz u. Thellung in Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich LI 
(1906), 220. Nach Art. 44 muss der Name A. alpestris (in erweitertem 
Sinne) verwendet werden. 


Erysimum dubium (Suter) Thellung in Verz. Sämereien u. Früchte 

des bot. Gartens der Univ. Zürich, Dez. 1906, 11, nicht DC. 

Cheiranthus dubius Suter Fl. Helv. II (1802), 65, nicht Hornem. 

Cheiranthus ochroleucus Haller fil. nach Schleicher Cat. (1800), 16 
(blosser Name) und nach DC. Fl. franc. ed. 3. IV (vol. V) (1805), 
658 (als Synonym). 

Erysimum ochroleucum (var. «) DC. Fl. franc, ed. 3. IV (1805), 
658. 

Cheiranthus decumbens Schleicher nach Willd. Enum. (1809), 618. 

Cheiri montanum [Clairv.] Man. herb. val. (1811), 221. 


Erysimum dubium (Hornem.) DC. Syst. Il (1821), 504, begründet auf 
Cheiranthus dubius Hornem. Hort. Hafn. Suppl. (1819), 73 (nicht 
Suter 1802), ist nach Chenevard in Bull. herb. Boiss. 2me ser. II (1902), 
674 eine Form des Erysimum rhæticum DC., das seinerseits nach unserer 
Auffassung eine Varietät des E. helveticum (Jacq.) DC. darstellt, und bildet 
daher kein Hindernis für die Aufstellung der neuen Kombination 
E. dubium (Suter) Thellung. 


Clypeola = Clipeola (Art. 57). 


Euclidium R. Br. in Aiton Hort. Kew. ed. 2. IV (1812), 74. 
Soria Andanson, Fam. pl. II (1763), 421. 


Der Gattungsname Euclidium R. Br. figuriert auf der in Art. 20 der 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 185 


Wiener Regeln genannten Liste der « Nomina conservanda » und ist 
daher, obwohl jünger als Soria Adanson, beizubehalten. 


Drosera longifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 282 (z. Teil ?); 
Hiyne in Schrader Journ. bot. (1801), 37. 
Drosera anglica Hudson Fl. Angl. ed. 2. I (1778), 135. 


Corydalis = Corydallis (Art. 57). 


Corydalis Halleri Willd. Enum. Hort. Berol. (1809), 740. 
Fumaria bulbosa L. var. solida L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 699. 
Fumaria Halleri Willd. Prodr. Fl. Berol. (1787), 229. 
Fumaria solida Ehrh. Beitr. VI (1791), 146. 

Capnoides solida Mönch Meth. (179%), 52. 

Borkhausenia solida G. M. Sch. Fl. Wett. III (1801), 18. 
Corydalıs bulbosa DC. FI. franc. IV (1805), 637 non Pers. 
Corydalis digitata Pers. Syn. Il (1807), 269. 

Corydalis solida Sw. in Sv. Bot. VIII (1819), t. 531. 
Corydalis solida Gaudin Fl. Helv. IV (1829), 456. 


Nach Art. 49 ist für die von Linné Fumaria bulbosa var. solida benannte 
Pflanze im der neuen Rangordnung derjenige Name gültig, den sie 
- zuerst in ihrer neuen Stellung erhalten hat, und in diesem Falle hat 
daher Willdenow die unbestrittene Priorität. 


Sedum rupestre L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 431. 
Sedum reflexzum L. Fl. Suec. App. (1755), 463. 


Potentilla erecta (L.) Hampe in Linnæa XI (1837), 50, nicht 
Wallroih, Uspenski u. Anderer. 
Tormentilla erecta L. Spec. pl. ed. 1 (1755), 500. 
Fragaria Tormentilla Crantz Stirp. Austr. fasc. II (1763), 23. 
Potentilla silvestris Necker Del. Gall.-Belg. I (1768), 222. 
Potentilla Tormentilla Necker Hist. Comm. Acad. Palat. 11(1770), 491. 


Potentilla erecta Uspenski in Ledeb. FI. Ross. Il (1846), 45 ist eine 
Form der P. recta L.; Pot. erecta Celakovsky Prodr. FI. Böhm. IV (1881), 
892 ist nach A. et G. Syn. VI. 1, 846 eine Var. der P. reptans L.; 
P. erecta Walir. ist wohl ein Synonym von P. erecta L., jedenfalls keine 
eigene Art, sodass der Annahme der Kombination P. recta (L.) Hampe 
wohl nichts im Wege steht. Wir halten nach Art. 57 die 2 in der Gattung 


186 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Potentilla neben einander bestehenden spezifischen Namen „recta“ und 
„erecla‘ für hinlänglich von einander verschieden. 


Potentilla Crantzii (Crantz) G. Beck Fl. Nied.-Oesterr. II (1892), 760. 

Potentilla verna L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 498, z. Teil. 

Fragaria .... Crantz Stirp. Austr. ed. 4, I (1763), 15 et t. If. 2! 

Fragaria Crantzüi Crantz Inst. II (1766), 178. 

Fragaria villosa Crantz Stürp. Austr. ed 2, II (1769), 75. 

Potentilla villosa Zimmeter Eur. Arten Potent. (1884), 25, nicht 
Pallas. 

? Potentilla maculata Pourret in Act. Tolos. III (1788) 316 (wäre 
nach Timbal-Lagrave = P. pyrenaica Ram). 

? Potentilla salisburgensis Hänke in Jacquin Collect. II (1788), 68. 

Potentilla fiiformis Vi. Hist. pl. Dauph. III (1789), 564. 

Potentilla rotundifolia Vill. 1. c. (1789), 565. 

Potentilla alpestris Haller fil. in Ser. Mus. Helv. I (1818), 53. 


Die von Ascherson und Graebner Syn. VI, 789 (1901) akzeptierte Kom- 
bination Potentilla villosa (Crantz) Zimmeter (1884) ist aus zwei Gründen 
nicht anwendbar, 1. als Homonym zu der (nach schriftlicher Mitteilung 
von Dr. Th. Wolf in Dresden) zu Recht bestehenden älteren Kombination 
Pot. villosa Pallas ex Pursh (1814), und 2., da der Name Fragaria villosa 
Crantz nicht, wie in der Regel angegeben wird, aus dem Jahre 1765, 
sondern von 1769 datiert, und somit ein jüngeres Synonym zu Fragaria 
Crantziü Crantz (1766) darstellt. In der ersten Auflage der ,,Stirpes Aus- 
triacæ“ fasc. I (1763), p. 17, wo nach der Angabe der Autoren Fragaria 
villosa Crantz publiziert sein sollte, findet sich nämlich unsere Pflanze 
unter der Bezeichnung ,,Fragaria .... Tab. I. F. 2.“ mit nachfolgender Be- 
schreibung, aber ohne spezifischen Namen! Auf diese nämliche Figur 
gründet sich dann zunächst Fragaria Crantzü Crantz 1. c. (1766). während 
der Name Fragaria villosa Crantz vermutlich — wie auch der Index 
Kewensis angibt — erst 1769 (1. c.) publiziert worden ist. — Nach Dr. 
Th. Wolf ist der Name Potentilla salisburgensis Hänke, der von vielen 
Floristen für unsere Art verwendet wird, in seiner Bedeutung nicht sicher- 
gestellt. 


Alchemilla — Alchimilla (Art. 57). 


Alchemiila alpina L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 123 im engeren 
Sinne (mit Ausschluss der Var. ß kybrida); Koch Syn. ed. 2, I 
(1843), 257. 
Alchimilla eu-alpina A. u. G. Syn. VI, 388 (1902). 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 187 


Ascherson und Graebner verwenden den Namen A. alpina L. im Sinne 
-einer (die Teilarten A. eu-alpina, A. Hoppeana und A. anisiaca umfassen- 
den) Gesamtart; da. wir diesen hierarchischen Begriff in der ‚Flora der 
Schweiz“ nicht zur Anwendung bringen, gleichwohl aber nach dem ein- 
gangs auseinandergesetzten Prinzip den Linné’schen Namen nicht fallen 
lassen wollen, so ist es für unsern Fall das richtigsie, A. alpina L. in 
engerer Umgrenzung für A. eu-alpina A. und G. zu verwenden. 


Alchemilla vulgaris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 123. 
Alchemilla pratensis Schmidt Fl. Bohem. III (1794), 88. 


Der Fall ist dem vorhergehenden vollständig analog. A. vulgaris A. 
u. G. ist ein Sammelname für A. pratensis, A. alpestris und A. coriacea; 
wir setzen dagegen. was ohne jeden Nachteil geschehen kann, A. vulgaris 
L. in engerm Sinne an die Stelle von A. praiensis. 


Cydonia oblonga Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), N° 1. 
Pyrus Cydonia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 480. 
Cydonia Cydonia Pers. Syn. II (1807), 40. 

Cydonia vulgaris Pers. Syn. II (1807), corr. 658. 


Das Epitheton Cydonia ist in der Gatlung Cydonia nicht verwendbar 
(Art. 55)! und wir bedienen uns daher des nächstältesten, gültigen 
Namens. 


Pyrus — Pirus (Art. 57). 


Pyrus silvestris (Miller) S. F. Gray Nat. arr. Brit. pl. II (1821), 562. 
Pyrus Malus sylvestris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 479. 
Malus sylvestris Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), No 1. 
Malus acerba Mérat Fl. env. Paris (1812), 187. 
Pyrus acerba DC. Prodr. Il (1825), 635. 


Amelanchier ovalis Medik. Gesch. d. Bot. (1793), 79. 
Mespilus Amelanchier L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 478. 
Sorbus Amelanchier Crantz Stirp. Austr. II (1763), 53. 
Cratzgus rotundifolia Lam. Encycl. I (1783), 83. 
Amelanchier vulgaris Mönch Meth. (1794), 682. 


1 Art. 55. Artnamen (spezifische Epitheta) sind ausserdem noch in folgenden 
besonderen Fällen zu verwerfen : 

1. Wenn sie Ordnungszahlwörter sind, die nur den Zweck einer Aufzählung 
verfolgen. 

2. Wenn sie eine einfache Wiederholung der Gattungsnamen darstellen. 


183 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


Da nach den Nomenklaturregeln (Art. 55) innerhalb der Gattung 
Amelanchier eine Kombination mit dem spezifischen Epitheton Amelan- 
chier unzulässig ist, hat die Benennung Medikus’ zu der Linne’s 
Mespilus Amelanchier, wie wir bereits früher (Vierteljahrsschrift d. Naturf. 
Ges. Zürich, LI [1906], 489) auseinander gesetzt haben, synonym ist, 
die Priorität. 


Rubus nessensis W. Hall in Trans. Soc. Edinb. III (1794), 20. 
Rubus suberectus G. Anderson in Trans. Linn. Soc. XI (1815), 218. 


Ueber die Nomenklatur dieser Art vergl. Halacsy in Verh. zool.-bot, 
Ges. Wien XLI (1891), 218, Focke in A. u. G. Syn. VI, 456 (1902) und 
Hayek Sched. fl. Stir. exs. V./VI. (1905), 9. 


Prunus communis (L.) Arcangeli Comp. Fl. Ital. (1882), 209; 
Fritsch in Sitzb. Acad. Wien 1892, 632, nicht Hudson. 
Amygdalus communis L. Spec. pl. ed. 4 (1753), 473. 
Prunus Amygdalus Stokes Bot. Mat. med. III (1812), 101. 


Prunus communis Hudson Fl. Angl. ed. 2. I (1778), 212 ist eme 
Sammelart, die Pr. insititia L. und Pr. domestica L. umfasst, mithin ein 
totgeborener Name, weil dem Art. 44 der Wiener Regeln widersprechend. 


Cytisus emeriflorus Rchb. Fl. Germ. excurs. (1830-2), 542. 
C. glabrescens Sartorelli Alb. indig. Ital. super. (1816), 282, nicht 
Schrank. 


Cytisus glabrescens Schrank Baier. Fl. IT (1789), 269 gehört zu den 
nicht genügend bekannten Arten; solange seine Zugehörigkeit nicht mıt 
Sicherheit festgestellt ist, darf der jüngere gleichlautende Name Sarto- 
relli’s nicht für unsere Art verwendet werden, und es hat der nächs 
älteste (von Reichenbach gegebene) an seine Stelle zu treten. 


Ononis pusilla L. Syst. nat. ed. 10. Il (1759), 1159. 
Ononis Columnæ All. Auct. syn. meth. stirp. h. Taurin., 77 
(1774). 
Ononis subocculta Vill. Prosp. (1779), 44. 
Ononis parviflora Lam. Diet. Encyel. I (1783), 510, non Thunb. 
(1767). 


Trifolium dubium Sibth. Fl. Oxon. (1794), 231. 
Trifolium minus Relhan Fl. Cantabr. ed. 2 (1802), 290. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. 189 


Astragalus sempervirens Lam. Encyel. I (1783), 320. 
Astragalus aristatus L’Herit. Stirp. nov. (1784-5), 170. 


Oxytropis triflora Hoppe in Sturm Deutschl. Fl. XII (1827-30), 
Heft 49. 
Oxytropis neglectu Gay in Ten. Syll. fl. Nap. (1831), 368. 


Onobrychis Gaudiniana Jordan Cat. gr. Jard. Grenoble (1850), 10. 
Onobrychis supina Gaudin Fl. Helv. IV (1829), 570, nicht DC. 
Onobrychis arenaria Koch Syn. ed. 2. I (1843), 211 z. Teil u. der 

Schweizer Autoren, nicht DC. 


O. supina (Chaix) DC. ist eine von unserer Pflanze wohl spezifisch 
verschiedene südwesteuropäische Art (Spanien, S.-Frankreich, NW.- 
Italien), O. arenaria (Waldst. u. Kit.) DC. eine Pflanze O.-Europas und 
W-Asiens, die von 0. vicüfolia Scop. vielleicht nicht spezifisch verschieden, 
sondern ihr wohl besser, koordiniert mit 0. Gaudiniana, als Subspezies 
unterzuordnen ist. 


Vicia Cracca L. ssp. incana (Vill.) Rouy Fl. France V (1899), 234. 
Viciu incana Nil. Hist. pl. Dauph. I (1786), 342. 
Vicia Gerardi All. Fl. Pedem. I (1785), 325; DC. Fl. franc. IV 
(vol. V) (1805), 591, et auct. mult. — non Jacquin. 
Vicia Cracca [ssp.] II. Gerardi (All.) Gaudin Fl. Helv. V (1829), 506. 
Vicia Cracca var. Gerardi Koch Syn. ed. 1 (1837), 194. 
Vieia Cracca var. incana Burnat Fl. Alpes-Marit. II (1896), 182. 


Vicia Gerardi Jacquin Fl. Austr. (1774) ist zwar ein Synonym von V. cas- 
subica L. (1753); gleichwohl ist die Kombination V. Gerardi All., DC. 
nicht gültig, da weder Allioni noch De Candolle unter diesem Namen eine 
neue Art aufgestellt haben, sondern ihre Bezeichnung lediglich aus einer 
unrichtigen Verwendung des Jacquin’schen Namens hervorgegangen ist. 
Der gültige Name für die in Frage stehende Vicia-Artistalso V. incanaVill. 
Wir wenden nun die für die Nomenklatur der Spezies gültigen Regeln 
auch auf die Subspezies an und ziehen demgemäss die Kombination V. 
Cracca L. ssp. incana (Vill.) Rouy 1899 gegenüber V. Cracca [ssp.] 1. 
Gerardi (All.) Gaudin 1829 vor; wir glauben, dass dieses unser Vorgehen, 
das zunächst mit dem Art. 49 der Wiener Regeln nicht im Einklang zu 
stehen scheint, sich gleichwohl genugsam rechtfertigen lässt auf Grund 
der Ueberlegung, dass das, was wir als „Subspezies‘‘ bezeichnen, den 
„Spezies“ vieler Fachgenossen (so namentlich der österreichischen Schule) 


190 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


entspricht, und dass nur auf die geschilderte Weise eine einheitliche. 
Nomenklatur der Sippen — wenn auch in verschiedenen relativen hierar- 
chischen Rangstufen — zustande kommen kann. 


Ruta graveolens L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 383 pr. p. (excel. var. 
nonnull.). 
Ruta hortensis Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), No 1. 


Es liegt unseres Erachtens kein Grund dafür vor, die Linne’sche 
Bezeichnung, die zu Verwirrung gewiss Keinerlei Grund gibt, fallen zu 
lassen, um so weniger als Linné sie in der 2. Auflage seiner Species plant, 
durch die Erweiterung ,,petalis laceris‘‘ selbst noch präzisiert. Schon in 
der 1. Auflage von Linne’s Werk entspricht der Typus seiner Art 
durchaus unserer Pflanze. 


Euphorbia maculata L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 455 (nicht L. 
Mant. II [1771], 329). 
Euphorbia olygonifolia Jacquin Collect. V (1796), tab. 13 (nicht L.). 
Euphorbia Engelmanni Schinz u. Keller FI. d. Schweiz 2. Aufl. I 
(1905), 319, II (1905), 149 (und der übrigen Schweizer Autoren), 
nicht Boissier. 


Die echte E. Engelmann Boiss. ist eine aus Chile stammende Art, die 
in der zweiten Hälfte des letzten Jahrhunderts in einigen deutschen 
botanischen Gärten verwildert vorkam, aber nie in der Schweiz 
beobachtet wurde (vergl. weiter unten den Aufsatz über die europäischen 
Euphorbia-Arten der Sektion Anisophyllum). 


Evonymus — Euonymus (Art. 57). 


Evonymus vulgaris Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 1 (z. Teil ?); 
Scop. Fl. Carn. ed. 2. I (1772), 66. 
Evonymus europæus var. tenuifolius L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 
197 z. Teil. 
Evonymus angustifolius Gilib. Fl. Lituan. II (1781), 128; Vill. 
Hist. pl. Dauph. IT (1787), 540. 


Linné’s E. europæus umfasst nach der heutigen Auffassung 3 Spezies, 
E. vulgaris Miller, E. verrucosus Scop. und E. latifolius (L.) Miller, von 
denen die beiden ersten unter Linné’s var. tenuifolius zusammengefasst 
sind und die dritte Linne’s Var. ß latifolius entspricht. Miller hat dann 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH. XXXIV. 191 


als erster eine Zerlegung der Linne’schen Kollektivspezies in 2 Arten 
vorgenommen, deren erste (E. vulgaris) möglicherweise noch immer aus 
2 Spezies (E. vulgaris Scop. 4 E. verrucosus Scop.) besteht; man 
kann sich daher fragen, ob nicht eher als Autor zu E. vulgaris „„Scop.“ 
oder „(Miller) Scop.“ zu zitieren ist; auf jeden Fall hat aber der Name 
E. vulgaris an die Stelle von E. europæus zu treten. 

Vergl. auch Fritsch, Schedæ ad floram exsicc. Austro-Hung. VII 
(1899), 13. 


Staphylea — Staphyl&a (Art. 57). 


Epilobium trigonum Schrank Baier. Fl. I (1789), 644. 
Epilobium montanum L. var. alpestre Jacquin Enum. agr. Vind., 
64 et Observ. annexæ (1762), 239. 
Epilobium alpestre Jacquini Krocker Fl. Siles. I (1787), 605. 
Epilobium alpestre Hoppe Exs. Cent. I (1799), non Schmidt Fl. 
Boëm. IV (1794), 81 et in Murith Guide Bot. Valais (1810), 66 
(= E. alsinifolium Nil. 1779). 

Hinsichtlich des Namens ,,Epilobium alpestre Jacquuu Krocker haben 
wir gegenüber früher (Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich LI [1906], 
495) unsere Auffassung geändert und sind jetzt der Meinung, dass. ob- 
wohi Krocker in der Flora Silesiaca fast ausschliesslich die binäre Nomen- 

klatur zur Anwendung bringt, hier einmal ausnahmsweise ein (nach 
Art. 26 zu verwerfendes) Polynom vorliegt und somit die Art, wenn man 
die Krocker’sche Bezeichnung beibehalten wollte, nur als „E. alpestre 
Jacguini“, nicht aber als „E. alpestre (Jacquin)‘“ Krocker bezeichnet 
werden dürfte; ein zweites Beispiel von nicht binärer Nomenklatur, das 
unsere jetzige Auffassung stützt, bietet Senecio barbareæ foliis Krocker 
(vergl. unten Senecio erraticus). 


Epilobium tetragonum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 348 ist, 
wie wir bereits an anderer Stelle (Vierteljahrsschr. zürch. naturf. 
Gesellsch. LI (1906), 492) ausgeführt haben, ein E. Lamyi 
F. Schultz, adnatum Griseb. und obscurum (Schreber) Roth um- 
fassender Sammelname, der indessen für eine dieser drei Formen 
beibehalten werden muss (Art. 44) und wir folgen daher der 
Mehrzahl der Autoren, indem wir, abweichend von Haussknecht, 
für E. adnatum Griseb. E. tetragonum L. einsetzen, E. Lamyi 
gleichzeitig diesem als Unterart subordinierend. Wie wir im Ueb- 
rigen bereits an erwähnter Stelle berichtigt haben, Könnte, selbst 


192 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


wenn wir Art. 4% nicht befolgen würden, die Bezeichnung E. 

decurrens Sprengel Hort. Hal. (1812) nicht beibehalten werden, 

da dies offenbar nur ein Name ohne Beschreibung ist (Art. 37). 
Aehnlich verhält es sich mit 


Epilobium alpinum L. Spec. pl. ed. 1 (1753) 348, das, wie 
unser Freund Briquet in Burnat Fl. des Alpes Marit. III (1899), 
192 ausgeführt hat, ein Compositum von drei Arten (E. ana- 
gallidifolium Lam., alsinefolium Vill. und lactiflorum Hausskn.) 
ist. Wir unterziehen uns auch in diesem Falle wiederum den 
Art. 4% und 47 und nennen die unter dem Namen E. anagallidi- 
folium Lam. Encycl. II (1786), 376 bekannte Art Epilobium al- 
pinum L., uns dabei in Uebeinstimmung mit Villars, Briquet etc. 
befindend. 


Oenothera — Onothera (Art. 57). 


Molopospermum peloponnesiacum (L.) Koch Umb. (1824), 
108. 
Ligusticum peloponnesiacum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 250. 
Ligusticum cicutarium Lam. Fl. franc. III (1778), 453. 
Cicutarium verticillatum Mönch Meth. (1794), 32. 
Molopospermum cicutarium DC. Prodr. IV (1830), 230. 


De Candolle hat s. Z. der Kombination Molopospermum cicutarium den 
Vorzug gegeben unter ausdrücklicher Berufung auf den Umstand, dass 
die Bezeichnung peloponnesiacum unpassend sei, da die Pflanze dem 
Peloponnes fremd ist; Art. 50! verwirft indessen eine solche Begründung 
und es ist daher die Koch’sche Bezeichnung die allein zulässige. 

(Fortsetzung folgt.) 


1 Art. 50 : Niemand ist berechtigt, einen Namen (oder eine Kombination von 
Namen) zu verwerfen, abzuändern oder durch einen andern (oder eine andere) 
zu ersetzen auf den Vorwand hin, dass er schlecht gewählt sei, dass er nicht 
angenehm sei, dass ein anderer besser oder bekannter sei, noch wegen des 
Vorhandenseins eines ältern, allgemein als ungültig angesehenen Homonyms, 
noch aus irgend einem anderen anfechtbaren oder unwichtigen Grunde. (Siehe 
auch Art. 57). 


195 


FLORULA GAMBICA 


UNE CONTRIBUTION A LA FLORE DE LA COLONIE BRITANNIQUE 


DE LA 


GAMBIE 


PAR 


Frederic N. WILLIAMS. 


(Suite.) 


Ord. Leguminales 


Fam. 23. LEGUMINACEÆ 


72. Albizzia Brownii Walp. — Albreda, in Lower Niumi district 
(Leprieur, Perrottet, as «Inga Zygia »). FST. 256. 


73. Albizzia ferruginea Benth. — In rice-fields near Albreda 
(Leprieur, as «Inga ferruginea »). FST. 236. 


74. Albizzia lebbek Benth. — FTA. ll. 358. On a cultivated Sene- 
gal specimen in Herb. Kew., dated 1840, Brunner has written «ad Gam- 
biam spontan. » FST. 252; Albreda. 


75. Entada africana Guill. et Perr. — Albreda, in Lower Niumi 
district; FST. 234 (1833). (Lester, — a fine specimen of a legume only). 


76. Entada Sudanica Schweinf. — (Ozanne, n. 20). 


71. Erythrophloeum Guineënse G. Don 215. — FST. 242, t. 55 
(«Fillea suaveolens»). A little distance out of Albreda along the river 
bank, where there was a single tree profusely covered with flowers 
(Perrottet). R. Brown incorrectly wrote the generic name «Erythroph- 
leum», and Reichenbach «Erythrophlæum ». 


78. Detarium Senegalense J.F. Gmel. — FTA. Il. 313. Seen 
every where in Gambia. Common name « tallow-tree». Native name for 
the fruit, «dita» (Lester, n.1 N; Heudelot). It is called by the native 
timber-cutters «datach «, which has become anglicized to «dattock ». In 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n9 3, 28 février 1907. 13 


19% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Kew Museum is a section of the trunk measuring 6-7'/s dem. in diam., 
sent in 1885 by Col. L. S. 0’ Connor, then Governor of the Gambia. FST. 
269; abundant round Albreda (Perrottet). 


79. Tamarindus indicus L. — (Bowdich) St. Mary’s Island. 


80. Bauhinia rufescens Lamk. (Août 1785). — FTA. II. 290 
(Whitfield). Native name «guiguisa ». 


81. Dialium nitidum Guill. et Perr. — Albreda. The fine plate 
(t. 58) shows it to be sufficiently distinct from Dialium Guineense, especi- 
ally when compared with the plant figured in Roemer’s work of 1796. 


82. Gassia fistula L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


85. Gassia micrantha Guill. et Perr. — Albreda, in Lower Niumi 
district (Perrottet). 


84. Gassia mimosoides L. — Gunjour, in S. Kommbo district 
(Lester, n. 7 S). North bank (Lester, n. 4 N). 


85. Gassia nigricans Vahl. —Karngour, in Lower Baddibu district; 
also seen everywhere (Lester, nn. 44 N, 76 N, 78 N). 


86. Gassia occidentalis L. — St. Mary’s Island. This plant seems 
to be regarded as a panacea by the Mandingo people of the Gambia, who 
call it «Bantamara». Its seeds are roasted and used instead of coffee. 
The warm baths, which are given for all disorders, have a quantity ofthe 
leaves thrown into them. They are said to be a reliable remedy for the 
cure of rheumatism: and in all fever cases the bodies of the patients 
are rubbed with them (Bowdich). A specimen in the Kew Museum is labelled 
«Negro coffee plant» (1876). 


87. Gassia Sieberiana Cand. — FST. 258 ; north bank (Perrottet). 
FTA Il. 271; north bank (Ozanne, n. II). Native name «Guamgua«. The 
root of this tree is steeped in water, and the infusion is given as a diuretic 
in yellow fever. 


88. Gassia tora L. — Ballanghar, in Upper Baddibu district (Lester, 
n. SI N). 


89. Mezoneurum Benthamianum Baill. — On dry and sandy 
soil at Faraba Solu, in East Kommbo district (Lester, n. 32 5). 


90. Crotalaria cylindrocarpa Cand. — Karngour, in Lower 
Baddibu district; and seen everywhere on dry and sandy soil (Lester, 
nn. 18 N. 33 N. 57 N). The Gambian species of this difficult genus re- 
presented by specimens in Ilerb. Kew. have required careful comparison 
and scruliny. A plant cited by Mr. Baker as « Crotalaria n. sp. near lan- 
ceolala » can not be traced. though the localily given is not strietly within 
the boundaries of the colony, — it may have been put aside. Evenso, 
none of the specimens in Herb. Kew. of C. lanceolata are from the Gambia. 


91. Grotalaria Gambica Taubert in Engl. Jahrb. XXIII. 179 (1896) 
— (Sect. Trifoliolatæ. subsect. Chrysocalycinæ) Herba repens ca. 30 dem., 
a basi ramosa. ramis gracilibus. ramis ramulisque præcipuo superne hir- 
suto villosis. Stipulæ 3 min. subulatæ Folia sessilia. inferiora Lrifoliolata, 
superiora unifoliolata; foliola 11/2-3 cm. longa, 5 mm. lata, oblonga vel 
lineari-oblanga, apıce mucronulala, basi acula, supra parce subtus densius 


Fs Ne WILLIAMS FLORULA GAMBICA. 195 


adpresse pilosa. Flores in ramulorum apice 2-3 subcapitato-congesti, 
brevissime pedicellati. Bracteæ et prophylla 5 mm., linearia. Calyx cam- 
panulatus villosus, tubo 21/2 mm., dentibus 61/2 mm., lanceolatis acutis. 
Vexillum 11 mm., dorso sericeum, calycem paullo superans; carinæ petala 
parce sericea. Ovarium breviter stipitatum, dense sericeum. Legumen 
&1/2 mm. in diam., globosum sericeum. Semina 3, auranliaco-sanguinea. 
Species ab affini C. Perrottetü, præsertim indumento calycisque effigura- 
tione distincta. 

Hab. Ballé, on Suarra Kunda creek, in Jokadu district, north bank of 
the Gambia (Lester, n.28, n.53, n.65). The other locality given by Lester 
is now on the French side of the boundary-line. Taubert does not give 
any localities; not having seen, probably, the paper in the Kew Bulletin, 
where the plant is referred to as «Crotalaria n. sp., near anthyllopsis ». 
Lester says it is a creeper, 10 feet long. The specimens in Herb. Kew. 
include only the upper parts of the flowering stems, which accounts for 
Taubert saying that it is an annual plant of about % dem. high. 


92. Grotalaria Goreënsis Guill. et Perr. — Albreda. 

93. Crotalaria gracilis Walp. — FT A. Il. 20 (Ingram). 

94. Crotalaria lathyroides Guill. et Perr. — Swamps at Albreda. 
95. Crotalaria Leprieurii Guill. et Perr. — Albreda (Leprieur). 


96. Grotalaria striata Cand. — Jarrol, on Vintang creek, in Bon- 
dali district (Lester, n. 43 S). 


97. Indigofera anil L. — Cultivated by the natives at Gilfre, not 
far from Albreda, in Lower Niumi district, to the exclusion of I. tinctoria. 
This village is not mentioned nor marked in the map of the Official Hand- 
book of the colony (Leprieur, Perrottet) ; FST. 180. A matted tuft in the 

Kew Museum (1886). 


98. Indigofera dendroides Jacq. — Albreda (Perrottet) ; FST. 


99. Indigofera pulchra W. — Ballanghar, in Upper Baddibu dis- 
trict (Lester, n. 82 N). 


100. Indigofera stenophylla var. neurocarpa Guill. et Perr. 
Fl. Senegamb. Tent. I. 188, t. 48, fig. 2. — Caulis altior quam in typo, in 
suffrutice bene gignito fere lignosus, 15-18 dem. Foliola minora latiora. 
Legumina crassiora. Semina valde scrobiculata. 

Hab. Near Albreda. This variety has not been recorded outside the 
limits of the colony. See also FT A. II. 83. 


101. Cyamopsis Senegalensis Guill. et Perr. — Near Albreda, 
on clay soil liable to inundation. 


102. Tephrosia bracteolata Guill. ei Perr. — Dog Island Point, 
in Lower Niumi district (Perrottet). 

103. Tephrosia platycarpa Guill. et Perr. — Dog Island Point 
(Perrottet; Ingram). 

104. Aeschynomene indica L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


105. Arachis hypogæa L. — The staple industry of the colony, 
and the chief export product. Native name «tea tura». Probably intro- 
duced into West-Africa by the first slave-ships from Brazil.. 


196 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me- SÉR.). 1307 


106. Desmodium lasiocarpum Cand. — Near Albreda, at the 
village of Gilfre, in Lower Niumi district; FST. 207 (Leprieur, Perrottet). 
Syn. — Hedysarum lasiocarpum Beauv. (1805). 


107. Desmodium paleaceum Guill. et Perr. — Albreda (Leprieur, 
Perrotlet). 


108. Alysicarpus vaginalis Cand. — FST. 211; Albreda (Per- 
rottet). 


109. Pterocarpus erinaceus Poiret in Lamk. Encyel. Méth. V. 
728 (fasc. 68, 1804). — F ST. 229, t. 54, — drawn from a Gambian spe- 
cimen gathered at Albreda by Perrottet, who also noticed the tree ou 
Dog Island, in Lower Niumi district. Mandingo name, « wegne». The 
natives construct small boats of the wood of this tree, which resists the 
action of the water for a long time. It also produces the African gum kino; 
though Leprieur and Perrottet did not see the gum extracted from the 
tree for officinal purposes on the banks of the Gambia itself. Specimens 
of the gum and bark in the Kew Museum (Dr. Daniell), and of a walking- 
stick made of the wood (W. Haydon, 1897). 


110. Lonchocarpus laxiflorus Guill. et Perr. — Albreda (Per- 
roltet). Gambian indigo is obtained from L. cyanescens Benth. (jar in Kew 
Museum). 


111. Lonchocarpus sericeus var. Formosianus Cand. (sp.) — 
FT A. II. 242 (Skues). Specimen of gum in Kew Museum (Ozanne, n. XI). 
Native name « dember ». Used in leprosy. 


112. Andira grandiflora Guill. et Perr. — Albreda. Although 
this tree is closely allied to A. ner mis of the West Indies, with which 
species it has been united, Perrottel states that he regards the two as 
quite distinct; having had the opportunity of observing both trees in situ 
in their respective countries. He therefore keeps them separate. 


113. Cæsalpinia bonducella Fleming. — St. Mary’s Island (Bow- 
dich). Abundantly along the banks and at the mouth of the Gambia ; FST. 
256. Oliver says, in FT A. II. 263, that under the name of « Guilandina 
Bonduc » this plant is recorded from various localities in Tropical Africa. 
This species. overlooked under the old name, should follow n. 88 in the 
present list. Cæsalpinia pulcherrima is cultivated. 


114. Abrus precatorius L. — St. Mary’s Island {Bowdich). The 
seeds are known as «crab’s eyes ». 


115. Erythrina Senegalensis Cand. — FST. 22%; sandy woods 
in Lower Niumi district, near Albreda (Leprieur, Perrottet). Bakkendik, 
in Upper Niumi district; and also seen every where (Lester, n. 25 N). 
Powdered seeds reputed to be a cure for Yaws (Ozanne, n. VII, and n. 2). 

116. Gajanus indicus Spreng. — St. Mary’s Island (Bowdich). 

117. Rhynchosia calycina Guill. et Perr. — St. Mary’s Island 
(Bowdich, as « Gylista comosa»). Bowdich adds in a note, «comosa, a 
manuscript name given by Solander to a specimen brought by Afzelius. » 
FST. 214; in damp woods on the banks of the Gambia (Leprieur, Perroitet). 
Along the Gambia (Ingram, — {wo sheets of specimens in Herb. Kew., 
one in fruit and one in flower). 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 197 


118. Rhynchosia caribæa Cand. — Albreda, in Lower Niumi dis- 
trict (Leprieur, Perrottet); FST. 214. 


119. Rhynchosia minima Cand. — In dry places near Albreda 
(Leprieur, Perrottet); FST. 214. 


120. Eriosema cajanoides Hook. f. — In sandy places near 
the village of Gilfre, not far from Albreda (Leprieur, Perrottet). FST. 215 
(as « Rhynchosia cajanoides »). 

121. Eriosema glomeratum Hook. f. — In dry woods along 
roadsides near Albreda (Perrottet). FST. 216 (as « Rhynchosia glomerata».) 


122. Vigna gracilis Hook. f. — Albreda, in damp sandy places 
(Perrottet); FST. 219 (as « Dolichos gracilis »). 


123. Dolichos lablab L. — St. Mary’s Island (Bowdich). He states 
in a note, — «It overruns the whote island, and is called by the natives 
Nalvo: ihey boil the seeds with goat’s fat to make an ointment, which 
they rub on the skin to cure flatulence. » 


Ser. D. APHANOCYCLICÆ 
Ord. Ranales 


Fam. 24. RANUNCULACEÆ 


124. Clematis orientalis L. var. triloba Williams subvar. glab- 
rescens. — Folia normalia glabrescentia. Flores paniculati vel racemosi 
albidi. 

Syn. — Clematis triloba Thunb. Prod. PI. Capens. 94 (pt. 2, 1800); 
non Heyne ex Roth Nov. Pl. Sp. 251 (1821). Cl. Thunbergii Steud. Nomencl. 
Bot. ed. 2, 1. 380 (1840). Cl. orientalis var. Thunbergiü subvar. glabrescens 
Kuntze Monogr. Galt. Clematis, in Verhandl. Bot. Ver. Prov. Brandenburg. : 
XXV1. 125 (1885). 

Hab. R. Gambia (Ingram). Bakkendik in Upper Niumi district (Lester, 
n. 20 N); Ballé, on Suarra Kunda Creek, in Jokadu district (Lester, n. 52N, 
— but specimen not kept); village of Essearr (Essau ?) in the Kommbo 
country (Heudelot. n. 94). All the Gambian specimens belong to the one 
form of this species and are quite alike. There are in Herb. Kew. three 
sheets of Ingram’s specimens. one sheet of young tendrils, showing well 
the acute flower-buds which serve to distinguish the plant from var. 
brachiata, and two sheets of fruit-specimens similar to Lester’s examples. 
I have examined and compared all these with a series of Tropical African 
and Indian speeimens, and find that they all agree with Kuntze’s des- 
cription which includes a Tropical African form; though, as Kuntze 
implies, it comes very near an Indian form, C. orientalis var. latifolia 
Hook. f. et Thoms. These Gambian specimens are clearly distinct from 
those of the more common Tropical African form of var. triloba, judging 
from the material in Herb. Kew., which has hairy leaves, with the hairs 
closer together on the under-surface. Dr. Kuntze, misled by Steudel, has 


198 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


overlooked the fact that, of the three specific homonyms under the name 
of C.triloba, the earliest in point of date is that of Thunberg, so that this 
is the name which has to be used in reducing the plant to a variety of 
C. orientalis. Thomson’s Indian specimens are those of a more mobile 
plant with narrower leaves (in spite of its name of latifolia). 


Fam. 25. ANONACEE 


125. Hexalobus Senegalensis Cand. 205. — FTA. TI. 27 (Whit- 
field). 


126. Anona Senegalensis Pers. — Nalive name «diorgid » 
(Ozanne, n. XII). 


Ord. Rhoeadales 


Fam. 26. PAPAVERACEÆ 


127. Argemone mexicana L. — Gunjour in S. Kommbo district; 
grows near moist ground, such as the village well (Lester, n. 1 S). Common 
almost everywhere in the Tropics as an introduced weed (Bowdich). Col. 
D. Prain says (Journ. Bot. 1895, p. 326) in his monographic revision of 
the genus Argemone, that it is rather unfortunate that Bauhin’s specific 
epithet was not taken up by Tournefort or by Linnæus, because the one 
by which it is known is somewhat of a misnomer. The plant came to 
Gerard from the Antilles group, not from Mexico; except as a plant, al- 
most cerlainly introduced, from the vicinity of one or two of the ports on 
the east coast of Mexico, the species is unknown from Mexico in European 
herbaria. By the Mandingos of the Gambia an infusion of the leaves is 
used for coughs. 


Fam. 27. CAPPARIDACEÆ 


128. Gapparis erythrocarpa Isert. — FTA. I. 99; (Whitfield). 


129. Capparis polymorpha Guill. et Perr. Fl. Senegamb. Tent. 
24, t. 5 (1831). — In woods of the Gambia opposite the Senegambian 
province of M’Boro. In FT A. is reduced by Oliver to C. tomentosa Lamk. ; 
from West African specimens of which, however, it seems sufficiently 
distinct (Heudelot, n. 370). Vallot (Etudes fl. Sénégal, 1882, p. 77) also 
keeps C. polymorpha Separate. A specimen of « C. puberula » collected by 
Don also seems to belong here. Brass’s Lype-specimen of the latter is in 
herb. Banks. 


130. Boscia angustifolia Guill. et Perr. Fl. Senegamb. Tent. 26, 
t. 6. — Dog Island, in Lower Niumi district. The Gambian plant here 
figured (for which I propose the name of var. alternifolia) represents only 
the less frequent form with alternate leaves. The more common form, 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 199 


which prevails in Senegal as in Abyssinia, has fasciculate leaves, which 
only become scattered and really alternate at the extremities of the young 
branches: this is well figured in Pestalozzi’s monograph of the genus, 
in Bull. Herb. Boiss. 1898, app. III, t. 2, fig. 2, and t. 9, fig. À, a,b. In 
FTA. L 92, Oliver reduces B. pubens to this species, but the plant really 
belongs to B. salicifolia Oliver. 


131. Mærua Angolensis Cand. — Trees 50 feet high or so at 
Ballanghar, in Upper Baddibu district, on dry, sandy, and rocky (volcanic) 
soil (Lester, n. 70 N). 


Ser. E. PHALANGIATÆ 
Ord. Parietales 
Fam. 28. DILLENIACEE 


132. Tetracera Senegalensis Cand. — FST. 2; Albreda (Per- 
rotlet). Kommbo country (Heudelot, n. 63). In FT A. reduced by Oliver to 
T. alnifolia, which, however, would make the species too broad. The 
Senegal plant is, however, identical with T. obovata, — which is described 
by De Candolle first on the same page, and would, therefore, according 
to the usage of certain Neo-American authorities, having priority in place, 
have priority in fact. The differences alleged in the leaves of the two 
species do not really exist, as such slight diversity in the form of the 
leaves is found not only on those of the same tree but even on the same 
branches. 

var. Gambica Williams. — Folia oblonga acuta texturä multum tenuiora 
(Whitfield, in Herb. Mus. Brit.). 


Fam. 29. OCHNACEE 


135. Ochna multiflora Cand. — FTA. I. 319 (Perrottet, in Herb. 
Kew. ex herb. Delessert, as « O. dubia »). 


134. Ouratea reticulata Engl. Bot. Jahrb. XVII. 79 (1895). — 
St.Mary’s Island ; near Bathurst, by the side of a stream, 158 metres above 
sea-level (H. H. Johnston, n. 92, in Herb. Kew., 21. Febr. 1883). This is 
ihe greatest elevation in Gambia from which I have seen a specimen of 
any plant in this List. Not recorded from Gambia by Gilg in his Revision 
of the genus in Engl. Jahrb. XXXIN. 267 (1903). FTA. I. 321 (« Gomphia 
reticulata »). 


135. Lophira alata Banks. — Abundant in both moist and dry 
woods along the river; FST. 109, t. 24 (Perrottet). Further east known 
at the Lawa tree. The Mandingo women of the Gambia wear the fruit-calyx, 
as an ornament or amulet, hanging down between their breasts. 


200 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 Ê 


Ord. Guttiferales 
Fam. 30. CLUSIACEÆ 


136. Harungana madagascariensis Lamk. Illust. Genr. II. 
p. 202, n. 1342 (1823), t. 645 (1797), et in Poiret Encycl. Meth. suppl. IV. 
720 (Nov. 1816), nomen, et Poiret in Diet. Sc. Nat. XX. 307 (1821); var. 
pubescens Williams. — FST. 106; on clay soil near Albreda, in Lower 
Niumi district (Perrottet, as « Haronga madagascariensis ». The correct 
citation of the species is a matter of difficully (as the list of synonyms 
quoted below shows). owing to the fact that the volume of plates for the 
corresponding volume of the Illustrations des Genres was issued 26 years 
before the lalter; and in the interval several specific combinations were 
applied to the plant in question. Of the Gambian specimens Perrottet says 
that there is no real difference between the plant of Madagascar and that 
of the Gambia. In the Gambian plant the leaves are larger, more elongated 
and more rounded at the base; the berries are a little smaller and inclose 
always 3 seeds, not 2-4, as in Madagascar specimens. This difference is 
expressed almost in the words of Poiret, in distinguishing Harungana 
pubescens from H. madagascariensis Lamk. Poiret says that his plant is 
perhaps only a variety of H. madagascariensis, with larger leaves on 
which the pubescence is more abundant and persistent. 

Syn. (of the species). — Arungana paniculata Pers. Syn. Plant. I, 91 
(1807); Harongana madagascariensis Choisy Prodr. monogr. Hyper. 34 
(1821); Hzmocarpus paniculatus Spreng. Syst. Veget. IIL. 333 (1826); 
Haronga madagascariensis Perr. in Guill. et Perr. Fl. Senegamb. Tent. 106 
(Janv. 1831); Haronga paniculata Lodd. ex Steud. Nomencl. Bot. ed. 2, 
I. 722 (1840); Harungana (without specific name) Lamk. Illustr. Genr. 
t. 645 (1797); Hæmocarpus (without specific name) Noronha ex Thouars 
Gen. Nov. Madag. 15 (1806). 

Syn. (of the variety). — Harungana pubescens Poiret Encyel. Méth. 
suppl. IV. 721 (fasc. 84, Nov. 1816): Haronga pubescens Steud. Nomencl. 
Bot. ed. 2, I. 722 (1840). 


Fam. 31. COCHLOSPERMACEE 


137. Gochlospermum. tinctorium Perr. — Nalive name 
«Foosea». Roots are boiled, and the water poured off and givento women 
to assist them in childbirth (Ozanne, n. II). 


Fam. 32. CASEARIACEÆ 


For note on the name of this family see Bull. Herb. Boiss. 1905, p. 24, 
where it is placed in the order Parietales. Engler and Prantl include 
many families in this order, whereas Pfitzer and others divide ıt and 
transfer several families to a segregated order Guttiferales; and it is in 
this latter order that the family of Caseariaceæ should be placed. 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 201 


138. Byrsanthus Brownii Guill. — (Heudelot). FT A. Il. 498. 
139. Byrsanthus epigynus Masi. — (Park). FT A. IT. 500. 


140. Flacourtia Gambicola Clos. —,Mac Carthy Island (Herb. 
Mus. Paris). 

Arbor 7-8 m., glabra. Rami contorti, alii spinis axillaribus brevibus 
armati (in sicco denudati), alii inermes. Folia 4 ctim. longa, 3 ctim. lata, 
petiolo 6-8 mm., elliptico-rotundata obtusa crenata membranacea tenui- 
penninervia nitidula. Racemi apici ramulorum lateralium continui per- 
breves subpuberuli 2-3-flori. Pedicelli 6-8 mm., in axillis bractearum, 
teretes nudi patuli. Sepala 5, cordata acuta ciliata, nunc vere imbricata, 
nunc ritu quinconciali disposila, erecta, 2 exteriora minora. Discus annu- 
laris integer, pistilli basin cingens. Ovarium ovatum, longitrorsum striatum, 
loculis 7 exiguis. Styli 7, reflexi et ovario incumbentes, teretes, apice 
breviter bifidi. 

In a letter dated 18 Sa 1906, the Keeper of the Herbarium of the 
Jardin des Plantes, at Paris, informs me that they only have a specimen 
from the tree bearing female flowers; and that, as far as he knows, a 
male specimen has not been seen. 


Ord. Malvales 
Fam. 33. TILIACEE 


441. Corchorus olitorius L. — Wild, or cultivated as a potherb 
- in every part of Tropical Africa. Cultivated in gardens round Albreda; 
FST. 88. Common name «alo». The valuable fibre, known as Jute, is 
derived from this and allied species. A. de Candolle says that it seems to 
be really wild in the warm regions of Western India. Jute thread is more 
generally derived from C. capsularis. In Western Africa C. olitorius is 
cultivated rather for its leaves which are used for culinary purposes. 
Dr. Masters, in FT A. I. 262, also states that it is « wild, or cultivated as a 
vegetable throughout Tropical Africa ». 


142. Triumfetta cordifolia Rich. — (Boteler). See note by 
Planchon in Herb. Kew. as to its beeing quite distinct from 7. semitriloba, 
to which it is referred by Dr. Masters in FTA.1. 257. 


143. Triumifetta trilocularis Roxb. — FST. 93; Albreda 
(Perrottet). St. Mary’s Island (Lester, n. 185). 


Fam. 34. MALVACEE 


144, Abutiion angulatum Mast. var. Gambicum Williams. — 
Caulis gracilis, superne medioque acute angulatus, basi subteres; folis 
supra glabriusculis. 

Hab. On damp clay soil, in Lower Niumi district, near Albreda (Per- 
rottet). 

Syn. Bastardia angulata var. $, Guill. et Perr. Fl. Seneg. Tent. 66 (1831). 


202 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


145. Sida acuta var. carpinifolia (L. f.) K. Schum. Fl. Brasil. fasc. 
109, p. 326 (1891). — St. Mary’s Island (Bowdich). See also E. G. Baker 
in Journ. Bot. 1892. p. 238. First described by the younger Linnæus from 
specimens sent by F. Masson from the garden of the Franciscan Monastery 
in Madeira. Type in Herb. Mus. Brit. 


146. Sida cordifolia L. — St. Mary’s Island (Bowdich, as « S. altheæ- 
folia »). 


147. Urena lobata L. — FTA. I. 189 (Park, Heudelot, Whitfield). 
Seen everywhere (Lester, n. 8 N, n. 23 N, n. 13 S). Native names « Bubo- 
Bubo » and «Toja». Bark used for ropes. In the Kew Museum is a spe- 
cimen recently sent as an economic product from the colony (dated 1906). 
Lester’s specimens were not kepl. 


148. Pavonia Zeylanica Cavan. — St. Mary’s Island (Bowdich, 
« Hibiscus Senegalensis »). Called « ratach » by the Mandingo natives, and 
used by them as a vermifuge and a purgalive. 


149. Hibiscus cannabinus L. — Native name « wild Saur », and 
seen everywhere (Lester, n. 24 N). The bark is used for making ropes; 
and an infusion of the leaves is administered in coughs. Lester’s specimens 
were not kept. 


150. Hibiscus micranthus L. f. — St. Mary’s Island (Bowdich, 
« H.hirtus »). This plant is found in Senegambia, and is probably the one 
intended. See FT A. I. 206, where H. hirlus is referred to this species by 
Dr. Masters. 


151. Hibiscus quinquilobus G. Don 2us. — Woods beside grassy 
swamps, in Lower Niumi district, near Albreda. The plants seen here by 
Perrolltet (2. e. Paritium sterculiæfolium Guill. et Perr. Fl.Senegamb. Tent. 
p. 60, t. 13) were 10-12 feet high, that is more than twice the height of 
those of specimens found by Lester at Ma Kuda, in French Guinea. referred 
to in the Kew Bulletin as « Hibiscus, near H. Grantü»,and with the some- 
what eryptic remark, «leaves four times as large as specimen ». 


152. Hibiscus ribesifolius Guill. et Perr. — The authors write, 
« Elle varie singulièrement selon les localités ; dans les unes, les feuilles 
« sont très-velues des deux côtés, plus ou moins alongées et irregulière- 
« ment lobées ou crénélées; dans d’autres, les feuilles sont presque 
« glabres. Elle est très-abondante dans les sables frais et humides ». 
Sandy places, in Lower Niumi district, near Albreda (Perrottet in Herb. 
Mus. Brit.) FT AL. 200 (under « fl. physalodes »). 


153. Hibiscus rostellatus Guill. et Perr. — FT A.I. 201 (Ingram, 
as « H. furcatus»). Lester’s specimens, collected at Ma Kuda, in French 
Guinea, and referred, in the Kew Bulletin, to H. physalodes, belong 10 this 
species. 


154. Hibiscus tiliaceus L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


155. Gossypium Barbadense L. — St.Mary’s Island (Bowdich). 
Torro, across Suarra Kunda Creek. in Jokadu district (Lester, n. 59 N). 
The cotton plant, one to three feet high, seen in all the fields all over the 
Gambia. Vernacular name « dulow boro ». 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 203 


156. Adansonia digitata L. — St. Mary’s Island (Bowdich). Bri- 
kama in Central Kommbo district, Gunjour in South Kommbo district, 
Sandeng in Kiang district, and elsewhere plentiful (Lester). The Baobab, 
also called monkey-bread and sour gourd, is one of the largest and oldest 
trees in the world, with a trunk often more than 20 feet in diameter. The 
bark is fibrous, and is stripped off for making ropes and clothes; it is 
also used as a febrifuge. The leaves are dried, and made into a powder 
called « Lalo », which is used by the Mandingos as a condiment. The acid 
pulp, in which the seeds are embedded, is also eaten. 


157. Ceiba pentandra Gärtn. — St. Mary’s Island (Bowdich, as 
« Eriodendron anfractuosum»). Albreda (Adanson’s Voyage to Senegal, 
p. 168). 


Fam. 35. STERCULIACEÆ 


158. Waltheria lanceolata Mast. — FTA. I. 235 (Ingram). 


159. Cola cordifolia Brown. — Damp places in Lower Niumi 
district, about Albreda; FST. p. 79, (. 15 (Perrottet, as « Sterculia cordi- 
folia »). The aril is edible, and is called by the natives « N’dimb ». It is 
one of ihe largest and finest trees on the north bank of the Gambia: it 
often attains a height of 80 feet. The wood is hard and is employed in the 
construction of small boats. 


Ord. Tricoccales 
Fam. 36. EUPHORBIACEE 


160. Ricinus communis L. — St. Mary’s Island (Bowdich). Bal- 
langhar, in Upper Baddibu distriet. and seen everywhere near villages 
(Lester, n. 77 N, — but specimen not kept). In the Kew Museum there 
is a jar of castor oil seeds from Gambia. 


161. Euphorbia trinervia Schum. et Thonn. — (Boteler). 


Ser. F. EUCYCLICÆ 
Ord. Terebinthales 
Fam. 37. SIMARUBACEE 


162. Hannoa undulata Planch. — Albreda (Perrotiet; Heudelot, 
n, 435): FST. p. 156, 1. 34 (« Simaba undulata »). 


204 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉB.). 1907 


Fam. 38. MELIACEÆ 


165. Khaya Senegalensis A. Juss. — St. Mary’s Island (Bowdich). 
Albreda (Perrottet in Guill. et Perr. Fl. Senegamb. Tent. 130, 1. 32). 
Bakkendik in Upper Niumi distriet (Lester). North bank (Ozanne, n. IX, 
n. X). Native names « Khaï » and «Cail ». Known in the timber market as 
Gambian Mahogany. This tree is one of the largest and most beautiful of 
those which grow on the banks of the Gambia. The district in which it 
was discovered is now within British lerritory, and not being found in 
the interior of Senegambia or Senegal, it has, since the year 1820, been 
introduced by the French settlers into their plantations on the banks of 
the river Senegal, where it has flourished in avenues and on the confines 
of gardens and cultivaled ground. Its trunk is very straight and capable 
of being cut into fine planks, with no appearance of knots or shakes, thus 
affording a very valuable wood for joinery and cabinet-making The wood 
is almost as red as true Mahogany, but rather softer. It is, however, so 
heavy, that when fresh cut, it almost immediately sinks in water. but 
rises after a time. The bark is bitter, and an infusion or decoction of it is 
taken by the natives asa febrifuge. From Bowdich’s descriplion, and the 
note appended thereto, it is undoubtedly identical with n. 27 of his pro- 
posed new genera (though, as in the case of several others which be des- 
cribed at the same time, he did not give a name to it). In the Kew Museum, 
there is a fruiting branch mounted in a case to show its form and struc- 
ture, a prepared oblong block of wood, also cut from a Gambian tree 
(G. F. Carter, 1890), a specimen of young bark of which a decoction is 
used as a tonic (Dr. Daniell). a mass of dried gum known as « African gum 
kino » from the Edinburgh Forestry Exhibition (183%), and another recent 
specimen of the prepared gum sent by the Cort Development Syndicate 
(1906), and lastly a photo-mierograph of the long section of the wood 
(J. Weale, 1905) showing its close dense structure and compact fibro- 
vascular bundles. Oliver (FTA. I. 337) had not seen any specimens, and 
relied on Perrottet’s description and figure of a flowering branch. 


164. Garapa touloucouna Guill. et Perr. — In the Kew Museum 
there is a bottle of Touloucouna oil from Gambia, originally sent to the 
Edinburgh Forestry Exhibition (1884). Beyond this, I have not seen any 
Gambian specimens of this tree. This species is sunk by Oliver in C. Guia- 
nensis. The tree under this name, however, in FTA is not identical with 
the tree that grows in Guiana, but is C. procera Gand., quite a different 
species. As to the affinity of the tree yielding this oil with C. Gwianensis, 
the authors write; — «Elle a de grands rapports par son feuillage avec 
« la Carapa Guianensis d’Aublet, qui n’a été décrit que fort incomplete- 
« ment. Cependant nous la croyons suffisamment caractérisé par son fruit 
« pentagone et quinqueloculaire, et par les autres parties de sa fleur en 
« nombre quinaire». It is unfortunale that Aublet has also described a 
genus of Theaceæ under the almost similar name of Caraipa, which should 
have been avoided. 


165. Ekebergia Senegalensis Juss — FST. 126, t. 31; 
common on clay soil about Albreda (Leprieur). 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 205 


166. Trichilia emetica Vahl. — FST. 126; woods about Albreda. 
The oil and tallow obtained from the seeds, says Sir John Kirk, may be 
had in quantity. The oil is used in cookery. 


Fam. 39. MALPIGHIACEÆ 


167. Acridocarpus hemicyclopterus T. A. Sprague in Journ. 
Bot. 1906, p.205, n. 18. — Rami breviter pubescentes vel fere tomentelli. 
Folia 8-15 cm. longa, 4-9 cm. lata, elliptica vel obovata, apice rotundata 
vel leviter relusa, plusminus cuspidata, basi obtusa vel rotundata, coriacea, 
supra venulis prominulis creberrime reticulata, sparsiuscule (costa densius) 
pubescentia, sublus venis et venulis valde prominenlibus conspicue crebre 
reticulata, pubescentia, glandulis inconspicuis hinc inde inspersis, petiolo 
crassiusculo, 2-4 mm. longo; venæ laterales patentes, majores utrinque 
8-10, 5-10 mm. infra marginem anastomosantes. Racemi usque ad 38 cm. 
longi, tomentelli, bracteis 4-5 mm., subulatis, bracteolis 2-3 mm., con- 
formibus; pedicelli 15 mm., frucliferi circiter 20mm. Calyx basi glandulis 
2 vel 3 insiructus; sepala 4 mm. longa, 2'/2-3'/z mm. lata, elliptica rotun- 
data (rarius obtusa), extus (medio densius) pubescentia, intus glabra. 
Petala 11-141/2 mm. longa, 7-9 mm. lata, usque delapsum fructus persis- 
tentia, orbiculari-obovata, ungue petalorum majorum usque ad 3/2 mm. 
longo, minorum subnullo. Anther& apiculatæ, basi subauriculatæ. Ovarium 
ambilu subquadratum, tomentosum ; styli 7-7'/z mm., angulo paullo majore 
quam recto divergentes, apice leviter incurvi. Mericarpia 6 mm. in diam., 
facie internä fere circulari, pubescentia, alä semicirculari puberulä suprà 
magis evolutà. 

Hab. — North bank (Ozanne, n.5). On dry and sandy soil along the Vin- 
 tang Creek, at Jarrol in Bondali district, and at Sandeng in Kiang district 
(Lester, n. 47S, n.50S). Mr. Sprague does not give any specific localities, 
having overlooked the fact that the tree is referred 10 in Lester’s list in 
the Kew Bulletin as « Acridocarpus sp.». It seems to be nearest to A. plagiop- 
terus Guill. et Perr., 1. c. p. 123, 1. 29; and has not been found outside 
the limits of the colony. 


Fam. '20. ANACARDIACEE 


168. Lannea acida A. Rich. — Albreda, in dry places (Perrottet). 
This is the more common glabrous form. Native name ,,Lanné“. 


169. Lannea velutina A.Rich. — Albreda, in dry places (Per- 
rottet). The generic name is retained in accordance with the list of alter- 
native namés recommended by the Vienna Congress. 


Ord. Hippocastanales 


Fam. 41. POLYGALACEÆ 


170. Polygala arenaria W. — Bakkendik in Upper Niumi dis- 
trict (Lester, n. 31 N). In Index Kewensis the plants under this species 


206 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.)., 1907 


referred to by Oliver in FTA. I. 128 are reduced to P. persicarüfolia 
Cand. This must be an error, as Chodat, in his Monographia Polygala- 
cearum, pt. 2, p. 337 (1893), does not thus reduce Tropical African spe- 
cimens; but, on the other hand, transfers part of the P. persicaru/folia of 
FTA to P. Quartiniana Dillon, thus maintaining three species instead of 
one, — which is certainly correct. Chodat, however, has apparently over- 
looked these Gambian specimens of P. arenaria, as they are not cited in 
the distribution of the species on p. 338. Lester’s example in Herb. Kew. 
is 4 dem. long, and is a complete specimen showing also the fibres of the 
annual root. The leaves, which are so characteristically variable in the 
species, are in this example linear-elliptical obtuse. 


171. Securidaca longipedunculata Fresen. — (Park; Ozanne, 
n. 24). 


Fam. 42. SAPINDACEÆ 


172. Cardiospermum halicacabum L. — St. Mary’s Island 
(Bowdich). FST. 115; FTA.T 417. A common riverside twiner every- 
where in Tropical Africa. 


Fam. 43. ICACINACEÆ 


173. Icacina Senegalensis A. Juss. — FST. 105; in dry places 
in Lower Niumi district, near Albreda (Perrottet). FTA. I. 357 (Skues). 
On dry and sandy soil at Sandeng, Vintang Creek, in Kiang district (Lester). 
Fruit edible (Ozanne, n. 6). 


Ord. Rhamnales 


Fam. 44. OLACACEÆ 


174 Ximenia americana L. — FST. 105; in Lower Niumi 
district, near Albreda (Perrottet). In the Kew Museum is a jar of its seeds, 
imported into Liverpool from Bathurst under the name of «Sennett» 
seeds (Horsfield & Co., 1893). Fruit is edible. 


Fam. 45. CELASTRACEE 


175. Salacia Senegalensis Cand. — FST. p. 113, t. 27. Verna- 
cular name «Kebett». Very common along the banks of the Gambia, 
where it grows in dry places near Lhe river and forms thick bushes. Fruit 
is edible (Perrottet). 


Fam. 46. VITACEÆ 


176. Vitis cæsia Afzel. — R. Gambia (Skues). In woods about 
Albreda (Perrottel) ; FST. 133 (« Cissus rufescens »). 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 207 


177. Vitis multistriata Baker. — In thickets about Albreda (Per- 
rottet). Syn. — V. pentaphylla Guill. et Perr. Fl. Seneg. Tent. 135, t. 33 
(1831); non Thunb. (178%). The superseded name for this species is 
omitted in the index of the first volume of FTA. R. Gambia (Ingram, 
— on this specimen is written the vernacular name of «sammo 
tullo »). 


178. Vitis pallida Wight et Arn. — On hills above Albreda (Per- 
rottet, Leprieur). Syn. — Cissus populnea Guill. et Perr. Fl. Seneg. Tent. 
134 (1831); non Vitis populnea Miquel. 

None of these three species are cited as from Gambia in FTA. 


[sub Ord. Ranales, post Fam. 24] 


Fam. 47. MENISPERMACEÆ 


179. Cissampelos pareira L. — In woods of the Lower Niumi 
district, near Albreda (Leprieur); in the Kommbo country at the mouth 
of the Gambia; in cultivated fields of St. Mary’s Island (Heudelot, n. 66); 
— all these in Herb. Mus. Paris. 


180. Tinospora bakis Miers. — Climbing among hedges at Al- 
breda (Leprieur in Herb. Mus. Paris). 

Syn. — Cocculus bakis Rich. in Guill. et Perr. Fl. Senegamb. Ne 
p. 12. t. 4 (1831). 


DICOTYLEDONES 
SUBCLASS. SYMPETALÆ 
Ser. A. PENTACYCLICE (Isocyclicæ) 
Ord. Primulales 


Fam. 48. PLUMBAGINACEÆ 


181. Plumbago Zeylanica L. — Ballanghar, in Upper Baddibu 
district (Lester, n. 68 N). 


208 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


Ser. B. TETRACYCLICE (Corollifloræ) 
*. * HYPOGYNÆ 
Ord. Lamiales 


Fam. 49. LAMIACEÆ 


182. Leucas Martinicensis Brown. — FTA. V. 479; (Ingram). 
Karngour, in Lower Baddibu district (Lester, n. 40 N). Common name, 
— wild tea- bush. The whole plant is made into an infusion and used as 
a wash in fevers. It is a cosmopolitan tropical weed. 


183. Hyptis spicigera Lamk. Encyel. Méth. III. 185 (fasc. 34, 
1789). — FTA. V. 448 (Ingram). 


184. Hoslundia opposita Vahl. — FTA. V. 377 (Skues). 


185. Ocymum basilicum L. — FTA. V. 337 (Ozanne). Native 
name «Patmagi». Widely spread in West Africa as a common weed, and 
often cultivated for its uses. The Mandingos of the Gambia drink an in- 
fusion of the leaves when prostrated with fever: the leaves are also used 
in soups. 


186. Ocymum tereticaule Poiret Encycl. Méth. suppl. I (pt. 2). 
595 (1810). — FTA. V. 347 (Leprieur). 


Fam. 50. VERBENACE£ 


187. Lippia Adoënsis Hochst. — FTA. V. 280 (Ingram). 


188. Clerodendron capitatum Schum. et Thonn. — FTA. V. 
305 (Ingram). 


(A suivre). 


nn 


209 


Beiträge zur Flora 


DER 


ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS 


VON 


J. BORNMÜLLER, Weimar. 
Planches III, IV, V, VI, VII. 


(Suite). ? 


*Cousinia ($ 1. Uncinate) amplissima Boiss. — C. Winkler, Synopsis 
specierum generis Cousiniæ, n° 3 (Act. H. Petrop. XII, 187; 1892); Man- 
tissa, 1. c. XIV, 191 ; 1897). — Boiss. fl. Or. Ill, 452 ($ Lappaceæ). — Tabula 
nostra I fig. V. 
. In dumosis rupestribus alpium Totschal, in reg. subalpina lateris borealis 

prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (8. VI. 1902; n° 7380). — In valle 
Lur (Elburs oce.), 2100 m. s. m. (9. VI. 1902; nondum florem), et prope 
Getschesär, 2200 m. s. m. (24. VI. 1902; n° 7377). 


ß chrysea Bornm. (var. nov.), flosculis luteis, nec ut in f. typica pur- 
pureis. 

Prope Getschesär, in consortio f. typicæ, 2200 m. s. m. (4. VII. 1902; 
n° 7378). 

*Cousinia ($ 5. Homalochæte) hypoleuca Boiss. — Winkler, Synopsis 
1. c. p. 203; Mant. L. c. p. 19%. — Boiss. fl. Or. III, 464 ($ Serratuloideæ). 
— Tabula nostra III fig. IV. 

Ditionis montis Demawend in alpinis inter montem Demawend et oppi- 
dum Demawend prope Imamsade-Haschim, 2400 m. s. m. (19. VII. 1902; 
n° 7348). 

Die Exemplare sind gegen 60 cm. hoch, reich verzweigt, jeder Stengel 
mit gegen 20 Köpfen, Blätter 20 cm. lang. Die von Bunge in Boiss. fl. Or. 
angeführten Unterscheidungsmerkmale von C. hypoleuca und der nah ver- 
wandten niedrigen C. discolor Bge. bestätigen sich auch an diesen Exem- 
plaren gegenüber den von Strauss in West-Persien neuerdings gemachten 
Funden letztgenannter Art (vergl. Bornm. in „Plant& Straussianæ“, Bot. 
Centralbl., Beihefte, XX, p. 158). 


1 Fortsetzung von : Tome IV, 14, 12; V, 4, 2, 7-40; VI, 8, 9; VII, 1. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 3, 28 février 1907. 1% 


210 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SséR.). 1907 (160) 


Cousinia ($5. Homalochæte) Assasinorum Bornm.' sp. nov. — 
Typus in herb. Bornmüller. — Tabula nostra V. 

Perennis, e rhizomate pluricaulis; caulibus elatis, crassiusculis (41/2-2 
-pedalibus), subfloccosis, a basi longiramosis et ad apicem usque foliosis ; 
ramis 3-4, patentibus, latifoliosiosis, apice 4-2-cephalis ; folüs radicalibus 
desideralis sed ut vitetur permagnis et caulinis conformibus; folüs cau- 
linis supra glabris viridibus albinervosis subtus niveis, inferioribus (infra 
ramilicalionem) magnis ambitu lineari-lanceolatis ad 30 cm. usque longis 
et 10-12 cm. latis rhachide lata pinnatim sinuato-lobalis, lobis utrinque 
6-9 late triangularibus 1-3-spinosis, spinis flavidis media valida ; foliis 
ramificationis majusculis, basi adnato-semiamplexicaulibus, superioribus 
abbrevialis summis nec non eis infra capitulum late ovatis vel oblongo- 
lanceolatis capitulum multoties superantibus ; capitulis in ramorum apice 
subsolitariis, vel binis subsessilibus, folio magno bracteisque compluribus 
minutis adpressis circumdalis, late ovatis vel subglobosis, mediocribus. 
23 mm. latis et longis, 40-floris ; involucri parcissime arachnoidei demum 
glabrescentis phyllis (infimis viridibus exceptis) brunneis vel sordide pur- 
purascentibus, 45-55, lineari-lanceolaiis, externis breviusculis (10 mm. 
longis) e basi latiuscula er&cto-patenlibus vel subadpressis, ceteris erectis, 
intimis 17 mm. longis 3 mm. latis, omnibus in spinulam rectam sub- 
pungentem attenuatis; flosculis roseis 20 mm. longis, involueri phylla 
eximie superantibus; tubo corollino limbum ad tertiam parlem quin- 
quefidum vix excedente; tubo antherarum glaberrimo; achanüs im- 
maturis...; pappi setis glaberrimis. 

Alpes Totschal, in convallibus subalpinis lateris borealis prope pagum 
Scheheristanek, 22-2300 m. s. m. (10. VI. 1902; n° 7344). 

Obwohl sich die Form der reifen Samen nicht ermitteln lässt, so kann 
über die systematische Stellung dieser eigenlümlichen Pflanze kein Zweifel 
obwalten. Wollte man sie den Arten der Abteilung Orthacanthe 
einreihen, so würde sie nach ©. Winklers Bestimmungstabelle (Mantissa 
p. 198) neben C. intermedia C. A. M. (eine der Beschreibung nach gänzlich 
unähnliche Art) eine sehr unnatürliche Stellung einnehmen. Die ganze 
Erscheinung, so appart sieauch durch die ausserordentliche Laubentwick- 
lung (die sich an allen Stengelteilen bis zu den meist einzelnen, fast 
rundlichen Köpfen hinauf erstreckt) ist, weist darauf hin, dass sie neben 
C. serratuloides Boiss, C. hypoleuca Boiss. und C. concolor Bge. zu platzieren 
und mit diesen auch am nächsten verwandt! ist. Jede Verwechslung mit 
diesen ist freilich ausgeschlossen. Die beiden erstgenannten Arten be- 
sitzen ziemlich schmale Köpfchen (capitula oblonga), und C. concolor Bge. 
hat kahle grüne Blätier und bogig zurückgekrümmie äussere Hüllblätter, 
sowie eiförmige Köpfchen. 


Cousinia (Homalochæte) crispa Jaub. et Spach. — Winkler, Synopsis 
l. c. p. 204; Mant. 1. c. p. 195. — Boiss. fl. Or. III, 465 ($ Serratuloidee) ; 
capitulis (cum phyllis) 25-28 mm. diametricis. — Tabula nostra Ill Fig. III. 
Elburs oceid., in ditione pagi Asadbar (loc. class.) in argillosis, 2500 m. 
s. m. (26. VI. 1902; no 7352). — In subalpinis jugi Kendewan, 2500 m. 
s. m. (23. VI. 1902; n° 7350). — In valle Lur prope Getschesär, 2200 m. 


! Die Fundstelle, der Kendewanpass. liegt unweit der eınstigen Bergfeste 
‚„„Alamut‘‘, des Sitzes der gefürchteten Sekte der Assasinen (Assasiden). 


(161)  J. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 211 


s. m. (38. VI. 1902; n° 7353). — Ad basin borealem alpium Totschal pr. 
Scheheristanek, 2200 m. (2. VI. 1902; n°7355). — Demawend, ad basin 
monlis prope Pelur, 2100 m. s. m. (18. VII. 1902; n° 7549). 


f. albiflora Bornm., flosculis albis. 
Prope Asadbar, in consortio f. genuinæ, 2500 m. s. m. (26. VI. 1902; 
no 7351). 


Cousinia (Homalochætæ) pinarocephala Boiss. — Winkler, Synopsis 
1. c. p. 203; Mant. 1. c. p. 194. — Boiss. fl. Or. IT, 465 ($ Serratuloideæ). 

Alpes Totschal, in convallibus subalpinis lateris borealis prope 
Scheheristanek, 22-2400 m. s. m. (10-12. VI. 1902; n° 7356 et 7357); 
capitulis 3-4 cm. diametricis. 


ß Totschalensis Bornm. (var. nov.), planta pedalis submonocephala 
(rarius capitulis binis vel pluribus), capitulo (in speciminibus herbarii sub- 
compresso) cum phyllis 20 mm. longis 4-5 cm. diametrico, spinis folio- 
rum validioribus ac in typo, foliis caulinis brevissime decurrenlibus. — 
Tabula nostra II. fig. IN. 

Alpes Totschal, in excelsis alpinis, 36-3700 m. s. m. (18. VII. 1902 ; 
no 7358). 

C. pinarocephala Boiss. ist nur nach einem einzigen, von Aucher-Eloy 
auf dem Alamud (Elamout) des westlichen Elburs gesammelten Exemplare 
beschrieben worden. Boissier weist auf die Unterschiede dieser Art und 
der nahverwandten C. crispa Jaub. et Spach hin, wonach sich das reiche 
von mir mitgebrachte Material beider Arten leicht sichten liess. Die Varie- 
tät mit grösseren Köpfen scheint nur die Form des Hochgebirges zu sein, 
sie ist niedrig und meist 4-kôpfig, während die Form der subalpinen Zone 
hochwüchsig, reichlich verzweigt und durch die kleineren Köpfe nun der 
C. crispa Jaub et Spach sehr ähnelt. Uebrigens variiert auch letztere, 

durch vielschwächere Dornen und breitere Blattabschnitte gekennzeichnet, 
in mannigfacher Weise; die Blätter der Seitenzweige sind vielfach nur 
wenig, meist aber garnicht herablaufend, noch viel weniger diejenigen 
der Hauptachse. Somit erweist sich gerade dieses Merkmal, welches 
€. Winklers Bestimmungstabelle hervorhebt, als völlig hinfällig. 


*Cousinia (Homalochæte) Chamæpeuce Boiss. (1845). — Winkler, 
Synopsis 1. €. 203; Mant. 1. c. 495. — Boiss. fl. Or. III, 465 (8 Serra- 
tuloideæ). — C. sphærocephala Jaub. et Spach, Illust. pl. Or. tab. 161, 


(1844-46). 
Elburs occid., ditionis Asadbar in valle versus Gerdene-Bary, 2500 m. s. 
m. (2. VII. 1902; n° 7359; f. calvescens). — Ejusdem ditionis in alpinis 


jugi Kendewan, 29-3000 m. s. m. (23. VI. 1902; no 7360). 

Von dieser prächtigen Pflanze trafen wir im Tale von Asadbar nur zwei, 
aber völlig und sehr üppig entwickelte Exemplare an, jedes mit etwa 
20 Stengeln, die grössten davon reich verzweigt mit bis 13 Köpfen, letz- 
tere an Stielen, welche vielmals länger als der Durchmesser der weiss- 
filzigen Blütenköpfe selber sind ; die schwächeren Stengel, nur wenig 
mehr als fusshoch, waren 2-3-köpfig. Ihre Blätter sind bereits stark ver- 
kahlt. An jenen Exemplaren aus hochalpiner Höhe des Kendewanpasses. 
wo die Pflanze gregarisch auftritt, aber zur Zeit unseres Besuches nur 
wenige bereits entfaltete Blütenköpfe zeigte, bedeckt ein lockerer Filz 
Blätter und Stengel gleichmässig, der wohl ebenfalls später schwindet. — 
Beide Pflanzen entsprechen genau der Jaubert-Spachschen vorzüglichen: 


212 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (162} 


Abbildung, welcher Aucher’sche Exemplare vom «Elamout» (Alamud) 
und zwar n° 4806 und 4811 zur Vorlage dienten, also ganz die gleichen 
Nummern, nach denen gleichzeitig (und unabhängig von Jaubert und 
Spach) Boissier seine C. Chamæpeuce Boiss. beschrieb! Es ist mir daher 
unverständlich, warum C. Winkler 1. c. beide Namen aufrecht erhält und 
dabei den Jaubert-Spachschen Namen sogar einer affghanischen Pflanze 
zudikliert. — 0. Kuntze (in Rev. plant. I, p. 307) betrachtet C. Chamæ- 
peuce Boiss. (1845) und C. sphærocephala Jaub. et Spach (1844-46) mit 
Recht als synonym, er glaubt, dem letztgenannten Namen die Priorität 
einräumen zu müssen, worauf er für Cousinia Chamæpeuce Boiss. den 
Namen Arctium sphærocephalum 0. Kuntze einsetzt, führt aber in dem 
darauf folgenden Verzeichnis der unverändert in die Galtung Arctium 
übertragenen Namen trotzdem noch ein Arctium Chamæpeuce (Boiss.) 
Kunize an. 


Cousinia (Homalochætæ) chamæpeucides Bornm. spec. nov. 
— Typus in herb. Bornmüller. — Tabula nostra VI. 

Perennis, mullicaulis; caulibus elatis (60-70 cm. altis), supra medium 
ramosis, oligocephalis (capitulis 3-5), dense lanatis ; foliis utrimque æqua- 
liter lana tenuissima subarachnoidea tectis, viridibus, albo-nervosis, radi- 
calibus longe petiolatis late lanceolatis profunde sinuato-pinnatipartitis- 
longe et horride spinosis, caulinis basi subcordato-adnatis oblongis demi- 
nutis, summis ovato-triangularibus, spinis flavidis validis; capitulis majus- 
culis, depresso-globosis, primario subsessili, ceteris ad ramos longiusculos 
subaphyllos pannoso-lanatos terminalibus solitariis vel binis, ebracteolatis 
vel bractea foliacea unica phyllis adpressa et eis vix longiore suffultis; 
involucri floccoso-lanati phyllis 80-90, anguste lanceolatis, planis, omni- 
bus subconformibus divergenti-palentibus, extimis horizontalibus vel paulo 
reclinatis, latiusculis, omnibus apice denudatis purpureis in spinu- 
lam tenuem exeuntibus; flosculis pupureis, antherarum tubo glaberrimo; 
achænis (immaturis)...: receptaculi setis laevissimis. 

Ditionis montis Demawend (Laredschan), in alpinis jugi Junesar, 
3000 m. s. m. (12. VII. 1902; n° 7361). 

Die grösseren Wurzelblälter sind 20-27 cm. lang und 5-10 cm. breit, 
die Köpfe haben (einschliesslich der horizontal abstehenden Hüllblätter) 
elwa 5-6 cm. Durchmesser; die äusseren Hüllblätter (breitesten) sind 
4-5 mm. breit und 30 mm. lang. 

C. chamæpeucides schliesst sich zwar eng an C. Chamæpeuce Boiss. an, 
ist aber durch die geringere Anzahl (80-90, nicht 100-120) Hüllblätter der 
fast halbkugeligen Köpfchen spezifisch verschieden. Das Köpfchen des 
Hauptstengels ist ferner sitzend oder fast sitzend, die Zweige sind blatt- 
arm und so ist auch die Tracht nicht unwesentlich von C. Chamæpeuce 
Boiss. abweichend. 


Cousinia (Homalochæte ?) adenosticta Bornm. spec. nov. — 
Typus in herb. Bornmüller. — Tabula nostra III, fig. II et tab. V. 

Perennis, subglabra, viridis, elatissima; caulibus elatis e rhizomate 
crasso subsolitariis, simplicibus, rectis, 3-4-pedalibus, basi crassitie digili, 
ad medium latifoliosis, apice laxe et flexuose corymboso-ramosis vel pani- 
eulalis, polycephalis (capitulis 12-16!), undique subglabris (sub lente 
sæpius indumento laxe arachnoideo tenuissimo detersili teelis); folus 
viridibus, coriaceis, subglabris, undique resinoso-punctulatis, lucidis, ner- 
vis albis crassis percursis; radicalibus petiolatis, lanceolatis, 20-25 cm. 


LL EU Se Dig mei 
RX 7 a 3 


(163) 7. BURNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 213 


longis, 4-5 cm. latis, sinuato-lobulatis, lobis flavido-spinosis ; foliis caulinis 
infimis paulo radicalibus latioribus (7-9 cm. latis, 20-25 longis), rhachide 
latissima (4-5 cm. lata), superioribus cordato-semiamplexicaulibus non 
decurrentibus abbreviato-latiovatis, summis ramorum floriferorum minu- 
tis triangularibus, omnibus longe spinosis; capitulis globosis, mediocribus, 
2-3 cm. latis (phyllorum spinis inclusis), multifloris (flosculis ad 100), ad 
ramos elongatos simplices vel furcatos subnudos glabriusculos breviter 
pedunculatis (pedunculis 4-5 cm. longis), ebracteolatis; imvolucri arach- 
noidei phyllis 95-105, lineari-lanceolalis, subplanis, in spinulam nudam 
longiusculam flavidam attenuatis, intimis coloratis scariosisque vix pun- 
gentibus reclis, externis et omnibus fere intermediis valde arcuato-recur- 
vis viridibus; florivus amϾne purpureis, flosculis exsertis, antherarum 
tubo glabro; receptaculi setis glaberrimis; achæniis (immaturis exsiccatis 
coslalis)...; pappi selis scabris. 

Elburs oceid., ad basin borealem alpium Totschal in parte inferiore 
convallis Dosderre ad pagum Schehe: istanek, 2200 m. s. m. (7. VII. 1902). 

Die sehr ansehnliche robuste mehr als meterhohe Art, von welcher 
reife Achænen leider nicht vorliegen, könnte möglicherweise auch zur 
Reihe Spicatæ (Winkler, Synopsis l. c. p. 237), von welcher bisher nur 
5 Arten kekannt sind, gehören. 

GC. adenosticta würde alsdann neben C. /anata C. Winkler (Act. H. Petrop. 
XII, 238; Mantissa 1. c. p. 204) u stellen sein, einer sonst weil ver- 
schiedenen wollfilzigen Pflanze mit herablaufenden Blättern und filzigen, 
aber ebenfalls sehr blütenreichen Köpfen. — In der Reihe der Homalo- 
chætæ (unsere Pflanze müsste alsdann nicht-gerippte Achænen besitzen!) 
kommt die neue Art neben concolor Bge. zu stehen, welche zwar eben- 
falls beiderseits glänzend kahle (nicht drüsig punktierte), aber kurz- 
herablaufende Blätter, mässig hohe 3-5-köpfige (nicht 3-4 fusshohe 
12-16-köpfige) Stengel, ferner eiförmige, 30-35-blütige (nicht kugelige, 
etwa 100-blütige) Köpfe mit 50-55 (nicht doppelt so vielen) Hüllblättern 
aufweist, von denen nur die äusseren zurückgekrümmt sind. — Die glatten 
(nicht rauhen) Spreubläiter (im Verein mit einfachen linear-lanzeltlichen 
Hüllblättern) machen einen Vergleich mit habituell nicht unähnlichen 
Arten anderer Gruppen unnötig. 


Cousinia ($S 6 Brachyacanthæ) Assyriaca Jaub. et Spach. Illustr. 
tab. 169! — C. Winkl. Synopsis 1. €. p. 206; Mantissa 1. c. p. 195. — 
€. leucochlora Bge. mss. — Boiss. fl. Or. III. 481. ($ Squarrosæ). 

Kaswin. in desertis late divulgata, 12-1300 m. s. m. (16. V. 1902; 
n° 7532). — In jugi Charsan latere meridionali (n° 7333) et prope Mesrä 
(n° 7336). 

Die Ende Mai gesammelten Exemplare sind noch nicht völlig entwickelt, 
auch ist die Blattoberseite, welche sehr bald völlig verkahlt, noch mit 
einem ganz dünnen Filzüberzug bedeckt. Mehr gilt dies noch von ganz 
jugendlichen, nicht sicher zu bestimmenden Exemplaren vom Gipfel des 
Charsanpasses (bei c. 2000 m. Höhe) und von Mesrä. Gut ausgereifte 
Exemplare sammelte bei Kaswin («inter Kagostan et Kaswin ») im 
gleichen Jahre der russische unlängst verstorbene Botaniker Th. Alexeenko 
(25. VII. 1902; exsicc. n° 272, indeterm.). 

Cousinia (Brachyacanthæe) prasina Jaub. et Spach, Illust. p. 168. 
— (. Winkler, Synopsis l. €. p. 206; Mantissa 1. c. p. 196. — Boiss. fl. Or. 
III, 481 ($ Squarrosæ). 


214 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (164) 


Inter Rescht et Kaswin in latere boreali jugi Charsan (supra Patschinar), 
700 m. s. m. (13. V. 1902: 7339 ; specimina juvenilia glaberrima). 

Diese und die vorhergenannte Art fehlen in Buhse’s Liste. Die äusserst 
seltene C. prasina Jaub. et Spach wurde von Aucher-Eloy bei Teheran 
entdeckt, ist aber seitdem überhaupt nicht wieder gefunden worden, 
während Bunge die C. Assyriaca Jaub. et Spach bei Chorumderre, also in 
den gleichen westlich von Kaswin gelegenen Gebieten, antraf. 


Cousinia (Brachyacanthæ) calolepis Boiss. — C. Winkler, Synop- 
sis 1. €. p. 205; Mantissa L. €. p. 195. — Boiss. fl. Or. III, 487 ($ Squarrosæ). 
— C. anisoptera Jaub. et Spach, tab. 170! 

In siccis infra pagum Kagostan (24. VII. 1902, leg. cl. Alexeenko; exsice. 
n° 442, indeterm.). 

Die Exemplare dieser aus dem Gebiet noch nicht nachgewiesenen Art 
weichen von der Jauberl-Spachschen Abbildung nur durch mehr ge- 
drungenen Wuchs ab. Es ist höchst wahrscheinlich, dass Auchers Origi- 
ginale «e Persia loco non notato », gleich jenen von C. eracinea Jaub. et 
Spach, ebenfalls dem Norden Persiens bezw. dem gleichen Gebiete ent- 
stammen. 

Der gleichen Reihe und wohl auch der gleichen Art gehören Exemplare 
einer leider nicht völlig entwickelten Pflanze an, die ich im Elburs bei 
Getschesär und Meidan (bei etwa 2200 m. Seehöhe, 22 und 18. VI. 1902; 
n°7331 u. 7334) sowie am Nordfuss der Totschalalpen bei Scheheristanek 
(3. VI. 1902; n° 7335) ziemlich zahlreich antraf und anfänglich als C. 
commutata Bge. bezeichnete. Meine Pflanze besitzt aber eiförmige (nicht 
länglich-cylindrische) Köpfchen mit sehr kurz gedornten kurzen Hüll- 
blättern und ist so der Gruppe der Brachyacanthæ zugehörig. Von 
C. calolepis Boiss. weicht sie durch die kürzer herablaufenden Stengel- 
blätter und durch die oft (besonders an den Seitenästen) plötzlich ver- 
schmälerten Blattbasen und dazwischen liegenden völlig freien Stengel- 
teile ab. Auch in der Ebene von Kaswin traf ich junge Exemplare einer 
ganz ähnlichen Cousinie mit am Stengel keilig-. aber unterbrochen herab- 
laufenden Blättern (diese oberseits grün und fast kahl, unterseits weiss- 
lich-dünnfilzig) an, die zu keiner der bekannten Arten recht passt und 
auf die also künftige Reisende zu achten hätten (Bornm. herb. n° 7338). 
Der keilig herablaufenden Stengelblätter halber kann sie nicht zu €. As- 
syriaca Jaub. et Spach (= C. leucochlora Bge.) gezogen werden. auch 
nicht zu C. hypopolia Bornm. et Sint. (in Sintenis exsicc. n° 1733 et 
682), einer transkaspischen noch unbeschriebenen Art, die durch die ge- 
drängt stehenden reichbeblätterten Blütenstände sich der C. involucrata 
Boiss. nähert, aber nicht zu den rot-, sondern gelbblühenden Arten zählt, 
und deren Beschreibung ich hier einschalte : 


Cousinia (Brachyacanthæ) hypopolia Bornm. et Sint. sp. n. (in 
Sintenis exsicc. iter transcaspico-persicum 1900-4901, no 682). — Sec. 
Boiss. fl. Or. IT, 460 : $ Squarrosæ; corolla lutea; caules non continue 
alati; capitula parva... (12-14-flora). — Tabula nostra VIT fig. IV. 

Perennis, caulibus e radice multicipite lignoso-cæspitosa numerosis 
pumilis vix pedalibus araneosis a medio laxe corymboso-ramosis; folis 
tenuiler coriaceis supra araneosis (vel in varietate glabratis) subtus cano- 
tomentosis, radicalibus caulinisque inferioribus lanceolatis in petiolum 
longiuscule attenuatis remole simplieiter spinuloso-denlatis (spinis 
innocuis), superioribus amplis basi subcordato-amplexicauli vel rotundata 


(165) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 215 


breviter adnatis (non vel rarius paulisper tantum brevicuneatis, ramis 
nunquam continue alatis) oblongo-ellipticis subintegris ad marginem 
tantum remote spinuloso-dentatis subacutis, ramulos axillares subæquan- 
tibus; foliis ramulorum latiusculis late ellipticis, summis capitula equan- 
libus non superantibus nec occultantibus: capitulis breviter peduneulalis 
vel subsessilibus, parce arachnoideis, 2-5 corymbum pauciflorum forman- 
tibus, ovatis vel ovato-oblongis (non cylindricis) 12-14-floris; phyllis 
involucri omnibus fere (intimis exceptis) subæqualibus in spinulam 
brevissimam recurvalam vel horizontaliter patentem abeuntibus; corollis 
luteis; tubo antherarum flavido, glabro;; paleis laevibus. 

Turcomania (Transcaspia) : As-chabad; Suluklu (Saratowka), in schis- 
tosis montium 1, VII, 1900 leg. cl. Sintenis (exsicc. n° 682). 

Differt a C. leptocephala Fisch. et Mey. præsertim corollis luteis (non 
purpureis) foliisque superioribus breviter decurrentibus (non cuneatis) 
subcordato-amplexicaulibus subintegris (non sinuato-pinnatifidis); a 
C. involucrata Boiss. et C. stenocephala Boiss. longius distat foliis summis 
capitula non occultantibus, flosculorum colore luteo (non purpureo) etc. 

Unter den gelbblühenden Arten der Brachyacanthæ besitzt C. prasına 
Jaub. et Spach völlig kahle Blätter und Stengel und ebenso wie C. As- 
syriaca Jaub. et Spach einen völlig anderen Habitus und eine andere Blatt- 
gestali. — C. cylindrocephala Jaub. et Spach (gelbblühend) ist durch arm- 
blütige, schmal-zylindrische Köpfchen mit aufrecht abstehenden Hüll- 
blättern, daher zur Gruppe der Hetheracanthe gehörig, zu unterscheiden, 
C. commutata Bge. wiederum, auch zu dieser Gruppe zählend, hat ober- 
seits kahle, ganz allmählig in den Stengel flügelig herablaufende Blätter. 


ß albiflora Bornm. et Sint. (var. an subspec. nov); Lola planta 
vegelior, 1-1?/.-pedalis, ut typus subinermis, foliis omnibus majusculis 
(in maximis lamina 6 X 16 cm. lata longa) sinuatim latidentatis (den- 
tibus spinulam longiusculam innocuam gerentibus) supra subglabris, 
capitulis paulo quam in typo minoribus sæpe vero numerosioribus, 
phyllorum spinulis abbrevialis sæpe erectiusculis, corollis albis (ex 
Sintenis in litt.) antherarum tubo purpurato. — Tabula nostra VII, fig. I. 

Turcomania : Kisil Arwat; Karakala, in monte Sundso-dagh; 2. VI. 
1901 leg. cl. Sintenis (exsicc. n° 1733). 

Diese Varietät, die durch die kleineren Köpfchen mit weniger ge- 
krümmilen Spitzen der Hüllblätter wohl etwas zu C. cylindrocephala Jaub. 
el Spach neigt (diese durch den Blatirand « foliis creberrime denticulatis » 
weilverschieden) möchte man, allein nach der Beschreibung zu urteilen, 
(zumal die Abweichungen im Sinne Winklers Gruppenunterschiede be- 
treffen) leicht für eine eigene Art halten, trotzdem ist eine strenge Son- 
derung unserer Art und Varietät kaum durchführbar, und ausserdem ist 
die ganze Erscheinung (Habitus, Blatiform, Verzweigung, Blattzahnung!) 
bei beiden Pflanzen die gleiche. C. commutata Bge., welcher, nach der 
Beschreibung zu urteilen, unsere Varietät albiflora ebenfalls ähneln dürfte, 
ist « foliis caulinis in alam sensim attenualam longe decurrentibus » eben- 
falls eine weit verschiedene Art. 


Cousinia ($ 7. Drepanophora) Litwinowiana Bornm. spec. 
nova. — Typus in herb. Bornmüller. — Tabula nostra VIE fig. II. 

Perennis, e cæspite lignoso mulliceps; caulibus pedalibus. teretibus, 
glabris, levibus, flexuosis, foliosis, supra medium patule et lIonge ramosis, 
paniculam amplam formantibus; foliis coriaceis, rigidis, supra glabris et 


216 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (166) 


viridibus, subtus tenuiler cano-tomentosis,'sinuato-lobatis, lobis triangula- 
ribus in spinam flavam 2-3 mm. longam exeuntibus et lateraliter utrinque 
sæpe spinula auctis; folis radicahibus oblongo-lanceolatis in petiolum 
attenualis, caulinis eis conformibus sessilibus, superioribus et ramulariis 
deminutis remotiusculis ovatis utrinque 1-2-lobulatis ad basin late trian- 
gularem abrupte adnatis (non cunealim decurrentibus), summis infra 
capitula sessilibus anthodio brevioribus et capitula non occultantibus; 
capitulis ad apicem ramulorum solitariis vel 2-3, ovato-subcylindricis, 
40-12-floris, cum flosculis 18 mm. longis; anthodio 12-14 mm. longo, 
absque phyltis squarroso-arcualis 7 mm. lato, cum phyllis 14 mm. diame- 
trali; phyllis 25-30, glabris vel subglabris, basi adpressis, intimis exceptis 
omnibus fere in appendicem longiusculam dimidii anthodii diametro 
æquilongam arcuato-recurvalam produclis; appendice erassiuscula, lanceo- 
lata, phyllorum omnium subæquilonga. 1,5 mm. lata, nervo aceroso 
pereursa, rigidula, basi ad marginem sub lente scabridula; flosculis citrinis, 
tubo antherarum glabro; receptaculi setis levissimis; achæniis 5-5,5 mm. 
longis et 2 mm. latis, oblongis, subeompressis, costato-carinatis, minule 
rugulosis, apice inæqualiter dentato-coronulatis, pallide et opace ochra- 
ceis et pulchre nigro-maculato-piclis. 

Inter Mendschil et Kaswin, ubi «in rupestribus inter Diardschan et 
Kilischim » legit cl. Th. Alexeenko 22. VII. 1902 (n° 995, indeterm.). 

Die Beschreibung ist einem kompletten Blüten- und Fruchtexemplar 
entnommen, welches ich in einer von Herrn Dr Liwinow erhaltenen Kol- 
lektion unbestimmiter Pflanzen der Alexeenko’schen persischen Ausbeute 
vorfand. Ich erkannte die Pflanze als eine neue Art, die ich mit Ge- 
nehmigung des Herrn D” Litwinow veröffenlliche. — C. Litwinowiana 
steht wohl der C. prasina Jaub. et Spach (vergl. lllustr. tab. 168!) und 
C. cylindrocephala Jaub. et Spach (Nlustr. tab. 166!) nahe, doch gehört 
erstere der kurzen Involucralblätter halber der Gruppe Brachyacanthæ 
C. Winkler an (zeichnet sich ausserdem durch beiderseits völlig kahle 
Blätter aus!), während €. cylindrocephala Jaub. et Spach an den doppelt 
kleineren Köpfchen und filzigen Blattunterseilen leicht zu unterscheiden 
ist, auch der nur teilweise zurückgekrümmten Hüllblätter halber der 
Gruppe der Heteracanihe Winkler eingereiht wurde. — €. Assyriaca 
Jaub. et Spach (Illustr. tab. 169 = C. leucochlora Bge.) besitzt wiederum 
kurzeiförmige (nicht eiförmig-cylindrische) Köpfchen und gehört zur 
Reihe der Brachyacanthæ, ebenso ©. hypopolia Bornm. et Sint. 

Während so ©. Litwinowiana im Habitus und der Blatigestalt den 
beiden erstgenannten Arten läuschend ähnelt, weist sie eine Köpfchen- 
gestalt auf, die derjenigen von C. brachyptera DC. (vergl. Jaub. et Spach, 
Nlustr. tab. 159) fast gleichkommt, einer Art, die der gefiederten Blätter 
balber (diese mit linearen Abschnitten) sonst nichts mit unserer Pflanze 
gemein hat; sie ist. ebenfalls wie C. recurvata DC., übrigens rotblühend 
und besitzt filzige Köpfchen. — Die Beschaffenheit der Hüllblätter ver- 
weist somit unsere Pflanze in die gleiche Gruppe Drepanophoræ 
Winkler. wo sie nach C. Winklers Bestimmungstabelle (Mantissa, 1. €. 
p. 196-198) freilich neben der total verschiedenen, gänzlich unähnlichen 
C. piptocephala Boiss. zu stehen käme, richtiger aber neben C. brachyp- 
tera C. A.M. und C. recurvata DC. zu stellen ist. Das Winklersche Ein- 
teilungsprinzip, bezw. die unglückliche Auflösung der Boissier’schen 
Gruppe Squarrosæ in drei unnatürliche Gruppen Drepanophoræ, 
Brachyacanthæ und Hetercanthæ bewährt sich in vorliegendem Falle 


(167) J. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 217 


wieder einmal nicht, da offenbar einander sehr nahverwandle Arten hier 
ganz verschiedenen Gruppen zugewiesen werden mussten. — Nach 
Boissiers Gruppierung der Arten gehört C. Litwinowiana Bornm. der Reihe 
der Squarrosæ an und wiederum jenem Kreise von Arten mit gelb- 
blühenden kleinen Köpfen und mit nicht oder doch mit nicht-unterbrochen 
herablaufenden Blättern. Der ihr zukommende in jeder Beziehung natur- 
gemässe Platz im System ist ihr neben C. cylindrocephala Jaub. et Spach 
und C. prasina Jaub. et Spach daselbst einzuräumen. 


Cousinia ($ 8. Orthacanthæ) pauciflora Bge. — Bge. — C. Wink- 
ler, Synopsis 1. c. p. 221; Mantissa 1. c. p. 199. — Boiss. fl. Or. Ill, 470 
(S Rectispin&) in synom. C. aggretatæ DC. 

Teheran, ad basin montium inter Sergendeh (loc. class.) et Wanek, 
44-1500 m. s. m. (n° 28 V. 1902; n° 7375). — In desertis ad occidentem 
oppidi Demawend, 22-2300 m. s. m. (20. VI. 1902; n° 7376). 

Die Köpfchen, wenigstens der Pflanze aus der Umgebung von Dema- 
wend, sind meist 4-blülig, jene von Sergendeh, dem Bungeschen Stand- 
ort, sind noch nicht völlig entwickelt. C. aggregata DC., zu welcher Boissier 
C. pauciflora Bge. als Synonym zieht. besitzt nach C. Winkler I. c. 8-12- 
blütige dickliche Köpfchen und ist aus dem Gebiet noch nicht sicher nach- 
gewiesen. 


* Cousinia ($ 9. Heteracanthæ) erinacea Jaub. ei Spach. — 
C. Winkler, Synopsis 1. c. p. 230; Mantissa L. c. p. 201. — Boiss. fl. Or. II, 
484 ($ Squarrosæ). — Buhse, Liste p. 49. — Lipsky, PL Ghilan. 
126. 9.227. 

In ineultis et declivitatibus paulo infra pagum Rustamabad in valle 
fluvii Sefidrud, 1-200 m. s. m. (7. V. 1902; no 7328, specimina capitulis 
nondum florentibus et fructiferis exsiccatis anni præcedentis). — In siecis 
prope Diardschan (22. VII. 1902; leg. Th. Alexeenko. n° 986. 
indeterm.). 


Cousinia (Heteracanthe) hypochionea Bornm. spec. nov. — 
Tabula nostra VIL fig. 1. 

Perennis; caule pumilo, vix pedali, erecto, glabro, crassiusculo, superne 
parce ramoso, 3-9-cephalo, folioso; folis supra glaberrimis et læte viri- 
dibus, subtus adpresse niveo-araneosis, ambitu oblongo-lanceolatis, in 
petiolum attenuatis, ad medium usque sinuatim pinnatilobatis, rhachide 
lala, lobis utrinque 5-6 in spinas 1-3 flavidas exeuntibus; foliis caulinis 
abbrevialis cordalo-semiamplexicauli-adnatis, non decurrentibus; capitulis 
breviter pedunculatis, subglobosis, sæpius bracleis eis subæquilongis 
suffultis; involueri phyllis ad 100, glaberrimis, longe subulato-attenualis, 
intimis et mediis erectis paulo patentibus; exlerioribus (paulo minoribus) 
arcuato-divergentibus subpatulisve; flosculis nondum evolulis; achsenüs 
desideralis. 

Mendschil, in collibus ad septentriones oppidi versus sitis, 400-450 m. 
s. m. (10. V. 1902; n° 7330). 

C. hypochionea Bornm. proxime affinis esse videtur G. Olivieri DC. 
(€. pyrrocephalæ Jaub. et Spach), a qua differt nostra caulibus glabris vel 
subglabris (non albo-lanalis), foliis supra læte viridibus (nec laxe arach- 
noideis) sublus niveis, caulinis basi rotundato-adnatis (nec longe decur- 
rentibus) superioribus late ovalis vel triangulari-ovatis, involueri phyllis 
glaberrimis (non inferne villo connexis), externis horizontalibus arcuato- 


218 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e seR.), 1907 (168) 


divergentibus fere ut in C. erinuceu Jaub. et Spach, quæ species ceterum 
foliis pinnatis valde aliena. — C. eriobasis Boiss., cujus speciei rarissimæ 
specimina comparare non potui. jam foliis arachnoideo-canescentibus et 
involucro arachnoideo longe differt. — C. hamosa C. A. M. capitulorum 
magnitudme et eorum forma globosa nostram æmulans, distat phyllis 
basi villo omnibus arcualis connexis (ex eo in seclionem Drepanophoræ 
perlinens!), caulibus 2-pedalibus superne breviter foliosis subnudis, foliis 
utrinque viridibus late differt. 

Cousinia ($ 10. Xiphacanthæ) eryngioides Boiss. — C. Winkler, 
Synopsis l. ©. p. 236; Mantissa 1. ec. p. 202, 224. — Boiss. fl. Or. III, 490 
($ Calcitrapæ). — Buhse, Aufz. 126. 

Ad basin montis Demawend, ad viam inter Pelur et Rene, supra Ask, 
20-2300 m. s. m. (16. VII. 1902; no 7381). — In desertis ad oppidum 
Demawend, 2300 m. s. m. (23. VII. 1902; n° 7382). 

Diese in Nord-Persien, Khorasan und Affghanistan verbreitete, leicht 
kenntliche, im Habitus lebhaft an Eryngium campestre erinnernde Art 
wurde unlängst von P. Sintenis auch bei As-chabad in Transkaspien an- 
getroffen. 


Cousinia (Xiphacanthe) Verutum Bge. — C. Winkler, Synopsis 
I. c. p. 236; Mantissa l. ec. p. 133. — Boiss. fl. Or. III, 492 ($ Galeı- 
trapæ). 

Kaswin. in coliibus ad septentrionem urbis sitis, 12-1300 m. s. m. 
(16. V. 1902; flor.). — In districtu Saudsch-boulagh, ad basin montium 
inter Kaswin et Teheran, prope Kewende, 1300 m. s. m. (20. V. 1902; 
n° 7342): ad Hesarek (22. V. 1902; no 7340). — Teheran, ad radices 
montium Totschal. prope pagum Wanek et Sergendeh, 14-1500 m. s. m. 
(28, V. 1902; no 7341). 

C. Verutum Bge. ist von Bunge bei «Schurab zwischen Ispahan und 
Teheran » gesammelt worden, ferner (nach C. Winkler) auch von Bienert 
ohne nähere Standortsangabe «in Persia boreali»; sie fehlt somit in 
Buhses Liste, wennschon sie bei Kaswin und Teheran äusserst gemein 
ist und oft in Massen auftritt. — Die Blattgestalt und auch die Form der 
Köpfchen ist in ihren verschiedenen Stadien der Entwickelung selır 
wechselnd. Die Hüllblätter der bei Kaswin gesammelten Pfianze mit noch 
nicht völlig entwickelten Blütenköpfen sind noch etwas verkürz!. der ab- 
stehende Teil der Hüllblälter ist daselbst durchschnittlich 20 mm. lang, 
oft aber nur 15, andererseits nicht selten selbst 27 mm. lang. Die ersten 
Blätter der jungen Rosetie des ersten Jahres sind ungeleilt, nur am Rande 
lappig gekerbt, die folgenden aber sind bis zum Mittelnerv fieder- 
schnittig mit linearen Lappen, welche seitlich wiederum 2-3 eilörmige, 
in einen langen Mukro auslaufende Fiederläppchen (ragen. Die Wurzel- 
blätter der blühenden Pflanze sind zierlich rechtwinkelig-doppeltfieder- 
schnitlig mit eiförmigen oder länglichen. seltner linearen Abschnitten 
alle + mukronat-spinulôs. Die ansehnlichsten Blätter haben bei 
einer Länge von 15 cm. eine Breite von 6-7 cm. Die Stengelblätter 
sind meist nur entfernt einfach-fiederschnittig. — Die Exemplare mit 
grösseren Köpfchen (diese etwa mit 20 Hüllblättern und eiwa 45 Blüten 
einschliessend) ähneln in der Grösse und Gestalt der Köpfchen sehr an 
C. pugionifera Jaub. et Spach (Illustr. tab. 1741), doch besitzt letztgenannte 
Art weniger geteilte Stengelblätter, die nicht herablaufen. Vergleichs- 
material von C. Verutum Bge. lag mir bei der Bestimmung allerdings 


(169) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 219 


nicht vor; die allein noch in Frage kommenden Arten C. incompta DC. 
und C. Belangeri DC. besitzen indessen bereits weit kleinere Köpfchen 
(mit halb so grosser Blütenzahl), welche bei erstgenannter von Erbsen- 
grösse und bei letzigenannter auch nur doppelt grösser sein sollen. 


* Cousinia ($ 15. Odontocarpæ) multiloba DC. — C. Winkler, 
Synopsis 1. c. p. 256, 260; Mantissa I. e. p. 210, 231). — Boiss. fl. Or. II, 
499 (S Alpine). 


a brevispina Bornm.; involucri phyllis inferioribus et mediis 
capılulo diametro subæquilongis (= f. fypica, in Jaub. et Spach tab. 162 
sub C. palmatiloba Jaub. et Spach). 

f. discolor, foliis subtus canis supra viridibus. 

In valle Dosderre alpium Totschal, supra Scheheristanek, 2600 m.s. m. 
(4. VI. 1902; n° 7387) et alibi (oberhalb des Jagdschlosses des Schah), 
2400 m. (11. VL 1902; no 7385). 

In alpinis ditionis montis Tachti-Soleiman, prope pagum Norion, 
24-2500 m. s. m. (30. VI. 1902; no 7383). — Distrietus Laredschan 
(Demawend) in trajectu inter Germabdar et Junesar, 30-3100 m. s. m. 
(12. VIT. 1902; no 7384). 

f. concolor, foliis utrimque æqualiter arachnoideo-canis. 

Ditionis Asadbar montium Elburs occident. in jugis alpinis inter 
Getschesär et Asadbar, 2600 m. s. m. (2. VII. 1902; no 7388). — Montis 
Demawend in regione alpina, 3000 m. s. m. (17. VIL 1902; n° 7386). 


ß longispina Bornm.; involucri phyllis inferioribus et mediis 
Heure capituli longioribus flosculos sæpe duplo superantibus (maximis 
2,5-3 em. longis!) horridis. 

Varietatem in ditione nondum observatam legi a. 1892 in alpibus 
 Persiæ australis in provinciis Kerman, in monte Kuh Lalesar, alt. 
36-3900 m. s. m. (16. VII. 1892; no 3446). 


Cousinia ($ 17. Constrictæ) xiphiolepis Boiss. — C. Winkler, 
Synopsis 1. c., n° 207 p. 265, 368; Mantissa, 1. c. ne 221. — p. 212. — 
Boiss. fl. Or. III. 505 (8 Cynaroideæ). — C. actinocephala Jaub. et Spach, 
Illlustr. tab. 175. 

Montis Damawend in regione alpina, 30-3300 m. s. m. (16. VIT. 1902; 
n° 7362). 

Von dieser prächtigen, mir nur in einem Exemplar begegneten Pflanze, 
die mit Jaubert-Spach's Abbildung ganz exact übereinstimmt, führt Bois- 
sier als einzigen Standort an «in provincia Laridjan Persiæ australis in 
montibus (Auch. 4809) ». C. Winkler (Monogr. 1. c.) schreibt ebenfalls un- 
richtig «in Persiæ provincia Laristan», während Jaubert und Spach 
nur «in Persia australi » angeben. — Das nunmehrige Auffinden 
dieser Art am Demawend und andererseits der Umstand, dass 0. Kuntze 
diese Art neuerdings auch in Transkaspien angetroffen hat, lassen für 
mich alle Zweifel schwinden, dass auch Auchers Pflanze aus Nord- 
Persien und zwar aus Laredschan, dem Lar-Gebiet (am Demawend), 
nicht aber aus Laristan, der Provinz am Persischen Golf, stammt! 


* Cousinia ($ 18. Appendiculatæ) calocephala Jaub. et Spach, Illust. 
tab. 178 (1844- 1846). — Boiss. fl. Or. HT, 514. — C. Winkler, Synopsis 
l. ec. n° 227 p. 277; Mantissa ]. c. no 251 p. 215. — Syn. C. squarrosa 
DD I n° 10 p. 102 (1849); Boiss. fl. Or. II, 511 (1875). — 


220 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (170) 


C. Winkler, Synopsis 1. ec. n° 226 p. 270, 277; Mantissa 1. c. no 250, 
p. 215. 

Alpes Totschal, in valle pagi Scheheristanek lateris alpium borealis 
(loc. class.) 22-2300 m. s. m. (7. VI. 1902; n° 7371 et 10. VI. 1902; 7370; 
f. foliis pinatifidis). — Ibidem (6. VI.1902; n° 7372 et 7373. var. integri- 
folia Bornm. foliis omnibus integris margine sinuato spinulosis vel 
leviter sinuato-lobatis). — In valle Lur, prope Meidan, 2200 (21. VI. 
1902; n° 7365) et prope Getschesar, 2200 m. s. m. (4. VII. 1902; no 7369; 
formæ variæ). — Prope Wanek ditionis Teheran, in aridis, 14-1500 m. 
s. m. (28. V. 1902; n° 7364; forma aprica pumila nondum florens). — 
Ditionis Kaswin, in monte Charsan (13. V. 1902; ne 7363; floribus 
nondum evolutis cum capitulis siccis anni antecedentis). 


Var. (nov.) albiflora Bornm., flosculis vivis albis (siceis lutescentibus). 

Ditionis oppidi Demawend in planitie arida lapidosa, 22-2300 m. s. m. 
(20. VIT. 1902; ne 7374; f. minor 2-3 pollicaris). — Ad basin montis 
Demawend prope pagum Rene, 20-2100 m. s. m. (15. VI. 1902; 
n° 7369). — In partibus superioribus vallis fluvii Dschadsche-rud prope 
Feschend (in districtu montis Lare-Kuh), 18-1900 m. s. m. (12. VIT. 
1902; n° 7367). 

Die Pflanze von Scheheristanek. also vom klassischen Standort der €. 
squarrosa Boiss., unter welchem Namen auch die Exemplare zur Ausgabe 
gelangten, variiert mannigfach nicht nur in der Blattgestalt, der Blüten- 
farbe und Grösse der Köpfchen, sondern auch in der Art der Stengel- 
bekleidung. So sind die Blätter der Seitenzweige keineswegs immer kon- 
ünuierlich, sondern sehr häufig, wie dies am Hauptsiengel meist der 
Fall ist. unterbrochen herablaufend. Nur als eine Form der €. quarrosa 
Boiss. betrachte ich die von Jaubert und Spach auf Tafel 178 als C. calo- 
cephala abgebildete Pflanze Auchers, die wenige Jahre früher als 
die von Kotschy gesammelte, gleichfalls dem Elburs entstammende C. 
squarrosa Boiss. veröffentlicht wurde. C. calocephala Jaub. et Spach stellt 
eben nur die Form mit auch an den Seitenzweigen wenig (nicht ununter- 
brochen) herablaufenden Blättern dar, ist aber auch am klassischen Stand- 
ort der C. squarrosa (die wie jene wohl ebenfalls nur nach einem einzigen 
Individuum aufgestellt und beschrieben wurde) in allen Formen und 
Uebergängen anzutreffen! Selbst als Varietät lässt sich C. squarrosa Boiss., 
die der älteren C. calocephala Jaub. et Spach die Priorität einräumen muss, 
nicht aufrecht erhalten. 


Carduus hamulosus Ehrh. — Boiss. fl. Or. III, 516. — Buhse, Aufz. 
p. 133., 

Elburs occ., in valle Lur prope Getschesar ad vias et in declivita- 
tibus montium vulgaris, 2200 m. s. m. (18 et 19 VI: no 7288; no 7287 
f. albiflora, flosculis albis). — Ad radices montis Demawend prope Pelur, 
2000 m. s. m. (18. VII. 1902; n° 7286). 


Carduus seminudus M. B.— Boiss. fl. Or. III, 520. — Buhse, Aufz. p. 313. 
— C. acanthoides Heimerl in Stapf, Polak. Expedit. I, 65, non L. 


! Herr Dr Stadlmann am Botanischen Institut in Wien hatte die Freundlich- 
keit die Pichlerschen Exemplare zu revidieren und die Richtigkeit meiner Ver- 
mutung zu bestätigen. 


(771) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 221 


Rescht, in ruderalis locisque incultis oppidi Rescht abunde (28. Vif. 
1902; n. 7285). 

In ihrem ganzen Auftreten gleicht diese durch lange, blattlose, filzige 
Köpfchenstiele und fast nervenlose Hüllblätter gut gekennzeichnete Art 
unserem C. acanthoides L., als solche Heimerl auch die von Pichler 1. J. 
1882 bei Rescht gesammelten (nicht völlig entwickelten) Exemplare 
irrigerweise bestimmte und in Siapf Botan. Ergebn der Polak’schen 
Expedition n. Persien auch anführt.! C. acanthoides L. ist somit aus 
Persien noch nicht nachgewiesen. Warum Boissier 1. c. den Buhseschen 
Standort « Rudbar » im Sefidrudtal unerwähnt lässt, entzieht sich meiner 
Kenntnis. 
als pyenocephalus Jacq. y Arabicus Boiss. — Boiss. fl. Or. 
III, 521. 

Transcaucasia, in collibus prope Baku (19. IV. n° 7287). 


Cirsium congestum Fisch. et Mey. ß consanguineum (DC. pr. spec.) 
Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 526. — Buhse, Aufz. p. 133 (sub. C. sorocephalo). 
Elburs oceid., in valle Lur prope Getschesär, 22-2300 m. s. m. (4. VII. 
1902; no 7280); in regione subalpina totius ditionis hinc inde gregarie. 
— Prope Diardschan (2. VII. 1902, leg. Th. Alexeenko; n° 993, indeterm.). 


* Cirsium lappaceum (M. B.) Boiss. y Szovitsianum DC. (pro var. 
C. laniflori) Bornm. — Boiss. fl. Or. IE, 551 (y tomentosum Boiss.). 

Demawend, ad radices montis supra pagum Ask, 2300 m. s. m. (18. 
VIF, 1902; n° 7281). 

Die Exemplare neigen in ihren Merkmalen etwas zu ß ferox Boiss., ' 
welche Varietät ja ebenfalls im Elbursgebirge (in monte Totschal prope 
Teheran, leg. Kotschy) auftriti. Ihre Blattoberseite ist von einem sehr 
dünnen spinnwebigen Haarnetz überzogen, daher glanzlos und wie die 
ganze Pflanze graugrün; die Köpfe sind zahlreicher und merklich kleiner 
als bei GB ferox, besonders nach Sintenis’schen Exemplaren aus Trans- 
kaspien (As-chabad ; no 1097). — Eine von Th. Alexeenko 22. VII. 1902 
in Gilan «inter Diardschan et Kilischim » gesammelte, mir unbestimmt 
zugegangene Distel (n° 1024) der gleichen Art zugehörig, steht in ihren 
Merkmalen zwischen dem Typus und ß /erox; ihre Blattoberseile ist 
dunkelgrün, die Unterseite intensiv weissfilzig, die Köpfchen sind mäs- 
sig gross. 


Cirsum ciliatum (Murr.) M. B. — Boiss. fl. Or. III, 527. 

«Gilan, in fruticelis ad Czar supra pagum Chalüdescht » (18. VII. 1902 
leg. Th. Alexeenko; exsicc. n° 239, indeterm.). 

Neu für das Gebiet. Aus West-Persien (Kurdistan und Luristan) erhielt 
ich diese Art unlängst auch von Th. Strauss zur Bestimmung zugeschickt. 

Cirsium obvallatum (M. B.) DC. ß Iranicum Bornm. (var. nov.), spinis 
in omnibus partibus totius plantæ nec non in involueri phyllis multo vali- 
dioribus longioribusque ac in typo Caucasico. 


1 Heimerl erhebt diese Varietät zur Art (Stapf, Polak. Exped. I, 63); es macht 
indessen schon Mühe, die von Boissier unterschiedenen Formen des C. lappaceum 
(M. B.) Boiss. auch nur als solche auseinander zu halten. Da übrigens der Name 
Cirsium ferox bereits von De Candolle für eine westmediterrane Art (— Erio- 
lepıs ferox Cass.) vergeben ist, kann C. ferox Heimerl (1885) nicht beibehalten 
werden. Einen neuen Namen zu wählen, ist durchaus überflüssig. 


222 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sék.), 1907 (172) 


Elburs occid. in valle Lur ad ripas fluvii Keredsch BIT pagum 
Meidan et p. Getschesär, 2000-2200 m. s. m. (21. VI et 3. VIT. 1902; 
n° 7283 et 7284) sub C. Iranico subsp. nov.). 

Typisches C. vobvallatum (M. B.) DC. mit sehr kurzen Involukraldornen 
sammelte ich im gleichen Jahre auf der Heimreise in der Alpenregion 
des Kaukasus und zwar bei Krestovaia Gora an der Grusinischen Heer- 
strasse oberhalb Gudauer, 10. VIII. 1902 bei 2400 m. Seehöhe. Von 
dieser Pflanze weicht das Cirsium Nord-Persiens durch die viel längeren 
stärkeren Dornen weit erheblicher ab, als C. obvallatum (M. B.) DC vom 
europäischen C. spinosissimum L. Nur aus geographischen Gründen sub- 
sumiere ich die Elburspflanze, die sich ebenso wie C. obvallatum als üst- 
liche Parallelart des C. spinosissimum L. auffassen lässt, dem kaukasischen, 
bisher allgemein als eigene Spezies anerkannten C. obvallatum (M.B.)DC. 


Cirsium hygrophilum Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 549. 
Elburs occ., in valle Lur ad ripas fluvii Keredsch, prope Meidan 
2200 m.s. m. (21. VI, 1902; n° 7288). 


Onopordon heteracanthum (.A.M.ß anisacanthum Boiss. 
— Boiss. fl. Or. II, 563. 

Ad basin alpium Totschal, prope Ferasad, 1600 m. s. m. (28. V. 1902; 
n° 7290). 

Auch die untersten Hüllblätter sind bei der vorliegenden Form stark 
verlängert, aber aufrecht, die mittleren sind zurückgekrümmt, sehr 
kräftig, in der oberen Hälfte völlig kahl und grün. 


à ortholepis Bornm. (var. nov.), involucri phyllis omnibus erectis 
imbricatis infimis brevissimis lana densissima occultis. 

Ad basin alpium Totschal prope Teheran, ad Sergendeh, 1400 m. s. m. 
(28. V. 1902; no 7292, f. pannosa. tota planta dense lanato-pannosa). — 
In desertis ad fluvium Dschadsche-rud (inter Teheran et oppidum 
Demawend); 1400 mn. s. m. nue VI. 1902; n° 7291). — In aridis ad 
urbem Demawend, 2300 m. s. m. (20. VII, 1902; n° 7293), 

Der Formenkreis des 0. DS acanthum CG. A. M. ist schier ein unbe- 
grenzter. Die Varietät y imbriecatum Hausskn. (in Bornm. Botan. Central- 
blatt, Beihefte XX [1906] p. 164) unterscheidet sich vom à ortholepis 
Bornm. durch völlig kahle der fast kahle (nicht verfilzte) Hüllblätter. Es 
treten somit bei O. heteracanthum C. À. M. Formen auf, bei welchem 


1. alle Hüllblätter angedrückt-aufrecht sind (var. imbricatum Hausskn. 
und var. ortholepis Bornm)., 

2. die mittleren, meist sehr verlängerten Hüllblätter bogig zurückge- 
krümmt sind, "die untersten aufrecht angedrückt und entweder kurz 
(ou. Iypicum Bornm.) oder verlängert sind (var. anisacanthum Boiss.) 

3. alle, d.h. sowohl die mittleren als auch die untersten Hüllblätter 
(diese verlängert) bogig zurückgekrümmt sind. Hierzu gehört var. 
recurvatum Bornm. (Verh. des Zoolog. bot. Ges. Wien, 1898, p. 603) 
mit sehr langen mittleren Hüllblätteru, sehr ansehnlichen Köpfen, 
in var. Carmanicum Bornm. (Bornm. ex. sicc. a. 1892; Süd-Persien, 
Kerman) mit sehr breiten, ungeteilten Stengelblättern, sehr zahl- 
reichen, aber im Verhältnis zur Köpfengrösse und genannter Varietät 
kleineren Involukralblättern. Unter Umständen ist letztgenannte 
Pflanze richtiger als Subspezies zu behandeln. 


(173) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 223 


Aegopordon berardioides Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 567. 

Ad basin meridionalem alpium Totschal, supra Ferasad, 16-1700 m. 
s. m. (28. V. 1902; n° 7321); specimen unicum tantum hujus plantæ 
rarissimæ ditionis novæ absme quoque prope Kerman Persiæ australis 
(n°4038 et 4039 lectæ) inveni in consorlio Jurineæ carduiformis (Jaub. et 
Spach) Boiss. et Jurineæ multicaulis DC. 

Jurinea heterophylla Jaub. et Sprach. — Boiss. fl. Or. I, 571. 

Elburs occid., in districtu Talkan (Talagon) inter Dschoistan et Disan, 
20-2200 m. s. m. (28. VI. 1902; no 7314). — Ejusdem districtus in lapi- 
dosis alpinis inter pagum Gerab et Gattadeh, 2300 m. s. m. (1. VII. 1902; 
n° 7312). 3 

Jurinea carduiformis (Jaub. et Spach) Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 577. 
— Buhse. Aufz. p. 134. 

Inter Mendschil et Kaswin prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 
1902; n° 7311). — Alpes Totschal, in aridis lateris meridionalis supra 
pagum Ferasad, 16-1700 m. s. m. (28. V. 1902; no 7310). 

Die Exemplare von Ferasad gehören zum Typus (o. pinnatifida Bornum.) 
und stimmen mit Exemplaren, die ich in den Jahren 1892-93 in 
Süd-Persien bei Yesd (n° 4041) und Kerman (n° 4040), sowie in Kurdistan 
am Kuh-Sefin östlich von Erbil (Arbela) sammelte (n°1463), überein. Die 
Pflanze von Patschinar gehört der ganzblättrigen Varietät (ß. inle- 
gerrima Bornm.) an, wie ich solche Formen (mit völlig ganzrandigen 
linearen Blättern) i. T. 1893 in Kurdistan unweit der persischen Grenze 
beim Dorfe Babadscheschid (zwischen Erbil und Riwandus bei 700 m. 
Höhe) antraf (Bornm. n° 1464). Fast stets tritl diese Art nur in verein- 
zellen Exemplaren auf. 


Jurinea macrocephala DC. — Boiss. fl. Or. II. 579. 
-  «Gilan, in siceis prope Kagostan, 24. VIT 1902 » Alexeenko leg. (n° 442, 
indeterm.). 

Neu für das nördliche Persien. 

* Jurinea multicaulis DC. — Boiss. fl. Or. III, 580. 

Elburs oceident., in valle Talkan (Talagon, loc. class.) in rupestribus 
inter Gattadeh et Dschoistan; 20-2100 m. s. m. (27, VI, 1902; no 7308). 
— Ad basin meridionalem alpium Totschal. supra Ferasad. in aridis; 
16-1700 m. s. m. (28. V. 1902; no 7307, f. magis arachnoideo-tomentosa, 
capitulis nondum evolutis). 


Jurinea frigida Boiss. — Boiss. fl. Or. II, 582. 

Alpes Totschal, in excelsis nivalibus, 38-3900 m. s. m. (8. VII. 1902; 
n° 7309). 

* Serratula latifolia Boiss. — Boiss. fl. O. III, 586. 

Elburs occident. in districtu Talkan (Talagon) prope Gattadeh, 2300 m. 
s. m. (27. VI. 1902; n° 7315). — Ibidem, supra pagum Gerab in alpinis 
vallis Serdderre, 92500 m. s. m. (26. VI. 1902; no 7319). — Ibidem, ad 
pagum Deda 2400 m. s. m. (1. VII. 1902; no 7316). — Prope Dschoistan 
(28. VI. 1902; n° 7317). — In vaile Lur prope Getschesär, 2200 m. s. m. 
(20. VI. 1902; n° 7318). 

Serratula Haussknechtii Boiss. — Boiss. fl. Or. IL, 589. (rectius 
subspecies orientalis Serratulæ nudicaulis DC.). 

Elburs occident, ditionis pagi Asadbar in trajectu alpis Kendewan; 
30-3100 m. s. m. (23. VI. 1902; n° 7320). 


224 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (17%) 


Phæopappus Kotschyi Boiss. et Heldr. ß Persicus Boiss. — Boiss. 
fl. Or. III, 595. — Buhse, Aufz. p. 129 (Cheirolepis). 

Elburs occident. in valle Lur ad pagum Getschesär, 2200 m. s. m. (21. 
VIT, 1902; no 7277). — Ad radices monlis Demawend, in pralis alpinis 
inter Rene et Pelur; 20-2300 m. s. m. (15. VI. 1902 ; no 7278 sub 
Ph. Kotschyi Boiss. et Heldr. ). — ,,Gilan, in agris prope Kilischim‘ 23, 
VII. 1902 leg. Th. Alexeenko (n° 349, indeterm.). 


Phæopappus Aucheri (DC, sub Tomanthea) Boiss. Diagn. I, 6, 123 
(1845); Stapf, Polak. Exped. I, 65 (1885) — Ph. leuzeoides Boiss. fl. Or. 
II, p. 597 (1875). 

Elburs oceident.: in subalpinis distrietus Talkan (Talagon) supra 
Dschoistan, 2400 m. s. m. (28. VI. 1902; n 7272). — Ejusdem districtus 
in alpinis supra Gerab, 2600 m. s. m. (27. VI. 1902; n° 7276 f. verg. ad 
+ Szovilsüü Boiss.) et (eadem forma) inter Gattadeh et Dschoistan; 
2100 m. s. m. (27. VI. 1902; no 7273). — Alpes Totschal, ad basin 
borealem in convallibus prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (7. VI. 
1902; no 7270 f. transiens ad y Szovitsii Boiss.). — In pratis alpinis ad 
basin montis Demawend inter Pelur et Rene, 2300 m. s. m. (15. VI. 
1902: no 7275, cum formis verg. ad ß integrifolium Boiss.). 


B integrifolius Boiss. — Boiss. fl. Or. II, 597; vix varietas rectius 
forma ! 

Elburs oceid., districtus Talkan inter Dschoistan et Disan, 2400 m. s. m. 
(28. VI. 1902; no 7271 in consortio cum typo!). 


+ Szovitsii Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 597. — Buhse, Aufz. p. 129 
(Ph. macracanthus Boiss. et Buhse). — Ph. scleroblepharus Freyn (Bull. 
herb. Boiss. 1901 p. 270) ! 

Inter Rescht et Kaswin, supra Patschinar, 600 m. s. m. (12. V. 1902; 
n° 7268). — Ad basin alpium Totschal borealem prope Scheheristanek, 
2400 m. s. m. (10. VI. 1902; no 7267). — Districtus Talkan (Talagon) 
inter Gattadeh et Dschoistan, 2100 m. s. m. (27. VI. 1902; no 7274). 

f. recedens ad iypum. 

Prope Schekerabad (districtus fluvii Dschadsche-rud), in saxosis alpinis, 
2300 m. s. m. (10. VII. 1902; no 7269). 

* Amberboa moschata (L.) DC. — Boiss. fl. Or. II, 606. — Buhse, 
Aufz. 128 (A. odorata DC.). 

Inter Mendschil et Patschinar, in deserlis arenosis, 4-500 m. s. m. (11. 
V. 1902; no 7306). 

Mir begegnete dort nur die Form mit rötlichen Blüten, meist stengellos 
mit erdständigen Köpfen (f. rubra nana heterophylla) ; "Buhse sammelte 
ebenda «bei Loitschan unweit Bibersin » nur die gelbblühende Form ; 
Boissier fl. Or. 1. c. lässt den Standort unerwähnt. 


Centaurea pulchelia Led. — Boiss. fl. Or. III, 620. 
Ditionis urbis Kaswin in monte Charsan, 13- 1500 m. s. m. (13. V. 1902 ; 
no 7249). 
(Fortsetzung folgt!) 


dene 


225 


CONTRIBUTION 
PUAUDE DES LACS ALPINS 


M. TANNER-FULLEMANN. 


(Suite et fin.) 


Le Schoenenbodensee. 


X. 28 novembre 1905. 


Température de l’air : — 2° C°; température de l’eau; + 2° C. — Ciel 
couvert de nuages. La moitié du lac est couverte de glace. 


1. Melosira catenata. 5. Cymbella cæspitosum. 
2. Cyclotella operculata. 6. Synedra tenuis. 
3. Cyclotella comta. j 7. Meridion constrictum 


4. Tabellaria flocculosa. 


Caractéristique : Tout le Plancton est constitué par des Diatomées. 


Pêches exécutéees en janvier 1906, alors que le lacétait toul-a-fail gelé. 
M. Küng, hôtelier au « Schoenenboden, » avait eu l’obligeance, à mon inten- 
tion, de pratiquer dans la glace avec la scie une ouverture de 10 m. de 
longueur sur 2 m. de largeur : malgré un examen très minutieux je ne 
pus trouver aucune plante ni aucun animal; l’eau était tout-à-fait pure. 
Plus tard, en janvier 1906, suivant le conseil de M. le professeur Chodat, 
je fis couper, puis dégeler 10 dm’ de glace. La solution obtenue fut filtrée 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° 3, 28 février 1907. 15 


226 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 (33) 


au travers de mon filet à plancton et 4 côté d’une quantité de detritus 
organique, cellules de Sphagnum et cellules épidermiques de Graminées, 
donne les résultats suivants : 


Anabæna flos aquæ. Peridinium cinctum. 
Oscillatoria limosa. Synedra tenuis. 
Cyste de Ceratium. Pediastrum Boryanum. 


Mais les organismes du Plancton étaient tellement rares (un ou deux 
exemplaires par espèce), qu'on peut admettre que selon toute vraisem- 
blance, pendant la congélation du lac, ils ont été tout d’abord, entraînés 
avec les détritus qui s’élevaient, puis fixés dans la glace, ce qui les em- 
pècha de retomber au fond avec leurs congenères, si du moins l’on 
admet que tous ces organismes se retirent dans la profondeur, où l’eau 
est relativement chaude: je n’ai effectivement rien trouvé dans l’eau, au- 
dessous de la glace ni à une profondeur de 2-5 m. Sur le fond ces plantes 
se désorganisent ou, à un état de repos, cyste ou œuf d’hiver, attendent 
le soleil du printemps pour se multiplier de nouveau. 

Si nous jetons un coup d'œil sur les résultats obtenus pour chaque 
mois et sur le résumé adjoint, nous remarquons les faits suivants relatifs 
aux variations du plancton, quant à son apparition et sa disparition. 

Dinobryon atteint son maximum au mois de mai; il se trouve aussi en 
été, mais alors sa quantité va diminuant de mois en mois. 

Mallomonas n'apparaît sporadiquement qu'à partir du mois de sep- 
tembre, et persiste jusqu’en octobre (1905). 

Oscillatoria limosa se rencontre à tous les mois, sauf en novembre et 
atteint son maximum en juin et en juillet. 

Les autres Cyanophycées se rencontrent ca et là, presque chaque mois, 
sans présenter de période à maximum distinct. 

Peridinium cinctum a été nolé pour chaque mois; maximum : juin et 
juillet. 

Les Diatomées se trouvent pendant toute la période et forment toujours 
la partie la plus importante du plancton. En automne, elles sont les seules 
Algues qui se rencontrent dans le Phytoplancton. 

Les Desmidiaceæ sont plus fréquentes en été et parmi le plancton d’oc- 
tobre 1904, elles sont en énormes quantités. 

Sphærocystis Schreteri est une des rares plantes à propos de laquelle 
nous pouvons parler d’un maximum distinct. En juin elle est abondante, 
diminue de mois en mois, pour disparaître en automne. Les autres Chlo- 
rophycées ne se rencontrent qu’en été, à l'exception du Pediastrum Bo- 
ryanum qu'on rencontre à tous les mois, mais en très pelit nombre — et 
du Cœlastrum sphæricum qui ne croît pas en été, mais se développe en 
automne (octobre et novembre). 

En général nous pouvons dire que très peu d’espèces présentent des 
périodes à maxima, mais que la plupart se trouvent en quantités minimes 
réparties sur plusieurs mois. 


Lt Te 


(34) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 227 


Répartition du Plancton selon les mois. 


... Rare. --- Assez fréquent. __ Fréquent. — Abondant. 


She eee 
= oo 2123| 51|5|13 
NOMS DES ESPECES see Seas 
Sn = & æ En = 
Be ey — = A = — 
LES PLUS IMPORTANTES s 32/2 8 3] 2/5 = 
= = — = 
RE EE EE EE TE ETAT ET ER ENCEINTE EE EE IEEE RE APE EU EE sro. wur wre rear 
Dinobryon divergens .............. — 
Dinobryon sertularia v. thyrsoideum. 
Mallomonas acaroides ............. --- 


scillatoria. 1mosa ......2...r.....: Dr 
SPEHINaRMaJOL en RE A re SEE Ed 
Anabæna flos aquæ 
Nostoc,paludosum... u... au... 
Ceratium hirundinella 
Peridinium cinctum 
Melosira catenata 
Cyelotella operculata 
Cyclotella comta 
Speirella,splendida. ......-..........- ser 
Cymbella cæspitosum 
Synedra Ulna 
SyBerartenlis ui AU NTM 
Synedra longissima 

Tabellaria fenestrata 
Tabellarıa flocculosa 
Navicula viridula 
Bummlaria,yaridis.....l..c2....02.. 
Pleurosigma attenuatum ........... 
Gomphonema constrictum 
Himantidium gracile 
Staurastrum avicula 
Staurastrum laniatum 
Staurastrum pileatum ............. 
Staurastrum furcigerum 
Closterium Brebissonii 
Hyalotheca dissiliens 
Docidium baculum 


OO OC ENONCNO NO IONOTO ON IEEE] MORONON ÉOMOMON Insel elllere,e 


ss ses ess os esse... |ese 


0.0.0 00.000.000 000 0.1 2 | ES Ou M ALAN ECTS ES IN A SC SNGIO LG 


ose... | om — 


Nele lajeieretaileieleierere; uuee (u 2 /lveleler Ile el eujau Sin llitefe elite leierliianere 


DIL Bar Bar ee rer ur rer er er 
ss... 


0. 
or Teer. 00. 


0... 


Sphærocystis Schreeteri 
Pandora morum . 1,0 Mir 
Raphidium fasciculatum 
Raphidium Chodati 
Crucigenia rectangularis ,.......... 
Scenedesmus quadricauda .......... 
Scenedesmus falcatus.............. 
Pediastrum Boryanum............. ? 
Celastrum sphæricum 


Dur acer er Er er 


elLelinilonein lea pl ers il U euer aeällioriurnuhe tete 


PORN AOL OO ala ar hilanie rar URL En Eee len ee 


228 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (35) 


Si nous examinons ce nombre respectable des Microorganismes 
(Plancton proprement dit et Algues des rives) nous constatons parmi les 
100 composants du Phytoplancton qu’il n’y a pas moins de 35 Diatomées 
(donc plus d’un tiers) 19 Desmidiacées et 19 Chlorophycées, tandis qu'il 
n'y a que 14 Schizophycées, 6 Flagellates, 4 Zygémacées et 3 Péridi- 
niacées. 

Le .Schoenenbodensee est donc un lieu riche en Diatomées, en Desmi- 
diacées et en Chlorophycées, mais pauvre en Schizophycées, en Flagella- 
tes et en Péridiniacés. Nous ne pouvons donc pas adopter pour lui la 
division d’Apstein, qui distingue entre des lacs à Chroococacées et les 
lacs à Diatomées. Cette distinction convient peut-être pour les lacs du 
Holstein et du Danemark, mais ne peut s'appliquer à notre lac, qui n’ap- 
partient ni à l’un ni à l’autre type. Il est vrai qu’il contient 14 Schizophy- 
cées, mais celles-ci ne se développent jamais assez fortement pour consti- 
tuer la moindre fleur d’eau. Notre lac est avant tout dépourvu de Chlatro- 
cystis eruginosa, qui est typique pour les lacs-étangs des contrées basses. 
Nous trouvons cette algue en abondance au Greifensee, Katzensee, Lüt- 
zenlee, Hallwilersee, Lac de Morat, Lago di Lugano, tandis qu'elle fait 
completemeni défaut aux Lacs Majeur, de Constance et Léman. 

Mais par contre on voit qu'on peut très bien employer aussi pour notre 
lac l'échelle, que M. le prof. Chodat donne pour les lacs-étangs‘. I indique 
comme caractéristiques pour les vrais lacs : Présence d’Asterionella gra- 
cillima et de Fragilaria crotonensis; sont propres aux lacs-étangs les 
Chlorophycées et Schizophycées. Au « Schænenbodensee » on ne trouve 
absolument pas de trace d’Asterionella et de Fragilaria crotonensis, Cymato- 
pleura elliptica et les grandes colonies, qui sont caractéristique pour les 
Cyclotella des grands lacs, manquent également. Les Dinobryon aussi 
sont en général assez rares (sauf en mai) — non pas en espèces — car 
j'en ai rencontré deux nouvelles qui ont été décrites plus haut — mais en 
ce qui concerne la quantité. — Les Chlorophycées au contraire sont assez 
répandues, comme cela est normal pour un lac étang. Bien qu'elles attei- 
gent le maximum de développement avec les époques correspondant à 
l'élévation de la température, elles ne paraissent pas craindre l’eau rela- 
tivement froide comme c’est le cas pour les Cyanophycées (fleurs d’eau) : 
au mois de mai il s’en présente 2 espèces, en juin 6, en juillet et août 7. 
en septembre 9. L'automne avec sa fraicheur fait cesser leur splendeur ; 
il n’y à qu'une seule algue qui résiste jusqu’au commencement de l'hiver: 
c’est la même qui apparaît la première au mois de mai, le Celasirum 
cambricum. En outre, il est assez curieux de constater que ces plantes se 
développent en assez grande abondance malgré la faible transparence de 
l’eau, alors que l’on admet généralement qu’elles préfèrent les eaux plus 
pures, 

Les Chlorophycées donnent lieu à quelques constatations très Intéres- 
sanles. par exemple le nouveau Raphidium Chodati, dont la description a 
déjà été publiée ?, puis Polyedrium Chodati (nova species) et enfin Sphæro- 
cystis Schreteri en quantité enorme. On croyait pendant longtemps, que 


! Chodat. Etude de biologie lacustre. s 
2 Bulletin de l'Herbier Borssier, 2me série, 1906 : Sur un nouvel organisme du 
Plancton du Schoenenbodensee, le Raphidium Chodati Tanner. 


(56) TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 229 


cette algue était caractéristique pour les grands lacs, mais on l’a constatée 
aussi pour le Katzensee et pour un affluent du Turlersee, ainsi que pour le 
Greifensee et le lac de Pfæffikon. Sphærocystis Schræteri semble donc 
être un ubiquiste qui se rencontre aussi, mais en petites quantités dans 
la plupart des Lochs écossais : elle ne manquerait complètement, qu'aux 
lacs de Sutherland : 

Les Desmidiacées, ces hôtes habituels des étangs, ne font naturellement 
pas défaut au Schoenenbodensee. Leur antipathie pour l’eau pure semble 
démontrée par le fait qu’elles ont atteint leur plus grand développement 
en octobre 190%, c’est-à-dire à la fin d’une longue période de sécheresse 
ayant rendu l’eau du lac tout-a-fait stagnante. Durant ce mois, nous 
n'avons pas trouvé moins de 8 espèces, parmi lesquelles Staurastrum avi- 
cula étail en assez grande quantité. — Les Desmidiacées ne caractérisent 
pas notre lac en tant que lac-élang, car d’après Wessenberg-Lund et W. et 
G. West, elles se rencontrent aussi très abondamment dans les lacs pro- 
fonds des pays hauts de l’Ecosse : c’est bien plutôt comme lac paludéen 
qu'elles le caractérisent, autre particularité également propre aux lacs 
écossais. Ceux-ci d’ailleurs sont alimentés par des affluents qui ont par- 
couru des tourbieres et les ont lessivées partiellement. W. et G. West 
ont publié dans leur « Contributions à l’étude des Algues d’eau douce du 
Plancton des Lochs écossais » pas moins de 188 Desmidiacées, dont 91 
sont d’ailleurs très rares; déduction faite de ces dernières, il reste encore 
une centaine d'espèces assez communes vis-à-vis desquelles les 19 Sche- 
nenbodensee font bien pauvre figure. Les suivantes sont communes aux 
lacs de l’Ecosse et à celui du Schönenboden : 


Cosmarium Botrytis. Slaurastrum furcigerum. 
Staurastrum avicula. Desmidium Aptogonum. 
Staurastrum gracile. Hyalotheca dissiliens. 
Staurastrum brevispina. Micrasterias truncata. 
Staurastrum orbiculare. Cosmarium Nordstedtii. 


Quant à la nature de notre lac, nous avons démontre qu'il est paludéen 
(Flachmoorsee) avec affluent passant à proximité d’une tourbiere; en outre 
sa richesse en Desmidiacées constitue l’analogie la plus importante qu'il 
offre avec les vastes Lochs de l’Ecosse : cette constatation, faite à condi- 
tions de vie égale de part el d’autre, nous parait digne d'intérêt. Cepen- 
dant. il ne n’est pas possible de souscrire à tout ce qu’offrent MM. W. 
et G.-S. West dans leur beau travail sur les lacs de l’Ecosse : 

« The abundance of Desmids is due to the absence oflime and the pre- 
« sence of humic acid in the water, these conditions being rendered pos- 
« Sible by the geological nature of the areas in question, which are 
« suilable for the formation of peatbogs and peaty pools »; car comme 
l’analyse chimique de l’eau du Schœnenbodensee l’a montré, celle-ci 
contient une très grande quantité de chaux, ce qui comporte l’absence 
d'acides humiques, qui sont précipités par la chaux. 

Les lacs écossais sont très pauvres en Cyanophycées, ceux du Danemark 
en sont très riches, tandis que le Schoenenbodensee se place entre les 
deux types. Ce sont aussi les conditions biologiques qui, dans ce cas, 
jouent un rôle important. Les lacs de l’Ecosse ne sont pas marécageux, 

e Schoenenbodensee n’est pas assez chaud et congèle trop tôt, de sorte 


230 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (37) 


que les Schizophycées ne peuvent pas se développer aussi abondamment 

que pourrait le faire présumer l’aspect de ses rives marécageuses. Il pos- 

sede donc très peu de ces Cyanophyceæ. tandis qu’elles abondent dans 

les lacs danois, qui n’ont pas à souffrir de conditions aussi défavorables. 
Les espèces communes à tous les deux sont : 


Merismopedia glauca. Lyngbya versicolor. 
Gomphosphæria lacustris. Oscillatoria limosa. 
Cœlosphærium Kützingianum. Anabæna flos aquæ. 


Mais, comme cela a déjà été indiqué, aucune d'elles se développent au 
Schoenenbodensee assez abondamment pour former une fleur d’eau. 

Les Diatomées aiment l’eau froide : c’est en effet au début de la 
période de végétalion que nous voyons ces jolies plantes constituer 
presque tout le Plancton tandis que les autres familles font plus ou moins 
défaut ; de même à l’approche de l’hiver, les autres organismes du plancton 
disparaissent peu à peu, tandis que les Diatomées non seulement gardent 
leur place, mais atteignent leur maximum de 16 espèces au mois de 
novembre. Au commencement de ce mois nous apercevons encore à côté 
des Diatomées les Spirulina major, Peridinium cinctum et Cœlastrum 
sphæricum. Les deux premières s’y rencontrent durant toute l’année, 
et la troisième seulement en mai et en automne, tandis que pendant la 
période de congélation du lac il y avait exactement 7 Diatomées. Parmi 
celles-ci, nous avons obervé les Cymbella cæspitosum, Cyclotella opercu- 
lata et Melosira catenata pendant tous les mois d'hiver, tandis que Meri- 
dion constrictum ne se rencontre qu'en novembre, Synedra tenuis en 
mai et novembre, soit aux époques de congélation et au dégel du lac, ce 
qui permet d'admettre leur préférence pour l’eau froide. 

Le Schoenenbodensee, probablement grâce à son caractêre de « lac 
paludéen, » coincide donc quant à sa richesse en Desmidiacées avec les 
lacs de l’Ecosse; il reste en arrière des lacs du Danemark quant au 
nombre et à la quantité des Cyanophycées, parce que ses eaux se relroi- 
dissent souvent très rapidement et parce que sa période de végétation est 
très courte ; mais il les surpasse en Diatomées, parce qu'il a une tempé- 
rature assez basse. Les Diatomées s’y trouvent toute l’année en grande 
quantité augmentant encore pendant la période plus froide; à ce point de 
vue nous trouvons une conformité de plus avec les lacs écossais, dans les- 
quels les Diatomées se montrent en grand nombre toule l’année, sans 
doute à cause de la température toujours basse de l’eau. 

En ce qui concerne les espèces, la coïncidence est moins évidente, 
parce que nous trouvons parmi les plus communs des organismes du 
plancton écossais des espèces qui font complètement défaut dans notre 
lac: Fragilaria crotonensis, Rhizosolenia eriensis, Asterionella, trois 
espèces d’Eunotia, Vanheurckia saxonica, Synedra pulchella, Navicula 
radiosa, etc., tandis qu'il n’y en a que très peu qui soient communes aux 
deux regions comparées, par exemple Tabellaria flocculosa et fenestrata, 
Surirella splendida. 

Pour pouvoir comparer le Schoenenbodensee avec quelques petils lacs 
de la Suisse, je fais suivre la liste d’especes suivante en me bornant aux 
plus vulgaires : 


(38) 


TANNER-FULLEMANN. ÉTUDE DES LACS ALPINS. 


NOMS DES PLANTES PLANCTONIQUES |3 


bodensee 
Lützeltsee 
Katzentsee 


MDinobryonrdiyergensi. ......u.l.er.. + ins 
> Dinobryon) stipitatum 4/00 "0 N 1e 
3. Dinobryon sertularia var. thyrsoideum . 
4. Mallomonas acaroïdes. ............... iR 
SsoMallomonas.dubia.......2..00. 000.20 el 
6. Merismopedia glauca ................ + | + 
7. Merismopedia elegans................ rar 
8. Gomphosphæria lacustris............. le: 
9. Cœlosphærium Kützingianum......... | al + | + 
10. Microcystis flos aquæ:...:............ u | 
44. Microcystis ichtyoblæ ............... NE ee 
42. Microcystis punctatum ............... ! ii 
13. Chlathrocystis eruginosa............- 
4%. Chroococcus turgidus .........,...... ee 
15. Chroococcus minor ......... ER HEIL I SR: 
162 Oscillatoria. limosar. .. .....2.0022..%. NI EE 
17. Oseillatoria rubescens................ | + 
182. 0scilatonaitennis MINE PARA 
1927Spizulina major... LR ant dl 
20. Spirulina oscillarioides .............. A + 
21. Phormidium foveolarum ............. 
22. Iyngbya versicolor .............2...- ai 
23 Anabenaflosaque. ii. ut U 92 
21 Anabzna cireinalis” ..........2.02..- RIRE 
238 Nostoe paludosum ...1....2.2:...... 
26, ATEN EAN MOSS EME RE CA ii 
27% Geranum hirundimella ............... (+) Ar 
28 ®eralium cormuiumı nenn. a. Knut 
2932 beridinium cinetum...... 0222.20. 00. + ir 
30. Peridinium tabellatum ............... + 
aa Syamma uyella..a. 2... Wanne nn LAN ai 
222 Melosira catenata ae le RER + 
324 Melosıraeranulataiı na scale... = Sr 
Se Meloswarerennlata. nn... us + 
BasnMelosırandıstansten u Saal ana ann. NN u 
302 Gyelotellasopereulatas. N... are a A NOTES 
Be Oyclotellateomtan. nan EE ere + | + 
MS Sunitellassplendidansn.. ze... sn 
39. Cymbella lanceolatum ............... SF 
40. Cymbella affinis ....... ne Du le 
2 Eracılarıa capucına nun. dan... + 
42. Fragilaria crotonensis ............... ol. 
Katsynedra Una EEE ea Enr + 
4h. Synedra longissima.................. a DEN 
45. Synedra delicatissima. ............... NAS 
Nor SyHledrsaeusi.. Lo. Ne =j= 
47. Pleurosigma attenuatum ............. ar 
48. Pleurosigma acuminatum ............ NR ai 
29 Nayieula viridula,. ...2.252. 22.202.204: 
507 Navıcula affınis....n......2.2 2202.22. 1 
SIENayiemlanmlgaris 2...5. 2222020200. 
SZErNasBeula eraclis Lee AU 


Greifensee 


+ 


+ + 


+ 


++ 


— 


232 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (39) 


NOMS DES PLANTES PLANCTONIQUES 


Schenen- 

bodensee 
Lützelsee 
Katzensee 
Greifensee 
Pfafikersee 


Navscula Tabelania mn. an... 
. Navicula rhynchocephala............ 
332 Navacula,lmosa, NAME see. 
IPınulartanvazidis mens EN 
rbınulania nobultisi en PA NEERERIS 
" Erphithemia ATOS REINE 
. Gomphonema constrietum........... 
Sitlımantıidıumvleracler a2 ATEN 
1. Asterionella’gracıllina‘. .........,... 
2. Tabellaria fenestrata................ 
rkabellariastloenlosan na nn. 
»Synedrassplendensi.t aan van. 
. Cosmarium Nordstedtii ............. 
Staurasizumayaeula an. ER 
. Staurastrum laniatum .............. 
MStaurastrunpilentunn MAP 22.2.2 
Staurastzumsstacller an nn CORP EN 
. Staurastrum furcigerum............. 
. Cosmarium Meneghini .............. 
COSMATIUMABO TE HIS NARNIA 

. Closterium Brebissonii.............. 
yalothecaydissiliens ee rer 
MDocdumibBacu lune Enr EP ET 


. Sphærocystis Schreteri ............. 
 bandorına more ee 
\olyoxsslobatorser a. ee N ET) Me 
AVOlNORaUreUS are Re Cr PAPE NEN AL A ME | == 
3. Dictyosphærium pulchellum ......... | 
+ Voeystiszlaceusiris wu. an ME ar. 
In V)ocysus Nee ana 
. Raphidium fascieulatum ............ 
Rapkıdıumalchodatiee ne 
2 Kirzehneriellallunarıs ya. nu... 
. Crucigenia rectangularis .........-.. 
. Scenedesmus acuminatus ............ 
. Scenedesmus quadricauda ........... 
Scenedesmusacutus,..a Werne 
. Cœlastrum sphæricum .............. 
celasteanmlcambrieume pa EEE | 
D Bolryococrus Braunau en en. 
. Pediastrum Boryanum .............. 
hediastrumstelrass. au Me. ER 
bedjastrumduplexle nn. m UUIEUT EAU 
JStiseoclonumitenne WU... ne. 
HEudorina)elesamei. u. lm u de ERS N PR 
. Cosmarium Scenedesmus ............ NER | A D Done 
2. Desmidium Aptogonum ............. + 
3. VPolyedr um RONA na. ee + 


He 


Me nn 


+ + He + 


HIER RE HE ne 
HO +44 
+ 
+++ 


(40) TANNER-FULLEMANN, ÉTUDE DES LACS ALPINS. 233 


RÉSUMÉ DE CETTE LISTE 


& 
s8|# | 21: 1283 
NOMS DES LACS se lea Br). ars 
sea | = 5 las | € 
a =) & [rm 
Scheenenbodensee.......... 18 14 23 3 11 3 
mutzelseen ann. a al 8 9 21 5 7 A 
Katzensee an: m... 6 1 7 5 9 2 
Gretlenseels 2e hui enr ou 2 1 7 3 [A 2 
BEsllikersee ere 3 — 8 2 9 [A 


Ces 103 espéces des 5 lacs sont réparties comme suit : 


Scheenenbodensee 73, Lutzelsee 47, Katzensee 30, Greifensee 19, 
Pfæffikersee 49 espèces. 


Dans toutes les cinq cuvettes nous trouvons les espèces suivantes : 


Dinobryon sertularia, var. thyrsoïdeum, Ceratium hirundinella, Peri- 
dinium cinctum, Cyclotella comta et Sphærocystis Schreteri. 


De ces 5 formes nous trouvons les Sphærocystis et Ceratium en 21 au- 
tres lacs de la Suisse, Cyclotella comta et Peridinium cinctum en 15, 
tandis que Dinobryon sertularia ne se rencontre qu’en 8 lacs. 


Quatre des lacs cités possèdent : 


Dinobryon stipitatum (sans le Schoenenbodensee). 
Cœlosphærium Kützingianum (sans le Pfæffikersee). 

Melosira crenulata (sans le Schoenenbodensee). 

Synedra delicatissima (sans le Schænenbodensee). 

Les plantes suivantes sont communes à trois lacs : 
Clathrocystis aeruginosa (sauf Schoenenbodensee et Pfæffikersee). 
Melosira granulata (sauf Schoenenbodensee et Pfæffikersee). 
Fragilaria capucina (sauf Katzen et Greifensee). 

Tabellaria fenestrata (sauf Katzen et Greifensee). 

Tabellaria flocculosa (sauf Katzen et Greifensee). 

Fragilaria crotonensis (sauf Schoenenbodensee et Katzensee). 
Asterionella gracillima (sauf Schoenenbodensee et Katzensee). 
Synedra Ulna (sauf Greifen et Pfæffikersee). 

Scenedesmus quadricauda (sauf Greifen et Pfæffikersee). 
Celastrum sphæricum (sauf Greifen et Pfæffikersee). 
Pediastrum Boryanum (sauf Greifen et Pfæffikersee). 
Botryococcus Braunii (sauf Schoenenbodensee et Lützelsee). 


234 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (41) 


Les formes suivantes sont propres au Lützel et au Schoenenbodensee : 


1. Merismopedia glauca. 7. Navicula affinis. 
2. Oscillatoria limosa. 8. Pinularia viridis. 
3. Anabæna flos aquæ. 9. Epithemia Argus. 
4. Cymbella lanceolatum. 10. Pandorina morum. 
5. Synedra Acus. 11. Colastrum sphæricum. 
6. Pleurosigma attenuatum. 
Dans le Schoenenbodensee et Katzensee nous trouvons : 
4. Synedra longissima. 2. Staurastrum gracile. 


Le Schænenbodensee ei le Greifensee possèdent Cyclotella operculata, 
tandis que le Pfæffikersee possède en commun avec notre lac le Dinobryon 
divergens. 

Il est bien singulier, que l’Asterionella gracillima manque au Schoenen- 
bodensee, tandis qu’elle se rencontre dans tous les lacs de la Suisse exa- 
minés jusqu’à présent y compris le Lützelsee qui offre la plus grande 
ressemblance avec notre lac; cette Diatomée se trouve non seulement 
dans les grandes eaux telles que celles du Bodan et du Léman, mais aussi 
dans les petits lacs; nous l’avons même rencontrée dans quelques autres 
lacs du massif du Säntis, par exemple au Seealpsee : ce n’est que dans le 
Schoenenbodensee quelle fait défaut. L’on ne peut cependant pas dire 
que la prèsence des Desmidiacées soit un obstacle à son développement, 
car elle se rencontre très souvent dans les lacs d’Ecosse où les Conjuguées 
pullulent, et là où elle fait défaut, elle est remplacée par Asterionella 
formosa (lacs de Perth, d’Inverness et de Ross). 

D’autre part, il n’est pas permis de penser que les lacs écossais 
dépourvus d’Asterionella, ont une ressemblance avec le nôtre : ils ne 
peuvent lui être comparés que par la présence de quelques Chlorophy- 
cées(Sphærocystis Schræteri, assez fréquente, Dictyosphærium pulchellum. 
rare, Kirchneriella lunaris [abondant dans le Loch na Criche, manquant 
aux autres lacs], Scenedesmus quadricauda, rare, Coelastrum sphæricum, 
rare; Pediastrum tetras, rare; Pediastrum Boryanum, rare; Pandorina 
morum, très rare et peu nombreux. seulement au Loch Shiel. En outre. 
chez nous comme dans ces lacs, il n’y a que peu de Diatomées (Tabellaria 
fenestrata et flocculosa, Synedra Ulna, Gomphonema constrictum. Nitzschia 
sigmoidea, Surirella splendida), 2 Dinobryon (thyrsoideum et sertularia) 
Ceratium hirundinella (qui est très abondante en Ecosse, très rare au 
Schoenenbodensee), quelques Conjuguees (Micrasterias truncata, Cosma- 
rium Botrytis et Hyalotheca dissiliens); 4 Schizophyceæ (Oscillatoria 
tenuis, Merismopedia glauca, Cœlosphærium Kützingianum et Microcystis 
flos aquæ), chiffre qui n’est guère important si on le compare au grand 
nombre des espèces qui s’y trouvent. 

Nous pouvons donc dire qu'il n’y a pas de ressemblance — ou du 
moins pas de grande ressemblance — entre les lacs écossais dans les- 
quels l’Asterionella gracillima fait défaut et le nôtre. Ceci fait que nous 
ne sommes pas en état de pouvoir dire pourquoi cette plante fait défaut 
chez nous. 

Si nous comparons les résultats obtenus dans le résumé de la liste 


(42) TANNER-FULLEMANN, ÉTUDE DES LACS ALPINS. 235 


planctonique des cinq petits lacs suisses, nous voyons avant tout trois 
faits importants : Le Schoenenbodensee occupe une tout autre place que 
les autres lacs (très pauvres en Chlorophycées et Desmidiacées) du fait 
qu’il les surpasse tous en Chlorophycées, Desmidiacées et Diatomées. J’ai 
déjà essayé de faire comprendre les causes de ce fait, sans parvenir à un 
résultat définitif. Selon West, le Lützelsee devrait avoir beaucoup plus 
de Desmidiacées que le Schoenenbodensee ; car il est enlouré de tour- 
bières et contient moins de chaux que notre lac. Néanmoins Waldvogel 
indique pour lui deux seules Desmidiacées planctoniques, et je crois que 
malgré des recherches les plus exactes on n’en irouverait pas un beau- 
coup plus grand nombre. Par contre, il me semble que le Katzensee doit 
contenir plus d’une seule Desmidiacée, et je m'étonne aussi que ce lac 
ne possède qu'un si petit nombre d’autres espèces, lui qui est un lac 
marécageux par excellence ; je suppose même que le Katzensee doit 
surpasser de beaucoup le Schanenbodensee quant aux Conjuguées. 
Amberg en cite déjà neuf (Scheenenbodensee 11) et il se peut bien qu'il 
en aurait trouvé davantage s’il s'était occupé plus à fond du Phytoplancton 
systématique. 

Essayons cependant de déduire une classification du peu de données 
que nous possédons ; nous trouverons alors : 

Schæbodensee relativement riche en Chlorophycées, Desmidiacees 
et Diatomées. 

Lützelsee relativement riche en Diatomées, très pauvre en Desmi- 
diacées, et assez pauvre en Chlorophycées et Cyanophycées, qui se trou- 
vent à peu près en proportions égales. 

Katzensee relativement riche en Schizophycées et Diatomées pauvre 
en Desmidiacées. 

Quant aux deux autres lacs, je n’ose pas les classifier parce qu'ils ne 
sont pas assez étudiés. Cependant les indications peu nombreuses laissent 

voir que ies Chlorophycées et Desmidiacées ne se rencontrent que très 

rarement. Ê 


DIAGNOSE 


Le Schoenenbodensee, quoique d’une profondeur très faible, n’a pas le 
caractère des lacs-étangs du plateau suisse et des plaines, mais il montre 
des qualités tout à fait différentes et qui ne se rencontrent pas autre 
part, comme j'ai déjà démontré. II montre par exemple le fait important 
que plus on monte, plus le caractère du lac devient indépendant de la 
profondeur et que la composition de sa micro-flore est influencé par les 
variations de la thermique. 

On peut donc se demander si l’on ne se trouve pas ici en face d’un 
nouveau type, celui du lac-étang alpin, dont le caractère serait : 
Richesse en Chlorophycées, Desmidiacées et Diatomées, pauvreté en 
Schyzophytes, Péridinées et Flagellées. Je m'abstiens provisoirement 
d'indiquer d’autres traits généraux pour les lacs-étangs, type alpin, 
jusqu’à ce que les autres lacs de l’Alpstein aient été explorés à fond. 
Cependant je peux indiquer dès maintenant que le lac de Græppelen, 


236 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (43) 


dont j'ai commencé à explorer le Plancton, renferme beaucoup de Cra- 
tium hirundinella, tandis que le Schoenenbodensee n’en a que très peu. 
Mais les Desmidiacées semblent être fréquentes aussi dans ce lac, car j’ai 
trouvé jusqu’à présent : 


Closterium Brebissonü, Hyalotheca dissiliens, Cosmarium Botrytis et 
un Staurastrum; de Chlorophyceæ, il possède: Pediastrum Boryanum et 
Pandorina morum. En outre j’ai rencontré deux Oscillariées. 


Dans le Seealpsee, qui appartient aussi à notre district, Asterionella 
gracillima se trouve en masse, généralement en étoiles à quatre bran- 
ches. En outre il y a beaucoup d’autres Diatomées. On ne doit naturelle- 
ment pas du tout exclure l’idée que, avec le temps, transporté par certains 
accidents, l’Asterionella gracillima ne puisse être aussi rencontrée dans 
le Schænenbodensee, comme le Ceratium hirundinella qui commence à 
s’y développer maintenant. Mais à présent — j'insiste sur ce fait — cette 
Diatomée fait complètement défaut : en raison de sa forme typique et eu 
égard aux nombreuses pêches que j'ai faites chaque mois et qui me per- 
mettent de posséder actuellement une collection complète et soigneuse- 
ment examinée du plancton du Scheenenbodensee, il n’est pas possible 
que je l’aie laissée passer. 

Les questions relatives aux caractères des lacs-étangs du type alpin ne 
sont pas encore résolues, tant s’en faut ; mais il est bien certain que 
l’on devra attribuer à ces cuvettes une position bien à part dans la 
biologie lacustre, une fois que l’on sera parvenu à les connaître plus à 
fond. 


— I.  ——— 


237 


CONTRIBUTIONS 
FLORE BRYOLOGIQUE DU JURA 


Ch. MEYLAN 


Grâce au temps splendide dont nous avons joui pendant l’été de 1906, 
j'ai fait dans le Jura de nombreuses herborisations, au cours desquelles 
j'ai pu faire de très intéressantes découvertes pour la chaîne. 

Dans le Jura bernois et soleurois j’ai eu le grand plaisir de récolter en 
compagnie d’un autre bryologue soit mon excellent ami Monsieur le Dr 
A. Pfæhler, pharmacien à Soleure. C’est le résultat de ces diverses herbo- 
. risations que je viens exposer ici. Non seulement je puis signaler de nou- 
velles espèces, mais même de nouveaux genres, tels que: Conostomum 
Dicranoweisia, Peltolepis. Geocalyx. 

Ces espèces non encore signalées jusqu’à maintenant sont : Dicrano- 
weisia crispula, Orthotrichum ornigerum, O. alpesire, Webera cucullata, 
Bryum arenarium, Conostomum boreale, Philonotis alpicola, Brachythe- 
cium glaciale, Plagiothecium Ruther, Amblystegium Kochü, et parmi les 
hépatiques : Peltolepis grandis, Geocalyx graveolens. 

Sur ces douze espèces, six au moins appartiennent surtout à la zone 
alpine, et les Peltolepis, W. culeullata, Conostomum, Brachythecium gla- 
ciale sont des types exclusivement alpins que, pour mon compie person- 
nel, je n’ai jamais rencontrés si bas dans les Alpes, leurs stations préfé- 
rées étant les moraines et sables glaciaires au voisinage des glaciers, 
soit de 2000 à 2400 m. Dans le Jura, le climat plus froid supplée à 
l'altitude et ces espèces nettement alpines ne se rencontrent que dans 
les creux à neige, les « Schueethälchen » où parfois la neige ne fond que 
vers la fin de l’été, par exemple la station du Peltolepis au Colombier. 

Le Jura est beaucoup plus riche en mousses alpines qu’on n’aurait pu 
le supposer en considérant son altitude relativement faible ; mais par 
suite du peu de développement de beaucoup des stations qui leur con- 
viennent, ces espèces alpines ne forment souvent que de petites colonies 
que seul, un œil exercé parvient à decouvrir. 

Outre les Scapama Bartlingü et Pleuroschisma tricrenatum 6 implexum 
les blocs erratiques m'ont fourni deux espèces nouvelles intéressantes 
surtout Orthotrichum urnigerum. " 


238 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (2) 


Ces blocs très nombreux encore dans certaines régions du versant E. 
de la chaîne, ont été relativement peu étudiés jusqu'ici par les crypto- 
gamisies, et leur étude fournira sûrement une ample récolte d'espèces 
intéressantes. 


Je prierai, en terminant, Messieurs Culmann, Karl Müller et Podpèra 
d’agreer l'expression de ma gratitude pour l’amabilite avec laquelle ils 
m'ont prêté le concours de leurs lumières pour l'étude de plusieurs 
espèces critiques. 

La Chaux (Sainte-Croix), décembre 1906. 


MOUSSES 


Weisia Wimmeriana Br. Eu. Sommet de la Tourne 1290 m. 
— Station remarquable par sa faible altitude. 


Dicranoweisia crispula Lindbg. Sur des blocs erratiques au 
Mont des Cerfs et La Gillaz près Sainte-Croix, 1100 à 1250 m.— Ce genre 
nouveau pour la chaîne avait déjà été constaté par H. Bernet entre Gex 
et le col de la Faucille ainsi que le prouve un exemplaire de son herbier. 
(Actuellement dans l’Herbier Boissier). 


Oncophorus virens Brid. En petite quantité au Chasseron, 
dans une dépression où la neige reste très tard. 1550 m. 


Dicranella Grevilleana Schpr. — J'ai récolté cetle rare espèce 
dans deux stations identiques. soit deux creux à neige sur le Colombier 
de Gex et le Cret du Creux-de-la-Neige. 1650 m. 


Dicranum strictum Schleich. Versant E. du Noirmont. 1250 m. 


Dicranum fuscescens Turn. var. falcifolium Brailhw. Cunay 
et Chasseron. 1400 m. — Une étude attentive portant sur de nombreux 
exemplaires du Jura, m'a fait voir qu'il n’est pas possible de considérer le 
D. congestum Bd. comme espèce autonome; c’est au plus une variélé. Les 
exemplaires présentant nettement tous les caractères attribués au D. fos- 
cescens et ceux qui se rapportent nettement au D. congestum sont les 
plus rares. La majorité des exemplaires, le 70 °/o au moins, présentent 
un mélange complet des divers caractères différentiels. Le tissu de Ja 
partie supérieure de la feuille est très variable ; sur une même tige, on 
peut souvent trouver des feuilles se rapportant à D. fuscescens et d’autres 
à cellules très irrégulières. J'ai même vu parfois les deux moitiés d’une 
même feuille ne pas être identiques au point de vue de la forme des 
cellules. Les plis de la capsule accompagnent tantôt une capsule courte, 
tantôt une capsule allongée ; dans une même touffe il peut arriver que 
certaines capsules soient absolument lisses, alors que les voisines sont 
nettement plissées. 

C’est la var. falcifolium du D. fuscescens qui m’a présenté le tissu le 
plus régulier, formé dans la partie supérieure de la feuille, de cellules 
carrées, égales entre elles. 

Outre le type, le Dicranum fuscescens présente donc dans le Jura trois 


(3) CH. MEYLAN. CONTRIBUTION A LA FLORE BRYOLOGIQUK DU JURA. 239 


variétés principales, soit : var. falcifolium Braithw., var. flexicaule Br. 
Eu., var. congestum Brid. 


Fissidens exilis Hedwg. Monte au Chasseron à 1400 m. 


Ceratodon purpureus Bd. var. Græfii Schliep. Ceite variété est 
commune sur les sommets. 


Ditrichum tortile Lindbg. La Gittaz près Sainte-Croix, 1200 m. 


D. flexicaule Hampe, forma paludosa. Brassus (vall&e de Joux), 
sur des prés humides et parfois inondes. — La plante forme des touffes 
noirätres associées à Geheebia Camptothecium nitens, Dicranum Bonjeani, 
elc. 


Tortula montana Lindbg. Très fertile à Longeaigues (Val de Tra- 
vegs) et au Mont des Cerfs près Sainte-Croix. 


Schistidium apocarpum (L.) Br. Eu. Sur le tronc d'un hêtre 
sur le versant N. de l’Aiguille de Baulmes. 1250 m. Très rare dans ces 
conditions. — Pendant l’été dernier, j'ai récolté le S. apocarpum sur les 
pierres souvent inondées dans plusieurs torrents. Son étude m'a fait voir 
ceci : la grande humidité produit un amincissement des parois cellulaires 
de la feuille ; celles-ci ne sont point sinueuses et les cellules inférieures 
sont allongées, nettement rectangulaires, deux à qnatre fois plus longues 
que larges. La forme des feuilles est identique à celle du S. alpicola var. 
rivulare, mais on peut trouver le passage insensible entre la forme 
arrondie au sommet et celle à nervure excurrente formant un poil hyalin 
visible chez les plantes ayant cru sur des blocs plus gros ou du moins 
permettant moins fréquemment à l’eau d’inonder les touffes. La paroi 
 Capsulaire ne présente qn’une ou deux couches de cellules et les spores 
mesurent 10-15 u. Par ces divers caractères celte variété ou forme 
irrigatum présente des transitions manifestes vers S. apicola et ce 
dernier dérive sûrement de S. apocarpum. Il est préférable pourtant de 
lui donner la place de sous-espèce, si ce n’est celle d'espèce. 


Schistidium teretinerve Limpcht. La Tourne, 1260 m., Creux- 
du-Van, 1350 m. Grenchenberg, 1400 m. (M. et Pfæhler). 


Racomitrium heterostichum Brid. La Gittaz et Mont des 
Cerfs près Sainte-Croix. 1200 m. Sur erratique. 


Orthotrichum urnigerum (Myr.) Sur un erratique en montant 
de Rochefort à Tablette dans le Jura neuchâtelois. 950 m. — Monsieur le 
Dr Culmann a bien voulu comparer ma plante à des exemplaires prove- 
nant de la localité classique et l’a trouvée identique. 


*Orthotrichum juranum Meyl. (Voir Rev. bryol. 1906). Chasse- 
ron, Chasseral, Suchet, Mont-d’Or, et toutes les autres sommités de la 
haute chaîne de la Dent de Vaulion au Reculet. — Sauf une station pres 
La Chaux, à 1100 m., cette sous-espèce ne descend guère, préférant les 
hautes parois tournées au N.-0. de 4400 a 1600 m. et plus. Bernet avait 
déjà récolté cette plante il y a quelques années, au Colombier de Gex et 
l'avait faussement nommée 0. urnigerum. 


*Orthotrichum Sardagnanum Vent. Chasseron et Montoisey. 
1500-1600 m. 


240 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me ser), 1907 (4) 


*Orthotrichum alpestre Hrnsch. Chasseron, sur les racines 
d’un hêtre, à 1350 m. — La plante est typique. présentant les trois 
caractères essentiels : des papilles doubles de celles du 0. stramineum 
croissant dans les mêmes régions, 8 cils et des dents péristomiales ornées 
de lignes vermiculaires et non de papilles punctiformes. 

Elle est reliée à O. stramineum type par d’autres formes signalées dans 
mon catalogue des mousses du Jura. 


Orthotrichum rupestre Schleich. Sur des erratiques en mon- 
tant de Rochefort à Tablette. 900-950 m. 


Orthotrichum speciosum Vees. Sur un erratique près La 
Chaux. 


Eucalypta longicolla Bruch. Montagne de Boudry et Dos-d’Ane 
au Creux-du-Van. 1300 m. — Existe-t-il plus au nord? C’est probable ; 
mais c’est en vain que je l’ai recherché dans le Jura bernois et soleurois. 


Webera commutata Schpr. c. fr. Creux-du-Van, dans un creux à 
neige, 1450 m., Chasseron, sur l’humus tourbeux, 1400 m., sous une 
forme à longues innovations et ressemblant à W. sphagnicola. Elle figure 
dans mon herbier sous le nom de forma {urfacea. 


Webera cucullata Schpr. Chasseron, sterile dans un creux & 
neige. 1550 m. 


Webera sphagnicola (Br. Eu.) c. fr. Dans les tourbieres du 
Sentier et de Praz-Rodet dans la Vallée de Joux. 1020-1050 m. 


Webera annotina Hedwg. Versant Sud du Suchet. 1200 m. 


Mniobryum carneum (L.). Grand-Savagnier. 1100 m. — Associé 
a M. albicans, mais mürit ses capsules plus tôL. 


Bryum Gr&fianum Schliep. Creux-du-Van. 1450 m. 


Bryum cuspidatum Schpr. — Limpricht dans son ouvrage 
donne comme caractères differentiels principaux entre les B. cirratum 
et cuspidatum la décurrence des feuilles, la forme de la capsule, les 
spores. Ces caractères perdent beaucoup de valeur lorsqu’on étudie de 
nombreux exemplaires des deux espèces. La dècurrence des feuilles, par 
exemple, est variable. Très nelte sur des exemplaires se rattachant par 
d’autres caractères à B. cirratum, je l'ai vue nulle ou inappréciable sur 
d’autres exemplaires à capsules et spores de B. cuspidatum. 

La grosseur des spores n’est point fixe non plus ; j’ai observé : 9-12 y, 
11-15 u, 15-18 u, 16-20 w, 18-25 y. Pourtant les grandeurs intermé- 
diaires sont les plus rares et la taille des spores est peut-être le meilleur 
caractère distinctif, car la capsule peut être légèrement ou fortement 
étranglée chez les deux espèces, les plus grandes variations se montrant 
chez B. cuspidatum. Le seta est très variable comme longueur, et les 
innovalions de un à deux centimètres peuvent se rencontrer aussi bien 
chez B. cuspidatum que chez B. cirratum. 

Le plus logique serait, il me semble, de subordonner le B. cuspidatum 
de date récente au B. cirratum plus ancien, en lui donnant la valeur de 
sous-espèce. 


(5) CH. MEYLAN. CONTRIBUTION A LA FLORE BRYOLOGIQUE DU JURA. 241 


Bryum subglobosum Schliep. — J’ai récolté il y a trois ans 
sur ’humus dans la tourbiere d’éboulis du Creux-du-Van, à 1300 m., un 
Bryum se rapportant par tous ses caractères à la description et à la figure 
que Limpricht donne du B. subglobosum soit : fleurs synoïques, capsule 
globuleuse conservant la même forme après la sporose, le système végé- 
tatif étant conforme. 

Malheureusement, un accident ayant privé mon unique exemplaire de 
ses capsules, il ne me reste que la touffe, les setas et une préparation du 
peristome, de sorte que tant que je n'aurai pas pu mettre la main sur de 
nouveaux exemplaires en bon état, l'indication du B. subglobosum au 
Creux-du-Van reste un peu douteuse. 


Bryum Culmannii Limpreht. Creux-du-Van, dans un creux à 
neige. 1450 m. — Mes exemplaires du Jura sont identiques aux exem- 
plaires du B. Culmannii que j'ai récoltés soit dans la localité classique de 
la Gemmi, soit sur la moraine du Glacier de Paneyrossaz dans les Alpes 
Vaudoises. Le Dr Podpèra qui a bien voulu me donner son avis sur mes 
exemplaires des Alpes et du Jura, les rapproche tous du B. intermedium. 
Il est certain que le B. Culmanni est très proche voisin de cette dernière 
espèce; pourtant la capsule en est droite non arquée, assez fortement 
étranglée sous l’orifice, en un mot identique à la figure de l’ouvrage de 
Limpricht, les spores de 12 à 17 y. et l’aspect des touffes est fort différent 
par suite des longues tiges minces et julacées dont parle Limpricht. 

Le B, intermedium est le type d'un groupe de formes très peu 
différentes les unes des autres, soit : B. Culmannü, B. arctogæum, B. fus- 
cum, B. nigricans et d’autres encore. Ces espèces ou sous-espèces 
remplacent, soit dans les régions élevées, soit dans les hautes latitudes le 
B. intermedium type. 

Les caractères qui distinguent chacune de ces espèces secondaires ou 
sous-espèces, sont souvent peu stables : le bord des feuilles est plus ou 
moins revolut& plus ou moins nettement marginé, ce dernier caractère 
variant chez une même espèce comme j’ai pu le constater; la capsule est 
plus ou moins resserrée sous l’orifice et les spores varient de 12 à 25 y. 

Depuis une vingtaine d'années on a décrit un grand nombre de nou- 
velles espèces synoîques du genre Bryum, plus bon nombre d’autres 
reliant le groupe synoique au groupe autoique. Je suis certain que parmi 
toutes ces nouvelles espèces, nombreuses sont celles qui ne sont au fond 
que de simples formes ou variétés. 

Il serait désirable qu’un bryologue très compétent fasse une étude 
comparative sérieuse de tous ces Brya européens synoiques, auloiques et 
polygames en formant des groupes de manière à mettre en relief les 
formes principales et à mettre un peu d’ordre dans ce chaos. La plupart 
des flores ont, à mon avis, le tort grave de mettre toutes les espèces 
bonnes ou mauvaises, espèces et sous-espèces sur le même plan. Cette 
manière ‘de présenter les espèces, me rappelle ces anciens tableaux où 
tout est figuré sur un même plan, sans aucune perpective. J’estime que 
bien préférable est le système employé, par exemple, par l’Abbé Boulay 
dans ses ouvrages, 

Pendant l’été dernier j'ai récolté à 1600 m. sur la terre d’une vire 
dans les parois abruptes du Chasseron un Bryum se rattachant également 
(vidit Propera) au groupe du B. intermedium. Il diffère du B. Culmannii 
par ses touffes plus feutrées, ses tiges non filiformes, la capsule non ou 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n9 3, 28 février 1907. 16 


242 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (6) 


faiblement rétrécie sous l’orifice, ses spores un peu plus grands; il pré- 
sente enfin des feuilles faiblement ou non révolutées. Il se rapproche 
ainsi davantage du B. intermedium type dont il diffère pourtant par sa 
capsule, ses spores, ses feuilles et sa station. Il ne diffère du B. fuscum 
que par ses cellules un peu moins longues, et s'accorde par contre très 
bien avec les figures et la description du B. arctogæum Hagen. auquel je 
le rapporte. Il présente comme ce dernier des feuilles périchétiales 
internes dont la nervure s'éteint à la base de l’acumen et des bords plans 
et non marginés. 


Bryum Haistii Schimmpr. Neuveville. 500 m. (M. et Pfæhler). 
Bryum badium Bruch. La Chaux. 1080 m., sur sable helvetien. 


Bryum arenarium Jur. Brassus (Tallée de Joux). 1100 m. 

Var. longipilum (Podpèra in litt.) Granges de Sainte-Croix sur le sable 
au bord d’une mare. 1050 m. — Forme remarquable par la nervure 
longuement excurrente. 

Bien que très voisin du B. atropurpureum Wahl. le B. arenarium Jur. 
en est pourtant distinct par sa stature généralement plus forte, sa capsule 
à col défluent et non arrondi, moins rapprochée du seta soit moins 
pendante, ses spores plus grandes. Par son aspect général. il ressemble 
davantage à certaines formes du B. erythtrocarpum qu’au B. atropur- 
pureum. 


Bryum pallens Sw. Tourbière du Vuarnon. 1100 m. 
Bryum Duvalii Voit. Tourbiere de la Vraconnaz. 1100 m. 


Conostomum boreale Sw. Chasseron. — La plante croit sur 
l’humus en compagnie de Meesea alpina et Distichium inclinatum. 

Ce genre nouveau pour le Jura est à rechercher au Sud dans le massif 
du Reculet. 


Bartramia ithyphylla Brid. Aiguille de Bauimes, 1300 m. Cret 
du Creux-de-la-Neige. 1650 m. 


Philonotis alpicola Jur. Dans des creux à neige au Creux-du- 
Van. 1450 m., et au Colombier de Gex. 1600 m. 


Philonotis calcarea Br. Eu. Le P. crassicostata de Warnstorf 
n’est, d’après les recherches de Loeske et d’autres bryologues, qu'une 
simple forme du P. calcarea. J'ai pu moi-même m'en assurer en 
l'étudiant dans ses stations. 


Pogonatum aloides (Hedwg.) La Gittaz près Sainte-Croix, 
1200 m., sur le glaciaire alpin. 


Polytrichum piliferum Schreb. Fréquent, stérile ou fertile, 
sur les sols siliceux ou argileux. N 


Polytrichum strictum Banks. Sur une pente rocheuse très 
escarpée et tournée au nord dans le vallon de Noirvaux près Sainte-Croix, 
1880 m.; sur un vieux tronc pourrissant au Suchet, 1300 m. Dans la 
première de ces stations le P. strictum croît en compagnie du * Sphagnum 
quinquefarium (Lindg.). Comme on le sait ce Polytrichum se trouve fort 
rarement en dehors des lieux tourbeux. 


(7)  GH. MEYLAN. CONTRIBUTION A LA FLORE BRYOLOGIQUE DU JURA. 243 


Polytrichum gracile Dicks. Var. : atromitrium Mihi. Tour- 
bière de La Chaux, 1100 m., associée à Hyp. stramineum. — Variété 
nouvelle remarquable par la couleur noire de ses coiffes qui donnait en 
juin, aux touffes, un aspect très particulier. 


Polytrichum perigoniale Mich. Creux-du-Van. 1400. 


Neckera pumila Hedwg. Près de la gare de Chambrelien, sur un 
hêtre. 800 m. 


Leucodon sciuroides Schwgr. var. longifolius mihi. Col des 
Etroits pres Sainte-Croix sur un epicea 1200 m. — Acumen beaucoup 
plus long que dans le type. Feuilles patentes, non imbriquées, ni falci- 
formes; plante présentant un aspect particulier et des teintes d’un brun 
pourpré. 


Lescuræa striata Br. Eu. Cette espèce descend à 1000 m. et 
même au-dessous, mais reste presque toujours stérile dans ces stations 
basses. Je l’ai pourtant récoltée avec fruits à 1100 m. à La Côte aux Fées 
et a 1050 m. près La Chaux. 


Heterocladium squarrosulum Lindly. En petite quantité el 
stérile dans une dépression où la neige reste très tard, au Chasseron à 
1550 m. Cette station, par le faible développement qu'y prend la plante, 
confirme mes observations (voir Bull. de l’Herbier Boissier 1904) d’après 
lesquelles le H. squarrosulum va en diminuant d’abondance et de 
fréquence du Reculet vers le N. Malgré nombre de stations paraissant 
excellentes pour son développement, je n’ai encore pu retrouver cette 
espèce plus au N., au Creux-du-Van, par exemple. 


Thuidium abietinum L. J'ai récolté dans une station humide 
près la Chaux une forme de cette espèce, présentant des tiges à ramifi- 
cation bipennée. 


Homalotheium sericeum Br. Eu. Var. julaceum mihi. — Gazon 
d’un beau vert, sans teinte jaunätre; feuilles imbriquées rendant les 
rameaux julacés ce qui donne à la plante un aspect très particulier. 

Hasenmatt à 1300 m. 


Brachythecium reflexum Br. Eu. Sur la terre et les pierres 
dans une cavité des parois du Suchet 1500 m.; sur des bouleaux dans les 
tourbieres de Combenoire dans la Vallée de Joux et de la Sagne près 
Sainte-Croix; sur la terre dans un creux à neige au Creux-du-Van 
4400 m. 


Brachythecium populeum Br. Eu. var. attenuatum Br. Eu. 
Chasseron, sur un hêtre. 1350 m. 


Brachythecium curtum Lindg. Suchet, Noirmont, Risoux. 


Brachythecium glaciale Br. Eu. Sur la terre dans un « Schneet- 
hälchen » au Crêt du Creux-de-la-Neige, 1650 m. en compagnie de 
Webera commutata, Pol. juniperinum ß alpinum, Heterocladium squarro- 
sulum 8 compactum etc. 


Eurynchium prælongum Br. Eu. 


u, Bir + 


244 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). . 1907 (8) 


Var. abbreviatum = E. Schleicheri Lorentz. Vallon de Noirvaux, 
pres Sainte-Croix, sur un rocher humide. 


Eurynchium striatulum Br. Eu. Sur un hêtre à la mon- 
tagne de Boudry 1100 m., rochers de Hasenmatt 1400 m., et sur un 
erralique au-dessus de Rochefort 900 m. 


Rhyncostegium murale Br. Eu. 
Var. subalpinum Ren. Colombier de Gex dans un creux à neige 
1650 m. 


Plagiothecium denticulatum Br. Eu. 

Var. julaceum H. Bernet. 

Fréquent sur les troncs pourris et l’humus dans les stations friodes et 
ombragées, les forêts humides de la region subalpine. 

Cette variété se compose, suivant sa taille, de la forma myurum de la 
var. densus Br. Eu. et des petites formes de la var. majus forma imbricata. 


* Plagiothecium Ruthei Limp. La Chaux 1100 m. 

Le P. Ruthei est une plante très intéressante reliant les P. sylvaticum 
et P. denticulatum et possédant le système végétatif du premier et 
l’appareil reproducteur du second. Les fleurs mâles, très petites, sont 
difficiles à découvrir; jen ai vu deux seulement à proximité des fleurs 
femelles. Les anthéridies sont courtes et brunâtres. 

J'ai récolté ici une autre forme du groupe et présentant les caractères. 
opposés soit, appareil végétalif de P. denticulatum, inflorescence et 
appareil sporifère de P. sylvaticum. 

Cette plante à au premier abord un aspect identique à celui de P. 
Ruthei; elle possède également de très longs pédicelles supportant 
d'assez longues capsules. Tout cela est une preuve de plus que les 
P, sylvaticum et P. denticulatum sont très proches voisins, soit deux 
formes principales d’un groupe de formes dérivées d’une même espèce, 
ces formes principales étant reliées par une infinité d’autres dont les plus 
importantes sont P. Ruthei, P. Reseanum, etc. 


Plagiothecium depressum (Br.) Dixon. Gorges de la Pouéla- 
Raisse, Chasseron 1600 m., Gorges de Covatannaz sur erratique, Provence 
sur erratique, Graitery. 


Amblystegium fallax Milde. Ruisseau des Auges au Chasseron. 
1250 m. 


Amblystegium Kochii Schpr. Au bord d’un ancien étang dans 
le vallon de Noirvaux près Sainte-Croix. 1020 m. 


Amblystegium Juratzkanum Schpr. Sur le bois et les pier- 
res dans un endroit herbeux et frais au pied d’un rocher près La Chaux, 
1030 m., Gorges de Covatannaz, Chasseron, sur un tronc pourrissant 
humide. | 


Hypnum Wilsoni Schpr. Marais des Araigny (Granges de Sainte- 
Croix) avec la var. hamatum (Schpr.) Ren. 


Hypnum uncinatum Hedw2. 
Var. gracilescens Br. Eu. Colombier de Gex, 1650 m. 


(9) CH. MEYLAN. CONTRIBUTION A LA FLORE BRYOLOGIQUE DU JURA. 245 


.. Hypnum decipiens de Not. Fréquent de 1100 à 1400 m. au bord 
des sources et dans les petits marécages au bord des ruisseaux. Certaines 
formes sont parfois difficiles à distinguer de H. commutatum. 


Hypnum irrigatum Lett. c. fr.! Dans un torrent au Suchet, 
4250 m. — Dans la même station, on voit le passage de H. irrigatum à 
H. commutatum. 


Hypnum molluscum Hedwg. 
Var. fastigiatum Bosw. Mont Tendre. 1600 m. 
Var. condensatum Schpr. Provence, sur un bloc erratique ombragé. 


Hypnum procerrimum Mol. Hasenmatt (M. et Pfæhler). 


Hypnum Sauteri Schpr. c. fr. ! Grenchenberg (M. et Pfæhler). 


HÉPATIQUES 


Reboulia hemisphærica Raddi c. fr.! Dans des creux à neige 
au Creux-du-Van. 1450 m. et au Colombier de Gex 1670 m. 


Peltolepis grandis Lindbg. Colombier de Gex, dans un creux à 
neige 1600 m. Sept. 1906. 

C’est en cherchant plutôt Fimbriaria Lindenbergiana, qui doit aussi 
<xister dans la chaîne du Reculet, que j’ai trouvé cette marchantiacée 
que j'avais eu plusieurs fois l’occasion de récolter dans les Alpes. La 
‚station du Colombier est la premiere pour le territoire francais. 


Aneura latifrons Lindbg. Sur tronc pourrissant dans une gorge 
sur le versant N. du Graitery et sur le versant O. du Pouillerel. 


Aneura pinnatifida Nees. Sur bois pourrissant, tres humide, 
dans un marécage au Chasseron. 1300 m. 


Aplozia nana (Nees.) c. fr. Creux-du-Van. 


Aplozia autumnalis Heeg. Sur l’humus et le bois pourrissant au 
Creux-du-Van, 1380 m., et sur le versant N. du Graitery. 


Liochlæna lanceolata Nees. c. pg. Sur bois pourrissant sur le 
versant N. du Graitery (M. et Pfæhler). 


Lophozia turbinata (Raddi) St. 
Var. badensis. Gottsche Grand-Savagnier, sur la molasse. 1100 m. 


Lophozia heterocolpa (Thed.) How. Répandu sur l’humus dans 
la haute chaîne, de la Hasenmatt au Reculet. — C’est surtout entre 1200 
et 1500 m. que je l’ai rencontré le plus fréquemment, mais il descend 
parfois à 1000 m. et au-dessous, par exemple à 800 m., près du Saut-du- 
Doubs. 


Lophozia bicrenata Dum. Versant sud-est du Suchet. 1200 m. 


246 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (10) 


Lophozia Limprichtii (Lindbg.). Versant sud-est du Suchet. 
1200 m. 


Lophozia Floerkei Schffn. Suchet. 1500 m. 


Lophozia barbata Dum. 

Forma erecta mihi. Vallon de la Deneyriaz au Chasseron, sur un bloc. 
1150 m. — Touffes profondes formées de tiges dressées verticalement et 
serrées les unes contre les autres. Le L. Lyoni (Tayl.) présente parfois 
une forme analogue formant des touffes de 10 à 15 cm. de profondeur. 


Harpanthus scutatus R. sp. Versant N. du Graïtery sur tronc 
pourrissant. 1000 m. (M. et Pfæhler). 


Geocalyx graveolens Nees. Sur un tronc pourrissant sur le ver- 
sant N. de la Montagne de Boudry. 1200 m. — Genre nouveau pour la 
chaîne et qui, malgré d’actives recherches, avait pendant longtemps 
échappé à mes investigations. 


Cephalozia leucantha Sp. Chasseral et Graitery. (M. et Pfæhler). 


Pleuroschisma trilobatum Dum. En grande quantité sur le 
versant N. du Dos-d’Ane au Creux-du-Van. 1300 à 1380 m. 


Pleuroschisma tricrenatum Dum. 
Var. implexum Nees. Abondante sur un gros bloc de granit dans les 
Gorges de Covatannaz. 950 m. 


Blepharozia ciliaris Dum. 
Var. ericetorum Nees. Versant N. du Colombier de Gex, pres du som- 
met. 1650 m. 


Diplophyllum gymnostomophilum Kaalas. Creux-du-Van. 
d 1350 m. 


Scapania apiculata Spr. c. pg. Sur des troncs pourrissants sur 
le versant N. du Graitery. 1000 m. (det. Karl Müller Frbg.) 

Cette rare espèce que j'avais déjà découverte au Chasseron il y a quel- 
ques années est peut-être plus répandue qu’il ne semble. Elle doit passer 
facilement inapercue grâce à sa pelilesse et à sa ressemblance au premier 
Joup d’œil avec certaines formes du S. umbrosa. 


Scapania curta (Mart.) Dum. 
B rosacea (Corda). La Gittaz près Sainte-Croix. 1150 m. 


Scapania nemorosa Dum. Hasenmatt et Graitery (M. et Pfæhler). 


Scapania helvetica Gotische. Oberdorferberg dans le Jura soleu- 
rois, 1300 m., et Crêt du Creux-de-la-Neige, 1650 m. 


Scapania subalpina Dum. Cunay, dans la chaîne du Mont- 
Tendre. 1450 m. 


Scapania Bartlingii Nees. Sur un bloc erratique dans les Gorges 
de Covatannaz. 850 m. (Vidit K. Müller). 


—— HR OO 0 — 


247 


JUGLANS ELÆOPYREN 


OU 


UN NOUVEAU NOYER AMÉRICAIN 


PAR 


L.-A. DODE. 


I, 

JUGLANS ELÆOPYREN, species nova; typus iu herb. 7 
Barbey-Boissier. 

Folia brachyblastaria 5-6-juga, turionalia foliolis numerosioribus; foliola 
anguste lanceolata, basi cuneato-arcuata, acuminata, basalia foliorum 
brachyblastarium latiora et elliptica; omnia glanduloso-biserrata (in foliis 
brachyblastaribus dentibus imprimis validis); juniora utrinque pilis 
stellatis pallidis lanata, postea supra pilis disciformibus munita, subtus 
disciformibus in limbo, diseiformibus et capitatis in nervis, el stellatis ad 
nervorum axillas, pubescentia; adulta supra glabrescentia, subtus pubes- 
centia; rhachis pilis capitatis villosa. 


L-A.D. 
Figure I. — À : premiere foliole laterale de feuille à 6 paires (pousse vigoureuse du vieux 
bois); 2 : foliole basale de feuille à 5 paires (brachyblaste). — Les deux en 


grandeur naturelle. 


248 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (2) 


Gemmæ acutiusculæ, lanatæ, pallidæ. Ramuli pilis numerosis (præcipue 
brevibus capitatis) griseo-villosi. 

Amenta 5 cylindrica, parva, ad 5-7 cm. longa; flores periantho 6-lobo, 
sessiles, orbiculares, lobis (pilis parvis, capitatis) villosulis, bracteæ deltoi- 


Figure Il. — Fruit et noix, grandeur naturelle. 


deæ pallido-villosissimæ; stamina 30-40, connectivi apice sæpius bılobo 
lanato-villoso; rhachis pilis disciformibus, rarioribus capitatis, villosula. 

Flores @ in spicis 2-3 collecti vel solitares, pedunculo longiusculo 
villoso; perigonia interius et exterius dentibus villosulis; exterius in parte 
ovata villosissimum; stylus glabrescens ; stigmala 2 sublinearia. 


ko 


2 3 k 


Figure II. — A : a — lobes; b — bractées: 2 : étamine (grossie); 
3 : fleur femelle (grandeur naturelle); 4 : fragment de 
chaton mâle (grandeur naturelle). 


Fructus juniores glabrescentes, adulti pilis præcipue capitatis muniti, 
ovati, basi attenuati, infra apicem coarctati. 

Nuces ovato-obovatæ, medie striatæ, sine alis, subacuminatæ, cocca et 
dissepimentis lacunosis, crassiusculis, basi 4-loculares. 

Hab. : Arizona. montibus « Santa-Catalina » , ad rivos (Herb. Barb.- 
Boissier : C. G. Pringle, 1881, sub nom. J. rupestris Engelm.). $ 


———" She —_— 


249 


SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE 
Compte rendu des séances 


PAR 


Gustave BEAUVERD 


300n: séance. — Lundi 48 février 1907. — Ouverte à 
8 h. ‘/2 dans la salle de bibliothèque de l’Institut botanique, Université, 
sous la présidence de M. Henri Romieux, président. 

M. le président ouvre la séance en exprimant ses regrets d’avoir été 
obligé de renvoyer à huitaine le jour habituel des séances ; il présente 
ses excuses molivees par la nécessité de pouvoir soumettre le rapport 
de gestion financière aux vérificateurs des comptes. 

— En l’absence de l’un des vérificateurs des comptes. la lecture de ce 
rapport est renvoyée à la prochaine séance ; il en est de même pour 
l’enumeration des publications reçues. 


SUR QUELQUES MUCORINEES. — M. le Prof. D' Lendner donne 
d’interessants détails sur les divers milieux d’origine où prospèrent 
habituellement les Mucorinées, et indique les précautions prises pour les 
méthodes de prélévations de ces cryptogames: des deux principales, celle 
des tubes avec moût gélatinisé et l’autre dite des « vases de Pétri », avec 
pain stérilisé, l’auteur fait ressortir les avantages de la seconde, grâce à 
laquelle il a pu étudier les résultats de fructueuses récoltes faites dans le 
courant de l’année 1906 en diverses stations de la plaine, des montagnes, 
et jusqu’à la cime même du Mont-Blanc. 

Contrairement à une opinion généralement accréditée, qui attribuait 
une richesse particulière aux milieux d’origine tels que les crotiins divers, 
M. Lendner a observé une abondance de formes el d'individus beaucoup 
plus considérable encore sur les terres de jardins, forêts, rochers, etc. ; 
les autres milieux d’origine observés sont ensuite les poussières d’appar- 
tement, la viande gâtée et les hautes régions. 

Voici, dans l’ordre de divers milieux d’origine, les résultats des récoltes 
de 4906 : 


1° Crottins : Mucor pirelloides et Circinella minor, déjà décrits. 


20 Terres diverses : 55 prélévations ont permis la constatation 
des Absidia septata (Ni fois), Mucor racemosus (très fréquent), Rhizopus 
nigricans, Mucor corymbifer Cohn, Mucor corymbosus Walbr., Zygorin- 
chus Melleri Vuillemin (4 fois), Piptocephalis Freseniana de Bary et 
Woronine (parasite sur Absidia septata : sous les melezes de Chemin, 
Valais, leg. Chodat), Absidia spinosa Lendner, sp. nov. (jardin Rotschy, à 
Conches, près Genève), Cunninghamella eleyans Lendner, sp. nov. (jardin 
Rotschy et bois du sommet du Vuache). 


250 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2m SÉR.). 1907 (309) 


3° Poussières d'appartement : 15 prélévations ont révélé la 
présence des Rhizopus nigricans (20 fois). Mucor spinosus, Mucor corym- 
bifer (2 fois), Mucor heterosporus et Mucor racemosus. 


.4° Hautes altitudes : Mucor indet.. Botrytis cinera et Cladospo- 
rium : Tête-Rousse, à 3167 m.; Botrytis cinerea, à 3800 m., aux rochers 
de l’Aiguille du Goûter ; Botrytis cinerea et Alternaria sp. sur les névés 
de la Cabane du Goûter, à 4000 m.; Alternaria sp. (mycelium blanc ?) 
dans les rochers de la Cabane Vallot, à 4362 m. ; 2 Mucors, dont une nou- 
velle espèce, M. Janseni, et un Alternaria au sommet du Mont-Blanc 
(4810 m.), sur le sol du refuge Jansen; enfin d’autres espèces connues 
de Mucor, de Botrytis, d’Alternaria et de Rhizopus dans la boue glaciaire 
des Grands Mulets et sur le glacier des Bossons. L’auteur en conclut que 
les spores de champignons sont répandues partout jusqu'aux plus hautes 
altitudes et que la lumière du soleil ne les détruit pas. 


Remarques sur quelques espèces : Le Mucor corymbifer 
Cohn, confondu avec le M. corymbosus par Fischer in Rabenhorst’s Krypt. 
Flora (I, part. IV), s’en distingue par son aspect moins vigoureux, ses 
filaments plus greles, ses sporanges ordinairement plus petits (36-40 y 
diam. transversal), ses columelles pyriformes généralement lisses, sans 
spinescences, ses spores plus petites elliptiques (4-5 y, long sur 3-4 y de 
large) et les ramifications des sporangiophores franchement en corymbe. 
— Pathogène. 

Le Mucor corymbosus Wallr. est plus vigoureux et présente des 
sporanges de 52-60 y de diamètre transversal ; columelles souvent 
spinescentes, Spores rondes de 4 u de diamètre ; ramifications le plus 
souvent en grappes. 

Le Zygorinchus Meelleri Vuillemin, trouvé une seule fois par Moeller 
à Eberswalder, a été rencontré 4 fois en 1906 dans les stations suivantes : 
Bois Caran près d’Onex (Genève); serres du Jardin botanique ; sous les 
myrtilles de Chemin (Valais) et sous les sapins de Pralong, sur Cluses 
(Haute-Savoie). L'examen de ces quatre provenances a permis à l’auteur 
d'affirmer les caractères suivants qui différencient cette espèce du Zyg. 
heterogamus : grandeur des spores, à 2,3-2,7 u. diam. ; leur forme ovale ; 
les sporangiophores plus élevés, columelles ovales, aplaties. En résumé, 
l’espèce est plus grande ; elle est homothallique, avec hétérogamie. 

Absidia spinosa Lendner, n. sp. — Terre du jardin Rotschy, à Conches. 

Sporanges fixés par 2 ou 3 sur un filament sporangifère peu arqué. Ils 
sont pyriformes, bleuälres et mesurent 34 y de long (de l’apophyse à 
l'extrémité du sporange) sur 28 y de large. Columelles 20 y de large, 
évasées, terminées en pointes émoussées ou arrondies atteignant ‘/: de 
la longueur de la columelle. Une cloison située à 25 y de l’apophyse 
sépare le sporange du sporangiophore. Spores ovales ou en bâtonnets 
courts parfois légèrement plus étroites au milieu, mesurant 2 y. de large 
sur 4-5 y, de longueur (5 y. au maximum), hyalines. 

Zygospores sphériques verruqueuses, formées par la fusion de deux 
zygoles inégales. Le suspenseur le plus vigoureux (©) pousse seul des 
prolongements filamenteux enroulés en crosses (fuleres circines). 

Cunninghamella elegans Lendner, n. sp. — Terre du jardin Rotschy 
a Conches, el bois du sommet du Vuache. . 

Mycelium très serré formant à la surface de culture un feutrage dense 
devenant cartilagineux dans les cultures plus âgées. 


(310) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 251 


Filaments conidiophores dichotomisés, sans cloisons, s’élevant jusqu’à 
& centimètres au-dessus du niveau de culture. 

Chaque filament se termine par une tête mesurant jusqu’à 60 y diam. 
et portant de nombreuses conidies ovales légèrement pointues au point 
d'insertion 18 (22) u. de long sur 10 (14) u de large. Ces conidies sont 
très finement poncluees à la surface. 

A une certaine distance du sommet partent des ramifications verlicil- 
lées, en nombre variable (4-7-8), également terminées par une têle plus 
petite couverte de conidies arrondies plus petites que celles du sommet; 
8 à 10 y de diam. 

Près du mycelium les filaments portent des ramifications irrégulière- 
ment disposées à têtes arrondies et portant des spores rondes. 


Mucor Janseni Lendner, n. sp. 

Sur pain stérilisé cette espèce forme un gazon noir-bleuâtre de 2 à 
3 millim. de haut. en moyenne (5-6 millim. au maximum), cette hauteur 
correspondant à la longueur des sporangiophores. Ces derniers très rami- 
fiés en sympodes portent des sporanges ronds dant la membrane ne se 
délite pas mais se fracture; dimensions 50-70 y. diam. — La columelle de 
forme variable tantôt ovale, ronde ou évasée, présente une face plane à 
l'insertion du sporangiophore, et une teinte bleuâtre; 30 w-34 de long. 
Spores rondes de 5 à 6 y de diam.; on en trouve aussi de plus petites, 
3 et 4 y diam. 

La membrane des sporangiophores possède de nombreuses stries 
obliques très caractéristiques; celle des sporanges est finement granulée. 

Diffère du M. fragilis par ses spores rondes. 

Se cultive mal sur moût gelalinise, sur lequel il ne produit que rare- 
ment des sporanges. Dans le moüt liquide, il fermente assez activement. 

— Une présentation très complète de cultures de ces différentes 
espèces, ainsi que de nombreux dessins analytiques à fort grossissement, 
accompagnaient cette intéressante communication qui a mérité les félici- 
tations de l’assemblée exprimées par son président. 


QUATRIEMES ADDITIONS A LA FLORE DES ALPES D’ANNECY. — 
Depuis les adjonctions a la flore des Alpes d’Annecy publiées dans les 
comples rendus des séances des 9 avril, 14 mai et 11 juin 1906, M. Gus- 
tave Beauverd a parcouru différentes régions du domaine floristique des 
Alpes d'Annecy où il a récolté les espèces suivantes nouvelles ou intéres- 
santes pour la dition : 


Circonscription des Aravis : Oxyiropis lapponica L. (cf. 
séance du 8 octobre 1906 : 282); Narcissus radüflorus Salisb. (sur Com- 
bloux, 1200-1400 m.; nouveau pour toutes les Alpes d'Annecy); 
Sazıfraga bryoides L. (sommet du Mont Mery, leg. H. Bernet, juillet 
1869 : nouveau pour toutes les Alpes d’Annecy!); Pou cenisia 
All. (éboulis du Planay et de Croisse-Baulet, nouveau pour les chaînes 
secondaires des Aravis orientaux); Anemone vernalis L. (alpages de 
Croisse-Baulet, jusque dans les fissures de rochers du sommet, à 2239 m.: 
nouveau pour les chaînes secondaires des Aravis) ; Gentiana Asclepiadea 
L. (forêts sur Cordon, alpes de Sallanches ; 3e station connue dans les 
Aravis) ; Erigeron uniflorus L. (arête orientale du Croisse-Baulet (2000- 
2200 m.) : nouveau pour les chainons secondaires des Aravis); Artemisia 
Muteilina Vill. (fissures du sommet de Croisse-Baulet, 2230 m.: nouveau 
pour les chainons secondaires); Crepis blatlarioides var. nov. nana 


252 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (311) 


Beauverd (Mont Méry ; voir description plus loin); Leontodon pyrenaicus 
(rouan : celte espèce, ainsi que plusieurs autres Liondents de nos contrées, 
se présente sous trois formes ou variétés principales caractérisées par 
l'absence totale, la présence ou l’inégale distribution de l’indument : 

o. var. glabra nob. : tota planta glaberrima. 

8 var. hirtifolia nob. : folia hirta; cætera glaberrima. 

y var. villosa nob. : tota planta + hirta. 


La variété a est debeaucoup la plus commune; elle abonde au sommet 
de la Croix de Planay. à 1936 m., chaînon secondaire des Aravis orien- 
taux; la var. y, souvent mélangée à la précédente, est cependant beau- 
coup plus rare : quelques pieds isolés dans la station précédente, ainsi 
que dans les hautes prairies de loute la chaîne de faîte. sur le revers de 
. la Clusaz, de 1900 a 2500 m., où le type est abondant. Quant à la variété 
ß, elle parait de beaucoup la plus rare; il en est présenté trois échan- 
tillons provenant de la Combe de la Rouelle, dans les gazons auprès des 
champs de neige, à 2500 m. d'altitude. Aravis septentrionaux. 


Circonscription de la Tournette. — Avant de présenter 
d’autres échantillons de ses herborisations. M. Beauverd annonce que 
d'entre les plantes que M. Gave a récoltées à la Tournette et dont ia 
liste lui en a été obligeamment communiquée, les Allium victoriahs, 
Imperatoria Ostruthium et Hieracium aurantiacum sont nouveaux pour 
la flore de ce massif; en outre, et toujours grâce à l’obligeance de notre 
zélé correspondant, les noms de deux autres espèces jusqu'alors inédites 
pour la flore de la Tournette ont été communiqués avec la liste des 
plantes récoltées par feu l’abbé Jouty el conservées dans l’herbier du 
Cardinal Billiet, à Chambéry; ce sont les Herminium monorchis de la Dent 
de Lanfon, et Ornithogalum sulphureum, des environs de Menthon; ce 
dernier inédit pour toutes les Alpes d'Annecy. Ensuite, pour ne pas 
contribuer à accréditer plus longtemps une indication erronée par 
laquelle un auteur anonyme attribuait la découverte à la Tournelte de 
l'Hypericum mummulariun par Allioni en 1750, M. Beauverd, après véri- 
fication faite dans le Flora pedemontana d’Allioni, a pu constater que 
celte espèce provenait non point de «la Tournette », mais avait été 
remise à l’auteur par « M. De la Tourrelte », botaniste et ami d’Allioni, 
qui lui communiqua cette plante du massif de la Chartreuse (cf. Bull. 
Assoc. florim. IT : 33, Annecy, 6 févr. 1852, puis Allioni. Fl. Pedem. 
II. p. 46). — Les nouveautés suivantes sont ensuite présentées à l’assis- 
tance : 

Poa cenisia All. (Dt de Lanfon, éboulis de Montmin, rocailles de 
l’Arclosan sur St Ferréol; la présence de cette plante à la Tournette 
n’élait connue que d’une seule station, publiée en 1903 in Bull. Herb. 
Boiss. : 944); Bromus asper L. (forêt de la Forclaz et de l’Arclosan; nou- 
veau pour les Alpes d'Annecy); Carex mucronata subsp. Pairei (Schultz 
Bip.) (sur Chavoire, montagne de Veyrier; nouveau pour la Tournette et 
les Alpes d'Annecy); Gymnadenia odoratissima Rich. (Pas du Lindion, 
chainon septentrional du Cruet : nouveau pour la Tournette); Myrrhis 
odorata Scop. (aulnaies et forêts de « l’Haut d’Alex », Dt de Lanfon; nou- 
veau pour la Tournette); Arctostaphyllos alpina Spreng. (mélangé à 
VA. uva-ursi qui abonde aux rochers d’Arclosan, entre 1700-1900 m.; la 
magnifique couleur pourpre de ses feuilles, en automne, permet de le 
reconnaître à distance; nouveau pour la Tournette); Gentiana ascle- 
piadea L. (sur St Ferréol, forêts de hêtres entre 700-850 m., parmi les 


(312) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE, 253 


Jlex aquifolium, Calluna vulgaris, Vaccinium Myrtıllus et Luzula nivea; 
nouveau pour la flore de la Tournette, et 4me station connue dans toutes 
les Alpes d'Annecy; localité intéressante par sa faible altitude et par 
le fait que les régions avoisinantes supérieures n’abritent pas cette 
espèce, mais au contraire une flore de garides!); Cephaluria alpina 
Schrad. (clairières des forêts de l’Arclosan, vers 1300 m., sur St Ferréol; 
nouveau pour la Tournetie, et 2me station connue des Alpes d'Annecy); 
Erigeron atticus Nill. (rocailles gazonnées du sentier de la Mine, parmi les 
Eryngium alpinum; nouveau pour la Tournette, et 3e station connue 
des Alpes d'Annecy); Carduus personata Jacq. (même station que la pré- 
cédente et nouveau pour la flore de la Tournette). 

Présenté en outre les variétés suivantes nouvelles pour la science : 

Aster alpinus L. f. polycephalus. — Forme à capitules latéraux nais- 
sant à l’aisselle des bractées et s’epanouissant lorsque le capitule central 
est fané. — Variation vraisemblablement accidentelle, et observée précé- 
demment par F.-0. Wolf dans les Alpes de Zermatt (Valais). 

Serratula tinctoria L., var. nov. hectocephala Beauverd; robusta, 
80-120 cm. alta, floribunda (100-150 cephala). — Abonde sur Talloires, 
dans les forêts de la Forclaz, entre 900-1100 m. d’altitude. Cette variété 
saillante se rapproche de la var. polycephala Rouy (Fl. de France IX : 
105), dont elle se distingue à premiere vue par son port plus vigoureux 
et ses calalhıdes plus nombreuses et plus grandes. Ses corymbes sont 
formés par 10-15 rameaux rigides, subramifiés au sommet el portant 
chacun 8-15 calathides assez grosses, peu ombiliquées, + longuement 
pedonculées. — A remarquer que dans les Alpes d’Annecy, où le S. monti- 
cola est répandu, le type du S. tinctoria est très rare; il ne se rencontre 
guère que vers les limites occidentales de la dition, aux confins de la 
plaine molassique, où il est alors abondant. 

Crepis blattarioides (L. 1753) Vill., var. nov. nana Beauverd; humilis 
(4-8 cm. alta.), phyllopoda, monocephala. — Rochers urgoniens d’Arclosan, 
sur St-Ferréol, vers 1800 m. (Tournette), et Vormy au M. Mery (Aravis), 
vers 2000 m.; dans les deux stations, cette variété très saillante coexisle 
avec le type, qui abonde dans les prairies alpines aussi bien que dans les 
forêts situées entre 1300 à 2200 m. — Les feuilles basilaires persistent 
durant l’anthèse; elles sont + velues, à peine denticulées et mesurent 
$/a-1 7/2 cm. de largeur sur 4-6 cm. de longueur; les feuilles caulinaires, 
au nombre de 2-5, sont subitement plus petites et étroites, les inférieures 
souvent sinuées-dentées à la base, les supérieures entières, bractéiformes. 
— Calathide plus petite que chez le type. 

Leontodon hispidus L., subsp. nov. fastigiatus Beauverd, foliis ereclis, 
15-30 cm. long., 1 ‘/2-3 cm. lat, hirsutis, pilis 3-4-furcatis ; scapis 
25-50 cm. altis. — Pelouses rocailleuses de la région alpine de toutes les 
Alpes calcaires, principalement auprès des lignes de faite des chainons 
secondaires, entre 1500-2300 m. d'altitude. Observé pour la première fois 
à la Tournette dans les pâturages de l’Arclosan, sur Montmin, cette plante 
était connue d’autres stations des Alpes d'Annecy, ainsi que des Alpes 
vaudoises et du Valais : mentionnée sous le nom de Leontodon alpinus 
Yill.,in Bull. Herb. Boiss. 1903 : 944 et 945, elle ne saurait conserver ce 
nom qui a été utilisé une première fois par Jacquin pour une forme qui 
a été identifiée plus tard avec le L. hispidus var. opimus Koch (cf. 
Chenevard, Bull. Herb. Boiss. 1906 : 370), une seconde fois par Villars 
(Prospectus Dauph. : 34, 1779) pour une plante énigmatique (la des- 
criplion ne coïncide pas avec la planche publiée !) qui, tout en paraissant 


254 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2m sÉR.). 1907 (313) 


devoir se rattacher au L. hispidus, parait différer de la nouvelle forme 
par ses feuilles trois fois plus courtes que le scape et son indument très 
dense (cf. Hist. Dauph. Ill : 94, tab. XXIV, 1789), et enfin une troisième 
fois par Hoppe pour une forme alpine du genre Taraxacum. — Très 
constante dans son facies par ses scapes fistuleux toujours très longs, ses 
feuilles relativement étroites et toujours dressées malgré leur longueur 
excessive, cette plante est de toutes les varieles du Leontodon hispidus 
celle qui est de beaucoup la plus répandue et la plus facile à reconnaître 
des régions élevées des Alpes calcaires; dans l’Herbier Boissier, il s’en 
trouve des échantillons provenant de toutes les Alpes occidentales, 
depuis les Alpes Maritimes jusqu’au Alpes vaudoises et bernoises. — De 
nombreux échantillons sont mis en circulation et comparés aux autres 
formes de ce type polymorphe, notamment aux var. opimus Koch et 
alpicola Ghenevard également répandues dans nos Alpes. 

Remarque importante : contrairement aux autres variété du Leontodon 
hispidus, celle-ci n'offre pas d’équivalent à feuilles glabres ! 

Hieracium pseudo-Cerinthe Koch : rochers d’Arclosan, vers 1900 m., 
sur l’arête. — Nouveau pour la Tournette. 


NOUVELLES CONTRIBUTIONS A LA FLORE DU TESSIN. — M. Paui 
Chenevard, qui a continué ses recherches sur la flore du Tessin, en 
partie avec l’active collaboration de M. J. Braun, présente la liste suivante 
d'espèces et variétés nouvelles pour ce canton : 


Fumaria Wirtgeni K. Hieracıum Dollineri Sch. bip. 
Viola mirabilis L. Hieracium tephrapogon Zahn. 
Melandrium noctiflorum Fr. Hieracium subalpınum Arv.-Touv. 
Holosteum umbellatum L.'! Hieracium bifidum W. et K. 
Onobrychis arenaria DC.? Hieracium integrifolium Lange. 
Rubus plicatus W. ei N. Hieracıum sabaudum L. (ssp. dumosum 
Rubus Napeus Focke®. Jord.). 
Ribes alpinum L. Pulmonaria tuberosa Schrank. 
Carum bulbocastanum K. Alectorolophus stenophyllus Stern. 
Asperula arvensrs L. Euphrasia Porie Wetist. 
Galium helvelicum Vill. Leonurus Cardiaca L. 
Crepis vesicaria L. Utricularia minor L. 
Hieracium ustulatum Arv.-Touv. (ssp.  Alisma arcuatum Michal. 

nigritellum NP.). Typha Schutlleworthii K. 
Hieracium fuscum Vill. Listera cordata R. Br. 
Hieracium dasytrychum Arv.-Touv. Cypripedium Galceolus L.* 
Hieracium aurantellum NP. (ssp. Muscari neglectum Guss. 

Keseri NP.). Poa cenisia All. 
Hieracium rauzense Murr. Equisetum pratense Ehrh. 
Hieracium pseudocirritum Tout. et 

Zahn. 


! Indiqué avec doute par Franzoni au Mendrisiotto. 

2 Cité au Tessin sine loco par Hegetschweiler qui a donné sur ce canton beau- 
coup d’indications erronées. Ex : Galium cinereum All., Echisium italicum L., 
Androsace maxima L., Cyclamen hederefolium L., Turgenia latifolia Hoffm., 
Potentilla intermedia Nestl., P. cinerea Chaix, P. inclinata Vill., Aquilegia 
pyrenaica DC., Adonis vernahs L., ete., etc. 

3 Indiqué par Asch. et G., pres Lugano, est aussi dans le val Colla et à Vira 
Gambarogno. 

* Abondant au Pizzo dell Ambro et dont un exemplaire avait été trouvé en 
1890 dans le val Bedretto par Lenticchia. 


(314) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 255 


Une de ces plantes. le Crepis vesicaria L. présente un interêt particulier. 
Récoltée dans le Val Maggia au bord d’une prairie naturelle, elle paraitrait 
ne pas y être adventice. Cependant de nouvelles recherches pourront 
seules fixer ce point. Si elle s’y trouve à demeure, elle serait à ajouter à 
la liste des espèces méditerranéennes qui ont immigré au Tessin. 

L'examen, du reste, de cette liste démontre combien l'étude de cette 
flore était insuffisante, alors que des espèces comme Viola mirabilis, 
Ribes alpinum, Leonurus cardiaca, elc. n’en faisaient pas partie. Cette 
remarque s'applique d'autant plus au genre Hieracium jusqu'ici délaissé. 

En somme, si on ajoute à ce tableau trois espèces signalées par 
E. Steiger (Flora der Adulagebirgsgruppe) dans le val Blenio (Saussurea 
alpina, Rumex nivalis et Hieracium villosiceps NP.), deux autres du 
massif du Camoghé (Viciu pannonica Jacq., Polygala depressa Wender. 
leg. M. Jæggli in herb. Chen.) et les Setaria ambigua Guss., Erigeron 
neglectus Kern. et Botrychium matricuriæ A. Br. signalés par Beer dans le 
val Onsernone (Bull. Boiss. t. VI, 11, ann. 1906), on constate que dans le 
cours de ces deux dernières années la Flore du Tessin s’est enrichie de 
4% espèces nouvelles. 

Voici, en outre, une liste de sous-espèces, variétés et hybrides : 


Rubus Napœus Focke ssp. Lejeunti Wh. et N. 
Taraxacum Schr@terianum Handel Mazetli. 

Hieracium Pilosella L. ssp. pedemontanum NP. 
Hieracrum Pilosella 1. ssp. nigripilum NP. 
Hieracium Pilosella L. ssp. parviflorum NP. 
Hieracıum Pilosella L. ssp. rigidrpilum NP. 
Hieracium Pilosella L. ssp. rigidistolonum NP. 
Hieracium Pilosella L. ssp. microcephalum NP. 
Hieracium Pilosella 1.. ssp. sericeum NP. 

Hieracıum Pilosella L. ssp. albofloccosum NP. 
Hieracium Prlosella L. ssp. rarovelutum NP. 

X Hieracrum hypeuryum NP. ssp. hypeurium NP. 

X Hieracium hypeuryum NP. ssp. acutum NP. 

X Hieracium hypeuryum NP. ssp. pingue NP. 
Hieracium Auricula Lam. et DC. ssp. amaurerleina NP. 
Hierïacium glaciale Lach. ssp. eriocephalum NP. 

X Hieracium niphobium NP. ssp. atricapitulum NP. 
X Hieracium niphobium NP. ssp. calodes NP. 

X Hieracium niphobium NP. ssp. algidiforme NP. 

X Hieracium brachycomum NP. ssp. brachycomum NP. 
X Hieracium nigricarinum NP. ssp. nigricarınum NP. 
x Hieracium Schultesir F. Schultz. 

Hieracium Zisianum Tausch. ssp. austrotirolense NP. 
Hieracıum dentatum Hoppe ssp. Gaudini (Chr.) NP. 
Hieracium nigrescens Willd. ssp. pumilum Zahn. 
Hieracium amplexicaule L. ssp. speleum Arv.-Touv. 
Hieracium cirritum Arv.-Touv: ssp. pravum Zahn. 
Hieracium atratum Fr. ssp. dolichætuw Arv.-Touv. 
Hieracium atratum Fr. ssp. Schreterianum Zahn. 
Hieracium juranum Fr. ssp. cichoriaceum A.-T. 
Hieracium juranum Fr. ssp. pseudojuranum A.-T. 
Carez glauca Murr. ssp. cuspidata (Host.) Asch. et Gr. 
Arabis arcuata Schuttl. var. cenisia Reut. 

Cardamine hirsuta Li. var. pilosa O. E. Schultz. 
Biscutella levigata L. var. sawatilis Schl. ! 


! Indique autrefois par H. Lüscher au S. Salvatore avec doute, mais pas retrouvé. 


256 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (315) 


Potentilla canescens Bess. ssp. cana (Jord.) Sch. et Kell., signalé anssi par 
J. Bær. 

Alchimilla pratensis Schmidt var. suberenata (Bus.) Sch. et Kell. 

Alchimilla pratensis Schmidt. var. acutangula (Bus.) Sch. et Kell. 

Alchimilla coriacea Bus. var. trunciloba (Bus.) Asch. et Gr. 

Myosotis palustris Roth. var. elatior Beck. 

Veronica verna L. var. succulenta All. 

Mentha arvensis L. var. badensis Briq. 

Mentha verticıllaia L. var. ballotifolia H. Braun. 

Mentha verticillata L. var. ovalifolia H. Braun. 

Mentha verticillata L. var. rivalıs (Sole) Brig. 

Mentha verticillata L. var. romalea Brig. 

Mentha aquatica L. var. hypeuria Brig. 

Mentha aquatica L. var. major (Sole) Brig. 

Mentha aquatica L. var. Ortmanniana (Opiz) Brig. 

Mentha villosa Huds. var. amaurophylla Brig. 

Mentha villosa Huds. var. similis Brig. 

Mentha rotundifolia L. var. glabrescens (Timb. Lag.) Brig. 

Mentha rotundifolia L. var. Bauhini (Timb. Lag.) Brig. 

Origanum vulgare L. var. semiglaucum Boiss. ex Briq. 

Ophrys muscifera Huds. var. bombifera de Breb. 

Carex Goodenoughii Gay var. pumila Kück. 

Carex paludosa Good. var. Kochiana DC. 

Festuca pratensis Huds. var. megalostachys Stebl. 

Agropyrum canınum P. Beauv. var. subtriflorum Parl. 

Woodsia ilvensis R. Br. var. pseudoglabella Chr. 

Melandrium diurnum X vespertinum. 

Potentilla Tormentilla X reptans. 

Cirsium heterophyllum X oleraceum. 

Cirsium heterophyllum X spinosissimum 

Cirsium Erisithales X palustre. 

Carduus defloratus X nulans. 

Verbascum Thapsus X thapsiforme. 

Verbascum Lychnitis X phlomoides. 

Verbascum Chaixii X Thapsus. 

Polygonum lapathifolium X Persicaria. 

Orchis incarnata X latifolia. 


Dans sa sixième suite à ses « Contributions à la Flore du Tessin » qui 
va paraître, M. Chenevard indiquera les localités pour une partie des 
plantes désignées ci-dessus. 


Pour terminer, M. Chenevard présente de beaux exemplaires d’Aqui- 
legia vulgaris v. Salvatoriana et Centaurea nervosa f. angustifoha et 
angustissima nouveaux pour la flore tessinoise et pour la science ; leur 
description sera publiée ultérieurement. 


Avant de lever la séance, M. le président tient à féliciter trois de nos 
collègues présents : 10 M. le professeur Chodat, pour la récente publica- 
tion de son remarquable volume « Principes de botanique » qui fait le 
plus grand honneur à son auteur et à la botanique genevoise ; 2° Made- 
moiselle Sergueeff, qui vient de passer brillamment ses examens de 
doctorat en science, et 3° M. le Dr Lendner, qui vient d’être nommé pro- 
fesseur à l’Université. 


Séance levée à 10 ‘2 heures; quatorze assistants : MM. Romieux, 
Boubier, Beauverd, Bertrand, Braun, Casimir de Candolle, Chenevard, 
Chodat, Fredericz, Guinet, Hassler, Lendner, Martin et Mlle Sergueeff. 

Le Secrétaire : G. BEAUVERD. 


— u —— 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, 2me SÉRIE. Tome VII, Planche III. 


END) 4 
Eh 
N. 2 5 BE 


| 


I. Cousinia pinarocephala Boiss. B. Totschalensis Bornm. (var. nov.) II. ©. adenostieta 
Bornm. (spec. nov.) — Ill. ©. crispa Jaub. et Spach. — IV. ©. hypoleuca Doiss. et Ky. — 
V. C. amplissima Boiss. 


ge (lin.) der natürl. Grösse. 


Bruck Alfred Eisenach, Bürgel, Thüringen, 


BULLETIN DE LHERBIER BOISSIER, 2me SÉRIE. Tome VII, Planche IV. 


f == 


| 
| | 


Coù 712 Aaden oslicle Dornree. 
(free, 120%a) 


Cousinia adenostieta Bornm. (spec. nov.) alle (lin.) der natürl. Grösse. 
0] 


Lichtdruck Alfred Eisenach, Bürgel. Thüringen. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 2me SÉRIE. Tome VII, Planche V. 


uva Cdssastnorun 


LIOSFIENY , SSL TE 


Cousinia Assasinorum Bornm. (spee. nov.) Al: (lin.) der natürl. Grösse. 
[7] 1 


Lichtdruck Alfred Eisenach, Bürgel, Thüringen, 


BULLETIN DE LHERBIER BOISSIER, 2me SÉRIE. Tome VIT, Planche VI. 


koasınıa thamaepeieı Les PBommispreies nova 


’ 


Cousinia ehamaepeueides Bornm. (spec. nov.) de (liu.) der mattrl. Grösse. 
…) 


Lichiucx Alfred Eisenach, Bürgel, Thüringen. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, %me SÉRIE. Tome VIT, Planche VIT. 


I. Cousinia hypochionea Bornm. (sp. nov.) II. ©. hypopolia var. albiflora Bornm. et Sint. 
(var. nov.) — III. ©. Litwinowiana Bornm. (spec. nov.) — IV. ©. hypopolia Bornm. et Sint. 
(spec. nov.) 

a (lin.) der natürl. Grösse. 


Lichtdruck Alfred Eisenach, Bürgel, Thüringen. 


Repertorium novarum specierum regni vegetabilis. 


Gentralblatt für Sammlung und Veröffentlichung 
von Einzeldiagnosen neuer Pflanzen. 


Organe central pour la publication exclusive des diagnoses (originales 
ou nouvelles el dispersées) du monde entier. 


Abonnements : ALLEMAGNE.... Mark. 10.— par an 
ÉTRANGER... » 150 » 


S'adresser à l’auteur : 


. M. Frédérie FEDDE, Weimarschestr. 5°. Berlin-Wilmersdorf, 


SPECIES HEPATICARUM 


Franz STEPHANI 


Pour répondre aux demandes de plusieurs correspondants. nous por- 
(ons à la connaissance des lecteurs du Bulletin de l'Herbier Boissier que 
nous sommes disposés à leur Servir en tirés à part des abonnements 
Spéciaux au SPECIES HEPATICARUM de notre collaho- 
rateur M. Franz Stephani. 

Ces abonnements seront livrés au prix de 1 fr. 25 la feuille (16 pages) 
et expédiés franco au fur el à mesure de la publication de l’ou- 
vrage. — Le ler volume (400 pages in-8°) est en vente au prix de 30 fr.: 
le vol. 2 (615 pages) au prix de 40 fr.: les 160 pages parues du vol. 3 
seront immédiatement envoyées aux abonnés par l'Herbier Boissier. 


( 


ANNALES MYCOLOGICI 


EDITI IN NOTITIAM 


SCIENTIÆ MYCOLOGICÆ UNIVERSALIS 


Organ für die Gesammtinteressen der Mvcologie, enthaltend Original-Abhand- 
Jungen, Beferale und kritische Besprechungen wichtiger mvcologischer Publi- 
calionen, sowie eine Uebersicht über die neu erschienene Litleralur. 

Jährlich gelangen 6 Hefte zur Ausgabe. Preis des Jahrgangs 25 Mark. 


Abonnements nimm! enigeyen die Buchhandlung R. FRIEDLENDER & SOHN 
in Berlin N. W., Karlstrasse 11. 


3 


u ee Are 


— Lichenes Finschiani, 


— Lichenes Ölailenses, 


PUBLICATIONS BOTANIQUES 


Lichens. 

MüLLer J. — Principe de classilicalion 
des lichens el énumération des li- 
chens des environs de Genève, in-4°. 
95 pages. 3 planches. Genève, 1862. 
Lichenum species et var. nov.. in- 
8°, 8 p.: Regensburg, 1867. 1871 
et 1872. 

Ueber Dufourea madreporiformis, 
in-8°, 5 pages. Regensburg, 1870. 
Observationes el descripliones plant. 
nov. herbarii Van Heurckianı fasc. 
I et IX, in-8°, 117 p.; 132 p. An- 
vers et Berlin, 1870-1871. 
Compte-rendu critique du Licheno- 
sraphia Scandinavica de Th. M. 
Fries, 80, 12 p. Regensburg, 1872. 
Lichenologische Beiträge, fasc. 3 à 
39, in-8°. Regensburg, 1874-1891. 
Ein Wort zur Gonidienfrage, in-8°, 
3 pages. Regensburg, 1874. 

in-8°, 11 pa- 
ges. Moscou, 1878. 

— La nalure des lichens, in-8°, 7 pa- 
ges. Geneve, 1879. 

— Lichenes Japonici, in-8°, 7 pages. 
Regensburg, 1879. , 

—_ Les lichens Néogrenadins et Ecua- 
doriens récoltés par M. Ed. André. 
in-8°, 15 pages. Toulouse, 1879. 


— [ichenes Africæ occidentalis a M. 


Pechuel-Lœsche et Soyaux. in-8°, 
18 pages. 1880. 

Les lichens d'Egypte. 
ves. Toulouse, 1880. 
1. Enumération des lichens valai- 
sans nouveaux. — 2. Lichens Augs- 
bordpass : 3. Lichens pentes Gran- 
ges ; 4. Lichens Brigue, Naters: à. 
Lichens Hautes-Alpes Valais, ın- 
8°, 21 p. Sion. 1881. 
L'organisation des Cœnogonium el 
la théorie des lichens. in-8°, 4 pa- 
ses. Genève. 1881. 

Compte rendu critique des « Syim- 
bolæ lichens-mycologicæ » du Dr 


in-8°, 13 pa- 


Minks. in-80, A pages Toulouse, 
1882. 

— Revisio Lichenum Meyenianorum. 
in-8°, 12 pages. Berlin, 1883. 


Ai; ae Palestinenses et Enume- 


rationis Lichenum ægyptiacorum 
Supplementum primum. in-80, 9 
pages. Toulouse, 1884. 


— Revisio lichenum Eschweileriano- 


rum, |. (Brésil), 
Regensburg, 1884. 


in-8°, 17 pages. 


in-8°, 1 page. 
Toulouce, 1884. | 


DE MÜLLER-ARG. 


Müczer J.— Nachtrag zu den von Dr 


Naumann auf der Expedition der 
Gazelle gesammelten Flechten. 89, 
8 pages. Berlin, 188%. 
Pyrenocarpeæ Cubenses. 
pages. Leipzig. 1885. 
Trois communications lichenologi- 
ques faites à la Société murithien- 
ne, in-8°, 3 pages. Sion, 1887. 
Revisio lichenum Feeanorum. in-8°, 
16 pages. Toulouse, 1887. 
Enumeration de quelques lickens de 
Nouméa, in-8°, 8 p. Toulouse, 1887. 
Graphideæ Féeanæ. in-4°, 80 pages. 
(renève, 1887. 

Revisio lichenum Eschweileriano- 
rum. (Brésil), ser. II. in-8o, 13 
pages. Regensburg. 1888. 

Lichenes Portoricenses. in-80, 7 pa- 
ges. Regensburg, 1888. 
Lichenes Montevidenses, 
pages. Toulouse, 1888. 
Lichenes Paraguavenses, 
pages. Toulouse, 1888. 
Pyrenocarpex Féeanæ in Fééi essai 
(1824) et Suppl. (1837). Editæ, in- 
4°, 45 pages. Genèce. 1888. 
Lichenes (Mission scientifique du 
Cap Horn, 1882-1883). in-40. 32 
pages. Paris. 1888. 

Lichenes Spegazziniani in Slaten 
Island. Fuegia et in regione freli 
Magellanici lecli, in-89, 20 pages. 
Florence, 1889. 

l. Lichenes Sandwicenses : 2. Ob- 
servations in lichenes a 
ses, in-8°, 3 p.:8p. Marburg, 1889. 
Lichenes Oregonenses. in-8°, 5 pa- 
ges. Regensburg, 1889. 

lichenes Sebastianopolitani (Rio-le- 
nee in-80, 12 p. Florence, 1889. 


1-89, 46 


in-8°, 6 
in-8°, 32 


Lichenes epiphylli novi, in-80, 20 
I Geneve, 1890. (ER 
Lichenes Argenlinienses, in-80, 4 


pages. Marburg, 1890. 

Lichenes Africæ tropico orientalis. 
in-80, 14 pages. Regensburg. 1890. 
lichenes Coslaricensis I. IL, in-80, 
19 p., 52 pages. Gand, 1891, 189%. 
Lichenes Bellendenici (Queensland). 
in-80, 10 pages. Bertin, 1891. 
Lichenes Tonkinenses. in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

Lichenes Schenckiani, in-8°, 46 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

Lichenes Catharinenses, in-8°, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

Critique de l'Etude du Dr Wainio. 
in-8°, 8 pages. Toulouse, 1891. 


(A suivre). 


E 
u 
5 
2 
4 


FT BULLETIN 


DE 


L HERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 


GONSERVATEUR DE LNERBIER 


Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SÉRIE 
Tome VII. 1907. 
N° 4. 


Bon à tirer donné le 31 mars 1907. 


Prix de Pi\bonnement 


A) FRANES PAR AN POUR LA SUISSE. — 25 FRANCS PAR AN POUR L'ÉTRANGER. 


+ 


Les abonnements sont reçus 


AOL ER BLER OBOISSIER 
CHAMBÉZY (Suisse). 


L'expédition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée, l’administration du Bulletin décline toute responsabilité pour numéros égarés. 


PARIS BERLIN ; 
PAUL KLINEKSIÉCK KR. FRIRDLAÆNDER & SOHN 4 
3, vue Corneille. 141, Carlstrasse. h 
LONDRES : 
WILLIAM WESLEY & SON x 
28, lissex Slreël. 
H 1907 
N 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 
y compris la Hollande, la Suede et la Norvege. 


t 


#, 


Passé LME 


L 


Rest > Mer ne 
ES 


Ba ah AS A I 3 


SECONDE SERIE 


SOMMAIRE DU N° 4. — AVRIL 1907. 


Pages 

I. — H. Christ. — PRIMITIE FLORÆ COSTARICENSIS 
FILIGES (avec gravure dans le texte) (suite) ....... BE 257 

Il. — KE. Theriot. — WEISSIA BRASILIENSIS Duby (avec 
planche. VE) PSS PEUR RE SN RENE MIT RES 277 


IL — Robert Chodat el Emile Hassler. — PLANTE 
HASSLERIANÆ soit ENUMÉRATION DES PLANTES 
RECOLTEES AU PARAGUAY par le Dr Emile Hasster, 
d’Aarau (Suisse), de 1885 à 4902 (swie)..- .............. 229 

IV. — Franz Stephani. — SPECIES HEPA At ARUM (suite). 297 

\.— €. K. Schneider. — ZWEI NEUE CARAGANA- 


ARTEN AUS DEM-HIMALAYA.. NE RER Hate 312 

\l. — &@. V. Aznavour. — Un LINUM NOUVEAU D’ANA- 
TOLIE SEE HE NET EL ARLON Dre DE 14 

\IL — P. Chenevard. — NOTES FLORISTIQUES TESSI- 
NOISES (avec gravures dans:le teste) 24.51. - 222. 315 

\lll. — P. Chenevard. — CONTRIBUTIONS A LA FLORE 
DUERRESSIN ASIEN ER 321 

IX. — Hans Schinz und A. Thellung. — BEITRÆGE 
ZUR KENNTNIS DER SCHWEIZERFLORA (Suite) ...... 331 


NX. — Gustave Beauverd. — SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE 
GENEVE. Compte rendu de la séance du 11 mars 1907: 
Dr Hasster : Herborisations et préparations des colleclions 
scientifiques au Paraguay: Dr Buser et P. GAvE : Corrections el 
additions à la flore du Semmoz: Caopar, Monxier et DÉLéANo : 
Sur l'accroissement des végétaux et sur 1 .DehDR des subs- 
lances minerales.:........... Br à et au MSA PE 347 


NÉE ERRATA SEE Un RNA MERE FR MR EC A RME 392 


OBSERVATIONS 


Les auleurs des lravaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 
ont droit gratuitement à trente exemplaires en tirage à part. 
Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnes sonlinviles à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 
qui suivent la publication de chaque numéro. 


APR 23 1907 


BULLE INS DET HRRBITR BOISSIER 
2m SERIE. — TOME VII. — 1907. 
N° 4. 


PRIMITIAÆ FLORÆ COSTARICENSIS 


FILICES 
IV 
AUCTORE 


H. CHRIST, Bâle. 
Suite de : 
Primit. Fl. Costarie. IV. Bull. Herb. Boiss., 2me sér., tome VI (1906), nos 1, 3, 4. 


En recevant de nouvelles collections de fougères du Costa Rica, j'ai la 
satisfaction de constater que M. P. Biolley, professeur à l’Institut physico- 
géographique de San José, a bien voulu continuer l’œuvre de M. Pittier, 
qui a quitté le pays. D’entre celles de cet envoi, les fougères récoltées au 
Mont Tablazo, à 1900 m., offrent, comme on le verra, un intérêt tout 
particulier par le fait de la présence de tout un groupe de Lasirea appa- 
rentées à des espèces que M. Sodiro a trouvé le premier dans les Andes 
de l’Equateur. 

De son côté, M. Werckle, au service de la « Sociedad nacional de Agri- 
cultura » du Costa Rica, a entrepris une expédition scientifique en 
Colombie et m'a communiqué quelques observations comparatives pré- 
sentant un certain intérêt. 

M. Werckle, en effet, a été surpris de trouver que la Colombie, excepté 
la région entre l’Atrato et le Cauca et quelques autres points peu nom- 
breux, possède, comparée au Costa Rica, une couche de végétation assez 
faible. En outre, la flore est relativement plus pauvre, et le caractère de 
la flore est xérophile à un degré plus accusé que l’on ne s’atlendait; 
les Paramos, contrairement à l’assertion de quelques voyageurs, sont des 
plateaux dont ie caractère xérophile est des plus prononcés. Les Paramos 
proprement dits sont situés au-dessus de la limite supérieure des 
arbustes; il n’y a que des buissons et une chevelure de graminées sèches 
ei lenaces, parsemées de pieds épars de ces merveilleux Espeletia 
argentés. La lisière des Paramos est formée par des composées buisson- 
nantes, basses, très ramifiées et denses à feuilles petites et étroites; des 
Bromeliacées (Puya) Berberis, un Ribes, des Escallonia se montrent 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n9 4, 34 mars 1907. 17 


SADY 
LG RAM? 


NEW YORK 


BOT ANY» 
GARDE". 


La 


258 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze SÉR.), 1907 (62) 


bientôt en aval; les Calceolaria sont bien plus rares que l’on ne croirail; 
ils indiquent que la sécheresse, dans la saison froide, n’est jamais exces- 
sive. Il ne faut pas oublier qu’il y a ici quatre saisons, tandis qu’au Costa 
Rica l’on a pas encore les saisons équatoriales. 

Ce qui frappe le plus, c'est la rareté de ces formes puissantes qui 
passent pour les types de la végétation tropicale par excellence : quoique 
la Colombie soil la patrie des plus belles Orchidées, les épihhytes sont 
fort réduits; les Philodendron gigantesques, les Anthurium. etc. font 
défaut, même les fougères sont beaucoup plus clairsemees qu’au Costa 
Rica. Les Palmiers également ne jouent pas le rôle important qu’ils ont 
au Costa Rica, quoique le district d’Atrato-Cauca en ait quelques cen- 
taines : le Costa Rica en aura environ deux cents, dont la majeure partie 
est encore inconnue, il offrira probablement au delà de mille fougères, 
300 Tillandsiées épiphytes, 75 caclees épiphytes, etc. 

A l’humidité peu considérable de l’air correspond, en Colombie, une 
couche de végétation moins dense; ceci diminue d’autant la contrainte, 
pour certaines plantes, de rechercher des stations épiphytes, de sorte 
que plusieurs genres qui vivent sur les arbres au Costa Rica habitent 
directement sur le sol en Colombie, par ex. les Thibaudiacées. Et si d’une 
part les Blukea manquent presque entièrement, en revanche les Mélas- 
tomacées épigées à fleurs brillantes y sont merveilleusement développées. 
Ces espèces, appelées Tunos ou Sietecueros dans le pays, surpassent en 
beauté Lout ce que M. Werckle a vu; en général, les fleurs des arbres et 
arbustes de la Colombie sont plus belles et plus intéressantes que celles 
du Costa Rica, à l’exception peut-être de Guanacaste, où le climat sec et 
ensoleillé a favorisé le développement floral. Cependant, Alsophila elon- 
gata n'est pas si beau en Colombie qu’au Costa Rica, mais il est très 
fréquent et y sert aussi à la construction des maisons. A Cundi- 
namaarca il ya un Agave de toule magnificence, beaucoup plus beau 
encore que l’A. Wercklei Web. qui jusqu’alors passait pour incomparable : 
au sud de l’isthme de Tehuantepec l’on n’est pas accoutumé à s'attendre 
à des Agaves lant soit peu remarquables ! 

Je pense que ces appercus comparatifs jettent quelques nouvelles 
lumières sur le caractère floral du Costa Rica que j’ai toujours proclamé 
comme la région privilégiée de l’Amérique tropicale. 


Polypodium meridense Kloizsch Linn. 20, 380. 

M. W. R. Maxon m’assure que la plante des Antilles que Fée a appelé 
H. inæquale est le véritable P. curvatum Sw., comme M. Lindeman a 
vérifié, en comparant la plante de la Jamaïque 1. Maxon 2628, que je 
dois a la bonté de M. Maxon, avec l'échantillon authentique de Swartz 
conservé dans l’herbier de Stockholm. 

C'est donc à tort que j’ai appelé une plante très diverse du Costa Rica 
P. curvatum Sw., et je crois pouvoir l'identifier, d’après la diagnose, au 
P. Meridense. C’est une plante qui ne peut être comparée à aucun autre 
membre du groupe P. pectinatum à cause de sa fronde durement coriace, 
noircissant par la dessiccation, et ses sores marginaux dépassant souvent 
le bord et faisant saillie. 

Hab. Repandu au Costa Rica : Navarro Werckle 1905. 

Helechales del General, Diquis. 700 m. Pittier 12007 Los Palmares 
Pittier 10652, 

Même plante, seulement à rhachis bien plus allongée, de Quito 1. Sodiro 


(63) H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ COSTARICENSIS. 259 


sous le nom de « P. curvatum ». Découvert par Moritz à Merida, 
Colombie. 


Polypodium sessile Fée. 7. mem. 60, tab. 25, 1. Hieronym. Fil. 
Lehmann, 508. 

C’est cette espèce et non le P. cultratum Willd. que j'ai reçu du conti- 
nent du Costa Rica où elle semble étre répandue. 

Hab. Turrialba 2500-2800 m. Pittier 13248. 13264. Werckle 1903. 
274. Achiote Poas. 2200 m. Tonduz 10706. 

Espèce Andine que j'ai aussi de Quito Sodiro. Rio Hacha 8000 à 
10000”, Schlim 843. Ocaña 6000’ à 7000’ Schlim 637. 


Polypodium cultratum Willd. spec. 5, 187. 

Hab. Ile Cocos, appartenant au Costa Rica. Pittier 12353. 

Seul échantillon de cette espèce du domaine de la République. Du 
reste celle espèce, commune dans l'Inde occid., se retrouvant au Guatemala 
et jusqu’au Brésil, ne manquera guère à Costa Rica même. 


Polypodium blandulum n. sp. (typus in herb. Christ Basil.). / 

Subspecies P, puloselloidis L., triplo minus, foliis sterilibus rotundalo- 
ovatis, fertiibus oblongis, indumento ochreaceo-fulvo nec rufo. 

Rhizomate filiformi longissime serpente ramosissimo, vix ‘/2 mm. 
crasso, squamulis subulatis t/2 aut À mm. longis fulvis patentibus vestilo, 
foliis sterilibus solitariis sed numerosis !/ cent. longis 4 mm. latis stipite 
filformi 2 ad 3 mm. longo suffultis, obtuse rot&adato-ovatis coriaceis. 
utroque latere pilis ochroleucis velutinis, foliis fertilibus 4 ad 5 mm, 
longis 2 ‘/2 mm. latis oblongis obtusis iisdem pilis dense tomentosis, 
soris confluentibus, nervis occullis, colore læte virente, habitu Muehlen- 
bergiæ. 

Bo Trone d’un arbre dit Espavey, Rio Grande, alt. 600 m. Werckle 
1906. 

Le groupe de Polypodium trifurcatum L. est riche au Costa Rica, et, 
sur les matcriaux déjà réunis, on peut distinguer les formes suivantes. 
Comme particularité de tous les membres du groupe, il faut constater le 
genou formé à l'insertion du stipe au limbe, ce dernier formant angle 
obtus avec le premier. 


1. Polypodium trifurcatum L. 

Hab. M. Tuis 1000 m. Pittier 18023 Werckle 1903. N. 7. Ces échan- 
tillons sont très grands, à lobes singulièrement nombreux (env. 40 de 
chaque côté) et étroits, très serrées, autrement, la plante est typique. 


2. Polypodium ecostatum Sodiro Quit. 308. 

La plante du Costa Rica cadre parfaitement avec l’échantillon authen- 
tique de Quito l. Sodiro N. 26-24, sauf que ce dernier a les feuilles rela- 
üvement plus étroites. J’aurais identifié à cette espèce le P. percrassum 
Bak. Journ. bot. 1887. 118 du Costa Rica aussi l. Cooper, mais Baker dit 
que sa plante a des costæ visibles et des sores unisériés, ce qui n’est 
pas le cas dans notre plante qui a les costæ cachées et les sores en plu- 
sieurs rangées, c’est-à-dire à 3 à 8 dans chaque lobe, comme Sodiro dit 
dans sa diagnose : « soris in apicem venularum insidientibus, in lobis 


U 
L 


260 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SsÉR.). 1907 (64) 


siugulis 3-6-8, biseriatis, intermediis ». La plante de Baker reste donc a 
l’etude. Je n’en ai pas vu des specimens. 
Hab. Werckle 1903 N. 98. 


3. Polypodium repletum n. sp. (typus in herb. Christ Basil.). 

Petite espèce, feuille large, obtuse, tissu mou, épais, comme de 
l’amadou, bord peu lobé, sores non encaissés, en une série irrégulière. 

Fere rosulatum; Rhizomate brevi obliquo tenui valde radicoso, squamis 
subulatis atrocastaneis !/s cm. longis veslilo, stipitibus cæspitosis nume- 
rosis À ‘/2 ad 2 cm. longis filiformibus pilis patenibus rufis vestitis, 
lamina 5 cm. longa 9 mm. lata ligulato-lanceolata obtusa ad basin abrupte 
cuneata repando-lobata lobis brevissimis obtusissimis 4 mm. latis, lamina 
pilis rufis patentibus parce obsila et ciliala, spongioso et elastice crassius- 
cula nec rigida, sicce obscure brunnea opaca, costa nervisque oceullis, 
nervis liberis, in lobis repetito-furcatis. marginem non attingentibus, 
soris in ramis anterioribus brevibus posilis, uni-aut hinc inde biseriatis, 
superficialibus, rotundis, brunneis vix 1 mm. latis. 

Hab. Werckle 1905. 


4. Polypodium enterosoroides n. spec. (typus in herb. Christ 
Basil.). 

Très voisin d’Enterosora Campbellii Bak., mais différent par des sores 
petits, non allongés en fente linéaire, ei des lobes arrondis non évasés. 
Forme l’exacte intermédiaire entre P. trifurcatum et Enterosora. 

Rhizomate cæspitoso brevi squamis setiformibus rufis vestito, stipitibus 
numerosis castaneis nilidis tenuibus sed firmis 6 em. longis pilis paten- 
tibus rufis vestitis, lamina 10 cm. longis 2 cm. latis ligulato-lanceolatis 
obtusiusculis basi cuneatis irregulariter lobatis, lobis obtusis rolundalis 
ca. 15 utrinque '/2 cm. latis 3 mm. longis, faciebus nudis, costa suboceulta. 


-nervis occultis in lobis irregulariter pinnatis, ramis inferioribus aliquas 


areolas clausas formantibus. Soris in foveas oblongas parum profundas 
subimmersis ca. 5 pro lobis, 1 '/z mm. longis vix 1 mm. latis brunneis. 
Textura spongioso-crassiuscula, elastica colore brunneo viridi, opaco. 
Differt a P. trifurcato dimensione minore, lobis valde brevioribus 
rotundis, textura crassiore, sed cum eo convenit nervalura et soris. 

Hab. La Palma 1500 m. 1905 Werckle 17095. 


5. Polypodium rosulatum Christ Primit. I, 230. 

C'est la miniature du groupe, à limbe non slipile, à sores en une 
rangée. 

Je n’ai plus revu cette espèce, récoltée par Tonduz 7953 au Rio Naranjo, 
en 1893. 

A celte série appartient très manifestement 


6. Enterosora Campbellii Baker Trans. Linu. Soc. II, 2, 294. 
dont les specimens Costa-Ricains ont des limbes profondément lobés à 
lobes décurrents. Le tissu est durement coriace, très épais, les nervures 
richement et irrégulièrement pennées dans les lobes, à aréoles, les sores 
longs de 4 mm., linéaires, très encaissés et à pseudoindusies doubles très 
marqués. 

Hab. Werckle 1904. Navarro 1905. 


D. 


(65) H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ COSTARICENSIS. 261 


Polypodium laxum Presl. Reliq. Hænk. 23. Tab. 4, 1. 
Mon P. crispulum Primit. Ill, Bull. Boiss. IV, 1102, se dévoile comme 
cette espèce Andine et Brésilienne et ce nom doit être supprimé. 


Polypodium dolorense Hieronym. Plant. Lehmann, N. 208. 

Cadre exactement avec le specimen original de Lehmann N. 7580 de 
Colombie. 

Hab. Capelladas I. Alfuro 17189. 


Polypodium appendiculatum Klotzsch All. Gartenzeit. 1855, 
7. 


La plante connue du Mexique : Rhizome mince, à écailles scorieuses 
ovales pointues ocrées, à pinnæ pointues et à rhachis el coslæ pur- 
purines. 

Hab. La Fortuna entre Cervantes et Pacayas (alt.) 1430 m. Epiphyte. 
Juill. 4906 Biolley. 


Polypodium sphenodes Kze. et Kl. Linn. 10, 402. 

Je me réfère à mon article sur cette espèce dans ce bulletin 1906, VI, 
52, et, sur des matériaux reçus tout récemment, je pense qu'on doit 
grouper les formes centro-américaines ainsi : 

1. le type, figuré par Hooker sp. fil. V, tab. 182, caractérisé ainsi : 

Stipite5 ad 8 cm. longo, rigido, lamina ovata 20 cm. longa nervis pro- 
minulis, areolis inter costam marginemque 7 ad 8, soris regularibus 7 ad 
8 utroque nervorum latere, confertis. Textura firmiter membranacea 
faciebus subnitentibus. 

Hab. 16820. Orosi finca del Dr Valverde 1400 m. 1. A. Brade. 2077. 
Barba vers. Pacif. 2043 m. Pittier. 730. La Palma vers. Atlant. Pittiers 
1550 m. Werckle 1904. 12609 La Palma 1459 m. Tonduz. 


2. Polypodium Wercklei Primit. II Bull. Boiss. 1905. N. 17, 
subspec. 

Petit. très étroit. 

Rhizomate fere filiformi, stipite debili, fere filiformi, longo 2 cm. 
longo, lamina lanceolata. basi cuneala, apice caudata, 10 ad 12 cm. longa 
vix À 1/2 cm. lata, areolis À ad 3, nervis inconspicuis, soris À aut 2 inter 
costam marginemque, textura tenuiter papyracea fere opaca. 

Hab. Tablazo 1900 m. Biolley 55. Werckle 103. Rio Sucio 800 m. 
F.-C. Lehmann 1741. 


3. Polypodium sublucidum n. subsp. (Lypus in herb. Christ). 

Feuille plus large, plus tronqué à la pointe, sores écartés. plus gros, 
issu membraneux, face supérieure luisante à l’instar de P. lucidum 
Beyrich. 

Slipite 8 ad 10 cm., tenui, lamina obluse ovala apiculata basi late 
cuneata 15 cm. longa 5 '/s cm. lata, nervis inconspicuis, areolis 5 rarius 6, 
soris remotis magnis % rarius 5. Textura flaccide membranacea facie 
superiore egregie nitente. 

Hab. La Palma 1500 m. Werckle 17051. 


Dryopteris (Lastrea) nutans Christ Primit. IV 286. Aspi- 
dium. 


262 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2% SÉR.). 1907 (66) 


J'ai la même plante I. Schlim Coll. Linden 1010 Mus. Bruxell. de la 
Nouvelle Grenade s. i. 1. 


Dryopteris (Lastrea) tristis (Kunze Linn. 9. 47. Polypodium). 

Hab. 1. Werckle 1900. 

Identique avec des échantillons de Panama. MM. Newcomb, Hayes 36, 
et du Brésil Casaretto 130, Goeldi, comparées par M. Hieronymus. 


Les neuf espèces suivantes appartiennent au groupe à pinnæ atténuées 
et raccourcies vers la base de la fronde : 


Dryopteris (Lastrea) navarrensis Christ Bull. Boiss. VI, 160. 
Aspidium. 

Celle espèce atteint des dimensions plus fortes que celles décrites 
l. cit. Il y a des feuilles de 80 cm. de longueur (avec le stipe) et de 12 cm. 
de largeur. 

Hab. La Fortuna entre Cervantes et Pacayas 1400 m. III 1906. 
P. Biolley 32. 


Dryopteris (Lastrea) supina Sodiro Quit. 241 Nephrodium. 

Var. Biolleyi n. var. 

M. C. Christensen auquel je dois la déterminatron de cette plante 
m'écril : 

Textura, habitu, segmentis basalibus reflexis, rachim tegentibus, etc. 
speeimini originali valde similis, differt : 
rachi et costis sublus sublabris, pinnis longioribus. D. pachyrachidi 
affinis, differt : textura rigidiori, lamina subtus eglandulosa, nervis pluri- 
mis. Mihi D. supina e forma vel varietas nova. 

Hab. Tablazo 1900 m. IX 1906. P. Biolley 68. 


Dryopteris (Lastrea) lasiopteris Sodiro Rec. 45. Quit. 242. 
Determine par M. C. Christensen. 
Hab. Tablazo 1900 m. IX 1906. P. Biolley 67er. 


Dryopteris (Lastrea) Tablaziensis n. sp. Typ. herb. Christ Basil. 
M. Christensen, auquel je dois la détermination de cette plante, écrit : 
Species nova insignis. Stem very short, at base with large brown, 
acuminate, not heary scales. Leaf downwards gradually narrowed, the 
lowermost pinnæ very small. Rachis densely hairy, and both surfaces 
along the midribs and veins beset with long, rigid hairs, the whole plant 
having a very hairy aspect, unlike any other species of the group, with 
exception of D. pilosula. Lower basal segment enlarged. Veins about 8. 
Sori submarginal, indusium ciliate, soon falling. 

Hab. Tablazo 1900 m. IX, 1906. P. Biolley, 67. 
La Palma, 1500 m. 1. Werckle 17010, 1905. 


Dryopteris (Lastrea) cheilanthoides Kunze Linn. 22. 578. 
Aspidium. 

Var. eglandulosa n. var. 

D’apres la determination de M. C. Christensen qui ajoute:a D. nervosa 
(Kl.) differt soris submarginalibus a marginibus revolulis subtectis, seg- 
mento basali posteriore prolongato, indusiis magnis persistenlibus. A 
D. cheilanthoide (Kze) typo e Brasilia differt lamina subtus eglandulosa: 


(67) H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ COSTARICENSIS. 263 


Hab. Cartago. Pente de l’Irazu a 1000-2200 m. 905. Werckle. S. José 
1160 m. 1. Biollay N. 25. 


Dryopteris litigiosa (Liebmann Mex. Bregner 53 Polypodium) 
C. Chr. mss. 

Déterminé par C. Christensen. 

Hab. S. Mateo (Pacif.) Rio Surubres. Biolley 1906 N. 2 Capelladas 

l. Alfaro 17172. 


Dryopteris (Leptogramme) atrovirens C. Christensen mss. 

Voisin de D. diplazioides (Desv.) dont il diffère d’après d'auteur : 
lamina versus basin abrupte attenuata. 

Hab. Achiote Bas 2200 m. Tonduz 10727. Navarro Werckle 1905. La 
Luna id. 1905. 


Dryopteris Christensenii n. sp. Typus herb. Christ Basel.” 

« Intermediate between D. concinna and scalaris, from the firstit 
« differs in having glabrons sporangia, from the last in the very shors 
« pubescence in rachis and costæ, in the shape of the leaf nos gradually 
« but subabruptly reduced with 6-7 pairs of auricles. » 

J’ai copie la remarque de M. C. Christensen qui donnera plus tard une 
diagnose détaillée de cette espèce dans sa monographie. 

Hab. Tablazo 1900 m. IX 1906. Biolley 67. 


SPIP concinna (Wild. sp. 5, 201 Aspidium) O. Rize Rev. 
2, 5 

Déterm. C. Christensen. 

Se distingue par un rachis rouge lie de vin. 

Hab. San José 1169 m. 8, 1906 Biolley 100. 

La richesse du Tablazo en formes du groupe Dryopteris a fronde 
atténuée vers la base est donc phénoménale, et M. C. Christensen 
donnera j’espere des diagnoses détaillées de ces formes dans la Mono- 
graphie qu'il va nous fournir de ce groupe si difficile. La présence 
de deux espèces des Andes de l’Ecuador au Tablazo est fort remar- 
quable. 


Dryopteris (Nephrodium) curta n. sp. (typus in herb. Christ 
Basil.). 

Groupe de D. tetragona (Sw.), remarquable par sa villosité très forte, 
sa fronde brusquement atténuée vers la base, allongée et étroite à cause 
des pinnæ relalivement courtes et ses lobes étroits, tronqués, nervures 
7 de chaque côté, les inférieures conniventes dans le sinus et réunies 
dans une ligule élargie et membraneuse. 

Stipite bssi squamis atrobrunneis lanceolatis teneris 8 mm. longis ves- 
tito 15 aut 20 cm. longo viridi. cum rachi costisque pilis strigosis griseis 
patentibus brevibus, rugositatibus minimis mixtis dense tecto, fronde 
35 ad 55 cm. longa valide elongato-lanceolato, basi latissima, pinnis 
infimis deflexis, porro abrupte in 2 aut 3 pinnas remotas valde reductas 
demum auriuculiformes utrinque desinente, pinnala, pinnis ca. 20 
utrinque infra apicem lobato-incisum longe productum, sessilibus, infe- 


264 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (68) 


rioribus subparibus remotis, lanceolatis potius abruple acutis nec 
caudatis, basi truncatis, vix ad mediam parlem incisis, 6 cm. longis 
À 1/2 cm. latis, lobis sinu angusto separalis, 3 mm. longis 2 '/.z mm. latis, 
infimis auctis, truncatis sive obtusiusculis integris sive minule crenulatis, 
ca. 17 utrinque, ala integra costali fere 4 mm. utrinque lata, nervis 
obliquis, plurimis simplicibus, 7 aut 8 utrinque, 2 aut 3 basalibus in sinu 
conniventibus ibique ligulam membranaceam formantibus. Nervis dense, 
faciebus parcius pilosis ciliatisque. Soris minulis, mediis, brunneis, uti 
videtur exindusiatis, 5 ad 7 utrinque, textura molliter herbacea, colore 
fusco-viridi. 

Hab. Buissons du Tuis 650 m. Tonduz 11. 1897. 114323. Werckle 1903. 


Dryopteris (Nephrodium) Guadalupensis Fee Antill. 89. 
Nephrodium. 

Apres comparaison de la plante de Guadeloupe que je dois au P. Duss 
4040, je dois ramener à cette espèce mon Aspidium Biolleyi Primit. II, 31. 
Toutefois, comme l’apparilion de cette espèce des Antilles, Françaises au 
Costa Rica est extraordinaire (je l’ai signalée du reste déjà dans Primit. 
1, 210) je préfère donner ici une diagnose détaillée des échantillons 
Costaricains : 

Ampla. Stipile anguloso, plumbeo, ‘/2 cm. diametro, 55 cm. et ultra 
longo, cum rachi costis nervisque minute furfuraceo-pubescente pilisque 
stellatim disposilis consperso, fronde late ovata 65 cm. longa 25 cm. lata 
acuminala pinnala, pinnis supremis sensim diminutis liberis, pinnis 
ereclo-patentibus sed infimis horizontalibus aut deflexis, pinnis ca. 25 
ulrinque, ad basin callosis, sessilibus nec adnatis, sed inferioribus versus 
basin valde attenuatis sive alato-petiolatis, infimis vix abbreviatis remotis 
spatio 9 cm. lato separatis, reliquis approximatis, 20 cm. longis, inferio- 
ribus mediisque basi cuneatis superioribus basi truncalis, acuminatis, ad 
mediam laminam et ultra incisis, lobis ca. 35 infra apicem serralum, 
trigono-ovatis sinu aculo sed aperlo separatis subfalcatis A cm. longis 
4 mm. latis obtusiusculis subintegris, nervis 12 ad 15 utrinque patentibus 
infimis aream costalem formantibus, 2 aut 3 inferioaibus in sinum 
confluentibus ibique ligulam membranaceam marginalem formantibus, 
soris 10 ad 12 utrinque minutis brunneis mediis, lineas fere conlinuas 
consliluenlibus sed vix confluentibus, faciebus parce puberulis, textura 
herbacea, colore brunneo-viridi opaco, indusio minuto reniformi fugaci. 
A D. tetragono differt magniludine, numero pinnarum, pinnis versus 
apicem sensim diminulis nec apice pinna terminali coronato, numero 
nervorum sororumque. 

Hab. Forêts de Tsaki 200 m. IV 1895. Tonduz 9439. Tuis pres Turrialba 
620 m. 1897. Pittier 11243. 


Cystopteris fragilis Bernh. 

Les formes du Costa Rica n’appartiennent pas à la sous-espèce C. cana- 
riensis Prsl., mais au type, dont elles se distinguent par une taille géné- 
ralement plus élevée. 

Une forme de La Palma 1500 m. Werckle 17054. 

Var. Palmensis n. var. 

A un stipe de 40 cm., une fronde de 30 cm. sur 20 cm. et 
des pinnules libres, écartées de 2 cm., ovales acuminés à base 
umeiforme, longs de 2 1/2 cm. larges de 1 cm., incisés de chaque 


(69) H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ COSTARICENSIS, 265 


côté en 2 lobes étroits et parallèles qui soit munis de dents aigues. 
C'est la var. acutidentata Deell sur une échelle gigantesque. 

Var. Jamaicensis Desv. Prodr. 263 pro specie. 

A côté de la dite forme très large, il y en a une autre, en tous points 
semblable à la plante de Jamaique, old England falls 1. Underwood, 
et identifiée par lui à C. Jamaicensis Desvaux qui, à notre avis, est une 
var. locale où sous-espèce du type est généralement répandu. Elle s’en 
distingue par des pinn& très partagées, delloides pointues, à segments 
petits, largement ovales, profondément dentées à dents ovales, obtuses, 
et une fronde à pinnæ et pinnules très rapprochées. 

Hab. La Palma 1500 m. I. Werckle Herb. 17085. 


Hecistopteris Werckleana Antrophyum Christ Primit. II. 
Bull. Boiss. V, 1905. N. 1. 11. 

J'ai déjà dit l. cit. que cette plante fait transition entre Antrophyum et 
Hecislopteris. Des matériaux nouveaux me forcent à la ranger défini- 
tivement sous ce dernier genre. Le système de la racine est le même : il 
faut compléter ma diagnose |. cit. en ajoutant que les fascicules de 
feuilles sont réunies par des rhizomes sarmenteux très délicats et radici- 
formes; la feuille a une tendance flabellée en se dilatant en haut et 
émettant latéralement des lobes irréguliers à pointe effilée et presque 
aristée, les sores simples, non ramifies et interrompus accidentellement 
suivent les nervures de bas en haut. Les lobes très pointus et la tournure 
subflabellée de quelques feuilles sont concluantes pour le rapprochement 
en question. Comparez l'excellente figure d’Hecistopteris pumila (Spreng.) 
J. Sm. chez Hook. 2 cent. fil. Tab. 8. 

Hab. La Palma 1600 m. 1. Werckle 1903. eod. 1500 m. 1905. 17096. 


Gleichenia glaucina Christ Primit. IV. 

J'ai reçu de nouveaux échantillons très complets de la Palma 1500 m. 
qui corroborent la valeur de cette petite espèce, dont les segments 
descendent jusqu’à la bifurcation basale et primaire. L’axe principal 
s’affaiblit depuis la premiere dichotomie, mais est capable de pro- 
duire encore une paire de pinnæ. Les segments ligulés sont très 
glauques en bas, à sporanges jaune clair réunis en trois. Les parties 
axiales el vasculaires sont rousses et couvertes d’écailles fibrilleuses 
foncées. 


Adiantum L. 

Groupe tenerum. 

Les espèces de ce groupe. très critiques, ont été énumérées dans les 
différents cahiers des Primit. Costa Ric. d’une manière imparfaite. Les 
maleriaux que j’ai recus depuis 20 ans me mettent en état d’en donner 
ici une revision j'espère plus satisfaisante. 

N faut exclure d’abord A. colpodes Moore (Primit. I 188, IT 18) 
A. æthopicum L. (Primit. IT 48) et A. Wagneri (Primit. IT 1093) qui 
reposent sur des déterminations que je ne puis plus maintenir. Quant à 
A. glaucescens Hook. (Primit. II 18) ce nom doit être abandonné pour 
être remplacé par À. amplum Presl. qui a la priorité. 

Il y a, selon nos connaissances actuelles, au Costa Rica les espèces 
suivantes : 


266 BULLETIN DE L'HERBIKR BOISSIER (2me SéR.). 1907 (70) 


Adiantum tenerum Sw. fl. Ind. occid. III 1719. 

Rachis noire. Pinnules grandes : 2 '/2 sur À */2 cm., rhomboidales 
arrondies. tissu mince, vert un peu glaucescent en dessous, sores nom- 
breux. 8 à 12, en demi-lune peu prononcé, pâles. Articulation de la base 
des pinnules accentuées par un petit nœud. 

Hab. Navarro 1100 m. W. 1705. La Palma 1100 m. W. 1905. 

Var. obtusissimum Christ n. var. 

Pinnules plus petites : 14 mm. non lobées, irrégulièrement rhom- 
boidales à angles obtus-arrondis partout. Sores contigus tout autour, à 
peine courbés. 

Port très changé, mais passant dans le type par des intermédiaires. 

Hab. Navarro. rochers de tuf. 1100 m. W. 1905. 


Adiantum amplum Presl. Reliq. Hænkeanæ 63. A. glaucophyllum 
Hook. Icon. fil. 1961. 

Encore plus grand et le stipe plus fort que A. tenerum; 3 mm. de dia- 
mètre, fronde sans stipe 1 mètre (Werckle). Pinnules rhomboidales mais 
à base plus cunéiforme, bord plus irrégulièrement lobé, dimensions : 17 
sur 15 mm. Tissu ferme, résistant, papyracé-coriace, vert pâle en dessus, 
décidément glauque en dessous. nervures prononcées. Sores 5 à 6, plus 
profondément encaissés, plus courbés et hippocrepiformes, indusie plus 
foncé. Articulations des pinnules manifeste. 


Adiantum andicola Liebm. Mexic. Bregn. 114. 

Port très différent des deux espèces précitées : extrêmement ramifie, 
pinnules très nombreuses, petites, cunéiformes, serrées. Ramification 
très composée, quadripennee, pinnæ principales longuement stipilees, 
flexueuses et à dicholomie répétée; ramifications latérales plus courtes, 
interstices plus petits. Pinnules plus petites : 14 mm. sur 10 mm. trian- 
gulaires cunéiformes ou allongées. Tissu herbacé, glaucescent des deux 
côtés. Sores arrondis hippocrepiformes, 4 à 6, indusie jaunâtre, coriace. 

Plante du reste très grande : fronde seule 60 cm. sur 35 cm. et au 
delà, bien supérieure à celle décrite par Liebmann qui n’a qu'une fronde 
d’un pied. Liebmann caractérise du reste bien cette espèce en la compa- 
ran! à À. cuneatum L. Fisch. pour la forme des pinnules. 

Hab. La Palma 1500 m. W. 1905. S. Rosa de Copey 1800 m. Tonduz 
12263. Urro del Durazno, Irazu 2200 m. Pittier. 628. Irazu 2000-2200 m. 
W. Même plante de S. Cristobal Chiapias Munch 1901. 


Adiantum subtrapazoideum Christ Primit III 1094. 

Caractérisé par sa fronde régulièrement tripennée, non décomposée, 
par les pinnules arrangées très régulièrement en séries parallèles le long 
des dernières ramifications qui sont simples et longues. Pinnules parfai- 


tement rhomboidales anguleuses à bords parallèles. Tissu mince, faces 


glaucescentes. Articulations peu accusées. Sores pâles, peu courbés, presque 
contigus, nombreux. 
Hab. Nicoya Pittier 13768. 


Groupe Concinnum. 


Adiantum concinnum H.B. Kth. 
Hab. Généralement répandu au Costa Rica. 


(71) H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ COSTARICENSIS. 267 


A. subvolubile Mett. ne semble constituer qu’une forme très développée 
en grandeur, pas même une variété. De tels spécimens, semblables à ceux 
1. Sodiro en Ecuador, sont fréquents : Meseta central de S. José Alfaro 16894. 
Sabanilla de las Granadas Alfaro 16563. Rio Tiridi 4196 m. Biolley 105. 
Llanos de Tunecares Pittier 493. 


Adiantum Werckleanum Christ Primit. III 1095. 

Pour la fronde non deltoide, mais ovale allongée, pour les pinnules 
basales antérieures des pinnæ brièvement pétiolées et se rapprochant de 
la rachis ou la couvrant, sans articulation, cette espèce, malgré ses pinnules 
très grandes et peu nombreuses, appartient au groupe concinnum bien 
plus qu’à aucun autre. 

Hab. La Palma 1300 m. W. 1905. 


Adiantum Cooperi Baker Joun. bot. 1887. 48. 

C’est sur la description de l’auteur que je range cette plante ici. Pour 
moi. elle me paraît plutôt une forme petite ou tout au moins une sous- 
espèce du grand type que j’ai décrit comme A. Werckleanum. La diagnose 
de Baker : rachis couleur châtaigne, fronde longue de 9 à 12 pouces, 
pinnules de °/ı sur !/s ou ‘/ pouce, deltoides et entière dans la partie 
inférieure, lobées et crenelees dans la partie supérieure, non glauques, 
les sores réniformes oblongues, à sinus central profond, 4 à 5 par pinnule 
cadre très bien, notamment la couleur claire de la rachjs qui est noire 
dans les autres espèces, sauf dans l’A. Werckleanum. Notre plante a un 
{issu très tendre, couleur vert-jaunâtre, les pinnules basales antérieures 
touchent ou couvrent la rachis comme dans l’A. Werckleanum. Les sores 
sont à 5 ou 6, hippocrepiformes, l’indusie est large de 1 ‘2 mm. gris 
d’abord, brun foncé après. 

Hab. La Palma 1500 m. W. 1903. 1904. 1905. 


Groupe Æthiopicum. 


Adiantum Braunii Met. Kuhn. Lim. 36. 75. 

A. convolutum Fournier Mex. pl. I, 127. 

Avec l'espèce suivante, les seuls représentants de ce groupe que j'ai 
vus du Costa Rica. 

Hab. S. Rosa de Copey 1800 m. Tonduz 12201 bis. La Palma 1500 m. 
W. 17063. 


Adiantum heteroclitum Christ Primit. III 1094. 
Hab. s. 3. 1. W. 1903. 


Adiantum lunulatum Burm. Fl. Ind. 235. 

Exactement la forme normale des Tropiques de l’Ancien Monde, n’ap- 
partenant point au groupe de formes appauvries comme on les trouve 
dans l’Am. méridionale (A. flabellum Fee etc.). Avec Pteris Cretica, Chei- 
lanthes farinosa et autres espèces asiatiques une immigration dans l’Ame- 
rique centrale. 

Hab. La Palma 1500 m. 24 nov. 1905 I. Werckle 17107. 


Pteris macrodictya n. sp. (lypusin herb. Christ, Basil.). 
Espece voisine de P. Hænkeana Presl. Reliq. Hænk. 55 et deP. pulchra 


- 


268 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me ser.). 1907 (72) 


Schlechtend. Linn. 5. 614, mais se distinguant des deux par des pinnæ 
plus larges, à bords non dentés, à tissu flasque et opaque, et surtout par 
un réseau de nervures à mailles beaucoup plus grandes dont celles du 
milieu mesurent 1 cm. en longueur. Plante du port d’Asplenium margi- 
natum L. 

Foliis amplis ultra 4 m. longis 40 cent. latis uti videtur simpli- 
citer pinnatis rachibus firmis ochraceis opacis glabris uti tota planta. 
Pinnis fere oppositis spatiis 5 aut 6 cm. lalis separatis patentibus breviter 
petiolatis basi æqualibus cunealis oblongis acuminato-caudatis usque ad 
25 cm. longis 4 ad 4 ‘/2 cm. latis margine etiam supremo integris. costa 
conspicua ochracea, nervis non continuis sed a costa ad marginem retem 
arearum formantibus, suboceultis, luce transeunte manifestis, areis cosla- 
libus brevibus, sequentibus elongalo-polygonis (plerumque hexagonis) 
usque ad À cm. longis 4 mm. latis, a costa ad marginem series valde 
irregulares 3 aut 4 areas continentes formantibus, margine faciei supe- 
rioris maculis griseis callosis 1 mm. distantibus ornato. Soro ob maturi- 
talem speciminis jam evanido. uti videtur 2 mm. lato. indusio vix conspicuo 
anguslissimo coriaceo. Textura flaccide herbacea, colore læte viridi opaco. 

Malgré l’état incomplet de mon specimen. l’originalite de celte espèce 
est évidente. Les espèces voisines ont un tissu coriace, des pinnæ plus 
étroites, des mailles plus manifestes. bien plus petites. larges de 2 mm., 
et plus nombreuses, des bords dentés à dents plus ou moins aristées; 
elles partagent avec notre espèce le caractère des callosités marginales, 
quoique bien plus petites que dans P. macrodictya. 

Hab. |. Werckle 1904. 


Diplazium grandifolium Sw. Schrad. journ. 1800 ? 62. 

Le groupe de D. grandifolium contient une pluralité de formes au Costa 
Rica, dont je n’hésile pas d'identifier celle-ci a la plante connue des 
Antilles. Elle se distingue par des pinnæ lohées à base égale, par la pointe 
de la fronde profondément lobée vers laquelle les pinnæ se rétrécissent 
peu à peu, des groupes de nervures à 5 ou 6 branches, et des indusies 
brun foncé luisant. 

Hab. Werckle 1904. Las Vueltas Tucurrique Tonduz 12984. Shirores 
Talamanca Pittier 9200. Juan Vinas 1135 m. Pittier 1822. 


Diplazium Sanctæ Rosæ n. sp. (typus in herb. Christ, Basil.). 

Cette forme se distingue par des dimensions plus grandes, des pinnæ 
écarlées, non lobées mais crênelées, des groupes de nervures seulement 
à 3 branches; la pointe de la fronde est défigurée par une prolifération et 
est profondément pennée-lobée; les indusies sont pâles. 

Amplum, stipite 40 cm. longo anguloso pennæ anserinæ crassilie, ad 
basim squamis atrobrunneis lanceolatis ‘/2 cm. longis vestito rufostra- 
mineo, planta aliter glabra. Fronde 70 cm. longa, 25 cm. lata basi haud 
attenuala, oblonga, acuminato-caudata profunde pinnatifida sed ca, 10 cm. 
infra apicem in axillis pinnarum repetite prolifera et ideo facile mutilata, 
pinnis 12 aut 14 utrinque infra apicem, spatio 6 aut 8 cm. remotis, infe- 
rioribus opposilis, basi subinæqualibus i. e. antice truncatis postice polius 
cunealis, fere sessilibus, acuminatis, ovato-lanceolatis, 16 cm. longis, 
3 '/2 cm. lalis, repando-crenatis et irregulariter serrulalis sed versus 
apicem manifeste dentalis, nervis manifestis trifurcatis rarius quadrifur- 


(73) H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ COSTARICENSIS. 269 


calis, basi 3 mm. remotis, sorum unum in ramo anteriore gerentibus. 
Soris obliquis vix curvalis ‘2 cm. distantibus I ad 1 ‘/2 cm. longis angus- 
tissimis nec coslam nec marginem altingentibus, indusio pallide fusco 
lineari flaccido. Textura herbacea, colore supra late, subtus pallide 
virente. 

Hab. Werckle 1903. Ne 83. Santa Rosa du Copey 1800 m. Tonduz 12187. 


Diplazium obscurum n. spec. (Lypus in herb. Christ, Basil.). 

Plante de dimensions également grandes, couleur foncée, Lissu presque 
coriace, stipe el rachis acajou, sores épais, touchant la costa, se tenant 
loin du bord, nervures trifurquées rarement à 5 ou 6 branches, bords 
non lobés, mais légèrement dentés, pointe de la feuille très large. lobée, 
toujours jointe à la pinna prochaine, à nervures plus richement pennées 
et à groupes de sores jusqu’à cinq. 

Slipile pennæ cygni crassitie, squamis raris brunneis lanceolaus verrucis 
insidientibus sparso, anguloso cum rachi atrocastaneo, 50 em. et ultra 
longo, fronde 80 cm. longa, 30 cm. lata, ad basin non attenuata, acuminala, 
pinna maxima 15 cm. longa 4 2 cm. lala ovalo-caudata incisolobata cum 
pinna laterali suprema connata terminata, pinnis alternis ca. 45 utrinque 
inferioribus petiolatis, basi æqualibus ovato-oblongis acuminatis, 20 cm. 
longis, 4 cm. latis denticulatis nec lobatis sed cuspide grosse dentata, 
nervis obliquis, plerumque solitariis in ramo anteriore, a cssla inchoan- 
tibus sed solummodo ad mediam laminæ partem protensis, mature grossis 
convexis À ‘/2 cm. longis, 6 mm. distanfibus, in pinna terminali fascicu- 
latis quinis aut senis. Indusio lineari tenui atrobrunneo. Colore atroviridi, 
facie superiore subnitida ibique maculis obscuris soros notantibus varie- 
gala. Textura coriaceo-papyracea. 

La dissemblance entre les pinnæ latérales entières el à sores solitaires 
d'avec la pinna terminale lobée et à sores groupés est remarquable. 

Hab. Semble fréquent au Costa Rica : Navarro Werckle 1905. Tablazo 
1900 m. Biolley 60. S. Lorenzo de Dota, Pittier et Tondus 2239. 


Diplazium Biolleyi n. spec. (typus in herb. Christ, Basil.). 

Espèce du groupe de D. hians, voisine de D. maraitiæfolium, mais en 
petit : dimensions réduites au tiers, plante herbacée, sores très petits, 
indusie persistant. bombe. 

Stipite rachique dilute brunneis, setis paucis obscuris sparsis. planta 
aliler nuda stipite pennæ anserinæ crassitie, 20 cm. et ultra longo, fronde 
bipinnata fere tripinnatifida late ovala acuminata basi aliquantulum atte- 
nuala, 55 cm. longa fere 30 cm. lata, pinnis infinis spatio 7 cm. lato sepa- 
ralis, cæterum confertis, utrinque ca 18 infra apicem incisum deltoideo- 
oblongis, basi aliquantum attenuatis, caudato-acuminatis, 20 cm. longis, 
8 cm. latis, petiolulatis, pinnulis frondis sterilis confertissimis, fertilis 
remotioribus, utrinque ca 20 infra apicem, 4 / cm. longis vix À cm. latis 
subsessilibus lineari-lanceolatis acutis aut abrupte acuminatis ad mediam 
laminam aut ultra lobatis, lobis trigono-falcatis obtusiusculis sinu aucu- 
tiusculo separatis 3 mm. longis 2 1/2 mm. latis crenulatis, nervis conspi- 
cuis in lobis pinnatis 3 ad 4 utroque costulæ latere, obliquis. interdum 
furcatis, soris numerosis 3 ad 4 utrinque minimis vix 1 mm. longis ovalis 
convexis indusio griseo persistente convexo dehiscente. Texlura flaccide 
herbacea, colore læte virente, faciebus subglabris, costis selulis parcis 
sparsis. 

Hab. Tablazo 1900 m. Biolley sept. 1906. 71. 


270 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SÉR.). 1907 (74) 


Diplazium Tablazianum n. spec. (typus in herb. Christ, 
Basil.). 

Groupe D. sylvaticum Sw. de l’ancien monde. 

Plante pennée-lobée; dans chaque lobe un sore dominant appliqué à la 
costa el quelques sores courts latéraux. Presque tous les sores diplazioides. 
Pinnæ à base inégale, les inférieures pétiolées. 

Rhizomate oblique erecto, digiti crassitie, brunneo, stipitibus paucis 
coronala, nudo uti tota planta. Stipite 20 cm. longo, tenui, rigido, rufostra- 
mineo, fronde 40 cm. longa, 18 cm. lata ovato-acuminata et caudata, basi 
vix attenuata, pinnata, pinnis ca 15 infra apicem latum et profunde loba- 
tum, inferioribus ca 3 cm. distantibus, egregie petiolatis, peliolo 1/ cm. 
longo, inæqualibus i. e. postice cuneatis anlice auriculatis, 12 cm. longis, 
2 t}2 cm. latis lanceolato-caudatis fere ad mediam laminæ partem grosse 
el obluse lobatis apice serratis, lobis circa 12, rotundatis, '/z cm. longis 
latisque, minute denticulatis, nervis tenuibus in lobis pinnatis 3 utrinque 
interdum medio furcatis, soris numerosis ca 4 pro lobo, inæqualibus, iis 
nervuli anterioris maximis 6 mm. longis, costam tangentibus, curvalis, 
cæteris brevioribus, omnibus valde obliquis, fere omnibus diplazoideis, 
lanceolato-linearibus, brunneis, indusio anguslissimo griseo involuto. 
Textura tenuiter herbacea, colore late virente. 

Hab. Tablazo 1900 m. Biolley 59. Werckle 1903. D.inæquilatérale Liebm. 
Melt. par les lobes aigus, plus étroits, et le côté antérieur des pinnæe plus 
supprimé. 


Diplazium Donnell-Smithii n. sp. (typus in herb. Christ, 
Basil.). 

Voisinage de D. Franconis Liebm. mais plus petit, plus partagé, à pinnæ 
et pinnules deltoides et inégales. 

Slipite 22 cm. longo, pennæ corvinæ crassitie, basi incrassato et 
squamulis ovatis brunneis vestito, planta cælerum nuda. Stipite rachi 
costisque rufobrunneis. Fronde deltoideo-ovata acuminata 40 cm. 
longa 22 cm. lata basi non attenuata, fere tripinnatifida, 1. e. pinnu- 
lis inferioribus basi usque ad rachim incisis. Pinnis ca 22 utrinque 
infra apicem, deltoideo-oblongis caudatis falcatis erecto patentibus 
16 cm. longis 6 cm. latis egregie petiolatis, basi inæquali i. e. prima 
pinnula anteriore aucta, costa tenui tereti exalata, posteriore diminuta, 
pinnulis inæqualibus antice auctis, inferioribus petiolatis deltoideis acutis, 
basi 18 mm. lalis fere 3 mm. longis basi usque ad rachim incisis, lobis ca 
8 utrinque, ovato-oblongis submulicis serrato-lobulatis. Pinnulis superio- 
ribus lanceolato-rhombeis acutis profunde serratis. Nervis in lobis pinnatis 
valde obliquis 6 ulrinque, sursum paucioribus, furcatis. Soris ramo basali 
anteriori insidientibus paucis angustissimis atrobrunneis costulæ approxi- 
matis et fere parallelis sed incurvatis 3 mm. longis simplicibus indusio 
lineari griseo. Textura herbacea, colore læte virente. 

a San Pedro Sula Honduras mars 1890 1. Thieme c. Donnell-Smith 
5680. 


Asplenium conquisitum Underw. et Maxon n. sp.#ined. (Plants 
of Jamaica Ap. 1903. 1558. Inn. 1904. 2761. Pl. of Guatemala Jan. 1905. 
3310. 3257.) 

Espèce tantôt prise pour A. rutaceum Mett. pour A. myriophyllum Prsl. 
et A. rachirhizon Raddi, mais different. La rachis n’est pas droite, mais 


#4 


(75) H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ CHSTARICENSIS. 271 


« wiry » flexueuse, très allongée en longue queue très prolifère, couleur 
acajou, les segments sont un peu ovales, i. e. atténués vers la base, les 
pinnules sont notablement articulées, c’est-à-dire se delachant très facile- 
ment par la dessiccation. La longueur de la feuille dépasse rarement 50 cm. 
Stipe très court. Base de la fronde non élargie ou deltoide, mais atténuée. 
Je laisse aux auteurs de donner la diagnose de cette plante, comme elle 
paraît répandue dans l’Amérique centrale et à la Jamaïque. 

Hab. Costa Rica. Orosi finca del Dr Valverde A. Brade 16812. La Palma 
1459 m. Tonduz 12598. Navarro 1400 m. 1905. Werckle 1903. Guatemala 
Inter Santa Cruz Almor et Chiqué Bernoulli 275. Alta Vera Paz entre 
Lepacuite et Lepanquim 1000 m. Maxon et Hay 3257. From Senahu 10 
Acalla Maxon et Hay 3310. Jamaica : Maxon 1558. Moreës Gap. 1500 m. 
Maxon 2761. 


Asplenium otites Link Hort. Berol. 2. 60. 

Hab. La Palma 1500 m. I. Werckle 17070. 

Forme à oreilleties antérieures très grandes, libres, à base cunéiforme 
et péliolée. 


Cyathea caduca n. spec. (Lypus herb. Christ, Basil.). 

D'après M. Werckle, cette espèce se distingue par des feuilles caduques 
qui tombent dans la saison hivernale pour ne se développer et se maintenir 
que durant l’époque estivale, exemple qui se répèle dans une Cyatheacée 
de la Jamaïque. Espèce tripinnatifide, un peu coriace, noircie par la dessi- 
cation, à pinnules courtes, segments serrés, dentelés, faces très finement 
pubérulentes, de très petites écailles enflées entre les sores qui sont très 
petites à indusie foncé, globuleux, ferme, s'ouvrent irrégulièrement. 

Trunco spinoso (Werckle) pinnis hieme caducis fere sessilibus 55 cm. 
longis 15 cm. latis acuminatis basi vix attenuatis rachi opaca tenui pennæ 
corvinæ crassitie, castanea, pube brevissima furfuracea conspersa, pinnulis 
confertis ca. 30 utrinque patentibus sessilibus lanceolatis acuminatis 8 cm. 
longis A 1/2 ad 2 cm. latis usque ad costam incisis, segmentis ca. 20 
utrinque, confertis angulo acuto separatis, subdimorphis, 1. e. iis frondium 
fertilium obtusioribus et brevioribus minusque serratis, 10 mm. longis, 
3 mm. latis acutiusculi aut acutis, ligulato-lanceolalis serratis, nervis 
inconspicuis furcatis, facie inferiore inter soros squamulis bullatis minimis 
sordide fuscis parce adspersa, soris mediis 4 ad 7 minutis brunneis globosis 
5/1 mm. latis, indusio griseofusco firmo opaco demum irregulariter fracto. 
Textura firme charlacea, colore atrobrunneo opaco. 

Hab. San José, au jardin de Carmiol Werckle 1906. 


Cyathea membranulosa n. sp. (lypus in herb. Christ, 
Basil.). 

Espèce ample, inerme, a stipe seulement « rugoso-verrucoso », fronde 
lisse, segments à bords entiers, nervures fourchues à un angle très aigu, 
sores gros, appliqués à la costa, entourés d’une pellicule excessivement 
délicate, luisante. transparente au point que les sores paraissent seulement 
vernissés et laissent voir, à travers la pellicule, les sporanges parfaitement 
à jour. Tissu herbacé, couleur vert foncé. 

Stipite pollicis crassitie, sulcato, nitidulo, testaceo fuscescente, basi 
(supra parcius) creberrimis verrucis conicis minutis aculis scaberrimo, 
rachi fusco-castanea, fronde glaberrima, opaca; fronde ampla, tripinna- 


LT 


LACS 


272 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (76) 


tifida, pinnis 70 cm. longis, 20 cm. lalis oblongis acuminalis sessi- 
libus basi non angustatis, pinnis conferto-imbricatis ultra 50 utrinque, 
recte patentibus, 12 cm. longis 24 mm. latis sessilibus basi haud anguslatis, 
breviter acuminatis, usque ad alam. media pinna 1 ‘ mm. utrinque latam 
incisis, segmentis falcatis imbricalis, fere nullo angulo interposito, ob- 
tusiusculis oblongis A cm. longis, 3 ‘/2 mm. lalis integerrimis, ca. 20 
utrinque, costa costulisque manifestis, atratis, nervis utrinque 10 ad 12, 
a basi angulo acuto furcatis valde obliquis et confertis, nigricanlibus. 
Soris costulam tangentibus magnis 1 mm. et ultra latis rotundis rufis pelli- 
cula diaphana micante circumdatis, pellicula demum evanescente et ad 
basin sori collare minutum relinquente, receptaculo punctiformi elevalo 
atrato. Textura herbacea, colore obscure viridi, opaco. 
Hab. La Palma, Pascon 1500 m. nov. 1905 1. Werckle. 17080. 17024. 


Cyathea cæsia n. sp. (typus in herb. Christ, Basil.). 

Espèce très grande, se distinguant de toutes les autres du Costa Rica 
par sa face inférieure blanchätre et son indusie coriace, globuleux, égale- 
ment blanchätre, se cassant en gros morceaux entremélés aux sores. 
Tissu coriace, nervures bi-ou trifurquées, segments obtus, à bords entiers. 
Bas du stipe écailleux, plante inerme. 

Trunco elevato arboreo. Stipite valido, basi 5 cm. diametro, cum rachi 
angulosa brunneo opaco verrucis minutis scabriusculo supra lævi, sed 
cum rachi costis costulisque squamulis furfuraceo-fibrillosis ferrugineis 
parce vestito, basi squamis ovato-acuminaüs ?/s cm. longis griseis scariosis 
margine integris tecto. Fronde ampla tripinnata, pinnis À m. aut ultra 
longis oblongo-acuminatis 20 cm. latis breviter pedunculatis basi non 
anguslalis, pinnulis confertis 10 cm. longis, 2 cm. latis subsessilibus lan- 
ceolatis basi haud angustalis, acuminatis, usque ad costam incisis, seg- 
mentis pectinato-confertis 1 cm. longis, 4 mm. latis falcatis obtusis 
integerrimis ca. 25 utrinque infra apicem incisum et subulato-canda- 
tum, nervis a basi bi-aut trifurcalis, ca. 10 utrinque, denso tegu- 
mento cereo-albido fere recondilis, soris magnis ca. 6 ulrinque medi 
alibus 1 mm. diametro, indusio rigide coriaceo cereo-albido globoso 
inclusis, demum liberis totamque segmenli paginam implentibus con- 
fluentibus brunneis, frustulis indusii albidi mixlis ; receptaculo puneti- 
formi brunneo. 

N rigide coriacea, facie superiore atroviridi. inferiore dilute 
albida. 

an La Palma, 1500 m. 1. Werckle, 24 nov. 1905, 1. Werckle 17008, 
17020. 


Alsophila elongata Hook. Spec. I, 43. 

Cette puissante espèce, si bien reconnaissable à ses frondes glabres, 
corlaces, inermes, à sores emplissant d’une masse roussâtre toute la face 
inférieure, a un stipe très gros, 2 ‘/2 cm. diam. et plus, couleur châtaigne 
foncé, opaque à surface rude et à écailles tendres, diaphanes, grisälres, 
lancéolées-subulées, de 2 cm. sur 3 mm. | 

Hab.Semble commun au Costa Rica. Aussi à la Palma, 1500 m. Nov. 
1905. Werckle (17056, 17019) qui m'écrit qu’il a vu la plante aussi en 
Colombie, mais moins belle. 


Cibotium Wendlandii Mett. Kulm Linn. 36, 151, 


Zu 2 


(77) :. H. CHRIST. PRIMITIÆ FLORÆ COSTARICENSIS. 273 


Hab. Trouvé déjà en 1896 dans les forêts d’Achiote (Pons) à 2200 m. 
par Ad. Tonduz, 10797. 

Se distingue de C. Guatemalense par une surface poilue et des dimen- 
sions plus fortes. 


Danæa cuspidata Liebm. Mexic. Bregner 155, Underwood, Danæa 
674. 

J'identifie cette espèce sur la diagnose de Liebm. et la courte descrip- 
tion d’Underwood. C’est une des plus grandes, et ne le cède en dimen- 
sions qu'à D. nodosa. La pointe caudiforme et très fortement dentée des 
pinnæ, leur grand nombre : jusqu’à 19 paires (Liebmann n'indique que 
10 ou 12), le stipe articulé à 2 nœuds, les nervures excessivement nom- 
breuses, serrées, me paraissent ôter les doutes. 

Hab. Werckle 1903. Tablazo 1900 m. Sept. 1906. Biolley. 


Elaphoglossum Biolleyi n. sp. (typus in herb. Christ, 
Basil.). 

Groupe incertain. Plante presque glabre, papyracée, nervures pronon- 
cées non renforcées au bout, aboutissant à un bourrelet très étroit qui 
longe le bord de la feuille très pointue ; fronde fertile plus longuement 
stépitée, enroulée en spirale. Rhizôme oblique. 

Rhizomate atrobrunneo, valido, obliquo, radicoso, squamulis obtusis 
minutis atrobrunneis sparso, stipitibus articulatis, subfasciculalis, nume- 
rosis 10 cm. longis (usque ad 12) rigidis, À '/ mm. crassis cum rachi 
auranliacis, basi squamis obtusis ovatis minutis brunneis sparsis, lamina 
sterili 25 cm. longa, usque ud 3 cm. lata, lanceolata versus basin sensim 
decurrente falcata egregie acuminata et acutissima, costa lucida tenui 
squamulis parce furfuracea, nervis manifeslis patentibus sæpe a basi 
furcatis 1 mm. distantibus, lineam elevatam submarginalem apice subdi- 
latato attingentibus, textura tenuiter payracea firmula, faciebus lævibus 
more Oleandræ subnitidis, colore fulvo-viridi. 

Stipite frondis fertilis 20 em. longo, validiore, lamina 20 cm. longa, 
22 mm. lata acuminata basi minus decurrente, atrobrunnea, sporangiis 
brunneis tecla, sed rachi libera. 

Hab. Tablazo 1900 m. Sept. 1906. Biolley. 

Var. latius n. var. 

Avec le type il y a une plante sembable, mais à rhizome plus allongé, 
à feuilles plus écartées, et à limbe plus ovale, à base moins décurrente, 
longue de 23 cm., large de 7 cm. 

Hab. Collecté avec le type. 


Elaphoglossum longicrure n. sp. (typus in herb. Christ, 
Basil.). 

Aspect d’E. simplex ou Martinicense, plante plus grande, très longue- 
ment stipite, fronde stérile decurrente, fronde fertile non décurrente ne 
dépassant pas les stériles. 

Rhizomate repente, pénnæ cygni crassitie, atrobrunneo squamis minu- 
tis subulatis opacis vestita, stipilibus cœspitoso-approximatis, basi arlicu- 
latis, phyllophoris 2 cm. longis incrassatis nigris, iisdem squamulis 
vestitis, cæterum lævibus stramineis, lenuibus basi ascendenti-flexuosis, 
foliorum fertilium stipitibus 10 ad 15 cm. longis, lamina 20 ad 25 cm. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 4, 31 mars 1907. 18 


274 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (78) 


longa, sensim ad basin attenuata acuminata A ‘2 cm. lata anguste lanceo- 
lata, cosla prominente rufo-straminea, lamina rigide coriacea corrugata 
margine involuta, nervis inconspicuis obliquis numerosis partim furcatis 
apice non clavatis, colore brunneo-viridi, opaco. Planta lævi. 

Foli fertilis stipite usque ad 25 cm. longo, lamina 45 cm. longa, 9 mm. 
lata acuta basi cuneata nec decurreate, sporangiis ochraceo-brunneis tecto. 

Adest eodem loco forma minor 25 cm. longa. 

Hab. Tablazo 1900 m. Biolley IX 1906. 


Filices Columbianæ 
leg. C. Werckle 


Dr H. Christ, Bâle. 


Gymnogramme (Eugymnogramme) woodsioides n. spec. 
(typus in herb. H. Christ Basil.). 

Distingué par une croissance base, dense, cespiteuse, un rhizome 
oblique, abrégé, non rampant, une fronde atténuée en bas. à peine 
enroulée à la pointe, des pinnæ petites, serrées, obtuses, une villosité 
générale glanduleuse. Différent des nombreux Gymnogrammes décrites 
par Mettenius Ann. Scient. 1864. Fil. Neogranat. 208, et par Hieronymus 
in Plant. Lehmann. 474 et par Klotzsch in Beitr. flor. äquator. Geg. in 
Linnæa 20, 406, une des plus petites formes du genre; port de Woodsia 
ou de Asplenium groupe Trichomanes. 

Rhizomate obliquo abbreviato nec repente, radicoso, squamis subulatis 
rigidis 4 mm. longis opacis fulvo-brunneis vestito, foliis cæspitoso-fasci- 
culatis numerosissimis, slipile flexuoso tenui 3 ad 5 cm. longo castaneo 
nitente, fronde flexuosa lanceolata-lineari pinnata vix bipinnati-secta 
10 cm. longa À cm. lata elongato-acuminata sero definite evoluta sæpe ali- 
quantulum involuta, ad basin attenuala, pinnis infimis remotis reliquis 
imbricatis numerosis (30 ad 40 utrinque) superioribus minutissimis subor- 
bieularibus sessilibus, inferioribus subpetiolulatis late cuneato-ovatis obtu- 
sis ‘/2 cm. longis 4 mm. latis usque ad tertiam laminæ partem, rarius pro- 
fundius, incisis, lobis plurumque 3 utrinque, infimis raro bifurcatis, 
ovalis, 2 mm. longis À ‘/2 mm. latis, obtusiusculis, sinu acuto separatis, 
nervis manifestis prominulis in pinnis pinnatis in lobis infimis furcatis 
ante marginem clavalis. Textura coriacea, facie superiore lævi opaca 
obscure viridi, facie inferiore pallide viridi nec glauca, rachi facieque 
inferiore pilis patentibus abunde glanduligeris pubescente. Soris ovatis, 
nervos sequenlibus, mediam loborum partem occupantibus, sporangiis 
dilute fuscis magnis. 

Hab. In Columbiæ Andibus s. i. 1, Werckle 1906. 


(A 


(79) _ H, CHRIST. FILICES MADAGASCARIENSES 27 


FILICES MADAGASGARIENSES 


leg. D. Alleizette 
Dr H. Christ, Bâle. 


Parmi des fougères appartenant au prince Roland Bonaparte, collectées 
en 1906 à Madagascar par D. Alleizette, il y a une plante d’un type abso- 
lument nouveau, appartenant aux Ptéridées, dont les caractères flottent 
entre ceux des Pellæa et des Pieris, mais dont ceux du système axial 
s’eloignent tellement de ces deux genres qu’on est forcé de l’en séparer. 

C’est une liane à croissance probablement indéfinie, à rachis comme 
il paraît ramifiée flexueuse, à ramifications indéfiniment allongées et 
s’enchevétrant entre elles, à pinnæ écartées, petiolées, simplement pen- 
nées. à pinnules petiolées, petites, lanceolées, à pointe longuement effilée, 
de manière à imiter pas trop mal un Vicia de nos pays à vrille terminale. 
Les nervures sont obliques, fourchues, s’unissant le long du bord de la 
pinnule en un réceptacle continu qui porte la ligne du sorus, muni d’un 
indusie formé par le bord rebroussé et à demi scarieux de la pinnule. Les 
axes sont minces, polis, brun rougeätre, les parties foliacées glabres. 


Lathyropteris nov. gen. 

Rachi tereti longe scandente flexuosa uti videtur ramosa et indefinite 
elongata, ramis elongatis intertextis, bipinnata. Pinnis alternis petiolatis. 
apice pinnatifidis nec pinnula impari terminatis longissime caudatis 
pinnulis alternis Simplicibus longe caudatis, minutis, lanceolatis, nervis 
obliquis basi furcatis secus marginem pinnulæ unitis et receplaculum 
lineare formantibus, soro lineari, indusio margine revoluto formato 
subscarioso integro sorum sequente lineari. 

Differt a Pellæa, cui textura et pinnulorum dimensione similis, rachi 
ramosa longe scandente, a Pleride eodem charactere nec non partium 
exiguitate et indole magis Cheilanthoidea. 


Lathyropteris Madagascariensis nov. spec. (typ. in herb. 
Roland Bonaparte). 

Rhizomate ignoto. Rachi glabra probabiliter valde elongata tenui vix 
ultra À aut À '/z mm. crassa tereti polila testaceo-rufa, uti videtur ramosa, 
arcuato-flexuosa, ramis longis fere inextricabili modo intertextis. Pinnis 
intersticiis irregularibus (3 ad 6 cent.) separalis alternis patentibus petio- 
latis 10 cm. longis, 4 cm. latis oblongis basi vix attenuatis apice pinnati- 
fidis irregulariter lobatis alatisque et longissime acuminalo-caudatis, 
appendice lineari vix 2 mm. lata serrulata præditis. Costa fere filiformi 
sed rigida exalata fulva minutissime furfuracea. Pinnulis recte patentibus. 
alternis 10 ad 42 utrinque infra apicem pinnalifidum, petiolulatis anguste 
lanceolatis basi euneatis remotis circiter 2 cm. longis, 3 mm. latis sub- 
acutis aut obtusiusculis versus apicem serralis fere omnibus fertilibus. 
Pinnis versus apicem ramorum sensim diminutis, in segmenta simplicia 
lanceolato-caudala demumque in apicem rami pinnatifidum abeuntibus. 
Nervis manifestis obliquis in dentes protractis inferioribus basi furcatıs. 
Soris latera parallela pinnulæ occupantibus, apicem pinnulæ haud attin- 
gentibus, ca 1 cm. longis, 1 mm. latis brunneis, indusio æquilongo et-lala 


276 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze SÉg.). 1907 (80) 


viridi sed margine subscarioso integro tectis. Planta parcissime scaberula. 
Textura rigidiuscule papyracea, colore opaco obscure virente, subtus vix 
pallidiore nec glauco. 

Hab. Madagascar. Mandraka-forêts. 15 Auh. 1906. C. D. Alleizette N. 88. 


1. Partie de la fronde, réduite de 1/3. 
2. Sommet d'une branche, réduite de 1/3. 
3. Pinnule vue de dessous avec sores et indusies, agrandie. 


WEISSIA BRASILIENSIS Duby 


PAR 


I. THERIOT. 


Avec planche VII. 


Duby a donné, en 1836, le nom de Weissia brasihensis à une mousse 
récollée par Salzmann, aux environs de Bahia (Brésil). 

La plante a été décrite et figurée dans le tome VII, p. 412, des Memoi- 
res de la Société de physique et d'histoire naturelle de Genéve (p. 10 du 
tirage à part). 

Cependant elle est restée ignorée de la plupart des bryologues. Mitten 
n’en fait pas mention dans ses «Musci austro-americani»; on ne la 
trouve citée ni dans C. Muller, Synopsis Muscorum, ni dans Jæger, 
Adumbratio, ni dans Paris, Index bryologicus, ed. I. Hampe parait ignorer, 
lui aussi, l'existence de cette espèce, puisque en 1874! il crée un Oreo- 
weisia brasiliensis, qui plus tard? devient Weisia brasiliensis Hpe. 

Il convient d’ajouter que dans la deuxième édition de I’Index bryolo- 
gicus, M. le général Paris a rétabli, après plus d’un demi-siècle d’oubli, 
le Weissia brasiliensis Duby. 

Vivement intéressé par ces circonstances assez rares en somme dans 
l’histoire des plantes, j'ai voulu connaître ce Weissia brasiliensis. Sur ma 
demande, M. Beauverd, conservateur de l’Herbier Boissier, m'a commu- 
niqué avec un empressement dont je lui sais gré la plante de Bahia. 

Je me suis rapidement rendu compte qu’elle n'appartient pas au genre 
Weisia tel que nous le comprenons aujourd’hui : les dents du péristome 
sont courtes et entières, il est vrai, mais elles sont couvertes de papilles. 

Sa place est dans le genre Microdus, Sect. A. Brachycarpæ Fleisch. 
Musc. Buitenzorg. Elle est distincte de toutes les espèces brésiliennes 
connues jusqu’à ce jour; aussi la considérai-je pendant quelque temps 
comme une espèce nouvelle. Je me trompais. J’ai reconnu, en poursui- 
vant mes comparaisons avec les Microdus des autres régions du globe, 
sa parfaite identité avec le Microdus pomiformis (Griff) Besch., très exac- 
tement décrit par M. Fleischer, Die Musci der Flora von Buitenzorg, 
1900-02, p. 284°. 


1 In Symbolæ ad floram Brasiliæ centr., p. 485. 

2 In Enumeratio Muscorum, etc., p. 14. 

3 Je n’ai relevé qu’une légère différence : dans la plante brésilienne, l'anneau 
capsulaire est composé de deux rangées de cellules superposées ; dans la plante de 
Java, et d’après le dessin de M. Fleischer, l’anneau est formé tantôt d’une seule 


218 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (2) 


En presence de cette constatation inattendue, un nouveau problème se 
posait pour moi. 

Weissia brasiliensis, décrit en 1836, se trouvant être la même espèce 
que Didymodon pomiformis décrit en 1840 par Griffith, la règle de prio- 
rité exige que le nom donné par Duby se substitue à celui donné par 
Griffith et seul en usage depuis longtemps. 

Mais donner le nom de brasiliensis à un Microdus dont le principal 
habitat est l’Asie méridionale et l’océan Indien, me paraissant une absur- 
dité, j'ai tenu à consulter un bryologue d’une compétence indiscutable, 
mon excellent ami J. Cardot. Il m’a répondu que « d’après les règles adop- 
tées par le Congrès de Vienne, en 1905, ma plante devait prendre 
le nom de Microdus brasiliensis » ; il ajoute « qu’elle devrait prendre ce 
nom même si elle n’existait pas au Brésil, mais seulement dans l’Hima- 
laya et si le nom donné par Duby était le résultat d’une erreur ou d’une 
transposition d’étiquette. » 

Bien que pousser le respect de la priorité jusqu’à de telles limites, me 
paraisse comme à M. Cardot, absolument contraire au bon sens, je 
m'incline — mais à regret — devant les décisions prises par le Congrès. 
de Vienne. 

La plante de Bahia déterminée par Duby et celle dénommée par Grif- 
fith devront donc s'appeler désormais Microdus brasiliensis (Duby) Thér. 

En voici du reste la synonymie et l'habitat (d’après Fleischer, loc. cit.). 


Microdus brasiliensis (Duby) Thér. 

Weissia brasiliensis Duby, in Mém. Soc. physiq. et hist. nat. Genève, 
1836, t. VII, p. 412 (tirage à part, p. 10). 

Didymodon pomiformis Griff., Not., p. 431. et Ic. pl. asiat. II, t. 80, fig. 3 
(1849). 

Angstræmia exigua Wils., Kew. Journal of Bot., IX, p. 296 (1857). 

Leptotrichum pomiformis Mitt., M. Ind. or., in Journ. of Linn. Soc., 
1859, p. 8. 

Dicranella pomiformis Jæg., Adumbr. I, p. 76 (1870). 

Microdus pomiformis Besch. in Hb. mus. Paris; in Fleisch., Die Mus der 
fl. yon Buitenzorg, 1900-02, p. 284. 


Hab. — Amérique mérid. : Bahia; Asie : Himalaya, Khasia, Ceylan, 
Java. 

Les dessins de Duby sont assez exacts, mais incomplets; j'ai cru bon, 
pour appuyer mon opinion et dissiper les doutes, de reproduire ici les 
dessins que j'ai pris de la plante de Bahia conservée dans l’Herbier 
Boissier. 


Havre, le 29 janvier 1907. 


cellule très longue, tantôt de deux cellules superposees. Mais d’autre part, Mitten, 
in Musci austro-americani, écrit que l’anneau du Leptotrichum pomiforme est 
double; j'en conclus, que cet anneau est constitué comme celui du Weissia brasi- 
liensis. En résumé, il n’y a donc pas lieu de s’arrêler à une différence de peu 
d'importance, qui s’evanouit d’ailleurs après examen. 


a — 


279 


PLANTE HASSLERIANÆ 


ENUMERATION DES PLANTES RÉCOLTÉES AU PARAGUAY 


PAR LE 
D' ÉMILE HASSLER, n’AARAU (SUISSE) 


de 1885 a 1902 


ET PUBLIEES PAR 


le Prof. D' R. CHODAT et le D" E. HASSLER 


(Suite.) 


Merremia pentaphylla (Jacq.) 
Ipomea pentaphylla (Jacq.) Coll. II, 297; Meissn. Flor. Bras. VI, 
p- 287. 
Suffrutex volubilis 2-3 m. petala alba, in dumetis insulæ Chaco-y pr. Concep- 
cion, Oct., n. 7619. 
Merremia cissoides (Vahl.) Hallier. 
Engl. bot. Jahrb. XVI, p. 552; Meissn. sub /pomea cissoides Gris. in 
Flor. Bras. VII, p. 229. 
forma « vulgaris Meissn. 
Flor. Bras. I. c. 


Suffrutex prostratus vel volubilis 4-1,5 m. in campis Ipé-hu Sierra de Mara- 
cayu, Oct., n. 5050. 


forma à diminuta Meissn. 
Flor. Bras. ]. c. 


Suffrutex volubilis vel partim prostratus 1-1,5 m. petala alba, in dumetis 
glareosis pr. Concepcion, Sept., n. 7465. 


forma £ major Meissn. 
Flor. Bras. 1. ce. 


Suffrutex volubilis (haud partim prostratus) 1-2 m. petala alba in dumetis pr. 
Concepcion, Oct., n. 7979. 


280 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (636) 


forma guaranitica nob. 


Affinis formæ majori, differt caulibus et foliis pilis conspersis, corolla 
3,9-3,8 mm. longa pedunculis 4-3 floris. 


Suffrutex prostratus vel volubilis, petala alba, in dumetis pr. Tobaty, Sept., 
n. 6333; inter gramina in campis in valle fluminis Y-aca, Dec., n. 6753. 


forma tomentosa nob. 


Forma et magnitudo foliorum ut in forma majore, limbis pilis brevibus tomen- 
tosis, petiolo 5-20 mm. longo, sepalis 22-25 mm. longis, corolla 30-35 mm. 
longa. 

Suffrutex prostratus partim volubilis 4-2 m., petala albo-ochroleuca, in dumeto 
in valle fluminis Y-aca, Dec., n. 6701. 


Merremia glabra (Jacq.) Hallier f. 
In Engl. Bot. Jahrb. XVI, p. 552 et XVIII p. 114; Ipomea sinuata 
Ortega Decad. VII, p. 8%; Meissn. Flor. Bras. VII, p. 284. 
Cfr. Plant. Hassl. I, p. 46. 


Cuscuta incurvata Prog. 
Flor. Bras. VII, p. 379. 
Var. apaensis nob. 


Filamentis longioribus, squamis faucem subattingentibus, corolla sæpius 
5-mera. 

Herba parasitica, floribus albis, in campis in regione cursus superioris 
fluminis Apa, Dec., n. 8178. 


Cuscuta xantochortos Mart. 
Ex icone. Flor. Bras. VII, t. CXX VI, fig. V; Mart. mss. Engelm Trans. 
Ac. St-Louis I, p. 486; Prog. Flor. Bras. VIL, p. 379. 
Herba parasitica floribus albis in campis in regione fluminis Apa, Dec., 
n. 81784. 
Cuscuta tinctoria Mart. 
Mss. Prog. Flor. Bras. VII, p. 379. 
Herba parasitica, volubilis, petala caulesque flava, in campis pr. Igatimi, Sept., 
n. 4694. 
Cuscula obtusiflora H. B. K. 
Nov. Gen. III, 122; Prog. Flor. Bras. VII, p. 380. 
Herba volubilis parasitica, planta omnis flavescens, ad ripam lacus Ypacaray, 
Febr., n. 3918, et Oct., 1334. 
Cuscuta umbellata H. B. K. 
Nova Gen. III, 122; Prog. Flor. Bras. VII, p. 386. 


Herba parasitica volubilis, floribus albis in campo Ipé-hu super Ourateam 
fruticosam, Oct., n. 5113. 


Var. 8 desertorum (Mart.) Engelm. 
Trans. Ac. St. Louis I, p. 487; Prog. Flor. Bras. VII, p. 387; C. deser- 
torum Mart. mss. Hb. Monac. 


Herba parasitica volubilis, 0,9 m. floribus stramineis, in arbore Celtidis glycr- 
carpæ in dumetis pr. Concepcion, Oct., n. 7618. 


(637) _R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 281 


Cuscuta sp. 


Affinis C. partitæ Choisy. 

Specimen monstruosum, non certe determinandum. 

Herba parasitica, floribus flavis, super Schinus spec. in campo pr. flumen 
Carimbatay, Dec., n. 5819. 


MALPIGHIACEE 


Cfr. Chod. Plant. Hasslerian. I, p. 15; Bull. Herb. Boissier VI. Append. I, 
p. 15. 

R. Chodat : Malpighiacees in Micheli Contrib. à la flore du Paraguay V., 
Memoir. Soc. Phys. et Hist. Nat. Genève tom. XXXI, 2me part. no 3. 1892. 

F. Niedenzu : De genere Stigmatophyllo in Ind. Lect. Lyc. Hos. æst. 
1900 (p. 21, n. 39) — de genere Banisteria l. c. hiem. 1900 (p. 28, n. 38) 
— de genere Byrsonima in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. I (p. 30 n. 55) — 
de genere Heteropteryge I. c. n. II. (n. 23, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 35, 49, 
55, 69) — de genere Hiræa in Verz. der Vorles. Lyc. Hos. Wint. Semest. 
1906/7 (p. 13, n. 15). 

Le nombre total des espèces de Malpighiacées connues jusqu’aujourd’hui du 
Paraguay est de 50 espèces qui se distribuent dans les 15 genres représentés 
comme suit : Heteropterys 12 espèces; Mascagnia 9 espèces ; Tetrapterys, Banis- 
teria, Camarea, Byrsonima & espèces chacun; Sfigmatophyllon, Janusia, Ptilo- 
cheta. Heladena 2 espèces chacun; Hirea; Peixotoa, Galphimia, Bunchosia. 
Dicella une espèce chacun. 

Les espèces nouvelles pour la science décrites dans notre énumération sont au 
nombre de huit : Mascagnia multiglandulosa; M. sericans; Tetrapterys Hassle- 
riana; Stigmatophyllon Hasslerianum; Ptilochæta elegans; Pt. densiflora; Hela- 
dena Hassleriana; Bunchosia paraguariensis; en plus deux espèces nouvelles 
décrites antérieurement d’après des types cités dans notre énumération ce sont : 
Banisteria Hassleriana! et Heteropterys Hassleriana?. 

Les 16 espèces suivantes, en outre des 8 espèces nouvelles déjà énumérées, 
sont nouvelles pour la flore du Paraguay : Mascagnia psilophylla ; M. laurifolia ; 
M. sepium; Tetrapterys mogorüfolia; T. helianthemifolia; T. Turnere; 
Heteropterys anceps; Peixotoa cordistipula; Byrsonima intermedia; B. crassi- 
folia; B. coccolobifolia ; Banisteria levifolia; B. crotonifolia; Camarea affinis : 
Janusia linearifolia ; Heladena australis. 

Trois espèces sont de petits arbres : Byrsonima coccolobifolia; Ptilochæta 
elegans; Pt. densiflora. 

Vingt-neuf espèces c’est-à-dire environ ®/s de toutes les espèces paraguayennes 


1 Chod. in Pl. Hassl. I, p. 15. 
2 Ndz. in : de gen. Heteropteryge 1. c., p. 25. 


282 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me seR.). 1907 (638) 


sont des lianes, la plupart frutescentes et montant très haut sur les buissons et 
arbres environnants: ce sont : Mascagnia sepium; M. laurifolia; M. elegans; 
M. anisopetala ; M. multiglandulosa ; M. psilophylla; Hieræa bahiensis; Tetrap- 
terys Hassleriana ; Banisteria lævifolia; B. metallicolor; B. Hassleriana; Hete- 
ropterys tomentosa var. glabrala; H. anceps; H. syringifolia; H. paragua- 
riensis; H. hypericifolia; H. glabra; H. umbellata; H. aceroides; H. argyro- 
phea; H. anoptera; Stigmatophyllon iatrophifolium; St. Hasslerianum ; Janusia 
guaranitica (suffrutex volubilis); Heladena australis; H. Hassleriana; Dicella 
nucifera. 

Le Banisteria crotonifolia et Heteropterys Hassleriana se trouvent sous 
deux formes, tantôt frutescentes érigées, tantôt volubiles. 

Douze espèces sont des arbrisseaux la plupart habitants des campos; ce sont : 

Mascagnia sericans ; M. ambiqua; Tetrapterys Turneræ; T. helianthemifolia ; 
T. mogoriifolia; Peixotoa cordistipula; Heteropterys tomentosa ; H. angustifolia ; 
Byrsonima crassifolia; Bunchosia paraguariensis. 

Neuf espèces sont des herbes perennes suffrutescentes des campos, ce sont : 
Mascagnia paraguariensis; Janusia linearifolia ; Camarea lanata ; C. salicifolia ; 
C. pulchella; Byrsonima intermedia; B. paulista; B. crassa; Galphimia brasi- 
liensis. 

Aucune des espèces n’habite l’intérieur des forêts: elles ne s’y rencontrent 
qu'à titre d'exception dans des clairieres naturelles ou artificielles, ou aux bords 
des routes tracées à travers les forêts denses. Les lianes arborescentes ou frutes- 
centes habitent de préférence les bords des forêts ou les ilots de forêts dans les 
campos. 

Aux bords des forêts on trouve : Mascagnia sepium (P. t.) aussi buissons des 
campos; M. laurifolia (Ch.); M. elegans (P. t.); M. anisopetala (C. N.-E.) aussi 
buissons des campos.: Banisteria levifolia (N.); B. metallicolor (P. t.); 
PB. Hassleriana (P. t.) aussi buissons des campos; Heteropterys syringifolia 
(P. t.) aussi bords des forêts; H. hypericifolia (N. C.) aussi bords des 
forêts: H. Hassleriana f.2 (N.); H. aceroides (C. N.-E.); H. argyrophea (P. t.): 
Stigmatophyllon vatrophifolium (C.) aussi buissons des campos; Heladena 
auslralis (C.): Dicella nucifera (C.) aussi buissons des campos. 

Dans les lots de forêts et buissons des campos secs on trouve : Mascagnia 
sepium (P. t.) aussi bords des forêts: M. multiglandulosa (N.-E.); M. sericans 
(N.); M. psilophylla (N.); M. anisopetala (C. N.-E.) aussi bords des forêts; 
Hiræa bahiensis (C.): Tetrapterys Turneræ (N.) aussi campos rupestres; 
Banisteria Hassleriana (P. t.) aussi bords des forêts; Heteropterys tomentosa 
(C.) aussi campos rupestres et sa var. glabrata (N.); H. syringifolia (P. t.) aussi 
bords des forêts; H. hypericifolia (C. N.-E.) aussi bords des forêts; HA. wmbel- 
lata (N.); H. anoptera (N.-E.); Stigmatophyllon iatrophifolium (C.) aussi bords 
des forêts; Janusia guaranitica (P. t.); Byrsonima coccolobifolia (N. N.-E.) 
aussi campos. 


(639) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 283 


Dans les forêts riveraines et buissons des campos humides : Tetrapterys Hass- 
leriana (N.); Heteropterys anceps (N.); H. glabra (C.); Stigmatophyllon Hassle- 
lerianum (Ch.); Bunchosia paraguariensis (N.). 

Dans les Campos secs : Mascagnia ambigua (N. N.-E.); M. paraguayensis (N.); 
Peixotoa cordistipula (P.t.); Heteropterys tomentosa (C.) aussi campos rupestres; 
Janusia linearifolia (N. N.-E.); Camarea affinis (N.-E.); C. salcifolia (C.); 
C. pulchella (P. t.); Byrsonima intermedia (N. N.-E.); B. paulista (N.-E.); 
B. erassa (N. N.-E); B. coccolobifolia (N. N.-E) aussi buissons des campos ; Gal- 
phimiu brasiliensis (P. t.). 

Dans les Campos rupestres et bords de forêts rupestres : Mascagnia mulliglan- 
dulosa (C.) aussi buissons des campos N.; Tetrapterys Turneræ (N.); T. helian- 
themifolia (N.); T. mogortifolia (C.); Banisteria crotonifolia (C.); Heterop- 
terys tomentosa (C.) aussi buissons des campos et campos; H. angustifolia f. A 
lanceolata (P. t.); H. Hassleriana f. 1 amblyobasis (C.); Camarea lanata (C.); 
Byrsonima crassifolia (N.); Ptilochæta elegans (N.); Pi. densiflora (N.); Hela- 
dena Hassleriana (N.). 

‚Dans les marais : Heteropterys angustifolia f. A et f. 4 angustissima (P. t.). 

Dans les sables salins : Heteropterys angustifolia f. 2 sinuata (N. Ch.) et 
f. 4 (Ch.). 

Les Malpighiacées ne sont guère utilisées dans le pays. Les lianes avec leurs 
abondantes ombelles de fleurs jaunes ou roses appartiennent cependant aux 
plantes caractéristiques des bords des forêts et des buissons des campos, les 
espèces de Byrsonima arborescentes sont des arbres typiques des Serrados du 
nord et nord-est. Les Camarea et les Janusia qui croissent les premières après 
lincendie presqu’annuel des campos et qui fleurissent déjà, à peine écloses, en 
grand nombre, contribuent beaucoup à varier le tapis printannier des campos 
secs, par leurs fleurs jaunes-orangées. 


MALPIGHIACEE auct. F. Niedenzu. 


Mascagnia sepium (Juss.) Gris. 
In Martii Fl. bras. XII, 1, 96. — Hirea sepium Juss. in St.-Hil., Fl. Bras. 
mer. III, 49 et in Arch. Mus. III, 552. 
Liana fruticosa 6-8 m., corolla lutea. In dumeto prope Cordillera de Altos, 


Nov., n. 3493. — Frutex volubilis 6-8 m. Ad ripam lacus Ypacaray. Dec., 
n. 3633. — Frutex volubilis 4-6 m. corolla citrina. In palude prope Tobaty, 
Sept., n. 6092. — Frutex volubilis 3-5 m. In silva in « picada Isabel » prope 


Concepeion. Oct., n. 7660. 


Mascagnia laurifolia Gris. 
In sched. Pl. Lorentz. 


Frulex scandens 3-4 m. corolla rosea. Gran Chaco : Loma Clavel : ad mar- 
gines silvarum, Nov., n. 2456. 


284 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (640) 


Mascagnia elegans (Juss.) Gris. 
In Martii Flor. bras. XII, 1, p. 95. — Hirea elegans Juss. in Monogr. in 
Arch. Mus. III, 549. — Hirea pulcherrima Morong in Morong and Britton, 
Plants coll. Parag. in Annals N. Y. Acad. Sc. VII, p. 67; — Chod. 
in PI. Hassl. I, p. 15. 


Liana fruticosa 12-45 m., fructu roseo. In silva prope Cordillera de Altos, 
Jan., n. 440. — Liana caule fruticoso 10-12 m., corolla lilacino-rosea. In 
dumetis prope Ibitimy, Nov., n. 1470. — Liana fruticosa 10-12 m., corolla 
violacea, antheris aureis. In dumeto prope Ypacaray, Jun., n. 3006 — Liana 
fruticosa 10-15 m., corolla rosea. In dumeto prope San Bernardino, Dec., 
n. 3659. — Liana fruticosa 8-10 m., corolla rosea. In silva propre fl. Tapira- 
guay, Dec. n. 5951. — Liana fruticosa 6-8 m., corolla roses, pedicellis cæsiis. 
Ad marginem silvæ in regione cursus superioris fluminis Apa, Jan., n. 8388. 

Id. n. 1664 in Chod. PI. Hassl. I, 1. c. sub H. pulcherrima Morong. 


Mascagnia anisopetala (Juss.) Gris. 
In Martii Fl. bras. XI, 1, 95. — Hirea anisopetala Juss. in St.-Hil., Fl. 
Bras. mer. III, 15 et in Arch. Mus. III, 55%. — Hir@a macrocarpa Chodat 
in Micheli. Contrib. V, p. 16 et in Pl. Hassler I, p. 16. 


Liana caule fruticoso 8-12 m., corolla pallide rosea c&sio-punctata. In silva 
prope San Bernardino, Aug., n. 820 et 820a. — In silva prope Cordillera de 
Altos, Jan., n. 3007. — Liana fruticosa 1-2 m., corolla lilacina. In dumeto prope 
fl. Jejui guazu, Dec., n. 5718. — Frutex volubilis 2-3 m., corolla lilacino-rosea. 
In dumeto collium prope Tobaty, Sept., n. 6142. 


Mascagnia ($ Eumascagnia) multiglandulosa Ndz. n. sp. 


A Mascagnia anisopetala (Juss.) Gris., eui habitu valde affinis, abhorret et 
bracteolis et sepalis secundum marginem multiglanduliferis, glandulis (8-15 in 
bracteolis, 5-9 in sepalis) longe (!/2-1 mm.) stipitatis clavatis, necnon stami- 
nibus stylis 2 posticis resp. petalis medio-lateralibus minusque stylo resp. 
sepalo antico oppositis cetera multo superantibus et stylis dorso apicis acutis vel 
breviter uncinatis. 

Liana fruticosa 3-4 m., corolla flava. In dumeto prope Ipe-hu, Dec., n. 5587. 
Frutex 2-3 m., corolla flava. In valle fluminis Y-aca inter rupes denudatas 
prope Valenzuela, Jun., n° 6998. 


Mascagnia ($ Pleuropterys) sericans Ndz. n. sp. 


Frutex 1-2-metralis, ramulis incano-sericantibus. Folia elliptica s. ovata obo- 
vatave basi obtusa s. rotundata apice brevissime acuminata, usque 1 dm. longa 
et 1/2 dm. lata, novella utrinque, adulta subtus quidem argenteo- s. incano- 
sericea supra glabrata lucidaque, coriaceo-chartacea, nervis primariis subtus 
prominentibus supra et secundariis crebris utrinque prominulis dense areolata, 
margine + obsole glandulifera, petiolo 1/2-1 1/2 cm. longo medio biglanduloso. 
Racemi elongati (pedunculo incluso usque 4 dm. longi) dispositi in paniculas 
terminales ter compositas, peduneulis floriferis vix 1 1}. pedicellis 3-3 !/2 mm., 
bracteis lanceolato-acutis biglanduliferis 2 mm., bracteolis acuto-ovatis 1 mm. 
longis. Flores 4 1/4 cm. diametro. Sepala oblonga apice revoluta glandulas 
8 crassas obovoideas s. ovales 1 1/2 mm. longas 2 !/s mm. superantia. Petala 
lutea, limbo ovali 4 mm., ungui 2 mm. longo. Andr&ceum actinomorphum : 
Stamina inclusa, antheris ovalibus 1 1/2 mm. longis. Styli inter se æquales 
breves subdirecti apice simpliciter obtusi. Samaræ (nondum maturæ) trialatæ, 
alis ovalibus, lateralibus duplo mediam superantibus. 

Ad marginem silvarum prope Bellavista in regione cursus superioris fluminis 
Apa, Nov., n. 7825. 


(641) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 285 


Mascagnia ambiqua (Juss.) Gris. 
In Martii Fl. bras. XII, 1, 90. — Hiræa ambigua Juss. in Arch. Mus. If, 
555. 
a 0,2-0,3 m., corolla lutea. In glareosis prope Concepcion, Sept, 
n. 7366. 


Suffrutex 0,2-0,4 m., corolla lutea, samara flava, in campo pr. flumen Carim- 
batay, Sept., n. 4574. 


Mascagnia paraguayensis Ndz.1 
In Beiblatt 30 zu Engler’s Bot. Jahrb. 1. 


Suffrutex 0,3-0,5 m., corolla flava, samara purpurea, foliis ovatis. In campo 
Apepu (Tapiraguay), Aug., n. 4371. — Suffrutex 0,3-0,5 m., corolla lutea. In 
campis prope Igatimi, Nov., n. 5466. — Suffrutex 0,3-0,5 m., corolla lutea, 
foliis elliptieis. In campis Ipe-hu, Sierra de Maracayu, Dec., n. 5574. — Suffru- 
tex 0,25-1 m., corolla lutea. In valle fluminis Y-aca, in campo prope Valen- 
zuela, Jan., n, 6978. — Frutex 0,2-0,4 m. corolla aurantiaca. In campo in 
regione cursus superioris fluminis Apa, Febr., n. 8515. 


Mascagnia psilophylla (Juss.) Gris. 
In- Martii Fl. bras. XII, ı, 9%. — Hirea psilophylla Juss. in St.-Hil., Fl. 
Bras. mer. HI, 20 et in Arch. Mus. III, 563. 


Liana fruticosa 4-5 m., corolla lutea. In dumetis prope Bellavista in regione 
cursus superioris fluminis Apa, Nov., n. 8026. 


Hirea bahiensis Moric. 
Pl. nouv. Amer. 107; — Niedenzu in Verz. Vorles. Lyc. Hos. Juli 1906, 
p. 13, n. 15; — Hiræa Salzmanniana Juss. Monogr. in Arch. Mus. III, 566 
et Hirea bahiensis 1. c., p. 567; — Hirwa Salzmanniana Gris. ın Marti 
Flor. bras. XII, 4, p. 99; — Chod. in Pl. Hassl. I, p. 16. 
Var. « paraguariensis Ndz. 
in Verz. Vorl. Lyc. Hos. I. c. 


Liana fruticosa 10-12 m., corolla aurea. In dumeto prope S. Bernardino, Nov., 
n. 350%. — Liana fruticosa 10-12 m.. corolla aurea. In dumeto prope Cordillera 
de Altos, Nov., n. 3641. — Liana fruticosa, corolla lutea. In silva humida 
prope Igalımi, Nov. n. 5478. — Liana fruticosa 6-10 m., corolla lutea. In valle 
fluminis Y-aca in dumeto humido prope Valenzuela, Febr., n. 7074. 

Id n. 1758 in Chod. PI. Hassl. I, 1. c. sub H. Salzmanniana Gris. 


Tetrapterys ($ Pentapterys) Hassleriana Ndz. n.'sp. 


Liana fruticosa 2-6 m. alta, partibus novellis canescenti-argenteis pube molli- 
tomentosa, ramulis gracilibus compressis, ramis cylindraceis usque 4 mm. dia- 
metro glabratis rubiginosis lenticellisque crebris tuberculatis, internodiis pleris- 
que 1/2-3 (-7) cm. longis. Folia oblonga utrinque acuta s. apice obtuso apiculata 
usque 5 cm. longa et 1-1 !/2 cm. lata, novella membranacea utrinque pube molli 
argentec-tomentosa, adulta coriacea utrinque glabrata, nervis utrinque promi- 
nulis (medio subtus prominente) reticulata, margine revoluta et (præcipue partis 
superioris) pluriglandulosa, glandulis impressis, petiolo 4-3 mm. longo, stipulis 
minimis (vix 1 mm.) membranaceis ovato-acutis. Racemuli corymbiformes 


1 Forsan eadem, quæ Hirea ambigua Juss. vel Mascagnia ambigua (Juss.) 
Gris. var. lanata Juss.; qua de re, specimine originario Airææ ambigue mihi 
non submisso, certi quid affirmare nequeo. 


286 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (642) 


2-4 flori (additis 2-4 gemmis inevolutis) axillares s. ramulos 2-4 foliiferos axil- 
lares terminantes, bracteis bracteolisque linearibus s. lanceolato-linearibus mar- 
gine basali usque 5-glanduliferis 3-8 mm., pedunculis floriferis medio s. supra 
medium bibracleolatis gracilibus necnon pedicellis sursum incrassatis 6-8 mm. 
longis. Flores 1 !/s cm. diametro. Sepala lanceolata glandulas 8 crassas 3 mm. longas 
apice solutas recurvasqne 1-2 mm. superantia. Petala lutea, limbo obovato den- 
ticulato dorso carinato 5-6 mm., ungui crassiusculo 4-2 mm. longo. Stamina vix 
exserta, sepalis opposita alternis parum longiora, antheris semiglobosis. Styli 
stamina vix superantes, versus apicem angulo interno stigmatiferum incurvi. 
Samaræ nux ex ovata areola ventrali radiatim nervosa puberula, ala utraque late- 
ralis scissa in duas partes usque 14 cm. longas oblanceolatas s. spathulatas 
iterum excisas s. laceratas basique confluentes, interposito aculeo ipsas sæpius 
æquante, dorsalis illis brevior mæandriformi- excisa. Embryo Mascagniæ, coty- 
ledonibus basi attenuatis, notorrhizo-incurvis, altera alteram amplectente. 

In dumeto humido ad ripam fluminis Paraguay prope Concepcion, Sept., 
n. 7410 et 7410a. 


Tetrapterys Turnere Martius in sched. 
Apud Jussieu, Mon. in Arch. Mus. III, 546; Grisebach in Martii FI. 
bras. XII, ı. 86. 

Frutex 0,3-0,6 m., corolla lutea. Inter rupes denudatas in regione cursus supe- 
rioris fluminis Apa, Nov., n. 7788. — Frutex 1-1,5 m., corolla lutea. In silva 
aprica in regione Cursus superioris fluminis Apa, Dec., n. 8064. 

Tetrapterys helianthemifolia Griseb. 
In Warming, Symbolæ ad flor. Bras. centr. cogn., part. XXI, in Vid. 
Med. nat. For. Kjöbenhavn 1875, p. 144. 
Frutex 1-1,5 m., corolla lutea. Prope Concepcion ad marginem silvæ inter 
rupes, Sept., n. 7372. 
Tetrapterys mogorifolia Juss. 
In St.-Hil., Fl. Bras. mer. III, 41 et in Arch. Mus. III, 533; Grisebach 
in Martii Fl. bras. XI, ı, 81. 
Frutex 3-4 m. In colle Tobaty, Mart., n. 3987. 


Banisteria levifolia Juss. 
In St.-Hil. Flor. Bras. merid. III, 38; Gris. in Martii Flor. Bras. XII, ı, 
p- 48; Niedenzu in Ind. lect. Lyc. Hos. hiem. 1900 p. 43, n. 15. 
Var. 8 grala (Gris) Ndz. 
In Ind. lect. Lyc. Hos. hiem. 1900, 13; Banisteria grata Gris. in Martii 
Fl. bras. XII, ı, 49. 
Liana frulicosa 4-8 m., corolla incarnata. Ad marginem silvæ in regione 
cursus superioris fluminis Apa, Dec., n. 8218. 
Banisteria crotonifolia Juss. 
In St.-Hil., Fl. Bras. mer. III, 36 et Mon., in Arch. Mus. III, 401; 
Gris. in Martii Fl. bras. XII, 1, 51; Niedenzu in Ind. lect. Lyc. Hos. hiem. 
1900, p. 19, n. 25. 


Liana fruticosa 3-4 m. In colle Tobaty, Mart., n. 3986. — Liana fruticosa 
6-8 m. In colle prope Tobaty, Mart., n. 4028. — Suffrutex 0,8-1,2 m., corolla 
rosea. In regione collium « Cerros de Tobaty » Sept., n. 6452. — Frutex 2-3 m., 
corolla alba. In valle fluminis Y-aca inter rupes in colle Cerro Ascurra, Dec., 


(643) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 287 


n. 6682. — Frutex 1-2 m., corolla dilute rosea. In valle fluminis Y-aca inter 

rupes denudatas prope Chololo, Dec., n. 6726. — Frutex præcedenti similis, 

corolla alba. In valle fluminis Y-aca inter rupes prope Piribebuy, Dec., n. 6726a. 
Id. n. 1919 in Chod. PI. Hassler. I, p. 17 sub. Schwannia elegans Juss. 


Banisteria metallicolor Juss. 
in St.-Hil. Flor. Bras. merid. III, p. 46; Gris. in Martii Flor. bras. XII, 
1, p. 83; Niedenzu in Ind. lect. Lyc. Hos. hiem. 1900, p. 28, n. 38. 
Var. © falcata Ndz. 
Iu Ind. lect. Lyc. Hos. hiem. 1900, p. 28. 


Liana fruticosa 10-12 m., corolla roseo-miniata. In silva prope San Bernar- 
dino, Jan., n. 3774. — Liana fruticosa 6-10 m., corolla rosea. In silva prope 
Cordillera de Altos, Apr., n. 4089. — Liana fruticosa 8-10 m., corolla rosea. Ad 
marginem silvarum in regione cursus superioris fluminis Apa, Dec., n. 8317. — 
Re scandens 6-8 m,, corolla persicina. In dumetis prope Caaguazu, Febr., 
n. 9012... 

Id. n. 4292 in Chod. Pl. Hassl. I.. p. 16 sub B. argyrophylla Juss. 


Banisteria Hassleriana Chodat. 
In Pl. Hasslerian. 1, p. 16. 


Liana fruticosa 10-12 m., corolla aurea, petalo quinto coccineo. In silva prope 
Cordillera de Altos, Sept., n. 3274. — Liana fruticosa 1-2 m., corolla lutea. In 
dumeto prope Vaqueria Capibary, Sept., n. 2451. — Liana fruticosa 0,4-0,5 m., 
corolla aurea. Prope Ipe-hu, Oct., n. 5118. — Liana fruticosa 6-8 m, corolla 
lutea. In dumeto prope Concepcion, Aug. n. 7172. — Frutex volubilis 2-3 m., 
corolla lutea. In dumetis rupestribus prope Concepcion, Sept., n. 7355. — Liana 
fruticosa 10-12 m., corolla lutea. In dumeto prope Concepcion, Sept., n. 7470. 


Peixotoa cordistipula (Mart.) Juss. 
Banisteria cordistipula Mart. herb. Fl. Bras. 656; Peixotoa cordistipula 
Juss. Mon. in Arch. Mus. Ill, 431 ; Gris. in Mart. Fl. bras. XII, 1, 56. 


Suffrutex 0,8-1,2 m., corolla lutea. In dumeto, Cordillera de Altos., Jan., 
n. 2976. — Liana fruticosa 6-8 m., corolla lutea. In silva Bernal Cué, Apr., 
n. 4055. — Frutex 1-2 m., corolla lutea. In campo prope flumen Corrientes. 
Sept.: n. 4509. — Frutex 1-1,5 m., corolla lutea. In campo Ipé-hu. Oct., n. 5054, 
— Frutex 1-3 m.. corolla lutea. In campo prope flumen Capibary, Dec. n. 5927. 
— Suffrutex 1-1, m., corolla lutea. In campis montanis prope Chololo, in valle 
fluminis Y-aca, Dec., n. 6774. — Frutex, 0,8-1,2, corolla lutea. In altoplanitie 
sicca et arenosa, in regione cursus superioris fluminis Apa. Dec., n. 8166. — 
Frutex volubilis 3-4 m., corolla lutea. In dumeto in regione cursus superioris 
fluminis Apa, Dec., n. 81664. 


Heteropterys tomentosa Ad. Juss. 
In St.-Hil. Fl. Bras. mer. III, p. 31 et Arch. du Mus. d’hist. nat. III, 
p. 443, n. 11. Niedenzu in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 17, n. 23. — 
H. spectabilis Mart. ex Grisebach in Mart. Fl. bras. XII, ı, p. 60. 


Frutex 1,2 m. Corolla aurea. In rupestribus p. Cordillera de Altos, fl. Sept., 
n. 897. — Frutex 4-5 m. Corolla aurea. In silvis p. Pıribebuy, fr., Jan., 
D. 1767. — Frutex 1-2 m. Corolla lutea. In dumetis p. Cordillera de Altos, fl. 
Nov., n. 3480. — Frutex 2-3 m. Corolla flava. In dumetis p. Cordillera de 
Altos, fr. et fl. Apr., n. 4087. — Frutex 1-1,5 m. Corolla citrina. In dumeto 
Jpe-hu, Sierra de Maracayu, fl. Oct., n. 5948. — Frutex 1-1,5 m. Corolla lutea, 
inflorescentia aphylla. Inter rupes collium p. Tobaty, n. 6141. — Frutex 
1-2 m. Corolla lutea. In glareosis p. Valenzuela in valle fluminis Y-aca, fr. et fl. 


288 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (644) 


Dec., n. 6681. — Frutex 2-3 m. Corolla lutea. In rupestribus p. Valenzuela in 
valle fluminis Y-aca, fr. et fl. Febr., n. 7107. 


Var. > glabrata Ndz. 
In Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 17. 


Differt foliis adultis ramulisque mox glabratis. 
Frutex volubilis 3-4 m. Corolla lutea. In dumeto glareoso p. Concepcion, fl. 
(fructibus adjectis), Sept., n. 7306. 


Heteropterys anceps Ndz. 
Nova species in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 19, n. 27. 


Liana fruticosa 10-12 m. Corolla citrina; samara flavo-virens. In dumetis ad 
ripam fluminis Paraguay p. Concepcion, fr. et fl. Oct., n. 7588. 


Heleropterys syringifolia Griseb. 
In Linnæa XIII, p. 224, n. 11 et Mart. Fl. bras, XII, 1, p. 6%, n. 25. — 
Jussieu in Arch. du Mus. d’hist. nat. IV, p. 473, n. 64. — Niedenzu in 
Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 20, n. 28. 


Liana fruticosa 4-6 m. Corolla lutea, Ad marginem silvæ in regione cursus 
superioris fluminis Apa, fl. Febr., n. 8516. 

Var. y puberula Ndz. 

In Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 20. 
 Differt foliis lanceolato-oblongis apice obtuso apiculatis etiam adultis utrinque 
+ puberulis. 

Frutex 2-4 m. Corolla lutea. In dumeto p. Yeruti, fl. et fr. Dec., n. 5786. 
— Frutex 0,8-1 m. corolla lutea, samara purpurea, in campis pr. Caaguazu 
Mart., n. 9330. 

Var. à Pilgeri Ndz. 

In Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 20. 

Differt foliis usque 7 !/2 cm. longis et 5 cm. latis, glandulis 2 folii basi s. 

apici petioli affixis, pedunculis jam sub anthesi usque 5 mm. infra apicem 


bibracteolatis. 
Frutex 0,5-0,6 m. In campo Ycuä-ponà p. Concepeion, fr. Oct., n. 7714. 


Heleropterys hypericifolia Ad. Juss. 
In St.-Hil. Flor. Bras. merid. III, p. 24 et Arch. du Mus. d’hist. nat. III, 
p. 473, n. 65; — Gris. in Martii Flor. bras. XII, 1, p. 64, n. 23; — Niedenzu 
in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 21, n. 29; — Heteropteris amplexicaulis 
Morong in Mor. and Britton Plants coll. Parag. N. Y. Acad. Sc. VII. Dec. 
1892, p. 66; — Chod. in Pl. Hassl. I, p. 16; — H. sessilifolia Chod. non 
Juss., in Micheli Contr. Flor. Parag. V, p. 18. 


Suffrutex volubilis 2-4 m. Corolla aurea. In dumetis pr. San Bernardino fl. 
Oct., n. 1295. — Suffrutex volubilis 2-3 m. Corolla aurea. In dumetis p. Itacu- 
rubi, fl. (fructu adjecto) Dez., n. 1588. — Frutex volubilis 2-4 m. Corolla lutea. 
In silva p. Cordillera de Altos, fl. Jan., n. 2983. — Liana suffruticosa 2-4 m. 
Corolla lutea. In dumeto p. San Bernardino, fl. Oct., n. 3338. — Frutex volu- 
bilis 2-3 m. Corolla lutea. In dumeto p. Cordillera de Altos, fl. Apr., n. 4088. 
— Frutex volubilis 3-4 m. Corolla lutea. In dumeto collium p. Tobaty, fl. Sept., 
n. 6376. — Liana fruticosa 10-12 m. Corolla lutea. In dumetis glareosis pr. Con- 
cepcion, fl. et fr., Aug., n. 7228. — Liana fruticosa (similis 7228, differt foliis 
et floribus majoribus). In dumetis apicis p. Concepcion, fl. Aug., n. 7228a. — 


(645) R. CHODAT.ET E. HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 289 


Liana (similis 7228). Corolla lutea. In dumetis p. Concepcion, fl. Sept. 
n. 7228b. 


Frutex scandens 3-4 m. corolla lutea, ad margines silvarum ad ripam occiden- 


talem fluminis Paraguay (Chaco septentr.) flor. mens. Oct. Hassler n. 2364; leg. 
Rojas. 


Heteroptlerys angustifolia Griseb. 

In Linnæa XIII, p. 223, n. 10 et Mart. Fl. bras. XII, 1, p. 64, n. 24. — 
Jussieu in Arch. du Mus. d’hist. nat. III, p. 473, n. 63. — Niedenzu in 
Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 21, n. 30. — Heteropteris pseudoangusti- 

 folia Chod. p. p. quoad formas 3 et 4, in Micheli Contr. Flor. Parag. V, 
p. 18; et in Chod. PI. Hassl. I. p. 16. 


f. 1. lanceolata Ndz. I. c. 


Frutex 1-2 m. Corolla aurantiaco-cinnabarina. In uliginosis p. fl. Tapiraguay, 
fr. Aug., n. 4322. — Frutex 0,3-0,7 m. Corolla lutea. Inter rupes denudatas 
collium p. Tobaty, fl. et fr., Sept., n. 6350. — Frutex 1-2 m. Corolla lutea. Inter 
rupes in collibus in valle fluminis Y-aca, fl. Dec., n. 6713. — Frutex 1-1,5 m. 
Corolla lutea. Inter rupes aridas p. Valenzuela in valle fluminis Y-aca, fl. Jan., 
n. 7000. — Frutex 1-2 m. Corolla lutea;: samara rubra. In campis siceis in 
regione cursus superioris fluminis Apa, fl. et fr., Nov., n. 7868. — Frutex 1-2 m. 
Corolla lutea. (a 7868 differt foliis latioribus). In campis in regione cursus 
superioris fluminis Apa, fl. Nov., n. 7868 a. 

Frutex 1-2 m. corolla lutea ad margines silvarum Loma Clavel (Chaco 
septentr.) flor. Nov. Hassler n. 2615!) leg. Rojas. 


f. 2. sinuata Ndz. 1. c. 


Liana fruticosa 8-12 m. Corolla lutea. In dumeto in arenosis salsis p. Concep- 
cion, fl. Sept., n. 7484. 


Frutex 1-2 m. corolla lutea in dumetis Loma Clavel (Chaco septentr.) flor. 
Nov. Hassler. n. 2615 a! leg. Rojas. 
f. 3. typica Ndz. I. c. 


Frutex 0,5-1 m. Corolla lutea. In dumetis p. flumen Carimbatay, fl. Sept., 
n. 4564. — Frutex 3-4 m. Corolla lutea. Ad ripam rivuli p. Tobaty, fl. Sept., 
n. 6298. — Suffrutex 1-1,5 m. corolla lutea, samara purpurea, in rupestribus 
Cordillera de Altos, Dec., n. 2155. 


f. 4. angustissima Ndz. 1. c. 


Suffrutex 4-1,5 m. Corolla lutea In pascuis humidis pr. Caballero, fl. n. 1894 a 
fr. n. 189% b. — Frutex 1-1,5 m. Corolla flava, samara purpurea. In palude in 
regione cursus superioris fluminis Apa, fl. Nov., n. 7777. 


Suffrutex 0,8-1 m. corolla lutea, in campis salsis humidis Santa Elisa (Chaco 
septentr.) fl., Jan., Hassler n. 2722? leg. Rojas. 


Heteropterys paraguariensis Ndz.? 
In Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II p. 22 n. 31. 


1 Obs. Nri. ab auctore non visi (det. Hassler). 
2 Obs. En revisant la littérature des Malpighiacées paraguayennes, pour notre 


introduction statistique à cette famille nous avons pu constater qu’il existe deux 
synonymes : 


Heteropteris cultriformis Chod. in Mém. Soc. Phys. et Hist. nat. de Genève, 
tome XXXI, 2me partie, n. 3, Oct. 1892. Par une erreur d'impression les deux 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 4, 31 mars 1907. 19 


290 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (646) 


Liana fruticosa 8-10 m. Corolla lutea. In dumetis apricis p. Concepcion, fl. et 
fr. Sept., n. 7382. ‘ 
Heteropterys glabra Hook. et Arn. 
In Bot. mise., III, 457, — Ad. Jussieu in Arch. du Mus. d’hist. nat. II, 
p. 473, n. 62. — Grisebach in Plant. Lorentz. in Abhdlg. d. K. Ges. d. Wiss. 
zu Göltingen 19. Bd., p. 53, n. 143 et in Symbol. ad floram argentinam in 
Abhdig. Ak. Wiss. Gült, 2%. Bd., p. 66, n. 37%. — Niedenzu in Arb. bot. 
Inst. Lyc. Hos. II, p. 23, n. 32. 
Liana fruticosa 3-4 m. Corolla lutea. In dumeto humido p. Paraguari, fl. et fr. 
Dec., n. 6664. 
Heteropterys umbellata Ad. Juss. 
In St.-Hil. Fl. Bras. mer. III, p. 25, tab. 166 et Arch. du Mus. d’hist. nat. III, 
p. 472, n. 61. — Grisebach in Linnæa XIII, p. 222, n. 9 ei in Mart. Fl. 
bras. XII, 1, p. 63, n. 20. — Niedenzu in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, 
p. 24, n. 33. 
Frutex volubilis 6-8 m. Corolla lutea; samara purpurea. In dumetis glareosis 
p. Concepcion, fr. Oct., n. 7571. 
Heteropterys Hassleriana Ndz. 
In Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 25, n. 35. 
f. 1. amblyobasis Ndz.]. c. 


Frutex 4-2 m. Corolla lutea. Inter rupes collium in valle cursus superioris 
fluminis Y-aca, fl. Dec., n. 6825. 


f. 2. acrobasis Ndz. 1. c. 

Liana fruticosa 8-10 m. Corolla lutea. In silvis p. Bellavista in regione cursus 
superioris fluminis Apa, gemm. Nov., n. 8025. 
Heteropterys aceroides Griseb. 

In Linnæa XIII, p. 228, n. 16 et in Mart. Fl. bras. XII, 1, p. 63, n. 19. — 
Jussieu in Arch. du Mus. d’hist. nat. III, p. #74, n. 59. — Niedenzu in 
Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, p. 34, n. 49. 

f. I. Grisebachiana Ndz. 1. c. 
Subf. 1. elongata Ndz.1. c. 
a. Galyce eglanduloso. 


Liana fruticosa 5-8 m. Corolla lutea. In dumeto p. Piribebuy in valle fluminis 
Y-aca, fl. Dec., n. 6775. 


b. Calyce glandulifero. 


Liana fruticosa 6-8 m. Corolla lutea. In silva p. flumen Tapiraguay, fl. Dez., 
n. Ban: — Frutex scandens 2-4 m. corolla lutea, in dumetis p. Caaguazu, Mart., 
n. 9057. 


nos de Balansa de Paraguari et du Cerro Lambaré ont été désignés sous 2399 b 
tandis que Balansa n. 2399 b Paraguari, doit être 2399 a specimen sur lequel 
M. Niedenzu a fondé son H. parayuarrensis. 

Le second synonyme est le 

Heteropteris pirayuensis Morong in Morong and Britton : Plants collected in 
Paraguay in Ann, N. Y. Acad. Sc. VII, p. 66, Dec. 1892. 

Between Pirayu and Yaguaron Morong, n. 672, v.s. _Cuopar et HassLEr. 


(647) R. CHODAT ET E, HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 291 


Heteropterys argyrophϾa Ad. Juss. 
In Arch. du Mus. d’hist. nat. IH, p. 447, n. 17. — Grisebach in Mart. 
Flor. bras. XII, 1, p. 59, n. 6. — Niedenzu in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. II, 
p- 39, n. 55. 
f. 4. lanceolata Ndz. I. c. 


Liana fruticosa 6-8 m. corolla aurea. Ad margines silve pr. Sapucay, Dec., 
n. 1627. — Liana fruticosa 6-10 m. corolla ochracea. In dumetis pr. Itacurubi, 
Dec., n. 1700. — Liana fruticosa 10-12 m. Corolla aurea. In silva Cordillera de 
Altos, fl., Nov., n. 3514. — Liana fruticosa 6-8 m. Corolla lutea. In silva p. 
Paraguary, fl. Dec., n. 6559. 


f. 2. ovala Ndz. |. c. 


Liana fruticosa 4-6 m. Corolla lutea. In silva in Sierra Maracayu, fl. Nov., 
n. 5375. — Liana fruticosa 8-12 m. Corolla lutea. In silva arboribus depauperata 
p. Bellavista in regione cursus superioris fluminis Apa, fl. Nov., no 7958. 


Heteropterys anoptera Ad. Juss. 
“In Arch. du Mus. d’hist. nat. III, p. 459, n. 38. — Grisebach in Mari. 
Fl. bras. XII, 1, p. 70, n. 4%. — Niedenzu in Arb. Bot. Inst. Lyc. Hos. II, 
p- 48, n. 69. 
Var. « glandulifera Ndz. I. c. 
Subvar. I. ovata Ndz. I. c. 
f. 2. Stylis dorso apicis breviter uncinatrs l.c. 


Liana fruticosa 5-6 m. Corolla lutea. In dumetis p. Igatimi, fl. Sept., n. 4688. 
— Liana fruticosa 6-8 m. Corolla lutea. In dumetis p. Igatimi, fl. Oct., n. 4840. 
— Liana fruticosa 2-3 m. Corolla lutea. In dumeto p. Ipé-hu, Sierra de Mara- 
cayu, fl. Oct., n. 5043. — Liana fruticosa 6-8 m. Corolla flava. In silva p. Ipé-hu 
Sierra Maracayu, fl. Nov., n. 5302. 


Stigmatophyllon iatrophifolium Juss. 
In St.-Hil. Fl. Bras. mer. III, 54, tab. 170 et Arch. Mus. III, 359 ; — Gris. 
in Mart. Fl. bras. XII, ı, 36; — Niedenzu in Ind. leet. Lyc. Hos. per «st. 
1900, p. 21, n. 39. — Chod. in PI. Hassl. I, p. 16 sub Stigmaphyllo. 


Liana suffruticosa 6-8 m., corolla lutea. In dumeto Cordillera de Altos, Nov., 
n. 3901. — Suffrutex volubilis 2-4 m., corolla lutea. In valle fluminis Y-aca ad 
marginem silvæ prope Chololo, Jan., n. 6880. 


Stigmatophyllon Hasslerianum Ndz. n. sp. 


(Sect. Eurypterys subsect. Pseudocelum, transitum probans a subsectione 
Celocarpio in sectionem Brachypterygem). 

Suffrutex volubilis A-2-metralis incano-sericans, pilis + !/4 mm. longis, ramu- 
lis ancipitibus, ramis cylindraceis gracillimis vix 2 mm. diametro, internodiis 
usque À dm. longis. Folia e basi obliquo-cordata oblonga s. lanceolato-oblonga 
usque 9 cm. longa et 3 cm. lata, apice emarginala apiculataque, etiam adulta 
sericantia, pilis præcipue subtus persistentibus, nervis pinnatis subtus prominulis, 
margine paulo revoluto glandulis paucis evanescentibus ornata, chartacea; glan- 
dulis 2 patelliformibus nunc petioli subeylindracei (supra canaliculati) 4-4 5/4 cm. 
longi apici nunc nervo medio subtus basi s. supra basim impressis, stipulis glan- 
duliformibus Dichasia axillaria 3 umbellis 1-4-floris (media sessili) composita, 
rkachide ancipite 2-4 cm. longa apice bibracteata, pedunculis umbelliferis usque 
4 cm., floriferis + 1/2 cm., pedicellis apice incrassatis 5-7 mm., bracteis et 
umbelliferis et floriferis necnon bracteolis biglandulosis ovato-acutis 3 mm. 
resp. vix A mm. longis. Flores Eurypterygis. Samaræ intermediæ inter samaras 
subsectionis Cælocarpii. et Stigmatophylli ovati (Cav.) Ndz. : Pericarpium 


292 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (648) 


exscrescens in complura tubercula rotundata lateralia crassa attamen non exca- 
vata; ala valde reducta, semilanceolata e nuce radiatim nervosa usque 1 !/2 cm. 
alta et vix '/2 cm. lata, margine dorsali dentala; embryo Celocarpii. 

‘ Gran Chaco, in dumetis ad ripam occidentalem fluminis Paraguay, Chaco 
septentr., Jan., n. 2881. 


Janusia guaranitica (St.-Hil.) Juss. 

Gaudichaudia guaranitica St.-Hil. Pl. rem. Br. 152, tab. XIX B et Juss. 
in St.-Hil. Fl. Bras. mer. III, 65, tab. 174 A. — Janusia guaranitica Juss. 
Mon. in Arch. Mus. III, 60%, tab. XXI; — Gris, in Mart. Flor. bras. XII, 
1, 104. 

f. subglabrata Ndz. 

Foliis adultis utrinque demum subglabratis. 

Suffrutex volubilis 1,2-2 m., corolla lutea. In gampo prope fl. Carimbatay, 
Sept., n. 4577. — Frutex volubilis 1-2 m., corolla aurantiaca. Prope Concepcion 
in dumetis apricis in arenosis salsis, Sept., no 7433. 

Frutex volubilis 2-3 m. Orillas montes, Gran Chaco ad flum. Pilcomayo. 
Maj. Rojas, n. 132. 

f. sericans Ndz. 

Foliis adultis quoque utrinque pr@cipue subtus velutino-sericantibus. 

Suffrutex volubilis 4-3 m., resp. 0,5-0,8 m., corolla aurantiaca. In dumeto: 
San Bernardino, Nov., n. 3434 et Dec., n. 3558. — Suffrutex volubilis 4-2 m., 
corolla lutea. In dumetis prope San Estanislao, Aug., n. 4266. — Suffrutex 
volubilis 4-2 m., corolla lutea. In dumetis prope Igatimi, Sept., n. 4719. — Suf- 
frutex volubilis 1-1,5 m., corolla aurantiaca. In dumeto prope fl. Corrientes, 
Dec., n. 5860. — Suffrutex volubilis 1-1.5 m., corolla lutea. In dumetis prope 
Tobaty, Sept., n. 6299. — Suffrutex volubilis 2-3 m., corolla lutea. In dumeto 
collium prope Paraguary, Dec., n. 690%. — Frutex procumbens 0,3-0,5 m., 
corolla lutea. Inter rupes aridas in regione cursus superioris fluminis Apa, Nov., 
n. 779%. — Suffrutex 1-2 m., corolla aurantiaca. Gran Chaco, Santa Elisa, ad 
margines silvarum, Dec., n. 2681, leg. Rojas. 


Janusia iinearifolia (St.-Hil.) Juss. 
Gaudichaudia linearifolia St.-Hil. Pl. rem. Bras. 152 et Juss. in St.-Hil. 
Fl. Bras. mer. III, 65, tab. 174 B. — Janusia linearifolia Juss. Mon. in 
Arch. Mus. III, 603. — Camarea juncea Gris. in Mart. Fl. bras. XII, us 105. 


Herba 0,2-0,5 m. corolla lutea, in campo pr. San Estanislao, Aug., n. 4177. 
— Herba 0,3-0,8 m., corolla lutea. In campo Nandurucay, Sierra Maracayu, 
Oct., n. 4930. — Herba 0,3-0,8 m., corolla lutea. In campo prope fl. Carimbatay, 
Sept., n. 4581. — Suffrutex 0,3-0,4 m., corolla lutea. In campis prope 
Caaguazu, Mart., n. 9118. — Suffrutex 0.3-0,8 m. corolla aurantiaca. In campis 
siceis pr. Bellavista in regione cursus superioris fluminis Apa, Dec. n. 8275. 


Camarea lanata Chodat. 
In Micheli, Contrib. Flor. Parag. V, in Mém. soc. phys. et d’hist. nat. 
Genève XXXIJ, ır. 20. 
Suffrulex 0,2-0,%, m. corolla aurantiaca. In rupestribus collium pr. Paraguary,, 
Dec., n. 6918. 
Camarea affinis St.-Hil. | 
PI. remarq. 157; — Juss. in St-Hil. Flor. Bras. merid. II, p. 68; — Gris. 
in Marti Flor. bras. XIt, 1, p. 106. 
Suffrutex 0,2-0,5 m. In campo Ipé-hu, Nov., n. 5308. 


(649) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 295 


Camarea salicifolia Chodat. Ih 
. In Micheli, I, e. XXXI, nr. partie, p. 20, tab, 47. 


Suffrutex 0,1-0,3 m., corolla aurantiaca. In valle fluminis Y-aca, in campis prope 
Valenzuela, Jan., n. 7046. — Suffrutex 0,1-0,2 m., corolla lutea. In campis 
combustis prope Caaguazu, Mart., n. 9129. 


Camarea pulchella Gris. 
In Mart. Fl. bras. XII, 1. 105. — Gaudichaudia sericea St.-Hil. in Bull. 
phil. a. 1823, 132, et Pl. rem. 53; — Janusva sericea in Arch. mus. III, 604. 
Suffrutex 0,05-0,2 m., corolla aurantiaca. In campis prope Cordillera de Altos, 


Jan., n. 2953. — Sufirutex 0,05-0,25 m., corolla aurantiaca. In campis prope 
flumen Tapiraguay, Aug., n. 4296. — Suffrutex 0,1-0,2 m., corolla lutea. In 
arenosis prope Tobaty, Sept., n. 6267. — Frutex 0,1-0,2 m., corolla aurantiaca. 


Inter rupes aridas prope Concepcion, Aug., n. 7182. — Suffrutex 0,05-01 m., 
corolla aurantiaca. In campis combustis prope Caaguazu. Mart., n. 9092. 


Ptrlocheta elegans Ndz. n. sp. 


«Arbor 5 m.» alta, partibus novellis argenteo-sericantibus, ramulis hornotinis 
compressis, vetustioribus teretibus glabratis brunneis lenticellisque creberrimis 
scabris gracilibus 2-3 mm. diametro, internodiis !/3-3 cm. longis. Folia simul 
cum floribus acerescentia, juniora lanceolata acuta utrinque sericantia, adulta 
lanceolato-ovata ovatave usque à cm. longa et 2 !/2 cm. lata utrinque obtusa s. 
rotundata, supra demum subglabrata, chartacea eglandulosa, petiolo sericeo vix 
usque 4 mm. longo, stipulis nullis. Racemi in ramulis annotinis singuli ad 
axillas foliorum delapsorum usque 8-floriferi, rhachide vix usque 1 cm. longa, 
bracteis bracteolisque caducis brunnec-coriaceis cavis extus sericantibus caducis 
2-2 1/2 mm. longis, illis late ovatis, his oblongis, pedicellis sessilibus gracilibus 
4 1/2-1 5/4 cm. longis. Flores 1 1/2 cm. diametro. Sepala lanceolato-oblonga 
A mm. longa, leviter incurvo-erecta, exlus sericantia eglandulosa. Petala «flava » 
tenuia post anthesin reclinata, limbo ovato s.ovali 4 mm. longo, basi in unguem 
fere 2 mm. longum cuneata. Stamina stylique gracillimi longe ultra calycem 
exserli: antheræ ovales 1 mm. longæ, loculis parallelis; styli stamina 2-3 mm. 
superantia leviter curvati, anticus À mm. posticis brevior. Samaræ fabrica 
genuina, setis ramoso-pilosis (sicut pappus Leontodontinarum) : cotyledones notor- 
rhizo-replicatæ, altera alteram amplectente, radicula directa longiuscula (2 mm.). 

In dumetis apricis p. Concepcion. Sept n. 7278 a. 


Ptilochæta densiflora Ndz. n. sp. 


« Arbor 3-6 m. alta usque 0,05-0,2 m. diametro », partibus novellis lutescenti- 
velutinis, ramulis squarrosis subspinescentibus, novellis compressis, ramis tere- 
tibus demum glabratis rubiginosis s. demum canescentibus lenticellisque creber- 
rimis notatis, internodiis !/a-2 1/2 cm. longis. Folia novella post anthesin evoluta 
sericantia, adulta (quædam annotina anthesin exspectantia) e basi obtusa apice 
acuta lanceolata usque 5 !/2 cm. longa et 2 1/2 cm. lala, coriacea, utrinque 
tomento sulfureo velutina, supra levia, sublus nervo medio rubicundo promi- 
nenle nervisque primariis erebris inter se parallelis sub tomento prominulis, 
eglandulosa, petiolo 3-4 mm. longo tomentoso, stipulis nullis. Racemuli singuli 
s. (ramulo annotino ipsos gerente reducto) 2-5 fasciculati ad axillas foliorum 
delapsorum secundum ramos annotinos vel etiam vetustos dispositi 4-8-flori, 
rhachide vix usque 1/2 cm., pedicellis sessilibus 6-9 mm., bracteis latissime 
ovatis bracteolisque oblongis cavis coriaceis brunneis extus pilosis 2-4 mm. 
longis caducis. Flores À cm. diametro. Sepala ovata s. ovato-lanceolata 2 !/a- 
3 mm. longa incurvo-erecta extus sericantia eglandulosa. Petala «flava » tenuia 
post anthesin reclinata, limbo late ovali s. orbieulari Æ 3 1/2 mm. longo basi 
in unguem 4 mm. longum cunealo. Stamina paulo exserta. Styli sigmoidei 
stamina 2 mm. superantia. Samaræ non suppetunt. 

In silvis apricis rupestribus prope Concepcion, Aug., n, 7278. 


Cr 
% 


294 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze sÉR.). 1907 (650) 


Heladena australis Juss. 
In Arch. Mus. III, 348. — Bunchosia multiflora Hook. et Arn., in Bot. 
misc. III, 457. 


Frutex scandens 4-5 m., corolla lutea. In silvis campestribus prope Caaguazu, 
Sept., n. 9406. 


Heladena Hassleriana Ndz. n. sp. 


« Liana fruticosa 6-8 m.» alta, ramulis novellis pube albido-sericanti incano- 
viridescentibus mox glabratis teretibus gracilibus (vix ultra 4 !/sz mm. diametro), 
ramis vix usque 3 mm. diametro brunneo-canescentibus lenticellisque parvis. 
orbicularibus ereberrimis tuberculatis, internodiis 2-7 cm. longis. Folia e basi 
acuta ovato-lanceolata s. lanceolata apice acuta s. + longe acuminata usqne 
14 cm. longa et 4 !/2 cm. lata, novella vix sericea mox glabrata, marginis paulo 
revoluti parte basali interdum glandulis usque 5 evanidis instructa, nervis utrin- 
que — subtus magis, præsertim medio — prominulis reticulata, membranaceo- 
chartacea glauca, petiolo supra canaliculato gracili usque 1 cm. longo eglanduloso 
s. rarissime glandula unica instructo, stipulis 2 lateralibus acutissimis vix 
1 mm. longis brunneis tenui-membranaceis caducis. Racemi aphylli parce pube- 
ruli axillares, pedunculo 1-1 !/s cm. longo incluso vix ultra 4 dm. longi (folia 
dimidia vix æquantes, scilicet floribus tantum inferioribus evolutis), 8-20-flori, 
pedunculis apice s. paulo infra apicem bibracteolatis 2-4 mm., pedicellis sursum 
paulo incrassatis 5-6 mm., bracteis (infimis interdum folioliformibus usque 
®/a cm. longis, ceteris) lanceolato-linearibus dorsi basi callosis 4-2 mm., brac- 
teolis ovatis 1-1 1/2 mm. longis. Flores 4 1/2 cm. diametro. Sepala subrotundo- 
ovalia glandulas 8 ovales breviter stipitatas 1 !/2 mm. longas 2 mm. superantia 
extus sericea. Petala « citrina », limbo cochleariformi orbiculari breviter fim- 
briato exius sericeo à mm., quinti subplano longius fimbriato 4 mm., ungui 
reflexo (quinti directo) crassiusculo + 2 mm. longo. Stamina exserta, filamentis 
latiusculis basi connatis usque medium extus sericeis, antheris semiglobosis vel 
subglobosis 1 mm. longis, connectivo crassiusculo rubello apice pilifero. Ova- 
rium sericeum; styli parte inferiore sericei subdirecti apice a latere compressi et 
prorsum in gynixum, retrorsum subunciformi-producti. Fructus non suppetunt. 

In silva rupestri in regione cnrsus superioris fluminis Apa, Nov., n. 7837. 


Galphimia brasiliensis (L.) Juss. 

Thryallis brasiliensis L. Spec. pl. 55%. — Galphimia brasiliensis Juss. 
in St.-Hil., Fl. Bras. mer. III, 71, et in Arch. Mus. III, 322. — Galphimia 
brasiliensis Gris. in Martii Fl. bras. XI, 1, 28. — Galphimia australis 
Chodat, in Arch. sc. phys. et nat. Oct.-Nov. 1890, et in Micheli, Contr. 
Flor. Parag. V, in Mém. soc. phys. Genève XXXI, n1, 22. 

Var. « typica Ndz. 

Suffrutex 0,3-0,5 m., corolla facie superiore flava postea lutea, inferiore auran- 
tiaco-punicea. In campo ad flumen Corrientes, Sept., n. 4524. — Suffrutex 
0,3-0,5 m., corolla facie superiore lutea, inferiore coccinea. In campo prope Iga- 
timi, Dec., n. 5609. — Suffrutex 0,2-0,5 m., corolla facie superiore lutea, infe- 
riore rubra. In valle cursus superioris fluminis Y-aca, in campo prope Chololo, 
Dec., n. 6788. — Suffrutex 0,2 — 0,6 m., corolla lutea vel rubra. In vailefluminis 
Y-aca, in campo glareoso prope Valenzuela, Jan., n. 6948. — Fruticulus 


0,1-0,5 m., corolla lutea vel rubra. In campis altis prope Concepcion, Oct., 
n. 7572. 


Galphimia brasiliensis (L.) Juss. 
Var. y platyphylla (Chodat) Ndz. 
Galphimia platyphylla Chodat, in Arch. sc. phys. et nat. Oct.-Nov. 1890, 


EN EE à 


(651) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 295 


et in Micheli, Contr. Flor. Parag., in Mém. soc. phys. Genève XXXI, 11, 
p. 23 et tab. 50. 


Suffrutex 0,1-0,4 m., corolla aurantiaco-rubescenti. In campo Apepu ad 
flumen Tapiraguay. Aug., n. 4327. — Suffrutex 0,1-0,4 m., corolla aurantiaco- 
rubescenti. In arenösis prope flumen Capibary, Sept., n. 4393. — Suffrutex 
0,1-0,3 m., corolla flava. In campo Ipe-hu, Sierra Maracayu, Nov., n. 5298. — 
Suffrutex 0,6-0,7 m., corolla luteo-rubescenti. In campis glareosis prope Villa- 
rica, Jan., n. 8743. — Suffrutex 0,1-0,3 m., corolla lutea. In campıs combustis 
prope Caaguazu, Mart., no 9132. 


Bunchosia paraguariensis Ndz. n. sp. 
(Subg. Ciruela, sect. Xanthozeugma, ser. Homoiopetalum). 


Affinis B. lanceolaiæ Turez. «Frutex usque 4 m.» altus mox glabratus, ramulis 
ramisque gracilibus, illis jam novellis parce sericeis viridibus compressis, his 
terelibus incanis lenticellisque nonnullis notatis usque 3 mm. diametro, interno- 
diis !/a-7 cm. longis. Folia pro genere parva, e basi acuta s. obtusa oblonga s. 
lanceolato-oblonga apice obtusa s. rarius acutiuscula usque 1 dm. longa et 3 cm. 
lata, utrinque viridia, jam novella parce sericea permox glabrata, nervo medio 
subtus prominente, lateralibus utrinque paulo prominulis, subtus ornata glan- 
dulis orbicularibus 2 supra basim costæ mediæ et 0-6 juxta marginem impressis, 
petiolo gracili supra canaliculato 4-8 mm., stipulis 2 intrapeliolaribus ovatis vix 
1 mm. longis. Racemi multi- (usque 30-) flori plerique folia fulcientia superantes, 
pedunculo communi 1-2 1/2 cm., floriferis apice bibracteolatis À !/s-4 mm., 
pas 3-2 mm., bracteis triangulari-acutissimis basi dorsi callosis 2-2 !/2 mm. 

racteolis ovato-acutis basi dorsi glandula 4 (s. raro 2) crassissima orbiculari 

ornatis 4-1 3/s mm. longis. Sepala ovala glandulas 8 crassas ovales + 2 !/s mm. 
longas (additis interdum 1-2 parvis orbicularibus) 2 mm. superantia. Petala 
«flava s. flavo-virentia », limbo e basi cordata s. sagittata (s. raro obtusa) 
orbiculari cochleariformi denticulato 2-5 mm., quinti glanduloso-fimbriato 
3 1/2 mm., ungui in exterioribus (anticis) reflexo. in interioribus (posticis) + 
directo 2-3 mm. longo. Stamina stylique paulo exserti; antheræ semiglobosæ 
vix 1 mm. longæ. Ovarium sericeum biloculare, stylis longitrorsum connatis 
stigmate biocellato-capitato. Fructus non suppetunt. 

Suffrutex s. frutex 0,5-2 m., corolla flavo-virente. Prope Concepcion ad 
marginem dumetorum iu campo Y-cua-pona, Oct., n. 7669. — Frutex 2-4 m., 
corolla flava. Ad ripam rivi Trementina in regione cursus superioris fluminis 
Apa, Oct., n. 7697. 


Dicella nucifera Chodat. 
In Micheli, Contrib. Flor. Parag. V, in Mém. soc. phys. Genève XXXI, 
u, p. 22 et tab. 51 B. 
Form. I. ovatifolia Ndz. 


Liana caule fruticoso, corolla flavescente. In silva prope Paraguari, Jan., 
n. 484. — Jun., n. 3049. — Liana fruticosa 8-12 m., corolla lutea. In silva 
prope lacum Ypacaray, Nov., n. 3461. — Frutex scandens 6-8 m., corolla lutea. 
In dumetis prope Villarica, Jan., n. 8840. 


Form. II. lancifolia Ndz. 
Liana fruticosa 6-8 m., corolla eitrina. In valle fluminis Y-aca in silva prope 
Chololo, Jan., n. 6895. 
Byrsonima intermedia Juss. 
In St.-Hil. Fl. Bras. mer. III, 82 et Mon. p. 302; — Griseb. in Fl. 
bras. XII, 1, 8; — Niedenzu in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. I, p. 8, n. 9. 
f. 1. latifolia Gris. 1. c. 
Niedenzu 1. c. p. 8. 


296 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (652) 


Suffrutex 0,3-0,6 m., corolla lutea. In campo Nandurucay, Sierra Maracayu, 
Oct., n. 4924. — Frutex 2-3 m., corolla lutea. In dumeto, Sierra Maracayu, 
Nov., n. 5392. 


f. 2. vulgaris Ndz. 
lecp. 9% 

Suffrutex 0,3-0,5 m., corolla lutea. In campo Ipé-hu, Oct., n. 5022. — 
Suffrutex 0,3-0,6 m., corolla lutea. In campo prope fl. Carimbatay, Dec., n. 5813. 
— Frutex 1-2 m., corolla lutea. In campo in regione cursus superioris fluminis 
Apa, Febr., n. 8514. 

Byrsonima paulista Juss, 
In St.-Hil. Fl. Bras. mer. III, 85 et Mon., p. 302; —Griseb. in Fl. bras. XII, 
1, 21; — Niedenzu in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. I, p. 11, n. 13. 

Suffrutex 0,5-0.8, corolla lutea. In campo prope Arroyo Mocoy, Sierra Mara- 
cayu, Oct., n. 4909 
Byrsonima crassifolia (L.) H. B. K. 

Malpighia crassifolia L. Spec. Pl. 425; Byrsonima crassifolia Kunth in 
H. B. K. Nov. Gen. et Spec. Pl. V, 149; — Juss. Mon. 291 ; — Gris. in Martii 
Flor. Bras. XII, 1, p. 18; — Niedenzu in Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. I, p. 16, 
2) 
Var. « typica Ndz. 
Arb. bot. Inst. I, 1. ce. 

f. 1. Kunthiana Ndz. 1. c. 

Frutex 0,8-1 m., corolla lutea. In campis rupestribus in regione cursus supe- 
rioris fluminis Apa, Nov., n. 7926. 

Byrsonima crassa Ndz. 
In Arb. bot. Inst. Lyc. Hos. I, p. 30, n. 59. 

f, 3. paraguariensis Ndz. I. c. 

Suffrutex 0,3-0,5 m., corolla lutea. In campis prope Igatimi, Oct., n. 4828. 
— Suffrutex 0,3-0,5 m., corolla lutea. In campis Ipe-hu, Oct., n. 5053, 5055 et 
9118. — Suffrutex 0,3-0,6 m., corolla lutea. In campo prope flumen Capibary, 
Dec. n. 5902 et 5915. — Frutex 0,3-0,5 m., corolla aurantiaca, fructibus griseis. 
Inter rupes aridas in regione cursus superioris fluminis Apa, Oct., n. 7641. — 
Fruticulus 0,4-0,8 m., corolla lutea. In campis prope Caaguazu, Febr., n. 8967. 
Byrsonima coccolobifolia (Spr.) H. B. K. 

In Nov. gen. et sp. pl. V, 114; — Juss. Mon. 302; — Gris. in Mart. Fl. 
bras. XI, 1, 17; — Niedenzu in Arb. bot. Ins. Lyc. Hos. I, p. 39, n. 82. 


Arbor 4-6 m., 0,1-0,3 m. diam., corolla alba. In nemoribus Nandurucay, 
Sierra Maracayu, Oct,, n. 4914. — Arbor 2-4 m., 0,1-0,3 m. diam., corolla 
rosea. In nemoribus campestribus Ipe-hu, Sierra Maracayu, Oct., n. 5035. — 
Arbor 2-3 m., 0,05-0,1 m. diam., corolla rosea. In silva aprica in campo Ipe-hu, 
Oct., n. 5065. — Arbor 8-10 m., 0,3-0,5 m. diam., corolla dilute rosea. In 
campis, «Serrados» dictis in regione cursus superioris fluminis Apa, Nov., n. 7761. 


(A suivre.) 


EH — © #3 


SPECIES HEPATICARUM 


AUCTORE 


Franz STEPHANI 


210. Lophocolea columbica G. Syn. Hep., p. 155. 

Dioica major rigidula olivacea vel rufa in sicco brunnea laxe cæspi- 
tosa. Caulis ad 8 cm. longus validus fuscus parum ramosus. Folia caulina 
1,5 mm. longa, contigua subopposita recte patula plano-disticha vel 
leniter decurva late ovato-conica vel subrotunda, marginibus subæqua- 
liter leniterque arcuatis, antico nudo postico triciliato-dentato apice trun- 
cato vel subemarginato biciliato, ciliis ubique longissimis e lata basi 
abrupte attenuatis setiformibus recte vel curvatim patulis apicalibus 
divergentibus. Cellulæ apicales 36 X 45 y basales 45 X 72 y trigonis 
ubique magnis acutis. Amphigastria caulina magna basi utrinque connata 
normaliter quadrilaciniata, laciniis basalibus hastatim patulis, apicalibus 
similibus late divergentibus disco integro subquadrato laciniis ut in folio 
e [ata basi abrupte attenuatis longeque setaceis. Folia floralia intima 
caulinis multo majora, intima late ovata amphigastrio late connata, 
eircumeirca grosse irregulariterque lacinulata laciniis lanceolatis longe 
selaceis in margine antico minoribus spinulis interjectis. Amphig. florale 
intim. foliis suis parum brevius ambitu ovatum grosse 4 laciniatum, 
margine ubique pinnatim ciliatum. Perianthia in caule terminalia ad 
medium exserta ovato-oblonga inflato-triquetra ore angustato breviter 
trilobo, lobis late rotundatis grosse spinosis spinis subæqualibus duabus 
medianis multo validioribus. omnibus longe acuminatis setaceis. Capsula 
in pedicello breviusculo elliptica. Sporæ 15 y brunneæ dense minuteque 
papillatæ. Elateres 360 y attenuati spiris 2 teretibus laxe tortis. 
Andrecia in planta gracili terminalia, bracteis paucijugis confertis 

161 


298 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907  Lophocoleu. 


squarrose patulis apice 5 spinosis, lobulo antico brevi subquadrato 4-2 
spinoso. 

Hab. Andes quitenses (Jameson, Spruce, Wallis). 

211. Lophocolea Osculatiana De Notaris Acad. Tor. 1857, 
p. 223. 

Sterilis exigua rigidiuscula museis consociata et forsan forma juvenilis 
Lophocoleæ aliquæ valde aberrantis. Caulis ad 15 mm. longus simplex 
capillaceus fuscus debilis. Folia caulina 1.5 mm. longa contigua vel remo- 
tiuscula subrecte patula plano-disticha. subopposita vel alternantia, rec- 
tangularia apice trispinosa spinis e lala basi abruple setaceis divergen- 
tibus media vulgo validiore, marginibus ceterum strictis nudis vel postico 
spina solitaria minore aramato. Amphigastria utrinque coalita, utroque 
latere spinulam patulam basalem gerentia, apice ad °/« emarginato-bifida, 
laciniis subsetiformibus. 

Hab. Columbia flumen Napo (Osculati); Peruvia (Lechler). 

212. Lophocplea polychzta Spruce Edinb. Bot. Bot. Soc. 1885, 
p. 436. 

Dioica major robusta, rigida, badia, ad saxa humida late ei depresso 
cæspitosa. Caulis ad 6 cm. longus fuscus et durus validus parum ramosus. 
Folia caulina vix 2 mm. longa, opposita late imbricata recte a caule 
patula, plano-disticha late triangularia, margine anlico recto integerrimo, 
poslico vix arcualo 6-8 spinoso, apice quam basis quadruplo angustiore 
truncato bispinoso, spinis omnibus longis et angustis radialiter patenti- 
bus apicalibus vix majoribus sinubus sæpe recurvis. Cellulæ apicales 27 w 
trigonis magnis nodulosis, basales 36 X 5% y trigonis parvis aculis. 
Amphigastria magna, foliis minora reniformia utrinque folio proximo 
coalita circumeirca longe spinosa, spinis apicalibus recte patulis sinubus 
recurvis, lateralibus varie directis irregularibus, basalibus semper hastatis 
Folia floralia caulinis duplo longiora squarrose patula, eircumeirca 
spinosa, spinis recurvo-canaliculatis implexis. Amphig. floralia magna 
caulinis duplo majora, laciniis vel spinis canaliculatis tortis et implexis 
armala. Perianthia % mm. longa cyathiformia prismatica, ore truncato 
trilobato, lobis spinosis, alis cristisque externis sub 12, flexuoso-spinosis, 
perianthii faciem percurrentibus. 

Hab. Andes quitenses (Spruce). 

213. Lophocolea trapezoidea Mont. Ann. sc. nat. 1843, 
p. 251. 

Dioica major flaccida rufo-badia, in sicco subnigra, apicibus dilutioribus. 
Caulis ad 5 cm. longus parum ramosus, fuscus debilis sub flore gemi- 

162 


DK 


We à 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 209 


natim innovatus. Folia caulina 2,6 mm. longa opposita, adulta ad 3 mm. 
longa confertissima recte patula plano-distischa late triangulata, basi 
antica libera, postice amphigastrio late coalita, margine antico substricto 
nudo, postico leviter arcuato 4-5 ciliato, ciliis longis et longissimis recte 
patulis, apice quam basis fere quintuplo angustiore, emarginato-biciliato, 
cils maximis strictis divergentibus. Cellulæ apicales 36 y, basales duplo 
longiores, trigonis magnis acutis; cuticula minute granulata. Amphig. cau- 
lına magna, disco integro subquadrato utrinque biciliato apice truncato 
quadriciliato ciliis longis strictis porrectis. Folia floralia magna, intima fere 
5 mm. longa subrotunda, circumeirca spinoso-ciliata ciliis inferis brevibus 
versus apicem increscentibus, ipso apice grossis, e lata basi abrupte attenuata 
longe setiformibus. Amphig. florale intimum magnum reniforme similiter 
armaium. Perianthia campanulala grosse alata, alis superne sparsim 
ciliatis, ore breviter trilobato lobis rotundatis longissime spinoso- 
ciliatis. 

Hab. Guadeloupe (Perrottet, l'Herminier), Dominica (Elliott). 

214. Lophocolea Lindigiana G. Ann. sc. nat. 1864, p. 125. 

Dioica major rnfo-brunnea rigidula, corticola. Caulis ad 4 cm. longus. 
tenuis fuscus rigidus parum ramosus. Folia caulina 2 mm. longa imbri- 
cata, subrecte patula (angulo 80°) subplano-disticha vel leniter devexa, 
subopposita antice parum decurrentia, libera, postice amphigastrio utrinque 
- angusteque coadunata, ambitu ovalo-reclangulata, marginibus lateralibus 
subparallelis, antico nudo postico quadriciliato, ciliis oblique patulis 
strictis regulariter distributis æquimagnis, apice parum angustato trun- 
cato-biciliato, ciliis vix majoribus divergentibus. Cellulæ apicales 36 y, 
basales 36 X 54 u. Amphig. caulina sinuatim inserta utrinque bispinosa 
apice grosse bifida, laciniis lanceolatis late divergentibus caulem utrinque 
longe superanlibus. Folia floralia intima late rotundato-triangularia longe 
denseque hispida, laciniis apicalibus lanceolatis pinnatim-spinosis. Amphig. 
florale intimum magnum, basi cuneatim angustatum subnudum, ambitu 
subrotundo, ad medium sexfidum, laciniis lanceolatis pinnalim spinosis. 
Perianthia magna ad 5 mm. longa oplime campanulata, alis lacero- 
spinosis, ore truncato breviter trilobato, lobis regulariter spinosis, spinis 
anguslis subsetiformibus remotis æquilongis « Capsula globosa ; Elateres 
longi spiris duplicatis laxe torlis. Spore fuscæ granulosæ » (teste 
Gotische). 

Hab. Nova Granada 2700 m. (Lindig) Guiana in cacumine Montis 
Roraima (Quelch). 

215. Lophocolea granulosa G. Hepat. Mexic. p. 205. 

163 


300 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 Lophocolea. 


Sterilis minor brunneola apicibus flavidulis muscicola. Caulis ad 
25 mm. longus tenuis fuscus rigidus subsimplex. Folia caulina 4 mm. 
longa opposita recte patula 4 mm. longa plano-disticha, parum imbricata 
ovato-quadrata vix longiora quam lata margine antico substrieto nudo 
postico parum arcuato bispinoso apice vix angustiore late rolundato 
3-4 spinoso, omnibus spinis e lata basi abrupte attenuatis longius setaceis 
recle patulis. Cellulæ apicales 36 y trigonis magnis basales 36 X 45 u. 
trigonis parvis cuticula dense aspera. Amphigastria caulina foliis distincte 
coalita basi utrinque bidenticulata, ad basin fere bifida, laciniis anguste 
lanceolatis divergentibus apice longe setaceis. 

Hab. Mexico (Liebman) Peruvia (Lechler). 

216. Lophocolea thrausta Spruce. Edinb. Bot. Soc. Vol. 15, 
p. 437. 

Sterilis mediocris viridis flaccida muscis consociata. Caulis ad 3 cm. 
longus, fuscus debilis pauciramosus. Folia caulina vix 3 mm. longa 
opposila imbricata recte patula assurgenti-secunda, subplana ovato- 
oblonga vel ovato-triangularia, marginibus æqualiter leniterque arcuatis 
antico nudo poslico 3-spinoso, apice quam basis subtriplo angustiore 
oblique emarginato-bispinoso spinis ubique validis e lata basi abrupte 
atlenuatis apicalibus oblique porrectis. Cellulæ apicales 27 y trigonis 
magnis subnodulosis, basales 45 X 63 y. trigonis magnis acutis. Amphig. 
caulina magna foliis æquilata utrinque anguste connata ambitu reni- 
formia 6 spinosa spinis e lala basi longe attenuatis basi sæpe spinulis 
patulis armatis. 

Hab. Andes quitenses (Spruce). 

Die Blätter sind an normalen Pflanzen nicht kraus; das sind sie nur 
unter Moosen wachsend, die die Blattbildung behinderten. 

217. Lophocolea Perrottetii St. n. sp. typus in herb. Ste- 
phani. 

Monoica major valde robusta rufescens corticola. Caulis ad 3 cm. longus 
crassus rufus tenax pluriramosus. Folia caulina vix 3 mm. longa opposita 
imbricata subrecte patula ovato-oblonga apice quam basis 2-plo angustiore 
margine postico basi biciliato antico nudo, apice oblique truncato-biden- 
tato dentibus porrectis anteriore longiore acuminato. Cellulæ apicales 
36 y basales 36 X 54 y trigonis nullis. Amphigastria caulina maxima ad 
2 mm. longa imbricata subquadrata uno latere grosse coalita apice sub- 
truncato ad ‘/2 bifido laciniis magnis validis lanceolatis porreclis sinu 
denlato-ciliato. Folia floralia intima A mm. longa oblonga utrinque pluri- 
laciniala apice ad '/s inciso-bifida sinu acuto lobis anguste triangulatis 

164 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 301 


longe acuminatis hamatim patulis. Amphig. florale intimum vix 4 mm. 
longum, oblongo-rectangulare uno latere folio coalitum supra basin 
utrinque grosse unispinum apice ad '/s quadriläciniatum, laciniis porrec- 
tis externis lanceolatis internis bifidis. Perianthia magna profunde 
3 lobata, lobis paucilacinialis apice longe angusteque bifidis; alæ latius- 
culæ superne similiter laciniatæ. Andrecia in ramis terminalia bracteis 
pro plante magnitudine parvis squarrose recurvis, lobulo antico par vo 
cucullato exciso-unispino. 

Hab. Martinique (Perrottet). 

218. Lophocolea effusidens St. n. sp., herb. in typus Stephani. 

Dioica major flaccida tenera badia muscis consociata. Caulis ad 6 cm. 
longus tenuis fuscus et debilis multiramosus, ramis brevibus irregulariler 
distributis. Folia caulina 2,6 mm. longa parum imbricata apicibus liberis 
opposila subrecte patula plano-disticha breviter lingulata marginibus 
striclis nudis apice quam basis parum angustiore triangulata, angulis in 
dentem vel spinam validam abeuntibus, spinis breviter acuminatis ex 
ternis divergenlibus media porrecta. Cellulæ apicales 27 y basales 
36 X 54 y trigonis nullis. Amphigastria caulina majuscula utrinque 
coalita duplo latiora quam longa longa profunde sinuatim inserta sexci- 
liata, ciliis apicalibus late divergentibus basalibus hastatim recurvis. 
Andræcia terminalia bracteis minulis paucijugis basi semiamplexicaulibus 
saccatim ampliatis apice abrupte squarrosis concavis apice subintegerrimo 
lobulo antico haud definito. 

Hab. Peruvia, St. Gavan (Lechler) Costarica (Tonduz). 

219. Lophocolea quadridentata Spruce Torrey Botan. CI. 
1890, p. 137. 

Dioica magna et robusta luride purpurea prostrata rupicola. Caulis ad 
L cm. longus validus tenax subniger pauciramosus. Folia caulina dense 
imbricata opposita recte patula plano-disticha late lingulala 2,6 mm. 
longa 1,6 mm. lata subsymmetrica marginibus vix curvatis poslico 
superne remote bispinoso, apice truncato-rolundato similiter armate, 
spinis omnibus validis recte patulis æquidistantibus, sinubus substriclis: 
Cellulæ apicales 36 w basales 2-plo longiores trigonis magnis aculis. 
Amphig. caulina magna caule A-plo latiora, ambitu reniformia duplo 
latiora quam longa, profunde sinuatim inserta utrinque trispinosa spinis 
magnis anguslis divergentibus apicalibus sinu latissimo discretis. „Folia 
floralia caulinis similia validius spinosa. Amphig. florale pluri- 
lacinialum‘“. 

Hab. Bolivia (6000’ Rusby). 

165 


302 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SéR.). 1907  Lophocolea. 


220. Lophocolea spectabilis St. n. sp. typus in herb. Ste- 
phani. 

Sterilis magna et robusta olivacea in humo longe prostrata lateque 
expansa. Caulis ad 7 cm. longus simplex vel parum ramosus validissimus 
brunneus. Folia caulina 2,5 mm. longa conferta opposita basi antica 
decurrente subconnata subrecte patula plano-disticha sub 3 mm. longa 
vix angustiora ideoque subrotunda apice truncato-rotundata, margine 
postico recurvo 2-4 Spinoso, ceterum integerrima spinis validissimis 
angustis patulis. Cellulæ apicales 36 y basales 36 X 63 y trigonis parvis 
basi majusculis. Amphigastria magna utrinque foliis coalita ambitu sub- 
rotunda basi utrinque breviter spinosa apice profunde bifida lobis late 
triangulatis tenuicuspidatis. 

Hab. Basilia, Serra Ilatiaja (Dusén). 

221. Lophocolea tenerrima Spruce. Edinb. Bot. Soc. Vol. 15, 
p. 439. 

Dioica pusilla pallide-viridis cæspitosa terricola. Caulis ad 5 mm. longus 
basi pauciramosus, ramis sterilibus arcuatis radicantibus fertilibus brevis- 
simis erectis. Folia caulina 0,4 mm. longa alterna subimbricata ovato- 
quadrata vel rhombea, oblique patula, assurgenti-secunda, ad ‘2 fere 
biloba lobis acuminatis toto margine spinuloso vel lacinulato. Cellulæ 
apicales 27 y basales parum longiores trigonis nullis. Amphigastria 
caulina foliis 2-plo breviora caule subangustiora ligulata ad ‘/2 bifida 
laciniis subulatis porrectis. Folia floralia intima caulinis 3-plo majora 
subrotunda, cochleato-concava apice inæqualiter laciniata cetero margine 
denticulato. Amphig. florale intim. foliis suis brevius, lanceolato-ligula- 
tum ad ‘/2 bilobum, lobis porrectis acutis spinulosis. Perianthia (juvenilia) 
campanulata obtuse triquetra exalata ore trilobato lobis paucilaciniatis. 

Hab. Andes quitenses (Spruce). 

Es ist erstaunlich, dass der verehrte Autor eine solche völlig von 
Propagula-Bildung ergriffene Pflanze publiziert hat; was von der Zähne- 
lung des Blattes auf Rechnung des zerstörten Blattgewebes kommt, Kann 
natürlich niemand sagen. 


V. Africa. 


A. Integrifoliæ. 


222. Lophocolea concreta Mont. 
223. Lophocolea Rehmannii St. 
224. Lophocolea semiteres (L. et L.). 
225. Lophocolea devexa Mitten. 


166 


Lophocoleu. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 303 


B. Bidentes. 
a. Longifolie. 
226. Lophocolea longifolia St. 
227. Lophocolea Newtoni St. 
228. Lophocolea congoana St. 
229. Lophocolea opposita Mitten. 


b. Brevifolie. 
230. Lophocolea Staudtiana St. 
231. Lophocolea selacea St. 
232. Lephocolea Scott Elliottii St. n. sp. 
233. Lophocolea Molleri St. 
234. Lophocolea Macleana St. n. sp. 
235. Lophocolea Lepervanchei St. n. sp. 
236. Lophocolea longispica St. 
237. Lophocolea borbonica St. 
238. Lophocolea sylvestris G. 


c. Triangulifolie. 
239. Lophocolea hians St. n. sp. 
240. Lophocolea rubescens St. 
241. Lophocolea obscura St. n. sp. 
242. Lophocolea madagascariensis G. 
243. Lophocolea Dusenii St. n. sp. 


C. Heterophyllæ. 
24h. Lophocolea Cambouena St. n. sp. 
245. Lophocolea difformis Nees. 
246. Lophocolea inconspicua Mitt. 
247. Lophocolea subrotunda Mitten. 
248. Lophocolea humistrata (Taylor). 
D. Hirtifoliæ. 
249. Lophocolea spiniflora St. n. sp. 
250. Lophocolea Frappieri St. n. sp. 
251. Lophocolea muricata Nees vide p. 125. 
E. Longiciliæ. 
252. Lophocolea inflata St. 


F. Pluridentatæ. 
253. Lophocolea diversifolia @. 


222. Lophocolea concreta Mont. Ann. sc. nat. 1845, p. 356. 
Monoica hypogyna minor flaccida brunneola, corticola. Caulis ad 2 mm. 
longus parum ramosus tenuis flaccidus arcte repens. Folia caulina sub- 
167 


304 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907  Lophocoleu. 


opposita À mm. longa recte patula plano-disticha juniora adscendentia, 
late ovato-trigona apice rotundata vel retusula, semicircularia optime 
symmetrica vix decurrentia, amphigastrio anguste coalita integerrima. 
Cellulæ apicales 18 y. basales 18 X 27 y trigonis subnullis. Amphigastria 
caulina pro planta magna caule 3 plo latiora basi utrinque 1-2 spinosa, 
apice profunde emarginato-bifida, sinu late exciso lobis lanceolatis 
porrectis hic illic parvo denle armatis. Folia floralia intima caulinis vix 
majora obovata grosse irregulariterque dentata. Amphig. florale int. 
oblongum basi angustatum medio supero utrinque 3-4 spinoso apice ad 
1/2 bifido, laciniis porrectis rima angusta discretis e lata basi acuminatis 
grosse irregulariterque spinosis. Perianthia parum exserla obovato- 
obconica triquetra ore ad '/s trilobato lobis grosse subregulariter spinosis 
spina apicali longiore et validiore. Andræcia hypogyna bracteis ad 5 jugis 
confertis basi inflatis erectis subconduplicatis apice patulo integerrimo. 

Hab. Moscareignes (Grateloup, Gaudichaud) Madagascar (Hildebrandt). 

223. Lophocolea Rehmannii. St. Hedwigia 1892, p. 124. 

Monoica hypogyna minor pallide-virens, flaccida et tenerrima, terricola 
laxe cæspitosa. Caulis ad 15 mm. longus parum ramosus. Folia caulina 
0,8 mm. longa subopposita conferta recte patula, erecto-homomalla ovato- 
quadrata (adulta ovato triangulata) apice plus minus angustata retusa, 
antice breviter decurrentia. Cellulæ apicales 18 y. basales 18 X 27 uw tri- 
gonis parvis. Amphigastria caulina majuscula utrinque coalita, ambilu 
ovalo-rotundata medio utrinque parvo dente armata, apice ad ‘/2 lunatim 
emarginata, laciniis angustis acuminatis porrectis. Folia floralia conferta 
capitalim aggregala caulinis multo majora quadrijuga, monandra, ovala 
apice ad '/s inciso-bifida, rima angusta, lobis anguste triangulatis acutis, 
lobulo antico parvo inflato exciso 4 spinoso. Amphig. florale intimum 
magnum late coalitum late ovatum margine utrinque denticulatum, apice 
ad ‘/2 bifidum, lobis triangulatis acuminatis porrectis hic illic denticulo 
armalis, sinu angusto obtuso. Perianthia (juvenilia) profunde triloba, 
lobis grosse denseque laciniatis, laciniis apicalibus geminatis mullo 
majoribus. 

Hab. Africa australis, Molmontspruit (Rehmann). 

224. Lophocolea semiteres (L. L.) Mitten J. Linn. Soc. 16, p. 188. 

Syn. : Jung. semiteres Lehm. Linnæa 1829, p. 363. 

Chiloscyphus semiteres Syn. Hep., p. 190. 

Dioica mediocris flaccida olivacea terricola. Caulis ad 2 cm. longus 
debilis viridis parum ramosus. Folia caulina 1,5 mm. longa alterna imbri- 
cala oblique patula angulo 68° plano-disticha rhomboidea angulis rotun- 

168 


Lophocolea. FRANZ STEPHAN]. SPECIES HEPATICARUM. 305 


datis. Cellulæ apicales 18 y basales 27 X 36 y trigonis magnis aculis 
apice minoribus. Amphigastria caulina majuscula libera, fere ad basin 
bifida, laciniis lanceolatis acuminatis, basi utrinque unidenlata Folia 
floralia intima caulinis parum majora similia apice et margine poslico 
irregulariter repando-sublobulatis ipsa basi postica laciniis longis angus- 
tis palulis armata. Amphig. florale intimum late obovatum, apice breviter 
emarginato-bifidum, laciniis brevibus incurvis bası dente acutis. Perian- 
thia (juvenilia) profunde trilobata lobis maxime irregulariterque laceratis. 
Andrecia mediana bracleis 3-4 jugis quam folia caulina vix minoribus 
adscendentibus integerrimis lobulo antico parvo plicæformi. 

Hab. Africa australis. Katriver (Ecklon) Montagupass (Rehmann). 

225. Lophocolea devexa Mitten. J. Linn. Soc. 1864. 

Sterilis, major. Caulis elongalus parum ramosus. Folia caulina erecto- 
homomalla ovate vel ovalo-oblonga subfalcata (?) margine anlico sub- 
stricto integerrimo, postico arcuato basin versus 1-2 dentalo. Amphigas- 
iria caulina majuscula late ovata apice breviter bidentula, lateribus 
utrinque angulato-bidentulis. Cellulæ trigonis magnis incrassatæ. 

Hab. Africa. Insula San Thome. Kamerun. 

Der Autor schreibt von den Blättern « margine ventrali rectiusculo, 
dorsati arcuato » und nennt die ausgebreiteten Blätler devexa, was ich 
oben mit subfalcata bezeichnet habe — danach sind die Ausdrücke dorsal 
- und ventral wohl verwechselt? denn eine Blattstellung so wie beschrieben 
kommt bei keinen Lophocolea vor, sie stimmt auch nicht mit des Autors 
Schlussbemerkung überein, wonach diese Pflanze der L. trapezoidea sehr 
nahe stände; leider konnte ich die Pflanze nicht erhalten. 

226. Lophocolea longifolia St. Botan. Gaz. 1890, p. 288. 

Dioica minor pallida olivacea muscis consociata corticola. Caulis ad 
3 cm. longus tenuis fuscus parum ramosus. Folia caulina 1,2 mm. longa 
alterna oblique palula angulo 30° contigua vel parum imbricata, plano- 
disticha rectangulata duplo longiora quam lata apice inciso-biloba sinu 
recto aculo lobis late triangulatis obtusis vel aculis. Folia superiora 
angusle ligulata sublinearia similiter biloba, marginibus decurvis canali- 
culata. Cellulæ apicales 27 y basales 22 X 36 y trigonis parvis. Amphig. 
caulina parva caule parum latiora libera basi utrinque unidentata apice 
profunde excisa lobis angustis aculis. Folia floralia intima plus 2 mm. 
longa, oblonga, subtriplo longiora quam lata apice ad ‘/4 inciso-bifida, 
sinu acuto lobis triangulalis acutis integris inæqualibus. Amphig. florale 
intim. obovatum basi angustatum medio utrinque unidentato apice ad '/s 
inciso-bifido, lobis triangulatis longe acuminatis. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° 4, 31 mars 1907. 20 


CN AE RO AE CE TIME 


306 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 Lophocolea. 


Hab. Insula Bourbon (Rodriguez). 

297. Lophocolea Newtoni Si. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Monoica magna robusla fusco-olivacea in cortice dense depresso cæspi- 
tosa. Caulis ad 4 cm. longus validus fuscus tenax irregulariter paucira- 
mosus. Folia caulina 2 mm. longa opposita imbricata apicibus liberis 
recte patula plano disticha oblongo triangulata symmetrica marginibus 
strictis nudis apice quam basis duplo angustiore oblique truncato bispi- 
noso, spinis subæqualibus brevibus angustis divergentibus. Cellulæ 
apicales 27 y. basales 36 X 54 y trigonis nullis. Amphig. caulina majus- 
cula caule triplo laliora profunde sinuatim inserta utrinque longe x 
angusteque decurrentia foliisque coalita apice ad '/s quadrifida laciniis 
anguste lanceolatis superne setaceis divergentibus. Folia floralia int. 
caulinis simillima parum majora interdum hic illic dente parvo armata. 
Amphig. florale inlim. foliis flor. æquilatum duplo brevius ad ‘/2 quadri- 
fidum laciniis lanceolatis acuminatis recurvis integerrimis. Perianthia 
oblonga ore trilobato grosse laciniato laciniis apicalibus, lanceolatis quam 
reliquæ 2-plo angustioribus, alis latis irregulariter paucispinosis. Andræ- 
cia in ramis longe spicata bracteis parvis confertis squarrosis lobulo 
antico breviter saccato exciso-unidentato. 

Hab. Africa occ. Insula Principe. (Newton) Kamerun (Zenker). 

228. Lophocolea congoana St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Monoica minor flaccida tenera olivacea rupicola et corticola laxe cæspi- 
tosa. Caulis ad 15 mm. longus capillaceus ramulis floriferis multiramosus. 
Folia caulina 1,2 mm. longa alternanlia subrecte patula antice breviter 
decurrentia, adulta plano-disticha, juniora erecto-homomalla, in plano 
oblongo-ligulata basi amplissima, apice plus duplo angustiora emarginalo- 
bidenlata, dentibus triangulatis breviter acuminatis aculis porreclis. 
Cellulæ apicales 18 y basales 27 X 45 y trigonis subnullis. Amphig. 
caulina parva caule duplo latiora utrinque lalius coalita basi utrinque 
spinam gerentia apice latissime emarginata subtruncata, angulis in 
spinam magnam late divergentem mutalis. Folia floralia intima 1,7 mm. 
longa anguste rectangulata 4-plo longiora quam lata, margine poslico 
remote bispinoso apice oblique inciso-bifido, laciniis valde inæqualibus, 
postica late triangulata acuminata, antica triplo minore lanceolata. 
Amphig. florale intim. subrectangulare duplo longius quam latum ad 
‘/2 quadrifidum, laeiniis lanceolatis porrectis subæquimagnis. Perianthia 
in caule laterali perbrevi terminalia, oblongo-triquetra ore profunde 
trilobato, lobis grosse paucilacinialis, laciniis lanceolatis apice plus minus 
longe setaceis integerrimis, ala anlica angusta superne grosse denlata. 

170 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 307 


Andræcia in ramulis parvis terminalia spicala, bracteis ad 8 jugis remo- 
tiusculis alternantibus erectis apice recurvis inæqualiter bilobis, lobulo 
antico inflato emarginato-unidentato. 

Hab. Congo, Bolobo (Dewévre, Gillet) Usambara (Engler). 

229. Lophocolea opposita Mitt. Phil. Transact. 1879, p. 396/401. 

Dioica minor olivacea flaccida in corlice putrida dense c#spitosa. Caulis 
ad 2 cm. longus parum longeque ramosus validus fuscus. Folia caulina 
0,8 mm. longa opposita imbricata, subrecte patula angulo 80° disticha, 
marginibus decurvis valde concava, apice quam basis duplo angustiore 
plus minus profunde emarginato-bilobo, lobis triangulatis acutis porrectis 
vel curvalim conniventibus semper inæqualibus nunc anteriore nunc 
posteriore majore. Cellulæ apicales 18 X 27 y, basales 18 X 36 y trigonis 
nullis. Amphigastria caulina foliis late coalita caule subduplo latiora, 
sinualim inserta, latiora quam longa apice 4-fida vel bis bifida laciniis 
anguslis æquimagnis incurvis sinu mediano majore. Folia floralia intima 
caulinis parum longiora falcata oplima canaliculatim concava apice 
breviter bidentata dentibus validis incurvis acutis, ceterum circumeirca 
remote denticulata. Amphigastr. florale int. magnum foliis suis late coali- 
tum quadralo-rotundatum utrinque bispinosum apice ad ‘/s exciso- 
bifidum rima angusta lobis triangulatis breviter acuminatis conniventibus. 
Perianthia obconica ore profunde 3 lobato lobis grosse irregulariterque 
laciniatis, ale angustæ valide paucidentatæ. 

Hab. Insula Rodriguez (Balfour). 

230. Lophocolea Staudtiana St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Monoica major fusca flaccida in cortice late expansa. Caulis ad 3 cm. 
longus tenuis subniger, flaccidus pluriramosus. Folia caulina 2,5 mm. 
longa subopposita dense imbricata recte patula plano-disticha ovata 
asymmetrica margine antico substricto postico bene curvato apice quam 
basis duplo angustiore truncato-bidentato dentibus brevibus angustis 
leniter divergentibus. Cellulæ apicales 27 y basales 36 X 72 y. trigonis 
nullis. Folia floralia intima parva, vix 3 mm. longa anguste rectangulala 
quadruplo longiora quam lata remote longispina, spinis posticis sub 4, 
anticis 2 vel 3, apice ad '/ı emarginato-bifido, lobis porrectis inæqualibus 
anleriore late triangulato acuto, posteriore 3-plo angustiore vix breviore. 
Amphig. florale intimum 1,6 mm. longum basi leniter angustatum medio 
utrinque unispinum apice truncato 4 fido, laciniis externis validis, inter- 
nis longioribus apice bifidulis hic illic spina parva armatis. Perianthia 
profunde trilobata, lobis apice longe grosseque bifidis, marginibus cete- 
zum remote spinosis subpilosis. Andrecia in caule terminalia bracteis 

171 


308 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907  Lophocoleu. 


8 jugis parvis longius bidentulis, lobulo antico minimo cucullato exciso- 
unidentato. 

Hab. Kamerun (Staudt). 

231. Lophocolea setacea St. Hedwigia 1892, p. 125. 

Monoica major flaccida tenera subhyalina muscicola. Caulis ad 4 cm. 
longus parum ramosus in planta fertili multiramosus tenuis pallidus 
debilis. Folia caulina 2,5 mm. longa alternantia imbricata recte patula 
plano disticha antice parum decurrentia ovato-quadrala 1. e. apice quam 
basis parum angustiora lateribus parum arcuatis apice ipso truncato- 
emarginato, angulis longe laciniatis, laciniis abrupte angustatis setaceis 
porrectis vel divergentibus vel curvalim conniventibus. Cellulæ apicales 
36 y basales duplo longiores trigonis nullis. Amphig. caulina libera 
magna ad basin fere 4 laciniata, laciniis angustis longe setaceis mediis 
longioribus. Folia flor. intima caulinis vix majora ovato-oblonga ad "Js 
bifida laciniis triangulatis longe setaceis porrectis sinu obluso. Amphig. 
florale intim. foliis suis æquimagnum elliplicum ad ‘/2 bifidum, lacinns 
lanceolatis acuminatis conniventibus basi utrinque dente parvo armatum. 
Perianthia terminalia obovato-triquetra profunde triloba lobis valide 
dentatis apice grosse bifidis, laciniis lanceolalis porrectis integerrimis, 
alis nullis sed spinis parvis tantum notatis. Andrecia in ramulo parvo 
ventrali terminalia perianthio approximata longe spicata, bracteis ad 
10 jugis angustis longius bifidis squarrose patulis basi inflalis, lobulo 
anlico magno inflato apice exciso-unidentato. 

Hab. Africa australis, Clermont (Rehmann) Reunion (de l'Isle) Insula 
St. Paul (de l’Isle) (Novara Expedition). 

232. Lophocolea Scott Elliottii St. n. sp., typus in herb. 
Stephani. 

Monoica minor pallida flaccida rupicola laxe intricata. Caulis ad 15 mm, 
longus capillaceus pallidus parum ramosus. Folia caulina 2,5 mm. longa 
alternanlia parum imbricata subrecte palula plano-disticha late ovata 
subsymmetrica apice quam basis 3-plo angustiore ad -'/ı emarginato- 
bifido sinu lunato laciniis angustis cuspidatis porrectis. Cellulæ apicales 
27 X 36 u basales 27 X 45 y trigonis nullis. Amphig. caulina minula 
caule angustiora et appressa basi cuneata utrinque dente armata apice ad 
‘/; emarginato-bifida, laciniis setiformibus vix divergentibus. Folia 
floralia int. anguste oblonga, 4 mm. longa triplo angustiora, margine 
antico parva spina subapicali armalo apice ad '/s inciso-bifida, lobis 
inæqualibus cuspidatis. Amph. florale intimum anguste ligulatum, 3-plo 
longiore quam latum, apice ad '/s emarginato-bifidum laciniis triangulatis 

172 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 309 


abrupte angustatis longe tenuicuspidatis. Perianthia magna oblongo- 
triquetra ore breviter trilobato lobis dense inæqualiterque dentato- 
spinosis; ale nullæ. Andrœcia in ramulo subapicali perianthio approxi- 
mata optime spicata, spinulis interdum geminatis bracteis minutis apice 
squarrose palulis bifidulis, basi inflatis, lobulo antico cucullato emarginato 
unidentato. 

Hab. Africa in monte Runssoro (Scott Elliott). 

‘233. Lophocolea Molleri St. Engler, Bot. Jahrb., vol 8, p. 83. 

Dioica minor pallide viridis flaccida in cortice intricata. Caulis ad 2 cm. 
longus validus viridis irregulariter ramosus. Folia caulina 1,2 mm. longa 
alternantia contigua superiora parum imbricata oblique patula angulo 80° 
plano-disticha vel leniter adscendentia, juniora ereclo-homomalla, ovato- 
rectangulata, 2-plo longiora quam lata, margine postico magis arcuato, 
apice leniter angustata lunatim excisa angulis aculis. Cellulæ apicales 
27 y, basales 27 X 36 p trigonis nullis. Amphig. caulina parva cauli 
zquilata basi utrinque unidentata, apice ad */4 inciso-bifida, lobis anguste 
lanceolatis apice setaceis. Folia floralia int. caulinis multoties majora 
ovato-rotundala ad !/s inciso-biloba lobis late triangulatis acutis porrectis 
sinu obtuso. Amphig. florale int. foliis suis subæquimagnum ovatum 
profunde inciso-bifidum. Perianthia (juvenilia) ore profunde trilobato, 
lobis irregulariter spinosis et dentatis apice profunde bifidis, laciniis 
lanceolatis integerrimis obtusis. Andrecia terminalia bracteis ad 12 jugis 
squarrose patulis, labo antico parvo inflato exciso-unispinoso, spina longa 
hamata. 

Hab. Africa occ. Insula San Thome (Moller). 

234. Lophocolea Macleana St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Dioica mediocris pallida flaccida terricola dense intricatim cæspilosa. 
Caulis ad 2 cm. longus pallidus fragilis parum ramosus. Folia caulina 
1.8 mm. longa alterna imbricata, subrecte patula distiche explanata 
lenilerque decurva in plano ovata marginibus subæqualiter arcuatis apice 
quam basis 2-plo angustiore exciso-bilobato sinu subrecto obtuso lobis 
late triangulatis acutis subæquimagnis. Cellulæ apicales 27 w basales 
36 X 54 y. trigonis parvis vel nullis. Amphigastria caulina parva caulem 
vix superantia ad ‘/2 quadrifida laciniis externis spiniformibus internis 
2-plo longioribus divergentibus e lata basi abrupte attenuatis. Folia 
floralia intima 2,5 mm. longa ovalo-oblonga ad '/s biloba sinu acuto lobis 
triangulatis porrectis aculis integerrimis. Amphig. florale intimum foliis 
suis parum brevius obovato-obcuneatum ad '/s rima angusta bilobum 
lobis anguste triangulatis acutis extus dente basali valido armatis. 

173 


310 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907  Lophocolea. 


Perianthia profunde triloba, lobis grosse dentatis apice breviter bifidis 
breviterque acuminatis, alis subnullis. Andræcia mediana bracteis parvis 
12-jugis erectis apice decurvis lobulo antico magno inflato apice involuto. 

Hab. Africa australis, valde communis (Rehmann, Maclea). 

235. Lophocolea Lepervanchei St. n. sp., typus in herb. 
Stephani. 

Monoica mediocris dilute olivacea flaccida corticola. Caulis ad 25 mm. 
longus pro planta validus viridis debilis parum ramosus ramis 4 «© 
brevibus numerosis. Folia caulina vix 1 mm. longa imbricata subrecte 
patula subopposita, adulta plano-disticha, juniora erecto-homomalla, im 
plano late ovato-triangulata subsymmetrica, marginibus æqualiter arcualis- 
apice brevissimo quam basis 4-plo angustiore, levissime emarginato- 
bidentulo. Cellule apicales 27 w basales 36 y trigonis majusculis basi 
subnullis. Amphigastria caulina parva, caule parum latiora, foliis utrinque 
coalita profunde sinuatim inserta, basi utrinque unidentaia, apice late 
emarginato-bidentato, dentibus brevibus validis acutis. Folia floralie 
intima oblonga, duplo longiora quam lata ad 3 mm. longa, margine 
postico irregulariter denticulato, apice rotundato breviter emarginato- 
bilobo, lobis late triangulatis porrectis. Amphig. florale intim. foliis suis 
alte coalitum parvum subquadratum apice breviter emarginato-biden- 
tatum. Perianthia magna longe exserta angusla, ore breviter trilobato, 
lobis irregulariter grosse dentalis, ale latissim& similiter armatæ. 
Andræcia in ramulis parvis lateralibus, apice sæpe vegetativis bracteis ad 
8 jugis conferlis integerrimis, basi saccalim amplialis, lobulo antico haud 
definito. 

Hab. Reunion (Lepervanche), cum L. rubescente comparanda. 

236. Lophocolea longispica St. Soc. bot. Belg. 1892, p. 116. 

Dioica mediocris pallide-virens tenerrima, muscis consociata corticola. 
Caulis ad 4 cm. longus tenuis fuscus pluriramosus. Folia caulina 2'mm. 
longa alterna subrecte patula plano-disticha imbricata ovata apice ad '/s 
lunatim emarginata, lobis anguste triangulatis acutis porrectis. Cellulæ 
apicales 27 y basales parum longiores trigonis nullis. Amphigastria 
caulina parva caule vix latiora profunde quadrifida, laciniis parum diver- 
gentibus externis spiniformibus, internis anguste lanceolatis. Folia 
floralia intima 3 mm. longa, late ovala, ad '/s inciso biloba sinu obtuso 
lobis triangulatis aculis hic illic spinulosis. Amph. flor. intim. foliis floral. 
æquimagnum medio utrinque unispinosum, apice ad ‘2 bifidum rima 
angusla lobis triangulatis acutis porrectis. Perianthia maxima profunde 
triloba, lobis oblongis grosse spinosis apice profunde bifidis integerrimis. 

174 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 311 


Andræcia in planta gracillima longe spicala, bracteis ad 12 jugis squar- 
rose recurvis, lobulo antico parvo valde convexo exciso-unidentato 

Hab. : Madagascar (Campenon). 

Die Standortsangabe in der Hedwigia 1892 p. 210, beruht auf einem 
Irrthum. 

237. Lophocolea borbonica St. Botan. Gazette 1890 p. 287.. 

Dioica minor olivacea laxe depresso cæspitosa. Caulis ad 2 cm. longus 
validus vage multiramosus sub flore innovatus. Folia caulina per paria 
approximata inferiora minima plano-disticha cauli æquilata lunalim 
emarginala, superiora mullo majora 2,5 mm. longa, recte patula erecto- 
homomalla, ovata, ad '/s exciso-bifida, lobis triangulatis porrectis vulgo 
æquimagnis. Cellulæ apicales 27 u. basales 27 X 36 y trigonis majusculis 
marginales irregulariter papulosæ. Amphig. caulina majuscula caule 
duplo laliora patentissima, utrinque folio coalita, inferiora libera, ad 
medium emarginato-bifida laciniis lanceolatis divergentibus, basi cunealim 
angustata utrinque spina parva armala. Folia floralia caulinis similia 
majora perianthio appressa Amphigastrium florale intim. late ovalum 
ad '/ı emarginato-bifidum, lobis triangulatis acutis porrectis. Perianthia 
longe exserta oblongo-triqueira ad '/s trilobata lobis utrinque grosse 3 
vel 4 dentalis apice bifidis, lobis lanceolatis acutis porrectis integerrimis. 
Andıecia ignota. 

Hab. Insula Bourbon (Rodriguez). 

238. Lophocolea sylvestris G. Reliqu. Rutenbergii p. 345 

Caulis repens irregulariter ramosus. Folia parum imbricata ovato- 
quadrata bidentata sinu profunde-lunato. Amphigastria uno latere coalita 
bidentata utrinque dente laterali minore armala. Folia floralia caulinis 
vix diversa longiora acute bifida paucidentata. Perianthia triquetra exalata 
ore trilobo lobis laciniato-dentatis 

Hab. Madagascar (Rutenberg). 

Die Pflanze war im Herbar. des Autors nicht zu finden. 

239. Lophocolea hians St. n. sp., typus in herb. Slephani. 

Sterilis tenera pallida in cortice arcte repens. Caulis ad 3 mm. longus 
pallidus carnosus simplex vel pauciramosus, ramis longis divergentibus. 
Folia caulina 2,5 mm. longa per paria approximata, imbricata apicibus 
liberis, oblique patula angulo 67°, plano-disticha, late ovato-triangulata 
asymmelrica marginibus arcualis, anlico multo longiore, apice quam basis 
sexluplo angustiore, ad "/ exciso-bifido, lobis divergentibus valde inæqua- 
libus (anteriore duplo longiore) hianlibus ut in rostro aperto avium. 
Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 36 p Lrigonis nullis. Amphigastria 

175 


312 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me ser.). 1907  Lophocolea. 


magna caule quadruplo latiora utrinque foliis breviter coalita, ad ‘/2 qua- 
drifida, lobis divergentibus acuminalis, internis duplo longioribus. 

Hab. in monte Kilimandscharo, prope Kiboscho (Uhlig). 

240. Lophocolea rubescens St. Botan. Gazette 1890. Vol. 15, 
p. 288. 

Monoica mediocris flavo-virens apicibus rubescentibus, dense depresso- 
cæspitosa corticola. Caulis ad 4 cm. longus multiramosus tenuis fuscus et 
rigidus. Folia caulina opposita 1,6 mm. longa dense imbricata plano 
disticha oblique patula angulo 56° ovato-triangulata asymmelrica margine 
antico substricto postico leviter arcuato, apice quam basis triplo angus- 
tiore emarginato-bidentato, dentibus brevibus acutis. Cellulæ apicales 
27 y basales 45 y trigonis nullis. Amphigastria caulina caule duplo 
latiore utrinque late coalita sinuatim inserta utrinque dente parvo armata 
apice ad ?/s bifida sinu angusto obtuso laciniis triangulatis acuminatis 
porrectis. Folia floralia intima 2 mm. longa antice libera postice amphi- 
gastrio latissime coalita oblongo-rectangulata marginibus paucidenticu- 
latis apice lunatim emarginato-biloba, lobis brevibus validis acutis. 
Amphigastrium florale intim. subquadratum valide dentatum apice ad 
'/a bifidum lobis brevibus porrectis triangulatis acutis sinu sæpe dentato. 
Perianthia terminalia haud innovata obconico-triquetra apice ad "a 
triloba, lobis profunde emarginato-bifidis ceterum integerrimis alæ lamen 
sat late irregulariler grosse spinosæ. Andrecia in ramulis lateralibus 
terminalia, bracteis ad 5 jugis parvis squarrose recurvis, lobulo antico 
oblongo inflato apice angusto truncato. 


Hab. Insula Bourbon (Rodriguez). 
(Fortsetzung folgt.) 


— $ &—— 


Zwei neue Caragana-Ârten aus dem Himalaya 


VON 


Camillo Karl SCHNEIDER. Wien. 


Bei der Durchsicht der Gattung Caragana für Lieferung VI meines 
Illustrierten Handbuches der Laubholzkunde fand ich in dem mir güligst 
zur Verfügung gestellten Material des Herbier Barbey-Boissier zwei inte- 
ressante Formen, die mir neu scheinen. Jedenfalls kommt die eine davon 
mit den in Prain’s Uebersicht, im Jour. R. As. Soc. Bengal LXVI, II (1897) 


€. K. SCHNEIDER. ZWEI NEUE CARAGANA-ARTEN AUS DEM HIMALAYA 313 


p. 370, geführten Arten nicht überein, und die zweite stellt die dort von 
Prain mit C. arborescens identifizierte Form dar. 
Es sind also: 


Hs JA. Caragana Praini sp. nov.; typus in herb. Barbey-Boissier. 

Syn. GC. arborescens Prain, 1. c. p. 372, haud Lam. 

Frutex alta habitu ut videlur C. decorticantis ; ramuli juniores non vidi, 
vetustiores flavescentes epidermide griseo deciduo obtecti ; folia 4-7 juga, 
2,5-5 cm. longa; foliola satis parva, obovali-oblonga, apice subtruncata, 
mucronulata, cinereo-viridia, ulrinque sparse adpresse sericea, salis tenuia, 
sed firma, nervis lateralibus utrinque prominentibus, 8-12 mm. longa et 
4-6 mm. lata, brevissima peliolulata, utrinque @quomodo stomatophora ; 
petiolis rhachibusque deciduis pilosis; stipulæ breves spinescentes; flores 
ad 1-5 apice ramulorum brevissimorum lateralium orientes, c.2 cm. longi, 
flavi, pedunculi 4 pedicelli basi articulati subpubescentes 1,5-2.5 cm. 
longi: calyces tubulosi c. 12 mm. longi, fere glabri, breviter acuteque 
5-dentati, ciliati; ovaria glabra: legumina cylindrica, c. 4 cm. longa el 
5 mm. lata (ex Prain), cetera ut in Handbuch, Bd. Il. fig. 59 r-s? delineata. 

Afghanistan: Kurrum Valley, leg, Aitchison No 1219. 

Diese Art schliesst sich in der Blatttracht an mierophylla nahe an und 
besitzt wie diese auf beiden Blattseiten Stomata. Von decorticans Hemsl. 
(syn. Aitchisoni Prain) weicht sie vor allem in den am Ende nicht stumpf 
gespitzten. nicht elliptischen Blättchen ab. Man vergleiche ferner die 
Uebersicht im Handbuch! 


2. Caragana sukiensis sp. nov.; typus in herb. Barbey-Boissier ; 
frutex ut videtur habitu C. Gerardianæ ; ra mu li initio satis dense subfus- 
cato-pubescentes, deinde glabrescentes flavo-brunnescentesque, vetus- 
tiores decorticantes ; internodia vix À cm. longa ; folia 5-7 juga, ad 4 cm. 
longa : foliola lineari-lanceolata. utrinque acuta, apice satis mucronata, 
superne vix pilosa, subtus plusminus hirsuta et pilis longis sericeis ciliata, 
€. 8:2-2,5 mm. magna, nervis lateralibus subtus valde prominentibus, 
brevissime petiolulata ; petiolis rachibusque persistentibus spinescentibus 
c. 3 cm. longis hirsutulis, sed spinæ vetustiores glabræ ; stipulæ membra- 
naceæ satis late; flores siniguli, flavi (?) 2,3-2,5 cm. longi; pedicelli + 
peduneuli vix 5-6 mm. longi hirsutuli; calyces c. 15-16 mm. longi, tubu- 
losi, sparse hirsuti, dentibus satis longis acutis ciliatis instructi; ale auri- 
culs linearibus unguibus æquilongis instruct& (ut in C. jubata), ovaria 
pubescentia ; legumina glabrescentia, ut videtur tantum ad 15:3 mm. 
magna, cetera ut in Handbuch Bd. I. fig. 61 p-q° et 62 h delineata. 

Nord-West-Indien : Ganges Valley near Suki, 8000”, Ig.Duthie N°995, 
17.6. 1883. 

Diese Art schliesst sich eng an C. jubata aus Mittel- und O.-Sibirien etc. 
an. Vergleiche darüber das Handbuch. Ich war erst geneigt, sie mil Prain’s 
C. chumbrica. von der ich leider kein Exemplar sah, zu identifizieren, 
doch sagt Prain nichts über die auffallenden Flügelöhrchen und giebt 
ausserdem stechende Stipulæ und einen viel kürzeren Kelch an. Da nun 
seine Art zwischen Sikkim und Bhotan auftritt, scheint sie mir doch ver- 
schieden zu sein. 

Wien, Botan. Abteilung des Hofmuseum, 20. Januar 1907. 


_ =o— 


314 


UN LINUM NOUVEAU D'ANATOLIE 


PAR 


G. V. AZNAVOUR 


% 


Linum verruciferum Azn. nov. spec. e sect. III Syllinum 
Griseb em. Boiss. Fl. Orient. I, p. 849, $ 1. Flaviflora Boiss. (ibid.). 

Glabrum, glaucescens, basi suffrutescens, dense pulvinato-cæspitosum, 
pumilum, caudiculis valde ramosis, tortuosis, foliorum vetustorum reli- 
quiis efibrillosis subsquamatis, fasciculos foliorum ramosque numerosos, 
brevissimos, strictos, superne acute angulatos, crebre folialos, apice 
unifloros edentibus; stipulis nullis; foliis firmulis, subtus elevatim uni- 
nervis. albo-marginatis, præter infima interdum eglandulosa, apice obluso 
glandulis brunneis paucis (subternis), sessilibus, in verrucam arcuatam 
aut sæpius capitatim contractam confluentibus, rarius (in foliis inferio- 
ribus) discretis, terminatis ; fasciculorum sterilium (?) rameisque inferio- 
ribus minutis, obovato-oblongis vel ellipticis; cæteris sensim elongatis, 
oblongo-linearibus aut sublanceolatis, antice canaliculatis, palulis, mar- 
gine papillari-ciliatis, prætereaque (superioribus) remote et irregulariter 
fimbriatis, fimbriis inæqualibus sæpe brunnescentibus; floribus subsessi- 
libus, foliis supremis involucratis; sepalis lanceolatis, uninerviis, subtus 
costa albida scabrida prominente subalalis, margine hyalino breviter 
fimbriatis, apice capitatim verrucosis, strictis, dimidia corolla subbrevio- 
ribus. defloratis erectis; petalis intense luteis elliptico-obovalis; filamentis 
alte (fere ad '/s) connatis ; antheris oblongis, tenuiter mucronulatis; stig- 
malibus linearj-clavalis; capsula..... £. 

Hab. — Montagnes, aux environs de Konia (Icunium), où cette plante 
fut découverte, en juin 1906, par le R. P. Gaudens. 

Rameaux florifères longs de 1-2 cm. Feuilles inférieur es et celles des 
fascicules longues de 2 à 3 mm., larges de 1-1 ‘/2 mm.; les supérieures de 
à à 6 mm. de long. Sépales longs de 6 à 7 mm. Pétales de 12 à 15 mm. de 
long, de 4 à 5 mm. de large. Capsule..... 

Voisin du L. aretioides Boiss., — seule espèce orientale connue 
jusqu'ici du groupe « Flaviflora » à feuilles dépourvues de glandes stipuli- 
formes (Boiss. loc. cit., p. 857), — dont il diffère par les fleurs plus 
grandes; les feuilles planes ou canaliculées (non sétacées-triquètres); 
les inférieures obovales; les supérieures progressivement allongees et rétré- 
cies vers leur sommet (non dilatées-spatulées), ciliées el, en même temps, 
un peu fimbriées, terminées, ainsi que les sépales, par quelques glandes 
sessiles, brumätres, presque toujours confluentes entre elles en un corps 
plus ou moins épais, verruciforme, souvent contracté en tête. 

Par ce dernier caractère, il se distingue nettement de toules les 
espèces affines. 

Plante éminemment curieuse, décrite d’après deux petits morceaux 
d'échantillons florifères, et dont il serait intéressant de compléter plus 
tard l’etude. 

Constantinople, le 2 mars 1907. 


315 


NOTES FLORISTIQUES TESSINOISES 


PAR 


P. CHENEVARD 


Aquilegia vulgaris L. var. Salvatoriana m., var. nov. 

Au S. Salvatore pres Lugano on trouve assez abondamment une 
forme très réduite et grêle d’Aquilegia qui a été prise par les anciens 
auteurs (Comolli, Gaudin, Moritzi) pour l'A. pyrenaica DC. ou l'A. 
Einseleana F. Schultz. Ses petites dimensions lui donnent en effet le 
facies de ces deux espèces, mais elle s’en distingue pourtant par son 
éperon floral recourbé qui la fait rentrer dans le groupe de l’A. vulgaris. 
En outre ses fleurs sont d’un brun violacé comme celles de la var. 
atroviolacea Avé Lall. alors que celles des A. pyrenaica et Einseleana 
sont bleu clair. 

Elle se sépare aussi de l’A. vulgaris L. var. Ebneri Zimm. par la 
couleur de ses fleurs et par ses feuilles glabres. 

M. le D’ Pampanini, qui fait une étude spéciale de ce genre, m'écrit 
qu'il ne l’a retrouvée dans aucun des herbiers qu’il a consultés, ni vue 
citée quelque part. 

De mon côté, ne trouvant pas d’intermediaires avec le type, la cons- 
tance de cette forme m'incline à croire qu'il s’agit d’une petite race 
locale et fixe ; c’est à ce titre que je la propose comme variété. 


Dans mes précédentes « Contributions » j’ai noté une forme micro- 
phylle de Cratægus qui est beaucoup plus abondante que le type dans 
le Tessin méridional. De nouvelles recherches m'ont fait constater 
qu'elle s’y rencontre sous deux variétés. L’une : 

Cratægus monogyna Jacq. var. typica Beck. subv. lacınıata Dipp. f. 
microphylla. Alpe de Melano, au Generoso ; S. Salvatore, à Ciona ; sous 
Tenero. L’autre : 

Cratægus monogyna Jacq. var. heterophylla Wenzig in Asch. et Gr. 
s. n. Mespilus. Rochers sur Intragna. 


Achillea nobilis > setacea ? Locarno, au Saleggio. 

Plante de 60 em. de haut. Tiges raides émettant à partir du tiers de 
sa hauteur des rameaux étalés dressés à angles de 50°, les plus infé- 
rieurs longs de 20 cm., les supérieurs de 6 à 12 cm., et formant un 
corymbe de 25 cm. de diamètre. Tiges et rameaux couverts de poils 
courts et dressés. 

Capitules de grosseurs variables selon les rameaux qui les portent ; 


316 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 
9 


les uns petits comme ceux de l’A. setacea K., les autres de grosseur 
moyenne comme dans l’A. nobilis L. 

Feuilles bipennatiséquées, étroitement lancéolées, longues de 3 em. 
au maximum et étroites (6-8 mm.) à segments un peu rigides ; rachis 
non ailé. 

Cette plante a la plus grande ressemblance avec certains exemplaires 
d’A. nobilis X setacea du Valais récoltés inter parentes par F. O. Wolf 
et Favrat. 

L’A. setacea K. est abondant au Saleggio, mais l’A. nobilis I: 
quoiqu’indique dans le Tessin méridional, n’y a pas encore été signalé. 
Donc à rechercher de nouveau. 


Senecio barbareæfolius Krocker. 

Très fréquent au Tessin, il se trouve abondamment dans le Locar- 
nais et dans la plaine de Magadino où il atteint parfois de grandes 
dimensions. L’an dernier j’en récoltais un pied d’un mètre de haut ; sa 
tige rameuse dès la base ne porte pas moins de 136 capitules. 

Toutes {es localités indiquées par Franzoni pour le $. aquaticus 
Huds. s'appliquent à l’espèce ci-dessus. La plante d'Hudson a des capi- 
tules plus gros, des fleurs ligulées plus grandes et des rameaux dressés 
(dans le $. barbareafolius ils sont étalés-dressés). 


Centaurea nervosa Willd. f. angustifolia m. f. nov. 

Au Pizzo Ruscada qui s'élève entre les Centovalli et le val Onsernone, 
on trouve assez abondamment à l'altitude de 1300 à 1500 m. une 
curieuse forme à feuilles profondément pinnatifides à limbe très étroit 
(3-6 mm.) qui se distingue encore par les appendices plumeux des 
folioles involucrales qui le plus souvent restent dressés (non rabattus 
sur eux-mêmes comme dans le type) et sont de couleur brune jaunâtre 
très claire ; parfois ces appendices sont assez clairsemés pour laisser 
apparaître le limbe des folioles ; ce dernier caractère rapprocherait 
cette forme du C. rhætica Moritzi qu'on rencontre quelquefois dans le 
Luganais. C’est donc peut-être une forme de transition. 

Une forme naine à tige de 6 à 9 em. seulement, à feuilles encore plus 
étroites (rachis de 2 à 3 mm.) végète sur les rochers du Pizzo Ruscada 
à env. 300 m. plus haut. 


Leontodon hispidus L. var. angustissimus m. var. nov. 

Au Pizzo Ruscada, val Centovalli, 1200-1400 m. Racine tronquée, 
pédoncules de 20-25 em. grêles, parsemés de poils étoilés peu abondants 
et portant une ou deux écailles au sommet, lequel est très peu ou pas 
du tout renflé. Feuilles très étroites (rachis de 2 à 3 mm.), longues de 
6 à 9 cm., fortement dentées et abondamment chargées de poils raides 
et étoilés comme dans la var. pseudocrispus Sch. bip. dont elle se sépare 
par ses feuilles non pinnatifides et nullement crispées ainsi que par ses 
pedoncules plus grêles. Capitules obconiques en forme de V. 

Cette variété se rapproche par le port et par l’indument du ZL. tenui- 
florus Rehb. mais ne porte pas comme celui-ci d’ecailles le long des 
pedoneules. 


Crepis vesicaria L. Au bord d’une prairie naturelle dans le val 
Maggia. 


317 


NOTES FLORISTIQUES. 


CHENEVARD. 


P. 


Ye nage: 


À INES 
a EEESIRE TEN 
STERNE sm 


NS 


WU. 


CHEN. 


LEONTODON HISPIDUS L, var angusttssirm 


ÿ: 


318 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sék.). 1907 


Cette plante, dont sur le moment la valeur n’avait pas été entrevue, 
n’a été récoltée qu’en un seul exemplaire et sans qu’on se soit assuré de 
sa dispersion. 

La station où elle se trouvait paraît exclure l’idée qu’elle y soit 
adventice ; cependant de nouvelles recherches seront nécessaires pour 
être fixé sur ce point important. 

Cette espèce est méditerranéenne ; elle est indiquée aux Baléares, à 
Marseille et de la ne reparaitrait plus que dans l'Italie méridionale et 


la Sicile ; par contre, elle serait abondante sur les côtes de Dalmatie et \ 


de Croatie. Sa préeence au Tessin viendrait alors corroborer l’opinion 
de Christ (Flore de la Suisse et ses origines) qui admet que les plaines 
de la Lombardie, trop froides et trop humides, ont été une barrière 
infranchissable pour l'immigration au Tessin des espèces méditerra- 
néennes et que celles qui s’y trouvent sont venues de l’Adriatique en 
suivant le pied des Alpes. 

De toutes façons, si cette espèce se trouve à demeure dans le val 
Maggia elle y remplacerait une congénère avec laquelle elle a la pfus 
grande affinité, le Crepis taraxacifohia Thuill. qui manque complete- 
ment au Tessin. 


Picris hieracroides L. var. subalpina Arv.-Touv. et Chen. 

Dans la 5”° suite de mes Contributions à la Flore du Tessin (Ann. 
Conserv. bot. Genève 1906, p. 48), je donnais la description de cette 
variété qui est fréquente dans les Alpes tessinoises. 

M. Arvet-Touvet, à l'examen de qui je l’avais soumise, la nommait 
var. alpestris Arv.-Touv. et Chen. en oubliant qu’il avait déjà décrit une 
variété sous ce nom-là dans J. Briquet, Nouv. Notes florist. sur les Alpes 
Léman. en 1899. Je substituai done, d’accord avec lui, le nom de sub- 
alpina à celui d’alpestris pour la plante du Tessin, ces deux formes me 
paraissant offrir des différences entr’elles d’après leur description. 

Après une comparaison de mes récoltes avec les échantillons authen- 
tiques de l’herbier J. Briquet, je ne peux plus voir entre ces deux 
variétés que des différences quantitatives relativement à leur indument. 
Le seul caractère qui pourrait les séparer serait dans le fait que la 
plante des Alpes Lémaniennes se rapproche plus du type par un plus 
grand nombre de poils rudes qui couvrent ses tiges et ses feuilles ; or, 
cette différence s'explique par le climat de Savoie qui est beaucoup plus 
sec que celui du Tessin. A part cela, leurs longues tiges portant des 
rameaux dressés (non étalés comme dans la var. umbellata Nees.) à 
partir du tiers ou de la moitié de leur hauteur, leurs ligules jaunes non 
pourprées au dehors, leurs longues feuilles basilaires (jusqu’à 25 cm.) 
larges de 3 à 4 cm., les caulinaires étant largement amplexicaules, tous 
ces caractères qui leur sont communs en font bien une seule et même 
variété qu’il convient de nommer : alpestris Arv.-Touv. et Brig. 


Myosotis palustris L. var. elatior (Opiz) Beck. 
Cette variété de grande taille et tout à fait glabre se trouve dans les 
prairies humides au-dessous de Cugnasco, non loin de Bellinzona. 


Origanum vulgare L. var. semiglaucum Boiss. ex Briquet Lab. Alp. 
Marit. p. 454 (ann. 1895) = ©. semiglaucum Boiss. et Reut. ined. 
Rochers ombragés au-dessus de la Madonna del Sasso, à Locarno. 


P. CHENEVARD. NOTES FLORISTIQUES. 319 


LEONTODON HISPIDUS L.. subsp alpicola CHEN. 
: [voir BULL. HERB BOISS (908): 368] 
À._£ sudintegrifolia CHEN. (glabre). 
B.-S. runcinala CHEN. : 1 3spect general (réduit) 
2, feuille (grandeur naturel) . 


320 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Zme séR.). 1907 


« Cette variété n’a été trouvée jusqu’à present que dans les Alpes 
Maritimes et en Corse où elle caractérise la région des oliviers. Sa 
découverte au Tessin remonte à l’année 1796. Il en existe. en effet, un 
échantillon typique à l’herbier Delessert avec cette note de Haller fils : 
Oliveta Luganensia, 1796 (D° J. Briquet in shed.) ». 


Urtica dioica L. var. elegans Chen. \ 

Cette forme très caractéristique que j'avais trouvée aux abords de la 
gare de Locarno, puis l’année suivente dans le val Bavona, se rencontre 
assez fréquemment dans le Locarnais. Je viens de la récolter près de 
Coglio dans le val Maggia et à Cerentino (alt. e. 1000 m.) dans la vallée 
de Campo Maggia. 


X Verbascum Hayekii m., hyb. nov. = V. Chaixzüu X Thapsus. 
Locarno, terrains incultes près de la gare et grève du lac Majeur à 
Muralto. 

La présence du Verbascum Chaixt Vill. au Tessin devait amener la 
découverte de quelque hybride dont ce genre montre de si nombreux 
cas. Ne trouvant aucune indication dans la littérature, ni matériaux de 
comparaison, la détermination de quelques échantillons récoltés dans la 
partie méridionale du canton m'avait embarrassé. 

M. le D: v. Hayek ayant bien voulu les étudier, je me fais un plaisir de 
lui dédier cet hybride. 

Tige robuste, très rameuse ; Feuilles + tomenteuses en dessous et 
simplement velues sur la face supérieure. Rameaux très nombreux, 
ascendants. Fleurs petites, disposées en glomérules rapprochés ou un 
peu interrompus. Calice tomenteux. Corolle jaune, petite, plane. Eta- 
mine à filets couverts de poils en partie violets. 

Cette plante a le port et les feuilles du V. Thapsus, mais ses rameaux 
ascendants (non dressés comme dans V.#igrum, var. parisiense Thuill.), 
ses fleurs petites à anthères en partie violettes, indiquent clairement sa 
parenté avec le V. Chaixu Vill. 

Verbascum Chaixu X pulverulentum ? Locarno, terrains vagues. 

Verbascum Chaizn X phlomoides ? Vallée de Maggio. 

Ces deux derniers devront être étudiés ultérieurement. 


Co 
10 
ES 


CONTRIBUTIONS 


A LA 


EHEORE DU FTESSIN 


PAR 


P. CHENEVARD et J. BRAUN 


(6me suite 1) 


Des notes d’herborisations effectuées dans le courant de l’année 
dernière, nous extrayons les espèces suivantes qui pourront présenter 
un ensemble assez complet de la flore du val Campostaggia et du val 
Piumogna, si on y ajoute celles qui sont déjà indiquées par le cata- 
logue de Franzoni: 


Vallée de Campo Maggia. 


Cette vallée, qui se soude au Val Maggia à Cevio, court du SWW. au 
NEE. Les Alpes qui la terminent à l'Ouest sont particulièrement 
intéressantes. Parmi les espèces qui les caractérisent, se trouvent Suxi- 
fraga retusa Gouan et Campanula excisa Schl., toutes deux en grande 
quantité. Le Sesleria disticha Pers. et le Colchicum alpinum DC. s'y 
rencontrent abondants en plusieurs endroits. Enfin le Pinus Cembra L. 
trouve là sa localité la plus méridionale des Alpes centrales. 
Ranunculus glaciahs L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. ; Passo Pianaccio, c. 2200 m. et Rosso di Ribbia, verst. S., 
2300-2500 m., v. de Vergeletto. — Pizzo Costone, verst. N., c. 
2300 m. 

Ranunculus glacialis L. var. holosericeus Gaud. Madone, 2400-2500 m. 
et Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

kanunculus platanifolius L. Cimalmotto. 


1 Paul Chenevard Bulletin de U’Herbier Boissier 2e ser. t. II, p. 763 et suiv. ; 
t. II, p. 288 et suiv.; t. III, p. 422 et suiv.; t. IV, p. 542 et suiv.; t. V, p. 329 
et suiv. — P. Chenevard et J. Brann, Bull. du Conservat. bot. de Genève, 9e 
année 1905. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 4, 31 mars 1907. 21 


322 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Ranunculus montanus Willd. var. Villars DC. Cimalmotto. 

Arabis coerulea All. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. 

Arabis arcuata Schuttl. var. hirsuta K. Sous Cimalmotto. 

Cardamine alpina Willd. Alpe Ribbia, c. 2300 m. et Passo Pianaceio, 
ce. 2200 m., v. de Vergeletto.— Motto Minaceio, e. 2150 m.; : Crête 
entre le Madone et le Sonnenhorn, ce. 2500 m. 


Cardamine resedifolia L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. ; Cimetta au 


dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. et Rosso di Ribbia, verst. 
S., 2300-2500 m., v. de Vergeletto. — Pizzo Costone, verst. N., c. 
2300 m. : Alpe Quadrella, 1900-2000 m. ; Madone, c. 2200 m. 

Draba dubia Suter. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, c. 2200 m. ; 
Rosso di Ribbia verst. S., c. 2400 m. ; Corlonga, c. 2300 m.. v. de 
Vergeletto. — Rosso di Ribbia, verst. N., 2100 m. ; Motto Minac- 
io, €. 2150 m. 

Draba Traunsteineri Hoppe. Alpe Ribbia, v. de Vergeletto, c. 2180 m., 
inter parentes. 

Draba Johannis Host. Alpe Ribbia, v. de Vergeletto, c. 2180 m. 

Hutchinsia brevicaulis Hoppe. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200- 
2350 m. 

Capsella rubella Reut. Cerentino. 

Viola palustris L. Alpe Sfille sur Campo, VM., c. 2600 m. — Alpe Qua- 
drella, 1900-2000 m. 

Viola Thomasiana Perr. Song. Alpe Quadrella, 1900-2000 m. 

Drosera rotundifolia L. Alpe Quadrella, 1700-1800 m. 

Drosera anglica Huds. Cimalmotto, e. 1400 m. 

Dianthus Seguieri Chaix. Piano, c. 1050 m, 

Dianthus Carthusianorum L. var. nanus Celak. Sur Cimalmotto, c. 
1500 m. 

Dianthus vaginatus Chaix. De Cerentino à Campo Maggia. 

Dianthus inodorus L. Alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Silene acaulıs L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. : Rosso di Ribbia, verst. 
S., €. 2400 m. et Passo Pianaccio, c. 2200 m., v. de Vergeletto. — 
Alpe Quadrella, 1700-1800 m. : Madone, 2409-2500 m. : Sonnen- 
horn, 2500-2700 m. 

Silene exscapa All. Madone di Quadrella, e. 2700 m. 

Spergula arvensis L. Cimalmotto. 

Sperqularia rubra Presl. l.inescio. 

Sagina procumbens L. Cimalmotto. 

Sagina Linnæi Presl. Sous Cimalmotto. 

Alsine Cherleri Fenzl. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, c. 2300 m. 
et Passo Pianaccio, e. 2200 m., v. de Vergeletto. — Madone di 
Quadrella, 2400- 2500 m.: : Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Alsine recurva Wahlb. Cimetta. au-dessus de l’alpe Cattogno, e. 2300 m. 
et Passo Pianaccio, c. 2200 m., v. de Vergeletto. — Alpe Quadrella, 
ce. 2100 m. ; Madone, e. 2450 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Alsine verna Bar ti. Motto Minaceio, e. 2150 m. 

Meehringia trinervia Clairv. Sous Cimalmotto. 

Arenaria biflora L. Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2540 m. et alpe Ribbia, 
c. 2300 m. — Rosso di Ribbia, verst. N, 2300-2500 m. ; Motto 
Minaceio, e. 2150 m. ; Madone, 2400-2500 m. 

Arenaria Marschlinsü K. Corlonga, v. de Vergeletto, c, 2300 m. 

Arenaria leptoclados Guss. Cerentino. 


4 COUPE EUR 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 323 


Cerastium trigynum Vill. Passo Pianaceio, v. de Vergeletto, c. 2200 m. 
— Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. — Alpe Valle, ce. 
1900 m. ; Motto Minaccio, c. 2150 m. ; Madone di Quadrella, c. 
2450 m. 

Cerastium uniflorum Murith. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. : 
Madone di Quadrella, c. 2450 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Cerastium filiforme Schl. Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2500 m., v. de 
Vergeletto. — Madone, e. 2500 m. et crête entre le Madone et le 
Sonnenhorn, €. 2600 m. 

Cerastium arvense L. ssp. strictum Hoenke var. holadenium Correns 
ined. Rosso di Ribbia, verst S., c. 2400 m. et Corlonga, c. 2300 m.. 
v. de Vergeletto. — Campo ; Motto Minaccio, e. 2150 m. 

Hypericum perforatum L. var. angustifolium DC. Piano. 

Geranium pusillum L. Piano. 

Impatiens nolitangere L. Cerentino. Sous Cimalmotto. 

Rhamnus pumila Turr. Pizzo Molinera, 1900-2000 m., v. de Vergeletto. 
— Motto Minaccio, c. 2150 m. 

Frangula Alnus Mill. De Cevio à Linescio. 

Anthyllis Vulneraria L. var. affinis Britt. Alpe Ribbia, e. 2300 m. — 
Cimalmotto ; Motto Minaccio, e. 2150 m.; sous l’alpe Mattignello. 
e. 1700 m. 

Medicayo Lupulina L. var. Willdnowii Bönning. Collinasca. 

Trifolium pratense L. var. nwale Sieb. Cimetta au-dessus de l’alpe 
Cattogno et Pizzo Molinera, 1900-2000 m., v. de Vergeletto. — 
Piano ; Motto Minaccio, c. 2150 m. 

Trifolium alpinum L. Pizzo Molınera, 1900-2000 m. ; Cimetta au-dessus 
de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m.; Rosso di Ribbia, verst. S., c. 
2540 m.; Passo Pianaccio, e. 2200 m., v. de Vergeletto. — Cimal- 
motto ; Madone, c. 2400 m.; crête entre le Madone et le Sonnen- 
horn, ce. 2500 m. 

Trifolium pallescens Schreb. Rosso di Ribbia, verst. N., c. 2100 m.: 
Cimalmotto ; alpe Mattignello, e. 1700 m.; Motto Minaccio, ce. 
2150 m. 

Trifolum badium Schreb. Cimalmotto ; Corte Nuovo pres Cimalmotto. 

Trifolium aureum Schreb. De Cerentino à Piano ; sur Cimalmotto. 

Lotus corniculatus L. var. ciliatus K. Cerentino. 

Phaca alpina Wulf. Motto Minaccio, c. 2150 m. 

Astragalus alpinus L. Motto Minaceio, ec. 2150 m. 

Astragalus glycyphyllus L. Cerentino. 

Geum urbanum L. Sous Cerentino ; Campo Maggia. 

Sieversia reptans Sprgl. Pizzo Costone, verst. N., c. 2200 m. 

Sieversia montana Sprgl. Rosso di Ribbia, verst. S., 2300-2500 m. — 
Campo ; alpe Quadrella, 1900-2000 m.; Madone, c. 2400 m.: 
Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Fragaria elatior Ehrh. Cimalmotto, c. 1400 m. 

Potentilla Tormentilla Scop. var. dacica Zimm. Piano. 

Potentilla Tormentilla Scop. var. strictissima Neilr. Cimalmotto. 

Prtentilla argentea L. var. grandiceps Zimm. Corte Nuovo, près Cimal- 
motto. 

Potentilla aurea L. Rosso di Ribbia, verst S., e. 2400 m. et Passo Pia- 
naceio, e. 2200 m., v. de Vergeletto. — Alpe Quadrella, 1900- 
2000 m. ; Madone, c. 2400 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 


324 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Potentilla alpestris Hall. fil. De Cerentino à Cimalmotto ; sous l’alpe 
Mattignello, e. 1700 m. 

Potentilla alpestris X grandiflora. Alpe Ribbia, e. 2250 m., v. de Ver- 
geletto. 

Potentilla grandiflora L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m., v. de Vergz 
letto. — Alpe Quadrella, e. 2000 m. ; Motto Minaccio, c. 2150 m 

Potentilla frigida Vill. Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Sibbaldia procumbens L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. ; Rosso di Ribbia, verst. S., 2300-2500 m. et Passo Pia- 


naccio, ec. 2200 m., v. de Vergeletto. — Alpe Quadrella, 
1900-2000 m.; Madone, e. 2400 m.; Sonnenhorn, 2500- 
2700 m. 


Rosa pomifera Herrm. var. recondita Pug. Sous Cerentino ; Campo 
Maggia ; Alpe Quadrella, e. 1600 m. 

Rosa corüfolia Fr. var. subcollina Chr. Sous Cerentino, e. 900 m. 

Alchimilla alpina L. var. typica A. et Gr. Rosso di Ribbia, abdt. ; sous 
l’alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Alchimilla subsericea Reut. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 
2100-2300 m., v. de Vergeletto. — Sur Cimalmotto; Alpe Qua- 
drella, 1900-2000 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Alchimilla pallens Bus. Alpe Mattignello, c. 1700 m. 

Alchimilla colorata Bus. Sur Cimalmotto, e. 1500 m. 

Alchimilla flabellata Bus. Sur Cimalmotto, ce. 1500 m. 

Alchimilla sınuata Bus. Cimalmotto. 

Alchimilla montana Schm. Campo Maggia. 

Alchimilla alpestris Schm. Alpe Cattogno sur Vergeletto, c. 1800 m. — 
Alpe Mattignello, e. 1700 m. ; alpe Quadrella, e. 1800 m. 

Alchimilla pratensis Schm. Cimalmotto. 

Alchimilla suverenata Bus. Cimalmotto. 

Sorbus aucuparia L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m., v. de Vergeletto. — Cimalmotto; Rosso di Ribdia, verst. 
N., e. 2000 m.; Alpe Valle, c. 1700 m. 

Sorbus Aria Crantz. Pizzo Molinera, v. de Vergeletto, 1900-2000 m. 

ue montanum L. f. minus Hauskn. Alpe Ribbia, v. de Verge- 

etto. 

Epilobium montanum L. 1. umbrosum Hauskn. Campo Maggia ; Cimal- 
motto. 

Epilobium collinum Gmel. f. elatius Hauskn. Cerentino. 

ÆEpilobium roseum Schreb. Collinasca. 

Epilobium alsinæfolium Vill. Cimalmotto. 

Epilobium anagallidifolium Lam. Cimetta au-dessus de l’alpe Catto- 
gno, 2100-2300 m. et Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2400 m., v. de 
Vergeletto. — Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m.; Sonnenhorn, 
2500-2700 m. 

Epilobium nutans Tausch. Pizzo Costone, verst. N., c. 2200 m. 

Callitriche vernalis Kütz. Cimalmotto. e. 1400 m. 

Sedum Rhodiola L. Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m.; chaîne du 
Sonnenhorn, abdt. 

Sedum atratum L. Alpe Ribbia, v. de Vergeletto, c. 2180 m. — Motto 
Minaccio, e. 2150 m. 

Sedum album L. Cimalmotto. 

Sedum dasyphyllum L. Cimalmotto ; Motto Minaccio, e. 2150 m. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 325 


Sedum alpestre Vill. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. 
et Passo Pianaceio, c. 2200 m., v. de Vergeletto. — Pizzo Costone, 
verst. N., ec. 2300 m. — Alpe Quadrella, 1900-2000 m. ; Madone, 
ce. 2450 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Sedum sexangulare L. Campo Maggia. 

Sempervivum alpinum Griseb. Campo Maggia. 

Sempervivum montanum X arachnoideum. Sur Cimalmotto, ce. 1500 m. 

Sempervivum montanum L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. et Rosso di 
Ribbia, verst. S.. c. 2400 m., v. de Vergeletto. — Alpe Quadrella, 
1700-1800 m. ; Madone, c. 2450 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Saxifraga retusa Gouan. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2509 m. ; Rosso di Ribbia, verst. S., e. 2409 m.; Corlonga, c. 
2300 m. ; alpe Ribbia, e. 2300 m. ; Passo Pianaccio, e. 2200 m. — 
Val Quarantera, e. 2180 m., v. de Vergeletto. — Pizzo Costone, 
verst. N.. c. 2300 m. ; Motto Minaccio, c. 2150 m.; Sasso Rosso, 
€ 2180 m.; Madone, 2400-2500 m.; Sonnenhorn, 2500- 
2700 m. 

Saxıfraga oppositifolia L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. ; Rosso di Ribbia, verst. S., e. 2400 m., v. de Vergeletto. — 
Rosso di Ribbia, verst. N.. 2200-2350 m.; Pizzo Costone, verst. 
N., e. 2300 m. ; Mottö Minaccio, ec. 2150 m. 

Sascıfraga Cotyledon L. Pizzo Molinera, 1900-2060 m., v. de Vergeletto. 
— Alpe Quadrella, e. 1709 m. ; Madone, c. 2209 m. 

Sazıfraga arzoon X Cotyledon. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno. 
— Motto Minaccio. ’ 

Saxıfraga stellaris L. f. robusta Engl. Cimalmotto. 

Sasxcıfraga bryoides Li. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. et Rosso di Ribbia, verst. S., 2300-2500 m., v. de Verge- 
letto. — Pizzo Costone, verst. N., e. 2309 m. ; Alpe Quadrella, 1700- 
1800 m. ; Madone, 2400-2500 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Sazıfraga cuneifolia L. Cimalmotto. 

Sazıfraga exarata Vill. Pizzo Molinera, 1900-2009 m. et Rosso di 
Ribbia, verst. S., 2309-2500 m., v. de Vergeletto. — Madone, c. 
2400 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Sasxıfraga planifolia Lap. Motto Minaccio, ec. 2150 m.; Madone, c. 
2400 m. 

Saxifraga androsacea L. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. ; 
Motto Minaceio, c. 2150 m. 

Sazıfraga Segwieri Sprgl. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno. 2100- 
2300 m. et Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2400 m., v. de Verge- 
letto. — Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m. ; Alpe Quadrella, 
c. 2100 m. ; Madone, ce. 2450 m. ; Sonnenhorn, 2509-2700 m. 

Astrantia minor L. Passo Pianaceio, c. 2200 m.; Cimalmotto ; Alpe 
Quadrella, 1700-1800 m. 

Pimpinella magna L. Linescio ; Cerentino. 

Pimpinella Saxifraga L. var. pubescens Godet. De Cerentino à Piano. 

Bnpleurum stellatum L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. et Rosso di Ribbia, 
verst. S., ec. 2400 m., v. de Vergeletto. — Alpe Quadrella sur 
Campo Maggia. 

Aethusa Cynapium L. De Cerentino à Piano. 

Meum Mutellina Gærtn. Pizzo Molinera, 190052000 m.; Cimetta au- 
dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. ; Rosso di Ribbia, verst. 


326 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


S., e. 2400 m. et Passo Pianaccio, e. 2200 m., v. de Vergeletto. — 
Alpe Quadrella, 1900-2000 m. ; Madone, 2400-2500 m. ; Sonnen- 
horn, 2500-2700 m. 

Ligusticum simplex All. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. — 
Motto Minaccio, ec. 2150 m.; Madone, c. 2400 m.; Sonnenhorh, 
2500-2700 m. 

Angelica silvestris L. Linescio ; sous Campo Maggia. 

Peucadanum Ostruthium K. Rosso di Ribbia, verst. S., ec. 2400 m. et 
Corlonga, c. 2300 m., v. de Vergeletto. — Alpe Sfille, c. 1600 m. ; 
Cimalmotto ; Alpe Quadrella, 1700-1800 m. 

Heracleum montanum Schl. De Linescio à Cimalmotto. 

Heracleum Sphondylium L. ssp. eusphondylium Brig. Cerentino. 

Heracleum Sphondylium L. ssp. stenophyllum Gaud. Cerentino ; Piano. 

Laserpitium Gaudini Mor. Sous l’alpe Mattignello, c. 1700 m. 

Laserpitium Panax Gouan. Pizzo Molinera, v. de Vergeletto, c. 1950 m. 
— Sur Cimalmotto, e. 1500 m. 

Chærophyllum Cicutaria Vill. Cimalmotto. 

Chærophyllum Villarsi K. Pizzo Molinera, v. de Vergeletto, c. 1950 m. 
— Sous Cerentino ; Cimalmotto. 

Chærophyllum Villarsu K. var. Briquetii Chen. De Campo à Cimal- 
motto. 

Chærophyllum aureum L. Cimalmotto. 

Molopospermum cicutarium DC. Pizzo Molinera, v. de Vergeletto, 
1900-2000 m. 

Lonicera cœrulea L. Sous l’alpe Quadrella, e. 1700 m. 

Lonicera nigra L. Cimalmotto. 

Linnæa borealis L. Au dessous de l’alpe Sfille, localité déjà indiquée 
par Franzoni. 

Galium vernum L. var. hirticaule Beck. Cerentino. 

Galium rubrum L. var. Leyboldii Brig. De Cerentino à Piano ; sur 
Cimalmotto, c. 1600 m. 

Galium rubrum L. var. obliquum (Vill.) Brig. Cimalmotto. 

Galium asperum L. var. austriacum (Jacq.) Brig. Cimalmotto. 

Galium aparine L. var. verum A. et Gr. Cimalmotto. 

Scabiosa agrestis W. et K. De Cerentino à Piano. 

Scabiosa Columbaria L. var. pachyphylla Gaud. Cimalmotto. 

Scabiosa lucida Vill. Motto Minaccio, e. 2150 m. 

Adenostyles leucophylla Rehb. Pizzo Costone, verst. N., e. 2300 m. 

Adenostyles Eginensis Lagg. Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m. 

Adenostyles alpina Rehb. Cimalmotto. 

Aster alpinus L. Pizzo Molinera, e. 1900 m. et Rosso di Ribbia, verst. 
S., ©. 2400 m., v. de Vergeletto. — Motto Minaceio, c. 2150 m. ; 
Madone, c. 2200 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Aster alpinus L. var. Wolf Favt. Pizzo Molinera. — Madone, ce. 2200 m. 

Erigeron uniflorus L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. et Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2400 m., v. de Verge- 
letto. — Motto Minaceio, c. 2150 m. ; Madone, c. 2200 m. ; Son- 
nenhorn, 2500-2700 m. 

Erigeron alpinus L. Pizzo Molinera sur Vergeletto, e. 2000 m. — Motto 
Minaceio, c. 2150 m. 

Erigeron alpinus L. var. grandiflorus K. Motto Minaccio, c. 2150 m. 

Galinsoga parviflora Cav. Cerentino, c. 950 m. 


© 
RO 
“1 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 


Conyza squarrosa L. Linescio. 

Filago minima Fr. De Cevio à Linescio. 

Gnaphalium uliginosum L. Campo Maggia. 

Gnaphalium supinum L. Pizzo Molinera sur Vergeletto, 1900-2000 m.— 
Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m. Alpe Sfille sur Cimalmotto, 
ce. 1600 m. Alpe Quadrella, 1900-2100 m. ; Madone, c. 2450 m. ; 
Sonnenhorn. 2500-2700 m. 

Gnaphalium silvaticum L. De Lineseio à Campo Maggia. 

Gnaphalium norvegicum Gunn. Rosso di Ribbia, verst. S., 2300-2500 m. 
et Corlonga, c. 2300 m., v. de Vergeletto. 

Leontopodium alpinum Cass. f. angustifol. Alpe Mattignello. e. 1750 m. 

Antennaria carpathica Bl. et Fing. Cimetta au-dessus de l’alpe Catto- 
gn0, 2100-2300 m. et Rosso di Ribbia, verst. S., e. 2400 m., v. de 
Vergeletto. — Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m.; Madone, 
©. 2450 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Artemisia Mutellina Vill. Rosso di Ribbia, verst. N., 2000-2150 m. ; 
Motto Minaceio, c. 2150 m. 

Tanacetum vulgare L. Linescio. 

Achillea macrophylla L. Alpe Valle au Rosso di Ribbia. 

Achilles nana L. Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2400 m. et verst. N., 
c. 2250 m. ; Madone, 2400-2500 m. 

Achillea stricta Schl. De Cevio à Linescio. 

Achillea Millefolium L. var. lanata K. Alpe {Ribbia, v. de Vergeletto, 
ce. 2180 m. 

Chrysanthemum alpinum L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 
2100-2300 m. ; Rosso di Ribbia, verst. S.. 2300-2500 m. et Passo 
Pianaceio, e. 2200 m., v. de Vergeletto. — Pizzo Costone, verst. N., 
c. 2300 m. ; alpe Quadrella, 1900-2000 m.; Madone, c. 2200 m. ; 
Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Chrysanthemum heterophyllum DC. Sous l’alpe Mattignello, ce. 
1700 m. 

Aronicum Clusiv K. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno. 2100-2300 m. 
et Rosso di Ribbia, verst. S., 2350-2540 m., v. de Vergeletto. 
—Pizzo Costone, verst. N., e. 2300 m.; Motto Minaccio, c. 2150 m.; 
Madone, c. 2400 m. Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Senecio incanus L. Seaderta sur Cimalmotto, c. 2000 m., rare. — Alpe 
Quadrella, e. 2000 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Senecio nemorensis L. Campo Maggia, ce. 1350 m. 

Senecio Doronicum L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. et Rosso di Ribbia, 
verst. S., ©. 2400 m., v. de Vergeletto. — Motto Minaccio, c. 
2150 m. 

Carduus defloratus L. var. transalpinus DC. Campo Maggia. 

Carduus defloratus L. var. rheticus DC. De Cevio à Linescio. 

Lappa officinalis All. Campo Maggia. 

Lappa nemorosa Körnik. Campo Maggia. 

Carlina acaulis L. De Collinasea a Cimalmotto. 

Saussurea discolor DC. Alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Leontodon autumnalıs L. Cerentino ; sur Cimalmotto, e. 1500 m. 

Leontodon autumnalıs L. var. runcinatus Brig. Nouv. Notes Alp. Leman. 
Sous Cerentino. 

Leontidon autumnalıs L. var. alpinus Gaud. Corte Nuovo sur Cimal- 
motto. 


328 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SséR.). 1907 


Leontodon pyrenaicus Gouan. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. ; Cimetta 
au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. et Passo Pianaceio, 
ce. 2200 m., v. de Vergeletto. — Pizzo Costone, verst. N., c. 2300%a. ; 
Alpe Quadrella, 1900-2000 m. ; Madone, 2400-2500 m. ; Sonnen- 
horn, 2500-2700 m. 

Leontodon hispidus L. var. pseudocrispus Sch. bip. Linescio. 

Leontodon hispidus L. var. alpicola Chen. Motto Minaccio, c. 2150 m. 

Picris hieracioides L. var. alpestris Arv.-Touv. et Brig. De Cerentino 
à Piano. 

Picris hieracioides L. f. umbellata Nees. Sous Cerentino. 

Hypochæris radicata L. De Cevio à Cerentino. 

Hypochæris uniflora Vill. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m.; Pizzo Molinera, e. 1900 m. et Corlonga, e. 2300 m., 
v. de Vergeletto. — Sur Cimalmotto, c. 1500 m. 

Taraxacum alpınım Hoppe. Pizzo Costone, verst. N., c. 2000 m.; 
Campo Maggia ; Madone, 2400-2500 m.; Sonnenhorn, 2500- 
2700 m. 

Prenunthes purpurea L. var. tenuifolia (L.). Sous Cimalmotto. 

Sonchus arvensis L. Campo Maggia ; Cimalmotto. 

Crepis virens Vill. Cerentino. 

Hieracium Hoppeanum Schult. var. subnigrum N.P. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, e. 1800 m. 

Hieracium Hoppeanum Schult. var. virentisquamum N.P. Alpe Catto- 
gno sur Vergeletto, c. 1800 m. 

Hieracrum Pilosella L. ssp. melanops N.P. Au-dessus de l’alpe Cattogno 
e. 1900 m. 

Hieracium Pilosella L. ssp. subcaulescens N.P. Alpe Cattogno sur Ver- 
geletto, €. 1300 m. — Alpe Quadrella. 1900-2000 m. 

Hieracuım Pilosella L. ssp. angustius N.P. Alpe Quadrella, 1900- 
2000 m. 

Hieracium Pilosella L. ssp. subvirescens N.P. Alpe Quadrella, e. 2000 m. 

Hieracıum Pilosella L. ssp. inalpestre N.P. Sur Cimalmotto, e. 1500 m. 

Hieracium Pilosella L. ssp. trichadenium N.P. Alpe Cattogno sur Ver- 
geletto, ©. 1800 m. — De Cerentino à Campo Maggia ; Alpe Qua- 
drella, ec. 1800 m. 

Hieracium Pilosella L. ssp. albofloccosum N.P. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, c. 1800 m. 

Hieracium hypeuryum N.P. ssp. hypeurium N.P. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, €. 1800 m. et alpe Ribbia, e. 1800 m. 

Hieracium hypeuryum N.P. ssp. lasiothrix N.P. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, e. 1300 m. — Sous l’alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Hieracium Auricula Lam. ssp. melaneilema N.P. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, e. 1300 m. — Alpe Quadrella, 1900-2000 m. 

Hberacium glaciale Lachen. ssp. pseudoglaciale N.P. Cimetta au-dessus 
de l’alpe Cattogno, c. 2200 m. et alpe Ribbia, ce. 2000 m., v. de 
Vergeletto. — Sasso Rosso sur Campo Maggia, c. 2150 m. 

Hieracium niphobium N.P. ssp. calodes N.P. Alpe Quadrella, 1900- 
2000 m. 

Hieracium latisguamum N.P. ssp. latisquamum N.P. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, e. 1800 m. 

Hieracium latiquamum N.P. ssp. stenolepium N.P. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, c. 1800 m. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 329 


Hieracium fuscum Vill. ssp. chrysanthes N.P. Val Quarantera de 
Vergeletto, ec. 2180 m. 

Hieracium florentimum All. ssp. obscurum Rehb. De Linescio à Ceren- 
tino. 

Hieracium elongatum Willd. ssp. olygophyllum N.P. Val Quarantera 
de Vergeletto, e. 2200 m. 

Hieracium dasytrichum Arv.-Touv. Cimetta au-dessus de l’alpe 
Cattogno, e. 2200 m. et val Quarantera de Vergeletto, €. 
2200 m. 

Hieracium ustulatum Arv.-Touv. var. nigritellum N.P. Val Quaran- 
tera de Vergeletto, €. 2200 m. 

Hieracium glanduliferum Hoppe ssp. piliferum (Hoppe) N.P. Alpe 
Cattogno sur Vergeletto, ©. 1800 m. et Passo Pianaecio, c. 
2200 m. — Au-dessus de l’alpe Quadrelia, e. 2150 m. 

Hieracium glanduliferum Hoppe ssp. piliferum var. multiglandulum 
N.P. Cimetta au dessus de l’alpe Cattogno, v. de Vergeletto, 
ce. 2200 m. — Crête au-dessus de l’alpe Quadrella, €. 2150 m. 

Hieracium glanduliferum Hoppe ssp. hololeptum N.P. Alpe Cattogno 
sur Vergeletto, e. 1800 m. et Cimetta au-dessus de cette alpe, 
c. 2200 m. 

Hieracıum alpinum L. ssp. alpinum Zahn. Cimetta au-dessus de l’alpe 
Cattogno, e. 2200 m. 

Hieracium alpinum L. ssp. Haller: (Vill.) Zahn. Rosso di Ribbia, verst. 
S., €. 2400 m. — Alpe Quadrella, 1900-2000 m.; Sonnenhorn, 
2500-2700 m. 

Hieracium nigrescens Willd. ssp. rhæticum (Fr.). Alpe Cattogno, ce. 
1800 m. et Cimetta au-dessus de cette alpe, c. 2200 m.; Alpe 
Quadrella, c. 2000 m. 

. Hieracium nigrescens Willd. ssp. pseudo Halleri Zahn. Pianaceio, v. de 
Vergeletto, e. 2200 m. 

Hieracıum nigrescens Willd. ssp. subpumilum Zahn. Cimetta au-dessus 
de i’alpe Cattogno, v. de Vergeletto, e. 2200 m. 

Hieracium amplexicaule L. ssp. pulmonarioides (Vill.) Zahn. Pizzo 
Molinera. e. 2000 m. — Rochers sur Collinasca. 

Hieraceum amplexicaule L. ssp. Berardianum Arv.-Touv. Pizzo Moli- 
nera, ©. 2100 m. et Cimetta au dessus de l’alpe Cattogno, c. 
2200 m. 

Hieracium rauzense Murr. Pizzo Molinera, ec. 2100 m. et Alpe Ribbia, 
e. 2300 m., v. de Vergeletto. — Alpe Quadrella, e. 1850 m. ; Motto 
Minaeeio, e. 2150 m. 

Hieracium subincisum Arv.-Touv. ssp. psammogenes Zahn. Val Quaran- 
tera de Vergeletto, c. 2180 m. 

Hieracium silvaticum (L.) Fr. var. alpestre Griseb. Cerentino. 

Hieracium silvaticum L ssp. temuflorum Arv.-Touv. Rosso di Ribbia. 
— Cimalmotto. 

Hieracium silvaticum (L.) Fr. ssp. fidiforme Zahn. Alpe Cattogno sur 
Vergeletto, 1800 m. 

Hieracium juranum Fr. ssp. pseudojuranum (Arv.-Touv.) Zahn. 
Campo Maggia. 

Hieracium subalpinum Arv.-Touv. Alpe Quadrella, e. 1850 m. 

Hieracium intybaceum Wulf. Val Quarantera de Vergeletto, e. 2180 m. 
— Alpe Quadrella, e. 1850 m. 


330 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 


Hieracium staticefolium Vill. Cimalmotto ; sous l’alpe Quadrella, ce. 
0 m. 

Jasione montana L. De Cevio à Campo Maggia. 

Phyteuma Scheuchzeri All. var. angustifoha Gaud. De Cerentino à 
Piano. 

Phyteuma pauciflorum L. Rosso di Ribbia, sur les deux versants; 
Madone, c. 2450 m.; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Phyteuma hemispharicum L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m.; Rosso di 
Ribbia, verst. S.. c. 2400 m. et Passo Pianaccio, c. 2180 m., v. de 
Vergeletto. — Alpe Quadrella, 1900-2000 m. ; Madone, e. 2450 m. ; 
Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Phyteuma spicatum L. var. trachelifolium Wallr. Cimalmotto. 

Campanula excisa Schl. Val Fiumegna et alpe Cattogno sur Vergeletto; 
Cimetta au dessus de cette alpe, 2100-2300 m. ; Pizzo Molinera, 
1900-2000 m.; Val Quarantera, ec. 2180 m.; alpe Ribbia, e. 
2300 m. ; Passo Pianaccio, ec. 2200 m. et Corlonga, e. 2300 m., 
v. de Vergeletto. — Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. abdt.; 
Pizzo Costone, verst. N., e. 2300 m. ; alpe Valle, e. 1900 m. et 
alpe Sfille, e. 1600 m.; alpe Quadrella, 1700-1800 m. ; Motto 
Minaceio, e. 2150 m.; Sasso Rosso, e. 2180 m.; Madone, e. 
2200 m. ; sous l’alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Campanula pusilla Hænke var. compacta Heg. Rosso di Ribbia, verst. S. 

Campanula pusilla Hænke var. subramulosa Jord. Campo Maggia. 

Campanula Scheuchzeri Vill. Rosso di Ribbia, verst. S.; Val Quarantera 
de Vergeletto. — Sur Cimalmotto. 

Vaccinium uliginosum L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. ; Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2540 m. ; Passo Pianaceio, 
ce. 2180 m., v. de Vergeletto.— Madone, c. 2450 m.; Sonnenhorn, 
2500-2700 m. 

Azalea procumbens L. Cimetta. — Au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. et Passo Pianaccio, e. 2200 m. — Alpe Quadrella, 1900- 
2000 m. 

Gentiana punctata L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. 

Gentiana tenella Roth. Val Quarantera de Vergeletto, c. 2180 m.— Motto 
Minaccio, e. 2150 m. 

Gentiana compacta Heg. Alpe Cattogno. c. 1800 m. et Passo Pianaccio, 
ce. 2180 m., v. de Vergeletto. — Madone 2400-2500 m. 

Gentiana bavarica L. var. imbricata Schl. Rosso di Ribbia, verst. S., 
©. 2540 m. — Madone, c. 2400 m. et crête au-dessus, €. 2500 m. 

Gentiana brachyphylla Frel. Rosso di Ribbia, sur les deux versants ; 
Val Quarantera de Vergeletto, e. 2180 m. — Motto Minaceio, 
e. 2150 m. ; Madone, 2400-2500 m.; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Gentiana nivalis L. Val Quarantera de Vergeletto, ce. 2180 m. — 
Motto Minaceio, ec. 2150 m.; Sasso Rosso, ec. 2180 m.; Madone, 
e. 2200 m. 

Cynoglossum officinale L. De Cerentino à Campo Maggia. 

Eritrichium nanum Schrad. Madone, c. 2150 m. 

Myosotis palustris Roth. var. strigulosa Rehb. Sous Cimalmotto. 

Myosotis Denn Roth. var. cæspiticia DC. Campo Maggia. 

Myosotis hispida Schlecht. De Cerentino à Campo Maggia. 

(A suivre). 


331 


Mitieilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
XXXIV. 


Fortsetzung von Seite 112. 


I. 


Beiträge zur Kenninis der Schweizerilora. 
(VID). 


1. Beeründung vorzunehmender Namensänderungen an der zweiten 
Auflage der «Flora der Schweiz» von Schinz und Keller. 


VON 


Hans SCHINZ und A. THELLUNG (Zürich). 


Astrantia bavarica F. Schultz in Flora XLI (1858), 159/61. 
Astrantia major ß parviflora Soyer-Willemer Obs. (1828), 91. 
Astrantia major var. alpestris Einsele u. F. Schultz in Arch. de 
Fr. 1 (4840), 220. 

Astrantia alpina |Munting Phytograph. (1702), t. 141] F. Schultz 
mss. ex Stur in Sitzber. math.-nat. Kl. kais. Akad. Wissensch. XL 
(1860), 473, 492. 


Petroselinum hortense Hoffm. Gen. Umb. (181%), 163. 
Apium Petroselinum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 264. 
Apium vulgare Lam. Fl. franc. IIL (1778), 444 (totgeborener Name!). 
Petroselinum sativum Hoffm. L. c. (1814), 177 (im Index!). 
Carum Petroselinum Bentham et Hooker Gen. pl. I, 3 (1867), 
891. 


Von den 2 gleichzeitig aufgestellten Hoffmann’schen Namen muss der 
ersigenannle, der allein mit Hinweis auf Tafel la, fig. 7 des genannten 


332 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


Werkes, wo von unserer Art Blüten- und Fruchteile abgebildet sind, pu- 
bliziert worden ist (Art. 37), in Geltung bleiben, wenngleich die Mehrzahl 
der Autoren die Bezeichnung P. sativum Hoffm. anwendet. 


Pimpinella major (L.) Hudson Fl. Angl. ed. 4 (1762). 110. 
Pimpinella saxifraga x major L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 264. 
Pimpinella magna L. Mant. I (1771), 217. 


Oenanthe aquatica (L.) Lam. Encycl. IV (1796), 530. — Art. 48. 
Phellandrium aquaticum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 254. 
Oenanthe phellandrium Lam. Fl. franc. HE (1778), 432. 


Athamanta cretensis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 245. 
Libanotis hirsuta Lam. Fl. franc. III (1778), 428. 
Athamanta hirsuta Briquet in Schinz u. Keller Fl. d. Schweiz, 
1. Aufl. (Mai 1900), 367 u. in Annuaire Conserv. et Jard. Bot. 
Genève IN. 199 (Sept. 1900). 
Athamanta Lobelü Caruel in Parlat. Fl. Ital. VIII (1888), 348. 


Die Tatsache, dass A. cretensis auf der Insel Kreta nicht vorkommt, 
bildet nach den Wiener Regeln (Art. 50) kein Hindernis für die Ver- 
wendung des ältesten, von Linné gegebenen Namens. 


Pyrola = Pirola (Art. 57). 


Oxycoccus quadripetalus Gilib. Fl. Lith. [1 (1781), 5. 
Vaccinium Oxycoccos L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 351. 
Schollera Oxycoccos Roth Tent. Fl. Germ. I (1788), 170. 
Oxycoccus palustris Pers. Syn. I (1805), 419. 
Oxycoceus vulgaris Pursh Fl. Am. sept. 1 (1814), 263. 


Da nach Art. 55 Doppelnamen unzulässig sind, kommt nur die Kombi- 
nation Oxycoccus quadripetalus von Gilibert in Frage. 


Primula veris (L.) Hudson Fl. Angl. ed. 1 (1762), 70, ed. 2 (1778), 
84 ; Lehm. Monogr. Prim. (1817), 27 — non Miller (1768) nec 
Hill (1769). 
Primula veris a, officinalis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 142. 
Primula officinalis Scop. Fl. Carn. ed. 2, I (1772), 132 [ex p. 2]; 
Jacquin Miscell. I (1778), 159 — non “Hill (1765). 


Linné’s Primula veris (1753) enthält bekanntlich in Form von 3 unter 
sich koordinierten Varieläten (a officinalis, 8 elatior und y acaulis) nach 
unserer heuligen Auffassung 3 verschiedene Arten; wir lassen daher den 
Linné’schen Namen fallen und haben nun zu untersuchen, welches für 
jede der 3 Teilspezies bei ihrer Erhebung zu Arten der älteste gültige 
Name in ihrer neuen Rangstufe ist (Art. 49). Der erste Autor, der eine 
Zerlegung der Linné’schen Sammelart anbahnte, war Hudson (1. c. 1762); 
der Linne’schen var. « officinalis beliess er den Namen P. veris in engerm 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH. XXXIV. 393 


Sinne, für die Varietäten ß und y schuf er die Bezeichnung P. vulgaris, 
wobei der Typus seiner Art der var. acaulis entspricht, während Linnes 
var. elatior als unbenannle Var. ß der P. vulgaris figuriert; es kann also 
keinem Zweifel unterliegen, dass P. veris (L.) Hudson (1762) der älteste 
gültige spezifische Name für Linné’s Var. officinalis ist. Wollle man — 
was wir nicht für berechtigt halten —, den Namen P. veris, der nach 
Hudson (entgegen Art. 47) von Miller (Gard. Diet. ed. 8 [1768]. n. 1) und 
Hill (Herb. Brit. II [1769], 193) im Sinne der var. acaulis }.. präzisiert 
worden ist, mit Rücksicht auf seine verschiedene Verwendung fallen 
lassen, so könnte doch nicht der in den meisten Floren gebräuchliche 
Name P. officinalis Scop. (1772), Jacq. (1778) an seine Stelle treten, da 
schon eine ältere P. officinalis existiert, nämlich von Hill (Veg. Syst. VII 
[1765], 25), die nicht etwa der gleichnamigen Linne’schen Varietät, 
sondern vielmehr der Var. elatior L. entspricht; P. officinalis Scop. 1772 
ist also ein lotgeborener Name, weil homonym mit P. officinalis Hill 
1765, welch'letzterer Name an sich gültig wäre und nur deswegen nicht 
in seiner Bedeutung (für P. elatior (L.) Jacquin) eingesetzt werden kann, 
weil die Verwechslung mit dem jüngern Scopolischen Homonym 
unvermeidlich wäre. Wir belassen also der zweiten Linné’schen Varietät 
(ß elatior, — P. vulgaris ß Hudson) den allgemein gebräuchlichen Namen 
P. elatior (L.) [Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 2 ex p. ?] Schreber 
Spicileg. fl. Lips. (1771), 5 sec. Hayek Sched. fl. stir. exs. V-VI (1905), 29; 
Jaequin Miscell. I (1778). 158, obgleich er ausser dem älteren Hill’schen 
Synonym auch noch ein älteres Homonym besitzt in P. elatior Hill Veg. 
Syst. VII (1765), 25°; Hill’s Pflanze ist aber der Bastard von P. veris 
(officinalis) und vulgaris (acaulis), mithin fällt seine Bezeichnung, da 
wir die Bastarde nicht binär benennen, für die Nomenklatur der Spezies 
ausser Betracht. Die dritte Linné’sche Varietät endlich hat folgenden 
- Namen zu erhalten : 


Primula vulgaris Hudson Fl. Angl. ed. 1 (1762), 70 (excl. var. ß). 

Primula veris L.  acaulis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 143. 

Primula acaulis |Grufberg in L. Fl. Angl. (1754), 12, nomen 
nudum !] Hill Veg. Syst. VIII (1765), 25; Jacquin Miscell. I 
(1778), 158. 

Primula sylvestris Scop. Fl. Carn. ed. 2, I (1772), 132. 

Primula grandiflora Lam. Fl. franc. II (1778), 248. 

Primula hybrida Schrank Bayer. Fl. (1789), 449. 

Primula vernalıs Salisb. Prodr. Stirp. Chapel Allerton (1796), 117. 

Primula uniflora Gmelin Fl. Bad. I (1805), #42. 

Primula bicolor Rafinisque Caratt. alcuni nuovi gen. (1810), 78. 


1 Hieraus geht hervor, dass Hill schon 1765 eine P. officinalis, eine P. elatior 
und eine P. acaulis aufgestelli hat, die sich jedoch nur zum kleinern Teil mit 
den gleichnamigen Linne’schen Varietäten decken; vielmehr zeigen die ziemlich 
kenntlichen Abbildungen (in der 2. Auflage des Hill’schen Werkes), dass P. o/fi- 


cinalis Hill = P. elatior Schreber zu setzen ist, dass P. elatior Hill zu dem 
Bastard P. veris X vulgaris gehört, und dass nur P. acaulis Hill der P. veris 
y acaulis L. = P. vulgaris Hudson 1762 entspricht, Tatsachen, die sehr wenig 


bekannt zu sein scheinen, aber selbstredend für die Nomenklatur dieser Arten 
von fundamentaler Bedeutung sind. 


394 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


Nach Art. 49 kann bei der Erhebung der von Linné aufgestellten var. 
acaulis zum Range einer Art, diese Bezeichnung nicht ohne Weiteres 
beibehalten werden, sondern es hat die Art in ihrer neuen Stellung 
denjenigen Namen zu tragen. den sie in ihrer neuen Stellung 
zuerst erhalten hat, und das war in diesem Falle die Bezeichnung 
vulgaris. 


Douglasia Vitaliana (L.) Hooker in Bentham et Hooker Gen. PI. Il 
(1873), 632. 
Gregoria Vitaliana (L.) Duby Bot. gall. I (1828), 383. 
Primula Vitaliana L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 143. 


Die Galtung Gregoria Duby wird von R. Knuth in der von Pax und 
Knuth verfassten Monographie der Primulaceen (Englers Pflanzenreich IV, 
237 [1905]) als Subgenus der Gattung Douglasia unterstellt und wir 
folgen ihm in diesem Vorgehen; von Hooker war l. c. schon 1873 die in 
Frage stehende Art zu Douglasia gestellt worden. 


Androsace alpina (L.) Lam. Encyel. méth. I (1783), 162. 
Aretia alpina L. Spec. pl. ed. 4 (1753), 141 p. p. 
Androsace aretia Vill. Hist. pl. Dauph. II (1787), 473 p. p. 
Aretia glacialis Schleicher Cat. 1821 (nomen nudum) 
Androsace glacialis Hoppe in Koch Synops. ed. 2, II (1844-5), 670. 


Cyclamen = Cyclaminus (Art. 57). 


Statice L. [Spec. pl. ed. 1 (1753), 274] Gen. pl. ed. 5 (1754), 135 
ex p.; Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768). 
Armeria Willd. Enum. h. Berol. (1809), 333. 

Die Gattung Statice L. umfasst nach der heutigen Auffassung 2 distinkte 
Genera, die von den modernen Floristen als Siatice und Armeria bezeich- 
net werden. Der erste Autor, der eine Trennung in diesem Sinne vornahm, 
war Miller (1768); einem Teil der Arten beliess er den Namen Sfatice 
in engerer Umgrenzung (= Armeria Willd. el auct. rec., typus : Statice 
Armeria L. — Armeria vulgaris Willd.), für die anderen wählte er den 
Namen Limonium (— Statice auct. rec., typus : Séatice Limonium L. — 
Limonium vulgare Miller); es ist klar, dass wir uns der von Miller 
gewählten Nomenklatur, die vor derjenigen Willdenows weitaus die 
Priorität hat, anzuschliessen haben, da die Liste der « Nomina conser- 
vanda » nichts Gegenteiliges bestimmt. — Die schweizerischen Arten 
haben folgende Benennungen zu erhalten : 


Statice purpurea Koch Syn. ed. 1 (1837), 595. 
Armeria purpurea Koch in Flora VI, 2 (1823), 710. 
Armeria rhenana Gremli Excurs. fl. Schweiz 3. Aufl. (1878), 321. 


Statice montana Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 2. 
Armeria alpina (Hoppe) Willd. Enum. h. Berol. (1809), 333. 
Statice alpina [Hoppe Pl. alp. exsicc.] Poiret Encycl. Suppl. V 
(1817), 234. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆ! ZURICH. XXXIV. 3939 


Statice plantaginea All. FI. Pedem. II (1785), 90. 
Armeria plantaginea Willd. Enum. h. Berol. (1809), 33%. 


Blackstonia Hudson Fl. Angl. ed. I (1762), 146. 
Chlora Ren. ex Adanson Fam. II (1763), 503. 


Da übersehen worden ist, den Namen Chlora in die Liste der ,,Nomina 
conservanda“ aufzunehmen, bleibt nichts anderes übrig, als der Bezeich- 
nung Blackstonia, die um ein Jahr früher publiziert worden ist, den 
Vorzug zu geben. 


Swertia = Sweertia (Art. 57). 


Centaurion Adanson Fam. pl. II (1763). 502. 
Centaurium Gilib. Fl. Lituan. 1 (1784), 35 ; Mönch Meth. (1794), 449. 
Erithræa Necker Elem. Il (1790), 40 n. 619. 
Erythræa Renealm. ex Borckh. in Römer Arch. I, 1 (1796), 28; 
Rich. ex Pers. Syn. [ (1805), 283. 
Centaurodes [Meehring Hort. priv. (1736), 109-110] O. Kuntze 
Revis. I (1891), 426. 


Dieser Fall verhält sich analog dem von Blackstonia-Chlor.a. 


Centaurion umbellatum Gilib. Fl. Lituan. I (1781), 35 (Centau- 
rium) ; G. Beck Fl. Nied.-Oesterr. II (1892), 935. 
Gentiana Centaurium L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 229 (excl. var.). 
Erythræa Centaurium Pers. Syn.1 (1805), 283. 
Centaurodes Centaurium O. Kuntze Revis. I (1891), 426. 
Centaurium minus Mönch Meth. (1794), 449 (excl. var. ß). 
Centaurium vulgare Rafn Danm. og Holst. Fl. Il (1800), 75. 


Gentaurion pulchellum (Sw.) Druce Fl. Oxf. (1897), 342. 
Gentiana pulchella Sw. in Vet. Acad. Handl. (1783), 84. 
Erythræa pulchella Fries Novit. II (1817), 30. 

Gentiana ramosissima Vill. Fl. Delph. (1785), 23. 

Erythrza ramosissima Pers. Syn. I (1805), 283. 

Chironia Gerardi et Vaillantii Schmidt Fl. Boëm. II (1794), 33/4. 
? Chironia inaperta Willd. Spec. pl. 1 (1798), 1069. 
Centaurium inapertum Rafn Danm og Holst. F1. II (1800), 77. 
Erythræa inaperta Schlechtend. Fl. Berol. I (1823), 131. 


Gentiana acaulis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 228 umfasst zwei ver- 
schiedene Arten, die z. B von Gremli unterschieden wurden als G. acaulis 
Jacq. (= G. acaulis L. p. p.) und @. excisa Presl, von den österreichischen 
Botanikern als G. acaulis L. und G. vulgaris (Neilr.) Beck aufgeführt 
werden, wobei die sehr bedauerliche Verwirrung mit unterläuft, dass 
Gentiana acaulis im Sinne von Koch, Gremli, Garcke etc. nicht etwa der 
gleich benannten Gentiana der Oesterreicher, sondern der vulgaris dieser 
entspricht. Wir haben also hier einen, an die an später folgender Stelle 
zu erwähnende Pedicularis rostrata L. erinnernden Fall, auf den, da 
die Verwirrung nun einmal da ist und wohl kaum gehoben werden 


330 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


kann, Art. 51 al. 4 Anwendung finden darf. Von der Freiheit, die Art. 51 
al. 4 gewährt, Gebrauch machend, sehen wir von dem Missverständnis 
zeugenden Epitheton acaulis ab und suchen für die von Koch. Gremli, 
Garcke etc. acaulis benannte Gentiana mit stets scharf zugespitzten 
Kelchzähnen nach der nächst ältesten, gültigen Kombination. 

Diese Art hat im Laufe der Zeit folgende Namen erhalten : 


Gentiana acaulis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 228 p. p. (var. B); 
Koch, Gremli, Garcke u. A. 

Gentiana grandiflora Pers. Syn. I (1805). 285 p. p. 

Gentiana angustifolia Rchb. Fl. Germ. exc. (1830-32), 865, non Vill. 

Gentiana Clusii Perr. et Song. Ind. des q. q. pl. nouv. 
(1855), 33. 

Gentiana coriacea Saint-Lager in Cariot Etud. des fl. ed. 8 (1895), 
586. 

Gentiana excisa Facchini FI. Südtirol (1855), 28 p. p. non Presl 
| vergl. die Fussnote auf der folgenden Seite]. 

Gentiana acaulis à vulgaris Neilr. Nachtr. Fl. Wien (1851), 190. 

Gentiana vulgaris (Neilr.) Beck Fl. Südbosnien Ill (1887), 129. 

Gentiana acaulis var. firma Neilr. FI. Niederösterr. (1859). 476. 

wenliana acaulis var. media Grenier et Godron Fl. France II 
(1850), 492. 


G. grandiflora Pers. kann offenbar nicht angenommen werden, weil 
zur Zeit der Aufstellung dieser Kombination durch Persoon bereits 
eine G. grandiflora Laxm. (in Nov. Comm. Acad. Petrop. XVII (1774).526) 
exislierle, sodann weil @. grandiflora Pers. direkt synonym mit @. acau- 
lis L. (im weiteren Sinne) ist und kein Grund dafür vorliegt, den 
Persoon’schen Namen gerade im Sinne der hier in Frage stehenden Form 
zu präzisieren, und endlich, weil Persoon überhaupt nicht berechtigt war, 
die Bezeichnung acaulis auszumerzen, um einen ihm passender scheinen- 
den Namen an dessen Stellen zu setzen (Art. 50). Gentiana angustifolia 
Rchb. ist nicht anwendbar, weil Villars 1787 bereits eine andere Gentiana- 
Art mit diesem Namen belegt hat. Die nächst älteste, güllige Bezeichnung 
ist daher unzweifelhaft Gentiana Clusii Perr. et Song. Ind. des q. q. 
pl. nouv. (1855), 33, und diese Kombination wird daher auch zu Recht 
bestehen. Die österreichischen Botaniker nennen, wie schon bemerkt, 
diese Art G. vulgaris Beck; wir können uns diesem Vorgehen natürlich 
im Hinblick auf die Nomenklaturregeln nicht anschliessen, denn obschon 
G. acaulis L. var. vulgaris Neilr. aus dem Jahre 1851 stammt, so steht 
doch der Beibehaltung der von Beck 1887 aufgestellten Kombination 
Art. 49 im Wege. 

Eine nicht zu umgehende Umtaufe wird sich leider auch die auf eine 
Varietätsbezeichnung begründete Kombination Gentiana latifolia (Gren. 
et Godr.) Jakowatz in Sitzungsber. k. Akad. Wien CVIIE (1899), 5 
gefallen lassen müssen im Hinblick auf Art. 49. 

Es ist dies die Pflanze, die von den schweizerischen und deutschen 
Botanikern @. excisa Koch genannt wird, von Kerner, Beck (Südbosnien), 
Fritsch etc. dagegen @. acaulis L. Die Gründe, die bei G. Glusit uns dazu 
geführt haben, für jene Art von dem Epitheton acaulis abzusehen, sind 
hier natürlich dieselben, und wir haben daher nur zu untersuchen, welches 
für diese Pflanze der nächst älteste gültige Name ist. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 397 


Die Synonymie dieser Art läuft folgendermassen. Ihr Epitheton stützt 
sich auf G. acaulis L. var. latifolıa Grenier et Godron F 1.Fr. II (1850), 492, 
es wird ihr aber nur verbleiben können, wenn nicht vordem dieser 
Pflanze ein den Forderungen des Art. 49 Rechnung tragender Name 
beigelegt worden ist. 


Gentiana acaulis L. var. latifolia Grenier et Godron hat nun im 
übrigen folgende Namen im Laufe der Jahre erhalten: 

Gentiana acaulis L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 228 p. p. (excl. var. ß). 

Gentiana grandiflora Persoon Syn. I (1805), 285 p. p. 

Gentiana alpina Rehb. Fl. Germ. excurs. (1830-32), 865 p. p. 

Gentiana excisa Koch Synops. fl. Gerin. et Helv. (1837), 488, ed. 2, 
II (1844), 562 — nicht Presl (1828) '. 

Gentiana Kochiana Perr. et Song. Ind. des q. q. plant. 
(1855), 33. 

Gentiana latifolia Jakowatz 1. c. (1899), 309. 


Gentiana grandiflora Persoon ist aus den früher diskutierten Gründen 
eine unzulässige Benennung; gleicherweise müssen wir auf den Namen 
G. alpina Rchb. verzichten in Anbetracht des Umstandes, dass Villars 
schon 1779 eine G. alpina aufgestellt hatte (Prosp. und Hist. pl. Dauph. 
II (1787), 526). Es verbleibt also nunmehr als nächstälteste Kombination 
nur G. Kochiana Perr. et Song., die ja auch von verschiedenen 
Floren schon, wenn auch nur im Sinne einer Varietät aufgenommen 
worden ist. 


Gentiana germanica Willd. Spec. pl. 1(1797), 1346 pr. p. 
Gentiana Amarella Roth Tent. fl. germ. II (1789), 289 pr. p. 
Gentiana Wettsteinü Murb. in Acta hort. Berg. Il (1892), 14 (S.A.). 


Murbeck hat I. c. den Willdenow’schen Namen fallen lassen, weil schon 
1796 von Frölich eine Pflanze aus dem Formenkreis der G. campestris 
den Namen germanica (G. campestris L. var. germanica Froel. De Gent. 
Diss., pag. 94) erhalten hatte. Wettstein (Die europ. Arten der Gattung 
Gentiuna aus der Section Endotricha Frœl. [1896], 33) hat dann in der 
Folge seinerseits die von Murbeck vorgeschlagene neue Kombination 
G. Wettsteinii acceptiert und die Murbeckschen Argumente durch 
weitere, zu Gunsten der Neubennung sprechende Momente zu unterstülzen 
gesucht. Wettstein macht darauf aufmerksam, dass der Name G. germa- 
nica Willd. durchaus nicht unzweideutig sei, da die Willdenowsche 
Diagnose (1. c.) ebenso gut auf die in Frage stehende Pflanze wie auf 
jede andere der Section Endotricha passen könnte und dass aus 
Willdenows Herbar ganz unzweideutig hervorgehe, dass G. germanica 
ein Sammelname weitesten Umfanges sei. Wir halten nun aber dafür, 
dass trotz dieser Argumente die Willdenow’sche Kombination wieder an 
die Stelle des Murbeck’schen Namens gesetzt werden muss. 

Das Bestehen der G. campestris L. var. germanica Froel. bildet kein 


1 Der in mehreren neueren Floren (z. B. Garcke, Gremli) figurierende Name 
G. excisa Presl kann für unsere Art nicht verwendet werden, weil der Autor 
selbst (Flora |4828], 269) darunter eine Gartenpflanze verstanden hatte, deren 
Diagnose sich mit der der G. Kochiana nicht deckt. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n° 4, 31 mars 1907. 22 


338 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2ne séR.). 1907 


Hinderniss trotzdem diese Form ein Jahr vor dem Willdenow’schen 
Namen benannt wurde, denn Art. 29 erklärt ausdrücklich, dass 
Unterabteilungen einer Art denselben Namen führen dürfen 
wie andere Arten. Und wenn auch G. germanica im Sinne Willdenows 
eine Sammelart gewesen sein mag, so ist doch dieser Name nachdem so 
scharf in dem ihm heute ganz allgemein beigelegten Sinne präcisiert 
worden, dass wir durchaus keine Veranlassung haben, diese Kombination 
zu den Synonyınen zu verselzen. 


Lappula echinata Gilib. Fl. Lithuan. I (1781), 25. 
Myosotis Lappula L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 131. 
Lappula Myosotis Mönch Meth. (1794), 417. 


Borago — Borrago (Art. 57). 


Pulmonaria angustifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 135. 
Pulmonaria azurea Besser Primit. fl. Galic. I (1809), 150. 


Pulmonaria vulgaris Mérat Fl. Paris ed. 1 (1812), 70. 
Pulmonaria tuberosa Schrank in Nov. act. nat. cur. IX (1818), 97. 


Myosotis scorpioides (L.) Hill Veg. Syst. VII (176%), 55, ed. 2 
(1772), 55; Willd. Spec. pl. I, 2 (1798), 746. 
Myosotis scorpioides ß palustris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 131. 
Myosotis perennis Mönch Enum. pl. Hass. (1777), 81. 
Myosotis palustris Lam. Fl. franc. II (1778), 283. 


Myosotis cæspitosa K. F. Schultz Fl. Starg. Suppl. I (1818), 11. 
Myosotis lingulata Lehm. Asperifol. I (1818), 110 (ohne Be- 
schreibung !). 
Myosotis commutata Römer u. Schultes Syst. IV (1819), 104. 


Myosotis micrantha Pallas ex Lehm. in Neue Schr. Naturf. Ges. 
Halle ll, 2 (1817), 24. 

Myosotis arenaria Schrader in Schultz Fl. Starg. Suppl. I (1818), 12. 

Myosotis stricta link ex Römer u. Schultes Syst. IV (1819), 104. 


Nach dem Zeugnis Ledebour’s (Fl. Ross. III [1846—51], 147), der Ori- 
ginalexemplare der Pallas’schen Pflanze sah, ist dieselbe mit M. arenaria 
Schrader (M. strieta Link) identisch. 


Myosotis lutea (Cav.) Pers. Encheir. I (1805), 156 (nicht Lam.). 
Anchusa lutea Cavanilles Icon. I (1791), 50 u. t. 69 f. 1! (excl. syn.), 
aber nicht des Herbariums Cav. 
Myosotis arvenis? var. versicolor Pers. Encheir. I (1805), 156. 
Myosotis versicolor Sm. Engl. Bot. sub t. 480 (1813); Rchb. in 
Sturm Deutschl. Fl. XI (1825), Heft 42. 


Myosotis lutea Lam. Fl. franc. II (1778), 287 ist, wie auch Anchusa lutea 
des Cavanilles’schen Herbars und die von Cavanilles a. a. O. angeführten 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 339 


Synonyme, = Lithospermum apulum (L.) Vahl und fällt somit für die 
Nomenklatur unserer Art ausser Betracht. M. lutea wird zwar von Will- 
komm und Lange Prodr. fl. Hisp. II (1870), 504 als nur aus Spanien be- 
kannle, eigene Spezies neben M. versicolor aufgeführt, doch zweifeln die 
Autoren selbst an ihrer spezifischen Verschiedenheit. Tatsächlich ergibt 
sich aus dem Vergleich der Beschreibung der M. lutea bei Willkomm und 
Lange mit unserer Schweizerpflanze, dass das einzige trennende Merk- 
mal in der Blütenfarbe besteht (M. lutea: Krone stets gelb; M. versicolor : 
Krone farbwechselnd, anfangs gelb, später blau oder violett), da die übrigen 
Charaktere, die M. lutea von M. versicolor irennen sollen (stark ver- 
längerte Fruchtstände, die länger sind als der Stengel, aufrecht-abstehende 
[statt abstehende] Fruchtstiele), sehr oft auch bei unseren Exemplaren zu 
konstalieren sind. Zudem stimmt die zitierte Abbildung Cavanilles sehr 
gut mit unserer Pflanze überein. 


Myosotis arvensis (L.) Hill Veg. Syst. VII (1764), 55 ex p.; Lam. 
Fl. franc. II (1778), 213 (ex p. ?); emend. Rendle List of Brit. 
Seed-plants and Ferns (1907), 21 — non Link nec Rchb. 

Myosotis scorpioides à arvensis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 131 
z. Teil. 

Myosotis annua Mönch Enum.pl. Hass. (1777), 81 (z. Teil ?). 

Myosotis intermedia Link ex K. F. Schultz Fl. Starg. Suppl. I 
(1818), 12. 


Der Name Myosotis intermedia Link hätte vor M. arvensis (L.) Hill den 
Vorzug der Klarheit, da er von Anfang an ausschliesslich für unsere Art 
verwendet worden ist; doch scheint es uns nach Art. 44 unzulässig, den 
ältesten, von Hill aufgestellten spezifischen Namen völlig fallen zu 
lassen, obgleich er auch noch die in England vorkommenden nächst- 
verwandten Arten (M. collina Hoffm. und M. lutea (Cav.) Pers.) in sich 
schliesst, gerade wie auch M. scorpioides à arvensis L.; einzelne Angaben 
in der Beschreibung in der 2. Auflage («the Flowers are... sometimes all 
yellow»), sowie die kurzen und ziemlich aufrechten Fruchtstiele in der 
Abbildung sprechen sogar direkt für M. lutea, wie denn auch der Ind. 
Kew. Hill’s Spezies direkt mit dieser letzteren Art identifiziert. Gleichwohl 
halten wir es für das Richtigste, den Hill’schen Sammelnamen mit 
Rendle im Sinne der in Europa häufigsten und verbreitetsten der in Frage 
kommenden Teilspezies, die Link als M. intermedia bezeichnet hat, zu 
präzisieren. — In gleicher Weise wie Hill verwendete auch Lamarck (1. c.) 
den Namen M. arvensis im Sinne einer die sämmtlichen in Frankreich 
vorkommenden einjährigen Arten umfassenden Kollektivspezies. Dagegen 
ist M. arvensis Link Enum. hort. Berol. I (1821), 164 — M. collina Hoffm. 
(1791) und M. arvensis Rchb. Fl. Germ. exc. (1830-2), 340 — M. micrantha 
Pallas 1817 (arenaria Schrader); diese jüngeren Homonyme sind jedoch 
belanglos, dafür beide schon ältere gültige Namen existieren. Wir hatten 
in der Einleitung den Standpunkt vertreten, dass M. scorpioides à arven- 
sis und ß palustris bei ihrer Erhebung zu Arten die Namen M. annua 
Mönch bezw. perennis Mönch zu führen hätten; seither haben wir, 
veranlasst durch die zitierte Publikation Rendle’s, das uns damals noch 
nicht bekannte Hill’sche Werk durch Autopsie kennen gelernt und 
sind dadurch zu der eben auseinandergesetzten Auffassung gelangt. 


340 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


Cerintha glabra Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 2.; emend. Gaudin 
Fl. Helv. II (1828), 28. 
Cerintha alpina Kit. ex Schultes Oestr. Fl. ed. 2, I (1814), 353. 


Prunella = Brunella (Art. 57). 


Satureja vulgaris (L.) Fritsch Excurs. fl. Oest. (1897), 477 ; Béguinot 
in Fiori e Paoletti Fl. anal. d’Ital. II, 1 (1903), 161; Hayek 
Sched. ad. fl. stir. exs. VIT et VII (1906), 25. 
Clinopodium vulgare L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 587. 
Calamintha Clinopodium Spenner Handb. (1834), 135 ; Bentham in 
DC. Prodr. XII (1848), 233. 
Satureja Clinopodium Caruel in Parlat. Fl. Ital. VI (1884), 135. 


Mentha spicata (L.) Hudson Fl. Angl. ed. 1 (1762), 221. 
Mentha spicata à viridis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 576. 
Mentha viridis L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 804. 


Die Kombination M. spicata L., unter welchem Namen der Auter 3 
Spezies mit dem Range von koordinierten und benannten Varietäten (a. viri- 
dis — M. spicata Hudson, ß longifolia = M. longifolia Hudson, 7 rotundi- 
folia = M.rotundifolia Hudson) zusammenfasste, lassen wir völlig fallen 
und halten uns hinsichtlich der Nomenklatur an denjenigen Autor, der 
zuerst die 3 Linne’schen Varietälen zu Spezies erhoben hat, nämlich 
Hudson; zufällig ist nun das von diesem Autor gewählte spezifische Epi- 
theton identisch mit dem von Linné ursprünglich für die Gesamtart ver- 
wendeten ; Hudson hätte aber ebenso gut einen beliebigen anderen Namen 
wählen können (vergl. Art.49, wo in den Beispielen die Art schlechtweg 
als « M. spicata Hudson », ohne Bezug auf den älteren Namen M. spicataL., 
aufgeführt wird). 


Bartsia — Bartschia (Art. 57). 


Pedicularis rostrato-spicata Crantz Stirp. Austr. fasc. IV, ed. 2 
(1769), 320. 
Pedicularis rostrata L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 607 p. p. nach 
Crantz L. c. 
Pedicularis incarnata Jacquin Fl. Austr. II (1774), 24 non L. 


Die echte Pedicularis incarnata L. (Spec. pl. ed. 1 [1753], 609) ist 
eine von unserer Schweizerpflanze verschiedene sibirische Art. 


Pedicularis rhætica Kerner Schedæ ad Fl. exs. Austro-Hung. 

(1881), n. 144. 

Pedicularis rostrata L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 607 p. p. 

Pedicularis cæspitosa Sieber Plant. rar. alp. fasc. IV (1812), n. 99 
(nom. nud.). 

Pedicularis rostrata var. cæspitosa Rchb. Fl. Germ. exc. (1830- 
1832), 361. 

Pedicularis cæspitosa Sieber bei Steininger in Bot. Zentralblatt 
XXIX (1887), 23. 

Pedicularis Kerneri Dalla Torre Anleit. z. Beob. u. Best. d. Alpenpfl. 
(1882), 177 non Huter. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZURICH. XXXIV. 341 


Pedicularis rostrato-capitata Crantz Stirp. Ausır. fasc. IV, 
ed. 2 (1769), 320. 
Pedicularis rostrata L. Spec. pl. ed. I (1753), 607 p. p. 
Pedicularis Jacguinü Koch in Röhling Deutschl. Fl., 3. Auflage 
IV (1833), 365. 


Wie Stadlmann in seiner jüngst publizierten nomenklatorischen Studie 
über Pedicularis « rostrata » (in Mitteilungen d. Naturw. Ver. a. d. 
Universität Wien IV [1906], 190) ausgeführt hat, verstand Linné unter 
demeinen Namen «rosirata » tatsächlich zwei Arten in ganz gleicher Weise, 
und da dieses spezifiche Epitheton auch heute noch immer Anlass zu 
Verwirrungen gibt (Beguinot macht neuerdings in den Schedæ ad Fl. Ital. 
exs. (1906), n.342 den Vorschlag, die östliche Pflanze, für die Kerner und 
die neueren österreichischen floristischen Werke einschliesslich Garcke 
die Bezeichnung rostrata L. beibehalten hatten, wiederum als P. Jacqui- 
nü Koch, die westliche aber, für die Kerner den Namen rhætica 
geschaffen, während Steininger das ohne Beschreibung publizierte 
Siebersche Epitheton « cæspitosa » wieder eingesetzt hatte, als P. rostrata 
zu bezeichnen). scheint es in diesem Falle angezeigt, Al.4 des Art. 51 zur 
Anwendung zu bringen und den Namen rostrata L.ganz fallen zu lassen. 
Geschieht dies, so hat für die westliche Pflanze die Kombination P. rhætica 
Kerner, da P. cæspitosa Sieber ohne Beschreibung publiziert worden ist, 
die Priorität und aus denselben Gründen sind die CGrantz’schen Bezeich- 
nungen einzusetzen für die Epitheta incarnata Jacq. und Jacquinü Koch. 

Der Vollständigkeit halber sei auch noch darauf aufmerksam gemacht, 
dass allerdings Reichenbach schon 1830-32 (Fl. Germ. excurs., 361) die 
Sieber’sche Bezeichnung cæspitosa wieder aufgegriffen hatle, und zwar 
in folgender Form : « Pedicularis rostrata L.-Jacq. Austr. t. 205. Var. 
P. cæspitosa Sieb. humilis. laxa, pauciflora. » Wir sind der Meinung, dass 
Reichenbach damit die Siebersche Art nicht als Spezies, sondern als Abart 
betrachtet und aufgefasst wissen wollte und daher den Namen auch mit 
der überaus kurzen und wenig charakieristischen Diagnose versah. 


Orobanche lævis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 632 p. p. 
Orobanche arenaria Borkhausen in Römer N. Mag. Bot. 1 (1797), 6 
? Orobanche purpurea Jacquin Enum. agri Vindob. (1762), 118. 


Es liegt kein stichhaltiger Grund vor, den Linné’schen Namen nicht zu 
restiluieren und zwar bleibt nichts anderes übrig, als dies auf Kosten der 
von Borkhausen gegebenen Bezeichnung zu tun, da der Monographe der 
Gattung Orobanche, Beck, sich ausdrücklich für die Identität von levıs 
und arenaria ausspricht. 


Globularia vulgaris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 96. 
Globularia suecica et Willkommii Nym. Syll. Fl. Europ. (1854-5), 
140. 


1 Auch Coste, Fl. Fr. III (1904), 57 hat für die westliche Pflanze den Namen 
rostrata L. 


N 2 


342 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Für die Restituierung des Linné’schen Epithetons haben sich schon 
längst Saint Lager, Malinvaud, Garcke u. a. ausgesprochen, dagegen 
ausdrücklich Beck, dem auch Hayek (Schedæ ad floram stiriac. 7. u. 8. Lief. 
Dec. 1906. pag. 26) nachfolgt. Wir verwenden ihn heute im Sinne einer 
Gesammiart.— Nyman hatte seinerzeit (Sylloge fl. Europ. [1854-5], 140) 
unter G. vulgarisL. zwei distinkte Arten zu erkennen geglaubt, nämlich 
G. suecica Nym. (Gotland, Oeland ; SW. Europa) und G. Willkommü Nym. 
(besonders Zentral-und Osteuropa). Später (Consp. fl. Europ. III [1881], 608) 
verwendete der gleiche Autor den Namen @. vulgaris L. für seine @. suecicæ 
und liess daneben als koordinierte Art seine G. Willkommü (mit dem 
Synonym G. vulgaris auct. plur., non L.) bestehen. Seither hat sich nun 
gezeigt, dass die zwei von Nyman unterschiedenen Arten nicht spezifisch 
getrennt sind (vergl. z. B. St. Lager in Ann. Soc. bot. Lyon [1889], 233), 
und es empfiehlt sich daher, sie als koordinierte Subspezies dem Linne’- 
schen Gesamtnamen @. vulgaris unterzuordnen ; die bei uns vorkommende 
Form hat dann den Namen Ssp. Willkommü (Nym.) (= G. vulgaris aucl. 
plur.) zu führen, die andere die Bezeichnung Ssp. suecica (Nym.) (= @. vul- 
garis L. sens. strict., Nym. Consp. — G. Linnæi Rouy 1882). Wer dagegen, 
wie die österreichischen Floristen, die 2 Formen als eigene Arten auffasst, 
der kann allerdings den Linné’schen Namen, der, wie G. Beck (Fl. Nied.- 
Oesterr. II, 2 [1893], 1090) richtig hervorhebt, eine typische Mischart be- 
zeichnet, nicht für eine der beiden Teilspezies verwenden. 


Kentranthus Necker Elem. bot. I (1790), 122. 
Centranthus DC. Fl. franc. IV (1805), 238. 


Phyteuma Scheuchzeri All. Fl. Pedem. I (1785), 116, emend. A. 
DC. Monogr. Camp. (1830), 190; Schinz u. Keller Fl. d. Schweiz 
1. Aufl. (1900), 506. 
Phyteuma corniculatum [Clairv.] Man. herb. (1811), 62, emend. 
Gaudin FI. Helv. II (1829), 177; R. Schulz Monogr. Phyt. 
(1904), 135. 


Der Umstand, dass die Art 1829 durch Gaudin ihre richtige Umgrenzung 
unter dem Namen Ph. corniculatum und erst 1830 durch Alph.de Candolle 
unter dem Gesamtnamen Ph. Scheuchzeri erhielt, fällt nach unserer 
Auffassung nicht in Betracht gegenüber der Tatsache, dass der älteste 
Name für die Art (wenn auch nur für einen Teil derselben) Ph. Scheuch- 
zeri All. vom Jahre 1785 ist (Art. 44). 


Phyteuma Carestiæ Biroli! in Mem. Acad. Turin, Ser. 4, XXIIL(A818), 
315 c. icon. 
Phyteuma hedraianthifolium R.Schulz! Monogr. Bearbeit.d. Gatlung 
Phyteuma (1904), 150. 


Phyteuma Carestiæ Biroli ist von R. Schulz als ein Synonym von 
Ph. humile Schleicher aufgefasst worden, indem sich Schulz, der die Biro- 
lischen Exemplare nicht eingesehen hat, wohl zur Hauptsache durch die 
Abbildung in den Mémoires de l’Acad. de Turin hat leiten lassen, die aller- 
dings irre führen kann durch die verhältnismässig stark gekrümmten 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 343 


Kronen. Nachdem wir indessen durch die Zuvorkommenheit von Prof. 
Mattirolo in Turin in den Stand gesetzt worden sind, die Phyteumen in 
Biroli’s Herbar untersuchen zu können, bekennen wir uns zu der Ansicht 
unseres gelehrten Genfer Kollegen Chenevard, der uns brieflich und durch 
seine Publikation im Bull. Herb. Boissier 2e ser., VI (1906), 365 auf die 
Uebereinsiimmung von Ph. hedraianthifolium R. Schulz und Ph. Caresti& 
Biroli aufmerksam gemacht hat. Die Stengelblätter der Birolischen Exem- 
plare sind zum Teil bis in die Nähe der Spitze scharf gezähnt, am Grunde 
ganz entschieden verschmälert und die Hüllblätter überragen die zuge- 
hörigen Blütenstände ganz wesentlich, wie denn auch die Exemplare in 
Birolis Herbar durchaus übereinstimmen mit von Schulz selbst als Ph. he- 
draianthifolium bezeichneten Pflanzen unseres Herbar. helveticum. Mit 
Chenevard können wir schliesslich auch bestätigen, dass die Griffel nicht, 
wie Biroli l. c. angibt, zweischnittig sind, sondern deutlich drei Narben- 
äste besitzen. 


Legousia Durande Fl. Bourgogne Il (1782), 26; Legouzia Delarbre Fl, 
Auvergne ed. 2 (1800), 45. 
Prismatocarpus L’Herit. Sert. Angl. (1788), 2 
Apenula Necker Elem. bot. I (1790), 234. 
Specularia [Heister Syst. pl. gen. (1748), 8] A. DC. Monogr. Camp. 
(1830), 344. 


Legousia Speculum Veneris (L.) Fischer ex A. DC. Monogr. 
Camp. (1830), 347. 
Campanula Speculum Q L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 168. 


Legousia hybrida (L.) Delarbre Fl. Auvergne ed. 2 (1800), 47. 
Campanula hybrida L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 168. 


Aster Tradescanti L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 876 (p. p.); A. Gray 
Syn. FI. N. Am. I, 2 (1886), 187. 
Aster parviflorus Nees Syn. Aster. (1818), 29. 
Aster leucanthemus Desf. Cat. hort. Par. ed. 3 (1829), 401. 


Der aus dem 1. Teil der Flora verschwindende A. brumalis Nees wird 
in Zukunft im 2. Teil aufzuführen sein als : 


Aster novi belgii L. var. lævigatus (Lam.) A. Gray Syn. Fl. N. Am. 
I, 2 (1886), 189. 
Aster lævigatus Lam. Encycl. I (1783), 306. 
Aster brumalis Nees Gen. et spec. Aster. (1833), 70. 


Erigeron polymorphus Scop. Fl. Carn. ed. 2, I (1772), 160. 
Erigeron glabratus Hoppe u. Hornsch. in Bluff u. Fingerh. Comp. 
fl. Germ. sect. 1, 1. II (1825), 364. 
Erigeron alpinus L. ssp. glabratus Hoppe u. Hornsch. in Schinz 
u. Keller Flora der Schweiz., 2. Aufl. (1905), 504. 
Vergl. Vierhapper in Beih. Bot. Centralbl. XIX, Abt. II (1906), 475. 


44 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.), 1907 


Erigeron mixtus Arvet-Touvet Add. mon. Pilosella et Hieracium 

Dauph. suiv. deser. autr. pl. (1879), 19. 

Erigeron Villarsü var. à albus Gaudin Fl. Helv. V (1829), 270. 

Trimorpha alba Vierhapper in Beih. Bot. Centralbl. XIX, Abt. II 
(1906), 467. 

Erigeron rupestre Schleicher Cat. pl. Helv. ed. 4 (1821). 16 (blosser 
Name). 

Erigeron alpinus var. rupestris Gremli Exk. fl. Schweiz 3. Aufl. 
(1878), 219. 

Erigeron Schleicheri Gremli Neue Beitr. Fl. Schweiz I (1880), 14. 

Erigeron Gaudini Brügger in Jahresber. naturf. Ges. Graubünden 
XXIX, (1884-5), sep. p. 60 (1886). 


Die Identifikation von Erigeron Schleicheri Gremli (1880) mit E. mixtus 
Arvet-Touvel (1879) wurde zuerst von Gillot in Bull. Herb. Boiss. IV 
(1896) App. I, 13 vorgenommen und neuerdings auch von Vierhapper in 
seiner Monographie der alpinen Erigeron-Arten Europas (Beih. Bot. 
Centralbl. XIX, Abt. II [1906], Heft 3) akzeptiert. 


Matricaria suaveolens (Pursh) Schinz u. Thellung comb. nov. — 
non L. nec Koch. 

Santolina suaveolens Pursh Fl. Am. sept. II (1814), 520. 

Artemisia matricarioides Less. in Linnæa VI (1831), 210 excl. syn. 
« Tanacetum pauciflorum Richards! » [non Artemisia suaveolens 
Lam. 1783]. 

Tanacetum matricarioides Less. Syn. gen. Compos. (1832), 265, 

Tanacetum suaveolens Hooker Fl. Bor. Am. I (1833), 327 et t. 110! 

Cotula matricarioides Bong. Veg. Ins. Sitcha (1833), 29. 

Matricaria discoidea DC. Prodr. VI (1837), 50. 

Tanacetum pauciflorum DC. 1. e., 131 — non Richardson !. 

Matricaria tanacetoides Fischer u. Meyer Ind. sem. h. Petrop. VII 
(1840), 52. 

Chamomilla discoidea Gay u. A. Braun in Bot. Zeitung (1852), 650. 

Chrysanthemum suaveolens Ascherson Fl. Brandenb. (1864), 332. 

Matricaria matricarioides Porter in Mem. Torrey Club V (1894), 541. 


Matricaria suaveolens L. Fl. Suec. ed. 2 (1755),297 und Spec.pl. ed. 2, II 
(1763). 1256 ist eine Kleinköpfige Form von M. Chamomilla L. (1753); 
M. suaveolens Koch Syn. ed. 2, I (1843), 440 und II (1845), 1070 ist = 
Anthemis lithuanica Bess. (von A. Cotula L. nicht spezifisch ver- 
schieden). Da der Name Matricaria suaveolens L. keine selbständige Art 
bezeichnet und folglich aus der Reihe der Speziesnamen zu verschwinden 
hat, so ist nach Art. 48 Matricaria suaveolens (Pursh) die gültige 
Kombination für die in Frage stehende Art, da ja das in Sekt, 7 Art. 53 
vorgesehene Hindernis nicht vorliegt; ebenso wenig kann unseres 
Erachtens unsere Kombination « dauernd zu Verwirrung und. Irrlümern 
Anlass bieten » (Art. 51, 4), da der Name M. suaveolens unseres Wissens 
in keinem modernen Florenwerk in der Linne’schen Bedeutung 


1 Tanacetum pauciflorum Richardson in Franklin Narr. Journ. shor. Polar 
Sea (1823), 747 [App. 30] (non Fischer 1812) ist nach A. Gray Syn. fl. N. 
Am. I, 2, ed. 2 (1886), 36% = T. huronense Nutt. Gen. Am. Il (1818), 141. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 345 


verwendet wird. — In der 1. Auflage der Flora der Schweiz von Schinz 
u.Keller (1900, S. 531) fand sich unsere Pflanze bereits unter dem Namen 
Matricaria suaveolens; da jedoch irrtümlich der Autor « Koch » zugefügt 
war, so lassen wir diese Bezeichnung, die einem Versehen ihre 
Entstehung verdankt, fallen, und ziehen es vor, heute eine neue 
Kombination zu bilden. 


Artemisia borealis Pallas Reise III (1776), 755. 
Artemisia nana Gaudin Fl. Helv. V (1829), 231. 


Artemisia Genipi Weber in Stechm. Diss. de Artemisiis (1775), 17. 
Artemisia spicata Wulfen in Jacquin Fl. Austr. App. (1778), 46, 
t. 34. 


Petasites ovatus Hill Herb. Brit. I (1769), 28. 
Tussilago Petasites L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 866. 
Petasites officinalis Mönch Meth. (1794), 568. 
Petasites vulgaris Desf. Fl. At]. II (1799), 270 


Senecio integrifolius (L.) [Clairv.]| N N pen 241 ; A. Ker- 
ner in Oesterr. bot. Zeischr. XXI (187 
Othonna integrifolia L. Spec. pl. ed. 1 AS dos. 
Cineraria alpina x integrifolia L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 1243. 
Cineraria integrifolia With. Bot. Arr. ed. 2, 920 (ca. 1790). 
Cineraria campestris Retz. Obs. I (1779), 30. 
Senecio campestris DC. Prodr. VI (1837), 361. 


Senecio erraticus Bertol. Amoen. Ital. (1810), 92. 
Senecio Barbareæ folus Krocker Fl. Siles. II (1790), 421 
Senecio barbareæfolius Wimmer u. Grab. Fl. Siles. III (1829), 151. 


Die von Krocker 1790 unserer Pflanze gegebene Bezeichnung muss, 
weil nicht zu der binären Nomenklatur gehörig, fallen gelassen werden. 


Echinops = Echinopus (Art. 57). 


Saussurea discolor (Willd.) DC. in Ann. Mus. Paris XVI (1810), 
199. 


Serratula alpina var. y lapathifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 817. 

Serratula discolor Willd. Spec. pl. III, 3 (1804), 1641. 

Cnicus discolor Schultes Oesterr. Fl. ed. 2, II (1814), 466 (nicht 
Mühlenb. 1800). 

Saussurea lapathifolia G. Beck Fl. Nied. Oesterr. II (1892), 1252 
(in Syn.). 


Centaurea pseudophryia C. A. Meyer in Rupr. Beitr. z. Pflan- 
zenkunde des russ. Reiches IV (1842), 82. 


346 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.), 1907 


Centaurea phrygia L. var. elatior Gaudin Fl. Helv. V (1829), 393. 
Centaurea elalior Hayek in Denkschr. d. math.-naturw. Klasse d. 
k. Akad. Wien LXXII (1901), 737. 


Centaurea paniculata L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 912 (sens. siriet.); 
Lam. Encycl. I (1783): 669. 
Centaurea paniculata ssp. eupaniculata Briquet Monogr. Centaur. 
Alp.-Marit. (1902), 154. 
Centaurea polycephala Jordan Obs. pl. erit. V (1847), 67. 


C. polycephala Jordan ist nach der Auffassung Briquet’s (l. c. p. 156), der 
wir uns aus voller Ueberzeugung anschliessen, eine schwache Varietät der 
C. paniculata L. (sens. strict.); wie an anderen Orten, kommt sie auch 
bei uns an dem einzigen schweizerischen Standort der C. paniculata 
(Nyon) mit dem Typus zusammen vor. 

Die Revision der Nomenklatur der übrigen Centaurea-Arten wird mit 
einer systematischen Revision Hand in Hand zu gehen haben. 


Lapsana — Lampsana (Art. 57). 


Crepis pontana (L.) Dalla Torre Anleit. Bestimm. (1882), [149] 259. 
Hypochæris pontana L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 810, mit dem 
Synonym : « Hieracium latifolium pontanum præaltum glabrum, 

endiviæ folio. Bocc. mus. 2, p. 148, t. 113. ». 

Hieracium montanum Jacquin Fl. Austr. II (177%), 5%, t. 190; 
All. Fl. Pedem. I (1785), 212 — non Scop. (1772). 

Andryala pontana Nill. Prosp. (1779), 37 et Hist. pl. Dauph. III 
(1789), 67. 

Crepis montana Tausch in Flora XI (1828), 79; Rchb. in Mæssler 
Handb. ed. 2, II (1828), 1404 — non Bernh. (1800) nec Urv. 
(1822). 

Soyera montana Monn. Essai Hierac. (1829), 75. 


Die Berechtigung des von Linné gegebenen und 1882 von Dalle Torre 
in die Gattung Crepis übertragenen spezifischen Epithetons « pontana » 
kann in Zweifel gezogen werden, da es auf einem offenkundigen Fehler 
beruht; Boccone schreibt nämlich (Museo di piante rare [1697]. 1841) : 
« Hieracium latifolium, montanum, pr&altum, Endiviæ folio » und (1. c. 
sub tab. 1131) : « Hieracium montanum, Endiviæ folio », keineswegs aber, 
wie Linné unrichtig reproduziert; « pontanum ». Indessen glauben wir 
nach den Art. 50 und 57 der Wiener Regeln, die die Aenderung eines 
einmal gegebenen — wenn auch schlecht gewählten oder unrichlig 
gebildeten — Namens verbieten, die Linné’sche Bezeichnung beibehalten 
zu müssen, umso mehr, da es sich nicht etwa um einen blossen 
Druckfehler handelt; denn der Name «pontana» kehrt auch in den 
späleren Auflagen von Linné’s Schriften wieder, und auch Villars hat 
ihn, wie aus der obigen Zusammenstellung ersichtlich, akzeptiert. _ 


(Fortsetzung folgt.) 


347 


SOGIETE BOTANIQUE DE GENEVE 
Compte rendu des séances 


PAR 


Gustave BEAUVEIED 


301: séance. — Lundi 11 mars 190%- — Ouverte à 8h. '/z 
dans la salle de l’Institut botanique de l'Université, sous la présidence de 
M. Henri Romieux, president. 

Le procès-verbal de la 300° séance est adopté après rectification du 
secrélaire, signalant avec excuses l’omission de la présence de M. Nitz- 
schner à celte séance, ce qui porte le nombre des présences à 15 au lieu 
de 14. 

M. le président annonce qu’en l’absence du caissier, excusé pour cause 
de maladie, les contributions pour 1907 seront perçues à l'issue de la 
séance par M. le Dr Boubier. 

Les publications suivantes sont déposées sur le bureau : 


Dons d'auteur (recus avec reconnaissance) : J. Palibin : Revisio 
Generis Enkianthus ; G. B. De Toni : Nuovi dati intorno alle relazioni tra 
Ulrico Aldrovandi e G. Cibo, II. — ALLEMAGNE : Botan. Centralblatt, 
nos 46, 47, 48 et 49 de 1906 : AUTRICHE : Zeitschr. des Fer dinandeums, 
XV (Innsbrück 1906) : Annalen des k. k. naturhist. Hofmuseums XX, n° 4 
(Wien 1905); DANEMARK : Botanisk Tidsskrift, vol. XXVI, fasc. 3 
(Copenhague 1906) ; ETATS-UNIS : University of California Publications 
1906 ; FRANCE : Bull. Soc. Sc. nat. de la Haute- Marne, fasc. 13 (Langres 
1906) : HONGRIE : Magyar bot. lapok, fase. 11-12 (Budapest 1906) ; 
SUISSE : Bull. Herb. Boissier nos 2 et 3 de 1907 ; Bull. Soc. d’Hor ticul- 
ture de Genève (n° 2 de 1907) ; Bull. Soc. Vaud. Sciences nat., fasc. 156 
(Lausanne, juin-seplembre 1906) : Comptes rendus des séances de la 
Société de physique el sciences naturelles de Genève; le Jardinier suisse, 
n° 2 et 3 (Genève 1907); URUGUAY : Annales do Museo nacional, 
Montevideo, vol. VI (1906). 


RAPPORT DES VERIFICATEURS DES COMPTES. — MM. Nitzschner 
el Penard, vérificateurs pour 4906, donnent lecture de leur rapport par 
l'organe de M. Nitzschner. — Durant l'exercice de 1906, les recettes ont 
atteint 457 fr. 35 provenant de 37 cotisations (2 pour 1905 et 35 pour 
1906) à fr. 10 et 40 fr. 20 pour vente de Bulletins, auxquels il faut ajouter 


348 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Zme séR.). 1907 (316) 


47 fr. 45, montant du solde en caisse au Aer janvier 1906. — Les 
dépenses ont atteint un total de 260 fr. 60 auquel doivent s’ajouter les 
sommes de 100 fr. (fonds de réserve) et 150 fr. (fonds de dépôt), ce qui 
porte à 53 fr. 25 le montant que la caisse redoit au trésorier. — Au 
{er janvier 1907, l'avoir de la Société était constitué par un solde actif de 
346 fr. 10 que présentait le compte de dépôt au 4er janvier 1906 ; il s’est 
accru d'un versement de 150 fr. et des intérêts au 30 juin 1906 s’élevant 
à 12 fr. 95 ; en ajoutant les 100 fr. du fonds de réserve el après déduc- 
tion des 53 fr. 25 dus au trésorier, la fortune nette de la Société s'élève à 
555 fr. 80 au 31 décembre 1906, en augmentation de 162 fr. 55 sur 
l'avoir au 31 décembre 1905. 

L'examen de ces comptes ayant démontré leur tenue irréprochable, les 
verificaleurs proposent à la Société de donner décharge au trésorier de 
son mandat pour 1906 et de lui adresser tous ses remerciements pour 
son excellente gestion. Cette proposition est adoptée à l’unanimité. 


HERBORISATIONS ET PREPARATIONS DES COLLECTIONS SCIENTI- 
FIQUES AU PARAGUAY. — M. le D' Emile Hassler donne un aperçu 
très animé des réelles difficultés que présentent les grandes expéditious 
pour la récolte des plantes dans les pays chauds en général et plus 
spécialement au Paraguay. Apres la narration de loutes les péripéties 
d’un voyage: de plusieurs mois aboutissant à la récolte de 8 à 10000 
spécimens pour collections scientifiques et nécessitant l’emploi d’un 
matériel considérable transporté par 20 à 24 mules avec un personnel 
comportant un homme par 3 mules, le narrateur fait constater que de 
tels voyages exigent une quinzaine de jours de préparatifs ; puis il fait 
part des meilleurs procédés de récolte el de dessication auxquels l’a 
conduit une pratique raisonnée de plusieurs grandes expéditions bota- 
niques à l’intérieur du pays. 

C’est ainsi qu’en prévision du grand nombre d'échantillons à récoller, 
la provision de papiers à dessécher doit comporter un nombre considé- 
rable de feuilles de papier-feutre mises en ballots de 200-400 feuilles 
serrées entre deux planches perforées ; pour éviter la fermentation 
résultant du surchauffage des papiers sous l’action du soleil, chaque part 
doit être isolée au moyen d’une feuille de carton cannelé permettant 
l’aération du ballot. En outre, il faut tenir compte des nécessités de 
changer les papiers 2 fois par jour, puis de celies d’emmagasiner les 
récoltes bien séchées dans des ballots ad hoc. Enfin, pour les récoltes 
dendrologiques ou pour celles des objets délicats, il faut une provision de 
papiers spéciaux, voire de flacons d’alcool. 

En raison des rosées de la nuit, les plantes doivent être récoltées 
pendant la plus forte chaleur ; mais du fait même de cette chaleur, elles 
se fanent immédiatement, et doivent par conséquent être mises en papier 
au moment de la cueillette, à l’exception toutefois de certaines espèces 
succulentes ou laiteuses (Asclépiadacées, etc.), qui exigent un délai de 
5 à 6 minutes pour permettre l’écoulement des sucs dont l’action nuirait 
à la bonne dessication. Ces circonstances spéciales conduisent à un pro- 
gramme de l’emploi de la journée réparti comme suit : de 9 à 1 heure, 
première récolte ; de 1 heure à 2 h. ‘/2-3 heures, changement des 
feutres intercalaires, travaux de préparation, etc. ; de 2 h. ‘/2-3 heures 
au coucher du soleil, nouvelle récolte, suivie d’une seconde période de 
changement des papiers, mise en ballots, etc. 


(317) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 349 


Ces règles, cela va sans dire, comptent des exceptions. C’est ainsi que 
pour avoir de bons exemplaires de Myrtacées, il est de toute nécessité de 
les récolter avant l’évaporation de la rosée, ces plantes perdant alors 
leurs pétales pour le reste de la journée : cette particularité est la princi- 
pale cause de l’état défectueux dans lequel l’on rencontre la plupart des 
Myrtacées dans les collections de l'Amérique australe. — A ce sujet, le 
conférencier fait remarquer combien la période d’epanouissement des 
différentes espèces influe sur le coloris du tapis végétal d’une même 
stalion aux différentes heures du jour : à midi, par ex., les Composées, les 
Malvacées, certaines Papilionacées et Turneracées jouent le principal rôle 
dans le coloris de la station, tandis qu'aux heures du soir, ce même colo- 
ris sera complètement transformé par l'épanouissement des OEnothera, des 
Bauhinia, etc. — L'expérience, d’ailleurs, conduit à un traitement spécial 
pour chaque groupe de plantes : c’est ainsi qu'entre vingt exemples, 
M. Hassler cite le cas de certains Tillandsia dont la conservation du 
coloris des fleurs nécessite préalablement une décoloration artificielle 
provoquée par des émanations d'acide sulfureux ; la couleur naturelle 
réapparaît lorsque les fleurs sont complètement desséchées. En fin 
de compte, la satisfaction obtenue par la belle conservation des récoltes 
est la digne récompense des nombreux efforts faits pour assurer aux 
collections leur aspect le plus naturel. 

Regrettant de n’avoir pu obtenir de bons clichés pour projections 
lumineuses, le conférencier nous dédommage amplement de cette 
déception en présentant des exemplaires merveilleusement desséchés 
d’espèces considérées comme étant d’une conservation particulièrement 
difficile : nombreuses Cactacées, dont le suc a été préalablement épuisé 
par des piqüres à l’aiguille, plantes aquatiques appliquées dans l'eau sur 
le papier, grandes fougères de plus d’un mètre de hauteur, inflorescences 
de palmiers, collections dendrologiques et carpologiques admirablement 
préparées et complétant fort avantageusement les matériaux d’herbier, 
coupes de fruits, spécimens d’ecorces, de lianes sur leur support, etc., 
etc., ont convaincu l’assistance du haut intérêt que peuvent offrir les 
collections botaniques lorsqu'elles sont faites dans un esprit scientifique 
tel que celui qui a présidé aux fructueuses explorations de M. le Dr 
Hassler. 


ADDITIONS ET CORRECTIONS A LA FLORE DU SEMNOZ (BAUGES, 
Hte-SAVOIE). — A propos de l'indication de la présence de l’Alchimilla 
splendens Christ au Semnoz (cf. 298e séance, 10 déc. 1906, p. 296), le 
secrétaire donne lecture d’une note rectificative de M. le Dr R. Buser, 
qui, après examen des échantillons récoltés par M. Guinier, a reconnu 
qu'il s'agissait de l’A. Schmidelyana Bus., espèce du groupe des splen- 
dentes, caractéristique des Alpes de la Savoie depuis la frontière du Cha- 
blais jusqu'aux environs d’Albertville. L’A. splendens, répandu dans les 
chaînes calcaires extérieures à travers toute la Suisse, ne passe la fron- 
tière savoisienne que d’une facon toute insignifiante. 

Sur cette même montagne du Semnoz, le secrétaire donne connais- 
sance d’une note de M. l'abbé P. Gave communiquant le résultat d’une 
herborisation faite en août 1897 avec l'itinéraire suivant : vallon de Sainte- 
Catherine — versant occidental du Semnoz, puis arête jusqu’au chalet- 
hôtel — descente sur Leschaux et retour par Saint-Jorioz, Sévrier et 
Annecy. — Des 51 espèces énumérées, la plupart confirment les résul- 


390 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SER.). 1907 (318) 


tats antérieurement publiés par Puget, Dr Bouvier, D' Saint-Lager, Pin 
ou les récentes communications de M. Guinier. Les Tilia platyphylla, 
Lonicera cœrula, Chlora perfoliata (sur Saint-Jorioz), Carex sempervi- 
rens, Elymus europæus n'y avaient pas encore été cilés, et la présence 
du Salvia verticillata au col de Leschaux constilue une importante 
acquisilion nouvelle pour toute la flore des Bauges : ses stations 
nalurelles connues les plus rapprochées sont situées à plus de 100 kilo- 
mètres au nord, dans les Alpes lémaniennes; d’autres stalions, guère 
plus rapprochées et signalées au pied du Jura de Gex (Saint-Jean de 
Gonville et environs de Divonne) restent douteuses quant à leur indi- 
genal. 


SUR L’ACCROISSEMENT DES VEGETAUX ET SUR L’ABSORBTION 
DES SUBSTANCES MINERALES. — M. le professeur Chodat, au nom 
de MM. Monnier, Déléano et lui-même, rappelle le travail du même 
titre‘ par lequel MM. Monmier et Chodat démontraient que l’accroisse- 
ment de la plante totale et l’absorblion des substances minérales en 
fonction du temps peuvent être formulées par une loi. 

« Cette loi est exprimée pour la plante totale et pour chacune des 
substances minérales par une hyperbole qui représente la période de 
croissance jusqu’à un moment où elle devient inverse, c’est-à-dire quand 
l’accélération diminue. Cette seconde partie de la courbe nous avait paru 
particulièrement intéressante, car nous avions remarqué que, vers la fin 
de la végétation, non seulement il n’y avait plus d’assimilation, mais il 
nous semblait même qu’il y avait désassimilation en ce qui concerne les 
substances minérales. } 

« Gelle année, nous avons repris cette étude de la loi d’absorption 
dans le but de définir le plus exactement possible la courbe de décrois- 
sance. Dans ce travail nous nous sommes proposé également de déter- 
miner la différence d’assimilation de l'azote en employant différents 
composés azotés. Cette étude peut donc être divisée en deux parties : 

« 1° Etude de la loi d’absorbtion des substances minérales depuis le 
commencement de la végétation jusqu’à la fin de la vie du végétal. 

« 20 Différences de végétation dans des champs additionnés d’engrais 
azotés différents, mais à même taux d'azote. Pour cela nous avons 
disposé 4 carrés identiques additionnes d’azote à la dose de 30 kilos à 
l’heclare, en employant les composés suivants : 1° nitrate de soude; 
2° nitrite de soude; 3° sulfate d’ammoniaque; 4° cyanamide. Nous avons 
choisi comme plante l’avoine, qui a été ensemencée le 12 avril 1906. Les 
engrais ont été appliqués après les semailles. 

« Une première prise d’echantillon a été faite le 16 mai; 100 plants 
ont été prélevés dans chaque carré et analysés complètement. A partir de 
cette époque, des prises semblables ont été effectuées chaque semaine 
jusqu’à la fin de la végétation. Les derniers échantillons ont été prélevés 
le 29 juillet, époque à laquelle les plants étaient desséchés. Il s’est 
écoulé 74 jours entre la première prise et la dernière. L’accélération 
pour la plante totale et pour la plupart des substances minérales est 
constante jusqu’au 43me jour; à ce moment, l’avoine est en fleurs 


! Ce travail faisait suite à une étude de Mlle Stefanowska sur la loi de crois- 
sance des animaux et des végétaux. 


(319) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 351 


(29 juin). A partir de cette époque, l'accélération diminue, mais il y a 
encore assimilation jusqu’au 50me jour; à ce moment les graines sont 
formées (23 juillet). A partir de ce jour, non-seulement il n’y a plus assi- 
milation, mais au contraire il y a une diminution dans le poids de la 
plante totale (sèche) et parliculièrement dans le poids total des cendres 
et de toutes les substances minérales dosées isolément. 

« Nous donnerons à cet effet quelques chiffres : 

Prenons les chiffres obtenus pour 100 plantes sèches (carré du nitrate 
de soude). L’accélération est constante jusqu’au Ayme jour, où les 
400 plants pèsent 300 grammes; puis l'accélération diminue, mais le 
poids augmente encore jusqu’au 50e jour, où les plants atteignent leur 
maximum (440 gr.). A partir de ce moment, il y a diminution jusqu’au 
67e jour, le poids total est de 375 grammes. La diminution n’est donc 
pas si forte en ce qui concerne la plante totale; il en est de même pour 
l’azote. Par contre, la desassimilation est très caractéristique pour les 
cendres en général et pour la plupart des substances minérales prises 
séparément : 


Cendres Potasse Chaux Silice Azote 
L3me jour 39,9 17,25 3,04 12,4 5,68 
50me » 40,9 16,10 3,03 15,35 6,96 
67me » 26 8,82 - 3,01 8,18 5,52 
75ne » 25,5 — — 8,5 4,83 


« Nous voyons que la diminution est faible pour la chaux et l'azote; 
elle est très forte en ce qui concerne toutes les autres substances miné- 
rales : silice, potasse, acide phosphorique, fer. 

« 20 Diflerences observées par l’emploi de divers engrais azotés : 

Le nitrate de soude a donné les meilleurs résultats. Les chiffres ont 
été plus élevés pour toutes les substances et dans chaque analyse aux 
_ différents degrés de développement. La récolte totale a donné les chiffres 
suivants (à l’hectare) : 


Nitrate de soude. ........ 9090 kil. dont graines : 2007 kil. paille 7083 kil. 
Nitrite de soude......... 7911 » » » 1661 » » 6250 » 
Sulfate d’ammoniaque.... 8804 » » » 1831 » » 6973 » 


Cyanamide de calcium... 8266 » » » 1795 » » 6471 » 


« Le nitrite de soude a donné la récolte la plus faible. 

« Le sulfate d’ammoniaque et le cyanamide ont donné sensiblement 
les mêmes résultats; la récolte sur cyanamide est cependant un peu plus 
faible. Mais il convient de remarquer que cet engrais a été appliqué dans 
de mauvaises conditions, puisqu'il a été incorporé après les semailles : 
nous voulions nous rendre compte de son action toxique avant sa trans- 
formation dans le sol. On conseille, en effet, de l’épandre quelques temps 
avant la plantation ou les semailles. Nous avons remarqué que les plants 
ont un peu souffert au début, mais la végétation normale a repris assez 
vite. » 

On voit que ces recherches faites avec le plus grand soin confirment 
celles publiées antérieurement par Mlle Stefanowska en ce qui concerne 
augmentation du poids total. Mais on obtient en outre la preuve nette 
qu’à partir du moment où se fait le renversement de la courbe, la diminu- 
tion en poids porte non seulement sur le poids total, mais sur la totalité 
des matières minérales. Ces dernières surtout diminuent rapidement, 


392 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (320) 


leur élimination atteignant jusqu’à 40 °/o de leur poids maximum. Nous 
avons dans des travaux antérieurs comparé l’assimilation des substances 
minérales à une réaction chimique compliquée en fonction de l’augmen- 
tation de la matière hydrocarbonnée. Dans tout phénomène de naissance 
il y a dès le début accélération constante jusqu’au moment où se fait 
sans doute en vertu d’un changement d'équilibre dans les constellations 
internes, un phénomène inverse, une inhibition. 

Dans la thèse publiée par M. Monnier, on avait déjà remarqué la 
désassimilation en substance minérale, mais on n'avait pas poussé l’inves- 
tigalion assez loin. Dans ces nouvelles recherches, ce retour des cendres 
à la terre se montre clairement. 

MM. Wilfahrt, Rômer et Wimmer ont dans une étude récente constaté 
également une migration des sels vers le sol (l’acide phosphorique exclu) 
au moment de la maturation (voir Herzogl. Landes- Versuchstation, 
Bernburg ex Biochem. C. B. Bd. v. p. 24). 


Après la présentation par le secrétaire d’un échantillon de Polygonum 
lapathifolium à fleurs déformées (noires et lignifiées) par des causes 
cécidiologiques, la séance est levée à 10 1/4 h. Dix-sept assistants : 
MM. Romieux, Viret, Boubier, Beauverd, Bertrand, Aug. de Candolle, 
Chenevard, Chodat, Friedericks, Guinet, Hassler, Martin, Nitzschner, 
Palibine, Penard, Schmidely et Mlle Sergueeff. 


Le Secrétaire : G. BEAUVERD. 


ERRATA 


Dans le No 4 du Bulletin de 1907, p. 45, une grave erreur pour laquelle nous 
présentons toutes nos excuses à nos lecteurs nous a fait conserver, immediate- 
ment au-dessous du mot DIAGNOSE, le nom spécifique «confervicola»; c’est 
sphagnicola qu'il faut lire, conformément au titre de l’article. 


Dans le Ne 3 (28 février 1907), p. 248, légende de la fig. III, au lieu de 
1 : «a — lobes ; b — bractées», prière de lire «4 : a = bractées; b— lobes.» 


Enfin, dans ce même No 3, à la page 3 du «supplément bibliographique», 
au lieu du titre 4 «Philogenie» tel qu'il a été imprimé, prière de lire 
«PHYLOGENIE», conformément à l'épreuve en placard et à celle que nous 
avons donnée du bon à tirer. [Réd.]. 


N als ouh. sro it, 
Prat PA Jomuoa sh mat 


1 oûge Jo mass „on 


> LEGENDE DE LA PLANCHE 8 + 


- 


“ 


u > 


\ 
Microdus brasiliensis (Duby) Thér. 
AE 2} 4 a 
a A, leuilles caulinaires Sr Se 
2. Sommet d'une feuille SUR, 


3, Tissu basilaire d'une fenille 195 /,. 


#7 


. Tissu du sommet 195/;. 

. Feuilles périchétiales 20/1. 
; Capsule à l’etal sec 80/1. 
ER er : a Coiffe ae 


8, Portion de peristome, annean et spore 195 /,. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 92°$er. Tome VIL Planche 8. 


| HN 
h if nl 
DD ol 


2 
CO 


© AVIS IMPORTANTS 


 elatiis à la publication dans le Bulletin de ’Herhier Boissier 


Les frais considérables que nous occasionnent les rema- 
niements ou trop nombreuses corrections faites sur les 
épreuves en dehors du texte manuscrit, nous font un devoir 
de prier nos honorés collaborateurs de bien vouloir se 
conformer aux recommandations suivantes relatives à la 
publication dans le Bulletin : 


I. — Les manuscrits doivent être rédigés d une mamère 
définitive, lisiblement, et d’un seul côté de la page; les 
remaniements, adjonctions et toutes corrections autres que 
celles d'ordre typographique restent à la charge de l’auteur. 


Il. — Les épreuves à corriger sont envoyées aux auteurs 
en doubles exemplaires, accompagnées du texte manuscrit : 
sauf avis contraire, les corrections doivent être retournées 
à FHerbier dans un délai maximum de trois jours après 
ieur réception. — Le bon à tirer doit être entre les 
mains de la Rédaction (à Chambésy) le 25 du mois 
au plus tard; passé ce délai, la publication de l'article 
sera renvoyée à un numéro ultérieur. 


III. — Soucieuse d'assurer l'unité typographique du 
Bulletin, les mesures nécessaires ont été prises dans ce but 
et, exception faite de certains travaux spéciaux ou de ceux 
actuellement en cours de publication, la Rédaction n’ad- 
mettra dorénavant aucune dérogation à ce principe. 


IV. — Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de 
l’Herbier Boissier ont droit gratuitement à 30 exemplaires 
en tirage à part: au delà de ce nombre, la Direction se 
réserve le droit d'autoriser un plus fort tirage aux frais de 
l'auteur. 

Tous les changements demandés pour des tirages à part 
sont à la charge des auteurs. | 

Chambésy, 7 décembre 1905. 


GusrAve BEAUVERD, rédacteur. 


PUBLICATIONS BOTANIQUES DE MÜLLER-ARG. 


(Suite.) 


Mürrer J. — Lichenes Vıclorienses, 
in-80, 4 pages. Florence, 1891. 
Lichenes Brisbanenses (Queensland), 
in-8°, 20 pages. Florence, 1891. 

— Kritik über Dr Wainio’s « Etude », 
in-80, 7 pages. Regensburg, 1891. 

—_ Lichenes Myoshiani (Japon), in-80. 
12 pages. Florence. 1891. 

— Lichenes exotici I à IV, in-80, 13 p.. 
17 p.,12 p.. 7 p., 1892-1893-1895. 

__ Lichenes, in-8°, 8 p. Berlin, 1892. 

— Lichenes Manipurenses, in-80, 16 
pages. Londres, 1892. 

— Lichenes Knightiani in Nova Zelan- 
dia, in-8°, 20 p. Bruxelles, 1892. 

— Lichenes épiphyili Spruceani, in-8°, 
12 pages. Londres, 1892. 

— Lichenes exotici herbarii Vindobo- 
nensis (Australia), in-8°, % pages. 
Wien, 1892. 

— Lichenes Yatabeanni (Japon), in-89, 
14 pages. Florence, 1892. 

— Lichenes Australiæ occidentalis, in- 
80. 8 pages. Berlin, 1892. 

— Lichenes Persici, 82,9 p.Berlin, 1892. 

— Lichenes Wilsoniani in Australiæ 
Prov. Victoria lecti, in-80, 33 pages. 
Geneve, 1893. 

— Lichenes Neo-Caledonici, in-80, 12 

_ pages. Paris, 1893. 

— Liehenes Seottiani. in-8°, 1 nage. 
Genève, 1893. 

— Lichenes Chinenses Henryani, in-80, 
2 pages. Genève, 1893. 

— 1. Lichenes Arabici : 2. Lichenes Am- 
hoinenses, 80, 2p. : 2p. Genève. 1893 

— Lichenes Zambesici, in-8°, 6 pages. 
Wien, 1893. 

— |. Lichenes Africani : 2. Revision 
der Stein’schen Übersicht über die 
von Dr Hans Meyer in Ostafrika 
gesammelten Flechten, in-8°, 6 p. 
et A1 pages. Leipzig, 1893. 

— Liehenes Usambarenses. in-8°, 61 
pages. Berlin, 189%. 

— Lichenes Eckfeldtiani (américains), 
in-89, 5 pages. Genève. 1894. 

— Arthoniæ et Arthothelii, in-8°, 12 
pages. Genève, 1894. 

— Conspectus systematicus lichenum, 
Novæ Zelandi». in-8°, 114 pages. 
Genève, 189%. 

— Graphidæ Eckfeldtianæ, in-8°, 10 
pages Genève, 1895. 

— Pyreuocarpeæ Queenslandiæ, in-8°, 
18 pages. Brisbane, 1895. 

— Sertum Australiense s. species no- 
væ auslralienses Thelotremearum, 
Graphidearum et Pyrenocarpearum, 
in-8°, 15 pages. Genève, 1895. 


Mürzer J. — An énumération of the 
plants collected by M. E. Penard, 
in-80, 3 p. Genève, 1895. 

— Lichenes Uleani in Brasilia lecti. 
in-8°, 4 pages. Berlin, 1895. 

— Lichenes Colensoani, in-8°, 12 pa- 
ges. Londres, 1895. 

— Lichenes Sikkimenses, in-80, 2 pa- 
ges. Genève, 1895. 

— Leeanoreæ el Lecideeæ Australien- 
ses novæ, 80, 11 p. Genève, 1895. 

— Thelotremeæ et Graphideæ novæ, 
in-8°, 13 pages. Londres, 1895. 

— Lichenes Ernsliani, 80, 8 p. Berlin, 
1895. 

— Analecta Australiensia, in-8°, 40 
pages. Genève, 1896. 

— Ueber einige Flechten vom Monte 
Rosa, in-80, 2 pages. Bern, 1896. 
Autres Publications. 
Mürrer J. — Euphorbiaceen, 8°, 7 p. 
— Species novæ nonullæ americ, Apo- 

eynearum, sp. Echitis. in-80, 68 
pages. Genève, 1859. 
— Neue Euphorbiaceen des Herb. Hoo- 


ker in Kew., in-80, 39 pages. Re- 


gensburg, 1864. 

— Nachricht zu meiner system. Arbeit 
über die Euphorbiaceen, in-80, 7 
pages. Leipzig, 1866. 

— Apocynaceæ (Symbolæ ad fl. Brasi- 
lie centralis cognoscendam, in-8°, 
19 pages. Stockholm, 1869. 

— Euphorbiacearum species novæ. in- 
8°, 19 pages. Ratisbonne, 1872. * 

— Bestätigung der R. Brown’schen An- 
sicht über das Gyathium der Euphor-- 
bien, in-8°, 7 p. Regensburg, 1872. 

— I,ysurus Clarazianus, in-8°, 1 page, 
1 planche. Regensburg, 1873. 

— Replik auf Dr Baillons « Nouvelles 
observationssur les Euphorbiacees». 
in-8°, 20 pages. Leipzig, 1875. 

— Rubiaceæ brasil, nov, in-8°, 27 pa- 
ges. Regensburg, 1875. 

— Les Characées Genevoises, in-8o, 96 
pages. Genève, 1881. 
Publications lichenologiques 

d’autres auteurs. 

Hue A.-M.—LichenologischeBeiträge in 
Flora annis 1874-1891 Editi. Index 
alphabeticus, 8°, 52 p. Genève, 1899. 

KREMPELHUBER. — Die Flechten Europas 
(Hepps Exsice.), 80.20 p. Regensburg 

STIZENBERGER Ernst. — Actinopelte, 
eine neue Flechten-Sippe, in-8°, A 
pages. I planche. Regensburg, 1861. 

Wir C., Graphideæ Cubenses lectæ 
(Nylander determinavit.) (Liste), in- 
4°, 1 page. Genève. 


Eu ee 


BULLETIN 


DE 


L HERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DR L'HERRIER 


Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SÉRIE 
Tome VII 1907. 
N° 5. 


Bon ä tirer donne le 27 avril 1907. 


Prix de Abonnement 


20) FRANCS PAR AN POUR LA SUISSE. — 2 FRANCS PAR AN POUR L'ÉTRANGER. 


a 


Les abonnements sont regus 


AZWEBERBIER BOITSSIER 
CHAMBEZY (Suisse). 


PARIS | BERLIN 
PAUL KLINCKSIECK kB. FRIEDLÆNDER & SOHN 
3, rue Corneille, 44, Carlstrasse, 


LONDRES 
WILLIAM WESLEY & SON 
28, Essex Street. 


1907 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 


y compris la Hollande, la Suede et la Norvège. 


L'expédition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée. l’administration du Bulletin décline toute responsabilit 


r 


z 


é pour numéros égarés. 


APR AUS OM OR RIRES 
; LAN, POTTER 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE 


SOMMAIRE DU N° 5. — MAI 1907. 
Pages 
|. — KE. Hassler. — PLANTE PARAGUARIENSES NOYÆ 
VEL MINUS GOGNITÆ (avec gravures dans le texte) 
(Suite) a 2 AC RARE RAA CRM Re LE 388 
I. — Frederie N. Williams. — FLORULA GAMBICA 
Une contribution à la flore de la colonie britannique de la 


Gambie Suite et fn) ee RSR EN NE SRE 369 
II. — Hans Schinz und A. Thellung. BEITRÄGE 
ZUR KENNTNIS DER SCHWEIZERFLORA (Suite) ...... 387 
IV. — Gust. ©. A. Malme. — EIN BEITRAG ZUR ASCLE- 
PIADACEEN-FLORA \ON PARANA................ 407 
V. — P. Culmann. — LE CEPHALOZIA ELACHISTA DU 
MARAIS DE BOSS 09 0 Ier enr Re RS Al 
VE — H. Christ. — FILICES MEXICANÆ.............. 413 
VIL — P. Chenevard. — CONTRIBUTIONS A LA FLORE 
DU-TESINLUlEr ES Se N 447 


VII. — 9. Bornmüller. — BEITRÆGE ZUR FLORA DER 
ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS (Fortsetzung folgt)... 425 
IX. — &. Beauverd. — UNE NOUVELLE AMARYLLIDEE 
DU TRANSVAAL (avec gravure dans le texte).......... 137 
X. — Gustave Beauverd. — SÖCIETE BOTANIQUE DE 
GENEVE. Compte rendu de la séance du 8 avril 1907: 
Publication d'un bulletin: Programme des herborisations pour 
1907. — M. Paul GCuexevarn, Remarques générales sur la flore 
du Tessin: M. le Dr Maurice-A. Bousrer, Les raphides chez les 
plantes: M. Gustave Beauverp, Sur le rhizome du Palravana 
prasinata Benth.; M. Auguste Guiner, Le Lycopodium elavatum 
à la montagne de Veyrier (Lac d'Annecy); M. l’abbé GAve, 
Alyssum montanum nouveau pour le Jura savoisien; M. Haut, 
Coitre la destruction de la flore locale. = 0e . 439 
Supplément bibliographique. : J. Briquet. 
« Die Pflanzenwelt von West-Australien » von Dr L. Diels. 


OBSERVATIONS 


Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 
ont droit gratuitement'à trente exemplaires en tirage à part. 
Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sontinvilés à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 
qui suivent la publication de chaque numéro. 


‚1 1907 


9 


BULERTIN DE L'AERP En BOTSSIER 
2me SERIE. — TOME VII. — 1907. 
N° 5. 


PLANTE PARAGUARIENSES 


NOVE NEL MINUS COGNITÆA 


AUCTORE 
E. HASSLER. LIBRARY 
NEW YORK 
BOTANICAL 
GARDEN. 
II 
Mimosa heterophylla Hassler spec. nov. — Mimosa candelabıum Hassler spec. 
nov. — Macherium paraguuriense Hassler spec. nov. — Talisia pygmaa 
Radikofer spec. nov. — Brosimum pusillum Hassler spec. nov. — Borreria 


viridiflora Hassler spec. nov. — Relbunium echinocarpum Hassler spec. nov. 
— Pavonia aspera Hassler spec. nov. 


Un Mimosa hétérophylle des campos paraguayens. 


Au début du printemps, les campos des hauts plateaux qui séparent la 
vallée du Monday de celle de l’Yhu commencent à peine à se recouvrir 
de la première verdure qui succède à la sécheresse de l’hiver ou aux 
incendies presque annuels de ces campos. Aussi, l'attention du voyageur 
est-elle attirée de loin par de nombreuses aigrettes, d’un vert cuivré- 
sanguin, qui se dressent au-dessus de la végétation encore basse des 
environs. 

Par leur forme ces aigrettes rappellent certains de nos Equisetum; ce 
n’est qu’en se rapprochant que le collectionneur, à son grand étonnement, 
découvre que ces végétaux portent à leur base, à demi-cachés par de 
nombreux pétioles filiformes et aphylles, des capitules de fleurs roses et 
des feuilles à très petites folioles. Ces caractères. cependant, lui permet- 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 D, 30 avril 1907. 23 


354 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Zme sÉR.). 1907 32 


tent de vite s'orienter sur sa nouvelle trouvaille et de reconnaître, malgré 
le port anormal de la plante, une Mimosée typique. II s’agit effectivement 
d’une nouvelle espèce du genre Mimosa, le: 

Mimosa heterophylla Hassler spec. nov. 

E radice crassiuscula (5-8 mm.) lignosa, caules plures erecti vel ascen- 
dentes, edens; caules glaberrimi, flexuosi, subteretes, manifeste longilu- 
dinaliter multi-striati, 10-30 em. alti; internodia variabillima, nunc fere 
opposita, nune ad 12 mm. longa; petioli communes filiformes, in parte 
inferiore caulis foliiferi, in parte superiore caulis aphylli vel phyllodiüferi ; 
stipule peliolorum foliiferum lanceolalæ, crassiuscule subulato-acu- 
minalæ, herbaceæ, virides, dorso nervo mediano crassiusculo per- 
cursæ, 2-2,5 mm. longæ; stipule petiolorum phyllodiiferum et aphyl- 
lorum lineari-subulalæ, nervo mediano minus conspicuo, apicem 
caulis versus subfiliformes vix 1 mm. longæ; petioli folüferi 25-30 mm. 
longi, glabri, longitudinaliter striatuli, jugum unicum pinnarum geren- 
tes, ultra jugum in seta 1-2 mm. longa prolungali; pinnæ breves 
5-6 mm. longæ, apice seta brevi terminatæ; stipellæ inconspicuæ; 
foliola 3-4 juga, breviter, sed distincte, petiolulata, 4-5 mm. longa, 
spathulato-oblonga, leviter falcata, basi subcuneata, leviter inæqui- 
latera, apice obtusiuscula, breviter mucronulato-acuminata, emarginala, 
glabra, herbacea, costa mediana paulo excentrica, supra inconspicua, 
subtus vix prominente; petioli aphylli et phyllodüferi filiformes ut 
foliiferi striatuli, glabri 2-10 cm. longi, sed vulgo, præcipue apicem caulis 
versus, foliiferis longiores, apice seta terminali ea petiolorum foliiferum 
simillima aucti, nonnulli, præcipue in parte mediana caulis, sub setam 
mucronibus 2 lateralibus minimis, setiformibus aucti (1. e. pinnis abor- 
tivis s. phyllodiis). 

Pedunculi solitarii, in axillis petiolorum foliiferum et phyllodiiferum, 
in parte inferiore et mediana caulis, erecto-patentes, 25-40 mm. longi, 
graciles, filiformes, glabri, striatuli; capitula globosa, diametro cum 
antheris ce. 15 mm.; bracteolæ lineari oblongæ, corollam vix medio attin- 
gentes, 1-1,25 mm. longæ, flores subsessiles, rosei, in omnibus partibus 
glaberrimi, calyx campanulatus, hyalinus, 0,5 mm. altus, 4-dentatus; 
corolla infundibuliformis, lobis 4 fere ad medium divisis, lanceolatis, 
leviter concavis, dorso medio lineiformi incrassatis, apice crassiuscule 
submucronulatis; stamina 8: filamenta crassiuscula ad 8 mm. longa, 
glaberrima; antheræ globosæ parvæ vix 0,5 mm. diametro; ovarium sub- 
sessile, glaberrimum, 1,5 mm. longum; ovulis cc. 6; stylus glaberrimus 
6,5 mm. longus; stigma capitalum; legumen desideratur. 


(33) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 358 


Wil 
Ay 


NW 


Mimosa heterophylla Hassler. 
Hl, Hobitus + 


2, Petiolus aphyllus = 
a. Stipulæ, 
b. Mucronulus. 


s. Seta terminalis. 


3.  Petiolus phyllodiiferus = 
a. Stipulæ 

b-c. Mucronuli laterales. 

s. Pinnæ abortive. 

d.  Mucronulus apicalis. 


s. Seta terminalis. 


Species nova Mimosa parvifolia Benth. et M. phyllodinea Benth. inter- 
media; a M. parvifolia differt : petiolis communibus partim aphyllis, par- 
um (pinnis abortivis) mucroniferis; petiolis folüferis unijugis tantum ; 


396 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (3%) 


foliolis 3-4 jugis; a M. phyllodinea petiolis communibus haud ad phyllodia 
reductis et aliis. 

Suffrutex 0,1-0,3 m. altus, petioli aphylli et abortivi apicem versus 
sanguineo — vel cupreo — virentes, (Antocyan) flores rosei, in 
campis siccis, in regione fluminis Yhu, flor. mens : Sept. Hassler n. 9486. 

Notre nouvelle espèce, bien distincte par son hétérophyllie, représente 
sans doute un état intermédiaire entre le M. parvifolia et le M. phyllo- 
dinea. Tandis que le M. parvifoha nous offre le cas d’un développement 
normal mais minimum des pennes et des folioles, notre M. heterophylla 
en outre de la réduction des pennes à une seule paire, nous présente le 
double cas d’avortement (c’est-à-dire de la transformation en un phyllode 
mucroniforme des pennes et folioles) et de la suppression complète des 
parties extrapétiolaires de la feuille. Le M. phyllodinea représente le der- 
nier degré de la transformation; ici le pétiole commun, qui dans les deux 
espèces antérieures n’a subi aucun changement, est transformé en 
phyllode et représente à la fois le petiole et les feuilles. 


Un Mimosa nouveau des marais de Caaguazu. 


Mimosa candelabrum Hassler spec. nov. 

Radix crassa lignosa, multifibrosa; caulis solitarius, virgatus, gracilis, 
2,5-4 m. altus, bası lignosus, 12-15 mm., sub racemo terminali 4-5 mm. 
crassus, teres, manifeste sulcato-striatus, inermis, epidermidi fuscescente 
glabrescente, viscidula, setis rigidis, basi crassiusculis, erecto-appressis 
1-2 mm. longis, strigosus: internodia ad basin caulis 2-2,5 cm., apicem 
versus sensim accrescentia et sub racemo aphyllo ad 10 cm. longa; 
stipule lineari-subulatæ, rigidæ, 10-12 mm. longæ, striatæ, extus glabres- 
centes vel minute puberulæ, marginibus cilialis; folıa a basi versus 
apicem longitudine sensim decrescentia; pehiolus communis ut caulis 
striatus, dense strigosus, in foliis basalibus ad 18 cm., in foliis supremis 
vix 4 cm. longus, dissite 4-18-vulgo 8-12-jugus, inter jugum supremum 
seta cc. 10 mm. longa, terminatus; stipelle seliformes cc. 2 mm. longæ; 
pinnæ 40-60 mm. longæ, rhachi dense strigoso, seta terminali coronato; 
foliola vulgo 50-70- (40-85-) juga, imbricata, lineari-oblonga, 3,5-4 mm. 


(35) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 397 


longa et 0,75 mm. lata, basi oblique truncata, apice aculiuscula, brevissime 
mucronulata, supra et sublus minutissime glanduloso punctulata, nervo 
mediano paulo conspicuo, marginibus strigis appressis ciliolatis. 

Racemus terminalis, aphyllus, 50-80 cm. longus, rhachi densissime, 
appresse, ereclo-Strigoso, pube viscidula minutissima vestito; pedunculi 
solitarü, erecto-patentes, 15-20 mm. longi, inter se cc. 10-15 mm. dis- 
tantes, pilis strigosis, erecto-patentibus, viscidulis, dense vestiti, basi sti- 
pulis 2, foliaceis similibus, et bracteis 2 lineari-subulatis, cc. 12 mm. 
longis, extus puberulis, basin versus marginibus et medio strigulosis, 
suffulti; capitula subglobosa, ante anthesin paulo longiora quam lata, 
bracteolis eminentibus hispidula, absque staminibus cc. 10 mm. diame- 
tro; bracteolæ lanceolatæ, carinatæ, corollæ longiores, 5-6 mm. longæ 
pilis albis manifeste pectinato-ciliatæ; calyx corollam æquans, vel paulu- 
lum brevior, hyalinus, e lacinüs filiformibus, basi breviter connatis 
(pappum simulantibus) formatus; corolla Lubuloso-infundibuliformis, 
3,9-4 mm. longa, in lobos 4, anguste-lanceolatos, subcucullatos, extus 
albo-tomentosulos, apice fasciculo pilorum coronatos, ad '/s divisa; sta- 
mina %, filamenlis 12 mm. longis, antheris latiuscule subglobosis; 
ovarium breviter slipitatum, ut stylus minulissime striguloso-pilosum, 
- stigma parvum subcupulare, ovula 4-5. 

Legumen oblongum, basi et apice oblusum, brevissime stipitatum, 
subteres, lateraliter paulo compressum, ubique densissime oppresse 
strigoso setosum, 13-15 mm. longum et 5-6 mm. latum; valvæ, valde 
concavæ, maturitate a suluris persistentibus, dehiscentes, semina 4-5, 
ovalia vel ovali-elliptica, cc. 4,5 mm. longa, testa fusco-virenle, opaca. 

Species nova inter Mimosam Regnellii Benth. et Mimosam myriophyllam 
Bong. medium tenens. Characteris vegetativis arcte accedit ad M. myrio- 
phyllam, characteris floralibus ad M. Regnellii potius accedit. 

Ab ambabus differt : habitu elatiore; foliolis numerosioribus; inflores- 
centia multo longiore; capitulis majoribus; bracteolis manifeste ciliatis; 
corollis longioribus, tomentosulis; legumine vulgo 4-5 ovulato. 

A. M. Regnellü differt : caulibus inter setas non pubescentibus; 
stipulis dorso haud villosis; foliolis duplo triplove numerosioribus, ?/s 
brevioribus, quadruplo angustioribus, inferioribus cujusve pinnæ, derso 
haud strigoso setosis; racemo triplo-quintuplo longiore; pedunculis vulgo 
longioribus; bracteolis corollam superantibus; corolla ?/s-'/. longiore, 
apice villoso-tomentosula; legumine oblongo '/s longiore et angustiore; 
seminibus vulgo 4-5. 

A. M. myriophylla differt : stipulis haud brevibus; pinnarum jugis 


398 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (36) 


minus numerosis; foliolis setoso ciliatis, fere duplo longioribus; capitulis 
majoribus; pedunculis longioribus, stricte solitariis; calyce pappiformi, 
corollam æquante; corolla ‘/:-*/2 longiore, apice tomentosula; legumine 
fere duplo longiore; seminibus numerosioribus. 

Suffrutex 2-4 m. flos roseus, in paludibus pr. Caaguazu, flor. et fruct. 
mens : Mart. Hassler n. 8882 flor. et 8882a fruct. 

Notre nouvelle espece est un des plus beaux ornements des nombreux 
marais qui entourent Caaguazu. Avec sa longue tige élancée, sans rami- 
fications, dépassant de beaucoup les nombreuses Cyperacées et Graminées 
qui couvrent abondamment ces parages; avec ses feuilles élégantes dis- 
posées en pyramide par l’effet de l’augmentation graduelle de leur lon- 
gueur (du sommet à la base de la tige); enfin, avec l’épi immense cou- 
vert de fleurs roses qui la couronne, elle ressemble à un imposant 
candelabre, placé par la nature au milieu de ses voisins peu apparents, 
pour égayer la monotonie de ces formations. 


Le «Sapiy moroli» arbre des campos humides. 


Machærium paraguariense Hassler spec. nov. 

Arbor elata, 8-12 m. alta, 0,3-0,6 m. diametro; cortex fulvo-griseus, 
longitudinaliter fissuratus, lignum album, subdurum; ramuli adulti cor- 
tice griseo-viridescente, leviter longitudinaliter subruguloso, lenticellis 
crassiusculis, albicantibus intermixtis, obtecti; ramuli novelli substriatuli, 
sicco nigrescenies, basi pilis brevibus fulvo-sericeis puberuli, apicem 
versus pubescentes; internodia 2-5 cm. longa; stipulæ mox deciduæ, e 
basi paululo latiore ovali-oblongæ, striatæ, extus pubescentes, 2-2,5 mm. 
long&; petiolus communis 7-12 cm. longus, leviter flexuosus, in foliis 
adultis glaber, in novellis pubescens; petioluli crassiusculi, rugulosi, 
35-50 mm. longi, ut petiolus glabri vel pubescentes; foliola alterna, 
dissita, vulgo 7-9, ovalia, ovali oblonga vel (ovali-lanceolata in foliis 
novellis) basi rotundala vel subcuneata, apice breviter et obtuse acumi- 
nala, 40/18, 52/26 72/30 mm. vel in foliis novellis 30/12 32/14 mm. 
lamina foliolorum adultorum glabra, glaucescens, concolor, supra subni- 
tens, subtus opaca, subcoriacea, costa mediana supra impressa, venis pri- 


(37) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 359 


mariis conspicuis, subtus, costa mediana prominente, venis primariis 
pinnalis cc. 8-9 prominentibus, subparallelis, ascendentibus, ante margi- 
nem arcuato-anastomosantibus, reti venularum reliculato, lamina folio- 
lorum novellorum pilis brevibus, appressis, sparsis, pubescens, venis 
primariis et reti venularum supra et subtus conspicue reticulata. 
Inflorescentia paniculata, e racemis numerosis, brevibus, composila; 
panicula 4-40 cm. longa, rhachi flexuoso puberulo; racemi 1-2 cm. longi, 
densiflori, rhachi pubescente, rarissime solitarii, sæpius 2-3 fasciculati, 
internodio ce. 5 mm. longo, separali, ad panicularum rhachin, affixi; flores 
subsessiles 5-6 mm. longi, flavo-virides; bracteolæ sub calyce 2, ovatæ 
cc. 1 mm. longæ, extus pubescentes; calyx campanulatus, 2 '/s mm. altus, 


Macherium paraguariense Hassler. 


LS 


i I 
Ramus floriferus 
9] 


-e. Folia. 


a 
f- Panicula. 
g. Racemulus. 
h 


Legumen immaturum. 


I 
2. Legumen ry 


300 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (38) 


extus pilis appressis rufo sericeis dense vestitus, dentibus 2 lateralibus, 
late obtuse triangularibus, margine carina opposila truncata, ea vexillo 
opposita, late sinuata; vexillum ovale, vix emarginalum, ungui cc. 4,5 mm. 
longo adjuncto, 6 mm. longum et 4 mm. latum, intus glabrescens, extus 
pilis sericeis, appressis, præcipue medium versus, dense vestilum, margi- 
nibus versus, pilis sparsioribus puberulum; alæ late ovali-oblongæ, basi 
unilateraliter rotundato-appendiculatæ, extus ungui 2 mm. longo adjuncto, 
5.5 mm. longæ et 2-2,5 mm. latæ, extus tenuissime puberulæ; carina 
alis + æquilonga, subrecto-oblonga, navicularis, apice obtuse rotundata, 
basi ut ale appendiculata, cum ungui 2 mm. longo, 5,5 mm. longa; sta- 
mina monadelpha, tubus staminalis supra breviter fissus, staminum parte 
libera 2 mm. longa adjuncta, 5 mm. longus, antheræ parvæ triangulares, 
loculis apicem versus subconfluentibus, basi divaricatis; discus conicus 
leviter cupulatus, valde obliquus, glaber; ovarıum longe stipilatum, gla- 
brescens, apicem versus pilis paucis pilosulum; stylus glaber; stigma capi- 
tatum; legumen oblongum, stipite 5-7 mm. longo adjuncto, 50-60 mm. 
longum et 12-14 mm. latum, sutura carinali recta, vexillari leviter 
arcuata, ad semen vix contracta, suluris paulo prominentibus, subcoria- 
ceum, glabrum, nitens, reliculalo-venosum; maturitate brunnescens. 

Species nova affinis M. secundifloro Mart. differt : Habitu arboreo; 
panicula e racemis fasciculatis, brevissimis, densifloris composita; calyce 
bidentato; floribus subsessilibus, flavo-virentibus; vexillo ovali, carina 
recta, unguibus petalorum glabris; ovario vix apicem versus pilosulo; 
legumine majore; ab affini M. Salzmanni Benth. differt : habitu arboreo; 
foliis subtus haud subferrugineis; floribus et legumine cc. duplo minori- 
bus; a M. Allemani Benth. foliolorum numero; inflorescentia paniculata; 
racemis densifloris; legumine recto. 

A Machærio brasiliensi Vog. cui beat. Micheli specimen nostrum n. 1849 
et Balansa n. 4428 atribuit, abhorret primo visu. staminibus monadelphis; 
ovario glabrescente; legumine recto et aliis. 

Arbor 8-12 m. diam. 0,3-0,6 m. petala flavo-virentia, in silvulis palu- 
dosis ad ripam lacus Ypacaray flor. mens : Jan. Hassler n. 1849. sub 
M. brasiliensi Vog. Micheli, in Chod. Plant. Hasslerian. I, p. 57; in 
silvulis humidis, campestribus pr. Yhu, flor. et fruct. mens. Nov. Hassler 
n. 9617. 

Id. Balansa n. 4428 sub M. brasiliensi Vog. in Micheli : Contributions 
à la Flore du Paraguay IL. Supplément aux Legumineuses p. 85. 

Verisimiliter etiam id. Endlich n. 82 sub M. brasiliensi Vog. in Noltizbl. 
K. Bot. Gart. Berlin Bd. IV, n. 31 p. 19. sub nom. vern. Sapiy moroti. 


(39) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 301 


Notre nouvelle espèce est un arbre assez répandu dans les campos du 
Paraguay central; il préfère les campos bas, humides, même marécageux. 
Les fleurs jaunes-verdâtres en petites grappes denses ne sont pas très 
apparentes, tandis que les légumes ailés, relativement grands, brunissant 
à la maturité, se détachent très nettement du feuillage vert-glauque. 


Une Sapindacée nouvelle de la flore paraguayenne. 


V Talisia pygmæa Radlk., spec. nov. 

Fruticulus humilis; rami expansi petiolique pilis brevissimis adpressis 
adspersi, Cinnamomei; folia pari-pinnata; foliola 10-14, alterna vel oppo- 
sita, anguste ovalo-lanceolata, obtuse acuminata vel aculiuscula, sessilia 
immo interdum in rhachin decurrentia, coriacea, nervis lateralibus utrin- 
que ca. 12 patulis tenuibus vix prominulis ante marginem arcuatim anas- 
tomosantibus, supra lævigata nitida, subtus arcte reticulata nitidula, 

_utrinque pallide viridia, glaberrima, impunctata (attamen cellulis secreto- 
ris numerosis instrucla); paniculæ in ramulis terminales, pauciramosæ, 
ramis erectis, pilis brevibus adpressis sufferrugineis obsitæ ; flores medio- 
cres, cano-tomentelli, petalis simul cum calyce expansis, disco et stami- 
nibus hirsutis; fructus (vix semi-maturus) ovato-mamilliformis, tomento 
brevissimo denso albido indutus. 

Fruticulus 10-25 cm. altus. Rami ad 5 mm. crassi. Folia petiolo 2-3 cm. 
longo adjecto 15-20 cm. longa; foliola 4-9 cm. longa, 1-2 cm. lata. Flores 
diametro ca. 5 mm. Calycis fere ad basin partiti segmenta oblonga, obtu- 
siuscula, pilis adpressis canis extus dense. intus laxe adspersa. Petala calyce 
longiora, inferne ciliato-barbata, squama petalum ipsum paullo superanle 
lanceolata integra utrinque albo-villosissima. Discus sinuato-pentagonus, 
hirsulus. Staminum filamenta filiformia, hirsuta, antheræ oblongæ, 
minulim apiculatæ. Germen floris ©, ut et rudimentarium floris g', tomen- 
tosum. 

Affinis T'ahisiæ angusti[oliæ Radlk., Brasiliæ incolæ. 

In campis siccis in regione fluminis Yhu, flor. et fruct. juv. mens: Oct. 
Hassler n. 9503) L. Rapı.koren Il. 1907. 

La nouvelle espèce, dont nous devons à l’amabilité de M. le Prof. Dr 


302 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze sÉR.). 1907 (40) 


L. Radlkofer la détermination et la description pour nos «Plantæ para- 
guarienses novæ, » est un arbuste nain, typique pour les campos arides, 
sablonneux de la vallée d’Yhn. Peu apparent comme fleur, il se détache 
néanmoins très nettement du tapis végétal de ces formations par ses 
feuilles pennées, d’un vert foncé luisant, couvrant le sol de touffes denses. 


Un Brosimum nain des campos du Paraguay. 


Brosimum pusillum Hassler spec. nov. 

Fruticulus 20-25 cm. altus; radix crassa lignosa 7-8 mm. diam.; 
ramuli teretes glabrescentes, vetustiores 2-3 mm. crassi, corlice griseo- 
fuscescenti obtecti, juniores subangulati, pube minutissima sparsa, punc- 
tiforme sericeo nitente, ope lentium tantum conspicua, adspersi; interno- 
dia 5-15 mm.; stipule triangulares acutæ 4-5 mm. longæ margine sub- 
scariosæ, pube sparsa, ea ramorum novellorum simili, obtecti; petiolus bre- 
vis, supra subcanaliculatus, glabrescens ; folia disticha, oblonga vel subobo- 
vato-oblonga vel oblongo-elliptica 40/16 55/17 56/22 mm. apice acutius- 
cula vel rotundata, manifeste mucronulata, basi truncato-rotundata vel 
emarginata, margine subintegra vel apicem versus irregulariter denticu- 
lala, subcoriacea supra glabra, novella in costa et venis pube minulissima 
vix conspicua, sparse adspersa, sublus reticulato venosa, costa et venis 
glabrescentibus, celerum adpresse pubescentia, venis primariis utroque 
cc. 16, supra inconspicuis, subtus ut costa manifeste exsertis, ante mar- 
ginem anastomosantibus, margine leviter incrassata et in foliis adullis 
revolula. 

Pedunculi axillares solitarii vel gemini, glabri, subteretes, apice 
leviter incrassati, basi bracteis caducissimis muniti, erecto patentes 
18-25 mm. longi; receptacula monoica, globosa 2,5-3,5 mm. diam. basi 
bracteolata; bracteolæ orbiculares peltiformes, sessiles caducæ, carno- 
sulæ, glabrescentes, marginibus scariosis, cc. À mm. diam.; pellæ inter 
flores his similes, sed paulo minores, persistentes; flamentum antheris 
æquilongum, teres, crassiusculum; antheræ biloculares, ovato orbiculatæ, 
loculi oblongi, subparalelli, longitudinaliter dehiscentes, connectivum 
crasse carnosum; flos femineus unicus ad apicem in receptaculo immer- 


(41) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 363 


sus; stylus teres, cc. 0,5 mm. longus; stigma breviter crassiuscule 
bicrure, cruribus divaricatis, exserlis. 

Species nova Brosimo Gaudichaudii Trec. et B. discolori Schott inter- 
media, habitu, pedunculis longis, indumento etc salis distincta. 

A. B. Gaudichaudü cui accedit foliorum forma, nervatura, margine, 
mucronulo; connectivo leviter gibboso; differt : indumento vix conspicuo, 
pedunculis erectis, duplo longioribus, bracteolis et peltis glabrescentibus. 

A. B. discolori cui accedit pedunculorum positione, bracteolis et pellis 
glabrescentibus, floris structura, differt : pedunculis duplo vel triplo 
longioribus; flore foemineo unico; foliis haud apiculatis sed distincle 
muceronulatis; haud integerrimis. 

Fruticulus 20-35 cm. receptaculum viridescens, in campis siceis in 
regione fluminis Yhu flor. mens: Sept. Hassler, n. 9470. 

Noire nouvelle espèce est un arbrisseau nain des campos des hauts 
plateaux au pied de la Sierra de Maracayu; très peu apparent il disparait 
presque parmi les hautes Graminées et les Composées qui l’environnent. 
En raison du polymorphisme déjà observé par Trecul dans le Br. Gaudi- 
chaudii, nous avons lougtemps hésité avant de créer une nouvelle espèce, 
mais nous croyons que les caractères énumérés distinguent bien celle-ci, 
des deux espèces déjà connues de ces régions. Mais si l’on n’attribuait pas 
d'importance à la position réflexe ou érigée du pédoncüle, ni à l'indument 

des rameaux et feuilles, il faudrait alors réunir toutes les trois espèces 

el en faire des variétés du Brosimum discolor qui est la plus ancienne 
des trois. Nous ne pouvons pas non plus admettre une hybridation, 
parce que dans ces parages, que nous avons très soigneusement par- 
eourus, nous n'avons rencontré ni le B. Gaudichaudü, ni le B. discolor ; 
nous avons trouvé sur le même versant de la Sierra de Maracayu, il ya 
quelques années, le B. Gaudichaudü, mais jusqu’aujourd’hui nulle part le 
B. discolor. 


Un Borreria à fleurs vertes. 


Borreria viridiflora Hassler spec. nov. 
Herba perennis; radix palaris 3-4 mm. crassa, vix fibrosa; caules soli- 
tarii, rarius bini, strieti, erecli, 50 em. — 1 m. alti, subletragoni, profunde 


304 BULLETIN DE L’HRRBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (42) 


bisulcati, basi cc. 3-4 mm. crassi, angulos exceptos, glaberrimi, glauci, ad 
angulos lineis albicantibus subprominentibus subalati; linee angulares 
pilis hyalinis, patentibus, hirsutæ, apicem versus minus prominentes, gla- 
bræ; internodia 4-9 cm. longa; stipulæ crassiusculæ e basi lata vaginante 
ce. 2 mm. altæ, in dentes 3 anguste triangulari-subulatos edentes, dente 
mediano 7-8 mm. longo, lateralibus 5-6 mm. longis, marginibus albo — 
incrassalis, glabrescentibus vel pr&cipue in internodiis inferioribus pilis 
brevibus hyalinis, ciliatis, dentes exteriores versus basin sepe ad mar- 
gines irregulariter glanduliforme denticulati; folia lineari-lanceolata, 
vel oblongo-lanceolata, erecto-patentia, apice aculiuscula, basi attenuata, 
chartacea, glauca, 60/8 50/6 40/4 mm. longa et lata, lamina supra et 
subtus, punetis minutis glanduliformibus nitenlibus obtecta, viva viridis, 
sicco flavescenti-glaucescens, nervis supra paulo prominulis, subtus valde 
prominentibus, costa mediana crassiuscula, in foliis inferioribus hirsulula. 

Inflorescentia lerminalis capilala el in axillis foliorum superiorum 
(vulgo 2) spurie verticillata, 1.2-1,5 em. lata. foliis 2 reflexis suffulta; 
folia involucralia caulinis similia, minora 0,5-1 cm. longa. basi valde dila- 
tata, marginibus basin versus dentibus lineari-glanduliformibus pectlinala; 
bracteole filiformes hyalinæ, sepalis paulo breviores; sepala 2, sinu lato 
fimbriato remota, vix ad '/ı connata, cc. 1 mm. alla, ovali-lanceolata vel 
lanceolata, concava, nervo mediano. exius prominente, crassiusculo, 
percursa, marginibus ciliolalis; corolla infundibuliformis 1,5-2 mm. longa, 
glabra lobis ad medium fissis, triangulari-aculis; staminibus corollæ lobis 
æquilongis; antheræ filamentis flavis, æquilongæ, flavæ vel coerulescen- 
tes, oblongæ cc. 1 mm. longæ, dithecæ, loculis basi leviter divaricatis ; 
ovarium slipilatum. cum stipite, 3 mm. longum, obconicum, superne 
albo-villosum; discus bipartitus; stylus corolla æquilongus vel paulo lon- 
gior 2-2.5 mm. longus, stigma brevissime subcapitato-bilobum. 

Ab affini B. Runkü K. Sch. differt : hirsutie caulium; foliorum margi- 
nibus ciliatis; stipulis dentatis, haud setiferis; inflorescentia terminali et 
axillari; calycis dentibus subliberis; sepalis fimbriato-ciliatis; staminibus 
haud exsertis; corolla breviore: ab altera specie ejusdem sectionis, B. War- 
mingü K. Sch. differt : indumento caulium; sepalorum numero; corolla 
triplo breviore, profundius partita; staminibus haud exsertis; stylo 
breviore. 

Herba perennis 0,5-1 m. corolla e flavo-virente viridis, antheræ 
flavovirentes vel pallide cœruleæ, in campis siceis pr. Yhu, flor. mens: 
Nov. Hassler n. 9615, 

Notre nouvelle espece, qui se trouve en abondance dans les campos 


(43) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 365 


aréneux de la vallée d’Yhu, attire l’attention du collectionneur par la cou- 
leur anormale de ses fleurs, c’est effectivement l’unique espèce para- 
guayenne du genre Borreria n'ayant pas de fleurs blanches ou bleues. 

Elle est bien distincte des deux seules espèces de la subsérie Glauca 
de K. Sch. à laquelle elle doit être rattachée à cause de ses feuilles dis- 
tinctement marginées. Comme cela nous arrive si souvent avec les espèces 
paraguayennes, elle paraît être l’intermédiaire entre les deux seules 
espèces connues de cette subsérie. Tandis que ses organes végélatifs, 
c'est-à-dire les tiges bisulquées, les feuilles étroites, à bords moins sail- 
lants, la rapprochent du B. Warmingü, elle en diffère très nettement par 
la structure des organes floraux, l’inflorescence terminale et axillaire, le 
calyce à deux sépales seulement, les fleurs qui n’atteignent qu'un Liers 
de la longueur de celles du B. Warmingü, etc. Les caractères floraux 
rapprochent plutôt notre nouvelle espèce du B. Runku, duquel elle dif- 
fère cependant par l’inflorescence, les sépales presque libres, les éta- 
mines subsessiles, non exsertes, etc. Les caractères végétatifs présen- 
tent de remarquables differences, qui la séparent nettement de l'espèce 
précilée tels que la forme de la racine, l’indument et la forme des tiges, la 
forme et grandeur des stipules, les feuilles 2-3 fois plus étroites, non co- 
riaces, à bords non saillants, etc. 


Une Garance nouvelle des campos paraguayens. 


/ Relbunium echinocarpum Hassler spec. nov. 


Radix crassiuscula, sublignosa, rubra ; caules plures, subprostrati vel 
ascendentes, herbacei, ramificati 0,15-0,6 m. longi, basi epidermidi de- 
lapsa, teretes, sublignescentes, corlice fulva-rubescente sublævi obtecti, 
supra manifeste tetragoni, angulos e lineis albicantibus, crassiuseulis, 
rotundato-prominentibus, formatos, in parte florifera bi-vel quadrisulcali, 
ad internodia paulo incrassati, vivo, ut folia glaucescentes, sicco flavo- 
virenles ; internodia 8-12 mm. longa ; folia 4-na, lineari-oblonga vel 
lineari-lanceolata, apice acula, seta hyalina, subuliformi, mucronata, basi 
anguslala, sessilia ; Jlamina 3-5 mm. longa et ad 0,5 mm. lata, crassius- 
cule subcoriacea, ut caules, pilis hyalinis minutissimis, ope microscopii 


306 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (44) 


lantum, conspicuis, scabriuscula, supra glabrescens, cosla mediana in- 
conspicua, subtus prominenter albo-marginala, marginibus subrevolutis, 
costa mediana crassiuscula, prominente, venis inconspicuis. 

Inflorescentia axillaris ; pedunculi solitarii vel bini, foliis manifeste 
longiores, uni-bi-flori, 6-10 mm. longi, tetragoni, bi-quadri-striati ; invo- 
luerum 4-phyllum, phyllis in floribus evolutis æqualibus, in gemmis 
phyllis 2, aliis paulo brevioribus, phylla lineari-lanceolata, in floribus 
evolutıs ad 2,5 mm. longa et ‘/s mm. lala, foliis caulinis similia, apice 
seloso mucronata, Supra glabrescentia, subtus prominenter albo-mar- 
ginala, marginibus setis hyalinis, distanlibus, sparse ciliatis ; flores pedi- 
cello brevi suffulti; corolla rotala ad °/s cc. in lacinias 4, ovatas, apice 
subaculas, fissa, 1,25 mm. alta, lobis ad 0,5 mm. latis, intus et extus pube 
sparsa, minulissima, vestitis, extus pilis paucis, hyalinis, setiformibus 
conspersa ; stamina ce. 0,5 mm. longa, filamenta antheris ovali-oblongis, 
dithecis, æquilonga ; ovarium subglobosum, dicoccum, pilis hyalinis bre- 
vibus, e basi lata acute triangularibus, dense vestilum, stylis adjuneltis, 
cc. 0.5 mm. altum, styli, disco cylindrico cc. 0,125 mm. alto, breviores, 
subliberi ; sfigmatibus capitatis ; bacca subcarnosa, vivo flavovirens, 
abortu sæpe monococca, cc. 0,5 mm. diam. selis brevibus hyalinis, e basi 
lala subulatis, dense echinata. 

Species nova affinis À. chætophoro K. Sch. differt : indumento scabrius- 
culo ; foliis subcoriaceis, manifeste incrassato-marginatis, haud ciliatis ; 
pedunculis foliis longioribus ; pedicellis ovario plus quam triplo breviori- 
bus ; ovario piloso haud muriculalo. 

Herba 0,3-0,6 m. prostrata vel ascendens, corolla glauca, in campis 
siccis pr. Caaguazu, flor. et fruct. mens : Mart. Hassler n. 913%. 

Nous n’avons pas vu le specimen original de Lorentz, mais d’apres la 
description succincte que donnent Schumann dans le « Flora Brasiliensis » 
et Grisebach dans les « Plantæ Lorentzianæ », nous croyons que notre 
espèce est bien distincte du À. chætophorum de ces auteurs. 

Notre plante qui a des feuilles coriaces, très nettement marginées, 
sans cils, ne peut pas non plus être admise comme une variété de l'espèce 
précitée qui, d’après les auteurs, a des feuilles herbacées, ciliées, à veines 
transparentes, etc. Les pédoncules de l’espece grisebachienne sont plus 
courts que les feuilles, tandis que dans notre espèce ils les dépassent de 
2-3 mm. Les auteurs ne décrivent pas les organes floraux ; quant au 
fruit, celui de notre espèce paraît identique à celui du À. chætophorum, 
d'après la description de Grisebach ; l'ovaire qui, d’après Schumann, 
serait muriculé dans R. chætophorum est couvert dans notre espèce de 
poils courts, hyalins, élargis à la base. 


(45) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 367 


Un Pavonia nouveau des campos du Nord-Est. 


/ Pavonia aspera Hassler. spec. nov. 

Radix crassiuscule lignosa, noduloso tortuosa; caulis vulgo solitarius, 
flexuosus, pauciramosus, subprostratus vel ascendens, 15-30 cm. longus, 
basi lignescens, teretiusculus, ad 5 mm. crassus, cortice longitudinaliter 
ruguloso-rimoso isabellino obtectus, supra, 1. e. in parte foliifera + 
subtriangularis, flavovirens, pilis patentibus fasciculatis hispidus, fasci- 
euli pilorum e pilis strigillosis flavescentibus 2-6, basi crassiusculis vulgo 
3 mm. longis compositi;, internodia 2-5 cm. longa; stipulæ lineari 
subulatæ 5-7 mm. longæ, virides, herbaceæ, pilis patentibus fasciculatis, 
apicem versus simplicibus intermixtis, hispidulæ; folia petiolata, herbacea 
in vivo et sicco flavo-virentia; petiolus 10-18 mm. longus, supra canalicu- 
latus, pilis strigillosis fasciculatis patentibus, glandulis parvis intermixtis, 
hispidus; lamina ovalis, ovali-elliptica, elliptica vel præcipue in foliis 
inferioribus suborbicularis, apice acuta, subacuta vel rotundata, basi rotun- 
data, vel subcuneata, 50/30, 65/42, 80/45 mm. (in foliis suborbicularibus 
30/32 28/30 mm.), margine dentato-serrata, vel dentata, dentibus trian- 
gularibus aculis, inæquilongis, i. e. dens longior cum uno cc. ‘/2 breviore 
alternans, quinque-nervia, nervis supra conspicuis, subtus prominentibus, 
supra et subtus aspera, pilis radiatim fasciculatis distantibus, glandulis 
hyalinis parvis subsessilibus intermixtis, hispida, fasciculi pilorum e 
strigulis flavescentibus, vulgo 6-8 radiatim patentibus, cc. 1 mm. longis, 
e verruculam parvam edentibus, compositi, laminam supra sparse, subtus 
et in dentibus densius oblegens. 

Pedunculi axillares, solitarii 5-8 cm. longi, flexuosi, subtriangulares, 
pilis fasciculatis sparsis, caulinis similibus, pube stellari brevi et glan- 
dulis parvis intermixtis, hirsutuli: involucrum uniseriale e phyllis 12 
lineari subulatis, calyce subæquilongis, formatum; phylla 12-14 mm. 
longa, herbacea flavovirentia, pilis strigulosis, 2-5 fasciculatis, paten- 
tibus, glandulis intermixtis hispidula; calyx cupuliforme-subcampanula- 
tus, herbaceus, in lacinia vulgo 5 (rarissime #4) fere ad ‘/s divisus, 
15-20 mm. longus, extus pilis fasciculatis tenuibus patentibus pilosus, 
intus pilis sericeis subadpressis puberulus, laciniæ lanceolatæ vel ovali- 
lanceolatæ acutæ, 11-16 mm. longæ, medio 5-7 mm. lal®, quinquenerviæ, 


368 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (46) 


nervis paralellis, extus prominentibus; pelalu alba, late obovala, basi 
parum angustato-rolundala, 30-35 mm. longa et 20-22 mm. lata, inlus 
el extus glaberrima, nervis radiantibus cc. 12 percursa, {ubus stamineus 
9 mm. longus et 3 mm. latus, glandulis substipitalis sparsis obtectus, a 
basi ad apicem filamenta gerens, filamenta linearia apicem versus paulo 
anguslala, 4-5 mm. longa, glandulis substipilalis, præcipue in marginibus 
subdensis, obtecta; stylus tubo stamineo plus quam duplo longior, 
22-25 mm. longus, teres, linearis, apicem versus dilatatus, 10-fidus, pilis 
brevibus sparse puberulus, lobi erecli; stigmata dilatato capitata, hispi- 
dula; carpella 5, trigono-obovata 7 mm longa, apice obtusa mutica. basi 
subcuneata, dorso et lateribus convexis rugulosis, glandulis parvis, vix 
ope lentium conspicuis sparse obtectis, semen 4,5 mm. longum, obovatum, 
apice obtuse rotundalum, basi acutum rugulosum, testa lævis isabellina 
basin versus sparse lepidota. 

Species nova e seclione Eupavonia Gürke, Pavonia grandiflora A. Juss. 
imprimis affinis, differt : indumento omnium partium; foliis haud cor- 
dalis; pelalis glabris, albis; tubo stamineo glanduloso puberulo multo 
breviore, filamentis longis glanduliferis; stylo tubo stamineo plus quam 
duplo longiore, et aliis 

Suffrutex 0,1-0,3 m. petala alba. tubus stamineus atropurpureus, in 
campis siceis pr. Yhu, flor. et fruct. mens : Sept. Hassler n. 9467. 

Par son indument hispide et glanduleux jusque dans les parties flo- 
rales, notre espèce se distingue très nettement des trois autres espèces 
de la sous-section IV Gürke : Involucrum 10-13 phyllum. C’est la seconde 
nouvelle espèce paraguayenne de cette sous-section, qui avec le P. vitifolia 
Hochr. décrit dans les Plant. Hassler. II, p. 561, vient augmenter à 5 le 
nombre des especes de ce groupe. 


309 


FLORULA GAMBICA 


UNE CONTRIBUTION A LA FLORE DE LA COLONIE BRITANNIQUE 


DE LA 


GAMBIE 


PAR 


Frederie N WILLIAMS. 


(Suite et fin.) 


Ord. Personales 


Fam. 51. SCROFULARIACEÆ 


189. Bacopa decumbens Williams comb. nov. — Swamps at 
Bakkendik, in Upper Niumi district (Lester, n. 30 N). Introduced (?) from 
Mexico. 

Syn. — Herpestis decumbens Fernald in Proc. Amer. Acad. XXX, 
91 (Oct. 1897). Moniera decumbens Skan in Fl. Trop. Afr. IV. sect. 2. 324 
(1906). 


190. Scoparia dulcis L. — FTA. IV. sect. 2. 355 (Ingram). Gun- 
jour in South Kommbo district; and Jarrol, on Vintang Creek, in Bondali 
district (Lester, n.6S,n. 44 S). 


191. Buechnera hispida D. Don. — FTA. IV. sect. 2. 397; 
(Boteler). 


192. Buechnera leptostachya Benth. — FT A. IV. sect. 2. 394; 
Faraba Sotu in East Kommbo district (Lester, n. 42 S). 


193. Buechnera longifolia Kloizsch. — FTA. IV. sect. 2. 398; 
(Ingram). Karngour in Lower Baddibu district (Lester, n. 41 N). Native 
name «Dam-Pan »; used as a blue-black dye. Lester’s n. 62 N (cited in 
FTA., — n. 41 N is not cited) refers 1o a specimen found at Drame Joku 
in French territory; il has not been reported from Gambia itself. 


BULLETIN DE L'HÉRBIER BOISSIER, NO 5, 30 avril 1907. _ 24 


370 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SÉR.). 1907 


194. Striga macrantha Benth. — FT A. IV. sect. 2. 414. Faraba 
Sotu in East Kommbo district (Lester, n. 345). A plant three to six feet 
high, growing amongst the high bush grass; and seen everywhere. 


195. Striga Senegalensis Benth. — FTA. IV. sect. 2. 408; 
(Ingram). 


Fam. 52. BIGNONIACEE 


196. Newbouldia lævis Seem. — FTA. IV. sect. 2. 521. Jarrol, 
on Vintang Creek, in Bondali district (Lester, n. 46 S). North bank 
(Ozanne, n. 4). Lester’s n. 31 S (cited in FTA, but misprinted «831 »), 
refers lo a specimen, not found in Gambia itself, but at Siliti in the French 
area of Futa-Jallon. 


197. Kigelia africana Benth. — On dry sandy soil at Ka Fundi, 
along the coast south of Gunjour, in South Kommbo district (Lester, 
n. 15 S). There are also specimens of the fruit in the Kew Museum from 
« West Africa », — more precise origin not stated on the labels. Lester’s 
specimen consists of a large long fruit from a tree 40-40 feet high. 


Fam. 53. ACANTHACEÆ 


198. Nelsonia campestris Brown. — FTA. V.29. St. Mary’s 
Island (Leprieur in Herb. Mus. Paris). Lester’s specimens, cited as from 
Gambia in FTA, were collected in French territory. This, the single spe- 
cies of the genus, is widely diffused through the Tropics of both hemis- 
pheres, but probably introduced into America. 

Syn. — Justicia canescens Lamk. lllustr. Genr. I. 41 (fasc. 44, 1791). 

The specimens of Hygrophila spinosa and of Hygrophila Senegalensis, 
cited as from Gambia in FTA. V. pp. 32. 34. were collected in French 
territory. The two species are not therefore included in the present list. 


199. Phaylopsis parviflora W. — FTA. V. 83. Seen everywhere 
(Lester, n. 11 N). Lester states that it is a shrub 3 feet high. Mr. C. B. 
Clarke, in FTA, says that the plant is a small shrub with a stem 1-2 feet 
high. Common name « Papleaf». The leaves are used as a hot fomentation 
over the spleen in ague-cake. When the shrub is placed in water, the 
seeds burst with a slight crackling sound. 

Syn. — Ruellia imbricata Forsk. (1775); Micranthus oppositifolius 
Wendl. (1798). 


200. Dyschoriste pedicellata C. B. Clarke in Fl. Trop. Afr. 
V.75. — Native name «boru». An infusion of the leaves is given to young 
children as a febrifuge (Ozanne, n. 8, and n. VI). 


201. Asystasia Gangetica T. Anderson (March 1863). — FTA. 
V. 151 (Skues, Ingram; as « A. Coromandeliana Nees » 

Syn. — Justicia Gangetica E. Torner Cent. Plant. IL. 3, n. 102 (Jun.1756), 
et reimpr. in Amoenit. Academ. IV. 299 (Nov. 1759); L. Syst. Nat. ed. 10, 


F, N. WILLIAMS, FLORULA GAMBICA, 371 


p. 850, n. 11 (Maio 1759); * Ruellia intrusa Forsk. (1775); * Ruellia nemo- 
valis Vahl (1794); R. secunda Nahl (1794); * Ruellia Gangetica Brown 
Prodr. Fl. Nov. Holl. 478 (1810), — omitted in Index Kewensis; * Ruellia 
Zeylanica Koenig (1814); * Ruellia digitalis Koenig (1825); Auellia qua- 
terna Schum. & Thonn. (1830); * Asyslasia plumbaginea Nees (1832) ; 
A. Coromandeliana Nees (1832); * À. capensis Nees (1841); * Ruellia 
biloba Hochst. (1845); * R. filiformis Klein (1847) ; * R. secundiflora Bojer 
(1847); * Asystasia Comorensis Bojer (1847); "A. Bojeriana Nees (1847); 
A. quaterna Nees (1847); A. calycina Benth. (1849). 

A chronological list of synonyms. as far as they affect the African plant, 
is here given. as several (marked *) are omitted by Mr. C. B. Clarke in his 
detailed synonymy in FTA. V. 131. 


202. Monechma hispidum Hochst. — FTA. V. 214. Ballé, on 
Suarra Kunda Creek, in Jokadu district (Lester, n. 51 N, as « Schwabea 
eiliaris »). 

Syn. — Justicia ciliata Jacq. Hort. Bot. Vindobon. t.104(1776); J. ciliaris 
L. f. (1781); J. echioides var. ß L. Sp. Plant. 16 (1753). 

Monechma ciliatum, which Hochstetter erroneously thought was the 
original plant of Jacquin, = Ecbolium anisacanthus GC. B. Clarke, in Fl. 
Trop. Afr. V. 238. an Abyssinian species. 


203. Justicia galeopsis T. Anderson mss. ap. C. B. Clarke in Fl. 
Trop. Afr. V. 196. — (Skues). 


204. Peristrophe bicalyculata Nees. — FTA.V.2%3; (Boteler). 


Ord. Polemoniales. 
Fam. 54. CONVOLVULACEÆ 


205. Bonamia Thunbergiana Williams comb. nov. — FTA. 
IV. sect. 2. 80, as „Bonamia cymosa“ (Ingram). 

Syn. — Convolvulus cymosus Thunb. in Herb. Willd. n. 3682. ex Roem. 
et Schult. Syst. Veg. IV. 303 (1819); ©. Thunbergianus Roem. et Schult. 
Syst. Veg. IV. 884 (1819), — a name omitted in the Index Kewensis, and 
also overlooked by Dr. Hans Hallier in his revision of the genus Bonamia ; 
C. Senegamhiæ Spreng. Syst. Veg. I. 610 (1825): Ipomea Senegambiæ 
Choisy (1845) : Bonamia cymosa Hallier f. in Engl. Jahrb. XVII. 91 
(22. Dez. 1895); et in Bull. Herb. Boiss. V. 374 (1. Mai 1897), et l.c. p. 
997 (1. Nov. 1897). 

The correct citation for the genus Bonamta is Thouars. Hist. Veg. Isl. 
Afr. p. 33, 1. 8 (180%). Both Ihe Index Kewensis and Dr. Hans Hallier, in 
revision of the genus in Bull. Herb. Boiss. 1897, p. 804, cite it incorrectly, 
and differently from one another. Dr. Hallier’s selection of the specific 
name of „ceymosa“ is unfortunate, as il is based on a slip of the pen which 
Aoemer and Schultes duly correct (in the Errata at the end of the volume) 
to ,, Thunbergianus“; having previously pointed out that Convolvulus cy- 
mosus Thunb. is quite a different plant from C. cymosus Desrouss. in 


372 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


Lamk., Encycl. Meth. III. 556, which was described in 1791 (i. e. 28 years 
before). The present species was first collected by Thunberg, in Sierra 
Leone and that may be a fact in favor of the new combination here pro- 
posed. The Gambian specimens have no precise locality indicated on the 
label, but in Sierra Leone the plant is far from uncommon. 


206. Convolvulus arvensis L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


207. Merremia angustifolia Hallier f. in Engl. Bot. Jahrb. XVI 
552 (1892), et XVII. 117 (1893). — FT A. IV. sect. 2. 112 (Skues). 


208. Merremia pinnata Hallier f. ]. c. XVI. 552, et I. c. VII. 146 
(1893). — FT A. I. sect. 2. 115. (Ingram). Ballanghar in Upper Baddibu 
district (Lester, n. 79 N). 


209. Merremia umbellata Hallier f. 1. c. XVI. 552, et 1. e. XVII. 
114. — FTA. IV. sect. 2. 106 (Skues). 


210. Ipomcea amoena Choisy. — FTA. IV. sect. 2. 155 (Park, 
Ingram). 


211. Ipomaa digitata L. — FTA. IV. sect. 2. 189. Dog Island 
(Leprieur, Perrottet). 


212. Ipomoea eriocarpa Brown. — FTA.IV.sect.2. 156 (Ingram). 
Sandeng Jullo, in Kiang district (Ingram, 1. Dec. 1864). This is the only 
one of Ingram’s 74 specimens which has either a locality or the date of 
gathering written on the label. 


213. Ipomoea hellebarda Schweinf. ex Hallier f. in Engl. Jahrb. 
XVII. 142 (22. Dez. 1893). — FT A. IV. sect. 2. 170 (Ingram). 


214. Ipomoea involucrata Beauv. — FTA. VI. sect. 151 (In- 
gram). St. Mary’s Island (Bowdich). 


215. Ipomoea palmata Forsk. — FTA. IV. sect. 2. 178 (Ingram). 


216. Ipomoea pilosa Sweet (1827). — FTA. IV. sect. 2. 162 (In- 
gram). 

217. Ipomza setifera Poiret. — FTA. IV. sect. 2. 199. Gunjour in 
South Kommbo district, where specimens were seen 1wining 30 feet or 
more (Lester, n. 9 S). 

Syn. — I. Lesteri Baker in Kew Bull. 1892, p. 83. Lester’s Gambian 
example agrees exactly with the Guiana plant. 


218. Calonyction bona-nox Bojer Hort. Maurit. 227 (1837); 
Hallier f. in Bull. Herb. Boiss. 1897, p. 1028. — FT A. IV. sect. 2. 118. St. 
Mary’s Island (Lester). 

Syn. — Convolvulus aculeatus L. Sp. Plant. 155 (1753), e synonymis sub 
Ipomea bona-nor iterum citatis ; /pomæa alba L. 1. ec. 161 (species 
obscura) ; I. bona-nox L. Sp. Plant. ed. 2, 228 (7162), Lamk. Illustr. Genr. 
l. 465 (1791). 


219. Galonyction muricatum G. Don 2 Gen. Syst. Bot. IV. 26% 
(1838); Hallier f. in Bull. Herb. Boiss. 1897, 1044. — FTA. IV. sect. 2. 
118 (Ingram). Vernacular name « Lemé-Lemé » (seeds). 

Syn. — Convolvulus muricatus L. Mant. Plant. 44 (1767); Ipomea 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 319 


muricala Jacq. Hort. Schönbr. Ill. p. 40, t. 323 (1798); Calonyction spe- 
ciosum var. muricatum Choisy in Cand. Prodr. IX. 345 (1845). 


Fam. 55. BORRAGINACEÆ 


220. Heliotropium indicum L. — Gunjour in South Kommbo 
district (Lester. n. 4 S). Local name « Cock’s comb ». An infusion is used 
in venereal disease among the Mandingos. 


Fam. 56. SOLANACEÆ 


221. Physalis angulata L. — St. Mary’s Island (Bowdich). Niumi 
distriet (Lester). Native name «Cubum Pap». Used as an external counter- 
irritant, like mustard. 


222. Gapsicum frutescens L. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


223. Solanum aculeastrum Dunal. — St. Mary’s Island (Bow- 
dich, as « S. Sodomæum »). 


224. Solanum æthiopicum E. Torner, Cent. Plant. II. 40, n. 126 
(Jun. 1756). et reimpr. in Amœænit. Academ. IV. 307 (Nov. 1759). — 
St. Mary’s Island (Bowdich). 


225. Solanum aggregatum Jacq. (1790). — St. Mary’s Island 
(Bowdich, as «S. nodiflorum »). This is the plant probably intended by 
Bowdich, as it is identical with Solanum nigrum var. Guineënse L., which 
is found both in Sierra Leone and in the Senegambian province of Futa- 
Jallon. 


226. Solanum Carolinense L. — St. Mary’s Island (Bowdich). The 
leaves are bruised, boiled, and applied externally for Craweraw, a kind 
of itch. Possibly introduced from North America. 


227. Solanum diplosinuatum Klotzsch. — Shrubs 3-4 feet 
high, growing about Gunjour in South Kommbo district (Lester, n. 3 S). 
FTA. IV. sect. 2. 244. 

Other species of Solanum are also given by Bowdich as growing in 
St. Mary’s Island, in the neighbourhood of Bathurst; but they are not 
identifiable except in so far as they are obvious introduclions. 


Fam. 57. APOCYNACEÆ 


238. Landolphia Heudelotii Cand. 21. — FT A. IV. sect. 4. 55. 
Kommbo district (Heudelot). Lower Niumi district, on dry sandy soil near 
Albreda, and very common along the R. Gambia (Perrottet, n. 491). Ori- 
ginally described from almost glabrous specimens; such seem, however, 
to occur rarely, the tomentose form being the the common one. This 
species is, among Apocynaceæ, undoubtedly one of the most valuable 
sources of rubber in West-Africa. 


374 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2we SÉR.). 1907 


229. Landolphia Senengalensis Kotschy et Peyr. Pl. Tinneanæ, 
31 (1867); Dewevre Caoutsch. Afr. Monogr. Landolph. 3%; Stapf im FI. 
Trop. Afr. IV. sect. 1. 36. — Forests of Albreda, in Lower Niumi district 
(Leprieur). Dog Island (Leprieur). Kommbo district (Heudelot, n. 29). 
R. Gambia (Skues). Common near Kan and Kousann, by the R. Gambia 
(Perrottet, n. 792). 

var. glabriflora Hua in Bull. Mus. Hist. Nat. Paris, V. 185 (1899). — 
(Whitfield). | 

This species yields no rubber. The name has been overlooked and 
omitted from Index Kewensis. 


230. Carpodinus hirsuta Hua ex Chevalier in Bull. Mus. Hist. 
Nat. Paris, VI. 308 (1900); Chevaïier Géogr. Bot. Senegal et Soudan, 223; 
Stapf in Fl. Trop. Afr. IV. sect. 1. 77. — In Bignonia forests, in the West 
Fogni district, just within British territory (Chevalier). This is the «Ibo 
tree » of Lagos, which is supposed to yield part of the rubber of the Gold 
Coast Colony and Lagos. 


231. Holarrhena ovata Cand. 2us. — FTA. IV. sect. 1. 16% 
(Whitfield ; Lester, no. n.; Ozanne, n. 9). 


232. Alstonia Gongensis Engl. in Engl. Jahrb. VIII. 64 (1887); 
Durand et Schinz Etudes FI. Congo, I. 190 (1896); Stapf in Fl. Trop. Afr. 
IV. sect. 1. 121. — Rather common from the river Gambia Lo Portuguese 
Guinea. St. Mary’s Island, near Bathurst (Chevalier). Balantacounda in 
West Fogni district (Chevalier). Engler described the species from barren 
specimens, so that the basis of the species is uncertain. Chevalier des- 
cribes the flowers as yellowish-brown with a penetraling sweet odor; 
they are out in Senegambia in January and February. 


. 233. Voacanga africana Slapf in Journ. Linn. Soc. XXX. 87 
(1. Feby. 1894). — FTA. IV. sect. 1. 158. St. Mary’s Island, near Bathurst 
(Skues). Lower Niumi district, near Albreda (Heudelot, n. 89, in Herb. 
Mus. Paris). All the Senegambian and Sierra Leone specimens have more 
or less hairy leaves and peduncles; the same is the case with Barter’s 
specimens from Nupe, and Mann’s from Fernando Po. The amount of 
hairiness varies considerably, and in Skues’ specimen the youngest and 
smallest leaves are quite glabrous, whilst the larger lower ones have 
pubescent midribs. The fruit is not known. 


234. Alafia scandens Jacks. Ind. Kew. II. 309 (1894): — A. landol- 
phioides Schum. in Engl. und Prantl, Natürlich. Pflanzenfam. IV. abt. 2. 
p. 165 (1895). — FTA. IV. sect. 1. 197 (Whitfield, 1842). Syn. —- Nerium 
scandens Schum. et Thonn. (1830). 


235. Baissea multiflora Cand. 2us. — KTA. IV. sect. 1. 208. 
R. Gambia (Whitfield, 1842). Albreda in Lower Niumi district (Perrottet, 
n. 480). Gunjour in South Kommbo district (Lester, n. 14 S). This climbing 
shrub yields rubber; and the bark is used for rope. 


236. Strophanthus sarmentosus Cand. — FTA. IV. sect. 1. 
180 ; (Perrottet, Skues, Ingram). Lester’s specimens, cited under Gambia 
in FTA, were collected in French territory. 


„F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 379 


Fam. 58. ASCLEPIADACEÆ 


237. Cryptolepis sanguinolenta Jacks, Ind. Kew.Il. 469 (1894), 
et Schlecht. West Afr. Kautschuk Exped. 308 (1900). — (Leprieur). Clim- 
bing among shrubs. 

Syn. — Pergularia sanguinolenta Lindl. in Bot. Mag. t.2532(1.Dec.1824), 
et in Trans. Hort. Soc. VI. 72 (1826); Cryptolepis trianqularis N. E. Brown 
in Journ. Linn. Soc. XXX. 92 (1. Feby. 189%), et in FT A. IV. sect. 1. 245. 

Seeds were brought home by George Don in 1822 from Sierra Leone 
(precise locality not recorded), and sown in the Royal Horticultural Sociely’s 
garden at Chiswick. The shrub flowered there in August 1823, and was 
ee by Lindley as a Pergularia. The sap is described as blood-red 
in color. 


238. Kanahia consimilis N. E. Brown in Fl. Trop. Afr. IV. sect. 1. 
298. — St. Mary’s Island (Bowdich, as « Asclepias laniflora »). Mr. N. E. 
Brown suggests 1o me that this plant, which is found on river-banks in 
the Lagos Protectorale, is much more likely Lo be the plant seen by Bow- 
dich than is Kanahia laniflora, which is a plant of German East Africa, 
not hitherto recorded from West Tropical Africa, and not confined 10 
river-banks. Forskal’s specimen on which Robert Brown founded the 
genus Kanahia is in Herb. Mus. Brit. 


239. Calotropis procera Aiton. — On dry sandy soil al Ballé, on 
Suarra Kunda Creek, in Jokadu district (Lester, n. 51 à N). North bank 
(Ozanne, n.3). A stout shrub of variable height, seen all over the Gambia. 
Al parts of it have a milky juice. It is very difficult to preserve against 
insects and mildew: and is said to be a good thing for sprains, headaches, 
and other pains. The leaves are applied warm Lo the affected part. The 
native name is «Fouftan». In the Kew Museum there is a specimen of 
dried « Fouf » roots (R. D. Llewelyn, 1895), which may possibly be referred 
10 this species. The specimens, even after all these years, have a pungent 
aromalic smell ; and the label states that they are pounded and scattered 
by the natives outside their huts, 10 keep away snakes. They also were 
sent from Gambia. FT A. IV. sec. 4. 295. 


240. Dæmia extensa Brown. — FT A. IV. sect. 1. 388 (Don, n. 8). 


*,* EPIGYNÆ 
Ord. Rubiales 
Fam. 59. RUBIACEE 


241. Oldenlandia grandiflora Hiern. — Karngour in Lower 
Baddibu district (Lester, n. 43 N); Torro, on Suarra Kunda Creek, in 
Jokadu district (Lester, n. 58 N); and seen everywhere. 


376 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


212. Oldenlandia macrophylla Cand. — FT A. II. 6%. Rice- 
fields in Lower Niumi district, about Albreda (Leprieur ; Perrottet). 


243. Oldenlandia Senegalensis Hiern. — Upper Niumi district 
(Lester, n. 3 N); seen everywhere. Torro, on Suarra Kunda Creek, in 
Jokadu district (Lester, n. 55 N). Native name « Temeng-temeng ». Used 
as a vermifuge; roots made into native broom. Collected in the long grass. 


244. Oldenlandia virgata Cand. — Rice-fields round Albreda 
(Leprieur ; Perrottet). 


245. Mitragyna africana Korth. — FT A. Ill. 41 (Skues). Dr. Havi- 
land in his Revision of the tribe, in Journ. Linn. Soc. XXXHIL (1897), p. 71, 
cites the Gambian specimens as of « Mackenzie, Skuer », evidently taking 
the name of Dr. Mackenzie-Skues for that of two persons. 

Syn. — Uncaria inermis W. (1793); Nauclea africana W. (1797); 
Mitragyna inermis Kuntze Rev. Gen. 288 (1891). Korthals, as the founder 
of the genus Mitragyna, was quite justified in selecting what specific 
names he pleased under the new genus; a liberty of action not permis- 
sible to those who afterwards transferred other species to the genus. The 
next species, in which Dr. Kunize’s name is taken up, shows the distinction 
between Ihe two categories of cases. 


246. Mitragyna stipulosa Kuntze Rev. Gen. 289 (1891). — 
Swamps in Lower Niumi district, on the banks of the Gambia, near Al- 
breda (Leprieur in herb. Cand.). 

Syn. — Nauclea stipulosa Cand. Prodr. IV. 346 (1830); N. macrophylla 
Perr. et Lepr. mss. ex Cand. I. c.; Mitragyne macrophylla Hiern im Fl. 
Trop. Afr. II. 41. Dr. Haviland, L c. p. 72, has overlooked Leprieur’s 
Gambian specimens, and also Mr. Hiern’s name for the tree. Dr. Kuntze 
has restored De Candolle’s very suitable name. 


247. Sarcocephalus esculentus Sabine in Trans. Hort. Soc. V. 
p. 442, (. 18 (182%), — read 18 Mar. 1823. — St.Mary’s Island (Bowdich). 
North bank (Ozanne, n. 23, fruit-specimen). Woods on the Gambia (Cand. 
Prodr. IV. 368). The first reference to this tree is by Afzelius in his appen- 
dix to the «Report delivered by the Court of Directors of the Sierra Leone 
Company to the General Court of Directors. on Thursday the 27tk March, 
179%». Writing of the fruits he says; — «These in no respect resemble 
the true figs, except in the number of their gritty seeds. This fruit is 
of the size of an apple. nearly round, and agerable to the taste; when 
sufficiently ripe resembling the European Strawberry. The tree is new 
« and nondescript; it is found growing in the best soil in the woods. » 
Schweinfurth, in his « Heart of Africa », 1. p. 192, says, «in shape and color 
« the fruit may be compared to a strawberry, though in flavor it resem- 
« bles an apple; flowers small like orange-blossoms. » The bark is used 
by nalives for medicine; it has been recommended for indigestion, and is 
said to have an action similar to that of cocaine. Eaten in excess it acts as 
an emetic (Bowdich). 

Syn. — Nauelea sambucina T. Winterbottom (1803). — but name only, 
without any indication of what plant is meant; Nauclea latifolia Smith in 
in Rees Cyclop. XXIV. n. 5 (12 February 1813, — fide B. D. Jackson); 
Cephalina esculenta Schum. et Thonn. (1827) ; Sarcocephalus sambucinus 


En 


EI 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. DAS 


Schumann in Engl. & Prantl Natürl. Pflanzenf. IV. abt. 4. 59 (1891), — 
name only. 

The identity of the plant can be traced from the type-specimen in the 
university of Upsala, which is the actual Sierra Leone specimen reccived 
by Afzelius from Winterbottom in 1798, and labelled by Afzelius Sar- 
cocephalus esculentus, though not described till 1824. The generic name 
alone (without any descriplion) is given in Tuckey’s «Congo», p. 467 
(1818). Dr. Haviland gives a full description, with distribution, in his 
Revision in Journ. Linn. Soc. XXXIII. 25, with figure of floral details: but 
misquotes the volume of Rees’s Cyclopædia (like other authors) where 
the plant is first described from Smeathman’s specimens (under Nauclea), 
overlooks Bowdich’s Gambian record, omits the reference in the Prodro- 
maus, and says nothing about the type-specimens. 


248. Randia Gambica Hiern, in Fl. Trop. Afr. III. 96. — (sect. 
Gynopachys Benth. et Hook. f. Gen. Plant. II. 88). Glabrescens, sed apicem 
versus pilosiuscula. Folia 7'/2-11 3-6 cm., elliptica obscure viridia, apice 
oblusa, basi cuneato-altenuata. breviter peliolata vel subsessilia. margine 
leviter undulala ; ven» laterales 7-8-jugæ. Stipulæ breves, distinctius 
pubescentes. Flores 8-12 mm., pentameri glabri; plures in corymbos 
(eireiter 5 em. in diam.) pedurculatos subterminales oppositos appositi, 
pedicellis paullo brevioribus suffulti ; pedunculo communi 5 cm. Bracteolæ 
brevissimæ. Calyx 6 mm.; limbus quinquifidus; segmentis imbricatis 
rotundatis. Corolla in alabastro horologice contorta, fauce glabra. Antheræ 
sessiles, tubo corollæ a dorso medio inserta. Ovarium biloculare; ovula 
numerosa placenlis 2 affixa. 

Described from the type-specimen in Herb. Mus. Brit. (with analytical 
drawing), with the help of Mr. W.P. Hiern’s English description. Collected 
by Whitfield, and labelled «ad ripas Gambiæ, 1847». Differs from other 
- W. African species in the subterminal pedunculale corymbs. 


249. Randia maculata Cand. — FTA. Ill. 97 (Boteler). De 
Candolle gives no more precise locality than «Guinea ». See also Hooker, 
Niger F1.383. The Gambian specimen in Herb. Kew. is a leafy iwig, with 
section of fruit detached. The leaves in this specimen are elliptical, and 
the fruit globose and 32 mm. in diam. 


250. Gardenia medicinalis Vahl. — (ex Cand.). 


251. Gardenia ternifolia Schum. et. Thonn. — Banks of the 
Gambia (Puérari in herb. Cand.). 
252. Gardenia triacantha Cand. — Frutex glaber vel superne 


hispidulus, ramis ternatis spinigeris pallidis. Folia 31/2 cm., ternata obo- 
vala oblusa, basi cuneata subsessilia, margine leviter undulala, nervis 
10-jugis pellucidis approximatis tenuibus parellelis. Stipulæ hispidulæ 
rotundatæ breves, basi connatæ breviter vaginantes. Flores solilarn ter- 
ıninales sessiles, basi stipulis summis eincti. Calyx tubulosus lævis superne 
plusminus dilatatus, teres (haud costatus), parte superiore purpurascens, 
intus pilosus, æqualiter dentatus, dentibus angustis longe aculalis triner- 
viis, nervis lateralibus marginantibus, hine margine quasi incrassato. 
Corolla 5 cm. hypocraterimorpha; tubus tubuloso-infundbuliformis ; lim- 
bus albus demum luteus, partitus, fauce pilosus, lobis crassis obovalis 
obtusis, in alabastro horologice contorlis. Discus annularis. Fructus viri- 


378 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2nt séR.). 1907 


dulo-griseus ellipsoideus, Juglandis regie magnitudine, pericarpio incras- 
salo duro. Placentæ 4-6. Spinæ (ubi adsunt) crassæ breves conicæ patulæ. 
(Leprieur, Prottet, Ozanne n. 7). 

De Candolle’s description of the species is brief, and I have not seen 
any authentic specimens. Ozanne’s plant, which differs in certain charac- 
ters from the specimens of Gardenia Thunbergia in Herb. Kew. among 
which it is placed, has certainly more points in common with De Candolle’s 
description than il has either with the description or the specimens of 
Gardenia Thunbergia. As Ozanne’s specimen obviously belongs Lo the 
former rather than to the latier, I have drawn up a new and longer des- 
criplion from this Gambian example incorporating with it the description 
in the Prodromus. The fruit is removed, but there is an outline pencil- 
drawing of it alongside the specimen. The plant evidently belongs to the 
sect. Rothmannia Benth. et Hook. f. and not to the sect. Eu-gardenia. as 
docs Gard. Thunbergia itself. The type-specimens of Gard. triacantha are 
in herb. Cand.. at Geneva. 

var. parvilimbis Williams. Nonnulla folia rubescentia, alia ner- 
vis rubescentibus variegata. Corollæ limbus multum minor quam in 


typo. 
Hab. Banks of the Gambia, 1842 (Whitfield, in Herb. Mus. Brit., — 
inter schedulas G. Thunbergiæ). 


253. Macrosphyra longistyla Benth. et Hook. f. — Damp 
woods in Lower Niumi district, near Albreda (Roussillon, Leprieur, Per- 
rotlet). 

Syn. — Randia longistyla Cand. (1830). 


254, Pouchetia africana Cand. — In woods of the Gambia 
(Leprieur, Perrottet). 


255. Vangueria euonymoides Schweinf. — FTA. IL 150; 
(Park). This specimen exactly matches Schweinfurth’s specimens from the 
Ghattas zariba, in the Djur district of the Bahr-el-Ghazal Province of the 
Egyptian Soudan (n. 2079, in Herb. Mus. Brit.). 


256. Plectronia anomocarpa Schumann in Engl. Jahrb. XXI. 
459 (25 Mai 1897). — Damp woods in Lower Niumi district, near 
Albreda (Leprieur, Perrottet). FTA. Ill. 136; as « Canthium anomocar- 
pum Cand.» 


257. Plectronia subcordata Williams, nom. nov. — Damps 
woods in Lower Niumi district, near Albreda (Leprieur, Perrottet, Heude- 
lot). FTA. III. 141; as « Canthium subcordatum Cand.» By Engler and 
Prantl Canthium is now reduced Lo a section of Plectronia (Gir. Natürl. 
Pflanzenf. IV. abt. 4. 92). 


258. Pavetta corymbosa Williams (nom. nov.) var. angustifolia. 
— Damp woods along the Gambia (Leprieur, Perrottet). Differs from the 
Iype in the narrower more pointed leaves. 

Syn. — Baconia corymbosa var. angustifolia Hiern in Fl. Trop. Afr. II. 
176 (1877). 


259. Cephaëlis peduncularis Salisb. — In damp woods at the 
rools of palms (Leprieur, Perrottel). 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 379 


Syn. — Morinda palmetorum Cand. (1830). This name is not reduced 
in Ind. Kew. 


260. Morinda chrysorrhiza Cand. (1830). — South bank of 
River Gambia. Vernacular name «Boj-legi-tjo ». 

Syn. — Psychotria chryzorhiza Schum. et Thonn. Beskr. Guineisk. 
Plant. 411 (1827). 


261. Morinda citrifolia L. — Woods of the Gambia (Leprieur, 
Perrotiet). This is a very variable species. The Gambian specimens are 
briefiy described by De Candolle under the name of M. geminata, but do 
not differ in specific characters from Indian specimens. It is a puberulous 
form of the type, with geminate peduncles. In West Africa it is a shrub, 
whereas the Indian plant, especially when cultivated, is more arboreal in 
appearance. 


262. Spermacoce globosa Schum. et Thonn. (1827). — This is 
the first plant from the colony to have been put on record. It was raised 
from seed by Dillen, and described and figured in his Hort. Eltham. p. 369, 
t. 277, 1. 358 (1732); not f. 348 as stated by DeCandolle. who also writes 
«ad fluvium Gambier » (which is a locality in South Australia). Under the 
name of Spermacoce verticillis globosis, Dillen says of it, «Hæc species 
« nala ex seminibus prope fluvium Gambiam in Africa collectis ». FTA. 
Ill. 240. Very common weed in the fields, as at Gunjour in South Komm- 
bo district (Lester, n. 6 N, n. 5). 

Syn. — Spermacoce verticillata var. africana L. Sp. Plant. 102 (1755); 
Borreria Kohautiana Cham. et Schlechtl. (1828), Cand. Prodr. IV. 541 
(1830). In De Candolle’s Prodromus and also by Engler and Prantl, 
Spermaroce and Borreria are kept up as separate genera. Others, 

une Bentham and Hooker, have, I think, with better reason, united 
them. 


265. Spermacoce palmetorum Cand. — At the roots of palms 
in damp woods everywhere in Gambia (Leprieur, Perrottet). Quite à 
different plant from the preceding, which is a glabrous undershrub with 
angular branches. 


264. Mitrocarpus scaber Zucc. (« Mitracarpum scabrum »). — 
Karngour in Lower Baddibu district (Lester. n. 42 N); and found as a 
weed in all the fields. The leaves are dried and placed over old ulcers, 
which are said Lo heal rapidly. The leaves of both the preceding species 
are also used for the same purpose. In Lester’s specimen the pair of 
larger calyx-teeth are obluse. 


Ord. Peponales 
Fam. 60. CUCURBITACEÆ 


265, Melothria Maderaspatana Cogn. — FTA. Il. 561; (In- 
gram, « Mukia scabrella »). Ballanghar, in Upper Baddibu district (Lester, 


380 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


n. 80 N). Albreda (Leprieur). Gambia, without locality (Heudelot, n. 365, 
n. 493, in Herb. Mus. Paris). 

Syn. — Cucumis Maderaspatana L. (1753); Bryonia Maderaspatana 
Bere: (1767) ; Mukia Maderaspatana Roem. 


266. Momordica charantia L. — FTA. Il. 538 (Boteler). 
267. Luffa ægyptiaca Mill. — St. Mary’s Island (Bowdich). 


268. Citrullus vulgaris Schrad. (1835). — FT A.IT. 549. (Ingram). 
Hooker says that the water-melon is truly wild in Tropical Africa. 
Dr. Livingstone saw districts literally covered with ıt in Central Africa. 
Linnæus erroneously thought it was a native of S. Italy. Earlier names, 
under the same genus, for the waler-melon (which have never become 
current) include C. pasteca Sageret (1826), and C. caffer Schrad. 
(1834). 


269. Cucumis dipsaceus Ehrenb. — FTA. IL. 543 (Ingram). 


270. Lagenaria vulgaris Ser. — St. Mary’s Island (Bowdich). 
Under the native name of «Mirango », the calabash is also much cultivated 
by the Mandingos. 


271. Cucurbita maxima Duchesne in Lamk. Eneyel. Meth. II. 151 
(fase. 20, Oct. 1786). — St. Mary’s Island (Bowdich). The great yellow 
gourd is much cultivated by the natives on the banks of the Gambia. 
There is no reason also against its being considered indigenous in certaın 
parts of the colony: the more so as Hooker states the plants found 
by Barter on the banks of the Niger were apparently indigenous 
there. 


Ord. Asterales 
Fam. 61. GOODENOVIACEÆ 


272. Scævola lobelia Thunb. Plant. Capens. 38 (1794). — St. Mary’s 
Island (Bowdich). Linnæus founded the genus Scævola on Lobelia Plumieri 
L., Sp. Plant. 929. The type-specimen in the Linnean Herbarium is 
without doubt Scævola Kenigü Vahl (1794); and Lobelia Plumieri Burm. 
fil., Fl. Ind. 186 (1768) is the same plant. As far as this African plant is 
concerned therefore. it is advisable to cite Thunberg as the authority in- 
stead of Murray (Syst. Veg. ed. 13, 1774, p. 178). 


Fam. 62. ASTERACEÆ 


273. Vernonia cinerea Less. — Bakkendik in Upper Niumi dis- 
triet, Karngour in Lower Baddibu distriet. Ball& and Torro, on Suarra 
Kunda Creek, in Jokadu district (Lester, n. 22 N, n.37 N, n.54N, n.61 N). 
Widely spread in West Tropical Africa. None of Lester’s specimens 
kept. 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 381 


274. Vernonia colorata Drake del Castillo in Bull. Soc. Bot. 
France, XLVI. 230 (Févr. 1900). — Ballanghar in Upper Baddibu district; 
and seen along both banks of the Gambia (Lester, n. 73 N). Common 
name, Bilters tree. The leaves are chewed for their astringent pro- 
perties. | 

Syn. — Eupatorium coloratum W.herb. n.15145, et Sp. Plant. III. 1768 
(1800); Baccharis Senegalensis Pers. ex Juss. herb. (1807); Conyza ruti- 
lans Poiret (1811); Vernonia Senegulensis Less. (1829). 


275. Vernonia Nigritiana Oliver & Hiern. — Torro, on Suarra 
Kunda Creek, in Jokadu distriet (Lester, n. 55 N, n. 60 N). Mandingo 
name «Jubu Jamba » Roots are pounded and boiled, and taken as a purga- 
tive. In Lester’s specimens, the stem is branched, and the leaves elliptic 
and broadly pointed. On an unmutilated pappus of medium size Icounted 
11% seiæ, of which the outer shorter ones formed about '/s of the 
number. 


276. Vernonia Perottetii Schultz Bip. — Very common in the 
fields. FT A. I. 272; (Ingram, Whitfield). Torro (Lester, n. 37 N). Karn- 
gour (Lester, n. 57 N). 


277. Vernonia Senegalensis Desf. (1829). — Very common 
everywhere in the fields. Bakkendik in Upper Niumi district (Lester, 
n.26 N). Ballanghar in Upper Baddibu district (Lester, n. 74 N, — but 
specimen not kept). V. Senegalensis Less. was described in the same year 
(see above under n. 274). In Lester’s n. 26 the leaves are obtuse. Gambia 
(Ingram). 

Syn. — V. pauciflora Less. (1829); non Poiret (1817). 


278. Conyza Senegalensis W. (1800). — (G. Don 2%): et ex 
Hooker, Niger Fl. 432: «ad Gambiam recentius Don » ex Cand. 


279. Blumea lacera Cand. — Ballanghar in Upper Baddibu district 
(Lester, n. 75 N). Syn. — Conyza lacera Burm. f. (1768). 


230. Sphæranthus hirtus W. — A common weed in the rice- 
fields during the dry season. Lower Salum district (Ozanne, n. VI). Upper 
Niumi district (Lester, n. 2 N). Gunjour in South Kommbo district (Lester, 
n. 8 S). Native names, « Cummu-cummu» and «Lookrij». Is said Lo 
relieve rheumalic pains of the body and limbs, and aflerwards induce 
sleep. if the leaves are thickly strewn on the bed on which the patient 
is laid. 


281. Inula indica L. var. auriculata Williams. — «A plant, in 
every respect similar 10 Vicoa Indica DC., but without rays, which 
« would bring it nearer 10 Varthemia, is in the Hookerian Herbarium, 
galhered on the Gambia by Captain Boteler» (Hook., Niger Fl. 432). 
Common at Bakkendik in Upper Niumi district (Lester, n. 21 N). Lester’s 
specimen was not kept, which is particularly unfortunate, as this plant 
has not been recorded from any part of Africa outside the colony of 
Gambia. On the Asiatic continent it is limited to India, Ceylon, and Burma. 
Boteler’s specimen is the only African example in Herb. Kew. IL is to be : 
hoped that the other institutions to which Lester’s duplicates were distri- 
buted did not perpetrate (he same piece of vandalism. It may be asked 


a 


= 


382 BULLETIN DE. L'HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


why Lester’s numbers have been quoted in so many instances where the 
example was not laid in in Herb. Kew., as they exist only in the rough list 
among the Kew plant-list mss, The reason is that possibly the other in- 
stitutions referred to may have kept their Lester’s duplicates intact. The 
few words of description given by DeCandolle refer to a Sinhalese specimen. 
The differential characters given below are based on an examination of 
Boteler’s unique example. The genus Vicoa was founded by Cassinialso on 
Sinhalese specimens of this plant. Though kept distinct from Inula in the 
Prodromus, and by Bentham and Hooker, and in the Flora of British India, 
the two genera are united again by Engler and Prantl, and with good 
reason. 

Syn. — Vicoa auriculata Cassini (1829); V. indica Cand. in Wight 
Contrib. Bot. Ind. 10 (1834), non Prodr. V. 474, Benth. & Hook. f. in Hook. 
Niger Fl. 432; Inula auriculata Wall., non Boiss. et Bal. — In FTA the 
plant is referred to as from « Senegambia ». 

Caulis superne (pars ramosa anthelaria) fere aphyllus. Folia angusta 
lineari-oblonga acuta basi evidenter auriculata. Flores discoidei, vel ligulis 
discum haud excedentibus circumdati (ex specim. a Boteler lectum). 


282. Eclipta alba Hassk. — FTA. Ill. 373; Hook. Niger Fl. 433. 
Widely spread as a common weed from Senegal to Benin. 


283. Blainvillea Gayana Cassini (1827). — FTA. IL 375 
(Perroltet). 


284. Blainvillea Prieureana Cand. — FTA. Ill. 376. Albreda 
(Perrottet). 


285. Senecio Perrottetii Cand. — St. Mary’s Island (Bowdich). 
This is most probably the plant mentioned by Bowdich as « species glabra, 
floribus pupurascentibus », as the phrase can scarcely apply to any other 
species of Senecio known in West Tropical Africa. In FTA. III. 412, 
S, strictus and S. Perrottetii are united under the latter name. If, however, 
they are conspecific, which is very doubtful, S. strictus is the earlier name. 
I have examined and compared Perrottel’s authentic specimens of both 
plants in Herb. Kew. (ex herb. Gay) with the others under the same 
names, — altogether four sheets of them within one species-cover 
(«S. Perrotietü »). In Döllinger’s specimen (n. 65) collected, on 22 May 
1823, in the environs of Richard-Tol on a damp gravelly soil, the leaves 
are dentate, the lower ones have long petioles, and the achenes are hairy- 
scabrous, thus agreeing with De Candolle’s description of S. strictus. In 
Roger’s specimens from Senegal, collected in May 1825 on light desert 
soil, the lower leaves have no long petioles, are cuneate-attenuate at the 
base, and are deeply incised, and the achenes are glabrous and much 
longer, thus agreeing with De Candolle’s description of S. Perrottetu. 
Roger has attached to his specimen the name of «Senecio Eliopica », and 
gives January as the time of flowering. No such geographical specific name 
under the genus is lo be found in Index Kewensis. Bowdich’s specimens 
of Senecio in flower were gathered in December 1823. Both collateral and 
deductive evidence imply that S. strictus flowers somewhat later. Perrottet’s 
authentic specimens of both plants match these {wo respectively; and 
cireumstantially it may be concluded that Bowdich’s specimens belonged 
to S. Perrotteti rather than to S. strictus. The sixth volume of the Pro- 


F. N. WILLIAMS. FLORULA GAMBICA. 383 


dromus (in which these plants are described) is dated 1837 : but from Gay’s 
manuscript notes attached to several of the specimens, it seems that the 
earliest date which can be assigned to this volume is January 1838. 


SUMMARY. 


Of the 285 species here enumerated, and distributed among 62 Families, 
most of them (201) are found to belong to the 14 Families given below, 
headed by Leguminaceæ which claims nearly '/s of the whole: 


Leguminace&, 52 spp. Combretaceæ, 12 spp. 
Rubiaceæ, 2% spp. Apocynaceæ, 9 spp. 
-Malvaceæ, 15 spp. Scrofulariaceæ, 7 spp. 
Convolvulaceæ, 15 spp. Acanthaceæ, 7 spp. 
Cyperaceæ, 15 spp. Solanaceæ, 7 spp. 
Asteraceæ, 13 spp. Cucurbitaceæ, 7 spp. 
Graminaceæ, 12 spp. Palmaceæ, 6 spp. 


The number of different collectors whose Gambian specimens are 
quoted in the present enumeration is 28. The majority of the species are 
cited from the examples gathered by ten collectors, and the number of 
species credited to each of these is as follows: — 


Perrottet, 80 Ozanne, 26 
Lester. 73 Heudelot, 16 
Bowdich, 51 Skues, 16 
Ingram, 36 Whitfield, 43 
Leprieur, 35 Park, 10 


The plants described here for the first time. and also the new names 
here proposed (mostly in compliance with qe Vienna Congress recom- 
mendations) are as follows: 


Cyperus peruvianus : — Kyllinga peruviana Lamk. 
Cyperus triceps: — Kyllinga triceps Rottb. 
Clematis orientalis var. triloba : — (. triloba Thunb. 
Boscia angustifolia var. alternifolia. 

Tetracera Senegalensis var. Gambica. 
Harungana madagascariensis var. pubescens. 


Abutilon angulatum var. Gambicum. 


Bacopa decumbens: — Herpestis decumbens Fernald. 

Bonamia Thunbergiana : = Convoloulus Thunbergianus 
R. et S. 

Gardenia triacantha var. parvilimbis. 

Plectronia subcordata: — Canthium subcordatum Cand. 


384 BULLETIN DE L'HERBIKR BOISSIER (Ze sen.) 1907 


Pavetta corymbosa var. angustifolia: — Buconia corymbosa 
var. angustifolia Cand. 


Inula indica var. auriculata: — Vicoa uuriculala Cassini. 


The nomenclature throughout is in accordance with the recommen- 
dations of the recent Vienna Congress. Where Ihe framers of those ad- 
mirable recommendations have seen fil to suspend the much abused 
principle of priority in favor of well established names of later date, 
rendered current by botanists who have rightly subordinated the unscien- 
tifie scrutiny of the names of plants to the scientific study of the plants 
themselves, the generic names listed in the «nomina conservanda » are 
sustained in the foregoing enumeralion Lo the exclusion of the «nomina 
rejicienda ». 


The following plants are those which al present have been recorded 
only from Gambia: — 

Andropogon pulchellus, A. sorghum var. ovulifer. Amorphophallus dory- 
phorus, Commelina Gambiæ, Ammannia Prieuriana, Crotalaria Gambica, 
Indigofera stenophylla var. neurocarpa, Tetracera Senegalensis var. Gam- 
bica, Flacourtia Gambicola, Abutilon angulatum var. Gambicum, Acrido- 
carpus hemicyclopterus, Randia Gambica, Gardenia triacantha, and var. 
par vilimbis. 

After a systematic exhaustion of the pages of the Flora of Tropical 
Africa, I find that the number of species which are definitely recorded as 
having been found in the colony of Gambia is only 100 out of the 285 here 
enumeraled. 

In conclusion, I have Lo express my indebtedness to the Keeper of Kew 
Herbarium and to the members of the scientific staff for their valuable 
cooperation and assistance in the course of preparation of the present 
List. 


INDEX ALPHABETIQUE 


DES 


190 GENRES REPRESENTES DANS CETTE LISTE 


Abrus 196. Alysicarpus 196. 
Abutilon 201. Amaranthus 94. 
Acridocarpus 205. Ammannia 94. 
Adansonia 203. Amorphophallus 90. 
Aeschynomene 195. Andira 196. 

Alafia 374. Andropogon 87. 
Albizzia 193. Anogeissus 96. 


Alstonia 374. Anona 198. 


Arachis 195. 
Argemone 198. 
Asparagus 93. 
Asystasia 370. 


Bacopa 369. 
Baissea 235. 
Bauhinia 194. 
Blainvillea 382. 
Blumea 381. 
Bonamia 371. 
Borassus 91. 
Boscia 198. 
Buechnera 369. 
Byrsanthus 201. 


Cæsalpinia 196. 
Cajanus 196. 
Calamus 92. 
Calonyction 372. 
Calotropis 375. 
Capparis 198. 
Capsicum 373. 
Carapa 204. 
Cardiospermum 206. 
Carpodinus 374. 
. Cassia 194. 
_Ceiba 203. 
Celosia 94. 
Cenchrus 89. 
Cephaëlis 378. 
Chloris 89. 
Cissampelos 207. 
Citrullus 380. 
Clematis 197. 
Clerodendron 208. 
Cnestis 96. 
Cochlospermum 200. 
Cocos 92. 

Cola 203. 
Combretum 95. 
Commelina 92. 
Conocarpus 96. 
Convolvulus 372. 
Conyza 381. 
Corchorus 204. 
Crotalaria 194. 
Cryptolepsis 375. 


F. N. WILLIAMS, FLORULA GAMBICA. 


Cucumis 380. 
Cucurbita 380. 
Cyamopsis 195. 
Cyperus 90. 
Dæmia 375. 
Desmodium 196. 
Detarium 193. 
Dialium 194. 
Dolichos 197. 
Dyschoriste 370. 


Eclipta 382. 
Ekebergia 204. 
Entada 193. 
Eragrostis 89. 
Eriosema 197. 
Erythrina 196. 
Erythrophlœum 193. 
Eugenia 96. 
Euphorbia 203. 


Ficus 94. 
Fimbristylis 90. 
Flacourtia 201. 
Fuirena 90. 


Gardenia 377. 
Gossypium 202. 
Guiera 95. 


Hæmanthus 93. 
Hannoa 203. 
Harungana 200. 
Heliotropium 373 
Hexalobus 198. 
Hibiscus 202. 
Holarrhena 374. 
Hoslundia 208. 
Hyphæne 91. 
Hyptis 208. 


Icacına 206. 
Indigofera 195. 
Inula 381. 
lpomoa 372. 


Jussieua 96. 
Justicia 371. 


Kæmpfera 93. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 5, 30 avril 1907. 29 


9) 


380 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SER.). 1907 


Kanahia 375. 
Khaya 204. 
Kigelia 370. 


Lagenaria 380. 
Landolphia 373. 
Lannea 205. 
Leucas 208. 
Lipocarpha 89. 
Lippia 208. 
Lissochilus 93. 


Lonchocarpus 196. 


Lophira 199. 

Loranthus 93. 
Ludwigia 96. 

Luffa 380. 


Mærua 199. 
Macrosphyra 378. 
Mays 87. 
Melothria 379. 
Merremia 372. 
Mezoneurum 194. 
Mitragyna 376. 
Mitrocarpus 379. 
Momordica 380. 
Monechma 371. 
Morinda 379. 
Musa 93. 


Nelsonia 370. 
Nesæa 94. 
Newbouldia 370. 


Ochna 199. 
Ocymum 208. 
Oldenlandia 379. 
Oryza 89. 
Ouratea 199. 


Panicum 89. 
Parinarium 96. 
Pavetta 378. 
Pavonia 202. 
Pennisetum 89. 
Peristrophe 371. 
Phaylopsis 370. 
Phoenix 9. 


Physalis 373. 
Plectronia 378. 
Plumbago 207. 
Polygala 205. 
Pouchetia 378. 
Pterocarpus 196. 


Randia 376. 
Raphia 91. 
Rhizophora 95. 
Rhynchosia 196. 
Ricinus 203. 


Salacia 206. 


Sarcocephalus 376. 


Scævola 380. 
Scleria 90. 
Scoparia 369. 
Securidaca 206. 
Senecio 382. 
Setaria 89. 
Sida 202. 
Solanum 373. 
Spermacoce 379. 


Sphæranthus 381. 


Striga 370. 


Strophanthus 374. 


Tamarindus 194. 


Tephrosia 195. 
Terminalia 95. 
Tetracera 199. 

Tinospora 207. 
Trichilia 205. 

Tristemma 96. 
Triumfetta 201. 


Urena 202. 
Urginea 92. 


Vangueria 378. 
Vernonia 380. 
Vigna 197. 
Vitis 206. 
Voacanga 374. 


Waltheria 203. 
Ximenia 206. 


——  — 


307 


Mitteilungen aus dem botanischen Museum der Universität Zürich. 
RXXUNG. 


Fortsetzung von Seite 346. 


. 
Beiträge zur Kenninis der Schweizerilora. 
(VIL). 


4. Begründung vorzunehmender Namensänderungen an der zweiten 
Auflage der «Flora der Schweiz» von Schinz und Keller. 


VON 


Hans SCHINZ und A. THELLUNG (Zürich). 


Leontodon nudicaulis (L.) Banks ex Lowe in Trans. Camb. Phil. 
Soc. IV (1831), 28; Solander ex Lowe Man. Fl. Madeir. I (1868), 
535; erw. Porter in Mem. Torrey Club V (1894), 348!. 
Crepis nudicaulis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 805 °. 
Leontodon hirtum L. Syst. ed. 10, II (1759), 119%, et Spec. pl. 
ed. 2, II (1763), 1123 ex p. ?° [hier zieht Linne selbst seine 


1 Wir bemerken ausdrücklich, dass wir den Namen L. nudicaulis im Sinne 
einer Gesamtart (Thrincia hirta Roth + Thrincia hispida Roth umfassend) ver- 
wendet wissen wollen. 

2 Crepis nudicaulis L. (l. c.) gründet sich auf « Hieracium dentis leonis folio, 
hirsutie asperum magis et minus laciniatum. Bauh. pin. 127. prodr. 63 t. 633 
n. I.» Positive Anhaltspunkte für die Auslegung der Linné’schen Spezies gibt 
einzig die zitierte Figur C. Bauhin’s (Prodr. Theatr. Bot. ed. 2 [1671], 63 cum 
ic. !), nach der zweifellos Linné’s Beschreibung angefertigt ist, und die mit aller 
Sicherheit eine Leontodon $ Thrincia-Art (Thr. hirta Roth oder hispida Roth) 
darstellt; die Abbildung der Wurzel (kurz und dick, wagrecht umgebogen und 
am Ende abgestutzt) spricht direkt für Thr. hirta, womit auch das von Bauhin 
angegebene Vorkommen bei Montpellier, wo Thr. hirta die weitaus häufigste 
der hier in Frage kommenden Leontodon-Arten ist, durchaus im Einklang 
steht. Schlecht gezeichnet sind allerdings die Haare. die pfriemlich-borstenför- 
mig und einfach dargestellt sind; daher beschreibt auch Linné die Blätter als 
« hispida, setis subulatis ». — Im Syst. nat. ed. 10, II (1759), 119% stellt Linne 
seine Crepis nudicaulis zu Leontodon hispidus, zu dem sie wohl als Varietät 


388 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


frühere Crepis nudicaulis als Synonym zu L. hirtum, während 
er sie vorher (1. c. 1759) als fragliche Varietät zu L. hispidum 
gestellt hatte]. 


gehöre; in der 2. Auflage der Spec. pl. II (1763), 1123 dagegen als Synonym zu 
dem schon 1759 (l. c.) aus den Varietäten 8 und y des Leontodon hispidus L. 
(Spec. pl. ed. 1 [1753], 799) konstituierten L. hirtus. Diese 2 Varietäten machen 
aber nach den Synorymen (var. 8 — Hieracium, dentis leonis folio, hirsutie 
asperum minus laciniatum. Bauh. pin. 127. prodr. 63; var. y— Hieracıum..... 
magis laciniatum Bauh. pin. 127 + Hzeracium parvum hirtum, caule aphyllo, 
crispum ubi siccatum Bauh. hist. 2, p. 1038) zusammen ziemlich genau die 
Crepis nudicaulis L. 1753 aus — Linné hat also 1753 die 2 erstgenannten 
Bauhin’schen Namen gleichzeitig als Synonyme zu 2 verschiedenen Arten 
zitiert! —; daher ist Leontodon hirtum L., was wenigstens die Synonyme 
anbetrifft, von Anfang an ziemlich identisch mit Greprs nudicaulis. Als neu ist 
bei L. hirtum nur hinzugekommen : Hieracium parvum..... Bauh. hist. 2, 
p. 1038, das nach der Abbildung bei Morison (Hist. pl. univ. Oxon. III |1680], 
Sect. 7, tab. 7, fig. 14!) ebenfalls eine Thrincia, und zwar wahrscheinlich 
Thr. hirta Roth, darstellt (die Wurzel ist dick, jedoch nicht abgebissen). Auch 
die Diagnose des L. hirtum ist gegenüber Cr. nudicaulis etwas veränderl; Linné 
betont ausdrücklich, dass die Haare einfach und an der Spitze ungeteilt seien 
und fügt eine Angabe über die Farbe der Randblülen («corollæ radius subtus 
luteus, nec virescens») bei. Es entsteht nun die Frage, ob Linné inzwischen 
eine Pflanze, die er zu seinem L. hirtum rechnen wollte, durch Autopsie kennen 
gelernt und an ihr wirklich einfache Haare konstatiert batte, oder ob er sich bei 
der Beschreibung lediglich an die Abbildungen der «Patres», die «durchwegs 
einfache Haare zeigen, gehalten hat. Wenn ersteres der Falle wäre, dann hätte 
die Auffassung @. W. Bischoff’s (Beitr. Fl. Deutschl. Schweiz [1851], 43), dass 
L. hirtum L. nicht zu Thrincıa hirta Roth, sondern zu dem durch einfache 
Borstenhaare ausgezeichneten L. Villarsii Loisel. gehöre, eine gewisse Berechti- 
gung; aber auch dann bleibt noch immer die Tatsache bestehen, dass die 
sämtlichen von Linne aufgeführten Synonyme, auf die doch die Spezies in 
erster Linie begründet wurde, zu Thrincia hirta bezw. hispida gehören (zu 
L. Villarsii können die Abbildungen trotz der einfachen Haare nicht gerechnet 
werden : sie unterscheiden sich von dieser Art ohne weiteres durch den Schnitt 
der Blätter und die kurzen Stengel, die nur doppelt so lang sind als die 
Grundblätter), und dass somit L. hirtum L. mindestens zum grössten Teil 
— Thrincia hirta (+ hispida) Roth zu setzen ist. Zudem sei daran erinnert, 
dass die Haare von Thr. hirta und hispida nur an der äussersten Spitze kurz 
gegabelt sind und bei nicht sehr eingehender Betrachtung, namentlich im 
Vergleich mit L. hispidus L., sehr leicht für einfach gehalten werden können. 
Das weitere von Bischoff (l. c.) zu Gunsten seiner Auffassung des L. hirtus L. 
angeführte Argument, dass Linné die Pflanze nur aus dem südwestlichen Europa 
zitiere, ist völlig halllos; denn erstens gibt Linné 4763 ausser «@. Narbonensis » 
und « Hispania » [von Bauhin übernommen !] auch « Helvetia» an, wo 
bekanntlich nur Thr. hirta vorkommt, und zweitens finden sich alle 3 in Frage 
kommenden Arten (Thrincia hirta und hispida und Leontodon Villarsri) 
gleichermassen in Südfrankreich vor. Man kann sich nun noch fragen, ob 
Linne unter L. hirtum Thr. hirta Roth oder Thr. hispida Roth verstanden hat. 
H. E. Richter (Flora XVII, 2 [1834], 660-2) kam, wie schon früher Wallroth, 
auf Grund des von Linné angegebenen — jedoch für keine der beiden ‚Arten 
charakteristischen ! — Merkmales der unterseits gelben Randblüten zu dem 
Resultat, L. hirtum L. sei = Thrincia hispida Roth zu setzen, während uns die 
nach unserer Auffassung in erster Linie massgebenden Abbildungen Bauhin’s 
eher zu Thr. hirta zu gehören scheinen. Indessen ist diese letztere Kontroverse 
für uns gegenstandslos geworden, da wir Thr. hirta und hispida nicht spezifisch 
rennen, und es uns nur darum zu tun ist, den ältesten gültigen Namen für die 
Gesamtart zu eruieren. 


FENTE HE 


DA 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. 389 


Leontodon hispidum ß Hudson Fl. Angl. (1762), n. 297 

Leontodon hispidum B hirtum Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 340. 

Leontodon saxatile Lam. Fl. franc. II (1778), 115 et Encycl. IH 
(1789), 531. 

Hyoseris taraxacoides Vill. Prosp. fl. Delph. (1779), 33. 

Rhagadiolus turaxacoides All. Fl. Pedem. I (1785), 227. 

Hyoseris pygmæa |Dryander in] Aiton Hort. Kew. III (1789), 130. 

Hyoseris hirta Gärtner Fruct. Il (1791), 373. 

Thrincia hirta Roth Catalect. fase. I (1797), 98. 

Thrincia hispida Roth I. c., 99. | 

Thrincia Leysseri Wallr. Sched. crit. (1822), 441. 

Thrincia taraxacoides et Thr. hirta Gaudin Fl. Helv. V (1829), 
49. 

Thrincia nudicaulis Lowe in Trans. Camb. Phil. Soc. IV (1831), 28 
+ Thr. nudicaulis J. Britten in Journ. of Bot. (Jan. 1907), 31. 

- Leontodon turaxacoides Mérat in Ann. sc. nat. XX (1831), 108. 
Leontodon Rothü Ball in Journ. Linn. Soc. XVI (1878), 543. 
Leontodon Leysseri G. Beck Fl. Nied.-Oesterr. II. 2 (1893), 1312. 


Nach der Auffassung mehrerer recenter Autoren (z. B. Fiori e Pao- 
letti, Flora analitica d’Italia), die wir durchaus teilen, sind Thrincia 
hirta(%) und hispida(Q)) Roth nicht spezifisch von einander verschieden, 
sondern alsSubspezies einem gemeinsamen Sammelnamen unterzuordnen. 
Wir verwenden für die Gesamtart den ältesten — wenigstens für einen 
Teil derselben aufgestellten — Namen, nämlich das von Linne 1753 unter 
Crepis geschaffene spezifische Epitheton « nudicaulis » und ziehen als 
Synonyme dazu Leontodon hirtum L. und L. saxatile Lam.'; die bei uns 
vorkommende Subspezies bezeichnen wir als Ssp. taraxacoides (Vill.)(=L. 
nudicaule Solander Mss. in Mus. Brit. ex p. — Hyoseris taraxacoides Vill.? 
— Rhagadiolus taraxacoides All. = Hyoseris pygmæa Dryander = Thrincia 
hirta Roth {non Leontodon hirtus L.] = Thr. hispida DC., Rehb. [non Roth] 
— Thr. Leysseri Wallr. = Thr. taraxocoides Gaudin [saltem ex p.] = Leon- 
todon taraxacoides Merat = L. Leysseri Beck — Thrincia nudicaulis 
Britten [non Lowe]), die andere, westmediterrane dagegen als ssp. Rothü 
(Ball) (— Leontodon nudicaule Solander ex altera p. = Thrincia hispida 
Roth [non Leontodon hispidum L.] = Thr. nudicalyx Lag.? — Thr. mau- 


! L. saxatile Lam. ist nach den einen Autoren (z. B. Grenier et Godron Fl. 
Fr. II (1850), 3; Fiori e Paoletti Fl. anal. Ital. III, 2 [1904], 396) — Thrincia 
hirta Roth, nach anderen (z. B. Ball in Journ. Linn. Soc. XVI (1878), 543) 
— Th. hispida Roth, sodass es nicht wohl empfehlenswert ist, den Lamarck’schen 
Namen auf die eine der beiden Subspezies zu präzisieren. In der 2. Auflage der 
Fl. franc. II (1794), 445 ist Leontodon sawatile Lam. durch die im Bestimmungs- 
schlüssel stehende Angabe «Semences extérieures nues; fleurs penchées avant 
leur développement» als zur Sekt. Thrincia gehörig gekennzeichnet ; die 
nachfolgende Beschreibung enthält jedoch keinen einzigen der Differenzial- 
charaktere zwischen Thr. hirta und hispida. 

2 H. taraxacoides Vill. ist, wenigstens in der Hist. pl. Dauph. III (1789), 166 
et t. 25!, durch die Angabe « vivace» und die Abbildung, die das Fehlen einer 
Pfahlwurzel und ihren Ersatz durch Wurzelfasern, sowie einen kurzen Schnabel 
an den inneren Früchten erkennen lässt, als zu Thrincia hirta Roth gehörig 
charakterisiert. 


390 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


ritanica Sprengel ex p.! = Thr. hirta Rchb. [non Roth] = Thr. nudicaulis 
Lowe [non Britten]). 


Chondrilla chondrilloides (Ard.) Fritsch mscr. ex E. Janchen in 
litt. 
Prenanthes chondrilloides Ard. Anim. specim. II (176%), 36, 1.17 ; 
L. Mant. I (1767), 107. 
Lactuca prenanthoides Scop. Fl. Carn. ed. 2, II (1772), 100. 
Chondrilla paniculata Lam. Encycl. IT (1786), 78. 
Chondrilla prenanthoides Vill. Voy. (1812), 16. 


Lactuca Serriola L. Cent. pl. II (1756), 29; Amoen. acad. IV (1759), 
328. 
Luctuca Scariola L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 1119. 


Crepis capillaris (L.) Wallr. Fl. Hercyn. (1840), 287. 
Lapsana capillaris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 812; Syst. ed. 10, II 
(1759), 1197. 
Crepis virens L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 113%. 


Hieracium intybaceum Wulfen in Jacq. Fl. Austr. V (1778), 52. 
Hieracium albidum Vill. Prosp. (1779), 56. 


BERICHTIGUNGEN ZU DEN VORANGEGANGENEN AUSFUEHRUNGEN. 


S. 99. Primula veris var. officinalis L. wird, zur Spezies erhoben, zu P. 
veris (L.) Hudson und nicht zu P. officinalis Jacq., wie wir inzwischen 
(S. 332) begründet haben. 

Myosotis scorpioides a. arvensis und ß palustris L. haben in der hierar- 
chischen Rangstufe von Spezies die Namen M. arvensis (L.) Hill und M. 
scorpioides (L.) Hill zu führen (vergl. S. 338/9). 

S. 99/100. Das Beispiel von Festuca elatior L. ist, obwohl im Prinzip 
richtig, schlecht gewählt, da der Linné’sche Name, wie gleich zu begrün- 
den sein wird, doch nicht beibehalten werden kann. Als Ersatz diene der 
Fall des Melandrium diecum (L.) Schinz u. Thellung (S. 179). Lychnis 


1 Nach G. W. Bischoff (Beitr. Fl. Deutschl. Schweiz [1851], 43) würde auch 
Thrincia maroccana (Schousbæ) Pers. Syn. II (1807), 368 (Hyoseris maroccana 
Schousbæ; Leontodon maroccanus Ball in Journ. Linn. Soc. XVI (1878), 544; 
Thrincia mauritanica Sprengel Syst. III (1826), 666 ex p.) als Synonym zu 
Thr. hispida Roth gehören; doch betrachtet J. Ball (l. c. p. 544) die 
marokkanische Pflanze als eine gesonderte Art, die demgemäss nach unserer 
Fassung des Speziesbegriffes in diesem Formenkreise am besten als mit L. taraza- 
coides und L. Rothii koordinierte dritie Subspezies der Gesamtart L. nudicaulis 
unlerzuordnen sein dürfte. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 391 


dieca L. umfasst (einschliesslich der Varietäten) die 2 meist unter den 
Namen Melandrium rubrum und album oder M. silvestre und pratense 
oder M. diurnum und vespertinum bekannten Melandrium-Arten ; der 
Typus seiner Spezies entspricht jedoch ziemlich genau dem M. silvestre 
(diurnum, rubrum), und die Aufstellung des Namens Lychnis sylvestris 
durch Sckkuhr (1791) war durchaus überflüssig. 

S. 100 (unten). Für Potentilla villosa (Crantz) Zimmeter ist P. Crantzii 
(Crantz) Beck einzusetzen ; vergl. S. 186. 


S. 104. Zu Vulpia ciliata (Danthoine) Link (1827) gehört als wei- 
teres Synonym: 

Festuca barbata Gaudin Fl. Helv, I (1828), 274; Hackel et Briquet in 
‚Ann. Cons. bot. Genève 1907, 81 ; non L. 1753 (= Schismus barbatus (L.) 
Thellung‘), nec Schrank 1792 (= Festuca rubra L. var.), nec Mönch 1802 
(quid ?), nec Brot. 4827 (= Vulpia Alopecuros (Schousboe) Link). Der von 
Hackel und Briquet neuerdings (Il. c.) als gültig verwendete Gaudin’sche 
Name ist noch immer um ein Jahr jünger als Vulpia ciliata Link. 


Die Kombination Vulpia dertonensis (All.) ist bereits 1904 von Gola in 
Malpighia XVII, 366 publiziert worden. 


S. 106. Festuca pratensis Hudson Fl. Angl. ed. 1 (1762), 37. 
Festuca elahor L. Spec. pl. ed. 4 (1753), 75 ex p.; F. elatior 
(typus) L. spec. pl. ed. 2, I (1762, post opus Hudsonianum !), 
111 ; Koch Syn. ed. 2, II (1845), 943, Nyman, Garcke. etc. — 
non Hudson 1762 (ante Linn.!). 


Der Name Festuca elatior L. muss, sofern man ihn nicht im Sinne 
einer Gesamtart verwenden will, nach Art 51, Al. 4 fallen gelassen 
werden. Hudson hat (Fl. Angl. ed. 1 [1762], 37) als erster die 2 unler 
Festuca elatior L. vermengten Arten (F. pratensis Hudson — F. elatior 
auct. rec. fere omn. und F. arundinacea Schreber 1771 = F. elatior 
Hudson 1762). spezifisch getrennt, und zwar beliess er den Namen 
F. elatior sens. strict. derjenigen Art, die den neueren Floristen unter 
dem Namen F. arundinacea Schreber Spicil. fl. Lips. (1771), 57 bekannt 
ist, ährend Linne selbst wenig später (noch in gleichen Jahre 1762) 
l. c. umgekehrt eine Scheidung in der Weise vornahm, dass er als T'ypus 
seiner F. elatior Hudson’s F. pratensis betrachtete, während er gleich- 
zeitig die spätere F. arundinacea Retz. als var. ß abtrennte. Wir können 
uns nicht entschliessen, wie Rendle und Britten (List Brit. Seed-pl. and 
Ferns [1907], 37) dies getan haben.den Linné’schen Namen in der den 
Regeln entsprechenden Bedeutung (d. h. im Sinne Hudson’s) wieder ein- 
seizen, da Verwechslungen unvermeidlich wären, und müssen daher auf 


1 Linne nennt die Pflanze in der ersten Publikation (Demonstr. pl. hort. 
Ups. (1753), 31) : Festuca barbata, ebenso im Syst. ed. 10, II (1759), 876 ; schon 
in einem Teil der Auflage (1) der Amonitates Acad. III (1756), 400 fügt er in- 
dessen in der Anmerkung, wo die Pflanze beschrieben wird, den Namen ‚‚caly- 
cina‘‘ ein, der auch ausschliesslich in der 2. Aufl. der Species plantarum I (1762), 
140 figuriert und auf den Duval-Jouve die Kombination Schismus calycinus be- 
gründet hat. . 


392 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


seine Verwendung völlig verzichten. — Als wir aufS. 106 dieser Zeitschrift 
den Namen F. elatior L. (typus) im Sinne der F. pratensis Hudson ver- 
wendeten, übersahen wir, dass Linné erst in der 2. Auflage der « Spec. 
plant. » — als nach Hudson — die Scheidung seiner F. elatior in einen 
Typus und die Var. ß vorgenommen hat. 

Auf S. 107, oben ist einzufügen: 


Carex Hornschuchiana Hoppe in Flora VII (1824), 599. 
Carex fulva auct., non Good. in Trans. Linn. Soc. II (1794), 177. 


S. 109. Cephalanthera alba (Grantz) Simonkai hat zu heissen : 


Cephalanthera Damasonium (Miller) Druce in Ann. Scott. Nat. 
Hist. (1906), 225. 
Serapias Damasonvum Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 2. 


Wir halten mit Fritsch (Oest. Bot. Zeitschr. XXXVIU el 79) 
dafür, dass unter Linne’s Serapias grandiflora (Syst. ed. 12 [1767], 594) 
in erster Linie Cephalanthera longifolia (ensifolia) und nicht C. Damaso- 
nium (C. alba) zu verstehen ist. Die älteste spezifische Bezeichnung für 
unsere Art ist vielmehr, worauf wir durch die Arbeit Druce’s (l. ec.) auf- 
merksam geworden sind, Serapias Damasonium Miller, welcher Name 
(wenigstens nach Massgabe des in erster Linie zitierten Bauhin’schen 
Synonyms) mit ziemlicher Sicherheit zu C. alba gehört. 


S. 112. Alnus rotundifolia Miller. Das von uns angegebene Zitat 
« Gard. Diet. ed. 7 (1759), n. 1 » ist zu ersetzen durch « Abridg. of the 
Gard. Diet. ed. 6 (1771) »‘, da Miller in der 7. Auflage seines « Garde- 
ner’s Dietionary » (1759) die binäre Nomenklatur noch nicht zur Anwen- 
dung gebracht hat ; in der 8. Auflage dieses Werkes (1768) fehlt Alnus 
rotundifolia. 


S. 185. Corydalis solida (Miller) Sw. in Sv. Bot. VIII (1819), t. 531. 
Fumaria solida Miller Abridg. of the Gard. Dict. ed. 6 (1771), Nr. 8. 
Da die Kombination von Miller älter ist als die von Wildenow, so ver- 
bleibt unserer Pflanze der Name Corydalis solida und unsere Ausführun- 
gen |. c. sind infolgedessen hinfällig. Es ist uns bis zur Stunde unmöglich 
gewesen, uns die offenbar äusserst seltenen Werke von Hill und Miller 
(Abridgement) zu beschaffen ; wir fürchten, namentlich das letztgenannte 
Buch dürfte uns noch die eine und andere Ueberraschung bringen. 


S. 344. Erigeron Schleicheri Gremli ist gegenüber dem von uns 
oben angenommenen Namen E. mixtus « Arvet-Touvet » die gültige Bezeich- 
nung für die Schweizerpflanze. Zufolge einer durch Skizzen erläuterten 
freundlichen schriftlichen Mitteilung von unserm verehrten Freunde 
G. Beauverd in Genf, der die Originalpflanzen des E. rupestre Schleicher 


! Dieses Zitat verdanken wir einer freundlichen schriftlichen Mitteilung von 
Herrn Britten in London, 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 393 


mit authentischen Exemplaren der Arvet-Touvet’schen Art verglichen hat, 
ist E. misctus A.-T. eine — wohl hybridogene — Form des E. atticus Vill., 
mit dem sie noch immer durch den hohen, reichbeblätterten Stengel 
übereinstimmt, und keineswegs identisch mit der Schleicher’schen 
Pllanze (E. Schleicheri Gremli). 


S. 344. Die Kombination Matricaria suaveolens ist, worauf uns Prof. 
Ascherson aufmerksam macht, in dem von uns verwendeten Sinne bereits 
von Buchenau, Fl. d. nordwestd. Tiefebene (1894), 496 gebildet worden. 


NACHTRÆGE. 


Nachden die erste Serie unserer Begründungen in dieser Zeitschrift 
bereits erschienen war, hat das Department of Botany des Britischen 
Museums (Rendle und Brilten) eine auf Grund der Wiener Nomenklatur- 
beschlüsse bereinigte Liste « of British Seed-Plants and Ferns » publi- 
ziert, deren Durchsicht und Prüfung uns die Grundlagen für die nachfol- 
genden Nachträge geliefert hat, und durch die wir auch auf die in den 
Annals of Scottish Natural History (1906), 217 von G. Claridge Druce 
veröffentlichte Studie « on the nomenclature of british plants as affected 
by the law adopted by the botanical congress at Vienna» aufmerksam ge- 
macht wurden und die uns unmittelbar vor Schluss vorliegender Nach- 
träge zugegangen ist. Hinsichtlich verschiedener Namensänderungen 
haben wir uns Rendle und Britten allerdings nicht anschliessen können 
und wir lassen die zwischen unseren Freunden und uns verbleibenden 

Differenzen im Anschlusse an diese Nachträge folgen. 
Was die Differenzen zwischen Rendle-Britten und uns einerseits und 
Druce anderseits anbetrifft, so glauben wir deren Begründung Rendle- 
Brilten, die einen ausführlichen Bericht über die von ihnen vorgenom- 
menen Namensänderungen schon für die diesjährige März-Nummer des 
Journal of Bolany in Aussicht gestellt hatten, überlassen zu sollen. 

Hinsichtlich der sich auf die Autorzitate beziehenden Differenzen be- 
merken wir, dass wir alle die Differenzen von Autorzitaten zwischen 
der Rendle-Britten’schen Liste und der zweiten Auflage der « Flora der 
Schweiz von Schinz und Keller » hinsichtlich derer wir uns Rendle und 
Britten anschliessen, unberücksichtigt gelassen haben und zwar wesent- 
lich aus dem Grunde, um diese Begründungen zu einem vorläufigen 
Abschlusse bringen zu Können. 


Dryopteris [Amman 1739] Adanson Fam. pl. II (1763), 20 ; O. Kuntze 

Revis gen. pl. I (1891), 808. 

Gleichenia Necker Elem. bot. III (1790), 314 (sec. ©. Kuntze I. c.) 
— non Sm. 1791. 

Polystichum Roth Tent. fl. Germ. IT (1797), 69. 

Aspidium Sw. in Schrader’s Journ. 1800, II (1801), %, 19. 

Nephrodium Michx. Fl. Bor. Am. II (1803). 266. 

Lastræa Bory Dict. class. hist. nat. VI (1824), 588 ; Lastrea Presl 
Pterid. (1836), 73. 

Phegopteris Presl Pterid. (1836), 179. 


394 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (we SéR.). 1907 


Wer, wie wir dies nach dem Vorbild Ascherson’s (Syn. I, 1 11896], 20) 
tun, die Gattungen Polystichum, Aspidium, Nephrodium und Phegopteris 
(im Sinne der mitteleuropäischen Floristen) zu einer einzigen zusam- 
menzieht, hat für die Gesamigattung den ältesten für einen Teil der- 
selben aufgstelllen Namen, Dryopteris Adanson. zu wählen. Die in der 
Schweiz vorkommenden Arten haben folgende Namen zu erhalten : 


Dryopteris Phegopteris (1..) C. Christensen Ind. Fil. V (1905), 284. 
Polypodium Phegopteris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1089. 
Aspidium Phegopteris Baumg. Enum. Transs. IV (1846), 28. 


Dryopteris Linnæana C. Christensen Ind. Fil. V (1905), 2 
Polypodium Dryopteris L. Spec. pl. ed. 4 (1753), 1095. 
Aspidium Dryopteris Baumg. Enum. Transs. IV (1846), 29. 
Polypodium pulchellum Salisb. Prodr. (1796), 403 [lolgeborener 
Name !| — non Willemet in Usteri Ann. Bot. 18 (1796), 62 
[blosser Name !]. 


Dryopteris Robertiana (Hoffm.) C. Christensen Ind. Fil. V (1905), 
289. 


Polypodium Robertianum Hoffm. Deutschl. Fl. II (1795), 20. 
Aspidium Robertianum Luerssen in Ascherson Syn. TI, 1 (1896), 22. 


Dryopteris montana (Vogler) O0. Kuntze Revis. I (1891), 810. 
Polypodium montanum Vogler Diss. inaug. Giess. (1781). 
Aspidium montanum Ascherson Fl. Brandenb. III (1859). 153. 


Dryopteris Thelypteris (L.) A. Gray Man. (1848), 630. 
Acrostichum Thelypteris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1071. 
Aspidium Thelypteris Sw. in Schrader’s Journ. 1800, I (1801), 40. 


Dryopteris Filix mas (L.) Schott Gen. fil. (1834) ; O0. Kuntze Revis. 
I (1894), 810. 
Polypodium Filix mas L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1090. 
Aspidium Filix mas Sw. in Schrader’s Journ. 1800, II (1801), 38. 


Dryopteris rigida (Hoffm.) Underwood Native Ferns ed. 4 (1893), 
116 — non A. Gray Man. (1848), 631, quæ — Aspidium Booti 
Tuckerm. in Hovey’s Mag. IX (1843), 148 — Dryopteris Bootii 
Underwood Native Ferns ed. 4 (1893), 417. 

Polypodium rigidum Hoffm. Deutschl. Fl. II (1795). 6. 
Aspidium rigidum Sw. in Schrader’s Journ. 1800, II (1801). 57. 


Dryopteris cristata (L.) A. Gray Man. (1848), 631. 
Polypodium cristatum L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 1090. 
Aspidium cristatum Sw. in Schrader’s Journ. 1800, IT (1801), 37. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 399 


Dryopteris spinulosa (Müller) 0. Kuntze Revis. I (1891), 813. 
Polypodium spinulosum Müller Fl. Fridrichsdal. (1767), 193 et Fl. 
Dan. X, 7 (1777), t. 707 ; Retz. Fl. Scand. ed. 2 (1795), 250. 
Aspidium spinulosum Sw. in Schrader’s Journ. 1800, IT (1801), 38. 


Dryopteris Lonchitis (L.) O0. Kuntze Revis. I (1891). 815. 
Polypodium Lonchitis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1088. 
Aspidium Lonchitis Sw. in Schrader’s Journ. 1800, II (1801), 50. 


Dryopteris aculeata (L.) 0. Kuntze Revis. I (1891), 812. 
Polypodium aculeatum L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 1090. 
Aspidium aculeatun Sw. in Schrader’s Journ. 1800, II (1801), 37. 


Dryopteris Braunii (Spenner) Underwood in Britton and Brown 
Ill. Fl. North. U. S. I (1896), 15. 
Aspidium Brauni Spenner Fl. Friburg. I (1825), 9. 


Phyllitis Hill Brit. Herb. (1756) ; Ludwig Inst. hist. phys. regn. veg. 
ed. 2 (1757), 142. 
Scolopendrium Smith im Mém. Acad. Turin V (1793), #10. 


Phyllitis Scolopendrium (L.) Newman Hist. Brit. Ferns ed. 2 
(1844), 10. 
Asplenium Scolopendrium L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 1079. 
Scolopendrium vulyare Sm. 1. c. (1793), 421. 
Scolopendrium officinarun Sw. in Schrader’s Journ. 1800, II (1801), 
61. 


Sparganium erectum |. Spec. pl. ed. 1 (1753), 971 excl. var. 8 
(quæ = Sp. simplex Hudson 1778). 
Sparganium ramosum Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 401. 


Potamogeton nodosus Poiret Encyel. Suppl. IV (1816), 535. 
Potamogeton fluitans Roth Tent. fl. Germ. I (1788), 72, II (1789), 
202 z. Teil; A. u. G. Syn. I, 306 (1897) z. T. 
Potamogelon canariensis Link in Buch Beschr. Canar. Ins. (1825), 
138. 
Potamogeton americanus Cham. u. Schlechtend. in Linnæa II 
(1827), 226. 


Unter dem ältesten hier in Frage kommenden spezifischen Namen 
(P. fluitans Roth 1788) werden von den Autoren vermengt : 

1. Eine fertile Pflanze, eine in allen Erdteilen verbreitete Art, die wir 
jetzt (nach dem Vorgang von Hagström) P. nodosus Poiret nennen. 

2. Mehrere Bastarde, nicht oder schlecht fruktifizierend, so namentlich 
P, lucens X natans und P. natans X nodosus. 

Einige wenige Autoren (so Roth in seiner ersten Publikation nach 
Massgabe des Fundortes und neuerdings G. Fischer in Bamberg) 


390 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


verstehen nun unter P. fluitans ausschliesslich die fertile Art; wohl die 
Mehrzahl der Floristen (so Roth in der zweiten Publikation, A. u. G.) 
fasst unter dem Sammelnamen P. fluitans nicht hybride und hybride 
Formen zusammen; wieder andere endlich (so Bennett und die übrigen 
englischen und dänischen Autoren. in deren Gebiet P. nodosus fehlt) 
bezeichnen mit dem Roth’schen Namen ausschliesslich die Hybriden. 
Angesichts dieser Meinungsverschiedenheit glauben wir durchaus im 
Sinne des Art. 51, al. 4 zu handeln, wenn wir den Namen P. fluitans 
toth, der heterogene Elemente umfasst und zu immerwährenden Korfu- 
sionen Anlass bietet, ganz fallen lassen; hauptsächlich deswegen, weil 
wir im Gegensalz zu A. u. G. die fertile Art von den Bastarden unter- 
scheiden und demgemäss der Name P. fluitans bei uns eine von der 
«Synopsis» abweichende Bedeutung erhalten müsste. — Vergl. auch 
Nægeli bei Schinz u. Thellung in Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich 
LI (1906), 211. 


Alopecurus æqualis Sobolewsky Fl. Petrop. (1799), 16. 
Alopecurus fulvus Sm. Engl. Bot. XXI (1805), t. 1467. 


Ledebour (Fl. Ross. IV [1833], 465) zieht A. æqualis als Synonym zu 
A. fulvus, eine Annahme, die unseres Wissens bis jetzt von keinem 
Forscher widerlegt worden ist; in der Synopsis von Ascherson u. 
Græbner fehlt A. æqualis. 


Agrostis tenuis Sibth. Fl. Oxon. (1794), 36 (non Vasey (1883). 
Agrostis vulgaris With. Arr. brit. Pl. ed. 3, II (1796), 132. 


Arundo L. [Spee. pl. ed. 1 (1753). 81] Gen. pl. ed. 5 (1754), 35 ex p.; 
emend. Pal. Agrost. (1812), 60. 
Phragmites Trinius Fund. Agrost. (1820), 134 — non Adanson!. 


Arundo L. 1. c. ist eine Sammelgattung, die hauptsächlich die heutigen 
Genera Calamagrostis, Phragmites und Donax umfasst. Schon 1763 
wurde von Adanson! (Fam. pl. II, 31) Calamagrostis als selbständige 
Gattung abgetrennt; 1812 nahm dann Palisot de Beauvois (l. c.) eine 
weitere Zerlegung des restierenden Genus Arundo in 2 Gattungen vor, 
die er Arundo (sens. striet., typus : Arundo Phragmites L.) und Donax 
(typus : Arundo Donax L. = Donax arundinaceus Pal.) nannte. Aus 
Prioritätsgründen verdient diese Nomenklatur den Vorzug vor derjenigen 
Trinius’, der (Fundam. Agrost. [1820]) den Namen Arundo im Sinne von 
Calamagrostis verwendete und für Arundo (L.) Pal. den Namen Phrag- 
mites [non Adanson 17631] schuf. — Die bei uns vorkommende Art 
hat zu heissen : 


Arundo Phragmites L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 81. 
Phragmites communis Trin. Fund. Agrost. (1820), 13%. 


U Phragmites Adanson Fam. pl. II (1763). 3% gehört nicht, wie Rendle und 
Britten (List of Brit. Seed-pl. and Ferns [1907], 35 angeben, zu Arundo L., 
sondern vielmehr sowohl nach der Diagnose als auch nach den Synonymen zu 
Saecharum L. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 397 


Melica montana Hudson FI. Angl. [ed. 1 (1762), 31 ?] ed. 2 (1778), 
37. 
Melica nutans L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 66 ex p. et aucl. plur. — 
non Hudson 1778. 


Melica nutans L. 1. c. umfasst 2 Arten, nämlich M. nutans auct. plur. 
(non Hudson) und M. uniflora Retz. 1779 (M. nutans Hudson 1778). Der 
erste Autor, der die Trennung dieser 2 Arten vornahm, war Hudson 
(1778); den Linne’schen Namen präzisierte er im Sinne der M. uniflora 
Retz. (1779), für die andere Art schuf er gleichzeitig den Namen M. mon- 
tana. Die den Regeln (Art. 47) entsprechende Verwendung des Linné-- 
schen Namens wäre also die fürM. uniflora Retz., und in diesem Sinne figu- 
riert er auch in Rendle u. Britten’s List of Brit. Seed-pl. and Ferns (1907), 
36; selbstredend können wir ihn mit Rücksicht auf Art. 51, Al. 4 nicht 
in dieser Bedeutung in die Schweizerflora einführen, da fast alle neueren 
Autoren unter M. nutans die andere Art verstehen. Da also die Ver- 
wendung des Linne’schen Namens in der von Art. 47 geforderten 
Bedeutung untunlich ist, so bleibt nichts anderes übrig, als ihn völlig 
fallen und an die Stelle von M. nutans auct. non Hudson den Namen 
M. montana Hudson treten zu lassen. 


Hordeum nodosum L. Spec. pl. ed. 2, 1 (1762), 126 (excel. syn. 
Raii)!. 
Hordeum secalinum Schreber Spicil. fl. Lips. (1771), 148. 
Hordeum pratense Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 56. 


Die Identität van H. nodosum L. und H. secalinum Schreber ist vielfach 
angezweifelt worden. Während Smith (Fl. Brit. I [1800], 156), Marschall 
v. Bieberstein (Fl. Taur.-Cauc. I [1808], 212), Mertens u. Koch (Deutschl. 
FL 1 [1833], 722) und Koch Syn. ed. 1, Il (1837) 837 für dieselbe eintraten, 
gab Koch selbst später (Syn. ed. 2, II [1844], 955), wie die meisten 
neueren Autoren, dem Schreber’schen Namen den Vorzug mit der 
Begründung : « Linnæi planta flosculos laterales involucellaque mulica 
habet » ; Ascherson u. Grabner (Syn. II, 1 p. 736 [1902]) bezeichnen 
H. nodosum L. als eine «ganz zweifelhafle Pflanze.» Dazu ist zu 
bemerken, dass Linné’s Diagnose keineswegs die Identität seiner Pflanze 
mit H. secalinum Schreber ausschliesst; denn einmal gibt es Exemplare 
von H. secalinum, deren seitliche Blüten stark rudimentär und fast oder 
völlig grannenlos sind — auch Hudson akzeptiert Linne’s Diagnose bei 
der Aufstellung seines A. pratense, das lediglich einen anderen Namen 
für H. nodosum L. darstellt, völlig unverändert —, und zweitens hat 
Linne selbst später (Syst. ed. 12 [1767]) die Diagnose folgendermassen 
korrigiert : «involucella sunt vere aristata*, arislis purpurascenlibus 


! Linne’s Diagnose (]. c.) lautet : « H. flosculis lateralibus masculis muticis, 
involucellis setaceis levibus..... Flosculi laterales carent aristis et involucella 
minime aristata. » 

2? Es ıst übrigens eine Sache der Auffassung, ob man sagen will, die Hüllspelzen 
seien « grannenförmig ausgebildel» oder «auf die Grannen reduziert » ; jedenfalls 
hatte Linne durchaus Recht, in der ersten Beschreibung hervorzuheben, dass 
bei H. nodosum, im Gegensatz zu H. murinum, keine "abgesetzte Granne 
vorhanden ist. 


398 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


flosculo suo longioribus (ergo minime deleatur).» Zudem stimmt die 
Angabe « Radix bulbosa, copiosa. — Simile H. murino, sed angustius, 
altius » sehr gut mit H. secalinum. Wir halten uns daher für vollauf 
berechtigt, im Einklang mit den englischen Fachgenossen (Rendle u. 
Britten List Brit. Seed-pl. and Ferns [1907], 37), den älteren Linné’schen 
Namen an Stelle des von Schreber gegebenen wieder einzusetzen. 


Eleocharis pygmæa Torrey in Ann. Lyc. New York III (1836), 313. 
Scirpus nanus Sprengel Pugill. I (1813), 4 [non Poiret Encyel. VI 
(1804), 759 qui = Fimbristylis argentea (Rottb.) Vahl Enum. II 
(1806), 294 — 'Scirpus argenteus Rottb. Desc. nov. pl. (1775), 
51] — non Eleocharis nana Kunth Enum. II (1837). 140 (Che- 
tocyperus punctatus Nees in Mart. Fl. Brasil. Il, 1 [1842], 93). 
Scirpus parvulus Römer u. Schultes Syst. II (1817), 124. 
Eleocharis parvula W. J. Hooker Brit. Fl. ed. 5 (1842). 418. 


Da sich mit dem ältesten gültigen spezifischen Epitheton « nanus » 
(1813) in der Gattung Eleocharis keine gültige Kombination bilden lässt 
wegen des schon bestehenden gültigen Homonyms Eleocharis nana 
Kunth (1837), so bleibt in diesem Fall der älteste Name in der richtigen 
Gattung (E. pygmæa Torrey 1836) zu Recht bestehen, da Scirpus parvulus 
und andere allfällige später in der Gattung Scirpus publizierie Namen 
totgeboren sind als Synonyme zu dem (im Genus Scirpus) gültigen 
S. nanus Sprengel. 


Carex approximata Hoppe ex Hoffm. Deutschl. Fl. ed. 2, IE (1800), 
200 (non All. FI. Pedem. II [1785]. 267, que = C. ericetorum 
Pollich [1777] var.). 
Carex Lachenalii Schkuhr Riedgr. [ (1801), 51 t. V, fig. 79. 
Carex lagopina Wahlenb. in Vet. Acad. Handl. Stockh. XXIV 
(1803), 145. 


Wollte man den Hoppe’schen Namen mit Rücksicht auf das ältere 
Allioni’sche Homonym, das jedoch nach allgemeiner Uebereinstimmung 
keine selbständige Art bezeichnet, nicht gelten lassen, so könnte doch 
der herkömmliche Name C. lagopina Wahlenb. wegen der um 2 Jahre 
älteren Schkuhr’schen Benennung nicht beibehalten werden; da also auf 
jeden Fall eine Namensänderung zu erfolgen hat, so ziehen wir es vor, 
gleich auf den allerältesten bekannten spezifischen Namen zurück- 
zugreifen. 


Carex polygama Schkuhr Riedgr. (1801), 84 t. 99 fig. 76. 

Carex fusca All. Herb. sec. Bailey in Mem. Torrey Bot. Club I 
(1889), 63; vix All. Fl. Pedem. II (1785), 269. 

Carex subulata Schum. Pl. Sæll. I (1801), 270 (non Gmelin 1791 
que — Scleria subulata sec. Ind. Kew., nec Michaux Fl. Bor. 
Am. II [1803] 173. nec Wahlenb.). 

Carex Buxbaumü Wahlenb. in Vet. Acad. Handl. Stockh. XXIV 
(1803), 163. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSIT/ET ZURICH. XXXIV. 399 


Carex fusca All. ist und bleibt ein dubiöser Name, da Allioni’s Herbar- 
exemplar mit der Diagnose nicht übereinstimmt!. Von den 2 nächst 
ältesten, ungefähr gleichzeitig (im Jahre 1801) publizierten Namen 
(C. polygama Schkuhr und C. subulata Schum.) geben wir dem ersteren 
den Vorzug, weil er unseres Wissens nie in abweichender Bedeutung 
gebraucht worden ist und seine Verwendung somit weder Irrtümer noch 
weitere Änderungen hervorrufen kann, während C. subulata Schum. in 
C. subulata Michaux (1805), einer nordamerikanischen, zu Recht be- 
stehenden Art. die z. B. bei Kunth Enum. II (1837), 500 als solche 
figuriert. ein jüngeres Homonym besitzt, das durch die Annahme des 
Schumacher’schen Namens selbstredend ungetaufi werden müsste. 
Zudem finden wir den Schkuhr’schen Namen bei Coste Fl. France III, 6 
(1906), 503 an Stelle von C. Buxbaumii Wahlenb. verwendet, während 
allerdings Britton u. Brown (Ill. Fl. North. U. S. I [1896], 307] und 
Rendle-Britten (List Brit. Seed-pl. and Ferns [1907], 33) nach dem Vorgange 
Bailey’s (l. c.) — nach unserer Auffassung mit Unrecht — dem Namen 
C. een All. den Vorzug geben. 


Carex Halleri Gunnerus Fl. Norv. II (1772), 106 (non Vest 1805). 
Carex alpina Sw. in Lilj. Sv. Flora ed. 2 (1798), 26. 
Carex Vahlii Schkuhr Riedgr. (1801), 87. 


Da die spezifischen Namen « Halleri» und « Halleriana» nach Art. 57 
und Empfehlung IX genügend verschieden sind, um nebeneinander 
bestehen zu können, so bleibt nichts anderes übrig, als dem ältesten 
spezifischen Namen für die in Frage stehende Carex-Art den Vorzug zu 
geben, obwohl wir von nun an bedauerlicherweise in der Schweizerflora 
eine « Carex Halleriana » und eine « Carex Halleri » haben werden. 


Carex elata All. Fl. Pedem. II (1785), 272 (saltem quoad syn. Hall.). 
Carex stricta Good. in Trans. Linn. Soc. IT (1794), 96 — non Lam. 
(1789). 


Der Name Carex stricta Good. Kann auf jeden Fall nicht für diese Art 
beibehalten werden wegen des Bestehens eines älteren Homonyms 


1 Allioni’s Name ist ein «nomen seminudum », d. h. ohne eigene Beschreibung 
publiziert und nur auf 2 ältere Synonyme von Haller (hist. n. 1378) und 
Scheuchzer (it. 6, p. 458) begründet. Für die Auslegung der Allioni’schen 
Spezies ist daher der Befund seines Herbars durchaus irrelevant, und es kommt 
nur darauf an, ob es gelingt, die Pflanze Haller’s und Scheuchzer’s mit Sicherheit 
zu identifizieren. Während Smith (Fl. Brit. Ill [180%], 997) sie zu C. rigrda 
Good. ziehen will, hält sie Gaudin (Agrost. Helv. II [184] a Wahrscheinlich- 
keit für eine Form seiner «C. cæspitosa » [Good. non L.] = C. Goodenowii 
Gay 1839; obwohl uns diese Anschauung ungleich plausibler scheint als die 
Smith’sche — ©. Bucbaumii kann nach der Beschreibung Haller’s nicht in 
Frage kommen, da bei seiner Art die endständige Ahre als rein männlich 
beschrieben wird —. so sind wir doch weit entfernt, deswegen den Namen 
C. Ve All. an die Stelle von GC. Goodenowii Gay setzen zu wollen, 
sondern wir halten dafür, dass C. fusca All. bei den «Species dubie» zu 
verbleiben hat, bei denen eine einwandsfreie Deutung schlechterdings ausge- 
schlossen erscheint. 


400 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


von Lamarck, das eine gültige nordamerikanische Art bezeichnet. Das 
von Allioni in erster Linie zu seiner Carex elata gezogene Synonym 
« Carex..... Hall. hist. tom. 2, n. 1400 » wird von Gaudin (Agrost. I 1841], 
121) zu C. strieta gezogen, sodass es uns durchaus gerechlferligt scheint. 
nach dem Vorgange Rendle-Brilten’s (List of Brit. Seed-pl. and Ferns 
[1907], 33) den Allioni’schen Namen im Sinne der letztgenannten Art zu 
präzisieren. 


Carex Goodenowii — C. Goodenoughii (Art. 57). 


Carex ornithopoda — C. Ornithopus (Art. 57). 


Juncus inflexus L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 326 (ex p. ?) [non Spec. 
pl. ed. 2, I (1762), 464]; Leers Fl. Herborn. (1789), 88; Duval- 
Jouve in Mém. Acad. Montpell. VII (1871), 471 ; Rendle u. Britten 
List Brit. Seed-pl. and Ferns (1907), 31. 
Juncus glaucus Ehrh. Beitr. z. Naturk. VI (1791), 83. 


Ascherson u. Græbner (Syn. II, 2 p. 447 [1904]) verwerfen mit Buchenau 
den Linne’schen Namen mit der Begründung. Linne sei sich selbst über 
seine Pflanze nicht klar gewesen, sonst hätte er sie später nicht mit 
anderen Arten (z. B. J. filiformis) vereinigt; doch war schon von Koch 
(Syn. ed. 2, II [1844], 859) angeführt und von Duval-Jouve (l. c.) glaubhaft 
gemacht worden, dass Linne in der ersten Publikation unter J. inflexus 
in erster Linie den J. glaucus Ehrh. verstanden hat. Nach dem eingangs 
auseinandergeseizien Prinzip, die Linne’schen Speziesnamen, wenn nur 
immer möglich, zu restituieren, setzen wir den Namen J. inflexus L., der 
zu Verwirrungen irgendwelcher Art sicherlich keinen Anlass bietet, für 
J. glaucus Ehrh. wieder ein; wir tun dies umso lieber, da wir bei diesem 
Vorgehen nicht vereinzelt dastehen, sondern uns in Uebereinstimmung 
mit unseren englischen Fachgenossen befinden. 


Juncus articulatus L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 327 ex p.; emend. 
Richter PI. Europ. I (1890), 180; Rendle u. Britten List Brit. 
Seed-pl. and Ferns (1907), 31. 
Juncus lampocarpus Ehrh. [Calam. (ca. 1791) n. 126 (sine descr.)] 
ap. E. Meyer Syn. June. (1822), 23. 


J. articulatus L. ist eine Sammelart, die wohl J. obtusiflorus Khrh., . 
J. acutiflorus Ehrh., J. alpinus Vill.und J. lampocarpus Ehrh. umfasst, und 
die auch im Laufe der Zeit verschiedene Auslegungen erfahren hat 
(J. articulatus Desf. 1798 ist z. T. = J. Fontanesii Gay. zum andern Teil 
— J. striatus Schousbe&; J. articulatus Lam. u. DC. 1805 = J. obtusi- 
florus Ehrh.). Da jedoch unseres Wissens in keiner modernen Flora der 
Name J. articulatus in einer von der von uns vorgeschlagenen abwei- 
chenden Bedeutung verwendet ist, so sehen wir keinen Grund, um nicht 
mit Richter und Rendle-Britten den Linne’schen Namen im Sinne der 
häufigsten und verbreitetsten Teilspezies, J. lampocarpus Ehrh., zu 
präzisieren, umso mehr, da diese letztere Art ihren Namen doch nicht 
behalten kann, indem sie ausser J. articulatus L. noch eine grössere Zahl 
älterer Synonyme besitzt, nämlich J. isthmiacus Necker 1773, J. aqua- 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITƮT ZURICH, XXXIV. 401 


ticus All. 1785, J. ascendens Host 1805, J. foliosus Hoppe 1810, J. aristi- 
florus Clairv. 1811 und J. affinis Gaudin 1811 z. T. 


Juncus bulbosus L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 327 [non ed. 2, I (1762), 
466, qui = J. compressus ol Rendle u. Brillen "List Brit. 
Seed- pl. and Ferns (1907), 
Juncus supinus Mönch Enum. ei Hass. I (1777), 167 t. 5 


Da nach den Wiener Regeln die 1. Auflage von Linne’s Species plan- 
tarum (1753) den Ausgangspunkt für die Nomenklatur zu bilden hal, so 
halten wir es mit Rendle u. Britten (l. c.) für das Richtigste, den aus 
diesem Jahr stammenden Linné’schen Namen in seiner ursprünglichen 
Bedeutung wieder einzuselzen. 


Allium Scorodoprasum L. — A. Scordoprasum (Art 57). 


Ophrys sphegodes Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 8. 
Ophrys aranifera Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 392. 


Nach Rendle-Britien (List of Brit. Seed-pl. and Ferns [1907], 29) 
ist O. sphegodes Miller ein älterer Name für die bekannte Hudson’sche 
Spezies 0. aranifera. 


Gymnadenia conopsea = G. conopea (Art. 57). 


Epipogium [Ehrh. Phytophyl. (1780) n. 87 (Exsice. !), Beitr. IV (1789), 
149 uninominal!] Sw. Summ. veg. Scand. (181%), 32; R. Br. ex 
Sprengel Anleit. II, 1 (1817), 285. 
Epipogum [Gmelin Fl. Sibir. 1 (4747), A1 1.2 f. 2 (vorlinneisch !)] 
A. Rich. in Mem. Mus. IV (1818), 12, 50. 
Epipogon Ledeb. Fl. Ross. IV (1853), 77. 


Für die Entscheidung der Frage, ob man „Epipogium“ oder „Epipogum“ 
zu schreiben hat, ist einzig und allein die Schreibweise, die Swarlz a. a. 0 
angewendet hat, massgebend, da die in den zilierten älteren Werken vor- 
kommenden Namen entweder vorlinneisch sind oder einer uninominalen 
Nomenklatur entstammen und folglich nach Art. 19 und 54, al. 2 ungültig 
sind. Wie unsere diesbezügliche Anfrage bei der Direktion des National 
Herbarium des Britischen Museums, Dr. Rendle, ergeben hal, schreibt 
Swartz in der genannten Publikation „Epipogium‘‘, während dem Autor 
sonst allgemein (z. B. auch von K. Richter PI. Europ. I [1890], 285) die 
Kombination Epipogon aphyilus zugeschrieben wird. — Die Synonymie 
der bei uns vorkommenden Art lautet: 


Epipogium aphyllum (Schmidt) Sw. 1. c., 32. 
Salyrium Epipogium L. Spec. pl. ed. 4 (1753), 945. 
Epipactis Epipogrium Crantz Stirp. Austr. VI (1769), 477. 
Orchis aphylla Schmidt in Mey. Phys. Aufs. (1791), 240. 
Limodorum Epipogium Sw. in Nov. Act. Soc. Ups. (1799), 80. 
Epipogum Gmelini A. Rich. in Mém. Mus. IV (1817), 48. 
Epipogum aphyllum Bluff u. Fingerh. Comp. fl. Germ. II (1825), 432. 
Limodorum aphyllum Baumg. Enum. Transs. III (1846), 168. 


Salix bicolor Ehrh. Beitr. V (1790), 162. 
Salix phylicifolia Sm. in Fl. Lapp. ed. 2 (1792), 291 — non L. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, D0 5, 30 avril 1907. 26 


402 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


Chenopodium serotinum L. Cent. pl. Il (1756), 12, Am. Acad. IV 
(1759), 309 ex p.; emend. Hudson Fl. Angl. [ed. 4 ?j ed. 2 
(1778), 106. 
Chenopodium ficifolium Sm. Fl. Brit. I (1800), 276. 


Ch. serotinum L. (l. e.) gehört, wenigstens zum Teil, nämlich nach 
Massgabe des Synonyms « Blitum ficus folio. Raj. angl. 3 p. 155 » und 
nach den Fundort « Anglia », zu Ch. ficifolium Sm.; das andere von 
Linné angeführte Synonym « Ch. hispanicum. .... Tourn. Inst. 666 » 
und die Angaben « Hispania, Gallia (Monspel.) », wo Ch. ficifolium be- 
kanntlich nicht vorkommt, können sich wohl nur auf Formen von Ch. 
album L. oder Ch. opulifolium Schrader beziehen. Es scheint uns daher 
durchaus richtig, wie dies neuerdings Rendle-Britten (List of Brit. Seed- 
pl. and Ferns [1907]. 24) getan haben, den Linn&’schen Namen in der von 
Hudson vorgenommenen Präzisierung für Ch. ficifolium Sm. zu verwenden, 
da er unseres Wissens in keinem neueren Florenwerk in abweichender 
Bedeutung gebraucht wird und mithin keine Verwirrung stiften kann. Der 
Vollständigkeit halber sei noch erwähnt, dass « Ch. serotinum? Forsk. Fl. 
Aeg.-Arab. (1775), 205 nach der — sehr dürftigen — Beschreibung eine 
Form des Ch. album L. zu sein scheint und dass diese gleiche Zugehörig- 
keit auch für Ch. serotinum Ledeb. Fl. Alt. I (1829), 405 angegeben wird, 
während Ch. serotinum Suter Fl. Helv. I (1802), 148 nach Gaudin FI. Helv. 
IT (1828), 251 eine Varietät des Ch. hybridum L. sein sollte (?). 


Dianthus gratianopolitanus Vill. Hist. pl. Dauph. III (1789), 598. 
Dianthus cæsius Sm. Engl. Bot. t. 62 (1792) et in Trans. Linn. 
Soc. 11 (1794). 302. 
Dianthus cæspitosus Poiret in Lam. Encyel. IV (1796), 525, non 
Thunbg. (1794). 


Cerastium pumilum Curtis Fl. Londin. fasc. VI (1795-6), 30. 
Cerastium glutinosum Fries Nov. fl. Suec. ed. 1, 51 (1814). 


Wir verwenden den Namen C. pumilum Curtis in erweitertem Sinne 
(ähnlich wie Rouy et Foucaud Fl. France III [1896], 214) als Sammel- 
bezeichnung für die Ssp. obscurum (Chaub. 1821 pro spec.) und pallens 
(F. W. Schultz 1836 pro spec.) und ziehen C. glutinosum Fr. als Syno- 
nym dazu, im Anschluss an die Ausführungen Correns’ (in Dörfler 
Herb. norm. Cent. XLVII [1907], 237), der nachweist, dass Fries unter 
dem Namen C. glutinosum die beiden genannten Ssp. vermengt hat, dass 
es also nicht angeht, den Fries’schen Namen für die eine oder andere 
derselben zu verwenden. 


Minuartia Lüfling in L. [Spec. pl. ed 1 (1753), 89] Gen. pl. ed. 5 
(1754), 39. 


" Wir haben nur die 3. Auflage von Hudson’s Flora (1798) zur Hand, glauben 
aber annehmen zu dürfen, dass sich Ch. serotinum in der gleichen Umgrenzung 
auch schon in der 2., wenn nicht schon in der 1. Auflage findet. Sollte sich 
auch diese Annahme als unrichtig erweisen, so hat doch noch immer Ch. seroti- 
num (L.) Hudson 1798 vor Ch. ficifolium Sm. die Priorität. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. 403 


Cherleria L. [Spec. pl. ed. 1 (1753), 425] Gen. pl. ed. 5 (175%), 194. 
Alsine L. Spec. pl. ed. 2,1 (1762), 389 ex p. [eine von 3 Spezies]; 
Wahlenb. Fl. Lappon. (1812), 129 et Fl. Suec. I (1824), 279 — 
non L. [Spec. pl. ed. 1 (1753), 272] Gen. pl. ed. 5 (1754), 132. 


Werden die 3 Gattungen Minuartia Löfl., Cherleria L. und Alsine (L.) 
Wahlenb. zu einer einzigen: vereinigt, so kommen für die Gesamtgat- 
tung aus Prioritätsrücksichten nur die beiden 1753/4 publizierten Namen 
Minuartia und Cherleria in Betracht ; von diesen verdient der erstere 
den Vorzug, weil unter ihm zur Teil seiner Aufstellung (1753) schon 3 
Spezies beschrieben werden, unter Cherleriu dagegen nur eine einzige 
(Empfehlung XXVI, 2). 

Unsere Arten haber zu heissen : 


Minuartia aretioides (Somerauer) Schinz u. Thellung comb. nov. 
(Alsine aretioides Mert. u. Koch ; A. octandra (Sieber) Kerner; 
vergl. Bull. Herb. Boiss. 2e ser. VII [1907], 180-1.) 


Minuartia rupestris (Scop.) Schinz. u. Thellung comb. nov. 
Stellaria rupestris Scop. Fl. Carn. ed. 2, I (1772), 317. 
Alsine rupestris Fenzl Verbreit. Alsin. (1833), 57. 
N lanceolata (All.) Mert. u. Koch Deutschl. Fl. ed. 3, III (1831), 
D. 


Minuartia sedoides (L.)Hiern in Journ. of Bot. XXX VII (1899), 320. 
Cherleria sedoides L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 425. 
Alsine sedoides Kittel Taschenb. Fl. Deutschl. ed. 2 (1844), 997. 


- Minuartia liniflora (L.) Schinz u. Thellung comb. nov. 
Arenaria liniflora I.. Spec. pl. ed. 2, 1 (1762), 607. 
Alsine liniflora Hegetschw. Fl. Schweiz (1840), 421. 


Minuartia laricifolia (L.) Schinz u. Thellung comb. nov. 
2 Arenaria laricifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 424. 
Alsine laricfolia Crantz Inst. II (1766), 407. 


Minuartia mucronata (L.) Schinz u. Thellung comb. nov. 
Arenaria mucronata L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 424. 
Alsine mucronata L. Spec. pl. ed. 2, I (1762), 389. 


Minuartia fasciculata (L.) Hiern in Journ. of Bot. XXX VII (1899). 
321 (non Rchb. Ie. fl. Germ. III (1842-3), 86 et 1. CCVI f. 4919 5 ! 
quæ — Minuartia globulosa (Labill.) comb. nov = Alsine Smi- 
th Fenzl). 

Arenaria fasciculata L. Syst. ed. 12 (1767), 733. 
Alsine fasciculata Wahlenb. Fl. Lapp. (1812), 129. 


Minuartia tenuifolia (L.) Hiern |. c., 321. 
Arenaria tenuifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 424. 
Alsine tenuifolia Crantz Inst. II (1766), 407. 


40% BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Minuartia viscosa (Schreber) Schinz u. Thellung comb. nov. 
Alsine viscosa Schreber Spicil. Fl. Lips. (1771), 30. 


Minuartia stricta (Sw.) Hiern I. c., 320. 
Spergula stricta Sw. in Vet. Acad. Handl. Stockh. XX (1799), 229. 
Alsine stricta Wahlenb. Fl. Lapp. (1812), 127. 


Minuartia biflora (L.) Schinz u. Thellung comb. nov. 
Stellaria biflora L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 422. 
Alsine biflora Wahlenb. Fl. Lapp. (1812), 128. 


Minuartia recurva (All.) Schinz u. Thellung comb. nov. 
Arenaria recurva All. Fl. Pedem. II (1785), 113. 
Alsine recurva Wahlenb. Helv. (1813), 87. 


Minuartia verna (L.) Hiern |. c., 320. 
Arenaria verna L. Mant. I (1767), 72. 
Alsine verna Wahlenb. Fi. Lapp. (1812), 129. 


'Alsine segetalis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 272. 
Delia segetalia Dumort. Fl. Belg. (1827). 110. 


Linne’s Genus Alsine enthält zur Zeit seiner Aufstellung (1753) nur 
2 Arten, wovon die eine, A. media, zur Gattung Stellaria L. (1753/4} 
gehört; die natürlichste und den Regeln am besten entsprechende 
Verwendung des Linné’schen Namens ist also die für die restierende Art, 
A. segetalis. 


Nymphæa lutea L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 510. 
Nuphar luteum Sibth. et Smith Prodr. Fl. Græc. I (1808-09), 361. 


Nymphæa pumila G. F. Hoffm. Deutschl. Flora ed. 2, I (1800), 241. 
Nuphar pumilum Sm. Engl. Fl. III (1825), 16. 
Nuphar minima Sm. Engl. Bot. (1811), t. 2292. 


Castalia alba (L.) Greene in Bull. Torrey Bot. Club XV (1888), 85. 
Nymphæa alba L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 510. 


Bezüglich der Nomenklatur der Nymphæa- und Nuphar-Arten, halten 
wir, uns an dieser Stelle kurz fassend, an die kritischen Darlegungen 
Greene’s im Bull. Torrey Bot. Club (1888), und von James Britien im 
Journ. of Bot. XXVI (1888), 6. 

Zur Begründung der von Rendle und Britten und auch von uns acceptier- 
ten Kombinationen sei darauf hingewiesen, dass Salisbury in Parad. Lon- 
don I (1805), 1. 14 und in Kon. et Sims Ann. Bot. II (1805), 71 die Linne’- 
sche Gattung Nymphæa in zwei Gattungen geteilt hat. Für eine der beiden 
neuen Gruppen behielt er den Namen Nymphæa bei, für die zweite 
derselben schuf er den neuen Gattungsnamen Castalia. Smith (in Sibth. 
et Smith Fl. Græc. I, 361) hat dann (1808 oder 1809) die Aufteilung der 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 405 


Linne’schen Gatlung Nymphæa nach dem Vorschlage Salisburys adoptiert, 
ohne aber des letztern Nomenklatur zu befolgen; er setzte an die Stelle 
der weissblütigen Castalia den Namen Nymphæa und creirte für die 
gelbblütigen Nymphæa Salisbury’s ganz unnôtigerweise den neuen für 
uns totgeborenen Namen Nuphar. 

Da uns zur Stunde die Publikation Greene’s noch nicht zugänglich und 
nur aus dem Referate Britten’s (1. c.) bekannt ist, können wir uns 
bezüglich der Kombination Custalia alba (L.) Greene nur vermutungsweise 
dahin äussern, dass hier ein ähnlicher Fall wie bei Calluna vulgaris 
vorliegt, d. h. dass Salisbury wohl die Gattung aufgestellt, nicht aber die 
Art ausdrücklich benannt haben wird. 


Radicula Hill Brit. Herb. (1756); Mönch Meth. (179%), 262. 

Rorippa [sic!] Scop. Fl. Carn. ed. 1 (1760), 520; Roripa Adanson 
Fam. pl. II (1763). 417. 

_Brachiolobos All. Fl. Pedem. I (1785), 278; Brachyolobos DC. Fl. 
franc. V (1805), 661; Brachylobos Link Handb. II (1831), 311. 

Caroli-Gmelina Gärtner, Meyer et Scherbius Fl. Wett. II (1800), 
419, 468. 

Nasturtium Rob. Brown in Aiton Hort. Kew. ed. 2, IV (1812), 110 
(non L. [1735], nec Adanson [1763], nec Crantz [1769], nec 
Scop. [1772, 1777], rec Roth [1788], nec Necker [1790], nec 
Medik. [1790], nec Mönch [1794], nec Vent. [1799], nec Cramer 
[1803], nec Gmelin [1805]). 


Die bei uns vorkommenden Arten haben zu heissen : 


Radicula Nasturtium aquaticum (L.) Rendle u. Britten List 
of Brit Seed-pl. and Ferns (1907), 3. 
Sisymbrium Nasturtium V L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 657. 
Nasturtium officinale R. Br. in Aiton Hort. Kew. ed. 2, IV (1812), 
110. 


Radicula nasturtium Druce in Ann. Scott. Nat. Hist. (1906), 219. 


Radicula palustris (Leysser) Mönch Meth. (1794), 263. 
Sisymbrium palustre Leysser Fl. Hal. (1761), 166. 
Nasturtium palustre DC. Syst. II (1821), 191. 


Radicula stenocarpa (Godron) Thellung comb. nov. 
Nasturtium stenocarpum Godron Not. fl. Montpell. in Mém. Soc. 
Emul. Doubs ser. 2, V (1854), 21. 
Nasturtium riparium Gremli Excurs. fl. Schweiz 1. Aufl. (1867), 80 
in nota (non Wallr. 1822, quod = R. amphibia sec. Ind. 
Kew.). 


Radicula silvestris (L.) Druce in Ann. Scott. Nat. Hist. (1906), 219. 
Sisymbrium sylvestre L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 657. 
Nasturtium sylvestre R. Br. in Aiton Hort. Kew. ed. 2, IV (1812), 
110. 


406 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Radicula pyrenaica (L.) Cav. Descr. (1802), 423. 
Sisymbrium pyrenaicum L. Syst. ed. 10, II (1759), 1132. 
Nasturtium pyrenaicum R. Br.in Aiton Hort. Kew. ed. 2, IV (4812), 
110. 


Radicula amphibia (L.) Druce in Ann. Scott. Nat. Hist. (1906), 249. 
Sisymbrium amphibium L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 657. 
Nasturtium amphibium R. Br. in Aiton Hort. Kew. ed. 2, IV (1812), 
110. 


Alyssum Alyssoides (L.) Syst. ed. 10, II (1759), 1130. 
Clypeola Alyssoides L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 652. 
Alyssum calycinum L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 908. 


Drosera intermedia Drev. u. Hayne in Schrader’s Journ. Bot. II, 
1 (4800), 37; Diels Droserac. in Engler Pflanzenreich IV, 122 
(1906), 83. 
Drosera longifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 282 ex p. ; Hudson F1. 
Angl. ed. 2 (1778), 135 ex p.!!; Sm. Fl. Brit. I (1800), 347 ; 
DC. Fl. franc. IV (1805), 729 et auct. nonnull., non Hayne (1800). 


Drosera anglica (Hudson) Sm. Fl. Brit. I (1800), 347; Diels 1. c. p. 96. 
Drosera longifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 282 ex p. ; Hayne in 
Schrader’s Journ. Bot. 11, 1 (1800), 40, Rehb., Ledeb. etc., non Sm. 
(1800) nec DC. (1805). 
Drosera longifolia ex p. — Dr. anglica (ex p. ?)! Hudson Fl. Angl. 
ed. 2 (1778), 135. 


? Hudson’s Drosera longifolia und anglica enisprechen zur Zeit der Aufstel- 
lung der letzteren keineswegs genau den von uns als D. éntermedia und anglica 
bezeichneten Arien, sondern D. longifolia Hudson ist nach der Beschreibung 
genau Synonym mit D. longifolia L., d. h. noch immer so komplex wie diese, 
und D. anglica Hudson ist nach der Diagnose lediglich eine Monstrosität — 
mit 4 Karpellen — der einen der beiden langblätterigen Drosera-Arten — von 
welcher, ist aus der Beschreibung nicht mit Sicherheit zu ersehen. Erst Smith 
hat dann (1800) die von Hudson verwendeten Namen genauer im genannten 
Sinne präzisiert. 


(Fortsetzung folgt.) 


+43 ———— 


407 


Ein Beitrag zur 


ASGLEPIADAGEEN-FLORA 


VON 


PARANA 


VON 


Gust. 0. A: n. MALME 


Vor zwei Jahren veröffentlichte ich die Resultate einer Bearbeitung der 
Asclepiadaceen*, die Dr. P. Dusén in den Jahren 1903 und 1904 in 
Paranà gesammelt und nach Europa gesandt hatte. Ich bemerkte bei dieser 
Gelegenheit, dass die vollständigste Serie der Dusen’schen Paranä-Pflanzen 
im Museu Nacional in Rio de Janeiro aufbewahrt werde und dass sich 
wahrscheinlich noch andere Spezies daselbst befänden, die ich also keine 
Gelegenheit hatte zu untersuchen. Als Dusen nach Europa zurückkehrte, 
brachte er denn auch leihweise einige Nummern mit, die in meinem Ver- 
zeichnisse nicht halten berücksichtigt werden können. Darunter befinden 
sich drei Spezies der Gattung Oxypetalum, die ein recht grosses pflanzen- 
geographisches Interesse haben. Die vorher bearbeitete Sammlung ent- 
hielt keine einzige der riograndischen camposbewohnenden Oxypetala, 
was mir befremdend und bemerkenswert schien, weil die Vegetation von 
Parana sonst eine grosse Uebereinsiimmung mit der von Rio Grande do 
Sul zeigt. Es sind nun diese Spezies drei der riograndischen Vegetation 
charakteristische Campos-Pflanzen, und zwar Oxypetalum Arnottianum 
Buek, O. parviflorum Decaisne und 0. confusum Malme. 

O. confusum Malme kommt häufig in der Nähe von Cruz Alta (in Rio 
Grande do Sul) vor, wo ich diese Pflanze sowohl im Jahre 1893 als im 
Jahre 1902 sammelte*. Sie gehört zu einer Sektion, Lyrostemma Malme, 


1 Asclepiadaceæ paranenses a Dre P. Dusen collectæ | Arkiv för Botanik. Band 
4. N° 3. Upsala 1905]. 

2 Oxypetali species novæ vel al auctoribus sæpe confusæ [Arkiv för Botanik. 
Band 3. No 8. Stockholm 190%], p. 10. 


408 BULLETIN DE L'HERBIER. BOISSIER (2me séR.). 1907 (2) 


die nur in der Araucarien-Zone zuhause ist. 0. parviflorum Decaisne ist 
ebenfalls als eine « Napäa» zu bezeichnen. O. Arnottianum Buek über- 
schreilet zwar die Grenze der Araucarien-Zone ein wenig‘, da diese 
Spezies auch in den argentinischen Provinzen Côrdoba und Salta vor- 
kommt; diese vorgeschobenen Fundorte können es aber meiner Ansicht 
nach nicht verhindern, dass sie zu den Napäen gerechnet werden muss. 

In « Asclepiadacexz paranenses» sind schon 13 Spezies der Galtung 
Oxypetalum verzeichnet. Vier waren der Wissenschaft neu, unter denen 
zwei, O0. Dusenii Malme und O0. sublanatum Malme, nur aus Paranä be- 
kannt sind. O. tubatum Malme ist auch in Santa Catharina, O. obtusifolium 
Malme auch in Rio Grande do Sul gesammelt worden. O. subcapitatum 
Malme ? und O. vestitum Malme sind zweifelsohne zu den Napäen zu zählen. 
Dasselbe gilt meines Wissens auch von 0. Wightianum Hooker et Arnott® 
und O. pannosum Decaisne *. O. umbellatum Gardner dürfte als «Dryas» 
zu bezeichnen sein und ist nicht in Rio Grande do Sul angetroffen worden. 
O. appendiculatum Martius et Zuccarini ist über die Araucarien-, sowie die 
Campos-Zone verbreitet. O. lineare Decaisne ist mir leider noch nicht 
genau bekannt. Die Originalexemplare (Säo Paulo. Lund) habe ich nicht gc- 
sehen. Die Riedel’schen aus Säo Paulo und die Dusen’schen stimmen in der 
Tracht überein, weichen aber betreffs der Translatoren. wie schon (Aselc- 
piadaceæ paranenses, p. 11) hervorgehoben worden ist, von einander ab. 
Nach Fournier * soll diese Spezies sowohl in Goyaz und Matto Grosso (Rio 
Pardo. Riedel) als auch in Säo Paulo und Santa Catharina angelroffen 
worden sein. Wenn alle von Fournier erwähnten Exemplare wirklich zu- 
sammengehören, muss diese Spezies sowohl in der Campos- als auch in 
der Araucarien-Zone vorkommen. Aus Paraguay ist sie mir eigentümlicher- 
weise nicht bekannt. Die Dusen’schen Exemplaren von 0. campestre 
Decaisne weichen ebenfalls von den von mir untersuchten Mosen’schen, 
Regnell’schen und Widgren’schen aus der Campos-Zone ab und nähern 
sich dem riograndischen O. longipes Malme°. Andere Paranä-Exemplare 
(die von St. Hilaire und von Sellow) habe ich keine Gelegenheit gehabt 
näher zu untersuchen. Ich lasse deshalb vorläufig die Frage unentschieden, 
ob nicht O. campestre vielleicht als eine Sammelspezies zu betrachten sei, 
an die sich dann auch O. longipes als Elementarart anschliessen würde. 
O. capitatum Martius et Zuccarini gehört, wenigstens hauptsächlich, der 
Campos-Zone an. Auch von diesem gilt, dass die Dusenschen Paranä- 
Exemplare etwas von den von mir näher untersuchten aus der Campos- 
Zone abweichen, und zwar besonders durch schmälere Blätter‘. Es soll 


! Oxypelali species novæ vel ab auctoribus sæpe confusæ, p. à. 

? Die Parana-Pflanze weicht jedoch etwas von der paraguayischen ab und wäre 
vielleicht besser als eine neue Klementarart zu beschreiben (vergl. Asclepiadaceæ 
paranenses, p. 11). 

$ Eine sehr nahe stehende Spezies, O. Guilleminianum Decaisne, wächst in der 
Campos-Zone (vergl. Asclepiadaceæ paraguayenses, p. 19). 

* Zu dieser Spezies gehört O. tomentosum Fournier (nec Wight apud Hooker et 
Arnott), wenigstens die Sellow’schen Exemplare. Die von Fournier zu 0. panno- 
sum gebrachten St. Hilaire’schen Exemplare aus Minas Geraes habe ich nicht 
gesehen. 

5 Flora brasiliensis. Fasc. 95 (1885), p. 283. 

° Asclepiadaceæ paranenses, p. 7. 

T Asclepiadaceæ paranenses, p. 9. 


(3) G. 0. A. MALME. ASCI.EPIADACKEN-FLORA VON PARANA. 409 


jedoch bemerkt werden, dass ich ziemlich schmalblättrige Formen auch 
von dort gesehen habe. 

In Rio Grande do Sul habe ich selbst 13 Spezies der Gatlung O.cype- 
talum gesammelt! und zwar O0. megapotamicum Sprengel [= 0. macrole- 
pis (Hooker et Arnott) Decaisne], O. stipatum Malme, O. oliganthum Malme, 
O. appendiculatum Martius et Zuccarini, O. pannosum Decaisne (= 0. tomen- 
tosum Fournier sallem p. p. et in Asclep. Regn. Herb., nec Wight apud 
Hooker et Arnott), O. tomentosum Wight ap. Hooker et Arnott, (—0.mucro- 
nalum Fournier et in Asclep. Regn. Herb.), 0. pratense Grisebach 
(= 0. Arnottianum in Asclep. Regn. Herb., nec Buek), 0. Arnottianum 
Buek, O.parviflorum Decaisne, 0. tridens Malme und O. confusum Malme 
(= 0. coalitum in Asclep. Regn. Herb., nec Fournier). Ausserdem habe ich 
riograndische Exemplare folgender Spezies gesehen: 0. longipes Malme, 
O. obiusifolium Malme und O. microphyllum Hooker et Arnott (= O.multi- 
caule Fournier). Nach Fournier kommen noch vier Spezies in Rio Grande 
do Sul-vor: O. Hilarianum Fournier, O. solanoides Hooker et Arnott, 
O. stigmatosum Fournier und O. proboscideum Fournier. Die beiden letz- 
teren sind mir nur nach den in Flora brasiliensis gelieferten kurzen Be- 
schreibungen bekannt ; sie können jedenfalls kaum mil den von mir be- 
schriebenen riograndischen Spezies identisch sein. Ausser den schon oben 
erwähnten sind drei von Fournier für Rio Grande do Sul angegebene 
Spezies unter die Synonymen zu verweisen und zwar 0. integrilobum 
Fournier (= 0. pratense Grisebach), O. squamulatum Fournier (= 0. Wigh- 
tianum Hooker et Arnott) und 0. microstemma Fournier (= 0. Arnottia- 
num Buek). Im ganzen sind also 20 riograndische Spezies der Gattung 
Oxypetalum schon bekannt. 

Dusén sammelte in Paranä 16 Spezies, von denen wenigstens sieben 
auch in Rio Grande do Sul angetroffen worden sind ; zwei sind endemisch, 
-und drei kommen sonst nur in der Araucarien-Zone vor, ohne in Rio 
Grande do Sul beobachtet worden zu sein. Höchstens vier? wachsen auch 
in der Campos-Zone; eine derselben hat eine verhältnismässig weile 
geographische Verbreitung und ist in Rio Grande do Sul gar nicht 
selten. 

Aus den obigen Erörterungen erhellt, dass Paranä, auch was die Oxy- 
petala betrifft, viel mehr mit der Araucarien- (z. B. Rio Grande do Sul) als 
mit der Campos-Zone (z. B. Minas Geraes) übereinstimmt. 

Ausser den Oxypetala enthält die von Dusen mitgebrachte Sammlung 
noch drei in meinem früheren Aufsatze nicht erwähnte Asclepiadaceen: 
Metastelma acuminatum Decaisne und je eine Spezies der Gattungen 
Amphistelma und Calostigma. Da es meine Absicht ist, die brasilianischen 
Asclepiadaceen mit axillären Infloreszenzen besonders zu behandeln, lege 
ich die Amphistelma-Art, die dem A. parviflorum Fournier nahe steht, 
vorläufig bei Seite. Calostigma ist aller Wahrscheinlichkeit nach eine neue 
Spezies; da ich aber keine entwickelten Translatoren habe finden können 
und nur ein einziges Exemplar vorliegt, gebe ich unten eine Beschreibung 
ohne ihr einen neuen Namen beizulegen. 


! Malme, Die Asclepiadaceen des Regnell’schen Herbars (1900), pp. 36—6%. 
— Oxypetali species novæ (1904). 
2 Vergl. das oben über O. lineare Decaisne gesagte ! 


410 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2m€ SÉR.). 1907 (4) 


Oxypetalum Arnottianum Buek (1858). 


Index gen. et spec. ad DC. Prodr. Pars III. p. VIII. 
De synonymia conferas Malme, Oxypetali species novæ vel ab aucloribus sæpe 
confusæ (1905), p. 5. 


Capäo Grande, in campo (3. 3. 1904. Dusén 1879). 


Oxypetalum parviflorum Decaisne (1844). 


DC. Prodr. VII, p. 587. 
Conferas Malme, Die Asclepiadaceen des Regnell’schen Herbars (1900), p. 59. 


Capäo Grande, in campo (20. 12. 1903. Dusen 2822). 


Oxypetalum confusum Malme (1905). 
Oxypetali species novæ vel ab auctoribus sæpe confusæ, p. 10. 


Rio Tibagy, in campo (7. 1. 1904. Dusén 3074 B). 


Calostigma sp. 

Frutex volubilis, ramis satis gracilibus, circumeirca puberulis, inter- 
nodiis 2-5 cm. longis. Folia longepeliolata, petiolo circiter 1 cm. longo, 
puberulo, subcoriacea, ovala, 2,5-3 cm. longa, 1,2-1.6 cm. lata, basi rotun- 
dala, apice acula v. aculiuscula, et supra et subtus glabra, excepto nervo 
primario (sæpe violacente) et margine puberulis. Inflorescentie extra- 
axillares, allern&, pauci-, vulgo tantum biflor&, pedunculo breviusculo, 
petiolo paullulo breviore, et pedicellis cum pedunculo subæquilongis. graci- 
libus, puberulis. Calycis laciniæ angusie lineari-lanceolatæ, usque 3 mm. 
longæ, vix 1 mm. latæ, acutæ, dorso subglabræ ; glandulæ calycinæ parvæ, 
oblongo-ovoideæ, singulæ. Corollæ tubus brevis, cireiter 2,5 mm. longus, 
subeampanulatus, extus glaber, intus brevibarbatus; lobi patentes, glabri, 
sublinears, 1,75-2 cm. longi, 5-7 mm. lati, apice oblique rotundati (dilute 
luteo-viriduli?). Coronæ squam& inclusæ, subrectangulares v. superne 
paullulum dilatatæ. apice verruculos&, truncalæ et leviter emarginalæ, 
introrsum dente munitæ apice libero, cum squama subæquilongo. Gynos- 
tegium sessile, breve. Styli rostrum (albidum) usque 3.5 mm. longum 
crassiusculum, subeylindraceum v. medio paullulum constrietum, apice 
bifidum, lobis trifidis, lobulis lateralibus brevibus, intermedio elongato, 
aculo. 

Ypiranga. Monte Alegre, in dumelis, circiter 1200 m. supra mare 
(8. 2. 1904. Dusen 3450). 


Nova videtur esse species, C. glabro Decaisne affinis, floribus parvis, lobis 
corollæ patentibus etc. recedeus. Specimine unico tantum suppetente, retinaculis 
polliniisque bene evolulis deficientibus, nomen dare in posterum differo. 


Metastelma acuminatum Decaisne (1844). 


DC. Prodr. VII, p. 514. — Fournier in Flor. brasil. fase. 95 (1885), p. 210. 


Serra do Mar, Ypiranga, in marg. silvæ primævæ (29. 4. 1904. Dusén 
3941). — Ponta Grossa, ad rivulum (11. 1. 1904. Dusen 3197. Specimen 
minus bonum). 


4141 


Le Cephalozia elachista 


DU 


MARAIS DE LOSSY 


PAR 


P. CULMANN 


Dans le premier supplément a son catalogue des hépatiques du Jura 
M. Meylan écrit (Bull. de l’Herbier Boissier, Zwe série, tome VI, p. 498, 
1906) : 

« Cephalozie lunulifolia Dum. — Très répandu dans les tourbières et 
sur les troncs pourrissants, dans les touffes de mousses, etc. C’est celte 
espèce que Bernet a pris pour C. eluchista c. pg. ainsi que j'ai pu m'en 
assurer par l’examen d’un exemplaire de la tourbiere de Lossy et prove- 
nant de son herbier. » 

En lisant cette note, je me disais qu'il était bien improbable qu’un 
bryologue aussi compétent que Bernet ait fait une pareille confusion pour 
- une espèce qu’il designait (p. 14 de son catalogue) comme nouvelle pour 
la France, et qu'il devait. par conséquent, avoir examinée avec soin. Je 
supposai immédiatement qu'il y avait mélange dans l'échantillon qui 
avait donné lieu à des déterminations aussi différentes. Il me sembla 
intéressant de tâcher de prouver le fail, car si vraiment Bernet avait con- 
fondu deux espèces aussi éloignées l’une de l’autre que le Cephalozia 
elachista et le Cephalozia lunulifolia, ses déterminations qui m’inspiraient 
jusqu’à présent la plus grande confiance devenaient suspectes. Heureuse- 
ment il n’en est rien. L'’herbier Boissier a bien voulu me confier l'exem- 
plaire même sur lequel ont porté les recherches de M. Meylan. Le sachet 
qu’on m'a envoyé porte en effet l'étiquette suivante : Cephalozia lunuli- 
folia Dum. det. Ch. Meylan 1906— legit H. Bernet. Haute-Savoie : Marais de 
Rosse et de Lossy près Genève, 19 juin 1884. — (Dans l’herbier Bernet sub 
C. elachista Jack). D’après cette étiquette, on pourrait se demander si le 
contenu du sachet provient du bois de Rosse ou du marais de Lossy. Cette 
question n’a qu’une importance secondaire parce que ces deux localités 
sont très voisines, mais comme le catalogue de Bernet dit qu’au premier 
endroit le C. elachista était mel& au Scapania wrigua, au second au 
Drosera rotundifoliu et à l’Aulacomnium palustre il est facile de décider 
entre les deux alternatives. Le sachet en question contient des feuilles du 
Drosera rotundifolia et des tiges de l’Aulacomnium palustre, il provient 
donc bien des marais de Lossy comme l’avait déjà admis M. Meylan. 

J'ai vu dans le sachet deux Cephalozia (sensu latiore), à savoir : 

1° En trés petite quantité le véritable Cephalozia elachista (Jack). 


bai. 


412 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me ser.) 1907 (2) 


Grâce à l’obligeance de M. Camus, j'ai pu comparer l’hepatique de Lossy 
avec un échantillon authentique de Salem. Les deux plantes sont identi- 
ques. Le Cephalozia de Lossy a des cellules aussi grandes et à parois 
lisses sensiblement aussi minces que l'original de Salem. Il n'appartient 
par conséquent pas au C. striatula Jensen et le véritable C. elachista fait 
bien partie de la flore française comme l'avait annoncé Bernet. 

MM. Boulay et Douin ne parlent pas de la localité de Lossy. Ils ont sans 
doute cru qu’elle était suisse. À ce propos, je me permettrai de prier les 
bryologues qui écrivent des flores qui empiètent sur deux pays de bien 
vouloir marquer, pour chaque localité, le pays à laquelle elle appartient. 
Ils faciliteront ainsi leur tâche aux personnes qui veulent faire des cata- 
logues pour l’un ou l’autre des pays limitrophes. 

Dans son catalogue des Muscinees de l’Eure-et-Loir, M. Douin dit 
(page 257) : « C'est le C. striatula C. Jens. que l’abbé Boulay désigne 
sous le nom de C. elachista (Jack) R. Spruce, dans sa Flore, Il, p. 69. » Je 
ne vois pas bien ce qui a pu conduire M. Douin à exprimer cette opinion 
qui me paraît erronée pour les raisons suivantes : M. Boulay possédait 
les Hepaticæ de Gotische et Rabenhorst. Il est done infiniment probable 
qu'il a fait sa description sur l’&chantillon authentique de Jack contenu 
dans cette collection. Il cite, il est vrai, en premier lieu la localité de La 
Vraconnaz, sans doute parce que celte localité plus voisine des frontières 
françaises, l’avail engagé à faire figurer l'espèce dans sa flore. D’après 
M. Meylan, la plante de La Vraconnaz appartient aussi au véritable 
elachista, mais, même si celle opinion était inexacte, les passages sui- 
vants de la description de Boulay s'appliquent bien mieux, à mon avis, à 
la plante de Salem qu'au striatula : «Tige pâle, délicate, flexueuse... 
feuilles infer. espacées.. cellules grandes, à parois minces, hyalines. » 

20 Ein assez grande quantité. mais avec quelques calices seulement un 
Eucephalozia à feuilles décurrentes qui est probablement la plante que 
M. Meylan a rapporté au C. lunulifolia. A mon avis elle appartient plutôt 
au C. conmivens. N'ayant pas pu constater l’inflorescence monoïque je ne 
voudrais cependantpas donner ma déterminalion comme absolument sûre, 
mais les grandes cellules des feuilles qui atteignent 60 u de long sur 50 y 
de large, le calice longuement denté cilié comme celui du C. connivens, 
enfin les feuilles involucrales quadrilobées, à lobes centraux lancéolés 
Iméaires me font paraître ma détermination bien probable. Un caractère, 
il est vrai, rapproche la mousse en question du lunulifolhia. Dans un des 
deux calices que j’ai examinés, le tiers inférieur du calice comportait 
deux assises de cellules, mais je ne crois pas que ce caractère ail une 
valeur aussi grande que l’admettait Spruce. 

Dans sa contribution à la flore bryologique de la Haute-Savoie 
M. L. Corbière à décrit une plante intermédiaire entre le C. connivens et 
le €. lunulifolia, mais cette plante, qu’il nomme C. lunulifolia var. Gasi- 
lieni, a un calice très brièvement denticulé, elle n’est donc pas identique à 
l’hépatique de Lossy. Il est curieux de constater que ce Cephalozia pro- 
vient aussi de la Haute-Savoie. Les formes intermédiaires seraient-elles 
particulièrement fréquentes dans ce département ? Il serait intéressant de 
le vérifier et de rechercher la plante de Lossy en quantité suffisante pour 
déterminer son inflorescence et pour examiner la constance de ses carac- 
teres. Si elle était dioïque. elle Liendrail à peu près le milieu entre les 
deux espèces auxquelles M. Meylan et moi nous l’attribuons. 


+01: 


= DC Be 
£ ES 


413 


FILICES MEXICANÆ 


AUCTORE 


Dr H. Christ. Bâle. 


1. Filices a G. Munch collectæ. 


M. G. Munch, auquel on doit déjà de belles découvertes receuillies dans 
le Chiapias, la province la plus méridionale du Mexique, limitrophe du Gua- 
temala, m'a envoyé une nouvelle récolte de ce pays qui contient nombre 
d’especes que j'ai cru propre au Costa Rica. Outre les quatre nouveautés 
que je vais décrire ci-après, il faut citer Polypodium margaritiferum 
- Christ. Bull. Boiss. Il, 5, 2 (N. 13), Cyathea onusta Christ eod. II, 4, 950 
(N. 22), Alsophila acutidens Christ eod. VI, 1906. 186 (N. 41), Pleuro- 
gramme gyrofleca Christ Primit Ill, 10 (s. n.), Cyathea pelliculosa Christ 
Bull. Boiss. II, 4, 956 (N. 24), Dennstædtia grossa Christ, eod. VI, 192 
(N. 60), qui attestent énergiquement un fond commun considérable 
quant à la végétation des deux régions. A ne pas en douter, le Guatemala 
intermédiaire aura ces espèces aussi, quoiqu'il soit plutôt remarquable 
qu’on ne les y a pas encore constalées. 

Hemitelia mexicana Liebm, Mex. Bregn. 135 se trouve aussi dans celte 
collection ; je ne sais pas si on l’a retrouvé ailleurs depuis Liebmann, 
et le beau Polypodium Pringlei Maxon Proceed. U. St. Nat. Mus. 27, 
N, 1379 que Pringle a trouvé à lalapa, Prov. Vera Cruz. Le Dryopteris 
melanosticta (Liebm. Mex. Bregn. 124) n’y manque pas non plus, espèce 
maintenue, par Christensen Ind. 584, sous Polystichum à cause de son 
magnifique indusie pelté, cilié à centre noir, mais l’ensemble de la 
plante, herbacée el non coriace, est trop étroitement lié à D. ampla 
(H. B. Kth.) pour ne pas la laisser dans son voisinage. 


Cyathea Munchii n. sp. (Lypus in herb. Christ Basil.). 
Port d’Alsophila elongata Hook. très coriace, à segments courbes en 
faux, enroulés, mais distingué par une rachis très rude, pourvue d’écailles 


la BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SÉR.). 1907 (2) 


subulees, longues et brunes, et par un indusie épais, durement coriace, 
s’ouvrant en coupe semi-globuleuse et même bilabiée. Receptacle très 
épais. Rachis jaune roussätre, fronde noirâtre. 

Ampla tripinnata, pinnis 70 cm. longis 25 cm. lalis acuminatis petio- 
latis, rachi basi fere pennæ cygni crassitie, rufo-fulva, opaca, squamis 
subulatis et setiformibus usque ad « mm. longis nitidulis e pustula atro- 
sanguinea persistente oriundis deciduis dense obsila, pinnis ovato- 
oblongis basi non reduclis, pinnulis ca. 35 utrinque confertis, inferioribus 
deflexis, sessilibus, lanceolato-caudatis, 15 cm. longis 2 cm. latis, usque 
ad coslam incisis, segmenlis remotiusculis, sinu 3 cm. lato rotundato 
separalis basi dilatatis falcato-ligulatis acutts 1 cm. longis basi 3 mm. 
latis, margine involutis subintegris, costa tenui rufa setulis brunneis 
adspersa, nervis ca. 8 utrinque, oceultis late furcalis, soris fere 1 mm. 
latis confertis nec confluentibus ca. 6 ad 8 utrinque, medialibus, globosis, 
indusio dure coriaceo rufobrunneo opaco aperto cupuliformi sive pseudo- 
bilabiato, receptaculo elevato crasso. Textura rigide coriacea, colore atro- 
fusco subtus glauco. 

Hab. Chiapias S. Cristobal I. G. Munch 1986, 64. 


V Leptochilus mexicanus nov. sp. (typus in herb. Christ, 
Basil.). 

Se rapproche, par le système du réseau des veines accessoires, le plus 
de L. serratifolius, (Mertens) du Bresil, quoique ce systeme soit plus 
réduit; les veines se dessinent en relief tendre à la surface, mais le tissu 
esl coriace, dense et ne laisse appercevoir les veines qu’à pleine lumière 
transparente. Celles-ci sont noires, épaisses, très rapprochées, à peine 
bisériées, beaucoup plus irrégulières et moins nombreuses que dans 
L. serratifolius. Le bord des pinnæ est biserrule. 

Rhizomale crasso squamis deslituto, uti tola planta, digiti crassitie, 
obliquo, forsan breviter repente, brunneo. Foliis approximatis pluribus, 
sterilium stipite 20 cm. et ultra longo stramineo lævi, firmo, fronde 
30 cm. et ultra longa, 18 cm. et ultra lata ovala basi vix attenuata, acumi- 
nala i. e. pinna impari lateralibus æquali terminata, pinnata, pinnis 
utrinque 6 (et profecto pluribus) erecto-patentibus subsessilibus lanceo- 
latis (Salicis fragilis ambitu) cuneatis valde acuminatis 22 mm. latis, 
alternis remotis, grosse trigono-serratis et insuper serrulatis, costis 
nervisque manifestis, basi æqualibus, nervulis accessoriis (maculis) 
prominulis et cum sole transeunte observatis nigris, crassis. Macula 
costali oblonga versus apicem pinnæ trigono-elevata, maculis inter- 
mediis elongatis valde approximatis angustis irregulariter biseriatis, 
plerumque tribus in serie, nervulis liberis clavatis raris. Textura 
coriacea, colore atroviridi, opaco. Folii fertilis stipite valido 45 cm. 
longo, fronde 35 cm. longa, 6 cm. lata, pinnis numerosis, usque 
ad 13 utrinque, spatio 3 cm. separalis, subpetiolatis, 4 ‘/2 cm. longis 
12 mm. lalis crenulatis obtuse ovatis, crasse coriaceis, sublus sporangiis 
brunneis omnino repletis. 


(3) -_ H. CHRIST. FILICES MEXICANÆ 415 


Il est plus que probable qu'il y a des feuilles stériles bien plus déve- 
loppées que celles qui m'ont servi à la diagnose. 
Hab. Chiapas S. Christobal 1. Munch 1906. N. 19. 


Dryopteris (Lastrea Leptogramme) pseudo-totta n. sp. (lypus 
in herb. Christ, Basil.). 

Très pres de D. pilosa (Mart. Galeott. Fil. mex. 27 Gymnogramme) dont 
il diffère par un rhizome longuement rampant, une fronde largement 
deltoide et des nervures moins nombreuses (trois au lieu de six), très 
pres aussi de D. Totta (Schlecht. Gymnogramme) qui diffère par le 
rhizome plus court, oblique, une fronde plus allongée et des segments 
plus obtus. Egalement près de D. villosa (Link. Gymnogramme) du Brésil, 
qui diffère par des segments plus grands, plus courbés et plus pointus, 
des nervures plus nombreuses (8 à 10) des pinnæ inférieures atténuée 
vers la base, el une villosité plus prononcée. 

Rhizomate pennæ corvinæ crassitie, longe et horizontaliler repente 
(ultra 15 cm. longo) ramoso, radicoso, squamulis brunneis lanceolatis 
vestito, foliis haud fasciculatis, sed pluribus approximatis, stipite viridi- 
stramineo lenero flexuoso 15 ad 20 cm. longo basi squamis iisdem 
veslito, fronde deltoidea 20 cm. longa basi 15 cm. lata acuminala, 
bipinnatifida, pinnis circa 15 utrinque sessilibus basi truncalis non 
attenuatis, superioribus adnatis et late decurrentibus approximalis, aut 
inferioribus remotis suboppositis, 8 cm. longis 16 ad 18 mm. latis acumi- 
natis usque ad medium, versus basin frondis et pinnarum ultra medium 
incisis, lobis subfalcatis lanceolatis aut trigonis acutiusculis contiguis, 
sinu angusto et aculo interjecto, ca. 20 utrinque, subintegris aut minu- 
tissime dentatis, 6 mm. longis 3 mm. latis, nervis in lobis pinnalis, ca. 6 
utrinque, simplicibus liberis, soris lanceolatis a costula ad marginem fere 
protensis exindusi@tis 2 t/2 mm. lougis obliquis ochraceis demum atratis. 
Tota planta pilis brevibus pubescente. Textura herbacea, colore læte 
virente. 

Hab. S. Cristobal Chiapas I. G. Munch 1901 N. 3. 1906 N. 23. 


RUE 
17 


Elaphoglossum eucraspedum n. spec. orig. in Herb. H. 
Christ. 

Espèce assez petile, des plus marquées par une feuille longuement 
stipilee à lissu très coriace, glauque, bordée d’un bourrelet cartilagineux, 
proéminent sur la face inférieure, et parsemée de tâches minimes consis- 
tant en groupes de poils rameux, au milieu desquels s’élève un petit poil 
raide, noirâtre, 

Rhizomate breviler repente, pennæ anserimæ crassitie, radicoso, nigres- 
cente, setis atrofuscis nitidulis */2 cm. longis vestita, foliis cæspitosis 
numerosis, slipite nudo tenui 6 ad 9 cm., longo viridi, lamina 8 ad 9 cm. 
longa 17 mm. lala oblonga obtusiuscula sensim longeque versus slipitem 
altenuala, coriacea, pallide et glauco-virente, margine incrassato cartila- 
gineo, facie inferiore distinctissimo flavicanle cincta, costa tenui mani- 


416 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (4) 


festa viridi, nervis suboccultis obliquis ante marginem incrassatis fere 
4 mm. distantibus, basi aut- medio bi-rarius Lrifurcatis; facie, el inprimis 
inferiore, maculis minimis brunneis, e pilis stellatis ramosis composilis 
selamque nigram e centro emittentibus conspersa, aliter nuda. Lamina 
sorifera adhue ignota. 

Hab. Chiapas 1. Münch 1902. 


2. Filices a C. A. Purpus lectæ. 


Polypodium (Lepicystis) Purpusii n. sp. (typus in herb. Christ 
Basil.). 

Une des plus curieuses espèces du genre, affinité de P. macrocarpa 
Prsl. de l'Amérique du Sud, distinguée par sa fronde lobée irrégulière- 
ment et peu profondément, ses sores gros, presque cachés dans une 
épaisse fourrure d’écailles richement frangées. Facies extrêmement xero- 
phile. alpestre, particulière aussi par la tendance de la feuille à produire 
plus de lobes d’un côté que de l’autre. Le côté préféré est généralement 
le côlé gauche. 

Rhizomate repente, pennæ corvinæ crassitie, squamis brunneis opacis 
ciliatis subulatis 2 mm. longis vestito. Foliis remotiusculis, stipite basi 
calloso-articulato, 3 ad 5 cm. longo, tenui, rigido, iisdem squamis dense 
vestilo, lamina primordiali ovata simplici, adulta subdeltoidea 3 1/2 cm. 
longa, basi 2 cm., vix ultra, lata, lobis irregularibus sæpe unilateralibus 
1 aut 2 rarius 3 utrinque munita, versus apicem integrum obtusum 
oblonga, lobis obtusis !/2 cm. longis 3 mm. latis, sinubus obtusis, costa 
nervisque occultis, textura crassa coriacea, facie superiore viridi sed 
squamis centro fuscis margine albidis peltalo-lanceolatis caudalis elegan- 
tissime albo-ciliatis À ‘/2 aut 2 mm. longis sparsa, facie inferiore densis- 
sime isdem squamis sed plerumque magis coloralis brunneo-griseis 
obtecta et ciliala, soris magnis subrotundis approximatis atrobrunneis 
2 1/2 mm. latis inter squamis suboccultis planis haud impressis, utrinque 
uniseriatis 4 aut 6, in lobis 2 utrinque. 

C'est l’espece la plus petite et la plus écailleuse des nombreux Lepi- 
cystis du Mexique. 

Hab. Pachuca. Distr. Zacoapan, rochers 6000 à 7000 pieds. Mexique, 
l. c. A. Purpus 1904. 

J’ai reçu des échantillons de cette espèce cultivés par M. Pur- 
pus, inspecteur du Jardin grand-ducal de Darmstadt et frère du voya- 
geur. 


CONTRIBUTIONS 


BEORE DU TESSIN 


PAR 


P. CHENEVARD et J. BRAUN 


(6me suite) 


Verbascum nigrum L. Cevio : Collinasca. 
Verbascum montamun Schrad. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. et Passo 
ee, ce. 2200 m., v. de Vergeletto. — De Cerentino à Campo 
aggla 
Verbaseium thapsiforme Schrad. Sous Lineseio. 
Verbascum Schiedeanum K. = (V. Lychnitis X nigrum). Rochers sur 
Collinasea. 
Verbascum Lychnitis L. De Cerentino à Piano. 
Nepal nodosa L. De Cevio à Linescio et de Cerentino à Campo 
ag81a 
Scrophularıa Hoppei K. Motto Minaccio, €. 2150 m. 
Veronica urticifolia L. Sous Cimalmotto. 
Veronica persica Poir. Cimalmotto. 
Veronica spicata L. De Cerentino à Campo Maggia. 
ere saxatilis Jacq. Val Quarantera de Vergeletto, e. 2150 m. — 
Alpe Quadrella, ec. 1700 m. 
Veronica alpina L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m.; 
Rosso di Ribbia, verst. S., 2300-2500 m. — Pizzo Costone, verst. 
N., ec. 2300 m.; Madone, ec. 2400 m.; Sonnenhorn, 2500- 


2700 m. 

Alectorolophus subalpinus Stern. Alpe Ribbia, v. de Vergeletto. — Sur 
Cimalmotto, e. 1500 m. 

Alectorolophus patulus Stern. Sous Cerentino. 

Pedicularis cespitosa X tuberosa ? Alpe Ribbia, v. de Vergeletto, inter 
parentes. 

Bartsia alpina L. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. 
Rosso di Ribbia, verst. S., ec. 2540 m.; Corlonga, c. 2300 m. et 
Passo Pianaccio, ce. 2200 m., v. de Vergeletto. — Pizzo Costone, 
verst. N., ec. 2300 m. ; Motto Minaccio, e. 2150 m.; Sonnenhorn, 
2500-2700 m. 

BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIEB, n9 à, 30 avril 1907. 2 


RE TRE RO UT ER RER 


418 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2W* SÉR.). 1907 


Euphrasia Rostkoviana Hayne. Sur Cimalmotto, c. 1500 m. 

Euphrasia brevipila Burn et Grli. Cimalmotto. 

Euphrasia Hriella Jord. Sur Cimalmotto, e. 1500 m. 

Euphrasia alpina Lam. var. nana Wettst. Madone, c. 2400 m. 

Euphrasia salisburgensis Funck. Val Quarantera de Vergeletto, c. 
2180 m. et Corlonga, €. 2300 m. — Motto Minaccio, c. 2150 m. ; 
sous l’alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Euphrasia minima Jacq. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. — Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m.; Madone, 
e. 2400 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Euphrasia minima Jacq. var. hispidula Favt. Pizze Molinera, c. 2000 m. 
et alpe Ribbia, e. 2100 m., v. de Vergeletto. 

Lycopus europæus L. De Cevio à Linesecio. 

Thymus Serpyllum L. var. spathulatus Brig. Corte Nuovo, pres Cimal- 
motto. 

Thymus Serpyllum L. var. carniolicus Briq. Linescio. 

Satureia grandiflora Scheele. Cerentino. 

Lamium album L. Cerentino. 

Galeopsis pubescens Bess. De Linescio à Campo Maggia. 

Galeopsis pubescens Bess. var. Carthusianorum Briq. De Cerentino à 
Campo Maggia. 

Galeopsis acuminata Rehb. — (@. pubescens X Tetrahit). Cerentino. 

Galeopsis Tetrahit L. var. silvestris Schlecht. Cimalmotto. 

Galeopsis Tetrahit L. var. Verloti (Jord.) Briq. De Cerentino à Cimal- 
motto. 

Stachys rectus L. var. major Ten. De Cevio à Linescio. 

Stachys of ficinalis Trev. De Cevio à Linescio. 

Ajuga pyramidalis L. Val Quarantera de Vergeletto.— Alpe Quadrella, 
e. 1700 m 


Teucrium Scorodonia L. De Cevio à Campo Maggia. 

Pinguicula grandiflora Lam. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. ; 
Motto Minaccio, e. 2150 m. 

Lysimachia vulgaris L. De Cevio a Linescio. 

Androsace imbricata Lam. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. ; Cimetta au 
dessus de l’alpe Cattogno, c. 2200 m.; Rosso di Ribbia, verst. 
S., 2300-2500 m. — Alpe Quadrella, c. 2000 m.; Motto Minaccio, 
c. 2150 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Androsace glacialis Hoppe. Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m. 

Soldanella pusilla Baumg. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. et Passo Pianaccio, c. 2200 m., v. de Vergeletto. — Rosso 
di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m.; Pizzo Costone, verst. N., 
c. 2200 m. ; Motto Minaceio, €. 2150 m. ; Madone, c. 2200 m. 

Plantago lanceolata L. var. capitata Ten. Sur Cimalmotto, c. 1600 m. 

Amarantus silvestris Desf. Vallée de Campo Maggia, fréq. 

Chenopodium album L. var. opulifolium Murr. Cimalmotto. 

Chenopodium album L. var. striatum Krasan. Cerentino. 

Rumex arifolius All. Alpe Sfille, e. 1600 m.; Cimalmotto; Motto 
Minaceio, ec. 2150 m. 

Frumex conglomeratus Murr. Cerentino. 

Empetrum nigrum L. Cimetta au dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. 

Euphorbia Helioscopia L. Cimalmotto. 

Urtica dioica L. var. hispidula Car. Cimalmotto. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 419 


Urtica dioica L. var. elegans Chen. Linescio ; Cerentino. 

Salix serpyllifolia Scop. Motto Minaccio, c. 2150 m. 

Salix hastata L. Motto Minaccio, e. 2150 m. 

Salix helvetica Vill. var. discolor. Motto Minaccio, ec. 2150 m. 

Salix helvetica Vill. var. velutina Schl. Cimetta au-dessus de l’alpe Cat- 
togno, €. 2200 m. — Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m. ; Motto 
Minaccio, e. 2150 m. ; Rosso di Ribbia, verst. N., c. 2540 m. 

Coeloglossum albıdum Hartm. Alpe Quadrella, 1900-2000 m. 

Coeloglossum viride Hartm. Val Quarantera de Vergeletto, c. 2180 m. ; 
Rosso di Ribbia, verst. S. 2200-2350 m.—Motto Minaccio, c. 2150 m. 

Nigritella angustifolia Rich. Pizzo Molinera, 1900-2000 m.; val Qua- 
rantera de Vergeletto, c. 2180 m. — Alpe Quadrella, c. 2100 m. 

Paris quadrifola L. Cimalmotto. 

Lilium Martagon L. Pizzo Molinera, 1900-2000 m. . 

Lloydia serotina Rehb. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. ; Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2500 m, — Pizzo Costone, 
verst. N., c. 2200 m. ; alpe Quadrella, c. 2200 m. : Madone, 2400- 
2500 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Paradisia Liliastrum Bert. Cimalmotto; sous l’alpe Mattignello, c. 1700 m. 

Allium senescens L. Sous l’alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Colchicum alpinum DC. Sur Campo Maggia, abdt. Corte Nuovo pres 
Cimalmotto. 

Tofieldia calyculata Wallr. Alpe Sfille, e. 1600 m. — Sous l’alpe Matti- 
gnello, €. 1700 m. 

Juncus filiformis L. Passo Pianaccio, e. 2200 m. — Alpe Sfille, c. 1600 m. 
et sur Cimalmotto, ec. 1500 m. 

Juncus acutifiorus Ehrh. var. pallescens K. Alpe Cattogno sur Verge- 
letto, c. 1800 m. 

-Juncus alpinns L. Alpe Sfille, e. 1600 m. ; sur Cimalmotto, c. 1500 m. 

Juncus Jacquini L. Val Quarantera de Vergeletto, c. 2180 m. — Madone, 
2400-2600 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Juncus bufonius L. Sur Cimalmotto. — Alpe Quadrella, ec. 2000 m. 

Luzula flavescens Gaud. Sous Cimalmotto. 

Luzula lutea DC. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. ; 
Rosso di Ribbia, verst. S., e. 2540 m.; Passo Pianaccio, c. 2200 m. 
— Pizzo Costone, verst. N., ec. 2500 m.; Motto Minaccio, ce. 
2150 m.; Madone, c. 2450 m. ; Sonnenhorn, c. 2600 m. 

Luzula nivea DC. Sous l’alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Luzula nivea DC. var. rubescens Favt. Cimalmotto. 

Luzula spicata DC. Pizzo Molinera, 1900-2000 m.; Cimetta au-dessus 
de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. et Rosso di Ribbia, verst. S., 
c. 2540 m. — Motto Minaccio, e. 2150 m. ; Madone, c. 2500 m. ; 
Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Scirpus silvaticus L. Cimalmotto. 

Eriophorum Scheuchzeri Hoppe. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 
2100-2300 m. et Passo Pianaceio, ce. 2200 m. — Alpe Quadrella, 

€. 2000 m. ; alpe Mattignello, c. 1800 m. 

Elyna spicata Schrad. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. ; Motto 
Minaceio, e. 2150 m. ; Madone, e. 2200 m. ; Sonnenhorn, c. 2700 m. 

Carex curvula Ali. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. ; 
Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2540 m. ; Passo Pianaceio, e. 2200 m. 
— Alpe Quadrella, ec. 2100 m. ; Madone, 2400-2500 m. 


420 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2m séR.). 1907 


X Carex Laggeri Wimm. Alpe Ribbia, v. de Vergeletto, e. 2100 m. 

Carex echinata Murr. Cimalmotto. 

Jarex echinata Murr. var. grypus Schk. Alpe Sfille, c. 1600 m. — Sur 

Cimalmotto, e. 1500 m. 

Carex lagopina Wahlb. Passo Pianaccio, ec. 2200 m. 

Carex canescens L. Cimalmotto. 

Carex brunnescens Poir. Alpe Valle sur Campo Maggia, e. 1700 m. ; 
Cimalmotto. — Sous l’alpe Quadrella, e. 1700 m. 

Carex Goodenoughii Gay. Sur Cimalmotto, e. 1500 m. 

Carex nigra All. Motto Minaccio, e. 2150 m. 

Carex pallescens L. Alpe Valle sur Campo Maggia, c. 1700 m.; sur 
Cimalmotto, e. 1500 m. 

Cacex capillaris L. Rosso di Ribbia, verst. N., 2200-2350 m. 

Carex magellanica Lam. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. — Alpe Sfille, e. 1600 m. ; alpe Quadrella, 1900-2000 m. 

Carex panicea L. Sur Cimalmotto, e. 1500 m. 

Carex frigida All. Alpe Ribbia, v. de Vergeletto. — Rosso di Ribbia, 
verst. N., 2200-2350 m. : alpe Quadrella, 1900-2000 m. 

Digitaria ciliaris Kœl. Linescio. 

Setaria viridis Beauv. var. reclinata (Vill.) Volkart. Linescio. 

Phleum Boehmeri Wib. var. angustifolium Beck. Linescio. 

Phleum Michel All. Cimalmotto. 

Agrostis alba L. var. flavida A. et Gr. De Cerentino à Campo Maggia. 

Agrostis alpina Seop. Rosso di Ribbia, verst. S., e. 2400 m.— Alpe Qua- 
drella, 1900-2000 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Agrostis rupestris All. Pizzo Molinera. 1900-2000 m. ; Rosso di Ribbia, 
verst.S., ec. 2400 m.— Alpe Quadrella. 1700-1800 m.; Madone, 2400- 
2500 m.; Motto Minaccio, c. 2150 m.; Sonnenhorn, 2500- 
2700 m. 

Calamagrostis tenella Host. var. mutica K. Cimalmotto. 

Calamagrostis arundinacca Roth. De Cerentino à Campo Maggia. 

Sesleria disticha Pers. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. — Madone, c. 2400 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Deschampsia flexuosa Trin. Alpe Sfille, ce. 1600 m. 

Deschampsia cæspitosa Beauv. Alpe Sfille, e. 1600 m. — Sur Cimalmotto. 

Avena versicolor Vill. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100- 
2300 m. ; val Quarantera et Rosso di Ribbia, verst. S., €. 2400 m. 
— Alpe Quadrella, 1900-2000 m. ; Madone, 2400-2500 m. ; Son- 
nenhorn, 2500-2700 m. 

Trisetum subspicatum Beauv. Madone, e. 2500 m.; Sonnenhorn, 2500- 
2700 m. 

Trisetum flavescens Beauv. Sur Cimalmotto. 

Trisetum flavescens Beauv. var. lutescens Rehb. Cerentino. 

Danthonia decumbens DC. Alpe Sfille, c. 1600 m. 

Melica ciliata L. De Linescio à Campo Maggia. 

Briza media L. Sur Cimalmotto, e. 1500 m. : 

Poa alpina L. var. contracta À. et Gr. Cimetta au-dessus de l’alpe Cat- 
togno, ec. 2300 m. 

Poa alpina L. f. vivipara. Pizzo Costone. — f. albino, Cimetta au-dessus 
de Cattogno. 

Poa Chaixi Vill. Alpe Quadrella, 1700-1800 m. 

Poa annua L. var. supina Schrad. Motto Minaccio, c. 2150 m. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 4921 


Poa laxa Hænke. Cimetta au dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m.; 
Rosso di Ribbia, verst. S., 2300-2500 m. ; Passo Pianaccio, c. 
2200 m. — Pizzo Costone, ce. 2200 m.; alpe Quadrella, c. 1700 m.; 
Madone, e. 2400 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Poa laxa Hænke var. pallescens Host. Cimetta au-dessus de l’alpe Cat- 
togno, c. 2400 m. 

Poa nemoralis L. var. agrostoides A. et Gr. Cimalmotto. 

Poa nemoralis L. var. coarctata Gaud. Cimetta au-dessus de l’alpe Cat- 
togno, €. 2500 m. 

Poa nemoralıs L. var. rariflora A. et Gr. Cimetta au-dessus de l’alpe 
Cattogno. 

Poa nemoralis L. var. glauca Gaud. Linescio. 

Poa violacea Gaud. Val Quarantera de Vergeletto. — Alpe Quadrella, 
1900-2000 m. ; alpe Mattignello, e. 1700 m. 

Molinia coerulea Meench. Alpe Mattignello, c. 1700 m. 

Molinia a Moench. var. littoralis A. et Gr. De Cerentino à Campo 

gia. 
ynosurus nr L. Campo Maggia. 

Fa tuca alpina Sut. var. intercedens Hackel. Motto Minaccio, e. 2150 m. 

Festuca Halleri All. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno, 2100-2300 m. 
et Passo Pianaccio, e. 2200 m. — Alpe Quadrella, 1900-2000 m.; 
Madone, c. 2500 m. ; Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Festuca ovina L. ssp. duriuscula K. var. gracilior Hack. Alpe Ribbia, 
v. de Vergeletto, e. 2200 m. : 

Festuca rupicaprina Hack. Cimetta, au-dessus de l’alpe Cattogno, 
ce. 2400 m. 

Festuca violacea Gaud. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno ; Rosso di 
Ribbia, verst. S., 2300-2500 m. — Alpe Quadrella, 1900- 
2000 m. 

Festuca violacea Gaud. var. nigricans (Schl.) Hack. Rosso di Ribbia, 
verst. S., 2300-2500 m. — Pizzo Costone, verst. N., c. 2300 m. 

Festuca pumila Chaix. Val Quarantera de Vergeletto. — Motto Minac- 
cio, e. 2150 m. 

‚bromus hordeaceus L. Collinasca. 

Agropyrum caninum G. Beauv. var. subtriflorum Parl. Cimalmotto. 

Juniperus communis L. var. nana Willd. Pizzo Molinera, 1900-2000 m.; 
Rosso di Ribbia, verst. S., c. 2400 m. — Madone, e. 2150 m. 
Sonnenhorn, 2500-2700 m. 

Finus Cembra L. Alpe Valle, sur Campo Maggia, c. 1900 m. 

Pinus montana Mill. var. uncinata Ram. Rosso di Ribbia, verst. N. 

Abies excelsa DC. Rosso di Ribbia, verst. S., 1700- 1900 m. — Sous 
Cimalmotto. — Alpe Quadrella. 

Abies pectinata DC. Entre Campo Maggia et l’alpe Sfille, et vers l’alpe 
Mattignello, en groupes ; ailleurs isoles. 

Abies Larix Lam. Rosso di Ribbia, verst. N. et S., abdt.; alpe Qua- 
drella, 1700-1800 m. 

mel selagenoides Link. Val Quarantera, ec. 2180 m. — Alpe Qua- 

rella 
Lycopodium annotinum L. Rosso di Ribbia, verst. N., c. 2000 m. 
ee alpinum L. Rosso di Ribbia, verst. N., €. 2000 m. — Alpe 
uadre 
Lycopodvum N L. Alpe Quadrella. 


AY N FPEON TC TA 
19 1 


499 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Equisetum heleocharis Ehrh. var. limosum Asch. Sur Cimalmotto, c. 
00 m. 

Equisetum silvaticum L. Cimalmotto. 

Equisetum silvatıcum L. var. capillare Milde. Cimalmotto. 

Equisetum arvense L. var. ramulosumRupr. Cimalmotto. 

Botrychium Lunaria Sw. Motto Minaccio, ce. 2150 m. 

Polypodium vulgare L. Rosso di Ribbia, verst. S., 2300-2400 m. 

Blechnum spicant Sm. Alpe Quadrella, 1900-2000 m. 

Asplenium viride Huds. var. alpinum Schl. Rosso di Ribbia, verst. N. 

Asplenium Ruta muraria L. Campo Maggia. 

Athyrium filix femina Roth. var. fissidens Dell. De Cerentino à Cimal- 
motto. 

Athryrium filix femina Roth. var. dentata Deell. Campo Maggia. 

Athyrium alpestre Ryl. Sur Cimalmotto, ce. 1500 m. ; Sonnenhorn, c. 
2500 m. 

Aspidium Robertianum Luerss. Campo Maggia. — Alpe Quadrella. 

Aspidium spinulosum Sw. var. dilatatum Sw. Sous Cimalmotto. — Alpe 
Quadrella, 1900-2000 m. 

Aspidium Filix mas Sw. var. crenatum Milde. Cimalmotto. 

Aspidium Lonchitis Sw. Cimetta au-dessus de l’alpe Cattogno ; Rosso 
di Ribbia, verst. S., c. 2400 m. — Alpe Valle, au Rossa di Ribbia, 
.e. 1900 m. ; alpe Quadrella, 1900-2000 m. 

en Braunii Spenn. Campo Maggia. i 

oodsia alpina A. Gray. De Linescio à Campo Maggia ; Rosso di 

Ribbia, verst. N., ec. 2100 m. 


Val Piumogna 


La direction de cette vallée est NE.-SW.; partant de la Léventine: 
au-dessus de Faido, elle aboutit à un des plus hauts sommets du Tessin, 
le Campo Tencia, (3075 m.). au pied duquel se trouve le glacier de 
Crozlina, ainsi qu’au Pizzo Campolungo (2721 m.). La chaîne « dell’ Am- 
bro », qui la limite au N., étant en partie calcaire, offre pour la végé- 
tation un intérêt particulier. La liste suivante contient également quel- 
ques espèces et variétés nouvelles pour la flore tessinoise : 


Thalictrum aquilegifolium L. Au pied du Pizzo Forno, cale. e. 
1600 m 


Thalictrum feetidum L. Rochers de la cascade de Piumogna, cale. e. 
1300 m. 

Thalictrum minus L. De Faido à Dalpe; Piumogna, c. 1400 m. 

Thalietrum minus L. var. collinum K. De Cornone à Prato. 

Thalietrum minus L. var. Jacquinianum K. Près Cornone. 

Anemone Hepatica L. De Faido à Dalpe; Piumogna, 1300-1400 m. 

Anemone vernalis L. Cornone, calc., €. 1200 m.; crête entre le Pizzo 
Campolungo et l’alpe dell Ambro, ec. 2200 m.; de l’alpe Morghi- 
rola à l’alpe del Lago, c. 2200 m. 


a 


"P. CHENEVARD ET J. BRAUN, FLORE DU TESSIN. 123 


Anemone sulfurea L. Cornone, cale. (!), e. 1200 m. ; Monti, en face de 
Dalpe ; sur Piumogna ; Campo Tencia, 2300-2500 m. ; Crête 
entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, e. 2200 m.; au 
dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 

Ranunculus pyreneus L. Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe 
dell’Ambro, c. 2200 m. ; de l’alpe Morghirola al Piano del Lago, 
ce. 2200 m. 

Ranunculus glacialis L. Campo Tencia, 2600-2800 m.; Pizzo Campo- 
lungo, e. 2600 m.; crête entre l’alpe Morghirola et l’alpe Lago 
Cima, e. 2500 m. ; alpe Crozlina, 2000-2400 m. 

Ranunculus aconitifolius L. Bois sur Dalpe, c. 1500 m. ; au-dessous de 
l’alpe Cadonigo, c. 1500 m. 

Ranunculus platanıfolius L. Dalpe. 

Ranunculus montanus Willd. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. ; Piumo- 
gna, 1400-1500 m. 

Ranunculus bulbosus L. Autour de Dalpe, c. 1200 m. 

Trollius europæus L. Monti, en face de Dalpe ; val Piumogna, 1400- 

1500 m. 

Aquilegia vulgaris L. var. atroviolacea Ave. Lall. De Faido à Dalpe. 

Aquilegia alpina L. Pizzo dell’Ambro, cale., e. 1950 m. 

Aconitum Lycoctonum L. Alpe Crozlina et alpe Cadonigo, 1700-1900 m. 

Actæa spicata L. Monti, en face de Dalpe ; Monti, entre Faido et Dalpe, 
c. 1000 m. 

Corydalis fabacea Pers. De Dalpe à Piumogna et au-dessus, 1250- 
1500 m., abdt. 

Arabis alpina L. De Faido à Dalpe et Piumogna. 

Arabis pumila Jacq. Pizzo dell’Ambro, cale., ce. 1950 m. 

Arabis arcuata Schutt]. var. glabrata Gr. God. De Dalpe à Piumogna 
et au-dessus ; Pizzo dell’Ambro. c. 1950 m. 

Arabis arcuata Schuttl. var. alpestris Burn. Sur Faido ; Monti, en face 
de Dalpe, ec. 1150 m. 

Cardamine resedifolia L. Campo Tencia, 2600-2800 m.; alpe Crozlina, 
1700-1900 m. ; Pizzo Campolungo, ce. 2600 m. 

Cardamine resedifolia L. var. platyphylla Rouy. Val Piumogna, e. 1300 m. 

Cardamine alpina Willd. Campo lencia, verst. N., ec. 2100 m., rare : 
alpe Lago Cima, e. 2450 m. ; crête entre le Pizzo Campolungo 
et l’alpe dell’Ambro, e. 2300 m.; alpe Morghirola, 1700-1900 m. 

Sisymbrium officinale Scop. Sous Dalpe, 1100-1200 m. 

Draba aizoides L. Pizzo dell’Ambro, ec. 1920 m. 

Draba dubia Suter. De Dalpe à Piumogna, 1250-1350 m. (!). Rochers 
au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 

Draba Johannis Host. Pizzo Campolungo, c. 2680 m.; rochers au-des- 
sus de l’alpe Lago Cima, 2400-2600 m. 

Draba Johannis Host. var. glabrata K. Alpe Lago Cima, c. 2500 m. 

Erophila verna E. Mey. var. claviformis Jord. Sur Dalpe, e. 1300 m. 

Kernera saxatilis Rehb. Bois sur Dalpe, c. 1500 m.; pied du Pizzo 
Forno, cale., e. 1600 m. ; Pizzo dell’Ambro, cale., c. 1920 m. 

Thlaspi arvense L. Autour de Dalpe. 

Biscuteila leevigata L. Sur Faido; Cornone, c. 1200 m. ; de Dalpe à Piu- 
mogna, 1250-1350 m. ; crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe 
dell’Ambro, ce. 2200 m.; Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m.; rochers 
au-dessus de l’alpe Lago Cima, e. 2500 m. 


12% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Helianthamum vulgare Ob. var. obscurum Pers. Alpe Lago Cima, c. 
2500 m.; crête entre l’alpe Morglirola et l’alpe Cadonigo, c. 
2300 m. 

Viola palustris L. Monti, en face de Dalpe ; de Cornone à Prato ; alpe 
Crozlina et alpe Morghirola, 1700-1900 m. 

Viola Thomasiana Perr. et Song. De Dalpe à Piumogna et au-dessus, 
1250-1500 m. — Alpe Morghirola, 1700-1900 m. 

Viola arenaria DC. De Dalpe à Piumogna et au-dessus, 1250-1500 m. 

Viola Riviniana X silvatica (Det. W. Becker). De Dalpe a Piumogna, 
c. 1300 m. 

Viola montana L. De Faido a Dalpe et Piumogna. 

Viola montana X Riviniana. Piumogna, c. 1400 m. 

Viola biflora L. De Faido à Dalpe ; Pizzo Campolungo, ec. 2600 m. 

Drosera rotundifolia L. Monti en face de Dalpe, c. 1100 m. 

Polygala Chameebuxus L. Bois sur Dalpe. 

Polygala Chamebuxus L. var. rhodoptera Grli. Au pied du Piz Forno, 
c. 1600 m. 

Polygala pedemontana Perr.Verl. Monti entre Faido et Dalpe, €. 
1000 m. — Cornone, c. 1200 m. 

Polygala alpestris Rehb. De Dalpe a Piumogna et au-dessus. 

Polygala austriaca Cr. Sur Faido, 750-1000 m. — Dalpe. 

Dianthus vaginatus Chaix. Cornone, e. 1200 m. 

Gypsophila repens L. Piumogna, c. 1350 m. — Piz dell’Ambro, cale, c. 
1900 


m. 

Silene acaulis L. Campo Tencia, 2400-2600 m. — Crête entre l’alpe 
Morshirola et Piano del Lago, 2000-2200 m. 

Silene exscapa All. Campo Tencia, 2600-2800 m. — Piz Campolungo, e. 
2600 m. 

Silene rupestris L. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

Silene nutans. L. Monti en face de Dalpe. — Dalpe, c. 1200 m. 

Melandrium diurnum Crep. Val Piumogna, 1300-1500 m. 

Lychnis flos cuculi L. Prato. 

Agrostemma Githago L. Autour de Dalpe. 

Sagina Linnæi Presl. Campo Tencia, 2400-2600 m. — Rochers au-des- 
sus de l’alpe Lago Cima, ce. 2500 m. — De Faido à Dalpe. 

Alsine Cherleri Fenzl. Campo-Tencia, 2400-2600 m. — Rochers au- 
dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 

Alsine laricifolia Cr. De Faido a Dalpe. — Piumogna, c. 1400 m. 

Alsine verna Bartl. var. alpina Grli. Piz dell’Ambro, ce. 1920 m. — A. 
Lago Cima au Piz. Campolungo, e. 2500 m. 

Meehringıa trinervia Clairv. Sur Faido. — Autour de Dalpe. 

Mehringia muscosa L. Dalpe. 

Arenaria biflora L. Moraines du glacier de Crozlina. e. 2500 m. — Alpe 
Morghirola, 1700-1900 m. — Alpe Lago Cima, ce. 2450 m. — 
Campo Teneia, verst N., 2400-2600 m. 

Arenaria Marschlinsii K. Alpe Lago Cima au Piz. Campolungo, e. 
2500 m. 

Arenaria serpyllifolia L. Autour de Dalpe. 

Stellaria nemorum L. De Faido à Dalpe. — Sous l’alpe Cadonigo, e. 
1600 m. 

(A suivre). 


Beiträge zur Flora 


DER 


ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS 


VON 
J. BORNMULLER, Weimar. 


(Suite). 


Centaurea Hyrcanica Bornm. spec. nov. 

Sectio : Jaceæ-Phrygiæ. 

Perennis, scabridulo-puberula, caulibus + 1,5 pedalibus a basi divari- 
calim et longe ramosis, ramis ad adpicem usque latiuscule foliosus mono- 
. cephalis; folis infimis breviter petiolatis, mediocribus, late lanceolalis, 
peliolum versus plerumque integris rarius utrimque lobulis parvis trian- 
gularibus auctis, margine subintegris remote et obsolete tantum repando- 
denticulatis; foliis caulinis paulo minoribus, ovalo-oblongis, basi lata 
semiamplexicaulibus; capitulis mediocribus, late ovatis ; involuceri diametro 
(phyllis inclusis) 18-20 mm. lati phyllis oblongo-linearibus, in appendices 
nigricantes (vel fuscas) filiformes recurvatas longe et pinnatim partitas 
subplumosas (eis C. pectinatæ L. subconformes) abeuntibus ; flosculis roseis; 
achentis desideratis. 

Syn.: C. trichocephala M. B. 6. latifolia Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. 
IT, 631. 

In valle fluvii Sefidrud in silvis inter Rustamabad ei Imamsade- 
Haschim 2. V. 1902; n° 7253, floseulis capitulorum nondum evolutis). 

Diese auf das hyrkanische Waldgebiet beschränkte, wenig bekannte 
Pflanze lässt sich nach den neueren Anschauungen über die Formen- 
kreise der Jaceæ und Phrygiæ unmöglich nur als eine breitblätirige Varie- 
tät der südrussischen C. trichocephala M. B. ansprechen. Habitus und 
Blattgestalt sind völlig von dem der €. trichocephala M. B. (nach Exem- 
plaren von Sarepta) verschieden; die Köpfe sind fast doppelt breiter und 
grösser, im Umriss breit-eiförmig, nicht länglich-eiförmig, die Form der 
Zilien ist zwar im grossen und ganzen fast die gleiche, ihre Farbe aber 
ist schwärzlich, nicht rötlich-gelb. Auffallend an der ziemlich ansehn- 
lichen Pflanze sind die verhältmässig kleinen breiten Stengelblätter, auch 
die ziemlich kurzgestielten Grundblätter sind nur unwesentlich grösser. 


JU FAN OBERE 


426 BULLETIN DE L’HERBIER. BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (176) 


In der Form und Grösse der Köpfchen steht unsere Pflanze der (€. cirrhata 
Rchb. am nächsten, mit der sie sich aber ebensowenig (Blattform) vereinen 
lässt. C. Carpatica Porcius (Kerner, fl. Austo-Hung. n° 3428) schliesslich 
hat wie ©. pseudophrygia C. A. M. weit grössere Köpfe mit anders gestal- 
teten Zilien. 

Ich sehe davon ab, den vorhandenen Varieltätsnamen «Jatifolia» auch 
auf die Spezies zu übertragen, da angesichts zahlreicher anderer der 
gleichen Gruppe angehörenden Arten (mit viel grösseren und mehrfach 
breiteren Blättern) dieser Name zum mindesten unpassend und naeh nun- 
mehr geltenden Namenclaturregeln daher zu verwerfen ist. 


Centaurea Gilanica Bornm. in Mitteil. d. Thür. Bot. Ver., n. Folge, 
XX. p. 23 (1905). — Sectio : Jaceæ-Psephelloideæ. 

Perennis, tola araneosa-virescens; caulibus e rhizomate mullicipite 
lignoso subrepente abeuntibus multis, pedalibus, rectis. submonocephalis, 
Supra medium usque dense foliosis, infra capilulum nudiusculis; folüs 
rosularibus longiuscule petiolatis, indivisis lanceolalisque vel sæpius 
pinnatifidis utrinque laciniis lineari-oblongis 2-3 subhorizontaliter patenli- 
bus integris basi in rachidem alatam subcuneatam decurrentibus. termi- 
nali vix vel paulo majore ; folüs caulinis eis rosularum conformibus. plerum- 
que pinnatifidis summisque tantum lineari-vel oblongo-lanceolatis indivisis 
el subinlegris, rarius omnibus subindivisis; capitulis subglobosis, majus- 
eulis (eis C. pyrroblepharæ Boiss. eximie vero minoribus), 15-18 mm. latis; 
involucri glabri nitidi phyllis omnino scariosis, ab infimis semiorbiculatis 
ad intima lanceolala sensim auctis; appendice orbiculala, scariosa, trans- 
verse sublatiore, margine in cilia numerosa subulata pectinatim partita 
(eiliis diametro appendicis brevioribus), in infimis et intimis alba nitidis- 
sima, in mediis pallide fuscis vel fusco-stramineis; flosculis purpureis, 
marginalibusradiantibus anthodio duplo ferelongioribus; acheniis (maluris) 
stramineis, glabris, 5 mm. longis: pappi scabri serie intermedia achænio 
longiore (7 mm. longa), intima brevissima vix conspicua paleacea. 

Alpes Totschal, in latere boreali-orientali in alpinis prope Imamsade- 
Schekerabad (districtus pagi Ahar), 2200 m.s. m. (10. VII. 1902; no 7266; 
Specimina deflorata fructifera). Ditionis urbis Kaswin in trajeciu 
monts Charsan, 1800 m. s. m. (13. V. 1902; no 7266 ; specimina nondum 
evoluta). 

Th. Strauss sammelte dieselbe Art 1. J. 1899 auf den Karaganbergen 
östlich von Hamadan in West-Persien und zwar in blühendem und fruch- 
tendem Zustande (vergl. Bornm. Beihefte d. Botan. Centralbl. XX, p. 167; 
1906), erstere mit ansehnlichen Randblüten, weit grösser, als dies bei der 
viel unscheinbareren nächsiverwandten €. psephelloides Freyn et Sint. 
(Oesterr. Bot. Zeitschr.. 1892. p. 237) der Fall ist. In der Form und Kon- 
sistenz des sehr breiten silberglänzenden, ziemlich tief gefranzten An- 
hängsel des Hüllkelches steht C. Gilanica Bornm. der C. pyrrhoblephara 
Boiss. (mit grossen Köpfen etc.) weit näher als der C. phsephelloides Freyn 
et Sint. Mit C. Karduchorum Boiss., diese mit völlig anderer Blatigestall 
(segmento terminali ovato-orbiculato!) und anderem Pappus, liegt. Keine 
Verwandtschaft vor; ebenso wenig ist ein Vergleich mit C. Bornmülleri 
Hausskn. (vergl. Bornm. in Mitteil. d. Thüring. Bot. Ver.. n. Folge. XX. 
p. 21-23; 1905) notwendig. welche hochwüchsig und reichverzweigt ist 
und sehr ansehnliche Köpfe mit glanzlosen und ziemlichen kurzen An- 
thodialanhängseln aufweist. 


(177) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 127 


Centaurea depressa M. B. — Boiss. fl. Or. IE, 635. 

In segetibus prope Scheheristanek ad basin alpium Totschal, 2200 m. s. 
m. (9. VI. 1902; n° 7250); in ditione vulgaris. — «Ghilan, in agris prope pa- 
gum Kilischim » (23. VII. 1902 leg. Th. Alexeenko; n° 347, indeterm.) 


Centaurea patula DC. — Boiss. fl. Or. Ill, 639. 

Kaswin, in collibus, 1200 m. s. m. (14. V. 1902; n° 7254). — Inter 
Teheran et Kaswin ad pagum Huschkerabad, 1200 m. s. m. (n° 7255). 

Diese Art war bisher nur aus Kleinasien bekannt, ihr Auftreten in 
‚Persien ist daher sehr bemerkenswert. Die Köpfchen stehen an den 
Zweigspitzen meist einzeln, die Blatlgestalt ist Lypisch, auch sind andere 
Abweichungen nicht festzustellen. 


Centaurea ovina Pall. — Boiss. fl. Or. II, 648. 

In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar, 300 m. s. m. (4 V. 1902; 
n 7256). — 

Diese Art, von welcher ein genauerer Standort im Gebiet nicht bekannt 
war, sammelte Th. Alexeenko im gleichen Jahre «inter Diardschan et 
Kilischim et prope Kilischim in clivis calcareis inter frutices 21. et 22. VIT » 
(exsice. n° 10195 et 319; indeterm ). Die Exemplare besitzen einen sehr 
kurzen Pappus, gleichen aber sonst aufs genaueste den Exemplaren der 
pappuslosen Form (C. caprina Stev.) aus der Krim (Callier exsicc. n° 133). 


Gentaurea virgata Lam. 8 squarrosa (Willd.) Boiss. — Boiss. 11. Or. II, 
651. — Buhse, Aufz. p. 132 (C. quarrosa). 

Alpes Totschal, in vallibus prope Scherheristanek, 2200 m. s. m. (4. VIT. 
1902; no 7262). -- Ad pedem montis Demawend, prope Pelur, 2000 
m. S. m. (15. VII. 1902; no 7260). — In aridis collium ad fluvium Dschad- 

sche-rud ; 1400 m. s. m. (21. VII. 1902; n° 7261). 


Centaurea carduiformis DC. ß deinacanthoides Bornm. (var. 
nov.); involucri phyllorum intermediorum appendice latissima sublanceo- 
laia supra medium usque sæpius spinuligera multo validiore ac in typo; 
pappi serie intermedia achenio subæquilonga (ut in typo) nec ut in C. deina- 
cantha Boiss. ei Hausskn., cujus speciei subsimilis sed elegantissim& el 
raræ specimina a. 1893 in Kurdistania Turcica (inter Erbil et Riwandous) 
collegi et cum planta in herbario Haussknecht asservata originali com- 
parare polui, eo duplo longiore; varietas quamvis valde notabilis formis 
intermediis ad typum transire videlur. 

Inter Kaswin et Rescht, in collibus ad Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 
1902; n° 7251). — Prope Patschinar, in rupestribus, 600 m. s. m. (12. \. 
1902; n° 72595); capitulis nondum evolutis). — Eandem varietatem flori- 
feram et fructiferam collegit cl. Th. Alexeenko 22. VII. 1902 «inter pagum 
Diardschan et Kilischim » provineiæ Gilanicæ (exsice. n° 1008; indeterm). 


* Centaurea sessilis Willd. — Boiss. fl. Or. III, 676, Buhse, Aufz. 132. 
(C. rhizantha). | 

In regione alpina montis Demawend; 3600 m. s. m. (17. VIL 1902; 
no 7257). Bossier (fl. Or. 1. c.) lässt die von Buhse im Nur-tal (Demawend- 
gebiet) gesammelte Pflanze unerwähnt. 


Centaura Behen L. — Boiss. fl. Or. III, 682. 
Elburs oceident., in valle Lur un pagum Getschesär, 22-2300 m. s. m 
(4. VII. 1902; no 7263). 


428 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sék.). 1907 (178) 


Es lassen sich bei dieser weit verbreileten und meist in Mengen auf- 
tretenden Pflanze bezüglich der Kôpfchenform unterscheiden: f. ovalis 
(capitulis ovatis latioribus ac longis) und f.conica (capitulis conicis evidenter 
longioribus ac lalis). Meine Pflanze vom Elburs gehört der f. ovalis an, 
die aus dem Westen Persiens stammenden von Th. Strauss gesammelten 
Exemplare besitzen zumeist die schlanke Köpfenform der f. conica. 


Centaurea phyllocephala Boiss. 6. Belangeri Boiss. — Boiss. 
fl. Or. III, 684. 

Inter Kaswin et Mendschil, prope Patschinar, 5-600 (11. V. 1902 ; no 7252). 

Neu für das Gebiet. 


Crupina crupinastrum (Moris) Vis.-Boiss. fl. Or. III, 699. 

In valle fluvii Sefidrud prope pagum Rudbar; 300 m. s. m. (7. V. 1902; 
no 7300). 

Nach Buhses Liste neu für das Gebiet. 


* Microlonchus oligochætus Boiss. — Boiss. fl. Or. II, 701. 
In valle fluvii Sefidrud inter Mendschil et Rudbar (9. V. 1902: n° 7305). 
Inter Patschinar et Mendschil, 4-600 m. s. m. (11. V. 1902; n° 7304). 


Callicephallus nitens (MB.) ©. A. M. — Boiss. fl. Or. IIL, 704. 
«Ghilan, inter Diardschan et Kilischim» ; 22. VII. 1902 leg. Th. Alexeenko 
(n° 1019a ; indeterm.) 


Cnicus benedictus L. — Boiss. fl. Or. III, 70%. — Lipsky, pl. Ghilan. 
pag. 227 (Rustamabad). 

In valle prope Scheheristanek alpıum Totschal, 2200 m. s. m. (10. VI. 
1902; n° 7301). 


* Garthamus oxyacantha MB. — Boiss. fl. Or. III, 709. — Buhse, Aufz. 
p. 132. 

In planıtie Saudschboulagh (inter Teheran el Kaswin) prope pagum 
Hesarek, 1200 m. s. m. (28. VII. 1902; n° 7298). 


COMPOSITÆ-LIGULIFLORÆ 


Cichorium divaricatum Schousb. — Boiss. fl. Or. III, 716. 
Prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. VI. 1902; n° 7334). 
Nur für Persien. 


*Lapsana intermedia MB. — Boiss. fl. Or. III, 720. — Lipsky. 
pl. Ghilan. pag. 227. 

Elburs occident., in valle Lur prope Getschesär, 2200 m. s. m. (4. VII 
1902; no 7514). 

Lipskys Pflanze stammt aus dem Küstengebiet von Rescht; diese Art, 
bis in die alpine Region hinaufgehend, dürfte somit im Gebiet weil ver- 
breitet sein; auch Th. Alexeenko sammelte sie beim Dorfe Amälesch 
(exsicc. 117; indeterm.) auf der Wegroube Rescht-Lahidschan-Kaswin. 


Koelpinia linearis Pall. — Boiss. fl. Or. III, 721. 


(179) J. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 424 


Transcaucasia ; in collibus prope Baku (19. IV. 1902; no 7517). — In 
valle fluvii Sefidrud prope Rudbar (3. V. 1902; n° 7518). 


Rhagadiolus stellatus DC. — Boiss. fl. Or. II, 722. — Buhse, Aufz. 
135. — Lipsky. pl. Ghilan. pag. 227. 
In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar, 300 m.s.m. (4. V. 1902 ; n° 7539). 


Garhadiolus Hedypnois (Fisch. et Mey.) Jaub. et Spach. — Boiss. fl. Or. 
IN, 722. 
Prope Rudbar (in valle Sefidrud), 300 m. s. m. (7. IV. 1902; ne 7538) 


* Leontodon Kotschyi Boiss. Diagn. I, 11, p. 40. — L. asper W.K. 
ß. Huetii Boiss. fl. Or. III, 730 (p. p.). 

Alpes Totschal. in saxosis subalpinis prope Scheheristanek, 22-2300 
m. s. m. (7. VI. 1902; no 7601). — In valle Lur prope Meidan, 21-2200 m. 
s. m. (21. VI. 1902; n° 7599). 

Die Exemplare entstammen dem klassischen Gebiet (Demawend) des 
L.Kotschyi Boiss. und entsprechen genau der Originaldiagnose. Es fehlen 
der Pflanze an Stengeln und Blättern völlig jene steilen langen, an der 
Spitze trifurkaten Borsten, wie dies bei L. asper W. K. und seinen Varie- 
täten der Fall ist. Sehr auffallend sind ferner die dem L. Kotschyi Boiss. 
eigenen, sehr breiten, mittleren (eiförmig-lanzettlichen !) Hüllblätter, so 
dass sich diese Art schwerlich mit L. asper W. K. (ß Huelu Boiss.) ver- 
einen lässt; keinesfalls ist sie mit der von Freyn und Haussknecht als 
L. Koischyi angesprochenen (zu L. asper W. K. gehörigen) Pflanze aus 
Kleinasien identisch. 


* Leontodon asperrimus Willd. — Boiss. fl. Or. III, 732. 

Alpes Totschal, in subalpinis prope Scheheristanek, 22-2400 m. s. m. 
(7. VII. 1902; no 7603). — In valle Lur prope Getschesär, 2200 ın. s. m. 
(4. VII. 1902; no 7602). 


Picris pauciflora Willd. — Boiss. fl. Or. III, 737. 
In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar ; 300 ın. s. m. (7. V.1902; n° 7521). 
Neu für das Gebiet; in Persien bisher nur bei Schiras gefunden. 


Tragopogon Straussii Bornm. in Plant. Straussianæ (Beihefte 
Bot. Centralbl. XX. 172; 1906). 

Elburs occident, in valle Lur prope Getschesär, 2200 m. s. m. (22. VI. 
1902; no 7568). 

Strauss sammelte die gleiche Pflanze neuerdings (Juli 1903) auch bei 
Dschekab zwischen Sultanabad und Kaschan bezw. Kum; diese stimmt 
nil den früher gesammelten vom Raswend durchaus überein. Der Wuchs 
ist äusserst gedrungen, der Fruchtstiel unter dem 4-5 cm. langen Köpfchen 
etwa 1 cm. breit. Die Achænen (die äusseren mit flügelarlig vorspringen- 
den Kanten etwa 3 mm. breit) haben eine Länge (einschliesslich des 
Schnabels) von 32-45 mm. 


Tragopogon crocifolius L. — 

Elburs oceident; prope Scheheristanek ad pedem borealem alpium Tot- 
schal, 22-2400 m. s. m. (12. VL 1902; n° 7561 ; f. stenophyllus). 

Diese Art ist neu für die Flora Persiens und fehlt in Boissier’s Flora 
Orientalis überhaupt. Das Auftreten dieser Art auf persischem Boden darf 
nicht befremden, nachdem Sintenss dieselbe 1. J. 1890 und 1891 auch in 
Transkaspien bei Aschabad und Kisil-Arwat angetroffen hat, und Ledebour 


430 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (180) 


(flor. Ross. Il. 187) T. crocifolius L. übrigens auch aus dem benach- 
barten Talysch anführt. 


Tragopogon collinus DC. — Boiss. fl. Or. III, 746. 

Transcaucasia, prope Baku in collibus (19. IV. 4902; no 7529). — In 
valle fluvii Sefidrud prope Mendschil et Patschinar, 4- 600 m.s.m. (11-12. 
V. 1902; ne 7570, 7571, 7572). — In jugo Charsan, 1000 m. s. m. (45. V. 
1902; no 7567). 


Tragopogon buphthalmoides (DC. 1838) Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 750. 

o. stenophyllus Boiss. fl. Or. III, 751; 1875 (sub ß, sed f. genuina). — 
T. Persicus Boiss. Diagn. 1846. — Bornmüller, Plant& Straussian& 1. c. 1906 
(pro var.). 

Alpes Totschal, prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (3. VI. 1902; 
n° 7563). — In valle Lur prope Getschesär, 22-2300 m. s. m. (26. VII. 
1902 ; no 7564 et 7566). 

Nach den Wiener Namenklaturregeln hat hier als Varietätsbezeichnung 
der Name stenophyllus (nicht Persicus) Giltigkeit. — Nach einem Pich- 
lerschen Belegexemplare des von Heimerl in Stapf, Bot. Erg. Polak. Ex- 
ped. (I, p. 67) angeführten T. graminifolius DC. gehört diese Pflanze von 
Hamadan ebenfalls zu T. buphthalmoides (DC.) à. stenophyllus Boiss. 

ß. latifolius Boiss. — Boiss. fl. Or. II. 751. — T. plantagineus Boiss. et 
Huet. (1856). 

Totschal, prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (10. VI. 1902; ne 7558). 
— In jugo alpino Kendewan ditionis pagi Asadbar, 2900 m. s. m. (23. VI. 
1902; n° 7559). 


y. humile Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 751. 

Elburs occident., in regione alpina montis Kendewan ditionis pagi Asad- 
bar, 30-3100 m. s. m. (23. VI. 1902; no 7550). 

Da Früchte fehlen, bleibt die Richtigkeit der Bestimmung dieser Pflanze 
zweifelhaft. Wuchs niedrig, Wurzel holzig und vielköpfig; Stengel etwa 
10 cm. lang, I-köpfig; Hüllkelch 20 mm. lang. 


Scorzonera laciniata L. o&. genuina Boiss. — Boiss. fl. Or. Il, 757. 

Inter Kaswin et Teheran, prope Huschkerabad, 1200 m. s. m. (22. V. 
1902; n° 7580 et 7581). — In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar, 300 
m.s.m. (4. V.1902; no 7573). — Transcaucasia, prope Baku (19. 1V. 1902; 
n° 7576). 


ß. calcitrapifolia Bisch. — Boiss. fl. Or. III, 757. 

Prope Kaswin, 1200 m. s. m. (20. V. 1902). 

In Stapf Polak. Exped. I, 67 wird von Rudbar nur Sc. Jacquiniana 
(Koch sub Podospermo) angeführt, auch meine Exemplare von dort, sowie 
jene von Baku, halten die Mitte zwischen genannten beiden, in vielen 
Fällen schwer von einander zu scheidenden Arten. 


Scorzonera cana (C. A.M.). — Podospermum Jacquinianum Koch. — 
Boiss. fl. Or. III, 757 (sub. Scozzonera). 

Probe Rudbar, 300 m. s. m. (4. V. 1902; ne 7573). — Elburs oceident., 
in regione subalpina in valle Lur, prope Getschesär, 2200 m.s.m. (21. VI. 
1902 ; no 7582 sub Sc. laciniata). 


8. alpina Boiss. — Boiss. fl. III, 758. 
Alpes Totschal, in cacuminibus excelsis, 3600 m. s. m. (8. VII. 1902, 


(181) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 431 


flor.; n° 75965). — In trajectu alpium inter Getschesär et Asadbar, 
2650 m. s. m. (11. VI. 1902; n° 7555). — In jugo Kendewan, 26-2900 m. s. 
m. (23. VI. 1902; n° 7553). 

* Scorzonera radicosa Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 759. 

Elburs occident., in frigidis alpium Tachti-Soleiman, ad nives prope 
Häsartschal, 4100 m. s. m. (29. VI. 1902: n° 7565, flor.). 

Es bleibt auch fernerhin dahingestellt, ob diese äusserst kompakte 
Rasen bildende Pflanze als eigene Art anzusehen oder ob sie nicht mit 
S. cana ß. alpina Boiss. zu vereinen ist. (Die Fruchiform ist völlig un- 
bekannt!) Die Exemplare vom Totschal letztgenannter Varietät neigen 
sehr zu Sc. radicosa Boiss. und liessen sich ebenso gut als weniger kom- 
pakte Formen der letzteren bezeichnen ; auch die Art des Indumenis ist 
ganz übereinstimmend. 


Scorzonera mollis M. B. var. flaviflora Bornm. (an spec. propria ?). 

In cacumine jugi Charsan ditionis Kaswin, 2200 m. s. m. (13. V. 1902; 
n° 7552). 

Da reife Samen fehlen, sehe ich ab, diese Pflanze als eigene Spezies zu 
beschreiben ; abweichend vom Typus sind die reichblütigen dicken Köpfe 
mit dementsprechend kurzen breiten Hüllblättern und mit auch an der 
Aussenseite gelben Strahlblüten. Die 12-15 cm. langen steifen Blüten- 
stengel sind bis zur Basis blattlos, überragen die kurzen kahlen, am Rande 
gewellten Blätter um das dreifache und entspringen zu 1-3 einer eiförmig- 
kugeligen Wurzelknolle. 


y. stenocephala Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 762. 

Elburs oceident., in jugo Kendewan ditionis Asadbar, 26-2900 m. s. m. 
(23. VI. 1902; no 7554). — In trajectu Lädd alpium Totschal, 2600 m. s. m. 
- (3. VI. 1902; n° 7569). 

* Scorzonera calyculata Boiss. — Boiss. fl. Or. Ill, 766. — Buhse, 
Aufz. p. 139. 

Elburs occident., in herbidis alpinis jugi Kendewan ditionis Asadbar, 
3000 m. s. m. (23. VI. 1902; n° 7559). 


ß. integrifolia Bornm. (var. nov.), foliis omnibus vel radicalibus 
tantum integris vel subintegris nec incisio-pinnatifidis. 

In consortio f. genuinæ in monte Kendewan (n° 7559, p. p.) — Inter 
Getschesär et Asadbar, 2600 m.s. m. (19. VI. 1902; n° 7562). — Ad pedem 
montis Demawend prope Pelur, 2200 m. s. m. (15. VII. 1902; no 7549; 
c. fruct.). 

Auch die von Th. Strauss im westlichen Persien gesammelten Exem- 
plare (Pl. Straussian& II, p.174) dieser Art gehören zumeist dieser Varie- 
tät an, während Pichlers Exemplare von Hamadan (determ. Heimer!) die 
typische Form darstellen. 


* Scorzonera cinerea Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 771. 

In jugo Kendewan ditionis Asadbar Elburs occidentalis, 3000 m. s. ın. 
(23. VI. 1902; n° 7586). — In valle Lur, in montibus prope Getschesär, 
2300 m. s. m. (18. VI. 1902; n° 7587). — Ad peden montis Demawend, 
in alpinis supra Pelur, 2250 m. s. m. (15. VIT. 1902; n° 7585; c. fruct. 
mat.). — 

Scorzonera eriosperma M. B. — Boiss. fl. Or. III, 780. 

Transcaucasia: in collibus prope Baku (19. IV. 1902; no 7560). 


432 BULLETIN DE L'HÉRBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (182) 


Scorzonera ramosissima DC. — Boiss. fl. Or. III. 781. 

Elburs oceident., prope Norion districtus Talkan (Talagan), 2700 m.s. m. 
(30. VI. 1902; no 7551). 

Neu für das Gebiet. 


Scorzonera hemilasia Bge. — Boiss. fl. Or. II. 781. — Epilasia 
hemilasia (Bge.) O. Ktze.. Act. Horti Petropol. X (1887) p. 202. 

Prope Patschinar (inter Kaswin et Rescht); 600 m. s. m. (12. V. 1902; 
n° 7574). 

Neu für Persien (f. typica). 

var. ammophila Bge. (pr. sp.). — 0.Ktzel.c.sub Epilasia hemilasia 
(Bge.) 0. Kize, var. ammophla. 

In consortio Lypi, prope Patschinar (n° 7574 b). 

Die Blätter dieser Form sind, wie die ganze Pflanze, kahl, bedeutend 
schmäler und entsprechen der f. linearifolia O. Ktze, I. c. 

Neu für Persien. 


Taraxacum montanum (C. A. M.) DC. — Boiss. fl. Or. III, 786 ; p. p. 
Elburs oceident., in reg. alpina prope Asadbar, 2500 m. s. m. (2. VI. 
1902; n° 7591). 


Taraxacum Syriacum Boiss. Diagn. I, 3, p. 96. — T. denu- 
datum Boiss. Diagn. II, 3. p. 95. — T. montanum (C. A. M.) DC. £. denu- 
datum Boiss. fl. Or. III. 787 ; sec. Handel-Mazzetti. 

Elburs occident., distrietus Norion inalpinis supra Norion, 3000 m. s. m. 
(VI. 1902; n° 7592). — Ad basin montis Demawend, in regione subalpina 
inter Rene et Pelur, 2300 m. s. m. (15. VIT. 1902; n° 7590 sub T. serotino 
W.K&K.(T. serotinum aut. Pers. bor.). 


Taraxacum Steveni (Spreng.) DC. p. p. — T. officinale Wigg. var. 
Steveni Boiss. fl. Or. Ill, 788. — T. crepidiforme DC. — Boiss. fl. Or. III, 
789. — T. psychrophilum Boiss. Diagn. I, 11, p. 48. — T. integrifolium 
Koch. — Boiss. fl. Or. III, 789. — cfr. Handel-Mazzetti. monogr. p. 52. 

Elburs oceident., ad nives Häsartschal alpium Tachti-Soleiman, 40-4100 
m. s. m. (29. VII. 1902; n° 7588). 


Taraxacum oliganthum Schott et Kotschy exsicc. — Handel- 
Mazzelli, monogr. p. 32. 
In regione alpina montis Totschal, 3600 m. s. m. (8. VIT. 1902 ; no 7596 5). 


Taraxacum brevirostre Handel-Mazzelti, monogr. p. 46. 
In regione alpina monlis Totschal. in consorlio præcedentis, 3600 m.s. m. 
(8. VII. 1902; no 7596 a). 


Taraxacum roseum Bornm. spec. nov. — Handel-Mazzetli, 
monogr. p. 125. — Typus in herb. Bornmüller. 

« Planta parva, 5-8 em. alta; radice crassiuscula, subsimplice, fusco- 
corlicata, collo parce squamato large breviter villoso; folüs haud procum- 
benlibus, coriaceis, griseo- vel cæsio-viridibus, glabris vel infra sparse 
pilosis, obovalis (9-16 min. latis). basin versus brevius longiusve angus- 
talis, in parte inferiore usque ad °/s utriusque lateris runcinato-incisis 
lobo terminali ceteris multo majore, in margine large cartilagineo-denli- 
culatis; scapis paucis, erectis vel ascendentibus, tenuibus, glabris vel infra 
brevissime subvillosis, interdum unam alteramve squamam gerentibibus, 


a 


(183) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 1433 


florendi tempore foliis æquilongis vel paulo longioribus ; capitulis magnis, 
1:/2-2 cm. longis et ad 3 cm. latis; 2nvolucri foliolis utriusque seriei ca. 
10-15, pallide griseo-viridibus, vix pruinosis, corniculis parvis vel majus- 
<ulis instructis, linea dorsali nulla; exterioris seriei foliolis adpressis, in- 
terioribus æquilatis vel multo eis latioribus et plus dimidio brevioribus, 
angusle vel late ovatis (4-7 mm. 1g. et 1!/2-3 mm. lat.), margine membra- 
naceo-distincto, + angusto, a parte media sensim incipiente, æquilato vel 
infra subdilatato; floribus numerosis involucro 5-6 mm. longioribus, 
ameene roseis; achæntis pallide brunneis, 7-8 mm. longis, angustis, totis 
rugulosis, supra tubereulis brevibus acutis obsitis, in cuspidem tenuem 
longissimam totius fructus tertiam fere partem metientem sensim con- 
traclis; rostro tenui achænio @quilongo; pappo magno, ultra 1 cm. longo, 
nitenti-albo. » Handel-Mazzetti.! 

Elburs oceident., in cacumine trajectus inter Getschesär et Asadbar, 
2650 m. s. m. (19. VI. 1902; n° 7589). — In regione alpina jugi Kendewan 
ejusdem districtus, 3000 m. s. m. (23. VI. 1902; no 7593). — 

Diese durch die schöne rote Blütenfarbe (etwas lichter und gleich- 
mässiger rosa als bei Scorzonera purpureu) sehr auffällige Art begegnete 
mir noch einige Mal auf trockenen Bergkuppen der westlich vom Tachti- 
Soleiman gelegenen Gebirge, besonders am Abstieg von Piastschal nach 
Norion in etwa 3000 Meter Höhe; Belegexemplare nahm ich von diesen 
Plätzen nicht mit. 

Ausser genannten Arten sind nach brieflicher Angabe des Monographen 
im Elburs noch beobachtet worden: T. microcephalum Pom. 
{= T. stenocephalum Boiss. et Ky., T. officinale Wigg. var. microcephalum 
Boiss., T. Assemanni Boiss. p. p.) im Lartal am Fusse des Demawend 
{Kolschy) und T. Wallichii DC. im Elburs ohne nähere Angabe 
(Buhse). — Dagegen sind aus Buhses Liste zu streichen: T. serotinum 
W.K. und T. officinale ß glaucescens Koch. Dass auch typisches T. offi- 
cinaie Wigg. im Gebiet vorkommt, ist anzunehmen; Buhse verzeichnet 
es wenigstens von Radkan und Freyn (Sintenis, Masend. p. 19) von 
der Küste bei Bender-Ges. 


* Chondrilla juncea L. ß. acantholepis Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 792. 

Ad radices montis Demawend inter Pelur et Rene, 20-2100 m. s. m. 
(16. VII. 1902; no 7548). 

Buhses Liste lässt diese schon von Kotschy am Demawend gesammelte 
Pflanze unerwähnt und führt nur y. latifolia Boiss. (l. c.; Buhse Aufz. 
D. 140) an. Die typische Form, von Buhse nicht angegeben, sammelte 
Th. Alexeenko in den Sanden bei Enseli 9.VII. 1902 (exsice. n° 1, indelerm.). 


1 Herr Freiherr Dr. Handel-Mazzetti hatte die Freundlichkeit, mir den Wort- 
laut der von ihm für seine Monographen verfassten Diagnose gütigst zur Ver- 
fügung zu stellen. Da das Erscheinen der Monographie schon längst zu erwarten 
stand, nahm ich Abstand, eine Beschreibung dieser schon i. J. 1903 von mir als 
neu erkannten und in meinen Exsiccaten als solche bezeichneten Art zu ent- 
werfen. — Wie mir der Monograph ferner mitteilt, ist T.. roseum auch im mitt- 
leren Persien und zwar auf dem Kohrud von Bunge und auf dem Kuh Sofa (Sufa, 
Sofi) bei Ispahan von Kapherr gefunden worden. Die Belegexemplare hierzu 
liegen in Petersburg und Genf (Herbar Boissier). Auch Strauss traf diese Art auf 
den Karazanbergen bei Hamadan in West-Persien an, doch sind hier die Blät- 
ter Liefer eingeschnitten, die Blätichen der äusseren Reihe des Hüllkelches lan- 
zeitlicher und fast ohne Höcker. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 5, 30 avril 1907. 28 


434 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (184) 


Willemetia tuberosa Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. III, 795. — Buhse, 
Aufz. p. 141. — Stapf, Polak. Exp. II, 67. — Lipsky, pl. Ghilan. p. 227. — 
Freyn, Sint.-Masend. p. 19. 

Ad mare Caspium, in dumeus insulæ Mianposchte prope Enseli: (25. IV. 
1902; n° 7598). 


* Sonchus oberaceus L. — Boiss. fl. Or. II, 795. — Buhse, Aufz. p. 142. 
— Freyn in Sint.-Masend. p. 19 (851). 

In valle fluvii Sefidrud, prope Rudbar, 300 m.s. m. (7. V. 1902; no 7535 
et 7536). 

* Sonchus maritimus L. — Boiss. fl. Or. Il, 797. 

Prope Rudbar, 300 m. s. m. (5. V. 1902; n° 7537). 


* Lactuca tuberosa (L.) Jacq. — Boiss. fl. Or. VII, 806. 
Prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902; n° 7516). — Totschal, 
in subalpinis prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (4. VII. 1902; n° 7515). 


* Lactuca scarioloides Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 810. 

Elburs oceident., in valle Lur, prope Getschesär, 2200 m. s. m. (4. VII. 
1902 ; no 7532). — 

In latere boreali-orientali alpium Totschal, ad pagum Schekerabad, 
2500 m. s. m. (10. VII. 1902; n° 7533). 

Die Exemplare beider Standorte dieser am Totschal schon von Kotschy 
nachgewiesenen Art tragen noch Reste der vorjährigen Stengel; die 
Pflanze ist zweifelsohne mehrjährig. No 4116 und 4117 meiner südper- 
sischen Exsiccaten (von Kerman) ist indessen wohl nur L. Scariola L. — 
L. saligna L., aus dem Gebiet noch nicht nachgewiesen, sammelte 
Th. Alexeenko 23. VII. 1902 (n° 355; indeterm.) beim Dorfe Kilischim. 


* Lactuca brassicifolia Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 811. 

In aridis ad fluvium Dschadscherud ad viam inter Teheran et oppidum 
Demawend, 14-1500 m. s. m. (21. VI. 1902; no 7584). — Elburs occident., 
in districtu Talkan (Talagon) inter Dschoistan et Mehran, 2100 m. s. m. 
27. VI. 1902; n° 7583). 


Lactuca undulata Ledeb. — Boiss. fl. Or. II, 813. 

Prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902; no 7524). — Prope 
Mendschil, 4-500 m. s. m. (12. V. 1902; no 7523). — In valle fluvii Sefi- 
drud, prope Rudbar, 300 m. s. m. (7. V. 1902; no 7525). 


var. dentata Heimerl in Stapf Polak. Exped. I, 67 (1885). 

In consortio formæ genuinæ (pinnatifidæ) prope Rudbar (no 75255). 

Beide Formen neu für das Gebiet. 

*Lactuca Orientalis Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 819. 

Ad radices montium et in desertis inter Teheran et Demawend vul- 
gata; specimina colligere neglexi. 


Crepis Djimilensis C. Koch. — Boiss. fl. Or. III, 832. — « C.rigida 
W.K.» in Boiss. fl. Or. III, 833 p. p. (quoad. hl: Der bor.). — C. Troja- 
nensis Urumoff, in Oest. Bot. Zeitschr. 1899, p 

Elburs oceident. , prope Asadbar, 2500 m. % 6. VII. 1902; no 7531; 
e. fl... — In latere boreali-ocient. alpium Totschal prope Schekerabad 
supra Ahar, 2300 m. s. m. (10. VII. 1902; no 7528; c. fruct. mat.). 

Meine Exemplare, die teils dem Kotschyschen Standort der von Boissier 


- 


(185) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGKBIRGE NORD-PERSIENS. 435 


l. ec. als C. rigida W. K. angeführten Pflanze entstammen, stimmen mit 
Exemplaren der C. Djimilensis G. Koch (Sintenis n° 7194; Gümüschchane) 
durchaus überein. Auch die in Bulgarien vorkommende C. Trojunensis 
Urumoff ist nach Originalexemplaren ebendieselbe C. Djimilensis C. Koch. 
Ob C. Orbelica Velen. (fl. Bulg. p. 335) ebendazu gehört, ist nicht unwahr- 
scheinlich; der Verfasser erwähnt die sehr nahe Verwandschafi seiner 
C. Orbelica (die ich selbst nur aus der Beschreibung kenne) mit C. Djimi- 
lensis C. Koch, war aber bei Aufstellung der Diagnose nicht in der Lage, 
Exemplare der kleinasitischen Pflanze in Vergleich zu ziehen. — Dass 
Boissier die Kotschysche Pflanze von Asadbar verkennen konnte, lag wohl 
daran, dass Kotschy dort, und zwar fast an den gleichen Monatlstagen 
wie ich, nur blühende Exemplare antraf. Im Samen sind beide Arten an 
Grösse erheblich verschieden, sie messen bei dieser 8-9 mm., sind sehr 
deutlich 20-rippig und gegen die Spitze fast schnabelartig verschmälert, 
bei GC. Pannonica (Jacq. 1796) C. Koch 1850 (— C. rigida W. K. 1802) 
sind sie nur 5-6 mm. lang, 15-rippig und gegen die Spitze kaum ver- 
schmälert. Im gleichen Verhältnis sind hier die Anthodien kleiner. 


Crepis Elbursensis Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 842 (« Elbrusensis »). 
In summis cacuminibus alpium Totschal, 3800 m. s. m. (8. VII. 1902; 
no 75365). 


Crepis Demavendi Bornm. sp. nov. — Typ. in herb. Bornmüller. 

Sectio: Eucrepis. — Perennis, e fissuris rupium angustissimis enascens 
rhizomate tenui pluricipite ut videtur fusiformi (an præmorsa?), collo 
cespitoso; foliis omnibus fer rosulatis, numerosissimis, tenuiler papyraceis, 
læte viridibus, glaberrimis, oblonga-spathulatis, acutis, sensim in petiolum 
allatum cunealim attenuatis vel ad basin usque sensim angustatis, sub- 
integris, apicem versus ulrinque remote 1-3-repando-denticulatis, rarius 
integerrimimis, minoribus 4 X 0,8 cm. maximis 8 X 1,5 cm. longis latis- 
que; caulibus (vel scapis) 1-3-cephalis, spithamineis, tenuissimis debili- 
busque, ascendentibus, folia duplo superantibus, supra medium furcatis 
(in specimine unico caule supra basin furcato iterumque arcuato-furcato 
5-floro), ad dichotomiam sæpius foliolo minutissimo lineari-filiformi 
integro glanduloso-piloso auetis vel nudis; pedunculis tenuibus arcuatis 
inferne sparsim infra capilulum vero dense breviter glanduloso-pilosis ; 
anthodio subeylindrico parvo, 8-9 mm. longo et 3-4 mm. lato, pilis nigris 
brevibus glanduliferis paucisque longioribus eglandulosis intermixtis 
obsilo; phyllis externis paucis triangulari-lanceolatis vel lineari-lanceolatis 
inæqualibus acutis, intimis plus duplo longioribus; flosculis involucrum 
duplo fere superantibus, pallide flavis (colore Lagoseridis obovatæ Boiss.) ; 
achænüs glabris, omnibus æqualibus, multistriatis, apice æquilatis (non 
angustatis), # mm. longis, pappo niveo subæquilongo (achæniis paulo 
lantum breviore) superatis; receptaculo nudo, non setaceo ut in genere 
Lagoseride, cui nostra planta eximie perennis omnino similis. 

In angustiis « Junesar » ditionis Demawend (sitis inter Yaila Junesar et 
Karawanserai Bastek), in fissuris rupium parietium verticalıum crescens 
in consortio plantarum rariorum vel novarum : Drabæ pulchellæ Poten- 
hllæ flaccidæ sp. n., Pyrethri hololeuci sp. n., Erigerontis Hyrcanici 
sp. n., Euphorbiæ polycaulæ, Tritici rigidi, Vaterianæ sisymbrüfolii, 
Oxyriæ digynæ, Gypsophilæ aretioidis etc ; alt. 2600-2750 m.s. m. (13. VI. 
1902 ; n° 7513). 


436 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (186) 


Species cum nulla generis Orientali vel Europæa comparanda valde 
notabilis foliorum forma Bellidem silvestrem æmulans, caulibus spitha- 
mineis tenuissimis nudis (foliis omnibus fere rosulatis glaberrimis) 1-3- 
cephalis, capitulis minulis eis Crepidis viridis paulo tantum majoribus ni- 
gro-piloso-glandulosis. — Floræ Persiæ alpinæ C. heterotricha DC. (Bornm. 
exsicc. n° 5139, Kuhi-Lalesar provinciæ Kerman) et C. Elbursensis Boiss. 
Bornm. n° 7536°) nec non C. robertioides Boiss., floræ Syriæ (Bornm. 
n° 973 ; Libani in m. Sannin) incola, nullo modo affines sunt. 

Crepis fetida L. y. glandulosa Guss. — Boiss. fl. Or. III, 851 (in 
synon.). 

In arenosis prope Mendschil, 400 m. s. m. (14. V. 1902). — In districtu 
Saudschbulagh prope Huschkerabad inter Teheran et Kaswin, 1200 m.s.m. 
(21. V. 1902; n° 7522). 

Die Köpfe sind sehr reichblütig (dick), die Hüllblätter dicht mit langen 
gelben, abstehenden Haaren besetzt, ausserdem dichtdrüsig. Aehnliche 
Formen traf ich in den Ebenen Assyriens i. J. 1893 an aber mit völlig 
ungeleilten, breit-eiförmigen oder oblongen, am Rande nur ausgeschweift 
gezähnten Blättern (Bornm. n° 1501 b var. Assyriaca Bornm.). Die 
Haare des Hüllkelches haben etwa 4 mm. Länge. 


Hieracium procerum Fries. — Boiss. fl. Or. III, 865. 

Elburs occid., in herbidis subalpinis ad rivulum prope pagum Asadbar, 
24-2500 m. s. m. (26. VI. 1902; n° 7544 et 7545a). — Ad basin septen- 
trionalem alpium Totschal prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (7. VI. 
1902 ; no 7545 et var. no 7546). — Ad pedem montis Demawend, prope 
Pelur 2100 m. s. m. (15. VIL 1902; no 7543). 

Die Exemplare, nicht nur von verschiedenen sondern gleichen Stand- 
orten, gehören verschiedenen Formen dieser bekanntlich polymorphen 
Art an, sie passen sich auch nicht den von Nägeli und Peter unter- 
schiedenen Varietäten genau an, ebenso wenig den von Freyn gegebenen 
Bestimmungen der von mir oder Sintenis in Anatolien gesammelten 
Formen des A. procerum Fries. Von Neubeschreibungen sehe ich ab, da 
es ja bei Varieläten polymorpher Arten selbstverständlich ist, dass mannig- 
fache Uebergangsformen zwischen den zufällig benannten Varietäten auf- 
treten müssen. Bei den Nummern 7545a und 7546 erstreckt sich das 
Indument sehr langer abstehender Haare, welches sich stets an den 
unteren des Stengels und auf den Blättern vorfindet, auch auf das 
Köpfchen. Die oberen Stengelteile und Zweige sind meist nur mit einem 
dünnen Sternfilz bedeckt; Sternhaare auf den Blättern treten nur ver- 
einzelt auf, das Kolorit der Blätter ist daher grün. Je nach den ganz 
lokalen Verhältnissen der allernächsten Umgebung sind zur Blütezeit die 
Wurzel- und unteren Stengelblätter bereits abgewelkt oder noch im 
frischen Zustand, ein «Merkmal», das zur Artunterscheidung am aller- 
wenigsten Berechtigung findet, hier herangezogen zu werden. 


Lagoseris obovata (Boiss.) — Boiss. fl. Or. IIl, 882 (L. Orientalis Boiss.). 
— Buhse, Aufz. p. 142. 

In valle fluvii Sefidrud inter Rudbar et Mendschil, 3-400 m. s. m. (9. V. 
1902 ; no 7537 a, 


RES 


NOUVELLE AMARYLLIDÉE 
TRANSVAAL 


Gustave BEAUVERD. 


Cyrtanthus Junodii Beauverd, sp. nov. — Bulbus ovalis, (10 cm. 
XX 4 cm.), fuscescens. — Folia 4-5 lorato-lanceolala, obtusa (30-50 
em. longa, 1 '/a-2 cm. lala), arcuala. Scapus erectus, teres, 25-50 cm. 
viridis. Bractæa exleriores 2, ovalo-lanceolatæ, acuminatæ, apice canalicu- 
late, pedicellorum longitudine ; interiores subulatæ 1-2 cm. longa. 
Umbella .6-9-flora. Flores miniati, apice lutei, clavati, arcuati, penduli, 
3 !/2-4 cm. longi ; limbus erectus, 6-partitus, tubo 4-5-plo brevior. Sta- 
- mina 6, biseriata, limbo breviora, fauce tubi inserta. Stylus exsertus ; 
stigma trifidum, apice papillosum. — Fl. sept.-febr. 


Cette splendide Amaryliidée dont les bulbes ont été envoyés du Trans- 
vaal aux serres de la Pierrière par M. le missionnaire Henry Junod porte 
à 4 le nombre des Cyrtanthus à larges feuilles, dont les 3 autres sont les C. 
obliquus Aiton, GC. carneus Lindley et C. Huttoni Baker 1888. Tandis que 
les deux premières de ces espèces se distinguent par leur sligmate à 
peine trilobé, notre nouvelle espèce, ainsi que le C. Huttoni, possèdent 
un style longuement trifide. Toutefois, la plante envoyée par M. Junod et 
qui fleurit pour la première fois aux serres de la Pierrière le 20 septem- 
bre 1906, se reconnaît du C. Huttoni par ses fleurs bicolores à tube rouge 
deux fois plus long que chez l'espèce de Baker et à limbe d’un beau jaune 
d’or. 

D’après observations faites sur différents échantillons florifères, la flo- 
raison de septembre fut contemporaine de la foliaison, tandis que celle de 
février la précéda : les fleurs s’épanouirent en février et les feuilles n’ap- 
parurent qu'en mars pour n’alteindre leur complet développement qu’à 
la fin d’avril. 

Chambesy, 26 avril 1907. 


438 


Cyrtanthus Junodii Beauverd, sp. nov. 


4 : aspect général de la plante (réduit au !/3) ; 2 : fleur ouverte (légèrement grossie) montrant les 
2 series d'étamines et la longueur relative du style; 3 : stigmate (grossi 45 fois); 
4 : division extérieure du limbe, terminée en capuchon papilleux (grossie 45 fois) ; 5 : 
division intérieure, obtuse-tronquée (grossie 45 fois). 


439 


SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE 
Compte rendu des séances 


Gustave BEAUVERD 


302u: séance. — Lundi 8 avril 1907. — Ouverte à 8 h. !/ 
dans la salle de bibliothèque de l’Institut botanique de l'Université, sous 
la présidence de M. Henri Romieux, président. 


Le procès-verbal de la 301me séance est adopté; les publications sui- 
vantes sont déposées sur le bureau : 

Don d'auteur (recu avec reconnaissance) : Ph. Guinier, Additions 
à la flore du Roc de Chère. — ALLEMAGNE : Bot. Centralblatt, nos 1-13 
de 1907 ; FRANCE : Bull. Soc. nat. de la Haute-Marne, n° 14 (Langres, 
mars-avril 1907); SUISSE : Bull. Herb. Boissier, n° 4, 1907; Bull. Soc. 
hortic. Genève, n° 3 (mars 1907); le Jardinier Suisse, n° 4 (Genève, avril 
1907). 


PUBLICATION D'UN BULLETIN. — A la suite de renseignements 
favorables sur la situation de la caisse, et conformément à l’art. 3, 
alinea d des nouveaux statuts, l'assemblée décide la publication d’un 
prochain fascicule du Bulletin des travaux de la Société. La commission 
de rédaction élue est composée de MM. Romieux, Beauverd, Boubier, 
Chodat et Martin; elle fait appel à tous les membres pour lui soumettre 
dans le plus bref délai la liste des travaux destinés à la composition du 
futur fascicule; les délais d'adhésion pour les collaborateurs et de livrai- 
son de leur manuscrit seront fixés dans une très prochaine séance. Il est 
en outre décidé que la mention de cette décision au compte rendu tiendra 
lieu de circulaire d'invitation. 


PROGRAMME DES HERBORISATIONS POUR 1907. — Sur la propo- 
sition de la commission des herborisations, les projets suivants pour la 
campagne de 1907 sont soumis à l’assemblée : 

Jeudi 9 mai (Ascension) : points de sable de Tougues et ravins de 
l'Hermance. 

Eventuellement, pour la fin du même mois : petits lacs des environs 
d’Armoy, sur Thonon (Haute-Savoie). 

— Seconde quinzaine de juin : colonies méridionales de la Chambotte 
(lac du Bourget). 


440 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 (322) 


— Première quinzaine de juillet : Alpes de Praz-de-Lys ei tourbieres 
alpines de Somman, sur Tanninges (Haute-Savoie). 

— Automne : course cryptogamique, dont le but et la date seront fixés 
selon les circonstances. 


Ces projets sont adoptés sous réserve des modifications que pourrait 
entrainer la persistance du retard excessif de la végétation. 


REMARQUES GÉNÉRALES SUR LA FLORE DU TESSIN. — 
M. Paul Chenevard donne connaissance des résullats d’un travail 
d'ensemble qu'il vient de rédiger sur la flore alpine du Tessin et 
qui, accompagné de nombreuses tables justificatives, sera publié pro- 
chainement. 

Grâce aux moyens de communication rendus plus faciles par l’etablis- 
sement du chemin de fer du Gothard, l’exploration floristique de ce ter- 
ritoire a pu prendre un sérieux essor, et sa flore autrefois réputée pauvre 
ne saurait plus être considérée comme telle de nos jours. Afin de pouvoir 
juger de la valeur relative de la flore tessinoise, M. Chenevard se propose 
tout d’abord d'établir un parallèle avec celle des cantons limitrophes; 
mais malheureusement la flore des Grisons, trop insuffisamment connue 
de nos jours — son dernier catalogue général, par Moritzi, date de 1838 
— ne peut entrer en ligne de compte; c’est donc sur la flore valaisanne, 
dont la statistique a été soigneusement tenue à jour depuis le catalogue 
de H. Jaccard en 1895, que portera la comparaison. 

Sur les 2027 unités que représente la flore vasculaire du Valais, 134 
d’entre elles, attribuées à des plantes cultivées, à des hybrides ou à des 
espèces noloirement douteuses, doivent être éliminées d'emblée; cette éli- 
mination reporte à 1894 le nombre des espèces spontanées de la flore valai- 
sanne; sur ce nombre, 1632 espèces sont communes aux flores respectives 
du Tessin et du Valais; 261 autres se trouvent au Valais et manquent au 
Tessin, contre 239 espèces dûment constatées au Tessin et non indiquées 
au Valais : le déficit de la flore tessinoise ne serait que de 22 unités, 
nombre qui, eu égard à l’élat encore imparfait de la connaissance du 
territoire tessinois, doit être considéré comme provisoire. En revanche, 
il faut ajouter que la flore tessinoise contient 14 des 29 espèces citées par 
Christ comme endémismes de la région insubrienne, alors que le Valais 
n'en présente que 3, dont 2 en commun avec le Tessin (Campanula 
excisa et Carex microstyla); en outre, il convient de considérer le fait 
que la superficie du territoire tessinois n’est que de 2818 km’, alors que 
celle du Valais est de 5258 km’. 

Puis, réduisant cette comparaison à la partie spécialement alpine de ce 
canton, M. Chenevard établit un parallèle entre la flore du Haut-Valais 
(&edistrict du Catalogue Jaccard) et une bande de pays d’égale étendue prise 
dans les Alpes septentrionales du Tessin. La statistique des espèces 
signalées pour ces deux régions accuse 253 unités du Haut-Tessin non 
indiquées au Haut-Valais, tandis que ce dernier ne possède que 138 
espèces non indiquées au Haut-Tessin; cette différence de 115 unités en 
faveur du Tessin est d’autant moins absolue qu’à l’heure actuelle le dis- 
triet tessinois possède encore de notables parties de son territoire alpin 
inexplorées, alors que le Haut-Valais a été depuis longtemps parcouru 
par de sagaces floristes tels que Lagger, les Thomas, Muret, Favrat, 
Wolf, etc. — A noter encore que la comparaison des espèces strictement 


et. 


(323) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 441 


alpines des deux territoires accuse des maintenant 28 espèces du Haut- 
Tessin manquant au Haut-Valais contre 16 de ce dernier non signalées 
pour le Haut-Tessin. 

De la récapitulation des différentes listes de plantes établies par 
l’auteur pour les terriloires respectifs du Tessin et du Valais, il résulte 
que c’est prématurément que la flore du Tessin septentrional a été consi- 
dérée comme particulièrement pauvre; les auteurs modernes qui ont 
énoncé ce principe ont dû reproduire à tort l’opinion résultant de l’ex- 
ploration du seul massif du Gothard, effectivement assez pauvre; quant 
au massif de l’Adula, limitrophe avec les Grisons. le récent travail de 
M. Steiger, (analysé dans le compte rendu de la 297me séauce), ne con- 
firme pas ce jugement. tout au moins pour le revers septentrional du 
massif. Quant à l'hypothèse de Christ placant dans le val Antigorio une 
ligne de séparation entre la flore des Alpes occidentales et celle des Alpes 
orientales, M. Chenevard, tout en reconnaissant qu’une cinquantaine 
d'espèces des Alpes pennines manquent au Tessin, fait remarquer 
qu'elles ne s'arrêtent pas brusquement au seuil de la limite attribuée par 
M. Christ, mais que plusieurs ne se trouvent qu’au Grand-St-Bernard, 
d’autres ne dépassent pas le val d’Herens, 19 autres s'arrêtent au Mont- 
Rose (dont 10 ne se trouvent pas ailleurs en Valais), 11 ont leur terminus 
au Simplon et 10 seulement atteignent le Haut-Valais dans les vallées de 
Biun et d’Eginen: en compensation de ces 10 dernières espèces, le 
Tessin en possède un aussi grand nombre, également d’origine occiden- 
tale qui manquent au Valais. L'auteur estime que la prépondérance de 
l'élément occidental au Tessin est Lel que sur 300 espèces alpines de sa 
flore, 9 seulement viennent de l'Est ; ceci, indépendamment, des cinq 
ou six espèces simplement montagnardes du Tessin méridional. 

Le complément de cette assertion est offert par ce fait que sur les 


- 341 espèces alpines indiquées au Valais, 14 seulement ne dépassent pas 


la ligne de l’Antigorio tandis que tout le reste se retrouve soit aux 
Grisons, soit au Tyrol. Ceci permet à l’auteur de déclarer qu'il est bien 
difficile de délimiier le terriloire des deux flores : elles s’entremelent 
graduellement, et leur ligne médiane se trouverait au point où les espèces 
des deux provenances se rencontrent en nombre à peu près égal. En ce 
cas, celte limite doit être cherchée beaucoup plus à l'Est. 

Examinant ensuite l’idée émise par MM. Chodat et Pampanini d’une 
lacune Maggia-Reuss, il déduit des chiffres qui précédent que cette hypo- 
thèse ne peut plus se justifier maintenant qu’on est mieux renseigné sur 
les Alpes de la Maggia qui présentent une flore des plus intéressante 
ainsi que sur celle du Haut-Tessin qui a sur le Haut-Valais une avance 
considérable. Quant à celles de la Reuss, qui appartiennent à la chaîne 
septentrionale, c’est avec d’autres points de cette chaîne qu'il convient de 
la confronter et là encore une comparaison lui est favorable. Il constate, 
pour conclure, qu’au point de vue g&ohotanique le seul fait à relever con- 
cernant les Alpes du Tessin est que la chaîne qui relie le Mont-Rose 
avec les massifs de la Haute-Engadine présente une diminution dans le 
nombre des espèces végétales mais que c’est précisément dans sa partie 
lessinoise que celle diminution est le moins accentuée. 

Pour terminer, M. Chenevard relève le fait déjà signalé par Christ d’une 
grande quantité d'espèces montagnardes prospérant à de très basses alli- 
tudes. Tandis que les unes sont d’origine erralique récente et se main- 
tiennent dans leurs stations par de constants apports de graines, d’autres 


442 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2% SÉR.). 1907 (324) 


au contraire paraissent se présenter sous l’aspect de reliques glaciaires; 
ce phénomène n’est d’ailleurs pas spécial au Tessin : il a été signalé sur 
plusieurs points du versant méridional des Alpes, tout particulièrement 
dans le Karst d’Illyrie, où un grand nombre d'espèces alpines descendent 
jusqu’au niveau de la mer. — Un tableau comparatif des stations abyssales 
des flores respectives du Tessin et du Valais démontre surabondamment 
combien les espèces monlagnardes du Tessin prospèrent plus bas que 
celles du Valais. 


LES RAPHIDES CHEZ LES PLANTES. -— M. le D'. Maurice-A. Bou- 
bier expose un résumé complet des hypothèses suscitées par la fonction 
de celte forme très caractéristique de cristallisation de l’oxalate de chaux 
que de Candolle a nommée raphide dans son organographie végétale 
(vol. I : 126. 1827). — Après avoir conslal& que ces cristallisations en 
faisceaux se rencontrent toujours dans des cellules remplies de mucilage, 
notre collègue mentionne l'hypothèse de Sraur, attribuant aux raphides 
une action de défense pour beaucoup de plantes (cf. Stahl, Les plantes et 
les Escargots. 1888); cette idée fut acceptée par d’autres auteurs tels que 
Lewin (1900). Schneider (1901), Wiley (1903). Kearney (1903) et 
Haberlandt (1904). 

En 1899, Konı, (Untersuchungen über die Raphidenzelle, Bot. Centralbl. 
LXXIX : 273) faisait observer : 1° que les faisceaux de raphides sont 
situes dans un sac cyloplasmique; 2° que ce sac est généralement sus- 
pendu au centre de la cellule par des cordons de protoplasme dirigés 
selon l’axe des raphides; en outre, de très fins trabécules protoplas- 
miques le lient au protoplasma pariétal, el lorsque un plus grand nombre 
de faisceaux de raphides existent dans une cellule, ils sont tantôt 
suspendus isolément, tantôt plus ou moins réunis dans un même sac; 
3° que le noyau des cellules à raphides est en général pariélal; 4° que 
chaque aiguille cristalline est isolée dans une gaine de cytoplasme qui. 
dans les jeunes cellules, se comporte vis-à-vis des réactifs comme le reste 
du cyloplasme; 5° que la vacuole des cellules à raphides est toujours 
remplie d'un mucilage traversé par de fins trabécules protoplasmiques ; 
el 6° que le cytoplasme revêtant la paroi de la cellule et celui qui entoure 
les faisceaux de raphides présentent à leur surface en contact avec la 
vacuole une structure réticulée : les mailles de ces deux réseaux sont de 
place en place réunies par des trabécules protoplasmiques. 

Avec BuscaGLiont, CaNESrRELLI admet (1905) que l’oxalate de chaux 
provient du mucilage qui remplit les cellules raphidiophores : « Les 
mucilages végétaux dit Buscaglioni. consistent en acide peclique com- 
biné à la chaux sous forme de pectate de chaux. L’acide oxalique, très 
répandu dans les plantes, peut très bien s’unir à la chaux des pectates 
pour former au sein des mucilages de l’oxalate de chaux ». 

Quant & la fonction des raphides, les experiences de Stahl ont conduit 
cet auteur à diviser les mollusques observés en omnivores (adaptés à une 
alimentation animale) el en spécialistes (se nourrissant de champi- 
gnons); les plantes, d’autre part, présenteraient deux systèmes de pro- 
tection : l’un chimique. l’autre mécanique. Au premier appartiennent le 
tauin, l'acide oxalique, les essences diverses, les substances amères et les 
substances grasses. Au second se rattachent les systèmes pileux, la calci- 
ficalion des parois cellulaires. la silicification, les mucilages, les cristaux 
d'acide oxalique. L’acide oxalique combiné à la chaux abonde chez plu- 


(325) G. BEAUVERD, SOUIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 443 


sieurs espèces des genres Rumex, Oxalis, Begonia, qui, mélangées au 
fourrage, sont nocives pour les bestiaux. Dans Cicer arictinum, la sécré- 
tion, par des poils foliaires spéciaux, d’un mélange d’acide oxalique, 
acétique et malique, protège la plante contre les limaces; mais en débar- 
rassant par lavage ces feuilles de leurs poils secréteurs, les limaces s’en 
nourrissent volontiers. Il en serait de même pour l’Arum maculatum et 
le Narcissus poëticus, sauf pour les fleurs de ce dernier, qui sont dépour- 
vues de raphides. Toutefois les oiseaux et les ruminants mangent les 
parties végétales à raphides. 

Sur l'attitude toxicologique des raphides, Lewin constate : 1° que 
l’homme mange des plantes non vénéneuses dans le pur sens toxicolo- 
gique el portant des raphides (asperges, ananas) ; 2 qu'il mange des 
plantes vénéneuses à raphides après un traitement opportun qui ne 
change pas ostensiblement les raphides ( Amorphophallus campanulatus, 
divers Arum) ; et 3° les animaux eux-mêmes mangent des plantes à ra- 
phides. Si donc il existe des différences entre les raphides des plantes 
comestibles et ceux des plantes vénéneuses, cette différence devrait être 
attribuée à un degré plus ou moins fort de dureté des faisceaux : l’aclion 
des raphides serait donc mécanique. 

En 1901, Scunkiver objecte à Lewin que pour exercer une action 
mécanique, les raphides devraient être localisés dans la partie périphéri- 
que des tissus, ce qui n’est pas toujours le cas ; constatant, en outre, que 
ces cristaux ne pourraient éloigner que les petits animaux, à l’exelusion 
des animaux supérieurs, cel auteur renonce à l’idée d’une action prolec- 
trice chimico-mécanique des cristaux d’oxalate de chaux, qui offriraient 
plutôl un office de soutien, de consolidation mécanique. — Wirey admet 
aussi l’action mécanique des raphides, et CaNEsrREeLLt, tout en leur attri- 
buant une fonction défensive, est d’avis que leur importance est subor- 
donnée à la présence de substances propres à donner du dégoût ou un 
dommage quelconque à des animaux déterminés, ceux que la plante 
aurait le plus à redouter. 

Pour conclure, M. Boubier constate, d’après tout ce qui a été proposé 
ou expérimenté sur ce sujet, que c’est à tort que l’on attribue une fina- 
lité à la présence des raphides chez les végétaux : l’action de protection 
aussi bien que celle de consolidation mécanique peuvent vraisemblable- 
ment exister en plusieurs cas, mais elles ne sont pas nécessairement liées 
a la raison d’être des raphides dans certaines cellules végétales ; l’on ne 
saurait Soutenir, par exemple, que si le latex des Lactaria tue l’escargot 
par contact, c’est à celte seule fin qu'il faut attribuer l'existence de tel suc 
chez quelques espèces de champignons. 

A la suite de cette intéressante communication, différents membres de- 
mandent quelques explications de détails sur quelques points du sujet 
traité. — M. le prof. Lendner a constaté chez l’Arum maculatum une 
inflorescence attaquée par les limaces, bien que les raphides existent 
aussi bien dans les fleurs que dans les feuilles de ces Aroïdées. M. Beau- 
verd a observé que différentes espèces de Narcissus cultivées en même 
temps que des jacinthes et autres monocotylées étaient complètement 
indemnes de pucerons, alors que ces derniers infestaient les feuilles de 
Tulipa et de Crocus voisins. Enfin, M. le D” Viret attire l’altention sur la 
nécessité d'examiner les régions de dissémination des cristaux d’oxalate 
de chaux : ces derniers, abondants par exemple autour des bourgeons sur 
un Thunbergia, pourraient aussi être envisagés comme un simple produit 
d'expulsion. 


ee a a TRES 
+ ORNE ST EE 
Ex: N ce‘ 


MV 


kh4 BULLETIN DE L'HEBBIER BOISSIER (Ze sén.). 1907 (326) 


SUR LE RHIZOME DU PALIAVANA PRASINATA Benth. — M. Gus- 
tave Beauverd présente de beaux échantillons d’herbier de cette Gesné- 
racée, dont les organes souterrains font généralement défaut dans les 
collections botaniques. Comme ces organes présentent une certaine impor- 
tance au point de vue de la place du genre dans le système, le secrétaire 
s’est adressé au botaniste de mérite qu'est M. le prof. Damazio, au Minas 
Geraës (Brésil), qui a eu l’obligeance de faire parvenir trois échantillons de 
rhizomes lesquels sont présentés à l’assemblée avec les lignes suivantes 
du collecteur : « ... Celle espèce possède un rhizome tubéreux, plus ou 
« moins fort chez les individus développés, comme vous pouvez le voir. 
« Deux des fragments envoyés montrent un gros rhizome d'ou sortaient 
« différentes tiges. — Baillon, dans la description du genre (Hist. des PI. 
«X, fig. 80-81) indique ce caractère, ainsi que Bentham et Hooker sur 
« l'affirmation de Decaisne ». — M. Beauverd fait remarquer que dans les 
Pflanzenfamilien, le Dr Fritsch, monographe des Gesnéracées, place celte 
espèce dans la tribu des Gesneroideæ-Kæhlerieæ sur l’attestation de Han- 
stein, tout en faisant remarquer que si la plante possède le rhizome tu- 
béreux que lui attribue Decaisne, sa place doit être transférée dans la tribu 
des Gesneroideæ-Sinningieæ. C’est donc à cette dernière subdvision que 
doit être rattaché le Paliavana prasinata, bien que les jeunes rhizomes, 
cependant, présentent une structure plutôt ligneuse que tubéreuse. 


LE LYCOPODIUM CLAVATUM A LA MONTAGNE DE VEYRIER 
(LAC D’ANNECY). — M. Auguste Guinet a récolté cette cosmopolite 
lycopodiacée au col des Contrebandiers, vers 1000 m. d'altitude environ ; 
outre l'intérêt qu’elle présente par sa basse altitude, cette station est en- 
core remarquable par le fait qu’elle ajoute une unité nouvelle à la florule 
du massif de la Tournette. 


ALYSSUM MONTANUM NOUVEAU POUR LE JURA SAVOISIEN. — 
Au nom de M. l'abbé Gave, le secrétaire présente un échantillon d’Alys- 
sum monlanum récolté au Mont-Clergeon (Jura savoisien) par feu l’abbé 
Mermoud ; cette espèce méridionale enrichit d’une bonne unité nouvelle 
la flore du Jura savoisien. 


CONTRE LA DESTRUCTION DE LA FLORE LOCALE. — Après avoir 
depuis longtemps constaté combien l’industrie des plantes sauvages, par 
l’apport considérable de matériaux arrachés qu’elle introduit sur notre 
marché des fleurs, tend à priver notre flore locale de ses éléments les 
plus intéressants, M. Hauri donne quelques détails sur la rapacilé des 
représentants de cette déplorable industrie et demande en quelle mesure 
la Société botanique pourrait intervenir à son tour pour mettre un frein 
à l'œuvre de dévastation qui menace sérieusement l'avenir de notre flore. 
Après un échange de points de vue auquel participent MM. Romieux, 
Chenevard, Schmidely, Lendner, Viret et Beauverd, il est décidé que le 
Comité étudiera la question. 


Après avoir recommandé l’excursion organisée par l’Académie de géo- 
graphie botanique dans les Alpes de Pralognan en août prochain, le pré- 
sident déclare la séance levée à 10 1/2 h. — Onze assistants : MM. Ro- 
mieux, Viret, Hausser, Beauverd, Boubier, Chenevard, Guinet, Hauri, 
Lendner, Martin et Schmidely. 

Le Secrétaire : G. BrAUVER». 


Repertorium novarum specierum regni vegetabilis. 


Gentralblatt für Sammlung und Veröffentlichung 
von Einzeldiagnosen neuer Pflanzen. 


Organe central pour la publication exclusive des diagnoses (originales 
ou nouvelles et dispersées) du monde entier. 
Abonnements : ALLEMAGNE... Mark. 10.— par an 

| ETRANGER... :. = Mol, > 


S'adresser à lauteur: 


M. Frédérie FEDDE, Weimarschestr. 52 Berlin-Wilmersdorf, 


SPECIES HEPATICARUM 


Franz STEPHANI 


Pour répondre aux demandes de plusieurs correspondants. nous por- 
{ons à la connaissance des lecteurs du Bulletin de lHerbier Boissier que 
nous sommes disposés à leur servir en tirés à part des abonnements 
Spéciaux au SPECIES HEPATICARUM de noire collabo- 
raleur M. Franz Stephani. 

Ces abonnements seront livrés au prix de I fr. 25 la feuille (16 pages) 
et expédiés franco au fur el à mesure de là publication de l’ou- 
vrage. — Le le volume (400 pages in-8°) est en vente au prix de 50 fr.; 
le vol. 2 (615 pages) au prix de 40 fr.; les 160 pages parues du vol. 3 
seronl immédiatement envoyées aux abonnés par l’Herbier boissier. 


ANNALES MYCOLOGICI 


EDIT1 IN NOTITIAM 


SGIENTI®2 MY COLOGICGÆ. UNIVERSALIS 


Organ für die Gesammlinleressen der Mvycologie, enthallend Original-Abhand- 
lungen, Beferale und kritische Besprechungen wichliger mycologischer Publi- 
cationen, sowie eine Uebersichl über die neu erschienene Lilleratur. 

Jährlich gelangen 6 Hefte zur Ausgabe. Preis des Jahryangs 25 Mark. 
Abonnements nimmi entgegen die Buchhandlung R. FRIEDLENDER & SOHN 
in Berlin N. W., Karlstrasse 11. 


AVIS IMPORTANTS 


relatifs à la publication dans Je Bulletin de l'Herbier Boissier 


Les frais considérables que nous occasionnent les rema- 
niements ou trop nombreuses corrections faites sur les 
épreuves en dehors du texte manuscrit, nous font un devoir 
de prier nos honorés collaborateurs de bien vouloir se 
conformer aux recommandations suivantes relatives à la 
publication dans le Bulletin : 


I. — Les manuscrits doivent être rédigés d'une manière 
définitive, lisiblement, et d’un seul côté de la page; les 
remaniements, adjonctions et toutes corrections autres que 
celles d'ordre typographique restent à la charge de l’auteur. 


_ Il. — Les épreuves à corriger sont envoyées aux auteurs 

en doubles exemplaires, accompagnées du texte manuscrit ; 
sauf avis contraire, les corrections doivent être retournées 
à l’Herbier dans un délai maximum de trois jours après 
leur réception. — Le bon à tirer doit être entre les 
mains de la Rédaction (à Chambésy) le 25 du mois 
au plus tard; passé ce délai, la publication de l’article 
sera renvoyée à un numéro ultérieur. 


III. — Soucieuse d'assurer lunité typographique du 
Bulletin, les mesures nécessaires ont été prises dans ce but 
et, exception faile de cerlains travaux spéciaux ou de ceux 
actuellement en cours de publication, la Rédaction n’ad- 
mettra dorénavant aucune dérogation à ce principe. 


IV. — Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de 
l'Herbier Boissier ont droit gratuitement à 30 exemplaires 
en tirage à part: au delà de ce nombre, la Direction se 
réserve le droit d'autoriser un plus fort tirage aux frais de 
l'auteur. 

Tous les changements demandés pour des tirages à part 
sont à la charge des auteurs. 


Chambésy, 7 décembre 1909. 


Gusrave BEAUVERD, rédacteur. 


Genève, — Imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26. 


OÖ BUÜBEETEN 


DE 


—_ EHERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 
CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Chaque Gollaboralenr est responsable de ses travaux. 


SECONDE SÉRIE 
Tome VII 1907. 
N° 6. 


Bon à tirer donné le 30 mai 1907. 


Prix de lAbonnement 


MU) ERANGS PAR AN POUR LA SUISSE. — 25 FRANES PAR AN POUR L'ÉTRANGER: 


= ee 


Les abonnements sont reçus 
A L'HERBIER BOISSIER 
CHAMBEZY (Suisse). 


BERLIN 
BR. PRIEDEAENDER & SOHN 


a PARIS | 
PAUL KLINCKSIECK | 
3, vue Corneille, | 44, Carlstrasse. 
LONDRES 
WILLIAM \WESLEY & SON 


28, Rssex Street. 


1907 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 
y compris la Hollande, la Suede et la Norvege. 


L’expedition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée, l'administration du Bulletin décline toute responsabilité pour numéros égarés. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


LES SECONDE SÉRIE ER 


SOMMAIRE DU N° 6. — JUIN 1907. 


Pages 
l. — KE. Hassler. — PLANTE PARAGUARIENSES NOVE 
VEL MINUS GOGNITÆ que gravure dans le sea 

£ ; (Suite)... ... en re 445 
II. — P. Chenevard. — CONTRIBUTIONS A LA FLORE 

DU TESSIN (IN) SF are se Nr RS _ AG 


I. — Franz Stephani. — SPECIES HEPATICARUM (site). 477 
IV. — Hans Schinz und A. Thellung. — BEITREGE 


ZUR KENNTNIS DER SCHWEIZERFLORA (Suite)... 493 

Y \.  M. Petitmengin. — CONTRIBUTIONS A L'ÉTUDE 14 
DES PRIMULACÉES SINO-JAPONAISES (Avec gravures : 

dans leitete a Re er PR ES ES 521 = 

VI. — Gustave Beauverd. — SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE 1 


GENEVE. Compte rendu de la séance du 13 mai 1907: 
Prof. Marrın, Champignons récoltés en 1906 ; Quelques erreurs 
de délerminations mycologiques: GAvE et BEauvern, Plantes 4 

; nouvelles pour le Massif de la Filière; Brauvern. Un Pinus 

714 sylvestris anormal: Dr Lacérr, Races de Sempervivum en 

sr Suisse; Brauveen, Pinus Canariensis sous le climat de Genève. 939 


a 
F OBSERVATIONS 
‘0e Les auleurs des travaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 
ont droit gratuitement à trente exemplaires en lirage à part. de 
Aucune livraison n’est vendue séparément. Re 


Les abonnés sontinvités à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 
qui suivent la publication de chaque numéro. 


POELE PIN DE EIIEHBIENR BOISSIER 
2me SERIE. — TOME VII. — 1907. 
N° 6. 


= 
PLANTE PARAGUARIENSES 


NOVÆ VEL MINUS COGNITÆ 


AUCTORE 
E. HASSLER. : IR ART 
NEW YORK 
BOTANICAL 
GARDEN. 
IV 


Lobelia Hassleri A. Zahlbr. spec. nov. — Lobelia prostrata A. Zahlbr. spec. 
nov. — Paspalum planum Hack. spec. nov. — Panicum pilcomayense Hack. 
spec. nov. — Sida Rojasii Hassler spec. nov. — Bastardia Kth. Eubastardia 


Hassler subgen. nov. Bastardiopsis (K. Sch.) Hassler subgen. nov. — Bas- 
tardıa densiflora (Hoock. et Arn.) Hassler; var. paraguariensis Hassler var. 
nov. — Wissadula callimorpha (Hochreut.) Hassler nom. nov. — Wissa- 


dula Balanse Edm. G. Bak. emend. Hassler. — Pavonia Hassleriana Chod. 
emend. Hassler. 


Deux Lobelia nouveaux. 


/ Lobelia Hassleri A. Zahlbr. nov. spec. 

Suffrutex elatus, 2-4 m. altus, caule stricto, simplici vel rarius latera- 
liter simpliciterque ramoso in parte superiore foliolato; foliis alternan- 
tibus. semiamplexicaulibus, alte decurrentibus, ovato-lanceolatis, apicem 
versus sensim aculatis, utrinque pubescentibus, in margine minute et 

+ crebre calloso-denticulatis; racemo terminali, simplici, elongato, stricto, 
densifloro, cylindrico; bracleis basi paulum decurrentibus, subulalis, plus 
+ minus falcatis, integris, pubescentibus, floribus paulum longioribus; pedi- 
 cellis brevibus, teretibus, pubescentibus, in parte superiore bracteolis 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 6, 31 mai 1907. 29 


446 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (48) 


binis minutis subulatisque obsitis; receptaculo calycis obconico, pubes- 
cente, 10 nervo; lobis calycinis subulatis, integris, æqualibus leviter 
falcatis, longitudinem receptaculi plus qua duplo superantibus, corollæ 
tamen paulum brevioribus; corolla lateraliter usque ad basin fissa, 
incurva, tubo subeylindrico, lobis calycis parum breviore, lobis 2 superio- 
ribus circa usque ad medium longitudinis corollæ fissis subulatis incum- 
bentibus, lobis 3 minoribus permanenter connatis; staminum tubo sub- 
recto, cylindrico, basi conico-incrassato et ibidem fisso, corollæ exserto; 
tubo antherarum incurvo, pilosiusculo, antherarum 3 majoribus vertice 
nudis, 2 minoribus vertice penicillatis; stigmate bilobo, lobis demum 
recurvis, ovalibus; capsula ellipsoideo-obconica, 10 nerva, lobis calycinis 
permanenlibus coronata, valvis late conicis, demum recurvis; seminibus 
minutis, ovalibus, subcompressis, exalatis. 

Caulis leres, crassus, usque ad ‘2 vel ‘/4 altitudinis nudus vel foliis 
emortuis obsilus, sulcato-striatus, pilis brevibus, albidis, mollibus paten- 
tibusque vestilus, pallido-lutescens, fistulosus, medulla angusta alba, foliis 
basalibus nullis; folia caulina internodiis longiora, suberecta, membra- 
nacea, Supra viridia, opaca, subtus paulum pallidiora. utrinque, subtus 
tamen paulum densius pubescentia, pilis brevibus, albis, mollibus, simpli- 
cibus vestita, 3-18 cm. longa et 1,5-3 cm. lata, versus apicem caulis sensim 
minora ; racemus rectus, 0,5-1,2m.longus, rachide longitudinaliter costato- 
striato, dense pubescente, pilis palentibus; bracteæ apice subfiliformes 
el hamatæ, nsque 3 cm. longæ et ad basin usque 3 mm. latæ, uninervæ; 
pedicellus teres, usque 5 mm. longus et ad 1,5 mm. crassus, pilis brevi- 
bus, patentibus, mollibus dense obsitus; receptaculum calycis 5-7 mm. 
longum et ad faucem fere totidem latum; lobi calycis 12-14 mm. longi et 
ad basin 1,5 mm. lati, ex sinubus primum subacutis, demum rotundatis 
assurgenles, 5 nervi, nervis (excepto medio) parum conspicuis, longitudi- 
nalibus; corolla lilacina, usque 16 mm. longa, basi parum laliore 3 mm. 
lala, extus pubescens, intus glabra; tubus staminum glaber, striatulus, 
corollæ brevior; tubus antherarum 6 mm. longus et 2-2,5 mm. latus; cap- 
sula 10-12 mm. longa et ad 6 mm. lata, recta vel subrecta, pubescens; 
semina lutescentia, nitida, levia, 0,6-0,75 mm. longa. 

In campis paludosis propre Caaguazu flor. et fruct. mens: Febr. 
Hassler No 8970. | 

Lobelia Hassleri erinnert habituell auffallend an die Arten der auf 
Brasilien beschränkten Sektion Euhaynaldia (Borb.). A. Zahlb.* (= Hay- 


! In Vidensk. Medd. natur. for. Kjöbenhavn, 1895, p. 69. 


(49) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES, 447 


naldia Kan.), unterscheidet sich von diesen jedoch durch die ungeflügelten 
Samen und dadurch, dass die drei äusseren Kronenzipfel dauernd ver- 
wachsen bleiben, während die beiden inneren wohl getrennt sind, 
jedoch nicht abstehen, sondern den äusseren aufliegen. Es gehört dem- 
nach die neue Art in die enger gefasste Sektion Rhynchopetalum (Fres). 
Sie erinnert in ihrem Habitus am meisten an die ostindische Lobelia 
excelsa Lesch., nur ist diese stets unverzweigt, während jene mitunter 
in den Achseln der oberen Blätter kurze und unverzweigte, zumeist in 
einer Traube abgeschlossene Seitenäste treibt. Auffallend sind die sten- 
gelumfassenden und herablaufenden Blätter ; durch dieses Merkmal 
weicht Lobelia Hassleri von allen südamerikanischen hohen Lobelien ab. 
A. ZAHLBRUCKNER IV. 1907. 


Lobelia prostrata A. Zahlbr. nov. spec. 

Herba flaccida, prostrata, caule simplici vel parce ramoso, glaberrimo, 
ancipite, elongato, internodiis elongalis; folia alternantia, internodiis circa 
3 plo brevicria,, petiolata (petiolo brevi, canaliculato, glaberrimo), e basi 
leviter cordata subtriangulari-ovato vel ovata, plana, tenuissima, glaber- 
rima, superne viridia, subopaca, subtus glaucescentia, apicem versus 
angustata, in ipso apice rotundata, in margine undulata vel subcrenato- 
undulata, palminervia, nervis tenuibus, subtus parum prominulis, 5-7. : 
Flores parvi, in axillis foliorum superiorum solitares; pedunculo assur- 
gente, foliis multum longiore, filiformi-ancipite, glaberrimo, basi brac- 
teolis 2 minutis, subulatis, falcatis vel recurvis munito, cæterum nudo; 
receptaculo calycis obconico, glaberrimo, 5 nervo, cæœruleo-suffuso; lobis 
ealycinis parum inæqualibus, subulatis, integris, acutis, ereclis, glaberrimis, 
uninervis, receplaculo calycis subæquilongis, e sinubus acutato-rotundatis 
assurgentibus; corolla unicolore, pallide coerulea, intus et extus glabra; 
tubo corollæ recto, cylindrico, uno latere usque ad basin fisso; lobis 
corollæ divergentibus, 2 minoribus falcatis, 3 majoribus spatulatis; 
filamentorum tubo alte soluto, 5 fido, corollæ tubo subæquilongo, glaber- 
rimo; antherarum tubo brevi, ovali, dorso puberulo, obscure coeruleo, 
antheris omnibus vertice breviter setulosis; stigmate demum parvum 
exserlo, bilobo, lobis angustis, recurvis. Capsula membranacea, glaberrima, 
erecia, cærulescenti-cæsia, lobis calycis permanentibus coronata, vertice 
bivalvate, valvis acutis; seminibus minutis, lutescentibus, ovatis, com- 
pressis et excavalis. 

Caules 50-60 cm. longi; petiolus 3-4,2 mm. longus, lamina foliorum 
16-20 mm. longa et 10-19 mm. lala; bracteolæ pedunculi ad 1 mm. long&; 


448 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2we séR.), 1907 (50) 


pedunculi floriferi ad 4 cm., fructiferi 4,5-5 cm. longi; lobi calycis 3-4 mm. 
alti et ad basin 1 mm. lati; corollæ tubus ad 5 mm. longus, lobi minores 
corollæ usque ad 3 mm., majores usque ad 5 mm. longi. Capsula 6-7 mm. 
longa et 4-5 mm. lata; semina 0,5-0,7 mm. longa. 

In paludosis umbrosis pr. Villa Rica, flor. et fruct. mens : Jan. Hassler 
n. 8606. 

Von der zunächst stehenden Lobelia nummularoides Cham. unterscheidet 
sich die neue Art durch ihre langgestreckten, spärlich und kurz ver- 
zweigten Stengel, durch die langen Internodien. durch einen anderen 
Zuschnitt der Blattlamina, durch längere und zarte Blütenstiele und 
endlich durch die am Rücken kurzflaumige Antherenröhre. 

A. ZAHLBRUCKNER. IV, 1907. 


Graminées nouvelles du Chaco et du Nord-Est. 


Paspalum (Eupaspalum) planum Hack. nov. spec. 

Perenne. Culmi erecti, graciles, 0,8- (ex collectore) 1,5 m. alli, teretes 
glaberrimi, trinodes, superne longo tractu nudi, simplices. Vaginæ 
teretes, laxiusculæ, internodiis breviores; infimæ culmi basi dilatatæ 
ibique appresse sericeo-pubescentes, ceterum glaberrimæ vel prope col- 
lum parce pilosæ. Ligula oblonga, acutiuscula, 2-3 mm. longa. Laminæ 
(speciminis incompleti) anguste lineares, plerumque complicatæ superiores 
culmi valde abbreviatæ 1-1,5 mm. latæ, acutæ, rigidæ, erectæ, glaberrimæ 
vel basi pilosulæ, crassinerves. Spicæ 4-5, in rhachi communi filiformi 
glaberrima 1-2 cm. a se distantes, late lineares, sursum decrescenles, 
2-3 cm. lg. 0,7-0,8 cm. late, patentes, rhachi propria spiculis duplo angus- 
tiore subundulata præter axillam barbatam glaberrima, pedicellis spicu- 
larum binis glabris scaberulis, altero 1- altero 2 mm. longo. Spiculæ qua- 
drifariæ dense imbricatæ ellipticæ apiculatæ, plano-compressæ, latere 
anlico prorsus plano, postice planiusculæ (levissime convexæ), 4-5 mm, 
lg., 2-2,5 mm. late, sordide purpureæ apice viridulo-v. fulvo-maculatæ, 
glaberrimæ. Gluma I postica, spiculæ magnitudine ac forma, prominentis- 
sime 3-nervis, secus nervos laterales margini propinquos anguste acule- 
que implicata; II. 18€ simillima sed sine plicas marginales, manifestius 
apiculata; Ill. steriles subæquans, ovalis, obtusa, vix convexula, coriacea, 


{51) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 449 


flavo-viridula, 3-nervis, scabro-punctata. Palea ei similis, 2-nervis. 
Antheræ 2,5 mm. Ig., atroviolaceæ, 

In campis in regione fluminis Ihu flor. mens : Nov. Hassler 
n. 9647. 

Affine P. flaccido Nees (eliam in Paraguay a cl. Balansa sub nro. 8% 
leclo), quod differt a nostro spica terminali quam laterales longiore, spi- 
culis brevissime pedicellatis obovato-suborbiculatis 2,5 mm. longis plano- 
convexis, gluma I. quam Ill. conspicue breviore. 

E. Hacker IV, 1907. 


Panicum (Eupanicum) pilcomayense Hack. nov. spec. 

Perenne. Culmi erecli, vix ultra 20 cm. alti sed robusti, teretes, glaber- 
runi, simplices, 3-nodes, foliis omnino obvoluti. Vaginæ teretes, glaber- 
rimæ, internodiis longiores; ligula series ciliorum satis longorum. Lami- 
næ e basi subrotunda late lineares. acutæ, usque ad 36 cm. 1g, 1,5 cm. 
lat, rigidulæ, summa paniculam superans, præter margines scaberulos 
glaberrim&, virides, nervis crebris crassiusculis subcontiguis percursæ, 
Panicula 30 cm. v. plus longa, obovata, fere fastigiata, laxa, expansa. 
ramis inferioribus 3nis quaternis, superioribus binis v. solitariis, infimis 
®/4-°/s longitudinis paniculæ æquantibus, omnibus basi breviter nudis, 
dein ramulos secundarios tertianosque crebros gignentibus, tenui-filifor- 
mibus v. capillaribus, angulatis, scabris, patentissimis, unispiculatis 
spieulis sexies v. pluries longioribus. Spiculæ longissime pedicellatæ 
ovato-lanceolale vel elliptico-lanceolatæ acuminatæ, 2,5 mm. longæ, e 
viridi et violaceo variegalæ, glaberrimæ. Gluma Il quam dimidia spicula 
paullo brevior, late ovata, oblusiuscula, 5-nervis; II. spiculam æquans, late 
ovata, apiculata, 7-nervis, valde convexa; III. spiculam æquans, IE simil- 
lima nisi minus convexa, 9-nervis, paleam ea breviorem fovens; IV. spi- 
cula ?/ı-'/s brevior, lanceolato-elliptica minute apiculata, flavo-viridula, 
dein brunnescens, lævis, nitens. Palea glumæ similis. Antheræ 0,8 mm. 
longæ. 

Ad margines silvarum in regione cursus inferioris fluminis Pilcomayo, 
flor. mens : Maj. 1906. Rojas n. 105. 

Quoad inflorescentiam et spiculas valde affine P. capillari L., quod vero 
radice annua, foliis hirsulis, ligula membranacea elc. a nostro omnino 
diversum est. 

E. Hacker IV, 1907. 


450 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (52) 


Un Sida nouveau du Chaco septentrional. 


Sida Rojasii Hassler spec. nov. 

Suffrutex 0,6-0,8 m.; radix crassa lignosa; caules plures, erecti 
flexuosi, pauci-ramosi, basi lignescentes, teretes 3-4 mm. crassi, pilis 
stellatis flavescentibus, densis, scabridis tomentosi; ramuli pauci breves, 
ex axillis foliorum inferiorum, ut caules dense scabrido-tomentosuli; 
inlernodia 3-7 cm.; stipulæ lineari-subulatæ, persistentes, stellato pilosæ, 
cum indumento vix 0,5 mm. latæ, 8-10 mm. longæ; folia spiraliter dispo- 
sita, manifeste peliolata; petiolus 10-30 mm. longus, basin versus superne 
leviter canaliculatus, ut caules scabrido-tomentosus; lamina tenuissime 
papyracea, forma sat variabili, in foliis caulinis medianis et inferio- 
ribus ovali-lanceolata, ovali-elliptica, vel late-elliptica, 115/40 120/55 
140/65 mm., in foliis apicalibus et ramulorum oblonga, oblongo-lanceo- 
lata, lanceolata vel elliptica 60/25 80/30 60/24 60/30 mm. apice acula, 
basi rotundata vel rarius subcuneata, margine grosse et irregulariter cre- 
nalo-serrata vel crenata, supra viridis pilis stellatis sparsis scabriuscula, 
subtus cano-viridescens, indumento stellato densiore scabrido-tomentosula, 
nervi basales 5-7,supra conspicui, paulo prominentes, subtus valde exsculpti. 

Inflorescentia stricte axillaris, e fasciculos vel umbellulas subsessiles 
3-7 floras composita; pedicelli 5-7 mm. longi, tereies, dense stellato- 
pubescentes; calyx campanulato-subturbinatus 6 mm. altus in lobos 
5 ovali-aculos usque ad ‘2 divisus, intus pilis stellatis appresis puberulus, 
extus, pilis stellatis patentibus, flavescentibus, pilosus; petala 5 obovata 
leviter inæquilatera 7 mm. longa et 4-5 mm. lata, basin versus longe 
cuneato-angustata, tractu brevi (cc. 1 mm.) tubo stamineo adnata, glaber- 
rima, lutea basi purpurascentes; tubus stamineus glaber 3 mm. altus, 
ad apicem in filamenta multa cc. 1,5 mm, longa divisus; antheræ parvæ 
globoso-reniformes; ovarium depresso hemisphæricum 10-lobum, cc. 
2 mm. diametro, dense albido-stellato-tomentosum; styli 10 ad ?/s liberi 
5 mm. longi, stigmata capitellata. Calyx fructiger erecto-patens, lobis car- 
pidia non involventibus, carpidia 10 trigona, dorso rotundata, erostrata, 
reticulato-rugosa, dorso stellato pubescentia, cc. 2 mm. alta et lata, ochro- 
leuca ; semen trigono rotundatum cc. 1,5 mm. testa obscure purpurascente 
opaca, punctulata, pilis hyalinis crispulis sparse vestita. 

Species nova e sectione Malvinda K. Sch. Sida acuminata DC. et Sida 
purpurascente Salzm. imprimis affinis. 


(53) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. a1 


A Sida acuminata DC. differt : habitu subvirgato, stipulis duplo longio- 
ribus persistentibus, foliorum forma et magnitudo, petalis et lubo sta- 
mineo glabris, carpidiis erostratis. 

A Sida purpurascente Salzm. differt : calycis forma, petalis glaberrimis, 
tubo stamineo glabro, ovario 10 lobo, dense piloso, seminibus pilosulis. 

Suffrutex 0,6-0,8 m. petala lutea basi purpurea, ad margines silvarum 
pr. Loma Clavel (Chaco septentr.) flor. et cum fruct. mat. Nov. Hassler 
n. 2623 a leg. Rojas. 

Notre nouvelle espèce qui, quant aux organes végélatifs, se rapproche 
beaucoup du Sida purpurascens et quant aux organes floraux du Sida 
acuminata, se distingue cependant très nettement des deux par ses 
longues stipules, la glabriété des pétales et du tube staminal, les carpels 
trigones obtus à semence poilue. 

Une forme à indument plus dense, à feuilles plus petites. moins dis- 
colores, a été trouvée sur les mêmes lieux que nous dénommons : 

Forma microphylla nob. 

Differt habitu ramosiore; caulibus basin versus glabrescentibus, cortice 
badio leviter ruguloso obtectis; foliis firmioribus, indumento densiore 
vestilis, pagina superiore minus discolori, viridescenti, lamina minore, 
lanceolata, lanceolato-oblonga vel elliptico-oblonga 40/20 50/25 50/32 mm. 
floribus pro rata longius pedicellatis, cætera Lypi. 

Fruticulus 0,6-0,8 m. petala lutea basi atrosanguinea, ad margines sil- 
varum cum n. 2623 a pr. Loma Clavel, flor. et fruct. mens. Nov. Hassler 
n. 2623 leg. Rojas 


Deux Malvacées méconnues de la flore paraguayenne. 


D’abondants matériaux que nous avons à notre disposition, notamment 
des fruits murs, démontrent que la section Bastardiopsis, créée par 
K. Sch. dans le Flor. Bras. comme section du genre Sida, doit être 
transférée dans le genre Bastardia, les carpelles s’ouvrant par dehis- 
cence loculicide, chaque valve portant au milieu sa cloison correspon- 
dante. 

Par son port, l’inflorescence paniculée, par ses fruits avec leurs appen- 
dices ophiuroidiformes, l’unique espèce de cette section se distingue très 
nettement des autres espèces de Bastardia connues. Nous divisons donc 


452 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (54) 


le genre Bastardia en deux sous-genres : Eubastardia contenant les 
espèces attribuées jusqu’à aujourd'hui au genre Bastardia dans le sens 
Kunthien et Bastardiopsis sous-genre monotype. 


Bastardia Kth. 

Eubastardia Hassler. subgen. nov. 

Inflorescentia axillaris, valvulæ maturæ muticæ vel brevi aristatæ, 
indumentum viscoso-glandulosum, Spec. 4. 

Bastardia viscosa Kunth ; B. conferta Grke et K. Sch. ; B. elegans K. 
Sch. ; B. bivalvis K. Sch. 

Bastardiopsis (K. Sch.) Hassler. subgen. nov. 

Bastardiopsis K. Sch. sectio generis Sidæ L. K. Sch. in Flor. Bras. XII. 
3. p. 280. 

Inflorescentia paniculata, valvulæ longe caudato aristatæ, indumentum 
tomentellum Spec. 1. 

Bastardia densiflora (H. et A.) Hassler. nom. nov. 

L’unique espèce de cette ci-devant section du genre Sida, le Sida 
densiflora Hook. et Arn. présentant quelques différences d’après la des- 
cription donnée par K. Sch. dans le Flora Brasiliensis nous avons cru 
utile de la décrire in extenso en la dénommant : 


Bastardia (Bastardiopsis) densiflora (Hook. et Arn.) Hassler. 

Sida densiflora Hook, et Arn. in Hook. Bot. Misc. II. 155 ; K. Sch. in 
Flor. Bras. XII. 3. p. 287. 

Var. paraguariensis Hassler var. nov. 

Arbor 4-8 m. alta ; trunci diametro 12-18 cm. ; ligno albo, molli, levi ; 
cortice cinereo-viridescente, leviter ruguloso, opaco ; rami sal crassi, 
elongati, comam effusam formantes. 

Ramuli flexuosi, subpentagoni, + sulcati cc. 5 mm. crassi, corlice 
lepidibus cinereo-virenlibus floccoso-leprosa, ad insertionem foliorum 
unilateraliter nodoso-incrassali ; internodia 1-2,5 cm. ; stipulæ deciduæ 
Hineari-oblongæ ad 8 mm. longæ et 1-15 mm. latæ, intus puberulæ, 
extus tomentosulæ ; folia alterna, spiraliter disposita, longe petiolata, 
manifeste discoloria ; petiolus gracilis, flexuosus, erecto-patens, 5-18 cm. 
longus, obtuse-quadrangularis, basin et apicem versus leviler incrassatus, 
supra ad basin breviter subcanaliculatus, tomento siellato appresso griseo 
viridescente, lepidibus majoribus obscurioribus intermixto, dense obtec- 
tus; lamina late cordata vel suborbiculari-cordata, leviter obliqua, 
90/80, 110/100, 130/130 mm. apice acuminata, margine obtuse crenala, 


Re. 
HET. 


453 


Bastardia densiflora Hassler var. paraguariensis Hassler. 


4 3,9 

a, Flos incompletus! . 1 
b2 Oyarum ar ee a 
euBilamenta ı. alla ae, 4 
3 


U Gapsulana ann ee — 


; 3 
e. Gapsula loculo uno dissecto — 


! Les matériaux récoltés contenaient une seule fleur complète qui a servi à 
l'analyse; le dessin montre donc cette fleur déjà en partie disséquée. 


454 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze sÉR.). 1907 (56) 


supra viridescens, lepidibus brevissimis appressis molliter vestita, subtus 
incano-glaucescens, lepidibus incanis densis appressis, majoribus fulves- 
centibus sparse intermixtis, leprosa. 

Inflorescentia axillaris, in axillis inferioribus e racemo solitario for- 
mata, in axillis superioribus et ad apicem ramulorum paniculala, rachi 
flexuoso ad insertionem florum unilateraliter noduloso, indumento leproso 
dense oblecto, bracteæ deciduæ, lineares, apice acutæ ad 4 mm. longæ et 
1 mm. latæ, intus puberulæ, extus fulvo-tomentosulæ, panicularum 
rhachi ad 10 cm. longo, ramis 1-4 cm. longis, racemorum inferiorum 
rhachi ad 5 cm. longo ; flores in nodos vulgo solitarii vel ad apices 
rhachis bini-terni, brevissime pedicellati, pedicello crassiusculo vix 
0,5 mm. longo ; calyx campanulatus, sub-5-angulalus, 6-7 mm. allus, 
5-lobus, lobis ovato-lanceolalis vix ad ‘/: liberis, obscure 3-5 nervis, intus 
puberulis, extus lepidibus flavicantibus tomenlosis ; petala 5 oblonga 
leviter obliqua, apice acuta, basi tubo stamineo ad '/« adnala, nervis 
5 subparallelis pereursa, pars libera in triente inferiore intus el extus, 
præcipue marginem versus pilis albis subdensis longiusculis vestlila, 
petalorum pars libera 5 mm. longa et 2 mm. latla, pars tubo adnala 
2,5 mm. longa ; {ubus stamineus glaber 8 mm. altus, basi dilatatus, apice 
in filamenta multa cc. 2 mm. longa divisus ; antheræ subgloboso-reni- 
formes 0,75/0,50 mm. ovarium 5 loculare, cc. 3 mm. altum, obconico- 
cylindricum, dense albido pilosum, loculis A-ovulatis, ovulis pendulis, 
angulo interno superiore affixis, siyli 5 ad t/? coaliti 10 mm. longi, in parte 
libera sensim crassiores, stigmata capitata terminalia. 

Capsula obtuse pentagono-obpyramidata, 4-5 mm. alta, chartacea, 
extus pilis stellatis albicantibus hirsutula, in valvas 5 loculicide a colu- 
mella centrali dehiscentes, divisa, valvæ medio septiferæ, intus glabræ 
rugulosæ, 4-5 mm. altæ, apice 2,5 mm. lalæ, dorso angulo superiore in 
appendices 2 tentaculiformes 12-15 mm. longæ, stellato-hirsutulæ pro- 
lungatæ ; semina evoluta vulgo 2-3 pro capsula, pendula 2,5 mm. longa 
et ad 2 mm. lata, subovali-compressa, testa atrosanguinea, punctulata 
lepidibus flavicantibus sparse conspersa. 

A descriptione a beat. Schumann de Sida densiflora data differt : 
Stipulis et bracteis linearibus, petiolis vulgo longioribus, tubo stamineo 
glabro, valvulis majoribus, aristis longioribus, seminibus parce pilosulis. 

Arbor 4-8 m. alla, petala ochroleuca, in silvis pr. Caaguazu, semi 
deflorata et cum fruct. matur. mens : Sept. Hassler n. 9438. 

Notre nouvelle espèce est un arbre, qui habite l’intérieur des grandes 
forêts, qui entourent Caaguazu; peu apparent par ses fleurs, il se détache 


(57) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 455 


néanmoins très distinclement par ses grandes feuilles, presque blanches 
sur la face inférieure, du vert foncé du sous-bois environnant. Son bois 
mou et léger est utilisé par les indiens dans la confection d’idoles sculptés. 


A l’occasion de procéder à une révision du matériel de Malvacées de 
notre herbier, un de nos Sida, le Sida callimorpha Hochreut. frappa 
notre attention par son port anormal pour ce genre, qui rappelle plutôt 
un des nombreux Wissadula de nos parages, une analyse des carpelles 
mûrs confirma aussitôt notre supposition. Il s'agissait effectivement d’un 
Wissadula typique, le carpelle contenait 3 semences superposées dont 
lPinférieure était séparée des supérieures par une cloison transversale en 
forme de languette partant du dos du carpelle. 

Cette intéressante espèce doit donc être transférée dans le genre Wis- 
sadula section Wissadulastrum de laquelle on ne connaissait jusqu’au- 
jourd’hui que deux représentants le Wissadula scabra Presl. du Mexique 
et le W. spicata (Cav.) K. Sch. du Brésil septentrional, Amérique centrale, 
Guyanes. 


Wissadula callimorpha (Hochreut.) Hassler. 

Sida callimorpha Hochreut. in Plant. Hassler. Il. p. 558. 

Suffrutex ramosus 0,8-1,2 m. altus ; caules lignescentes 3-4 mm. crassi, 
tereles, cortice longitudinaliter ruguloso, isabellino sparse stellato pube- 
rulo, obtecti ; ramuli subteretes, indumento cano-viridescente stellato 
tomentosulo, pilis patulis, hyalinis, longiusculis (ad 2 mm.) sparse inter- 
mixto ; internodia 1-3 cm.; stipulæ anguste lineares 3-5 mm. longæ, 
stellato-tomentellæ ; folia viridia, concolora ; petioli obtuse triangulares, 
supra leviter canaliculali, eodem indumento ut ramuli obtecti, 1-3 cm. 
longi ; Jamina ovata, late-ovata vel rarius subtriloba, apice acuta vel e 
basi lata subacuminata, basi cordata vel rarius subtruncata 30/25, 40/25, 
39/32 mm. margine crenata, supra et subtus pillis stellatis subappressis 
conspersa, nervis basalibus 5-7 supra vix, subtus manifeste prominen- 
tibus. 

Flores axillares, solitarii, longe pedunculali ; pedunculi graciles, 
flexuosi, 30-55 mm. longi, ut petioli indumento duplici vestiti, cc. 1 cm. 
sub flore manifeste articulati ; calyx e basi lata, truncala, campanulatus> 
7-8 mm. altus, in lobos 5 triangulari-ovalos acuminatos usque cc. ad 
medium divisus, lobis 4 mm. longis et basi 3 mm. latis, intus puberulus» 
extus incano-tomentellus ut rami pilis simplicibus longioribus præditus » 
petala 5 late triangulari-obovata, apice breviter sinuato-retusa, membra- 


Mei | à 
ne a ' 


456 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sé.) 1907 (58) 


nacea, 9-11 mm. longa et ad apicem 8-10 mm. lata, margine basali pilosa 
excepta, glabra, basi tubo stamineo brevi tractu (0,75-1 mm.) adnata ; 
tubus stamineus sparse pilosulus, decemstriatus, apice in filamenta multa 
divisus, filamentis adjunctis 4-5 mm. allus; antheræ subglobosæ 0,5 mm. 
longæ ; styli 7 usque ad medium connati, tubo stamineo vix 0,5 mm. 
longiores ; stigmata capilata ; ovarium 7 loculare cylindricum 2,5-3 mm. 
allum, loculi dissepimento spurio in loculamenta 2 superposita divisa, 
superiore biovulato, inferiore uniovulato, ovula pendula. 

Carpidia 7, pergamacea, oblongo-trigona, acute apiculata, apiculo 1 mm. 
longo incluso, 7-8 mm. longa et 3 mm. lata, extus dorso et apice stellato 
pubescentia, intus glabra, tertio inferiore dissepimento linguiforme e 
dorso oriundo, a valvis libero, in loculamenta bina superposita divisa ; 
semina pro carpidio vulgo 3, unum in loculamento inferiore, dua in locu- 
lamento superiore, obluse trigona cc. 3 mm. lala et alla, testa castanea, 
pilis stellatis crispulis hyalinis conspersa. 

Species nova e sectione Wissadulastrum K. Sch. valde peculiaris, inflo- 
rescentia axillari, ovario 7-mero ab omnibus speciebus hujus sectionis 
bene distincla. 

Suffrutex 0,8-1,2 m. pelala ochroleuca, ad margines silvarum pr. 
Concepcion, flor. et cum fruct. matur. mens : Oct. Hassler n. 7558. 

A genere Sida cui cel. Hochreutiner speciem nostram attribuit, abho- 
ret imprimis ovarii loculis 3-ovulatis, carpidiis dissepimento divisis, 
3 Seminatis. 

Avec la découverte de notre nouvelle espèce, la diagnose du genre 
Wissadula doit être modifiée ; déjà Schumann dans le Flora Brasiliensis 
a fait connaître une espèce à 3-4 carpelles seulement et avec notre 
Wissadula callimorpha le nombre de 5 carpelles, typique pour ce genre, 
est dépassé. 


NOTE : 


Pendant que notre manuscrit se trouvait à l'imprimerie nous avons eu 
occasion de voir un travail de M. R. E. Fries sur des Malvacées argentino- 
boliviennes : Zur Kenntniss der Phanerogamenflora der Grenzgebiete 


zwischen Bolivia und Argentinien. II. Malvales, dans lequel l’auteur 


décrit une nouvelle espèce de Wissadula, le W. pedunculata R. E. Fries, 
cette espèce d’après la description et la belle planche est sans doute une 
forme à feuilles plus grandes, plus courtement pédonculés et à fleurs 
légèrement plus petites de notre Wissadula callimorpha. Par la loi de 
priorité notre nouveau nom prévaloit et comme le nom de pedunculata 


(59) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 457 


qui reviendrait a la variété, serait un contre sens, vu que le type a des 
pédoneules florifères deux à trois fois plus longs, nous dénommons la 
nouveile variété : 


Wissadula callimorpha (Hochreut.) Hassler. 

Var. Friesii Hassler var. nov. 

— W. pedunculatu R. E. Fries in Arkiv för Botanik Bd. 6. n. 2. p. 12 
tab. II fig. 1-5. | 

A typo recedit : peliolis tertiam vel dimidiam partem laminæ tantum 
æquantibus; foliorum lamina duplo vel triplo majore ; pedunculis flori- 
feris duplo vel triplo brevioribus, 2-3 mm. tantum infra calycem articu- 
latis; petalis cc. ‘/a brevioribus; carpidiorum numero 6-10 in typo vulgo 7. 

Bolivia : Gran Chaco, Fortin Crevaux ad Rio Pilcomayo 16. IV. 1902. 
R. E. Fries n. 1572. e deser. et icon. 

M. Fries rattache sa plante à la section IV. Abutilastrum Edm. G. Bak. 
M. Baker a divisé en deux sections la section II Wissadulastrum K. Sch. 
Nous nous rangeons à la division adoptée par M. Schumann dans les 
Nachträge zu Engl. u. Prti. Nat. Pflzfam, p. 236 qui réunit en une seule 
section Wissadulastrum les deux espèces à cloison effective, parce que 
nous avous observé dans notre espèce des carpelles, dans lesquelles le 
compartiment supérieur ne contenait qu'une seule semence bien déve- 
-]oppe&e, ce qui indiquerait un passage d’une section à l’autre. 


Malvacées paraguayennes peu connues. 


Dans son » Synopsis of genera and species of Malveæ » Mr. E. G. Baker 
donne une courte diagnose d’une nouvelle espèce paraguayenne du genre 
Wissadula, le Wissadula Balansæ, seul représentant de la section 
Wissada Gris. au Paraguay. 

Avec le W. gymnanthemum K. Sch. et le W. callimorpha Hassler elle 
augmente à trois le nombre des espèces à feuilles dentelées de ces 
régions. Chacune de nos espèces à feuilles dentelées représente une 
section différente du genre Wissadula, qui parait avoir un de ses centres 
de développement dans la région du Chaco paraguayo-argentin et les 
régions adjacentes argentines et paraguayennes. 


458 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SER.). 1907 (60) 


Notre plante correspond à la diagnose donnée par M. Baker dans son 
Synopsis, nous croyons néanmoins qu’une description détaillée ne sera 
pas superflue pour faire mieux connaître cette espèce. 


Wissadula Balansæ Edm. G. Baker. 

In Journ. of Bot. vol. 31 (1893) p. 69 e descr. brev. 

Herba 0,4-0,8 m.; caulis vulgo virgatus vel pauci ramosus, strictus, 
apicem versus leviter flexuosus, teres, basi cc. 3 mm. crassus, lepidibus 
incanis pulverulento tomentosus, apicem versus et in ramulis pilis stel- 
latis flavicantibus pilis glanduliferis longioribus sparsis intermixtis, 
dense vestitus; internodia a basi ad apicem sensim decrescentia, inferiora 
6-7 cm. superiora 1-15 cm. tantum longa; stipule lineari-lanceolatæ 
4-6 mm. longæ et 1-1,25 mm. latæ, nervo mediano subtus paulo promi- 
nente percurs&, pilis stellatis hirsutulæ; folia superiora brevi vel brevis- 
sime, inferiora longe petiolata; petioli foliorum inferiorum 80-90 mm. 
longi a basi ad apicem gradatim decrescentes et in foliis summis vix 
3 mm. altingentes, patentes, teretes, in foliis inferioribus et medianis 
ad 1,5 mm. crassi, indumento pulverulento-tomentoso incano vesiili, 
apice leviter dilatati, basi tractu 3-5 mm. longo, abrupte longitudinaliter 
plicato contracti et vix ‘/2 diametrum partis superioris metientes, petioli 
foliorum superiorum basi haud contracti, eodem indumento ut caulis 
apex vesliti; Jamina cordato-ovata, late ovata vel superne ovato-lanceolata 
30/15, 60/40, 90/65 mm. basi cordata vel subcordata, apice acuta vel acu- 
minata, viridia, herbacea, vix discolor, pilis stellatis supra sparse, subtus 
paulo densius vestita, margine irregulariter crenata, crenis obtuse rotun- 
datis 3-5 mm. latis et 1-1,5 mm. allis, 7 nervia, nervis supra leviter, 
subtus manifeste prominentibus, pilis stellatis fulvescentibus dense 
obtectis. 

Flores in axillis inferioribus paniculam brevem, ad apicem caulis pani- 
culam ampliorem formantes ; pedunculi longitudine valde variabiles, nunc 
vix 5 mm. nunc 35-45 mm. attingentes, flexuosi, graciles, pilis stellatis 
fulvis, glanduliferis longioribus intermixtis, dense hirsutuli; bracteæ 
slipulis simillim& sed dimidio breviores, nervo mediano carentes ; calyx 
turbinato-campanulatus, ec. 5 mm. altus, extus pilis fulvis densis, glan- 
duliferis intermixtis, hispidulus, intus basi glabrescens, apicem versus 
puberulus, in lobos 5 late-triangulares acutos ad ‘/s divisus ; petala late 
obovata, leviter inæquilatera, apice obtuse rotundata, basi paulo angus- 
tata, 8 mm. longa et ad 5 mm. lata, intus glabra, marginibus basalibus 
piloso-ciliatis, extus pilis brevibus sparsis vestita ; fubus stamineus coni- 


(61) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 459 


eus, prominenter 10 striatus, pilis brevibus patulis hispidulus, apice in 
filamenta multa divisus, filamentis cc. 1 mm. longis adjunctis, 5 mm. 
longus, antheræ parvæ subglobosæ ; ovarium ovali-cylindricum basi gla- 
brum, 5 merum, dissepimenta apice aristiforme elongata, ovula 3 geren- 
tia, ce. 1,5 mm. altum ; styli 5 cc. 4 mm. longi, ad */4 longitudinis coaliti, 
pars libera tubum stamineum paulo superans ; stigmata capitellata ; car- 
pidia membranacea, oblongo-rotundato-subtrigona, in acumen aristisforme 
longiusculum producta, dense hispido-tomentosula, semen evolulum uni- 
cum includentia. 

Ab unica allera specie sectionis Wissada, Wissadula divergente Benth. 
et Hook species nostra differt imprimis foliis crenatis, vix discoloribus. 

Herba 0,4-0,8 m. petala lutea, in prædiis incultis pr. San Bernardino 
fior. et fruct. mens. Jul. Hassler n. 390. sub. W. aff. gymnanthemo K. 
Sch. in PI. Hassl. II. p. 552. 


Pavonia Hassleriana Chod. emend. Hassler. 
Chod. in Plant. Hassler. I. p. 96. 

Cette si intéressante espèce des hauts sommets des collines de la Cor- 
dillère du Centre n’a pu être décrite que d’après des matériaux très 
fragmentaires ; en possession aujourd’hui de spécimens florifères et fruc- 
tifères, nous en profitons pour en donner une diagnose complete. 

Suffrutex ramosus 1-1,5 m. altus ; caules subteretes, basi lignescentes, 
cc. 5 mm. crassi, pilis crispulis, glanduliferis pubescentes ; ramuli et 
partes novellæ caulium eodem indumento sed densiore, vestiti ; stipulæ 
anguste lineari-subulatæ 3-4 mm. longæ pilis, glanduliferis hirsutulæ ; 
folia sat longe petiolata, discoloria ; petiolus 25-40 mm. longus, eodem in- 
dumento ut ramuli præditus ; lamina ovato-cordata vel subtriloba, apice 
acuta et sæpe subacuminata, basi subcordata, margine crenata vel crenalo- 
dentala, supra viridescens, tomentosula, subtus glauca, molliter tomen- 
toso-lanata, 40/30, 70/55, 100/70 mm. nervis basalibus 9 supra paulo 
conspicuis, subtus prominentibus et reti venularum subreticulato ; inflo- 
rescentia axillaris flores in corymbos paucifloros 2-6 congesti ; pedunculus 
3-6 cm. longus ; pedicelli 1-3 cm. longi, crassiusculi, articulati, ut pedun- 
culi viscoso-hirsutuli ; involucrum 5 rarissime 4 phyllum, phyllis calyce 
brevioribus vel in speciminibus fructiferis subæquilongis, 5-6 mm. longis, 
late lanceolatis, intus pilis crispulis pubescentibus, extus tomentosulis, 
marginibus pilis glandulosis ciliatis, 5 nervis ; calyxæ campanulatus, 
membranaceus, in lobos 5 ovato-lanceolatos cc. ad ‘2 divisus, intus basi 
glaber, apices loborum versus puberulus, extus viscoso-tomentosulus, 


460 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (62) 


nervis 5 crassiuscule prominentibus, ad basin loborum confluentibus, per- 
cursus; petala obovala, nivea, 25 mm. longa et 15-18 mm. lata, intus gla- 
bra, extus pilis aureo-nitentibus hyalinis præcipue basin versus parce pilo- 
sula, tubus staminalis petala manifeste superantia, a basi ad apicem in 
verticillis æquidistantibus vulgo 6, filamenta numerosa cc. 3 mm. longa 
gerens ; antheræ reniformes 1-1,25 mm. longæ ; siyli 10 tubum stami- 
neum cc. 5 mm. superantes et fere ad altitudinem ejus coaliti ; ovarium 
hemisphæricum 5 lobum, pilis sparsis minulissimis præditum. 

Carpidia 5 trigona dorso rotundata vix reticulata, mutica, linea dorsali 
mediana vix conspicua, 5 mm. alta el apice 4 mm. lata, semen obtuse tri- 
gonum, testa purpurascente lævi, basin versus pilis paucis minutissimis 
conspersa. 

Species nosira, habitu, indumento, inflorescentia, stipularum foliorum 
et carpidiorum forma imprimis Pavonia Balansæ Gürke affinis, differt : 
involucro 5-phyllo, calyce breviore vel vix subæquilongo ; tubo stamineo 
quintuplo longiore ; stylis quadruplo longioribus; carpidiis glabris; semi- 
nibus estriatis. 

Indumento viscoso-tomentoso, carpidiorum forma, tubo stamineo lon- 
gissimo, ab omnibus speciebus generis Pavoniæ involucro 5 phyllo præ- 
ditis, nobis notis, sat distincta. 

Suffrutex 1-1,5 m. petala nivea, tubus slamineus, filamenta, anthe- 
ræque pulchre rosei, ad margines silvarum in collibus pr. Piribebuy 
mens: Febr. Hassler n. 1922 ; inter rupes in collibus pr. Tobaty flor. 
mens : Sept. Hassler n. 6218 ; inter rupes denudatas pr. Chololo in valle 
fluminis Y-acà flor. mens : Dec. Hassler n. 6785. 


EL 27 
TA 


CONTRIBUTIONS 


A LA 


FLORE DU TESSIN 


PAR 


P. CHENEVARD et J. BRAUN 


(6me suite) 


Stellaria uliginosa Murr. De Faido à Dalpe. — Alpe Crozlina, 1700- 
1900 m. 

Cerastium trigynum Vill. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. — Alpe Lago 
Cima au Piz. Campolungo, ce. 2440. — Campo Tencia, verst N., 
2400-2600 m. 

Cerastium semidecandrum. L. Au pied du Piz. Forno, cale, c. 2600 m. 

Cerastium filiforme .Schl. Moraines du glacier de Crozlina, e. 2500 m. 
— Campo Tencia, e. 3000 m. : 

Cerastium arvense L. ssp. strictum Hanke, var. holadenium Corr. in 
sched. — Crête entre le Piz. Campolungo et l’alpe Dell’Ambro, 
ce. 2200 m. 

Linum catharticum L. De Faido à Dalpe. — Cornone. 

Hypericum quadrangulum L. De Cornone à Prato. — Au pied du Piz. 
Forno, c. 1600 m. — Alpe Morghirola, 1700-1900 m. 

Hypericum montanum L. De Faido à Dalpe. 

Geranium silvaticum L. De Faido à Dalpe. 

Geranium molle L. Dalpe. 

Geranium pusillum L. Cornone. 

Genista germanica L. De Faido à Dalpe et au-dessus. 

Anthylhs vulneraria L. var. affinis Britt. Piumogna, c. 1400 m. — Piz. 
Dell’Ambro. 

Trifolium medium L. Dalpe. 

Trifolium alpinum L. Monti en face de Dalpe, c. 1150 m. — Cornone. 
— Alpe Crozlina 1700-1900 m. — Piz. Campolungo, c. 2600 m. 

Trifolium Thalu. Vill. Alpe Cadonigo, c. 1800 m. - 

Trıfolium pallescens Schreb. Rochers au Piz. Campolungo, c. 2500 m. 

Trıfolium badium Schreb. Disséminé dans la vallée. 

Lotus corniculatus L. var. alpinus Gaud. Piz. Campolungo, c. 2600 m. 

Phaca alpina Wulf. Rochers ae la cascade de Piumogna, 1300-1400 m. 

Astragalus alpinus L. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, ce. 2500 m. 

Coronilla Emerus L. De Faido à Dalpe et bois sur Dalpe. 

Hippocrepis comosa L. De Faido à Piumogna. — Piz. Dell’Ambro, ce. 
1920 m. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 6, 31 mai 1907. 30 


462 BULLETIN DE LHERBIER BOISSIER (2m séR.). 1907 


Vicia hirsuta Mœnch. Dalpe. 

Vicia varia Host. Cornone, e. 1000 m. 

Lathyrus pratensis L. Dalpe. 

Lathyrus montanus Bernh. Cornone, cale, e. 1200 m. 

Prunus avuum L. Dalpe. 

Spirea Aruncus L. Dalpe. 

Spirea Ulinaria L. Dalpe. 

Dryas octopetala L. Val Piumogna et Piz. Dell’Ambro, c. 1920 m. 

Geum wrbanum L. Sous Dalpe. 

Geum rivale L. Monti en face de Dalpe, c. 1050 m. et val Piumogna, 
1400-1500 m. 

Sieversia montana Sprgl. Val Piumogna, e. 1500 m. ; Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. — Campo Tencia, 2600-2800 m. — Piz. Campo- 
lungo, e. 2600 m. 

Rubus saxatilis L. Dalpe. — Au pied du Piz. Forno, c. 1600 m. — Piz. 
dell’Ambro, e. 1920 m. 

Rubus cœsius L. flagelliforme Focke. Bois sur Faido. 

Potentilla rupestris L. De Faido à Dalpe. 

Potentilla argentea L. Monti en face de Dalpe, c. 1150 m. 

Potentilla argentea L. var. grandiceps Zimm. Dalpe. 

Potentilla aurea L. De Dalpe à Piumogna. — Alpe Crozlina, 1700-1900 
m. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, e. 2500 m. 

Potentilla alpestris Hall. fil. var. debilis Schl. Près Dalpe. — Piumogna, 
c. 1500 m. 

Potentilla Gaudini Grli. Cornone. 

Potentilla Gaudini Grli. var. virescens Th. Wolf. Monti en face de 
Dalpe, e. 1150 m. 

Potentilla grandiflora L. Alpe Morghirola, 1700-1900 m. — Crête entre 
le Piz. Campolungo et l’alpe Dell’Ambro, e. 2300 m. — Rochers 
au-dessus de l’alpe Lago Cıma. — Campo Tencia, verst N.-E. 
2300-2500 m. 

Potentilla frigida Vill. Campo Tencia, c. 3000 m. 

Sibbaldia procumbens L. Val Piumogna, e. 1500 m. — Piz. Campolungo 
ce. 2600 m. — Alpe Crozlina e. 1800 m. — Campo Tencia, 2600- 
2900 m. 

Rosa pendulina L. Dalpe. — Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe 
dell’Ambro, e. 2300 m. — Campo Tencia, c. 2350 m. 

Rosa pomifera Herrm. var. recondita Pug. Près Dalpe, c. 1200 m. 

Rosa corüfolia Fr. var. subcollina Chr. Sous Dalpe. 

Rosa uriensis Lag. et Pug. Dalpe, c. 1100 m. 

Alchimilla pentaphylla L. Alpe Lago Cima, au Pizzo Campolungo, c. 
2440 m. — Alpe Morghirola, 1700-1900 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Alchimilla subsericea Reut. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Campo 
Tencia, c. 2300 m. 

Alchimilla Hoppeana Rehb. var. pallens (Bus.) Briq. Dalpe. — Pizzo 
dell’Ambro, cale. e. 1950 m. 

Alchimilla glaberrima Schm. Alpe Crozlina 1700-1900 m. — Pizzo 
Campolungo, c. 2600 m. 

Alchimilla coriacea Bus. var. trunciloba (Bus.) Asch. et Gr. Dalpe. 

Alchimilla flabellata Bus. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 
2500 m. 

Alchimilla pratensis Schm. ssp. favicoma (Bus.) A. et Gr. Près Dalpe. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 463 


Alchimilla pratensis Schm. ssp. pastoralis (Bus.) A. et Gr. Cornone. — 
De Dalpe à Piumogna. 

Alchimilla alpestris Schm. var. versipila (Bus.) A. et Gr. Alpe Gera. 

Cotoneaster vulgaris Lindl. Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 

Pyrus Malus L. Autour de Dalpe, e. 1200 m. 

Sorbus aucuparia L. Dalpe. — Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. — Entre 
l’alpe Gera et l’alpe Crozlina, 1600-1800 m. 

Sorbus Aria Cr. De Faido à Dalpe. — Monti en face de Dalpe, 1100- 
1200 m. 

Sorbus Chamæmespilus Cr. Pizzo dell’Ambro, c. 1950 m. 

Epilobium spicatum Lam. Rochers de la cascade de Piumogna, 1300- 
1400 m. 

Epilobium montanum L. Bois sur Dalpe. 

Æpilobium collinum Gmel. Dalpe. 

Epilobium roseum Schreb. Dalpe. 

ÆEpilobium alsinæfolium Vill. Alpe Crozlina 1700-1900 m. 

Epulobium anagallidifolium Lam. Campo Tencia, ec. 2100 m. — Alpe 
Lago Cima au Pizzo Lucomagno, c. 2540 m. 

Circæa alpina L. De Faido à Dalpe. 

Callitriche verna L. var. minima Briq. Alpe Crozlina, c. 1980 m. 

Sedum Rhodiola DC. Au pied du Pizzo Forno, cale. c. 1600 m. — Pizzo 
Campolungo, ec. 2600 m. — Campo Tencia, verst. NE., 2300- 
2500 m. — Alpe Morghirola, 1700-1900 m. — Alpe Crozlina, 
ce. 2000 m. — Crête entre l’alpe Lago Cima et le Pizzo dell’Am- 
bro, e. 2300 m. 

Sedum maximum Sut. Sur Dalpe, 1200-1400 m. 

Sedum atratum L. Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 

Seaum album L. Monti en face de Dalpe, 1100-1200 m. 

 Sedum dasyphyllum L. Sous Dalpe. 

Sedum alpestre Vill. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Campo Tenica, 
2600-2900 m. — Alpe Crozlina, 2000-2100 m. 

Sedum sexangulare L. Sous Dalpe, 1100-1200 m. — Piumogna, 1400 m. 

Sempervivum montanum L. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Alpe 
Crozlina, 1700-1900 m. 

Babes uva crispa L. Val Piumogna, 1400-1500 m. 

Saxıfraga oppositifolia L. Val Piumogna, c. 1500 m. — Rochers de la 
cascade de Piumogna, 1300-1400 m. — Alpe Morghirola, 1700- 
1900 m. — Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. — Campo Tencia, 
verst. NE., 2300-2500 m. 

Sazifraga Cotyledon L. De Faido à Dalpe. — Alpe Morghirola, 1700- 
1900 m. 


Saxifraga Aizoon L. Campo Tencia, verst. NE., 2300-2500 m. — Crête 
entre l’alpe Morghirola et l’alpe Piano del Lago, 2000-2200 m. 

Saxifraga Aizoon L. var. brevifolia Sternb. Alpe Lago Cima, c. 2300 m. 

Sazıfraga cœsia L. Pizzo dell’Ambro, cale. c. 1920 m. 

Sazıfraga stellaris L. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Saxifraga aizoides L. De Faido à Dalpe. — Rochers de la cascade de 
Piumogna, 1300-1400 m. — Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 
Sazıfraga aizoides L. var. atropurpurea Grli. Alpe Crozlina, 1700- 

1900 m. 
Sazifrage aspera L. Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Am- 
bro, c. 2300 m. — Alpe Lago Cima, c. 2500 m. 


ER RE 


464 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Zwe seR.). 1907 


Saxifraga bryoides L. Campo Tencia, 2600-2900 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. — Crête entre l’alpe Morghirola et l’alpe Lago 
Cima, 2000-2200 m. 

Saxifraga cuneifolia L. De Faido à Dalpe. — Bois sous l’alpe Cadonigo, 
c. 1600 m. — De Dalpe a Piumogna. 

Saxifraga exarata Vill. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 
2500 m. 

Saxifraga Seguieri Vill. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Crête entre 
ce Pizzo et l’alpe dell’ Ambro, c. 2000 m. — Crête entre l’alpe 
Lago Cima et l’alpe Morghirola, e. 2500 m. — Campo Tencia, 
verst. NE., 2400-2600 m. 

Saxifraga rotundifolia L. Bois sous l’alpe Cadonigo, €. 1600 m. — 
Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2000 m. 

Chrysosplenium alternifolium L. Monti en face de Dalpe. — Bois sous 
l’alpe Cadonigo, ce. 1600 m. 

Astrantia minor L. De Faido à Dalpe. — Pizzo Campolungo. — Pizzo 
dell’Ambro, e. 1920 m. 

Astrantia major L. De Faido à Dalpe. 

Carum Carvi L. Sous Dalpe. — De Dalpe à Piumogna. 

Carum bulbocastanum K. Dalpe. — Cornone, abdt. dans les champs 
de seigle. 

Bupleurum stellatum L. Pizzo Campolungo, ec. 2600 m. — Rochers 
au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. — Crête au-dessus de 
lalpe dell’Ambro, e. 2300 m. — Alpe Morghirola, c. 1800 m. 

Meum Mutellina Geertn. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. — Pizzo Campo- 
lungo, e. 2600 m. 


Peucedanum Ostruthium K. Sur Piumogna. — Crête entre le Pizzo 
Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2300 m. — Alpe Crozlina, 
c. 2000 m. 


Peucedanum Oreoselinum Moench. Val Piumogna, 1300-1600 m. 

Heracleum Sphondylium L. Dalpe. 

Laserpitium Gaudini Mor. Bois sur Dalpe, e. 1500 m. 

Laserpitium Panax Gouan. Dalpe. — Cornone. — Crête entre le Pizzo 
dell’Ambro et le Pizzo Campolungo, e. 2300 m. 

Anthriscus silvestris Hoffm. Dalpe. 

Chærophyllum Cicutaria Vill. Bois sur Dalpe, e. 1500 m. 

Adoxa moschatellina L. Dalpe. 

Sambucus nigra L. Bois sur Dalpe, e. 1500 m. 

Sambucus racemosa L. De Faido à Dalpe et Piumogna. — Bois sous 
l’alpe Cadonigo, c. 1600 m. 

Lonicera cœrulea L. Pizzo dell Ambro, c. 1920 m. — Alpe Morghirola, 
1700-1900 m. 

Lonicera xylosteum L. De Faido à Dalpe. 

Lonicera nigra L. Bois sur Dalpe, c. 1500 m. — Pizzo dell’Ambro, c. 
2000 m. 

Galium rotundifolium L. Sur Faido. 

Galium anisophyllum Vill. Pizzo Campolungo, ce. 2600 m. 

Galtum palustre L. Monti en face de Dalpe. 

Galium Aparine L. Dalpe. 

Valeriana of ficinalis L. var. angustifolia Tausch. Piumogna, c. 1500 m. 

Valeriana tripteris L. Dalpe. — Piumogna, c. 1500 m. — Pizzo 
dell’Ambro, e. 1900 m. 

Knautia silvatica Duby. var. presignis Brig. Piumogna, c. 1500 m. 


RUE: 
Fr PES 
; ke 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 465 


Scabiosa Columbaria L. var. pachyphylla Gaud. Dalpe. 

Adenostyles albifrons Rchb. Entre l’alpe Gera et l’alpe Crozlina, 1600- 
1500 m. 

Adenostyles alpina BI. Fing. De Faido à Dalpe. — Val Piumogna, 
1300-1400 m. — Alpe Gera, c. 1600 m. 

Homogyne alpina Cass. Val Piumogna, 1400-1500 m. — Pizzo Campo- 
lungo, c. 2600 m. — Campo Teneia, c. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Petasites niveus Baumg. Val Piumogna, 1409-1500 m. — Pizzo dell’Am- 
bro, cale. ec. 1920 m. 

Petasites officinalis Moench. Prato, ec. 1100 m. 

Petasites albus Gærtn. De Faido à Dalpe et Piumogna. 

Aster alpinus L. Cornone, calc. c. 1200 m. 

Aster alpinus L. var. Wolfii Favrat. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — 
Campo Tencia, verst. NE., 2300-2500 m. — Alpe Morghirola, ce. 


- 1900 m. 

Bellidiastrum Michelii Cass. De Faido à Dalpe. — Campo Tencia, 
verst. NE., 2300-2500 m. 

Erigeron acer L. ssp. drebachensis F.-O. Muller. Piumogna. 

Erıgeron uniflorus L. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Campo Tencia, 
ce. 2600 m. 

Erigeron uniflorus L. var. glabrescens Richli. Alpe Lago Cima au Pizzo 
Campolungo, e. 2500 m. 

Erigeron alpinus L. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. — Alpe Morshirola, 
1700-1900 m. — Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe 
dell’Ambro, c. 2300 m. 

Erigeron alpinus L. f. elongatus Richli. Alpe Lago Cima, c. 2600 m. 

Solidago virgaurea L. var. minuta Rouy. Pizzo Campolungo, c. 2500 m. 

Gnaphalium uliginosum L. Monti en face de Dalpe. 

Gnaphalium supinum L. Campo Tencia, e. 2300 m. — Alpe Lago Cima 
au Pizzo Campolungo, c. 2440 m. — Alpe Crozlina, 1600-1700 m. 

Gnaphalium silvaticum L. var. angustifolium Gaud. De Faido à Dalpe. 

Gnaphalium norvegicum Gunn. Campo Tencia, ec. 2100 m. — Crête 
entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2300 m. 

Antennaria dioica Gærtn. Très fréquent. 

Antennaria carpathica Bl. et Fing. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — 
Campo ‘L'encia, verst. NE., 2400-2600 m. 

Artemisia Mutellina Vill. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 
2500 m. — Alpe Morghirola, c. 1900 m. 

Artemisia campestris L. De Cornone à Prato. 

Achillea macrophylla L. Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe 
dell’Ambro, e. 2000 m. — Rochers entre l’alpe Gera et l’alpe 
Crozlina, 1600-1800 m. 

Achillea moschata L. Campo Tencia, verst. NE., 2300-2500 m. — Pizzo 
Campolungo, ec. 25C9 m. 

Achillea atrata L. Pizzo dell’Ambro, cale. e. 1950 m. 

Achillea Millefolium L. var. lanata K. Alpe dell’Ambro, c. 2150 m. 

Chrysanthemum alpinum L. Val Piumogna, e. 1500 m. — Pizzo Cam- 
polungo, c. 2600 m. — Campo Tencia, 2600-2800 m. — Alpe 
Crozlina, e. 2100 m. 

Aronicum Clusii K. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Campo Tencia, 
2600-2800 m. — Alpe Crozlina, c. 2000 m. 


466 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 


Arnica montana L. Pizzo Campolungo, ce. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 
Senecio cordifolius Clairv. Dalpe. 
Senecio Fuchsü Gmel. De Faido à Dalpe. 
Senecio Doronicum L. Monti en face de Dalpe. — Val Piumogna, c. 
500 m. — Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 
— Campo Tencia, verst. NE., 2300-2500 m. 
Cirsium lanceolatum Scop. Dalpe. 
Cirsium arvense Scop. Monti en face de Dalpe. 
Cirsium palustre Scop. Monti en face de Dalpe. 
Cirsium heterophyllum All. Piumogna. — Monti en face de Dalpe. 
Cirsium oberaceum Scop. Prato. 
Cirsium spinosissimum Scop. Alpe Lago Cima, c. 2440 m. — Alpe 
Crozlina, 1700-1900 m. 
Carduus defloratus L. var. transalpinus Schl. De Faido à Dalpe. — 
Piumogna. 
Carduus Personata Jacq. Prato. — Piumogna. 
Lappa minor DC. var. alba Chr. ? Dalpe. 
Carlina acaulis L. De Faido à Dalpe. — Monti en face de Dalpe. 
Saussurea discolor DC. Alpe Lago Cima, au Pizzo Campolungo, c. 
2500 m 
Centaurea Jacea L. var. vochinensis Bernh. Dalpe. 
Centaurea transalpina Schl. var. Candollei K. Monti de Faido à Cornone. 
Centaurea Scabiosa L. Sous Dalpe. — Piumogna. 
Leontodon autumnalis L. Monti en face de Dalpe. 
Leontodon pur enaicus Gouan. Pizzo Campolungo, e. 2600 m. 
Leontodon hispidus L. var. hyoserioides Welw. Pizzo dell’Ambro, cale. 
e. 1950 m. 
Picris hieracioides L. var. alpestris A.-T. et Brig. Val Piumogna. 
Hypochæris uniflora Vill. Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe 
dell’Ambro, ce. 2300 m. — Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 
Taraxacum officinale Wek. ssp. alpinum (Hoppe). Pizzo Campolungo, 
c. 2600 m 
Taraxacum offlcinale Web. ssp. lævigatum DC. Alpe Lago Cima, c. 
2440 m. 
Prenanthes purpnrea L. Bois sur Dalpe, c. 1500 m. 
per purpurea L. var. tenuifolia (L.). Monti en face et bois sur 
alpe. 
Phœnixopus muralis K. De Faido à Dalpe. 
Crepis aurea L. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 
Crepis grandiflora Tausch. f. eglandulosa. Dalpe. 
Crepis paludosa Moench. Monti en face de Dalpe. 
Hieracıum staticefolium All. Piumogna. 
Hieracium Hoppeanum Schult. var. genuinum NP. Alpe Crozlina, 6, 
1900 m. 
an Hoppeanum Schult. ssp. virentisquamum NP. Au-dessus 
de l’alpe Mes "ghirola, e. 2200 m. 
Hieracium Pilosella L. SSp. angustius NP. Alpe Crozlina, c. 1900 m. 
— Au-dessus de l’alpe Morghirola, c. 2200 m. 
Hieracium Pilosella L. ssp. trichadenium NP. De Cornone à Prato. — 
Piumogna, ec. 1400 m. — Au-dessus de l’alpe Morghirola, c. 
2130 m. — Pizzo dell’Ambro, c. 2130 m. 
Hieracium Pilosella L.ssp. microcephalum NP. Alpe Crozlina, e. 1900 m. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 467 


Hieracium Pilosella L. ssp. transalpinum NP. Près Cornone. 

Hieracium hypeurium N. P. ssp. pingue NP. Alpe Crozlina, e. 1900 m. 

Hieracium Auricula Lam. et DC. ssp. melaneilema NP. Dalpe. — Alpe 
Crozlina, c. 1900 m. 

Hierncium glaciale Lach. ssp. angustifolium (Hoppe) NP. Au-dessus 
de l’alpe Morghirola, e. 2200 m. — Pizzo dell’Ambro, e. 2130 m. 

Hieracium glaciale Lach. ssp. eriocephalum NP. Alpe Lago Cima, c. 
2500 m. 

Hieracium niphobium NP. ssp. niphobium NP. Pizzo dell’Ambro, c. 


Om. 

Hieracium niphobium NP. ssp. algidiforme NP. Alpe Lago Cima, c. 
2500 m. 

Hieracium latisguamum NP. ssp. latisquamum NP. Alpe Crozlina, e. 
1900 


m. 
Hieracium glaciellum NP. ssp. glaciellum NP. Pizzo dell’Ambro, e. 2130 m. 
Hieracium aurantiacum L. ssp. flammans NP. Au-dessus de l’alpe 
Morshirola, e. 2200 m. 
Hieracium aurantellum NP. ssp. Kæseri NP. Pizzo dell’Ambro, e. 2130 m. 
Hieracium bupleuroides Gmel, ssp. lævipes NP. Pizzo dell’Ambro, ce. 
1950 m. 
Hieracium elongatum Willd. var. stenobasis NP. Pizzo dell’Ambro, c. 
50 m. 
Hieracium villosiceps NP. ssp. villosiceps NP. Pizzo dell’Ambro, e. 1950 m. 
Hieracium dentatum Hoppe ssp. dentatum NP. Pizzo dell’Ambro, e. 
1950 m. 
Hieracium dentatum Hoppe ssp. Gaudini (Christn.) NP. Pizzo dell’Am- 
bro, e. 1950 m. 
Hieracium ustulatum Arv.-Touv. ssp. nigritellum NP. Au-dessus de 
P’alpe Morghirola, c. 2200 m. 
Hieracium piliferum Hoppe ssp. multiglandulum NP. Alpe Lago Cima, 
au Pizzo Campolungo, c. 2500 m. 
Hieracium glanduliferum Hoppe. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. 
Hieracium alpınum L. ssp. alpinum NP. Campo Tencia, e. 2100 m. 
Hieracium alpinum L. ssp. melanocephalum Tausch. Pizzo Campolungo, 
ce. 2650 m. — Alpe Crozlina, e. 1900 m. 
Hieracium alpinum L. ssp. Haller: (Vill.) NP. Campo Teneia, e. 2100 m. 
Hieracium nigrescens Willd. ssp. subpumilum Zahn. Campo Tencia, c. 
2000 m. 
Hieracium rhæticum Fr. Pizzo dell’Ambro, c. 2130 m. — Au-dessus de 
l’alpe Morghirola, e. 2200 m. 
Hieracium amplexicaule L. ssp. pulmonarioides (Vill.) NP. Près Dalpe, 
c. 1200 m. 
Hieracium cirrhitum Arv.-Touv. ssp. pravum Zahn. Pizzo dell’Ambro, 
c. 2130 m. — Au-dessus de l’alpe Morghirola, c. 2200 m. 
Hieracium oxydon Fr. Val Piumogna, 1300-1600 m. — Pizzo dell’Am- 
bro, e. 1950 m. 

Hieracium subincisum Arv.-Touv. ssp. psammogenes Zahn. Sur Piumo- 
gna, C. 1600 m. — Campo Tencia, ce. 2300 m. 

Hieracium atratum Fr. ssp. dolichætum A.-T. Pizzo dell’Ambro, cale. 
c. 1950 m. 

Hieracium bifidum W. et K. ssp. incisifolium Zahn. Pizzo dell’Ambro, 
c. 1950 m. 


468 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me <ÉR.). 1907 


Hieracium bifidum W. et K. ssp. basicuneatum Zahn. Pizzo dell’ Ambro, 
©. 1950 m. 

Hieracium silvaticum (L.) Fr. ssp. bifidiforme Zahn. De Cornone à 
Prato. — De Dalpe a Piumogna. 

Hieracium silvaticum (L.) Fr. ssp. tenuiflorum A.-T. De Faido à Dalpe. 

Hieracium integrifolium Lange ssp. elegantissimum Zahn. Bois sur 
Dalpe, c. 1500 m. 

Hieracium integrifolium Lange ssp. subalpinum A.-T. Bois sur Dalpe. 

Hieracium juranum Fr. ssp. Juranum (Fr.) Zahn. Alpe Cadonigo, c. 
1650 m. 

Hieracium intybaceum Wulf. Campo Tencia, 2300-2500 m. — Alpe 
Crozlina, 1700-1900 m. — Alpe Morghirola, e. 2300 m. 

Phyteuma Scheuchzeri All. Alpe Morghirola, 1700-1900 m. 

Phyteuma orbiculare L. var. delphinense (R. Schultz). Val Piumogna. 

Phyteuma hemisphericum L. Campo Tencia, 2600-2800 m. — Pizzo 
Campolungo, e. 2600 m. 

Phyteuma hemisphæricum L. var. longibracteatum Bornm. Rochers 
au-dessus de l’alpe Lago Cima, au Pizzo Campolungo, c. 2550 m, 

Phyteuma betonicifolium Vill. Dalpe. 

Campanula barbata L. Val Piumogna, abdt. 

Campanula barbata L. var. pumila Gaud. Pizzo Campolungo, c: 2606 m. 
— Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

Campanula rhomboidalis L. Dalpe. — Prato. 

Campanula pusilla Hænke. Rochers de la cascade de Piumogna. — Pizzo 
dell’Ambro, ce. 1920 m. — Alpe Morghirola. — De Faido à Dalpe. 

Campanula Scheuchzeri Vill. Pizzo Campolungo, ce. 2609 m. — Alpe 
Crozlina, 1700-1900 m. — Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 

Campanula patula L. Dalpe. 

Campanula Trachelium L. Bois sur Faido. 

Vaccinium Vitis idæa L. Monti en face de Dalpe. — Pizzo Campolungo, 
c. 2600 m. 

Vaccinium Myrtillus L. Monti en face de Dalpe. — Pizzo Campolungo, 
ec. 2600 m. 

Vaccinium ubiginosum L. De Cornone à Prato. — Monti en face de 
Dalpe. — Pizzo Campolungo, e. 2600 m. 

Arctostaphylos uva ursi Sprgl. Pızzo dell’Ambro, cale. c. 1920 m. — 
Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2200 m. 

Arctostaphylos alpina Sprgl. Pizzo dell’Ambro, e. 1920 m. 

Calluna vulgaris Salisb. Cornone. — Monti en face de Dalpe. — Crête 
entre le Pizzo dell’Ambro et le Pizzo Campolungo, e. 2300 m. 

Azalea procumbens L. Pizzo Campolungo, e. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Ithododendron hirsutum L. Pizzo dell’Ambro, cale. c. 1920 m. 

Rhododendron intermedium Tausch. Pizzo dell’Ambro, cale. c. 1920 m. 

Rhododendron ferrugineum L. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Alpe 
Morghirola, 1700-1900 m. — Pizzo dell’Ambro, e. 1920 m. 

Pyrola secunda L. Bois sur Faido. — Au-dessus de Dalpe, e. 1500 m. 

Pyrola rotundifolia L. Pizzo dell’Ambro, cale. ec. 1920 m. 

Menyanthes trifoliata L. Monti en face de Dalpe. 

Gentiana purpurea L. Campo Teneia, verst. NE., c. 2200 m. — Crête 
entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2000 m. 

Gentiana punctata L. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. — 
Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2000 m 


P, CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 469 


Gentiana campestris L. Alpe Cadonigo, c. 1800 m. 

Gentiana compacta Heg. Campo Tencia, e. 2200 m. — Pizzo dell’ Ambro, 
e. 1950 m. — Pizzo Campolungo, ce. 2600 m. 

Gentiana Clusii Perr. Song. P'zz0 dell’Ambro, cale. c. 1920 m. 


Gentiana excisa Presl. De Dalpe à Piumogna et au-dessus. — Pizzo 
Campolungo, c. 260° m. — Campo Tencia, verst. NE., 2300- 
2500 m. 


Gentiana imbricata Schl. Campo Tencia, verst. N., c. 3000 m. — Pizzo 
Campolungo, c. 2600 m. 

Gentiana verna L. De Dalpe à Piumogna et au-dessus. 

Gentiana brachyphylla Frœl. Campo Tencia, c. 2600 m. — Rochers 
au-dessus de l’alpe Lago Cima, ce. 2500 m. 

Gentiana utriculosa L. Cornone, cale. ec. 1200 m. 

Gentiana nivalis L. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 

Cuscuta europa L. Sous Dalpe. 

Cuscuta Epithymum Murr. Val Piumogna, 1300-1600 m. 

Cumoglossum officinale L. Dalpe. 

Zritrichium nanum Schrad. f. caulescens. Campo Tencia, 2600-2809 m. 
Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 

Myosotis palustris Roth. Monii en face de Dalpe. 

Myosotis silvatica Hoffm. De Faido à Dalpe. 

Myosotis alpestris Schm. Val Piumogna, €. 1500 m. — Campo Tencia, 
verst. NE., 2500-2509 m. — Alpe Morghirola, 1700-1900 m. 

Myosotis collina Rehb. Près Dalpe. 

Lithospermum officinale L. Dalpe. — Piumogna, c. 1400 m. 

Lithospermum arvense L. Dalpe. 

Echium vulgare L. De Faido a Dalpe. — Cornone. 

Solanum Dulcamara L. De Faido à Dalpe. 


- Hyoscyamus niger L. Prato s/ Faido. 


Verbascum nigrum L. Sous Dalpe. 

Verbascum montanum Schrad. Piumogna, c. 1400 m. 

Scrophularia nodosa L. Sous Dalpe. 

Scrophnlaria canına L. De Faido à Dalpe. 

Linaria alpina L. var. unicolor Grli. Campo Tencia, 2400-2600 m. — 
Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 

Veronica Beccabunga L. Dalpe. — De Cornone à Prato. — Piumogna. 

Veronica Chamadrys L. Dalpe. 

Veronica officinalis L. De Faido a Dalpe. 

Veronica urticifolia L. De Faido à Dalpe. 

Veronica spicata L. De Faido a Dalpe. 

Veronica verna L. Dalpe. 

Veronica serpyllifolia L. Dalpe. 

Veronica bellidiordes L. Campo Tencia, 2600-2800 m. — Pizzo Campo- 
lungo, e. 2600 m. — Alpe Morghirola et alpe Crozlina, 1700- 
1900 m. 

Veronica saxatilis Jacq. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, ce. 
2500 m. — Alpe Morghirola, 1700:1900 m. — De Dalpe à Piu- 
mogna. 

Veronica arvensis L. De Dalpe à Piumogna. 

Digitalis ambigua Murr. Au-dessus de Dalpe, c. 1500 m. 

Alectorolophus hirsutus All. Dalpe. — Val Piumogna, 1300-1600 m. 

en lanceolatus Stein. var. gracilis (Chab.) Stern. Alpe Mor- 
ghirola. 


470 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SéR.). 1907 


Alectorolophus stenophyllus Stern. var. monticola Stern. Val Piumo- 
gna, c. 1400 m. 

Alectorolophus subalpinus Stern. Campo Tencia, e. 2200 m. 

Padicularis cæspitosa Sieb. Campo Tencia, 2600-2800 m. — Crête entre 
le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, e. 2200 m. — Alpe 
Crozlina, 2000-2100 m. 

Pedieularis recutita L. Alpe Gera, e. 1600 m. 

Pedicularis tuberosa L. Alpe Lago Cima, au Pizzo Campolungo, c. 
2500 m. 

Melampyrum silvaticum L. De Faido à Dalpe. 

Bartsia alpina L. De Cornone à Prato. — Val Piumogna, ce. 1500 m. — 
Campo Tencia, e. 2600 m. — Pizzo Campolungo, ce. 2600 m. — 
Alpe Crozlina, 2000-2100 m. — Pizzo dell’Ambro, e. 1900 m. 

Euphrasia Rostkoviana Hayne. De Faido à Dalpe. — Sous Cornone. 

Euphrasia brevipila Burn. et Grli. Val Piumogna, 1300-1600 m. 

Euphrasia brevipila Burn. et Grli. f. glabrescens W. Bernowilli in sched. 
Bois sur Faido. — Val Piumogna, 1300-1600 m. 

Euphrasia salisburgensis Fünke. Rochers au-dessus de l’alpe Lago 
Cima, ec. 2500 m. — Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 

Euphrasia alpina Lam. Campo Tencia, ce. 2200 m. 

Euphrasia alpina Lam. var. brevidentata W. Bernowlli in Gremli 
Beit. III. Alpe Gera, €. 1600 m. 

Euphrasia minima Jacq. Campo Tencia, verst. N., 2400-2600 m. — 
Pizzo Campolungo, e. 2600 m. 

Euphrasia minima Jacq. f. subaristata Grli. Campo Tencia, e. 2200 m. 

Mentha arvensis L. Monti en face de Dalpe. 

Mentha silvestris L. Monti en face de Dalpe. 

Salvıa glutinosa L. De Faido à Dalpe. 

Thymus Serpyllum L. var. reptabundus Brig. Val Piumogna. 

Satureia alpına Scheele. Dalpe. — Piumogna. — Pizzo dell’Ambro. 

Lamium album L. De Dalpe à Piumogna. 

Lamium Galeobdolon Cr. Dalpe. 

Galeopsis Tetrahit L. Dalpe. 

Stachys silvatica L. Dalpe. 

Brunella grandiflora Jacq. De Faido à Dalpe. 

Ajuga genevensis L. Prato. — De Dalpe à Piumogna. 

Ajuga reptans L. De Faido à Dalpe. 

Ajuga pyramidalıs L. Val Piumogna, 1400-1500 m. — Alpe Crozlina, 
2000-2100 m. 

Teucrium montanum L. Bois sur Dalpe, e. 1500 m. 

Teucrium Chamædrys L. De Faido à Dalpe. 

Pinguicula alpina L. Monti en face de Dalpe. — Val Piumogna, 1400- 
1500 m. 

Pinguicula vulgaris L. De Faido à Dalpe. 

Pinguicula grandiflora Lam. Alpe Crozlina, 2000-2100 m. 

Utricularia minor L. Monti en face de Dalpe, 1000-1100 m. 

Androsace obtusifolia All. Alpe Lago Cima, au Pizzo Campolungo, c. 
2500 m. 

Primula farinosa L. Piumogna, c. 1400 m. 

Primula offieinalis L. De Faido à Dalpe. — Monti en face de Dalpe. 

Primula viscosa All. Campo Tencia, c. 2600 m. — Pizzo Campolungo, 


ce. 2600 m. 
Soldanella alpina L. De Dalpe à Piumogna. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN, 471 


Soldanella pusilla Baumg. Val Piumogna, ec. 1500 m. — Campo Tencia, 
verst. N., 2400-2600 m. — Pizzo Campolungo, ce. 2600 m. — 
Alpe Crozlina, e. 1900 m. — Alpe Morghirola, 1700-1900 m. — 
Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2300 m. 

Soldanella alpina X pusilla. Val Piumogna, c. 1500 m. 

Globularia cordifolia L. Pizzo dell’Ambro, e. 1900 m. 

Chenopodium bonus Henricus L. Dalpe. — Au-dessus de l’alpe Lago 
Cima, c. 2440 m. 

Chenopodium polyspermum L. Dalpe. 

Rumex scutatus L. avec la var. glaucus. De Faido à Dalpe. 

Rumex Acetosella L. Dalpe. 

Rumex arifolus All. Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe 
dell’Ambro, c. 2000 m. — Entre les alpes Gera et l’alpe Croz- 
lina, 1500-1800 m. 

Bumex obtusifolius L. Cornone près Dalpe. 

* Zrumex alpinus L. Dalpe. — Prato. — Au-dessus de l’alpe Lago Cima, 
c. 2400 m. 

Oxyria digyna Hill. Campo Tencia, verst. NE., 2300-2500 m. — Alpe 
Crozlina, 2000-2100 m. 

Polygonum Convolvulus L. Dalpe. 

Polygonum Bistorta L. Prato sur Faido. 

Polygonum viviparum L. De Faido a Dalpe. — Campo Tencia, c. 
2600 m. — Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
1700-2000 m. — Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 

Polygonum Hydropiper L. Marais sous Cornone. 

Daphne Mezereum L. Dalpe. — Au pied du Pizzo Forno, e. 1600 m. — 
Piumogna, e. 1400 m. — Crête entre le Pizzo Campolungo et 
l’alpe dell’Ambro, e. 2200 m. 

= Thesium alpinum L. Piumogna, ce. 1350 m. — Campo Tencia, verst. 
NE., 2300-2500 m. — Crête entre l’alpe Morghirola et l’alpe 
Piano del Lago, e. 2100 m. 

Empetrum nigrum L. Campo Teneia. e. 2200 m. — Pizzo Campolungo, 
ce. 2600 m. — Alpe Crozlina, e. 2100 m. — Crête entre l’elpe 
Morshirola et l’alpe Piano del Lago, 2000-2200 m. 

Corylus Avellana L. De Faido à Dalpe. — Monti en face de Dalpe. 

Betula verrucosa Ehrh. De Faido à Dalpe. 

Alnus viridıs DC. Val Piumogna, 1400-1500 m. — Crête entre le Pizzo 
Campolungo et l’alpe Lago Cima, ce. 2300 m. — Rochers entre 
l’alpe Gera et l’alpe Crozlina, abdt., 1600-1800 m. 

Alnus incana DC. var. vulgaris Spach. Bois sur Faido. — De Dalpe à 
Piumogna, 1250-1350 m. 

Salix reticulata L. Pizzo dell’Ambro, c. 1920 m. 

Salız reticulata L. var. sericea Gaud. Au pied du Pizzo Forno, ce. 


600 m. 

Salız herbacea L. Val Piumogna, c. 1500 m. — Pizzo Campolungo, c. 
2600 m. — Alpe Crozlina, c. 1950 m. — Crête au-dessus de 
’alpe Morghirola, e. 2500 m. 

Salız retusa L. Campo Tencia, c. 2100 m. — Pizzo dell’Ambro, cale. c. 
1920 m. 

Salız hastata L. Piumogna. — Pizzo dell’Ambro, eale. e. 1920 m. 

Salız purpurea L. De Faido à Dalpe. — Piumogna, c. 1400 m. 

Salix helvetica Vill. Piumogna. — Alpe Crozlina, e. 2000 m. — Crête 
entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, c. 2300 m. 


472 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Salix helvetica Vill. var. velutina Ser. Campo Tencia, ce. 2300 m. 

Salix nigricans Sm. var. leiocarpa Anders. Val Piumogna, e. 1400 m. 

Salix nıgricans Sm. var. eriocarpa K. Dalpe. — Piumogna. 

Salız grandifolia Ser. De Prato à Cornone. — Sur Piumogna, c. 
1500 m. — Crête au-dessus de l’alpe Morghirola, e. 2200 m. 

Salız caprea L. Piumogna, e. 1400 m. 

Populus tremula L. Monti en face de Dalpe, c. 1150 m. 

Orchis ustulata L. De Cornone à Prato. 

Orchis mascula L. De Faido à Dalpe. 

Orchis sambucina L. Cornone. — Dalpe. — Piumogna. 

Orchis maculata L. De Faido à Dalpe. 

Orchis latifolia L. Val Piumogna, 1400-1500 m. 

Gymnadenia conopea R. Br. Sur Dalpe, c. 1500 m. 

Gymnadenia odoratissima Rich. Pizzo dell’ Ambro, e. 1920 m. 

Celoglossum albidum Hartm. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. — Crête 
entre l’alpe Morghirola et l’alpe Piano del Lago, c. 2100 m. 

Celoglossum viride Hartm. Au pied du Pizzo Forno, ec. 1800 m. — 
Crête entre l’alpe Morghirola et l’alpe Piano del Lago. — Pizzo 
dell’Ambro, e. 1920 m. 

Nigritella angustifolia Rich. Campo Tencia, verst. NE., 2300-2509 m. 
— Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, €. 
2200 m. 

Epipactis latifolia All. De Faido à Dalpe. 

Epıpactis rubiginosa Cr. Pizzo dell’Ambro, calc. c. 1920 m. 

Listera ovata R. Br. Monti en face de Dalpe. 

Listera cordata R. Br. Bois de sapins entre Dalpe et l’alpe Cadonigo, 
exp. N., c. 1640 m. 

Cypripedium calceolus L. Pizzo dell’Ambro, abdt., e. 1900 m. 

Crocus vernus Wulf. De Dalpe a Piumogna et au-dessus. 

Streptopus amplexifolius DC. De Faido à Dalpe. — De Cornone à 
Prato. — Monti en face de Dalpe. — Rochers entre l’alpe Gera 
et l’alpe Crozlina, 1600-1800 m. 

Paris quadrifolia L. Dalpe. —— Au pied du Pizzo Forno, ce. 1600 m. 

Convallaria majalis L. Monti en face de Dalpe. — De Cornone à Prato. 

Polygonatum verticillatum All. Autour de Dalpe. — Rochers de la 
cascade de Piumogna, c. 1350 m. 

Polygonatum multiflorum All. Monti en face de Dalpe. 

Polygonatum officinale All. Monti en face de Dalpe. — Dalpe. 

Majanthemum bifolium Schm. De Faido à Dalpe et Piumogna. 

Lilium croceum Chaix. Cornone, calc. €. 1200 m. 

Lilium Martagon L. Autour de Dalpe. — Au pied du Pizzo Forno, c. 
1600 m. — Crête entre le Pizzo Campolungo et l’alpe dell’Ambro, 
c. 2200 m. 

Lloydia serotina Rehb. Campo Tencia, 2600-2800 m. — Pizzo Campo- 
lungo, e. 2600 m. — Crête entre l’alpe Morghirola et l’alpe 
Piano del Lago, c. 2100 m. 

Paradisia Liliastrum Bert. Dalpe. — Cornone, cale. — Alpe Morghi- 
rola, 1700-1900 m. — Monti entre Faido et Dalpe, e. 1000 m. 

Allium senescens L. Cornone. — Prato. — Alpe Morghirola, 1700- 
1900 m. 

Veratrum album L. Val Piumogna, 1400-1500 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 473 


Tofieldia calyculata Wahlb. Marais sous Cornone. — Pizzo dell’Ambro, 
e. 1920 m. — Monti entre Faido et Dalpe, c. 1000 m. 

Juncus effusus Ehrh. Marais sous Cornone. 

Juncus filiformis L. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

Juncus trifidus L. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Juncus alpinus Vill. De Faido à Dalpe. 

Juncus Jacquini L. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, e. 2500 m. 
— Sur Cornone. 

Juncus compressus Jacq. Près Dalpe. 

Juncus bufonius L. De Faido à Dalpe. 

Luzula flavescens Gaud. De Faido à Dalpe. — Sur Dalpe, c. 1500 m. — 
Sous l’alpe Cadonigo, c. 1600 m. 

Luzula pilosa Willd. Marais sous Cornone. 

Luzula lutea DC. Campo Tencia, verst. NE., 2300-2500 m. — Pizzo 
Campolungo, c. 2600 m. — Alpe Morghirola, 1700-1900 m. 

Luzula nivea DC. De Faido à Dalpe. 

Luzula silvatica Rich. Bois sur Dalpe, e. 1500 m. — De Dalpe à Piu- 
mogna. 

Luzula spadicea DC. Campo Tencia, 2600-2800 m. — Pizzo Campo- 
lungo, c. 2600 m. — Alpe Crozlina. 1700-1900 m. 

Luznla spicata DC. Campo Tencia, 2600-2800 m. Pizzo Campolungo, 
e. 2600 m. 

Eehyncospora alba Wahlb. Monti en face de Dalpe. 

Blysmus compressus Panz. De Faido à Dalpe. 

Tricophorum cæspitosum Hartm. Val Piumogna, 1400-1500 m. — 
Monti, entre Faido et Dalpe. — Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

Helcocharis pauciflora Link. De Faido a Dalpe. — Cornone. — Val 
E Piumogna, 1400-1500 m. 
Eriophorum vaginatum L. Alpe Crozlina, c. 1900 m. 

Eriophorum Scheuchzeri Hoppe. Alpe Crozlina et alpe Morghirola, 
1700-1900 m. 

Eriophorum polystachyon L. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

Eriophorum latifolium Hoppe. Marais sous Cornone. 

Eriophorum gracile K. Marais sous Cornone. 

Elyna Bellardii (All.) K. Campo Tencia, 2500-2600 m. — Rochers 
au-dessus de l’alpe Lago Cima, e. 2500 m. 

Carex Davalliana Sm. Monti en face de Dalpe. — Val Piumogna, 1400- 
1500 m. 

Carex curvula All. Alpe Crozlina, €. 2000 m. — Crête entre l’alpe 
Morghirola et l’alpe Piano del Lago, c. 2100 m. 

Carex fœtida All. Campo Tencia, ec. 2500 m. — Alpe Lago Cima, c. 
2440 m. — Alpe Crozlina, e. 1900 m. — Alpe Morghirola, 2400- 
2600 m. 

Carez muricata L. à contigua Hoppe. Autour de Dalpe. 

Cares paniculate L. Val Piumogna, 1400-1500 m. 

Care leporina L. De Faido à Dalpe. — Monti en face de Dalpe. 

Carez echinata Murr. De Faido a Dalpe. — Monti en face de Dalpe. 

Carez echinata Murr. var. grypus Schkur. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

Carex lagopina Wahlb. Campo Tencia, c. 2100 m. — Au-dessus de 
l’alpe Crozlina, e. 2000 m. 

Carez canescens L. Au-dessous de l’alpe Crozlina, e. 1600 m. 


474 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Carex brunnescens Poir. Alpe Morghirola, c. 1950 m. 

Carex @oodenoughii Gay. Monti en face de Dalpe. — Val Piumogna, 
1400-1500 m. 

Carex Goodenoughi Gay. var. pumila Kuck. Campo Tencia, c. 2100 m. 

Carex aterrima Hoppe. Rochers entre l’alpe Gera et l’alpe Crozlina, c. 
1700 m. 

Carex pallescens L. Monti en face de Dalpe. — Alpe Crozlina, 1700- 
1900 m. 

Carex flava L. Marais sous Cornone. 

Carex distans L. Monti en face de Dalpe. 

Carex Hornschuchiana Hoppe‘ Monti en face de Dalpe. 

Carex capillaris L. Dalpe, e. 1200 m. — Piumogna, ce. 1350 m. — Au 
pied du Pizzo Forno, cale. e. 1600 m. 

Carex sempervirens Vill. Monti.en face de Dalpe. — Val Piumogna, 
1400-1500 m. — Campo Tencia, 2300-2500 m. — Pizzo Campo- 
luugo, e. 2550 m. 

Carez Magellanica Lam. Campo Tencia, verst. N.-E., ec. 2100 m. — 
Alpe Morghirola, e. 1950 m. 

Carex alba Scop. Pizzo dell’Ambro, cale. ec. 1920 m. 

Carex panicea L. Monti en face de Dalpe. — De Dalpe à Piumogna et 
au-dessus. 

Carex ferruginea Scop. Val Piumogna, 1400-1500 m. — Au pied du 
Pizzo Forno, eale. c. 1600 m. 

Carex frigida All. Monti en face de Dalpe. — Alpe Crozlina, 1700- 
1900 m. 

Carex digitata L. De Faido à Dalpe. 

Carex ornithopoda Willd. Pizzo dell’Ambro, cale. ec. 1920 m. — De 
Dalpe a Piumogna. 

Carex ericetorum Poll. var. approximata (All.) Richt. Pizzo dell’Ambro, 
calc. ec. 1920 m. — Cornone, calc. e. 1200 m. — Monti en face 
de Dalpe. 

Carex verna Vill. De Faido à Dalpe et Piumogna. 

Carex hirta L. Piumogna, e. 1400 m. 

Carex rostrata Stockes. Entre l’alpe Gera et l’alpe Crozlina, 1600- 
1800 m. 

Carex glauca Murr. De Faido & Dalpe. 

Anthoxanthum odoratum L. Val Piumogna. — Pizzo Campolungo, c. 
2600 m. 

Phleum Bochmeri Wib. Cornone. 

Phleum alpinum L. Dalpe. — Alpe Crozlina, 1700-1900 m. — Pizzo 
Campolungo, c. 2600 m. 

Lasiagrostis Calamagrostis Link. Bois sur Dalpe. 

Agrostis Spica venti L. Dalpe. 

Agrostis vulgaris With. Monti en face de Dalpe. 

Agrostis alba L. var. silvatica A. et Gr. Monti en face de Dalpe. 

Agrostis alpina Scop. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. — Pizzo Campo- 
lungo, c. 2500 m. 

Agrostis rupestris All. Campo Tencia, c. 3000 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Calamagrostis tenella Host. var. mutica A. et Gr. Alluvions sur l’alpe 
Crozlina, e. 1900 m. 

Calamagrostis villosa Mutel. Bois de l’alpe Crozlina, c. 1800 m. 


P. CHENEVARD ET J. BRAUN. FLORE DU TESSIN. 475 


Calamagrostis villosa Mutel var. hypathera Forges. Alpe Morghirola, 
c. 1850 m. 

Calamagrostis varıa Host. Bois sur Faido. 

Sesleria coerulea Ard. var. calcarea Celak. Faido. — Piumogna. — 
Pizzo dell’Ambro, e. 1920 m. 

Koeeleria hirsuta Gaud. Rochers au-dessus de l’alpe Lago Cima, c. 
2500 m. 

Keeleria cristata Pers. var. gracilis Rich. Dalpe. 

Deschampsia flexuosa Trin. Campo Teneia, NE., 2300-2500 m. — Pizzo 
Campolungo, e. 2500 m. 

Deschampsia cæspitosa Beauv. Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

Avena pubescens Huds. Sur Faido, 750-1000 m. 

Avena versicolor Vill. Pizzo Campolungo, ce, 2500 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Trisetum flavescens Beauv. Dalpe. 

Trisetum disticophyllum Beauv. Pizzo dell’Ambro, cale. c. 1920 m. 

Melica nutans L. De Faido à Dalpe et Piumogna. 

Briza media L. Dalpe. 

Poa alpina L. De Faido à Dalpe. — Pizzo Campolungo, 2400-2600 m. 

Poa alpina L. f. vivipara. Campo Tencia, ec. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
1700-1900 m. 

Poa alpina L. subv. divaricata Schür. Alpe Lago Cima, c. 2550 m. 

Poa cenisia All. Pizzo dell’Ambro, cale. ec. 1950 m. 

Foa bulbosa L. De Prato à Cornone. f. vivipara. Autour de Dalpe. 

Poa Chaizii Vill. Alpe Morghirola, c. 1850 m. 

Poa pratensis L. De Faido a Dalpe. 

Poa annua L. var. supina Schrad. Piumogna. — Alpe Lago Cima, c. 
2440 m. — Alpe Crozlina, 1700-1900 m. 

- Poa laxa Hanke. Campo Tencia, ec. 2600 m. — Pizzo Campolungo, c. 
2600 m. — Alpe Crozlina, ec. 2100 m. — Alpe Lago Cima, c. 
2500 m. 

Poa nemoralis L. var. agrostoides A. et Gr. Val Piumogna. 

Poa nemoralis L. var. glauca Gaud. Pizzo dell’Ambro, ce. 2150 m. 

Poa violacea Bell. De Dalpe à Piumogna. 

Glyceria plicata Fr. Marais sous Cornone. 

Molima cœrulea Moench. Monti en face de Dalpe. 

Dons cristatus L. Dalpe. 

estuca Hallerı All. var. intermedia Stebl. et Schr. Campo Tencia, 2300- 

3000 m. 

Festuca ovina L. var. capillata Hack. De Faido à Dalpe. — Cornone. 

Festuca rupicaprina Hack. Alpe Lago Cima, c. 2400 m. 

Festuca rubra L. var. genuina Hack. Alpe Crozlina, e. 1900 m. — 
Campo Tencia, e. 2300 m. — Sous l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 
Alpe Gera, e. 1700 m. 

Festuca violacea Gaud. var. genuina Hack. Campo Tencia, 2300-2500 m. 

— Pizzo Campolungo, c. 2650 m. 

Festuca pumila Chaix var. glaucescens Stebl. et Schr. Pizzo dell’Ambro, 
ce. 1950 m. 

Festuca varia Hænke. De Faido à Dalpe et bois sur Dalpe, ec. 1500 m. 

Festuca gigantea Vill. Bois sur Faido. 

Festuca pratensis Huds. var. megalostachys Stebl. Alpe Cadonigo, c. 
1800 m. 


476 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze ser.) 1907 


Bromus secalinus L. Dalpe. 

Bromus commutatus Schrad. Près Dalpe. 

Agropyrum caninum R. Sch. var. subtriflorum Parl. Bois sur Faido. — 
Val Piumogna, e. 1400 m. 

Nardus siriecta L. Monti en face de Dalpe. — Pizzo Campolungo, €. 
2600 m. 

Taxus baccata L. De Faido à Dalpe. 

Juniperus nana Willd. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. Alpe Morghirola 
1700-1900 m. — Crête entre le Pizzo Campolungo et le Pizzo 
dell’Ambro, e. 23C9 m. 

Pinus silvestris L. Val Piumogra. 

Pinus montana Mill. var. uncinata Ram. Pizzo dell’Ambro, €. 1900 m. 

Larix decidua Mill. Val Piumogna, abdt. jusqu’a 1900 m. 

Abies excelsa DC. Bois autour de Dalpe. 

Selaginella selagenoides Link. Sous Cornone. — Alpe Morghirola. 1700- 
1900 m. — Alpe Crozlina, c. 2109 m. — Pizzo dell’Ambro, cale. 
c. 1920 m. 

Selaginella helvetica Spreng. Sur Faido. — De Dalpe à Piumogna. 

Lycopodium Selago L. Pizzo Campolungo, c. 2600 m. — Alpe Crozlina, 
c. 2100 m. 

Lycopodium alpinum L. Val Piumogna, 1400-1500 m. — Campo Tencia, 
e. 2100 m. — Alpe Crozlina, 2000-2200 m. 

Eguisetum palustre L. Monti en face de Dalpe. 

Equisetum pratense Ehrh. Piumogna, e. 1400 m. 

Equiselum silvaticum L. Piumogna. 

Polypodium vulgare L. Sous Dalpe. — Val Piumogna, ce. 1500 m. 

Allosurus crispus Bernh. Campo Tencia, e. 2630 m. — Pizzo Campo- 
lungo, €. 2600 m. — Alpe Crozlina, 1709-1900 m. 

Asplenium septentrionale Hoffm. Monti en face de Dalpe. 

Asplenium Trichomanes L. De Faido à Dalpe. 

Asplenium viride Huds. De Faido à Dalpe. — Rochers de la cascade de 
Piumogna, 1300-1400 m. 

Asplenium Ruta muraria L. De Faido a Dalpe. 

Athyrium filix femina Roth. var. dentatum Dell. Pizzo Campolungo, 
c. 2500 m. 

Athyrium alpestre Ryl. Pizzo Campolungo, e. 2650 m. 

Aspidium Dryopteris Baumg. De Faido à Dalpe. 

Aspidium Robertianum Luerss. De Faido à Dalpe. 

Aspidium Phægopteris Baumg. De Faido à Dalpe. 

Aspidium spinulosum Sw. var. dilatatum Sw. Val Piumogna. 

Aspidium filix mas Sw. var. crenatum Milde. Pizzo Campolungo, c. 


2640 m. 

Aspidium Lonchitis Sw. Val Piumogna, e. 1500 m. — Alpe Crozlina, c. 
2000 m. 

Aspidium lobatum Sw. Bois sur Faido. 

Cystopteris fragilis Bernh. var. angustata K. Bois sur Faido. 

Cystopteris regia K. Pizzo dell’Ambro, cale. 1950 m. 

Woodsia ilvensis R. Br. De Faido à Dalpe. 

Woodsia ilvensis R. Br. var. pseudoglabella Chr. Rochers au-dessus de 
l’alpe Lago Cima, c. 2500 m. 


SPECIES HEPATICARUM 


(Suite.) 


241. Lophocolea obscura St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Dioica mediocris valida fusco-virens vel fusco-brunnea, in corlice dense 
cæspitosa. Caulis ad 3 cm. longus tenuis fuscus tenax parum ramosus. 
Folia caulina conferta 2 mm. longa opposita, recte patula, disticha, antice 
decurrentia, marginibus recurvis vel revolutis canaliculata, in plano late 
triangulata. apice quam basis 4-plo angusliore breviter emarginato- 
bideniato, dentibus validis porreclis inæqualibus anteriore duplo majore. 
Cellulæ apicales 27 u. basales 36 y trigonis majusculis. Amphig. caulina 
caule duplo latiora profunde sinuatim inserta utrinque late coalita qua- 
driloba, lobis late triangulatis æqualibus acutis æquidistantibus sinu 
apicali recurvo. Folia floralia intima caulinis parum longiora anguste _ 
oblonga irregulariter remoteque dentata apice ad '/ı exciso-bifida, laciniis 
anguste lanceolatis porreclis tortis. Amphig. florale int. foliis suis duplo 
brevius ovato-elliplicum apice retusum medio supero irregulariter 
spinoso-ciliato, dentibus parvis interjectis, marginibus ceterum arcte 
recurvis. Perianthia longe exserta anguste obconica ore breviter trilobato 
lobis dense lacinulatis laciniis longis et longissimis anguste lanceolalis 
longe attenuatis varie curvatis et torlis; ale latissimæ grosse spinosæ et 
lacinulatæ. Andræcia in planta multo graciliore terminalia, bracteis ad 
8 jugis quam folia minoribus et angustioribus, basi leniter inflatis, lobulo 
antico haud definito. 

Hab. Mascareignes (de l'Isle, Rodriguez), Madagascar (Hildebrandi), 
Kilimandscharo (Engler). 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 6, 31 mai 1907. 31 


478 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907  Lophocolea. 


242. Lophocolea madagascariensis G. Reliqu. Rut. p. 344. 

Monoica minor rigidula olivacea. Caulis fuscus validus rigidus irregu- 
lariter ramosus. Folia caulina vix 1 mm. longa subopposila recte patula 
plano-disticha imbricata late ovato-triangulata subsymmetrica apice quam 
basis 4-plo angustiore emarginato-bidentulo. Cellulæ apicales 18 27 u. 
basales 36 X 45 w trigonis parvis acutis, apice subnodulosis. Amphig. 
caule duplo latiora utrinque late coalita duplo longiora quam lata quadri- 
fida, laciniis brevibus angustis divergentibus medianis longioribus. 
„Perianthia triquetra late alata alis et apice serrato-dentatis. Folia 
florulia et amphig. floralia apice paucidentala“ (G.). Andrecia in ramulis 
minimis lateralibus bracteis 6 jugis exiguis saccatis apice brevissime 
patulis acute bifidis. 

Hab. Madagascar (Rutenberg). 

243. Lophocolea Dusenii St. n. sp., {ypus in herb. Stephani. 

Monoica minor flaccida olivacea vel flavo-virens corticola et terricola. 
Caulis ad 2 cm. longus tenuis viridis debilis irregulariter multiramosus. 
Folia caulina vix 1 mm. longa opposita recte patula plano-disticha basibus 
parum imbricatis optime triangulata symmetrica apice quam basis 2 plo 
angustiore late lunatim emarginato-bidentato dentibus acutis anteriore 
vulgo latiore. Cellulæ apicales 27 X 36 y basales 36 X 45 y trigonis 
parvis. Amph. caulina parva utrinque coalita disco integro brevissimo 
utrinque unispino apice late lunatim exciso lobis lanceolatis late diver- 
gentibus. Folia floralia caulinis multo majora intima ovato-oblonga 
marginibus remote paucidentatis apice truncato-bidentatis, dentibus par- 
vis acutis. Amphig. florale intim. subquadratum foliis suis late connatum 
ad medium 4 fidum, lobis porrectis externis spiniformibus internis 
ovatis aculis. Perianthia pro planta magna 3,5 mm. longa, oblonga lobis 
apicalibus grosse lacinialis, laciniis lanceolatis porrectis inæqualibus, 
sæpe longe acuminatis et hamatis; ale latæ remote valideque dentatæ. 
Andæcia in ramis terminalia bracteis ad 15 jugis parvis approximatis 
basi breviter saccalis ceterum recurvo-patulis apice profunde emarginato- 
bifidis. 

Hab. Kamerun (Dusen, Jungner) New Calabar (Mönkemeyer) Angola 
(Welwitsch). 

244. Lophocolea Cambouena St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Monoica hypogyna minor flavo-virens in cortice dense cæspitosa. 
Caulis ad 10 mm. longus tenuis fuscus rigidus parum ramosus. Folia 
caulina 1,5 mm. longa dense imbricata subrecte patula alternantia plano- 
disticha vel decurvula vix decurrentia late ovata vel ovato-triangularia 

178 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 479 


apice late obtusata vel repanda interdum repando-biloba, in foliis ramu- 
linis sæpe emarginato-bidentata. Cellulæ apicales 18 y basales 36 u. 
trigonis subnullis. Amphig. caulina parva cauli æquilata libera transverse 
inserta ad ‘/2 quadriloba lobis angustis breviusculis acutis internis 
longioribus. Folia floralia intima caulinis parum majora breviter inciso- 
biloba. Folia subfloralia mascula conduplicatim concava, apice breviler 
biloba, rima angusta lobis obtusis vel acutis, lobulo antico magno, folio 
suo æquilongo duplo angustiore ad medium soluto oblongo acuto crispato. 
Amphig. florale int. foliis suis parum brevius liberum ad ‘/2 emarginato- 
bilobum, lobis lanceolatis acutis porrectis basi dente externo valido 
armatis. Perianthia oblongo-obcuneata profunde triloba, lobis grosse 
laceratis alis subnullis. 

Hab. Madagascar (Camboué) Africa australis Molmontspruit (Reh- 
mann). 

245. Lophocolea difformis Nees. Syn. Hep. p. 166. 

Dioica minor flaccida tenera, pallide-virens laxe cæspitosa, terricola. 
Caulis ad 2 cın. longus capillaceus fuscus debilis parum longeque ramosus. 
Folia caulina 1,5 mm. longa alternantia parum imbricata recte patula, 
plano disticha, juvenilia erecto-homomalla, late ovato-subtriangularia 
subsymmetrica, marginibus æqualiter arcuatis, apice quam basis duplo 
angustiore lunatim emarginato-bilobo, lobis late triangulatis æqualibus 
- acutis vel obtusis. Cellulæ apicales 18 y, basales 27 X 36 y parietibus 
tenuibus trigonis nullis. Amphigastria caulina remota, libera, basi 
utrinque longo denie armata apice profundissime bifida, laciniis lanceo- 
latis late divergentibus. Folia floralia caulinis majora intima ovato- 
oblonga medio abrupte angustata, apice breviter grosseque biloba, lobis 
breviter acuminalis. Amphigastrium florale intimum late ovatum ad !/s 
inciso-bifidum lobis late triangulatis breviter acuminatis, basi dente parvo 
valido utrinque armata. Perianthia magna, oblongo-triquetra ad medium 
triloba, lobis profunde grosseque 3-4 laciniatis, laciniis lanceolatis sub- 
æquilongis. Andræcia ignola. 

Hab. Abyssinia (Schimper) Usambara (Holst). 

246. Lophocolea inconspicua Mitt. Journ. Linn. Soc. 1877. 

Dioica? pusilla fusca. Caulis ad 10 mm. longus procumbens parum 
divisus. Folia caulina erecto-secunda subplana ovali-orbiculata apice 
rotundata vel truncata, interdum sinu obtuso bidentata, cellularum 
trigonis validis. Amphigastria parva bifida. Folia floralia caulinis majora 
concava convoluta integra. Amphig. florale ovale apice bidentalo. Perian- 
thia semiexserta ovata subtruncata apice triplicalo eroso. 

179 


480 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1906  Lophocolea. 


Hab. Tristan d’Acunha (Challenger Expedition). Die Pflanze ist nicht zu 
beschaffen gewesen. 

247. Lophocolea subrotunda Mitten. Philos. Trans. 1879 
p. 396/401. 

Monoica hypogyna, minor pallida tenera in cortice laxe cæspitans. 
Caulis ad 2 cm. longus capillaceus fuscus rigidus parum ramosus. Folia 
caulina 1 mm. longa, imbricata alternantia oblique adscendentia. apicibus 
valde decurvis, in plano late-ovata vel ovato-triangularia, marginibus 
æqualiter arcuatis, apice quam basis quadruplo angustiore, oblique emar- 
ginato-bidentato vel biangulato, angulis acutis, in foliis inferioribus 
obtusatis; adsunt etiam folia integerrima apice truncato-rolundata. 
Cellulæ papuloso-prominulæ, apicales 18 u basales duplo longiores, trigo- 
nis nullis. Amphigastria parva libera, transverse inserta subrotunda, 
superne breviter quadrifida, lacıniis mediis validioribus, sinu obtuso. 
Folia floralia trijuga ovata circumeirca irregulariter denticulala (dentibus 
superis ex parle validioribus) in axilla antica sub lobulo parvo inflexo 
antheridium solitarium gerentia. Amphig. florale intimum ovato-oblon- 
gum dense irregulariterque spinulosum et duplicato-spinosum, apice ad 
1/: bilobum, lobis porrectis magnis late lanceolatis integerrimis, siuw 
obtuso. Perianthia parum exserta, oblongo-triquetra profunde triloba, 
lobis grosse irregulariterque dentatis et spinosis sublacinulatis, apice 
profunde inciso-bilobato. 

Hab. Insula Rodriguez (Balfour). 

248. Lophocolea humistrata (Tayl.) T. et H. Syn. Hepat. p. 701. 

Syn. : Jung. humistrata Tayl. J. of Bot. 1845, p. 82. 

Monoica hypogyna mediocris flaceida, pallide virens vel flavo-virens, 
muscis consociata vel laxe cæspitosa. Caulis ad 2 cm. longus pallidus, 
debilis parum ramosus. Folia caulina vix 1 mm. longa alternantia sub- 
recte palula, parum imbricata antice decurrentia, adulta plano disticha, 
juniora erecto-homomalla, ovata vel ovalo-oblonga, apice duplo-angus- 
tiora, inferiora breviter emarginato-biloba, lobis triangulatis acutis, 
mediana retusa lobis obtusatis, superiora truncato-rotundata, integerrima. 
Cellulæ apicales 27 y basales 27, 45 y trigonis majusculis subnodulosis- 
in parietibus validis. Amphigastria caulina parva libera, transverse 
inserla basi obcuneata apice quadrifida laciniis lanceolatis internis duplo- 
longioribus divergentibus. Folia floralia 2, caulinis multo majora valde 
concava perianthio appressa basi vaginantia, apice breviter bifida rima 
angusta lobis oblongis obtusalis plus minus inæqualibus. Amphigas- 
irium florale maximum foliis parum brevius, oblongo-rectangula - 

180 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 481 


tum ad ‘4 exciso-bilobum, lobis porrectis truncato-bidentulis utrinque 
dente basali auctis. Perianthia maxima subclavata inflato-triquetra, alis 
subnullis, ore ad ‘/4 trilobato, lobis subintegerrimis vel paucidentatis 
apice angustalis inciso-bilobis. Andrecia parva, bracteis 2-3 jugis quam 
folia minoribus basi oblongo-saccatis, apice breviler recurvis retuso- 
bilobis. 

Hab. St. Helena, Madeira (Mandon). 

249. Lophocolea spiniflora St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Dioica parva olivacea flaccida muscis consociata. Caulis ad 15 mm. 
longus capillaceus debilis viridis parum ramosus. Folia caulina alternantia 
0,5 mm. longa oblique patula contigua plano-disticha oblique ovata antice 
longius decurrentia, apice ad '/ı exciso-bifida, laciniis triangulatis por- 
reclis acuminatis, marginibus celerum ubique denseque denticulatis 
spinis longiusculis interjectis sæpe iterum denticulalis. Cellulæ apicales 
12 u basales 18 y trigonis nullis, cuticula levis. Amphigastria caulina 
exigua libera caule parum latiora transverse inserta profundissime % fida 
vel bisbifida laciniis selaceis. Folia floralia int. caulinis vix diversa parum 
majora. Amphig. florale int. foliis suis subæquimagnum grosse 4 loba- 
{um, lobis margine dense setulosis. Perianthia in caule terminalia cam- 
- panulato-triquetra, setulis patulis obtecta, ore ampliato 3 lobato lobis 
regulariter ciliolatis apice bifidulis laciniis pinnatim-setulosis. 

Hab. Africa in Monte Runssoro (Scott Elliott). 

250. Lophocolea Frappieri St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Monoica exigua brunneola museis consociata. Caulis ad 5 mm. longus 
capillaceus fuscus rigidus pauciramosus. Folia caulina conligua recte 
patula plano-disticha juniora erecto-homomalla antice decurrentia late 
ovala apice quam basis subduplo angustiora, ad '/s inciso biloba lobis 
 æqualibus late triangulatis aculis circumeirca denticulatis denticulis in 
marginem anticum descendentibus; cuticula foliorum postica levis 
antica setis sparsim obsita. Cellulæ apicales 13 y basales 13 > 26 p 
trigonis parvis. Amphig. caulina minuta libera utrinque unidentata apice 
profundissime bifida, sinu late lunato laciniis porrectis setiformibus. 
Folia floralia intim. caulinis multo majora oblongo-ligulata apice ad 
1/4 emarginato bi-vel triloba, lobis late triangulatis acutis, tertio semper 
minore margiribus ubique dense regulariterque spinulosis. Amphig. 
florale intim. foliis suis duplo brevius, marginibus sparsim armatis apice 
breviter emarginato-bilobum, lobis oblongis porrectis obtusis paucispinu- 
losis. Perianthia pro planta maxima in caule terminalia, oblongo-triquetra, 
plus minus profunde 3 loba, lobis æqualibus apice breviter bifidis dense 

181 


482 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze séu.). 1906  Lophocolea. 


spinulosis hic illie dente majore spinulifero interruptis; cuticula ut in 
foliis versus apicem solum setifera. Andræcia in ramulo parvo subflorali 
spicala, bracleis minutis 6 jugis remotiusculis ex inflata basi squarrose 
recurvis bifidis, lobulo antico magno unidentato. 

Hab. Reunion (Frappier) Usambara (Engler). 

252. Lophocolea inflata St. Bot. Gazette 1890, p. 287. 

Dioica major, flaccida rufescens, in corlice dense depresso-cæspilosa. 
Caulis ad 4 cm. longus validus fuscus et lenax, pauciramosus. Folia 
caulina 1,5 mm. longa conferta, subopposita, subrecte patula, plano- 
disticha vel leniter concava, in ramis erecto-homomalla, ambitu subqua- 
drata marginibus strietis parallelis nudis, apice truncato trispinoso, spinis 
longe setaceis striclis divergenlibus, basi sæpe ampliatis ideoque lobuli- 
formibus; adsunt folia sepe minus symmetrica, margine poslico valde 
arcualo spinam quartam gerente, alia folia apice emarginato-bifida inter- 
dum quadrifida sunt. Cellulæ apicales 27 y, basales 36 X 54 y, trigonis 
magnis aculis basi minoribus. Amphigastria remota, cauli appressa foliis 
angusle coalita, basi utrinque spinam palulam gerentia, apice profunde 
lunalim exciso-bifida, laciniis e lata basi longe attenuatis divergentibus. 
Folia floralia magna, perianthio vaginatim apppressa, quadrato-rotundata, 
apice patula grosse tridentata vel trilobulata, sinubus recurvis crispata, 
margine postico paucidentato. Amphig. flor. intimum magnum liberum, 
late ovalo-ligulatum, basi paucispinosum apice ad '/s bifidum, laciniis 
lanceolalis porrectis. Perianthia in caule terminalia magna, oplime ovata, 
valde inflata, ore tantum breviter triquetro, breviter trilobato, lobis trun- 
catis breviler dentalo-spinosis vel fimbriatis. Andrecia ignota. 

Hab. Insula Bourbon (Rodriguez). 

253. Lophocolea diversifolia G. Syn. Hep., p. 166. 

Monoica major rigidula brunneola vel olivacea, laxe cæpitosa, corticola. 
Caulis ad 4 cm. longus fuscus tenuis rigidus parum ramosus. Folia 
caulina 2 mm. longa, parum imbricata, recte patula, plano-disticha, sub- 
opposita vel per paria approximala, ovato-reclangulata, marginibus 
subparallelis vel leniter curvatis, apice parum angustata irregulariter 
2-5-4 dentata, dentibus validis brevibus acutis, sinubus plus minus pro- 
fundis. Cellulæ apicales 36 y trigonis majusculis, basales 45 X 63 y 
trigonis parvis. Amphigastria caulina parva utrinque coalita vel libera 
basi utrinque dentifera apice ad ?/: emarginata, lobis divergentibus Jan- 
ceolatis. Folia floralia caulinis parum majora intima oblongo-rectangulata 
plus minus profunde emarginato-biloba, lobis inæqualibus triangulatis 
aculis, margine antico et poslico irregulariter paucidenticulatis. Amphi- 

182 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 483 


gastrium florale intimum obovatum apice irregulariter laciniatum, laciniis 
5-6 lanceolatis aculis sinubus plus minus profundis. Perianthia obovato- 
trlquetra, ad medium triloba, lobis rotundatis apice grosse bifidis utrinque 
valide regulariterque 4-5 spinosis, alis brevibus latissimis grosse cristato- 
lacinulatis, ala antica longius in caule decurrente. Andræcia in ramis ter- 
minalia longissime spicala, bracteis parvis ad 30 jugis confertis basi 
breviter saccalis apice squarrose recurvis lunatim emarginatis bidentatis. 
Hab. Africa, Capetown (Ecklon) Guinea (lolly). 


VI. Europa, Asia, America septentr. 
A. Bidentes. 
254. Lophocolea Hallii Austin. 
255. Lophocolea Austini Lindb. 
256. Lophocolea minor Nees. 
297. Lophocolea Leiboldii St. n. sp. 
258. Lophocolea bidentata (L.). 
259. Lophocolea cuspidata Limp. 
260. Lophocolea Leibergii Underwood. 
261. Lophocolea latifolia Nees. 
B. Heterophyllæ. 
262. Lophocolea heterophylla (Schreder). 
263. Lophocolea incisa Lindb. 
264. Lophocolea reflexula Lindb. et Arnell. 
265. Lophocolea Macounii Austin. 
C. Pluridentatæ. 
266. Lophocolea spicata Taylor. 
267. Lophocolea fragrans Moris et De Not. 


254. Lophocolea Hallii Austin. Proc. Acad. Philad. 1869, p. 222. 

Dioica parva hyalina fragillima, muscis consociata. Caulis ad 10 mm, 
longus crassus fragilis pallidus pluriramosus. Folia caulina 1,2 mm. longa 
recte patula subplana, imbricata alternantia erecto-homomalla ovata 
symmetrica apice quam basis duplo angustiore, ad ‘/4 exciso-biloba, lobis 
triangulalis aculis porrectis antico parum minore. Folia ramulina anguste 
ovala ad medium bifida lobis inæqualibus porrectis aculis. Cellulæ apicales 
27 w basales 27 X 36 y trigonis parvis. Amphigastria caulina quoad 
plante magnitudinem magna caule 3-plo latiora libera transverse inserla 
profundissime quadrifida, laciniis angustis externis spiniformibus diver- 
gentibus internis duplo longioribus porreclis. Folia floralia intima 2 mm. 

183 


4 


484 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (20° SÉR.). 1906 Lophocolea. 


longa late ovata denticulata ad '/« inciso-biloba, sinu acuto lobis triangu- 
latis acutis denticulatis. Amphigastrium florale intimum foliis floralibus 
simillimum æquimagnum subedentatum ad '/s exciso-bilobum, lobis 
triangulatis aculis sinu angusto obtuso discretis. Perianthia (juvenilia) 
ore profunde trilobato grosse dentato apice sat longe bifido, laciniis 
validis lanceolatis aculis basi dentatis. 

Hab. America septentr. Illinois (Hall). 

255. Lophocolea Austini Lindb. Soc. Fl. F. fenn. 1874. 

Monoica hypogyna minor pallide-virens, in cortice cæspitosa. Caulis ad 
15 mm. longus pauciramosus pro planta validus. Folia caulina parva 
alternantia parum imbricata, plano-disticha subrectangulata vel subqua- 
drala, apice exciso-biloba, lobis inæqualibus, anteriore vulgo multo 
majore, ceterum acutis vel acuminatis apiculatisque interdum obtusatis» 
sinu similiter variabili late lunato vel anguste exciso semper obtuso. 
Cellulæ apicales 18 X 27 y basales parum majores, trigonis parvis 
distinclis. Amphigastria caulina parva, cauli æquilata libera, disco basali 
integro duplo latiore quam longo utrinque brevi dente armato, ceterum 
ad */s emarginato-bifida sinu late lunato laciniis lanceolatis porrectis. 
Folia floralia intima oblongo-rectangulata plus duplo longiora quam lata 
apice oblique truncata angulis acutis vel in dentem productis, interdum 
paucis denticulis auctis. Amphig. florale intim. magnum, foliis suis parum 
minus, elliplicum, ad ‘/2 bifidum, lobis rima angusla discretis anguste 
ligulatis aculis basi dente externo auclis. Perianthia parum exserta 
obovato-triquetra, ore trilobato, lobis acutis paucidentatis. Andrecia 
hypogyna bracteis bijugis basi inflatis superne patulis apice inciso-bilobis, 
sinu acuto lobis subæquimagnis acutis. 

Hab. America septentr. (Austin, Evans). 

256. Lophocolea minor Nees. Hepat. Eur. IL. p. 330. 

Syn. : Jung. crocata De Not. Prim. Hep. p. 43, teste S. ©. Lindberg. 

Loph. crocata Nees. Syn. Hep. p. 160, teste S. O. Lindberg. 

Dioica minor pallide flavo-virens vel subhyalina laxe intricatim cæspi- 
tosa terricola et rupicola. Caulis ad 10 mm. longus varie ramosus pro 
planta validus sub flore innovatus. Folia caulina 1,5 mm. longa vix 
imbricala inferne remola oblique patula, plano-disticha, in ramis © con- 
cava adscendentia, in plano oblique ovata margine antico minus arcuato 
anlice vix decurrentia, apice oblique emarginata biloba, lobis sæpe incur- 
vis late triangulatis acutis anlico minore sinu angulato obtuso. Cellulæ 
apicales 27 u basales 27 X 45 u trigonis parvis. Amphigastria caulina 
majuscula oblique patula normaliter bis bifida, laciniis ineurvis, externis 

184 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 485 
minoribus. Folia floralia intima caulinis multo majora ovato-elliptica, 
perianthio subappressa apice oblique exciso-biloba, sinu angulato obtuso 
lobis integerrimis valde inæqualibus antico minore. Amphig. florale int. 
magnum ad ‘2 bifidum, lobis imædqualiter bilobis, laciniis lanceolatis 
aculis. Perianthia oblongo-campanulata triquetra, ore breviter triloba, 
lobis valide dentatis apice breviter bifidis, lacıniis similiter dentatis. 
Capsula et Andrecia ignola. Propagula in margine et facie antica folio- 
rum valde numerosa unicellularia fila simplicia vel ramosa formantia et 
in globam amorpham coadunata. 

Hab. Europa, Asia, America seplentr. 

257. Lophocolea Leiboldii St. n. sp., typus in herb, Stephani. 

Sterilis mediocris olivacea debilis corticola. Caulis ad 25 mm. longus 
fuseus validus rigidus subsimplex. Folia caulina 1,6 mm. longa suboppo- 
sita imbricala apicibus liberis, recte patula plano-disticha subsymmetrica 
ovalo-triangularia apice quam basis 3-plo angustiora truncata angulis 
apiculatis. Celiulæ apicales 36 u basales 36 X 5% m trigonis nullis. 
Amphigastria caulina foliis plus minus late coalita disco integro brevis- 
simo ulrinque bisetoso setulis longis divergentibus. 

Hab. America septentr. Arkansas. occid. (Leibold). 

Ich beschreibe die Pflanze, obwohl sie steril ist, um auf dieselbe auf- 
merksam zu machen. 

258. Lophocolea bidentata (L.) Dum. Rec. d’obs. p. 17. 

Syn. Jung. bidentata L. Sp. pl. IL. p. 1598. 

Lophoe. lateralis Dum. Hep. Eur. p. 84. 

Dioica mediocris pallide-virens vel subhyalina laxe cæspitosa muscicola 
et terricola. Caulis parum ramosus ad 4 cm. longus sub flore geminatim 
innovalus pallidus. Folia caulina 2 mm. longa, alternantia, imbricata 
oblique patula plano-disticha, ovalo-rhomboidea, ad '/ı emarginato- 
bifida lobis e lata basi acuminatis leniter divergentibus antico vulgo 
minore, sinu profunde lunato. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 36 y 
trigonis parvis basi subnullis. Amphig. caulina magna, bisbifida laciniis 
lanceolatis divergentibus apicalibus duplo longioribus. Folia floralia 
intima caulinis majora oblique ovato-oblonga ad '/s ineiso-bifida, sinu 
obtuso laciniis integerrimis lanceolatis parallelis anlico minore. Amphi- 
gastrium florale intimum oblongo-ligulatum ad '/s emarginato-bifidum sinu 
obluso laciniis lanceolatis porrectis. Perianthia longe exserta oblongo- 
triquetra ore breviter trilobato, lobis breviter bifidis irregulariter denti- 
eulatis. Capsula in pedicello longiusculo late ovalis, fusco-brunnea ad 
basin quadrivalvis. Spore 18 y. dilute brunneæ læves. Elateres vermicu- 

185 


486 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1906 Lophocolea. 


lares 120 u spiris duplicatis laxe tortis. Andræcia in caule ramisque 
mediana, bracteis monandris quam folia minoribus basi inflatis, apice 
longe bifidis, laciniis attenuatis subselaceis patulis. 

Hab. Europa, Asia et Ameria septentrionalis, ubique communis. 

259. Lophocolea cuspidata Limp. in Crypt. Fl. v. Schles. 1876, 
p. 303. 

Monoica mediocris pallide flavo-virens vel subhyalina in humo rupi- 
busque laxe cæspitosa. Caulis ad 2 cm. longus tenuis viridis vage multi- 
ramosus. Folia caulina vix 2 mm. longa plano-disticha subrecte patula 
subsymmetrica, oplime ovata apice quam basis 3-plo angustiore margini- 
bus æqualiter arcuatis sinu semicirculari bifida, laciniis æquimagnis 
porrectis cuspidalis. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 45 y. trigonis 
subnullis. Amphig. caulina patula caule latiora bis bifida, laciniis externis 
minoribus. Folia floralia intima caulinis multo majora valde concava 
perianthio vaginatim appressa vel reflexa, in plano subrotunda ad '/s inciso- 
bifida (vel 3 fida) laciniis e lala basi abrupte angustatis. Amphig. florale 
intim. foliis suis parum minus sub apice utrinque bispinosum apice ad 
'/s inciso-bifidum. lobis porrectis e lata basi longe attenuatis. Perianthia 
oblongo-triquetra ore profunde trilobato, lobis bifidis utrinque ciliatis et 
dentato-ciliatis; ale angustæ subintegerrimæ vel spinulosæ. Capsula in 
pedicello longiusculo ovalis; Sporæ 15 y. sublæves. Elateres 200 y vermi- 
culares spiris 2 teretibus laxe torlis. Andrecia in ramis posticis termina- 
lia spicata bracteis ad 6 jugis basi inflatis apice anguste bifidis patulis. 

Hab. Europa præcipue in lerris mediterraneis Ameria septentr. (Evans), 
Alaska (Trealease). 

260. Lophocolea Leibergii Und. in Und. et Cook. Hep. exsicc. 
No 7. 

Monoica mediocris pallide virens vel subhyalina terricola et corticola 
laxe cæspitosa. Caulis ad 2 cm. longus irregulariter ramosus pallidus. 
Folia caulina 1,5 mm. longa imbricata alternantia recte patula subplano- 
disticha ambitu late ovata subsymmetrica, marginibus subæqualiter 
arcualis, apice ad '/s emarginato-bifida laciniis late triangulatis abrupte 
attenuatis cuspidatis porrectis strictis vel conniventibus. Cellulæ apicales 
27 y. basales 36 X 57 y trig. nullis. Amphig. caulina majuscula libera 
basi utrinque unispina, profunde bifida sinu obtuso lobis lanceolalis longe 
setaceis divergenlibus. Folia flor. intima caulinis majora ovato-oblonga, 
ad '/s emarginato-bifida, lobis lanceolatis porreclis apice setaceis. Amphig. 
florale int. foliis flor. subæquale parum minus. Perianthia in ramis 
brevibus terminalia magna oblonga, lobis brevibus apice grosse bifidis, 

186 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 487 


marginibus ceterum sparsim spinulosis; alæ nulle. Andrecia in ramulis 
terminalia bracteis ad 4 jugis confertis cauli subappressis bidentatis basi 
inflatis, lobulo antico emarginato unidentato. 

Hab. America septentr. Idaho (Leiberg) Washington Territ (Bailey). 

Die Pflanze steht unserer L. cuspidata nahe, die aber ganz abweichende 
© Hüllblätter hat. 

261. Lophocolea latifolia Nees. Hep. Europ. p. 334. 

Syn. : L. Hookeriana Nees. ibid. p. 336. 

Dioica major et valida, viridis in rupibus humidis laxe cæspitosa lateque 
expansa, in paludosis erecta sphagnicola. Caulis ad 4 cm. longus vage 
pauciramosus validus fuscus et rigidus. Folia caulina parum imbricata 
alternantia plano-disticha oblique patula ovato-triangulata 2,5 mm. longa 
subsymmetrica, apice quam basis 3-plo angustiore ad '/ı emarginalo- 
bifida, laciniis late triangulatis breviter acuminatis oblique porrectis 
parallelis sinu rotundato. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 45 y. trigonis 
nullis. Amphig. caulina magna bis-bifida, laciniis internis multo validiori- 
bus late lanceolatis strictis divergentibus. Folia floralia intima caulinis 
parum majora late ovato-elliptica ad '/s inciso bifida, sinu lato acuto lobis 
magnis late triangulatis acuminatis antico vulgo minore. Amphig. florale 
intim. foliis suis parum minus, oplime ovatum sub apice utrinque 
grosse dentatum apice ad '/s bifidum laciniis porrectis lanceolatis. Perian- 
thia campanulata profunde triloba lobis grosse bifidis utrinque dentatis 
vel spinosis vel sublacinialis. Andræcia ? 

Hab. Europa (Germania, Britannia, Gallia). 

262. Lophocolea heterophylla (Schrad.) Dum. Rec. d’obs. p. 17. 

Syn. : Jung. heterophylla Schrad. Journ. 1801, p. 66. 

Monoica minor dilute flavo-virens corlicola dense intricala sæpe late 
expansa. Caulis ad 3 cm. longus varie ramosus arcle repens pallidus. 
Folia caulina 1,2 mm. longa parum imbricata plano-disticha subrecte 
patula (angulo 80°) antice vix decurrentia subrhombea adulta apice 
truncata vix angustata angulis obtusis vel retusa ; juniora late emarginato- 
biangulata vel lunatim excisa bidentata, dentibus validis triangulatis 
acutis porrectis. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 54  trigonis nullis, 
marginales optime papuloso-prominulæ. Amphig. caulina majuscula bis- 
bifida, laciniis lanceolatis divergentibus externis brevioribus. Folia floralia 
2 oblongo-ligulata apice late truncato-bidentula integra vel repanda vel 
subtrilobata. Amphig. florale intimum ovatum, margine repando vel pauci- 
dentato, ad '/ı vel ‘/2 bifido, rima angusta laciniis lanceolatis conniventi- 
bus. Perianthia longe exserta, oblonga, interdum anguste alala, regu- 

187 


488 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2ut sÉR.). 1906 Lophocolea. 


lariter trilobata lobis brevibus rotundatis grosse dentatis, dentibus 
regularibus, apice longioribus. Capsula longe pedicellata, ovalis ad basin 
quadrivalvis. Spore 10-14 y brunneæ, leves. Elateres 120 y vermiculares 
vix altenuali spiris 2 teretibus laxe tortis. Andræcia hypogyna, interdum 
foliis sterilibus interposilis a calyce remota vel ramos laterales tenentia, 
bracteis 4-5 jugis basi saccalim lobulatis integris. 

Hab. Europa, Asia, America septentr. valde communis. 

263. Lophocolea incisa Lindb.’Musci scand. p. 41. 

Monoica hypogyna mediocris subhyalina ætate nigrescens, subgregaria. 
Caulis ad 3 cm. longus suberectus irregulariter dichotomus. Folia 
caulina 1,5 mm. longa vix imbricata plano-disticha subrecte patula, 
ovato-reclangularia, basi antica vix decurrente unidenlala,- plus minus 
reflexula inferiora obtuse incisa lobis obtusis vel aculis superiora sensim 
profundius et aculius incisa, lobis cuspidatis. Cellulæ majusculæ æqualiter 
incrassatæ trigonis nullis. Amphig. caulina parva basi utrinque unispina 
apice profunde emarginato-bifida, laciniis lanceolatis parum divergenti- 
bus. Folia floralia ad 5 juga recurva basi saccala irregulariter acuteque 
ineisa sublacerata. Amphigastria floralia elliptica acutissime incisa, lobis 
fissis laciniis subulatis hamato incurvis, dentatis. Perianthia semiexserta 
anguste elliptica exalata lobis late triangularibus fissis lobis acutis Irre- 
gulariter denseque dentato serratis. 

Hab. Fennia (Lindberg). 

264. Lophocolea reflexula Lindb. et Arn. Svenska Vet. Akad. 
Vol. 23 pag. 23. 

Monoica hypogyna, mediocris pallide virens terricola et corticola. 
Caulis ad 15 mm. longus, validus carnosus et fragilis pallidus parum 
ramosus. Folia caulina A mm. longa imbricata, alternanlia, recte palula, 
squarrose decurvula, ovata vel ovato-rectangulata, apice breviter inciso- 
bifida vel truncata, vulgo emarginato-biloba, lobis obtusis vel angulatis, 
sinu late lunato vel acutiusculo. Cellulæ apicales 27 w basales triplo 
longiores, trigonis nullis. Amphigastria parva, cauli æquilata et appressa, 
libera ambitu subcircularia, transverse inserta, medio utrinque dente 
minuto armata apice ad medium biloba, lobis late triangulatis breviter 
acuminatis. Folia floralia intima caulinis longiora, anguste lingulata 
apice late angulatim excisa, inæqualiter et irregulariter biloba. Amphi- 
gastrium florale intim. foliis suis æquilongum sed latius, ad medium 
quadrifidum, laciniis lanceolatis acuminatis porrectis, medianis parum 
longioribus. Perianthia oblongo-triquetra ore breviter trilobato, segmen- 
üs breviter quadrilobis, lobis angulatis et repandis. Andrecia magna 

188 


Lophocolea. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 189 


bracteis 3-4 jugis confertis basi inflatis superne rotundatis integerrimis 
porreclis vix recurvis. 

Hab. Sibiria (Arnell), 

Lindberg vergleicht diese Pflanze sonderbarer Weise nicht mit L. hete- 
rophylla der sie nach der variablen Form der Blätter am nächsten steht; 
das ganz abweichende innerste Hüllunterblatt unterscheidet beide sofort. 

265. Lophocolea Macounii Aust. Proc. Ac. Philad. 1869, p. 223. 

Dioica mediocris tenera fragilis pallide-virens subhyalina corticola 
museis consociata. Caulis ad 2 cm. longus pallidus arcte repens parum 
ramosus. Folia caulina alternantia 1 mm. longa subrecte a caule patula 
leniter adscendentia apicibus decurvis, in plano late ovato-ligulata mar- 
gine anlico substriclo, postico leniter arcuato apice rotundato vel retuso 
rarius emarginato-bidentulo. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 54 u 
trigonis nullis, papuloso-prominulæ. Amphig. caulina parva libera trans- 
verse inserta ovata ad ‘/2 bifida, sinu angusto obtuso lobis lanceolatis 
porrectis. Folia floralia intima caulinis parum majora ovato-oblonga 
irregulariter repando-angulata. Amphigastrium florale foliis suis vix 
minus ovatum similiter repandum apice ad ‘/4 emarginato-bifidum, 
lobulis triangulatis acutis conniventibus. Andrecia in planta graciliore 
longe spicala bracteis ad 8 jugis confertis antice breviler sacculatis 
adscendentibus superne valde recurvis. 

Hab. Canada (Macoun). 

266. Lophocolea spicata Taylor Syn. Hep. p. 167. 

Monoica parva pallide-viridis tenera muscicola. Caulis ad 15 mm. 
longus viridis rigidus irregulariter ramosus. Folia caulina adulta vix 
1 mm. longa, parum ımbricata alterna subrecie patula antice parum 
decurrenlia ovala asymmetrica margine postico leviter arcualo, antico 
substricio, apice quam basis 2-plo angustiore leviter emarginato-biden- 
tato, dentibus validis acutis porrectis interdum tridentato tertio dente 
subapicali. Cellulæ apicales 13 y basales 18 X 27 p parielibus tenuibus 
trigonis nullis. Amphig. caulina parva cauli æquilata appressa ambitu 
oblonga basi utrinque denticulata apice ad ?/s inciso-bifida laciniis lanceo- 
latis porrectis sinu acuto. Folia floralia caulinis vix majora simillima 
margine postico et in sinu apicali denticulata. Amphig. florale int. mag- 
num foliis suis æquilongum basi anguslatum, oblongum ad medium 
bifidum laciniis lanceolatis acuminalis hic illic denticulatis. Perianthia 
oblonga inflato-triquetra collo basali valde conspicuo ore aperto brevis- 
sime trilobato, lobis irregulariter spinosis vel duplicato-spinosis. Capsula 
ovalis, brunnea. Elateres filiformes bispiri sporis æquilati. Andrecia in 

189 


490 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER Ze (SÉR.). 1906 Lophocolea. 


ramulo laterali terminalia arcuata bracteis ad 10 jugis parvis confertis 
erecto-homomallis ovatis, apice emarginato-bidentulo, lobulo antico 
magno inflato exciso unispino. 

Hab. Britannia. 

Das 5 Hüllblatt hat ganz die Form des Stengelblatts, ist jedoch 
wesentlich kleiner; der lobulus anticus hat die halbe Länge des Hüll- 
blattes und bildet eine schlauchförmige Höhlung; darin weicht unsere 
Pflanze von der sehr ähnlichen L. fragrans ab, deren g' Hüllblätter fast 
keine flache Lamina besitzen ; die ganze Blattbasis ist halbstengelumfassend 
aufgeblasen und verläuft in eine kurze wenig abstehende Spitze. 

267. Lophocolea fragrans Moris et De Not. Flor. Capr. 
D 4/77: 

Monoica minor, rigidula, viridis laxe cæspitosa terricola. Caulis ad 
15 mm. longus irregulariter ramosus viridis rigidus. Folia caulina ad 
4,5 mm. longa alternantia imbricata, subrecte patula, plano-disticha 
optime ovala normaliter apice plus duplo angustiora, lunatim emarginato- 
bidenlala, dentibus validis anguste triangulalis acutis leniter divergenti- 
bus, margine postico sub apice dente solitario instructo; folia inferiora 
minora sæpe oblique emarginata, sub apice atque in sinu apicali pluri- 
denticulata, denticulis varie distributis, minutis. Cellulæ apicales 13 w 
basales 18 y, trigonis nullis. Amphigastria caulina parva, cauli æquilata, 
profundissime emarginato-bifida, laciniis anguste lanceolatis porrectis, 
extus denticulis basalibus utrinque armatis. Andræcia in ramulo brevi 
terminalia breviler spicata, bracteis ad 6 jugis confertis longe saccatis 
apice acuto brevissime patulo. Folia floralia majora, profundius bifida, 
serrala. Perianthia in ramis brevibus terminalia exalata, ore profunde 
triloba, lobis bifidis irregulariter denticulatis. 

Hab. Italia, Insula Caprera (Moris) Napoli (Gasparini) Corsica (Camus). 

Lophocolea spicata Taylor, zu welcher man unsere Pflanze stellen 
wollte, hat einen sehr abweichenden männlichen Ast; wahrscheinlich 
kommt auch Z. spicata im Mittelmeergebiet vor; die beiden Arten sind 
aber nur fertil zu unterscheiden; die Diagnose von L. fragrans ist nach 
dem Original-Exemplar des Autors verfasst. 

Nicht zur Gattung Lophocolea sondern zu Chiloscyphus gehören die 
folgenden Pflanzen : 

L. triacantha Hook et Taylor Syn. Hep. p. 698 

L. tridentata Sande Ann. Mus. Lugd. Batav. I. p. 296 

L. filicicola Steph. J. Linn. Soc. 29, p. 269 

L. polyclada H. et T. Syn. Hep. p. 697 

190 


Harpanthus. FRANZ STEPHANI. SPÈCIES HEPATICARUM. 191 


L. chlorophylla H. et T. Syn. Hep. p. 698 

L. echinella L. et G. Syn. Hep. p. 703 

L. Colensoi Mitten Fl. Nov. Zel. II. p. 138 

L. flaccida Mitten Proc. Linn. Soc. V. p. 99 
was Mitten zum Theil selbst bereits corrigirt hat. Zweifelhaft bleibt auch 

Jungermannia subæquifolia M. et N. Syn. Hep. pag. 147; die Pflanze 
ist im Herb. Nees nicht zu finden. Ganz zu cassiren sind auch die fol- 
genden Arten: 

L. profunda Nees Hep. Eur. II p. 346. Im Nees’schen Herbar liegen 
wenige werthlose sterile Stengel, die zwischen Laubmoosen gefunden 
wurden. 

L. homophylla Nees in Martius. Flor. bras. I. p. 336. Syn. Hep. p. 164 
et 693. — Die Original-Pflanze aus Brasilien gehört zu Isotachis; die 
Bruchstücke aus Bolivia sind völlig werthlos. 

L. integrifolia St. Soc. bot. belge 1892. Vol. 31. p. 70. Das Exemplar 
enthält 2 durcheinander wachsende Arten, was s. Zt. nicht bemerkt 
wurde und ist der Name zu cassiren. 


Harpanthus Nees 1856. 


Plantæ foliifer& parvæ vel majores virides vel brunneolæ corticolæ et 
terricolæ in una paludicolæ. Caules tenues virides parum ramosi. Folia 
caulina succuba alternantia assurgenti-secunda apice breviter exciso- 
bilcba celerum integerrima, cellulis apicalibus multo minoribus. Amphi- 
gastria caulina magna cauli plus minus appressa, triangulato-lanceolata 
integerrima adulla sæpe inæqualiter bifida. Inflorescentia monoica vel 
dioica. Rami feminei postici ex axilla amphigastrii orti, brevissimi crassi 
radicanles. Folia floralia parva profunde bifida parum patula. Amphigas- 
irium florale magnum caulinis simile. Perianthia ovata superne plus 
minus angustata, tenera. basi pluristrata calyptræ coalita, ore parvo 
cellulis liberis spinuloso vel crenato. Calyptra superne libera tenera 
pistillis sterilibus obsita. Capsula in pedicello longiusculo ovalis ad basin 
usque quadrivalvis, valvulis bistratis. strato interno semiannulariter 
incrassato. Elateres breves spiris duplicatis laxe tortis. Spore parvæ 
brunneæ læves. Andrecia in caule ramisque mediana, bracteis pauci- 

191 


492 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (20e SéR.). 1907  Harpanthus. 


jugis monandris parvis conferlis conduplicatim-concavis breviterque 
emarginalis. Antheridia brevissime pedicellata. 

Nur zwei Arten sind kekannt, welche dem nördlichen Waldgebiet der 
Erde angehören und daselbst weit verbreitet sind. 

ti. Harpanthus Flotowianus Nees Hep. Eur. I, p. 353. 

Syn. : Jung. convoluta Hüben. Hep. Germ. p. 60. 

Jung. Harimanni Thed. Musci exsicc. VI n. 138. 
Lophocolea vogesiaca Nees Hep. Eur. II, p. 348. 
Chiloscyphus Drummondii Taylor. J. of Bot. 1846, p. 283. 

Planta dioica mediocris elongata et gracilis rigidula, olivacea vel rubes- 
cens muscis consociata vel profunde laxeque cæspitans paludicola. Caulis 
erectus ad 6 cm. longus teuuis rigidus radicellis brevibus. parum ramosus, 
ramis poslicis ex axilla amphigastrii ortis. Folia caulina alterna subrecte 
patula assurgenti-secunda parum concava antice decurrentia, late ovalo- 
triangulata apice quam basis quadruplo angustiore breviter emarginato- 
bilobo, lobis obtusis. Cellulæ apicales 27 y basales 36 X 54 w trigonis 
nullis. Amphigastria caulina magna appressa ovalo-lanceolata integra vel 
medio utrinque parvo dente armata (rarius bifida apice abrupte angustala 
longeque setacea. Ramulus femineus brevis. Folia floralia trijuga, inlima 
foliis caulinis equimagna semiamplexicaulia valde concava, apice 2-4 fida 
laciniis plus minus brevibus aculis vel obtusis incurvis. Amphig. florale 
inimum magnum caulinis simillimum. Perianthia pallide viridia basi 
carnosa anguste cylindrica subelavata apice triplicata crenulata. Sporæ 
brunneæ læves. Elateres bispiri, spiris ligulatis laxe torlis. Andrecia in 
planta graciliore mediana geniculatim adscendentia ex apice vegetaliva. 

Hab. Europa et America septentrionales, Greenland (Vahl), Alaska 
(Harriman Expedition). 

(Fortsetzung folgt.) 


493 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
XRXSIV 


Fortsetzung von Seite 406. 


I. 
Beiträge zur Kenntnis der Schweizerflora. 
(VI). 


1. Begründung vorzunehmender Namensänderungen an der zweiten 
Auflage der «Flora der Schweiz» von Schinz und Keller. 


VON 


Hans SCHINZ und A. THELLUNG (Zürich). 


(Suite). 


Die 2 genannten, von Linne unter dem Namen Dr. longifolia zusam- 
mengefassten Drosera-Arten wurden zuerst‘ — annähernd gleichzeitig 
— von Hayne und Smith unterschieden ; ersterer schuf den neuen Na- 
men D. intermedia und präzisierte gleichzeitig die Linné’sche Bezeich- 
nung im Sinne der D. anglica, während Smith umgekehrt unter D. 
longifolia die D. intermedia verstand und die Hudson’sche Bezeich- 
nung anglica in schärferer Umgrenzung beibehielt. Wir hätten nun 
gerne die Nomenklatur Hayne’s, der die 2 fraglichen Arten ungleich 
schärfer charakterisiert hat als Smith, zur Anwendung gebracht (wie 
wir dies bereits auf S. 185 der 3. Nummer dieser Zeitschrift getan hatten), 
zumal da Hayne’s Auslegung der D. longifolia L. nach Fries (Nov. 
fl. Suec. ed. 2 [1828], 82-83) der Wirklichkeit besser entspricht und 
seine Namengebung z. B. von Rouy et Foucaud (Fl. de France) und 
FioriePaoletti (Fl. anal. d’Ital.) akzeptiert wird ; indessen treffen wir 
neuerdings bei Rendle-Britten (List of Brit. Seed.-pl. and Ferns [1907], 
12) die Smith’sche Nomenklatur (also D. longifolia — intermedia 


1 Vergl. die Fussnote auf S. 406. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n9 6, 31 mai 1907. 32 


di 


49% BULLETIN DE LHERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


Hayne), und es bleibt mithin nichts anderes übrig, als den so kontro- 
versen Linné’schen Namen ganz fallen zu lassen und durch die beiden 
unzweideutigen Bezeichnungen D. intermedia und D. anglica zu ersetzen, 
wie dies bereits Koch, Garcke u. A. getan haben. 


Alchemilla hybrida Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 2. 
? Alchemilla alpina ß hybrida L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 123. 
Alchemilla pubescens Lam. Ill. I (1791), 347 n. 1703. 


Rosa eglanteria L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 491; ed. 2, I (1762), 703 
ex p. ; Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 4 — non Virgander in 
L. Amoen. Acad. V (1760), 220, nec L. Spec. pl. ed. 2 (1. c.) ex 
altera p., nec L. Mant. II (1771), 399, quæ = R. fœtida Herrm. 
(R. lutea Miller). 
Rosa rubiginosa L. Mant. II (1771), App. 56%. 


Da nach den Wiener Regeln das Jahr 1753 als Ausgangspunkt für die 
Nomenklatur der Spezies zu gelten hat, so bildet die Tatsache, dass Linné 
selbst später die Gartenpflanze R. fetida Herrm. (R. lutea Miller) mit 
seiner R. eglanteria vermengt und verwechselt und sogar 1771 seinen Na- 
men im Sinne dieser letzteren verwendet hat, worin ihm einige Dendro- 
logen gefolgt sind, unseres Erachtens kein Hindernis dafür, den Linne’- 
schen Namen in seiner ursprünglichen Bedeutung wieder einzusetzen, 
wie dies kürzlich Rendle und Britten (List of Brit. Seed-pl. and Ferns 
[1907], 11) getan haben, zumal da, soviel uns bekannt, der Name Rosa 
eglanteria in keinem neueren Florenwerk im Sinne der R. fetida ver- 
wendet wird. 


Rosa spinosissima L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 491. 
Rosa pimpinellifolia L. Syst. nat. ed. 10, II (1759), 1062. 


Rosa obtusifolia Desv. Journ. bot. II (1809), 317. 
Rosa tomentella Léman in Bull. Soc. Philom. (1818), 94. 


Rosa foetida Herrm. Diss. Ros. (1762), 18 (non Bast. Suppl. Fl. Maine 
et Loire [1812], 29 que — R. tomentosa Sm. [1800] var.). 
Rosa lutea Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 11. 


Euphorbia Lathyrus L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 457. 
Euphorbia Lathyris L. Syst. ed. 10, II (1759), 1048, Spec. pl. ed. 
2, elc. 


Vicia dasycarpa Ten. Viag. Abruzz. (1829), 81. 
Vicia varia Host. Fl. Austr. II (1831), 332. 


Hypericum maculatum Crantz Stirp. Austr. ed. 1 (1762), 64 
lassen wir mit Rendle und Britten an die Stelle von H. qua- 
drangulum L. Spec. pl. ed. I (1753), 685 der schweizerischen. 
deuischen, französischen, oesterreichischen Floren, etc. (aber 
nicht der englischen) treten und zwar auf Grund nachfolgender 
Ueberlegungen: 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH, XXXIV. 495 


Wie wir (Schinz) bereits in der Vierteljahrsschr. der Naturf. Ges, 
Zürich XLIX (1904), 231 gezeigt haben, ist H. quadrangulum L. eine 
nichtsweniger als sicher gestellte Pflanze : auf Grund der Erwähnung 
von Hort. Cliff. (1737) im Anschluss an die kurze und wenig besagende 
Diagnose in der ersten Auflage der Spec. pl. ist anzunehmen, dass Linne 
bei der Aufstellung seines H. quadrangulum eine Art mit spitzen Kelch- 
zipfeln (unser AH. acutum Mönch) verstanden wissen wollte ; in der 
zweiten Auflage desselben Werkes werden aber unter demselben Namen 
bereits zwei verschiedene Pflanzen vermengt, nämlich die so benannte 
der ersten Auflage und zweitens eine Art mit nicht durchscheinend 
punktierten Laubblättern, wobei wohl nur entweder an H. quadrangu- 
Zum unserer kontinentalen Floren oder an H. Desetangsü Lamotte, das ja 
auch ohne durchsichtige Punkte auftritt, gedacht werden kann und in 
Linne’s Dissert. Hyper. (1776) endlich verschwindet die Kombination 
H. quadrangulum plötzlich um dem neuen Namen H. quadrangulare 
Platz zu machen und zwar ist unter diesem, wenn H. Desetangsü ausser 
Betracht fällt, nur das H. quadrangulum unserer schweiz. etc. Floren zu 
verstehen und sicherlich, aus den in der Vierteljahrsschr. auseinander- 
gesetzten Gründen, nicht unser H. acutum Mönch. 

Angesichts des Umstandes, dass die Kombination H. quadrangulum 
von Linné selbst auf offenbar verschiedene Arten angewendet worden 
ist, dass das Herbar Linne’s leider auch keinen unzweideutigen Aufschluss 
zu erteilen vermag (vergl. Schinz in Vierteljahrsschr.) und dass endlich 
das spez. Epitheton quadrangulum von den englischen Botanikern z. B. 
in einem ganz andern Sinne verwendet wird, empfiehlt es sich doch wohl, 
davon ganz abzusehen und es zu ersetzen durch den nächst ältesten, 
gültigen Namen. Dabei fällt nun H. quadrangulare L. Diss. Hyper. (1776), 
ausser Betracht, da Crantz schon vordem die Kombination H. maculatum 


- (Stirp. Austr. ed. 1 (1762), 64) aufgestellt hatte, die Bezeichnung H. qua- 


drangulum reservierend für unser A. acutum Mönch. 

Abstrahieren wir aus den oben erwähnten Gründen von dem spez. 
Epitheton quadrangulum, so ist für die zweite hier in Frage stehende 
Art, mit spilzen Kelchzipfeln und durchsichtig punktierten Laubblättern 
H. acutum Mönch der älteste gültige Name und wir verbleiben 
daher auch bei diesem. 


Helianthemum canum (L.) Baumgarten Enum. stirp. Transsilv. II 
(1816), 85 sec. E. Janchen in litt. ; Dunal in DC. Prodr. I (1824) 
277 et auct. fere omn.; E. Janchen in Abh. d. K. k. zool.-bot. 
Ges. Wien (1907) (p. 6) —- non Grosser in Engler’s Pflanzenreich 
1%. Heft (IV. 193) (1903), 112 (quod — H. marifolium (L.) Pers.). 

Cistus canus L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 525 ; Spec. pl. ed. 2, 1(1762), 
740 (excl. var. ß). 

Cistus marifolius L. Spec. pl. ed. 2, I (1762), 741 ex p. — non L. 
Spec. pl. ed. 1 (1753), 526 (qui = H. marifolium (L.) Pers.). 
Helianthemum marifolium Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 24 ex 
mazxima p. ;, Smith Engl. Fl. III (1825), 23 ; Grosser in Engler’s 
Pflanzenreich 14. Heft (IV. 193) (1903), 116 ; Schinz u. Keller 
FI. d. Schweiz ed. 2 (1905) I. 333 ; II, 155 ; Rendle u. Britten 

List Brit. Seed-pl. and Ferns (1907), 4 — non (L.) Pers. 


In der 1. Auflage der « Species plantarum » (1753) sind die 2 hier in 


496 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER. (20e séR.). 1907 


Frage stehenden Linné’schen Spezies, Cistus canus L. und C. marifolius 
L., klar und scharf in der Weise präzisiert, dass €. canus dem Helianthe- 
mum canum (L.) Baumg., Dunal und fast aller Autoren (= H. marifolium 
Grosser), C. marifolius dagegen dem H. marifolium (L.) Pers. (= H. 
canım Grosser) entspricht. 

In der 2. Auflage der Spec. plant. liegt dann aber bedauerlicherweise 
ein Konfundierung der beiden Arten vor in der Weise, dass Linné unter 
C. marifolius mehrere zu Hel. canum gehörige Synonyme und Fundorte 
(so auch die Schweizerpflanze) zitiert, was Grosser — wie schon früher 
Miller — zu einer unrichtigen Auffassung des Cistus marifolius L. ge- 
führt hat. Es ist jedoch ohne Weiteres klar, dass die ursprüngliche 
Fassung der beiden Linne’schen Arten (1753) für ihre Nomenklatur 
massgebend ist. — Ueber die nähern Détails und Belege zu diesen Aus- 
führungen vergl. die noch nicht publizierte Arbeit von E. Janchen : 
Helianthemum canum (L.) Baumg. und seine nächsten Verwandten (Abh. 
d. K. k. zool.-bot. Gessellsch. Wien, 1907), deren Manuskript uns der 
Autor freundlichst zur Verfügung gestellt hat. 


Hippophaë Rhamnoides — Hippophaës rhamnoides (Art. 57). 


Ludvigia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 118; Ludwigia L. Gen. pl. ed. 5 

(1754), 55; emend. Elliott Sketch bot. South-Carol. I (1817), 211. 

Isnardia L. [Spec. pl. ed. 1 (1753), 120] Gen. pl. ed. 5 (175%), 56; 
emend. DC. Prodr. III (1828). 59. 


Die Vereinigung der Genera Ludvigia L. (1753-4) und Isnardia L. 
(1753-4), die heute allgemein akzeptiert ist, wurde zuerst (1817) von 
Elliott vorgenommen, wobei der Autor den erstgenannten Linné’schen 
Namen, der die grössere Zahl von Arten umfasste, in erweiterlem Sinne 
beibehielt, während De Candolle 1828 bei der Zusammenziehung der 
2 Linnéschen Gattungen dem Namen Isnardia den Vorzug gab. 
Selbstredend haben wir uns aus Prioritätsgründen der von dem erstge- 
nannten Autor gewählten Nomenklatur anzuschliessen. Unsere Art hat 
folgende Bezeichnung zu erhalten : 


Ludvigia palustris (L.) Elliott Sketch bot. South-Carol. I (1817), 
211. 
Isnardia palustris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 118. 


Primula hirsuta All. Auct. syn. meth. stirp. hort. Taurin. in Mise. 
Taurin. V, 1770-3 (177%), 62! (mit dem Syn.: « Primula fohis 
cilialis dentatis, scapo paucifloro Hall. hist. n. 613 »). 

Primula viscosa Vill. Prosp. hist. pl. Dauph. (1779), 21; Hist. pl. 
Dauph. II (1786), 467. 


Primula viscosa All. Fl. Pedem. I (1785), 93 et tab. V fig. 1! 
Primula hirsuta Vi. Hist. pl. Dauph. II (1787), 469. 
Primula latifolia Lapeyr. Hist. abr. Pyren. (1813), 17. 


! Beschreibung ganz unzulänglich. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 497 


Anagallis arvensis L. ssp. fœmina (Miller) Schinz u. Thellung. 
Anagallis femina Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 2. 
Anagallis ceerulea Schreber Spicil. fl. Lips. (1771), 5. 


Gentiana germanica Willd. 
G. Wettsteinü Murb. 


Wir haben in diesen Begründungen, Seite 337, auseinandergeseizt, 
warum wir den Murbeckschen Namen zu Gunsten der ältern, heute nicht 
missversländlichen Kombination @. germanica fallen lassen und werden 
nun in freundlichster Weise brieflich von Prof. C.-F.-0. Nordstedt darauf 
hingewiesen, dass er seinerseits auch schon auf die Nichtnotwendigkeit, 
an Stelle von germanica-Weltsteinü einzusetzen, aufmerksam gemacht 
halle. Zur Zeit der Begründung unserer bezüglichen Namenänderung 
war uns nicht nur das Nordstedt’sche Referat (Botaniska Notiser (1893), 
35), in dem am Schlusse Nordstedt die eben erwähnte Ansicht vertritt 
unbekannt gewesen, sondern wir kannten auch die Publikation Mur- 
beck’s nur aus den Ausführungen Wettstein’s in den Denkschriften d. 
k. K. Akad. Wien (1896). Inzwischen sind uns seitens Prof. Nordstedt’s das 
bezügl. Heft des Bot. Notiser und von Prof. Murbeck seine Studien über 
Gentianen aus der Gruppe Endotricha Froel. (in Acta Horti Berg. Il 
[1892]), zugesandt worden. Wir stimmen nun Prof. Nordstedt durchaus 
zu, eine auf die Möglichkeit, dass die als ssp. der G. campestris von Mur- 
beck binär benannte germanica einmal als Art aufgefasst werden könnte 
begründete Namensänderung der G. germanica Willd. lag durchaus nicht 
- vor und schon aus diesem Grunde kann daher die Kombination G. Wett- 
stein nicht bestehen. Wenn dann aber Nordstedt weiter die Ansicht 
vertritt, dass Froelich (de Gentiana Diss. 1792, 92) die Varietäten ©, ß und 
+‘ überhaupt nicht habe mit Namen belegen wollen, sondern dass er mit 
den kursiv gedruckten Wörtern, Suecica, Germanica und Neapolitana 
nur die Provenienz habe andeuten wollen, so möchten wir unserseits 
doch nicht so weit gehen, sondern, bessere Belehrung vorbehalten, es bei 
den allgemein acceptierten Varietätsnamen suecica, germanica und nea- 
politana belassen. 

Freund Bornmüller-Weimar hat uns brieflich (26. IV. 07) darauf auf- 
merksam gemacht, dass Gentiana calycina (Koch) Wettstein in Oest. bot. 
Zeitschr. (1891), 367 umgetauft werden müsse, da Boissier und Hauss- 
knecht bereits 1879 (in der Flora Orientalis. IV, pag. 75) eine Gentiana 
des Ostens G. calycina benannt hatten. Die Richtigkeit dieser Mitteilung 
anerkennend, setzen wir für G. calycina (Koch) Wettstein-Gentiana 
anisodonta Borbas in Oest. Bot. Zeitschr. (1892), 219. 

Wettstein (in Denkschr. k. k. Akad. Wien (1896), 326) sucht allerdings 
nachzuweisen, dass die Kombination G. anisodonta, weil niemals ord- 
nungsgemäss publiziert, unmöglich acceptiert werden könne und dass 
die von ihm, Wettstein vorgeschlagene Benennung daher zu Recht be- 
stehe. Es ist ja nun allerdings richtig, dass Borbas 1. c. sich zur Charakte- 
risierung seiner anisodonta mit der kurzen Bemerkung « G. germanica 
Hire ist nicht die echte, sondern eine durch die ungleichen Kelchzähne 
charakteristische Form, die ich als G. anisodonta den bot. Freunden mit- 
teille » begnügt hat. Nun wollte offenbar Borbas durch diesen Hinweis 
auf die ungleichen Kelchzähne seine anisodonta in den Gegensatz zu ger- 
mamica stellen und es scheint uns daher nicht ganz zutreffend, wenn 


498 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


Wettstein I. c. 326 sagt : « Diese Charakterisierung ist nicht blos nicht 
hinreichend, sondern directe nichtssagend, da « ungleiche Kelchzähne » 
allen hier in Rede stehenden Gentianen mehr oder minder zukommen », 
um so weniger zutreffend, als Wettstein an einem andern Orte (Oest. 
bot. Zeitschr. (1891, 369) ausdrücklich selbst sagt « G. Rhætica A. et 
J. Kern. und G. Germanica Willd. lassen sich von G. calycina am besten 
am Kelche unterscheiden. Die Zipfel desselben sind bei ihnen nur wenig 
verschieden, etc. ». 

Auch Erwin Janchen (Mitteil. des Naturw. Ver. a. d. Universität Wien 
(1907), No. 8 pag. 98) verwirft, allerdings ohne weitere Begründung, 
die Kombination G. calycina (Koch) Wettstein und setzt dafür G. aniso- 
donta Borbas ein. 


Myosotis pyrenaica Pourret in Mem. Acad. Toul. III (1788), 322. 
Myosotis alpestris Schmidt Fl. Boëm. (179%), 26. 


Unsere Alpenpflanze ist mit der der Pyrenäen zwar nicht ganz 
identisch, aber keinesfalls spezifisch oder auch nur als Subspezies von ıhr 
verschieden (Coste Fl. France Il, 5 [1903], 602 betrachtet M. alpestris 
und M. pyrenaica zwar als 2 gesonderte Arten, bemerkt aber bei der 
letzteren «Très voisin du précédent »). Bei der Identifikalion der beiden 
fraglichen Arten befinden wir uns in Übereinstimmung mit Fiori u. 
Paoletti (Fl. anal. d’Ital. II, 3 [1902], 370) und Rendle u. Britten (List of 
Brit. Seed-pl. and Ferns [1907], 20). 


Solanum luteum Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 3. 
Solunum nigrum x villosum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 186. 
Solanum villosum Willd. Prodr. fl. Berol. (1787), 87 ?; Lam. Tabl. 
encycl. II (1793), 17; Mönch Meth. (1794), 474 — non Miller 
l. c. (1768), n. 2. 


Linaria repens (L.) Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 6 (excl. syn. 

«Antirrhinum arvense L.»); Willd. Enum. h. Berol. Il (1809), 640. 

Antirrhinum repens L. Spec. pl. ed. 1 (1755), 614; erw. Hudson 
Fl. Angl. [ed. 1?] ed. 2 (1778), 272. 

Antirrhinum monspessulanum L. |. c. (1753), 616 ; erw. Vill. Hist. 
pl. Dauph. II (1787), 436. 

Linaria monspessulana Miller I. c. (1768), n. 9; erw. Caruel in 
Parlat. Fl. Ital. VI (188%), 627. 

Antirrhinum striatum Lam. Fl. franc. II (1778), 343. 

Linaria striata Lam. u. DC. Fl. franc. ed. 3, III (1805), 586. 


Wir hatten in unserer frühern Nomenklatur-Begründung (Vierteljahrs- 
schr. d. Naturf. Ges. Zürich LI [1906], 495) für die in Frage stehende Art 
den Namen L. monspessulana (L.) Miller gewählt, dem Vorgange Caruel’s 
(Fl. Ital. VI [1884], 627) folgend, der auf die Tatsache hinweist, dass 
Miller’s L. repens durch das nicht zu unserer Art gehörige Synonym 
« Antirrhinum arvense L. » unklar und zweideutig ist, während über die 
Bedeutung von L. monspessulana (L.) Miller kein Zweifel bestehen kann. 
Wenn jedoch Caruel (L c. p. 642) L. repens Miller direkt als Synonym zu 
L. arvensis (L.) Desf. zieht, so ist dies nach unserer Auffassung denn 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 499 


doch zu weit gegangen ; denn Miller’s Beschreibung der L. repens passt 
durchaus nur auf L. monspessulana, und es muss lediglich das genannte 
Linné’sche Synonym ausgeschlossen werden. Für die Entscheidung der 
Frage, welcher von den beiden Linné’schen Namen (A. repens und A. 
monspessulanum) bei ihrer Vereinigung zu einer Art beibehalten werden 
soll, ist unseres Erachtens die Tatsache ausschlaggebend, dass Hudson, 
unseres Wissens der erste Autor, der die beiden genannten Linné’schen 
Arten unter Beibehaltung des einen Namens (in erweitertem Sinne) zu- 
sammengezogen hat, dabei (1778) die Bezeichnung Antirrhinum repens 
wählte, während die weitere Fassung des A. monspessulanum durch 
Villars erst aus dem Jahre 1787 datiert. 


Mimulus Langsdorffii Donn in Sims Bot. Mag. (1812), t. 1501 ; 
Rendle und Britten. 
Mimulus luteus Sims Bot. Mag. (1812), 1. 1501 non L. ; Schinz und 
Keller, Flora der Schweiz, 2. Aufl., 1. Teil (1905), 44% und 
ll. Teil (1905), 195. 


Wir haben, gleich einer Reihe unserer Fachgenossen, bei der Redac- 
tion der zweiten Auflage der Flora der Schweiz übersehen, dass schon 
1895 von Edward L. Greene (in Journ. of Bot. XXXIII, pag. 4) der Nach- 
weis geleistet worden ist, dass die auf Tafel 1501 des Bot. Mag. abgebil- 
dete Mimulus-Art nicht dem chilenischen M. luteus L. entspricht, sondern 
eine von jener Pflanze verschiedene Art repräsentiert, die den von Donn 
vorgeschlagenen Namen Langsdorffü zu (ragen hat. Die Nichtübereinstim- 
mung der nordwestamerikanischen, in unsern Gärten vielfach kultivier- 
ten und mitunter als Gartenflüchtling auftretenden Mimulus-Art mit 
dem südamerikanischen M. luteus L. ist auch von DC. erkannt und da- 
durch zum Ausdruck gebracht worden, dass er ihr den Namen M. gutta- 
tus DC. (Cat. Monsp. (1813), 127) beilegle, eine Kombination, die vor 
jener Donn’s, weil um ein Jahr jünger, zurückzutreten hat. 


Rhinanthus L. [Spec. pl. ed. 1 (1753), 603] Gen. pl. ed. 5 (1754), 263 
ex p. ; Pollich Hist. pl. Palat. I (1777), 175 ex p.”; Lam. 1778 
ex p.° ; Gärtner 1788 ; Necker 1790 ; Ehrhart 1791 et auct. rec. 
ital., gall. et angl. omn. — non All. nec M. Bieb. 

Alectorolophus Haller Hist. Helv. I (1768), 137 ; All. Fl. Pedem. I 
(1785), 58 ; Mönch 1794 ; Marsch. Bieb. 1808; Garcke, Sterneck 
Monogr. 


1 Beiläufig sei bemerkt, dass die Annahme des Namens Linaria repens (L.) 
Miller auch dem Prinzip der Raumpriorität entspricht. Wir bringen jedoch dieses 
Prinzip, das in die Regeln des Wiener Kongresses nicht ausdrücklich aufgenom- 
men ist, nicht zur Anwendung, sondern vertreten die Auffassung, dass von zwei 
gleichzeilig aufgestellten Namen der bekanntere und gebräuchlichere zu wählen 
ist ; demgemäss sehen wir z. B. auch davon ab, Erica herbacea L. Spec. pl. ed. 
1 (1753), 352 an Stelle von E. carnea L. |. c. p. 355 zu setzen. 

?2 Rhinunthus Pollich Hist. pl. Palat. II (1775), 175 umfasst, wie aus der Be- 
schreibung hervorgeht, Alectorolophus und Elephas ; Rhinanthus Lam. Fl. franc. 
11 (1778), 352 schliesst ausser Alectorolophus auch noch Bartsia L. im vollen 
Umfang ein. 


500 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (20° SÉR.). 1907 


Mimulus Adanson Fam. pl. II (1763), 211 ; Scop. Fl. Carn. ed. 2, 
II (1772), 434 — non L. (1753-4.) 


Linne’s Genus Rhinanthus enthält heterogene Elemente, die nach der 
heutigen Anschauung zu verschiedenen Gattungen gehören. 2 Arten, 
Rh. D rixago L. (1759) und Rh. capensis L. (1767), gehören zum Genus 
Burtsia L. (1753-4) ; eine dritte, die Linné nur infolge ungenügender 
Kenntnis zu Rhinanthus stellte, nämlich Rhinanthus indica L. (1753), 
gehört zu der Labiatengattung Geniosporum Wall., während Rh. virgi- 
nica L. (1753) heute zum Genus Gerardia L. (1753-4) gerechnet wird. 
Um die 3 noch restierenden Arten, Ah. orientalis L. (1753), Rh. Elephas 
L. (1753) und Rh. Crista galli L. (1753), dreht sich nun der nomenklato- 
rische Streit, da der Name Rhinanthus bald für die beiden ersteren, die 
zusammen die Gattung Elepkas Adanson ausmachen, bald für die letztere, 
die der Gattung Alectorolophus Haller entspricht, verwendet wurde. Die 
Galtung Elephas Adanson (Fam. pl. II [1763], 211) hat später folgende 
Bezeichnungen erhalten : Elephas Haller Hist. Helv. I (1768), 137 (in 
textu) ; Rhinanthus All. Fl. Pedem. I (1785), 58 (in obs.), M. Bieb. 1808, 
Wettstein in Engler u. Prantl 1895 — non Pollich ; Rhynchocorys Griseb. 
1844 ; Elephantina Bert. 1844-7. Aus dem Vergleich dieser Synonymen- 
liste mit der oben aufgestelllen der Gallung Rhinanthus (L.) Gärtner 
ergibt sich, dass zuerst Adanson die Scheidung der beiden Genera vor- 
nahm ; für Rh. orientalis und Rh. Elephas schuf er den heute zu Recht 
bestehenden Namen Elephas, für Rh. Crista galli dagegen die Bezeich- 
nung Mimulus, die, als jüngeres Homonym zu Mimulus L. 1753-4, hin- 
fällig ist. 5 Jahre später hat dann Haller neuerdings eine Trennung der 
beiden fraglichen Genera vorgenommen und zwar in der Weise, dass er 
für das eine den Adanson’schen Namen Elephas im Sinne seines Autors 
beibehielt, für das andere dagegen den neuen Namen Alectorolophus 
schuf ; dieses letztere Vorgehen war durchaus inkorrekt, denn da für die 
2 in Frage stehenden Genera bereits 2 Namen (Rhinanthus und Elephas) 
bestanden, war die Aufstellung eines dritten Namens vollständig über- 
flüssig. es hätte vielmehr der Name Rhinanthus schärfer umgrenzt wer- 
den müssen. Noch weniger korrekt war dann (nach den heute gültigen 
Regeln) das Vorgehen Allioni’s (1785), der für den bereits eindeutig zu 
Recht bestehenden Namen Elephas Adanson Rhinanthus in veränderter 
Bedeutung einsetzte und gleichzeitig den totgeborenen Haller’schen 
Namen wieder aufgriff. — Nun könnte gegenüber unseren Ausführungen 
noch der Eiuwand gemacht werden, dass eine scharfe Umgrenzung des 
Namens Rhinanthus (im heutiger Sinne) erst 1788 durch Gærtner! vor- 
genommen wurde, also erst lange nachdem der eindeutige Name Alecto- 
rolophus von Haller aufgestellt worden war. Gleichwohl lässt sich unsere 
Auffassung halten durch die Ueberlegung, dass, da der Name Rhinanthus 
L. nach Art 45 bei der Aufleilung des Genus nicht fallen gelassen werden 
darf, sondern in engerer Umgrenzung beibehalten werden muss, und 
dies nach den obigen Darlegungen nur im Sinne von Elephas Adanson 
(1763) oder Alectorolophus Haller (1768) geschehen kann, selbstretend 
die Wiedereinsetzung des Linné’schen Namens auf Kosten des jüngeren 
Haller'schen Namens Alectorolophus, nicht aber des älteren Elephas 


! Vergl. die vorhergehende Fussnote. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV, 501 


Adanson stattzufinden hat. — Dass die Beibehallung von Rhinanthus L. 
emend. für Alectorolophus Haller etwas durchaus Natürliches und Unge- 
zwungenes ist, ergibt sich schon daraus, dass ja die 4 Hauptarten der 
Gattung, die von allen neueren Floristen als Spezies anerkannt werden, 
nämlich Rh. Alectorolophus, Rh. major, Rh. angustifolius und Rh. Crista 
galli, ursprünglich oder wenigstens schon sehr frühzeitig unter Rhinan- 
thus beschrieben worden sind. 


Rhinanthus Facchinii Chabert in Bull. Herb. Boiss. VII (1899), 506. 
Alectorolophus Facchinii Stern. Monogr. (1901), 38. 


Rhinanthus Alectorolophus (Scop.) Pollich. Hist. pl. Palat. II 

(1777), 177. 

Mimulus Alectorolophus Scop. Fl. Carn. ed. 2, 1 (1772), 435. 

- Rhinanthus hirsuta Lam. Fl. franc. II (1778), 353. 

Alectorolophus hirsutus All. Fl. Pedem. I (1785), 58. 

Rhinanthus villosus Pers. Syn. I (1807), 151. 

Alectorolophus Alectorolophus Sterneck in Oesterr. bot. Zeit. 
(1895), 11. 


Rhinanthus Semleri (Stern.) Schinz u. Thellung. 
Alectorolophus Semleri Stern. in Abh. Bot. Ver. Prov. Brandenburg 
XLV (1903), 199. 


Rhinanthus patulus (Stern.) Schinz u. Thellung. 
Atectorolophus patulus Stern in Oesterr. bot. Zeit. (1897), 433. 
Rhinanthus Alectorolophus y patulus Chabert in Bull. Herb. Boiss. 
VII (1899), 504. 


Rhinanthus apenninus (Siern.) Schinz u. Thellung. 
Rhinanthus pulcher ? var. apenninus Chabert in Bull. Herb. Boiss. 
VII (1899), 507. 
Alectorolophus apenninus Slern. in Abh. Bot. Ver. Brandenb. XLV 
(1903), 20%. 


Rhinanthus major Ehrh. Beitr. VI (1794), 144. 
Alectorolophus major Rehb. Icon. VII (1830), 13, fig. 975. 


Rhinanthus montanus Sauter in Flora XL (1857), 180. 
Alectorolophus montanus Fritsch in Verh. zool. bot. Ges. Wien 
(1898), sep. 4. 


Rhinanthus subalpinus (Stern.) Schinz u. Thellung. 
Alectorolophus lanceolatus var. subalpinus Stern. in Oesterr. bot. 
Zeit. (1895), 274. 
Alectorolophus subalpinus Stern. Monogr. (1901), 86. 
Alectorolophus Vollmannı Pœverlein in Fl. exsice. Bavar. fasc. II 
(1900), n. 205 ex p. et in Sched. fl. exsice. Bavar. (1903), 43-45 


502 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


n° 205 (Denkschr. bot. Ges. Regensb. VII, Neue Folge, 2. Band, 
3. Beilage) — non Peverlein in Allg. bot. Zeitschr. (1900), 170. 


Rhinanthus glacialis Personnat in Bull. Soc. bot. France (1863), 


Rhinanthus alpinus var. lanceolatus Kovats ap. Neilr. Nachtr. Fl. 
Wien (1851), 213. 
Alectorolophus lanceolatus Stern. in Oesterr. Bot. Zeit. (1895), 272. 


Rhinanthus angustifolius Gmelin Fl. Bad. Als. I[ (1806), 669. 
Alectorolophus angustifolius Heynh. Nomencl. I (1840), 28. 


Rhinanthus Crista galli L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 603 (excl. var. ß 
et y); Pollich Hist. pl. Palat. II (1777), 175; A. Kerner Sched. 
fl. Austro-hung. I (1881), 36 ; Rendle u. Britten, List of Brit. 
Seed-pl. and Ferns (1907), 22. 

Mimulus Crista galli Scop. Fl. Carn. ed. 2, I (1772), 454. 
Rhinauthus glabra Lam. Fl. franc. II (1778), 352. 

Rhinanthus minor Ehrh. Beitr. VI (1791). 144. 

Alectorolophus minor Wimmer et Grab. Fl. Siles. IT, 1 (1829), 213. 


Rhinanthus stenophyllus (Stern.) Schinz u. Thellung. 
Rinanthus minor var. stenophyllus Schur Enum. pl. Transs. (1866), 
511 


Alectorolophus stenophyllus Stern. in Oesterr. bot. Zeit. (1895), 301. 


Galium Mollugo L. ssp. lucidum (All.) Schinz u. Thellung. 

Galium lucidum All. Auct. syn. meth. sürp. h. Taur., 57 in Misc. 
Taur. V, 1770-3 (177%), mit dem Synonym : « Galium.... Enum. 
nic. p. %»; Fl. Pedem. I (1785), 5 (mit dem Syn. G. corru- 
dæfolium Vill.), tab. 77 fig. 2! (schlecht). 

Galium corrudæfolium Vill. Prosp. hist. pl. Dauph. (1779), 20 
(begründet auf das gleiche Synonym wie G. lucidum All.) ; 
Hist. pl. Dauph. II (1787), 320 (ausschliesslich des Syn. @. tenui- 
folium All.). 

Galium tenuifolium Lam. et DC. Fl. franc. IV. (1805), 256 ex p. 


Galium Mollugo L. ssp. tenuifolium (All.) Schinz u. Thellung. 

Galium tenuifolium All. Auct. I. c. (1774), 58 mit dem Synonym : 
« Galium.... Enum. nic. p. 5 » ; Fl. Pedem. [ (1785), 6 (mit dem 
Syn. G. Gerardi \ill.). 

Galium Gerardi \ill. Prosp. hist. pl. Dauph. (1779), 19. 

Galium rigidum Vill. Hist. pl. Dauph. II (1787), 319 (ausschliess- 
lich des Syn. G. lucidum All.). 

Galium tenuifolium Lam. et DC. Fl. franc. IV (1805), 256 ex p. 


Ein vorurteilsloses Studium der Allioni’schen Schriften ergibt, dass 
G. lucidum und tenuifolium All. zur Zeit ihrer ersten Aufstellung (1774) 
direkt den beiden als G. corrudifolium und Gerardi (rigidum) Vill. 
bekannten Subspezies des G. Mollugo L. entsprechen, dass die beiden 
Allioni’schen Namen jedoch in der « Flora Pedemontana » (1785) durch 
die schlechte Abbildung des G. lucidum, die ebenso gut zu G. tenuifo- 


EIER 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH, XXXIV. 503 


lium gehören könnte, an Klarheit einigermassen eingebüsst haben ; 
Villars hat dann, verleitet durch die ungenaue Abbildung des @. lucidum, 
in seiner «Histoire » die beiden von Allioni aufgestellten Namen unrichtig 
bezogen und sie dadurch bei den späteren Floristen in Misskredit 
gebracht. 


Dipsacus sativus (L.) Honckeny Verz. Gew. Teutschl. (1782), 374. 
Dipsacus fullonum ß L. Spec. pl. ed. 1(1753), 97. 
Dipsacus fullonum B sativus L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 1677 ; 
Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 61. 
Dipsacus fullonum Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 2 et auct. 
nonnull. — non L. (Lyp.). 


Dipsacus silvester Hudson Fi. Angl. ed. I (1762), 49 ; Miller Gard. 
Diet. ed. 8 (1768), n. 1. 
Dipsacus fullonum (excl. var. B) L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 97 ; 
Fritsch Exeurs. fl. Oesterr. (1897), 537 ; Druce in Ann. Scott. 
Nat. Hist. (1906), 222 — non Miller. 
Dipsacus fullonum var. sylvestris Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 61. 


Da der Name « D. fullonum » von einem Teil der modernen Floristen 
(z. B. Garcke, Fiori u. Paoletti, Coste, Schinz u. Keller) für die Kultur- 
pflanze, D. sativus (L.) Honck., von einem andern Teil (Fritsch 1. c., 
Druce I. c.) dagegen für die spontane Art, D. silvester Hudson, gebraucht 
wird, so sehen wir uns genötigt, von der Verwendung dieses beständige 
Verwirrung stiftenden Namens völlig zu abstrahieren ; denn die Wieder- 
einführung des Linne’schen Namens in seiner ursprünglichen und 
daher den Regeln entsprechenden Bedeutung in diejenigen Floren, wo 
unter « D. fullonum » bisher die Kulturpflanze verstanden worden war, 
scheint uns mit Rücksicht auf Art. 51, Al. 4 untunlich. 


Die als Grenzpflanze in die Schweizerflora einzuführende Artemisia 
camphorata \ill. hat zu heissen : 
Artemisia Lobelii All. Auct. ad syn. meth. stirp. hort. Taurin., 68!! 
in Misc. Taur. V, 1770-3 (1774); Fl. Pedem. I (1785), 166. 
Artemisia Semsek Forsk. Fl. Aegypt.-Arab. (1775), 218. 
Artemisia camphorata Nil. Prosp. Hist. pl. Dauph. (1779), 31. 


Onopordum = Onopordon (Art 57). 


Centaurea Triumfetti All. Auct. ad syn. meth. surp. hort. Taurin., 
68 ! in Misc. Taur. V, 1770-3 (1774); Fl. Pedem. I (1785), 158. 
Centaurea variegata Lam. Encyel. I (1783), 668. 
Centaurea asillaris Willd. Spec. pl. II, 3 (1804), 2290. 


Cichorium Intybus = C. intubus (Art. 57). 


! Begründet auf : Abrotanum odoratum humile, dense fruticosum. Lobel. 
Kruydtb. (1581), 936 fig. 769! — Dieses älteste Zitat fehlt in Mattirolo’s 
Nomenclator Allionianus in Malpighia 190%. 


504 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


DIFFERENZEN 


zwischen Schinz-Thellung einerseits und Rendle-Britten anderseits. 


1,1‘. Adonis autumnalis L. spec. pl. ed. 2 (1762), 771. 
Adonis annua L. Spec. pl. ed. I (1753), 547 ex p. (var. ß atro- 
rubens) ; Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 1.; Rendle u. 
Britten. 


Linné spaltet am angegebenen Orte seine Art in zwei unter sich Koor- 
dinierte Spielarten 

o. pheenicea L. und 

ß atrorubens L. und nach den in der Einleitung zu den vorliegenden 
Begründungen auseinandergesetzten, für uns wegleitenden Grundsätzen, 
halten wir dafür, dass es nicht angeht, den Namen der Sammelart ohne 
weiteres auf eine der Teilarten zu übertragen (Beispiel: Actza spicata L. 
var. nigra, elc.), sondern wir verleihen denselben den ältesten Namen 
den sie nach der I. Auflage der Species plantarum in ihrer neuen Stel- 
lung als Arten erhalten haben. Nun ist es Linné selbst gewesen, der 
diese Benennung vorgenommen hat, indem er, wahrscheinlich durch die 
Beständigkeit seiner beiden « Spielarten » an der Richtigkeit seiner 
ursprünglichen Ansicht selbst zweifelnd, in der zweiten Auflage der Spec. 
pl. (1762). die var. phenicea mit dem spezifischen Epitheton æstivalis 
belegte und var. atrorubens nunmehr A. autumnalis taufte. Von den 
beiden Bezeichnungen phænicea und atrorubens ist zuerst, 1823, phenicea 
zu einem Arinamen erhoben worden, A. phenicea Bercht. et Prel Rostl. 
[ (1823), 42, welche Kombination sich indessen dem Kew Jndex zufolge 
nicht mit æstivalis L., sondern mit autumnalis L. deckt und in Fritsch’s 
Excursionsflora Oesterr. Seite 226 begegnen wir auch der A. atrorubens 
(L.) neben der A. phænicea (L.); beiden Namen gegenüber besitzen 
indessen die Linn&’schen Kombinationen der zweiten Auflage der Species 
plantarıım die Priorität. 

Nun hat dann allerdings Bieberstein einige Verwirrung geschaffen, 
indem er in seiner Fl. Taur. Cauc. æstivalis für autumnalis L. (III (1819), 
378) und autumnalis für æstivalis L. (II (1808), 23) eingesetzt hat, da 
dieses Vorgehen indessen in der Folge keine Nachahmung gefunden hat, 
scheint uns keineswegs die Notwendigkeit gegeben, von den Kombina- 
tionen A. æstivalis L. (Spec. pl. ed. 2) und autumnalis L. (Spec. pl. ed. 2) 
absehen zu müssen und wir haben sie denn auch, im Gegensatz zu Rendle 
und Britten beibehalten und glauben hiezu vollauf berechtigt zu sein. 


! Seitenzahl und Gattungsnummer bei Rendle u. Britten. 

? Britten u. Rendle (Journ. of Bot. XLV [1907], 99) vertreten die Ansicht, 
dass der Name A. annua L. für die eine der beiden Teilarten beibehalten werden 
ınüsse, und zwar im Sinne Miller’s, der ihn zuerst in engerer Umgrenzung 
beibehalten habe ; dann müsste aber mit gleichem Rechte auch Ophrys énsecti- 
fera (L.) Miller (1768) für O. muscifera Hudson (1762) eingesetzt werden ! 


<>. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV, 505 


1, 6. Ranunculus foeniculaceus Gilib. ist an die Stelle von 
R. divaricatus Schrank zu setzen, denn der Gilibert’sche Name stammt 
aus dem Jahre 1782, jener Schranks aus dem Jahre 1789, die Priorität 
liegt demnach auf Giliberts Seite. Vergl. Bull. Herb. Boiss. VII (1907), 182. 


2, 14. Actæa nigra (L.) Miller setzen wir an Stelle von Actza 
spicata L. var. nigra L. und zwar aus den in unseren Begründungen 
dargelegten Gründen (Bull. Herb. Boissier, VII (1907), 99 und 181). 


2, 18. Wir schreiben : Nymphæa «(L.) Salisb. » statt «L.» (Rendle u. 
Brilten), uns hier, wie noch oft bei Gattungsnamen, der Klammeran- 
wendung bedienend in dem Sinne, dass der erstgenannte, in Parenthese 
gesetzte Autor derjenige ist, der die Galtung aufgestellt, der zweit- 
genannte dagegen derjenige, der sie ungefähr in dem heute von uns 
akzeptierien Umfang definiert hat. In Werken, wo die Kammeran- 
wendung nicht gebräuchlich ist, kann natürlich (nach Art. 41?) nur der 
erste Aulor genannt werden, wie dies Rendle u. Britten konsequent 
durchgeführt haben. — Es sei noch bemerkt, dass wir in der Regel nur 
dann zwei Autoren nennen, wenn eine wesentliche Aenderung in der 
Umgrenzung der betr. Gattung statigefunden hat. 


2, 23. Corydalis hat als Autor weder Vent. (Choix 1803, 19; Flora 
der Schweiz von Schinz und Keller, 2t Auflage) noch DC. (Fl. Fr. IV 
(1805), 636; Rendle und Britten) zu führen, sondern Medik. fPhil. 
Bot. I (1789), 96. 


2, 22. Chelidonium «(L.) Hill» statt «L.» (Rendle u. Britten). 
2, 24. Fumaria «(L.) Adanson » statt «L.» (Rendle u. Britten). 
3, 26. Cheiranthus «(L.) R. Br. » stalt «L.» (Rendle u. Britten). 


3, 28. Barbaræa Beckm. Lex. bot. (1801), 33. 
Barbarea R. Br. in Aiton Hort. Kew. ed. 2, IV (1812), 109; Rendle 
und Britten. 


Barbaræa vulgaris R.Br. 1812; Erysimum Barbarea L. 1753; 
Erysimum lyratum Gilib. 1781; Barbarea lyratu Ascherson 186%, Rendle 
und Britien. — Erysimum lyratum Gilib. ist nach unserer Auffassung ein 
totgeborener Name (vergl. S. 101)?, mithin ist auch die Ascherson’sche 
Kombination hinfällig. 


1 Art. 41 : Eine Aenderung in den wesentlichen Merkmalen oder in der 
Umgrenzung einer Gruppe berechtigt nicht, einen anderen Autor zu eilieren als 
denjenigen, der zuerst den Namen oder die Kombination von Namen veröffent- 
licht hat. 

? Rendle u. Britten haben totgeborene Namen zur Bildung neuer Kombination 
verwendet hei Barbarea lyrata, Alliaria alliacea. Silene latifolia, Pulicaria 
prostrata; dagen nicht bei Coronopus Ruelli, Radiola linoides, Taraxacum 
offieinale, Polygonatum officinale, Phragmites communis. Ohne Aufklärung von 
seiten der genannten Autoren ist uns diese Inkonzequenz unverständlich. 


506 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SÉéR.). 1907 


3,29. Arabis scabra All. Auct. syn. meth. h. Taurin., 74! in Misc. 
Taur. V, 1770-3 (1774)! — (non Fl. Pedem. I (1785), 268°, 
quæ — A. pumila Jacq. 1775 [saltem quoad syn. Halleri]). 

Arabis stricta Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 292. 


3, 32. Hesperis «(L.) R. Br.» statt «L.» (Rendle u. Britten). 
3, 39. Sisymbrium «(L.) DC.» stalt « L.» (Rendle u. Britten). 


3, 34. Alliaria officinalis Andrz. 1819; Erysimum Alharia L. 
1753; Erysimum alliaceum Salisb. 1796 [totgeborener Name!]; Alliaria 
alliacea Rendle und Britten 1907. | 


4, 47. Lepidium «(L.) R. Br.» stalt «L.» (Rendle u. Britten). 
Vergl. oben Nymphæa. 


4, 48. Capsella Medik. Pflanzengatt. I (1792), 851; Vent. Tabl. III 
(1799), 110 (Rendle u. Britten). 


4, 50. Coronopus Haller Hist. Helv. I (1768), 217; Gärtner Fruct. II 
(1791), 293 (Rendle u. Britten). 


4,56. Helianthemum apenninum (L.) Lam. et DC. Fl. franc. IV 
(1805), 824. 
Cistus apenninus L. Spec. pl. ed. I (1753). 529. 
Cistus polifolius L. Spec. pl. ed. 2, I (1762), 745. 
Helianthemum polifolium Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 11 
(Rendle und Britten). 


Wir folgen hier Grosser in Engler’s Pflanzenreich IV (1903), 71. 


Helianthemum canum (L.) Baumg. 
Helianthemum marifolium Miller; Rendle u. Britten. Vergl. Seite 495. 


5, 58. Polygala amarum L. In Anbetracht des Umstandes, dass 
die Bibliographie und Synonymie von P. amarum L., P. amarum Jacq., 
P. amarellum Crantz noch keineswegs abgeklärt ist, enthalten wir uns 
vorläufig noch der Wiedereinführung der Linne’schen Kombination 
P. amarum L. und belassen die Nomenklatur bis auf weiteres wie sie uns 
s. Z. bei der Redaktion der ersten Auflage der «Flora der Schweiz» 
von Chodat selbst vorgeschlagen worden ist, immerhin aufmerksam 
machend auf die kritischen Ausführungen Rouy’s in dessen «Flore de 
France », III (1896), 78. 


5, 62. Silene vulgaris (Mönch) Garcke 1869; Cucubalus Behen L. 
1753; Cueubalus latifolius Miller 1768 (totgeborener Name!); Cucubalus 
venosus Gilib. 1781 (totgeboren !); Behen vulgaris Mönch 1794; Cucu- 


‘ Fehlt in Mattirolo’s « Nomenclator Allionianus » in Malpighia 1904. 
? Allioni stellt hier eine neue A. scabra auf, ohne Bezugnahme auf seine frühere 
homonyme Spezies ! 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZURICH. XXXIV. 507 


balus inflatus Salisb. 1796 (totgeboren !); Silene Cucubalus Wibel 1799; 
Silene inflata Sm. 1800; Silene Behen Wirzen 1837 (non L. 1753); Silene 
venosa Ascherson 1859; Silene latifolia Rendle u. Britten 1907. 


6, 72. Gerastium glomeratum Thuill. Fl. Paris. ed. 2 (1799), 226. 
Cerastium viscosum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 437 (ex p.?), Syst. 
ed. 10, [1 (1759), 1039, Spec. pl. ed. 2, I (1762), 627; Hudson, 
Withering, Fries, Gaudin, Gren. Monogr., Gren. et Godron et 
auct. nonnull., Rendle u. Britten — non L. herb. nec Sm. nec 
DC. nec Duby nec Loisel. (quod = C. cæspitosum Gilib.) nec 
Poll. (quod = C. brachypetalum Desp.) nec Pers. (quod = 
C. semidecandrum L.). 
Cerastium vulgatum L. herb. (teste Sm. Fl. Brit. II [1800], 496) et 
Fl. Suec. ed. 2 (1755), 158'; Smith I. c. — non L. Syst. ed. 10 
nec Spec. pl. ed. 2 nec auct. plurim. 


Cerastium cæspitosum Gilib. Fl. Lithuan. II (an V ?) (1781), 159 
[non Malmgr. 1862, quod = C. alpinum sec. Ind. Kew.]. 

Cerastium vulgatum L. Syst. ed. 10, II (1759), 1039; Spec. pl. 
ed. 2, I (1762), 627; Wahlenb., Fries, Gren. Godron et auct. 
nonnull., Rendle u. Britten — non L. herb. nec Fl. Suec. ed. 2 
(1755), 1581, nec Sm. Fl. Brit., nec DC. nec Loisel. nec Duby 
(quod = C. glomeratum Thuill.). 

Cerastium viscosum L. herb. (teste Sm. Fl. Brit. II [1800], 497); 
Sm. |. c.; DC., Loisel., Duby et auct. nonnull. — non L. Spec. 
pl. ed. 1 (1753), 437 (an ex p. ?), Syst. ed. 10, Spec. pl. ed. 2 
(quod = C. glomeratum Thuill.). 

Stellaria trivialis Link Diss. Bot. Suerin (1795), 62. 

Cerastium triviale Link Enum. hort. Berol. I (1821), 433. 


Wie aus dem Studium der Linné’schen Schriften hervorgeht, hat der 
Autor C. glomeratum und C. cæspitosum unter den Namen C. viscosum 
und C. vulgatum fortwährend vermengt. Wenn auch die beiden Arten 
von 1759 an nach Massgabe der Diagnosen ziemlich klargelegt sind in 
dem Sinne, dass C. viscosum ungefähr dem C. glomeratum Thuill., C. vul- 
gatum ungefähr dem C. cæspitosum Gilib. entspricht, so bleibt demgegen- 
über doch die Tatsache bestehen, dass Linne’s C. viscosum 1753 
vermutlich beide Arten umfasste und C. vulgatum zur Zeit seiner ersten 
Aufstellung (1755) — im Gegensatz zu 1759 und 1762 — dem C. glome- 


1 Die Angabe «Calycis exteriora foliola margine non membranacea » in der 
Fl. Suecica zeigt deutlich, dass Linné bei der Beschreibung seines C. vulgatum, 
C. glomeratum Thuill. vor Augen hatte. Wir können daher Rendle u. Britten 
nicht beistimmen, wenn sie «GC. vulgatum L. Fi. Suec. ed. 2, 158 (1755) » als 
einen älteren Namen für C. triviale (— cespitosum) betrachten. — Was unter 
dem von Linne gleichzeitig in der Flora Suecica aufgeführten «C. viscosum» zu 
verstehen ist, dürfte schwer zu eruieren sein; nach der Diagnose und den unter 
C. vulgatum angegebenen Unterscheidungsmerkmalen kommt nicht in letzter 
Linie C. pumilum Gurt. (C. glulinosum Fr.) in Frage. Wie dem auch sei, 
jedenfalls ist dies ein Grund mehr, um auch den Namen ©, viscosum L. fallen zu 
lassen. 


508 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sÉR.). 1907 


ratum entspricht? und endlich, dass Linné’s Herbar einen zu den aus der 
Litteratur gezogenen Schlüssen direkt entgegengesetzien Befund auf- 
weist! Zieht man noch dazu in Betracht, dass verschiedene Autoren, je 
nach dem sie die Diagnose oder Linné’s Herbarexemplar für massgebend 
erachteten, die Linne’schen Namen in entgegengesetzter Bedeulung 
verwendet haben, so ist nach unserer Meinung alle Ursache vorhanden, 
um Art. 51, Al. 4 in Anwendung zu bringen und die zwei Linne’schen 
Namen völlig fallen zu lassen. Wir befinden uns dabei in Ueberein- 
stimmung mit den Floristen unserer Nachbarländer, Garcke Fl. Deutschl., 
Rouy et Foucaud Fl. France, Fiori e Paoletti Fl. Ital., sowie mit Gürke in 
Richter PI. Europ. 


6, 75. Spergularia campestris (All.) Ascherson in Bot. Zeitung 

XVII (1859), 292. 

Arenaria rubra à campestris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 423. 

Alsine rubra a. Crantz Inst. II (1766), 407. 

Arenaria campestris All. Auct. syn. meth. stirp. h. Taur., 87 in 
Misc. Taur. V, 1770-3 (1774). 

Arenaria rubra Pers. Syn. I (1805), 504. 

Spergularia rubra J. et C. Pres! Fl. Cech. (1819), 94. 

Alsine rubra [Crantz ex p.] Hiern in Journ. of Bot. XXX VII (1899), 
318, Rendle u. Britten. 


Was die Wahl des Gattungsnamens anbetrifft, so kommen für die 
vorliegende Art in Betracht : Alsine L. [Spec. pl. ed. 1 (1753), 272] Gen. 
pl. ed. 5 (1754), 132, emend., Tissa Adanson ? Fam. pl. II (1763), 507 und 
Spergularia J. u. C. Presl Fl. Cech. (1819), 9%, wovon wir, im Gegen- 
salz zu Rendle u. Britten, den letzten und nicht den ersten wählen, 1. 
weil Spergularia Presl auf der vom Wiener Kongress sanktionierlen 
Liste der « Nomina conservanda » figuriert, und 2. weil wir Spergularia 
campestris von Alsine segetalis L. (Spergularia G. Don, Delia Dumort.) 
generisch (rennen und folglich den Gatlungsnamen Alsine L. für diese 
letztere Art reservieren. — Den Speziesnamen «rubra», der bei Linne 1753 
(unter Arenaria) 2 koordinierte und benannte Varietäten (a campestris, 
ß marina) umfasst, lassen wir nach dem eingangs (S. 98-9) auseinander- 
geselzten Prinzip fallen. Der erste Autor, der die beiden Linne’schen 
Varieläten — und zwar unter Beibehaltung des Namens der einen — zur 
Arten erhoben hat, war Allioni (1774) ;wir haben uns, was das spezifische 


! Vergl. die vorhergehende Fussnote. 

? Buda Adanson |. c., welcher Name häufig (z. B. auch auf der Wiener Liste 
der Nomina conservanda) als Synonym zu Spergularia gezogen wird, gehört 
vielmehr nach Hiern in Journ. of Bot. 1. c. p. 317, 319 zu Spergula L. (1753-%). 

3 Alsine vubra Crantz |. c. (1766) deckt sich keineswegs, wie Gürke in Richter 
PI. Europ. II, 2 (1899), 193 angibt, mit Spergularia campestris, sondern ist 
vielmehr Synonym mit der Gesammtart Arenaria rubra L. 1753, da Crantz die 
gleichen Synonyme wie Linne zitiert und dieselben in gleicher Weise auf 2 
Varietäten, x und £, verteilt. Erst bei Persoon 1. c. (1805) ist Arenaria (sect. 
Spergularia) rubra im Sinne der S. campestris enger gefasst. 

* A. rubra var. marina L. erhält von Allioni 1774 den spezifischen Namen 
A. maritima , während der gleiche Autor später (Fl. Pedem. II (1785), 114) für 
die nämliche Art die Kombination A. marina gebildet hat. 


RER SINE IR 


2 1 six RSS 
ee 3 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 509 


Epitheton für unsere Art anbetrifft, nach Art. 49 seinem Vorgang anzu- 
schliessen. 


7, 78. Montia fontana L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 87 (Rendle u. Britten). 


Wir zerlegen diese Sammelspezies in 2 Arten, M. minor und M. rivu- 
laris Gmelin Fl. Bad. Als. [ (1805), 301, wobei der Linné’sche Name nicht 
wohl für die eine derselben beibehalten werden Kann. 


7,81. Malva neglecta Wallr. in Sylloge pl. Ratisb. I (1824), 140. 
Malva rotundifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 688 (Rendle u. Brit- 
ten) ex p. el auct. angl. et gall., non Fries nec Garcke. 
Malva vulgaris Fries Novit. fl. Suec. ed. 2 (1828), 219. 


Linne’s Malva rotundifolia umfasst 2 Spezies, nämlich 1. M. neglecta 
Wallr. 1824 (= M. vulgaris Fr. 1828 — M. rotundifolia auct. plur.) und 
2. M. pusilla With. 1796 (— M. borealis Wallm. 1816 = M. rotundifolia 
Cav. Diss. II [1786], 79, 1. XXVI, f. 3; Wallr. 1. c. p. 142; Fries I. c. p. 
218 ; Garcke Ill. FI. Deutschl.). Für beide Auslegungen der Linné’schen 
Art lassen sich gewichtige Gründe vorbringen ; nach Fries I. c. gehört z. 
B. das von Linne gleich eingangs unter M. rotundifolia erwähnte Zitat 
« Fl. Suec. 580 » durchaus zu M. pusilla. Wir würden uns wohl trotzdem 
der Auffassung der neueren englischen, französischen und italienischen 
Floristen, die in übereinstimmender Weise M. rotundifolia im Sinne der 
M. neglecta verwenden, anschliessen, wenn nicht in der auch in unseren 
floristischen Kreisen wohl bekannten illustrierten Flora von Deutschland 
von Garcke bis in die neuesten Auflagen unter der Bezeichnung M. 
rotundifolia die M. pusilla verstanden würde, ein Umstand, der not- 
wendig zu Konfusionen führen müsste. 


7, 85. Hypericum quadrangulum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), (Rendle u. 
Britten) für H. acutum Mönch (= AH. tetrapterum Fries). 


Wir behalten die Kombination H. acutum bei und zwar aus den pg. 495 
auseinandergeselzten Gründen. 


7,86. Geranium «(L.) L’Herit.» statt « L. » (Rendle u. Britten). 
Vergl. Nymphæa (Seite 505). 


8, 86. Geranium pusilium Burm. f. Geran. (1759), 23; L. Syst. ed. 10, II 
(1759), 1144 (Rendle u. Britten). 


Dass Burmann’s Publikation älter ist als die die gleiche Jahreszahl 
tragende Linné’s geht unseres Erachtens daraus hervor, dass Linné 
(Spec. pl. ed. 2 (1763), 951) bei der Identifikalion seines Geranium acaule 
(Syst. ed. 10, I. c. 1143) mit G. romanum Burm. f. (l. c. 30) diesem 
letztern Namen den Vorrang einräumt. 


8, 89. Oxalis corniculata L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 453 (ex descr. 
« caule ramoso diffuso » et syn. plurim., excl. pl. h. Cliff.) et 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n9 6, 31 mai 1907. 33 


510 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


auct. fere omn., non Robinson in Journ. of Bot. XLIV (1906), 
390, nec Rendle-Britten (1907). 

Oxys corniculata Scop. Fl. Carn. ed. 2, Il (1772), 327; All. Fi. 
Pedem. II (1785), 89. 

Oxys lutea Lam. Fl. franc. II (1778), 60; Mönch Meth. (1794), 
48 exp." 

Oxalis repens Thunb. Oxal. (1781), 16; Robinson 1. c. (1906), 394. 

Oxulis pusilla Salisb. in Trans. Linn. Soc. I (179%), 243 1. 23 £.51 


Oxalis stricta L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 435 (ex descr. « caule 
ramoso ereclo » et syn. plurim., excl. syn. Gron. virg.) et auct. 
fere omn., non Robinson ]. c. (1906), 390. 

Oxys stricta All. Fl. Pedem. II (1785), 89. 

Oxalis ambigua Salisb. in Trans. Linn. Soc. Il (179%), 242 (excl. 
syn. Dill. ex p.) et t. 23 f. 4! 

Oxys lutea Mönch Meth. (1794), 48 ex p.! 

Oxalis europæa Jordan in F. W. Schultz Arch. Fl. France et 
Allem. (1842-54), 309 et in Billot Annol. Fl. Fr. et Allem. 
(1855), 20. 

Oxalis cymosa Small in Bull. Torrey bot. Club XXIII (1896), 267. 

Oxalis corniculata [L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 435 ex minima p., 
quoad pl. h. Cliff.] O0. F. Mueller Fl. Dan. V fase. 15 (1782), 
& t. 8731; Robinson I. c. (1906), 390; Rendle-Britten List Brit 
Seed-pl. and Ferns (1907), 8 — non L. (sens. nostr.) nec alior. 
auct. europ. 


Die von Rendle u. Britten angewendete Nomenklatur der beiden in 
England vorkommenden caulescenten gelbblütigen Oxalis-Arten, die von 
der bei den kontinentalen europäischen Floristen gebräuchlichen stark 
abweicht, geht zurück auf eine Studie von B. L. Robinson über « Oxalis 
corniculata and its allies », in Journ. of Bot. XLIV (1906), 386-391. Was 
das Tatsachenmaterial anbetrifft, so stimmen wir mit Robinson voll- 
kommen überein, keineswegs aber können wir seine daraus für die 
Nomenklatur der fraglichen Arten gezogenen Schlüsse akzeptieren. Wie 
Robinson nachweist, hat Linné unter den beiden Naınen O. corniculata 
und ©. stricta die Bestandteile dreier « Arien », über deren hierarchi- 
schen Wert die Meinungen allerdings geteilt sind, vermengt, nämlich 
ausser den 2 oben aufgeführten noch die in der Schweiz nicht nach- 
gewiesene Oxalis Dillenii Jacq. Oxal. (1794), 28 (= 0. Navieri 
Jordan in F. W. Schultz Arch. Fl. Fr. et Allem. (1842-54), 310 et in Billot 
Annot. Fl. Fr. et Allem. (1855), 20 = 0. corniculata auct. angl. nonnull. 
— (. stricta [L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 435 ex minima p., quoad syn. 
Gron. virg.] Small in Bull. Torrey Bot. Club XXIII (1896), 267, Robinson 
l. c. 390 — non L. [sens. nostr.]), die von vielen Autoren als eine 
Varietät von O. corniculata (in unserm Sinne) betrachtet wird; wie aus 


ı Oxys lutea Mönch wird von Steudel Nom. ed. 4 (1821), 579 (und ebenso 
von Rouyund Fiori u. Paoletti) direkt als Synonym zu Oxalis stricta gezogen; 
in Wirklichkeit scheint jedoch nur die sehr primitive Diagnose auf O. stricta 
zu weisen, während die von Mönch augeführten Synonyme sich auf O. corni- 
culata beziehen. E 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 511 


den obigen Synonymenlisten hervorgeht, umfasst O0. corniculata L. 
ausser ©. corniculata auct. auch noch (zum kleinsten Teil) O. stricta 
auct., und 0. stricta L. ausser der bei uns unter diesem Namen bekannten 
Art auch noch (zum kleinsten Teil) O0. Dillenit Jacq. Hinsichtlich der 
Verwendung der beiden Linné’schen Namen kann man, wie Robinson 1. c. 
ausführt, 2 Prinzipien zur Anwendung bringen : 1. Das Prinzip der 
Raumpriorität (principle of priority of position), d. h. bei der Auflösung 
einer komplexen Art in kleinere Elemente wird der Name für die zuerst 
aufgeführte Pflanze beibehalten, und 2. das «Restprinzip» (principle of 
residues) : nachdem ein späterer Autor aus einer komplexen Gruppe 
gewisse Teile (unter einem besonderen Namen) ausgeschieden hat, 
verbleibt der ursprüngliche Name dem Rest. Wir sind mit Robinson der 
Meinung, dass in solchen Fällen Art. 47 der Wiener Regeln, der von der 
Zerlegung einer Art in gleichartige Gruppen handelt, als Wegleitung 
unzulänglich, und dass der subjektiven Bewertung der Tatsachen ein 
weiter Spielraum gelassen ist; wir möchten hier sogar noch ein drittes 
Prinzip — nennen wir es Opportunitätsprinzip — aufstellen : für die 
Auslegung komplexer Arten ist der allgemein eingebürgerte Gebrauch 
massgebend, sofern er nicht im Widerspruch mit einer formulierten 
Regel steht. Robinson glaubt nun nachgewiesen zu haben, dass die 
beiden von ihm erläuterten Prinzipien, die sich oft direkt widersprechen, 
in diesem Fall zu einem und demselben Resultate führen, dass nämlich 
©. corniculata L. der ©. stricta unserer Floren, O. stricta L. dagegen der 
©. Dillenii Jacq. entspreche, und dass die unter dem Namen 0. corni- 
culata geläufige Pflanze die Bezeichnung O. repens Thunb. zu führen 


habe. Er argumentiert dabei folgendermassen : als nach dem Prinzip der 


Raumpriorität massgebend betrachtet er jeweils das von Linné angeführte 
erste Synonym (die von Linné unter 0. corniculata zitierte Pflanze‘ des 
Hort. Cliff. ist nach Robinson = unserer (0. stricta, das unter O. stricta 
genannte Synonym « Gron. virg. 161 », zu dem Beleg noch heute im 
British Museum vorhanden ist, gehört zu O. Dillenii); ferner nimmt 
Robinson an, dass O. corniculata L. bis zu der Publikation von Thunberg 
(1781) eine komplexe Spezies (0. corniculata auct. + 0. stricta auct.) 
gewesen sei; nachdem Thunberg den einen Bestandteil derselben (0. cor- 
niculata auct.) unter der Bezeichnung 0. repens herausgenommen, so 
habe dem Rest (0. stricta auct.) der Name O. corniculata (sens. strict.) 
zu verbleiben; war dann somit O0. corniculata L. im Sinne der O. stricta 
auct. präzisiert, so konnte O. stricta L. (ursprünglich O. stricta auct. + 
0. Dillenu Jacq.) nur noch für 0. Dillenü Jacq. Verwendung finden. Auch 
abgesehen davon, dass Robinson den Linne’schen Namen diejenige 
Bedeutung zuerteilt, die sie nur « ex minima parte » haben können, und 
abgesehen von unserm hier wohl anwendbaren Opportunitätsprinzip, 
wird Robinson’s Argumentation durch eine kleine Ænderung der Voraus- 
setzungen hinfällig. Bei der Anwendung des Prinzips der Raumpriorität 
betrachten wir, im Gegensatz zu Robinson, die an erster Stelle stehende 
Diagnose, die in beiden Fällen für unsere Auffassung spricht, für mass- 
gebend, und das Restprinzip kommt hier gar nicht zur Verwendung; 


! Das Synonym «Hort. Cliff. 175 » gehört durchaus nicht etwa als Ganzes zu 
O. stricta auct. sondern enthält (zum grössern Teil) auch noch auf O. corniculata 
auct. bezügliche Zitate. 


512 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1905 


denn da der Name « corniculata » schon 1772 von Scopoli im Sinne der 
0. corniculata auct. präzisiert worden, war die Aufstellung der syno- 
nymen Bezeichnung 0. repens durch Thunberg im Jahre 1781 voll- 
kommen überflüssig und regelwiderig, und auch die übrigen von 
Robinson aus der Aufstellung der O. repens Thunb. gezogenen Kon- 
sequenzen sind damit hinfällig. Beiläufig sei noch bemerkt, dass O. repens 
Thunb. (1781), wenn man mit Robinson nicht den Namen 0. corniculata 
L. für diese Art verwenden will, die Bezeichnung 0. lutea (Lam. 1778 
sub Oxys)' zu führen hat, was Robinson entgangen zu sein scheint. 


8, 94. Evonymus L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 197. 
Euonymus L. Gen. pl. ed. 5 (175%), 91 (Rendle u. Britten). 


9, 101. Medicago minima (L.) [Grufberg in L. Fl. Angl. (1754), 21, nomen 
nudum !?] Bartalini Cat. piant. Siena (1776), 61; Desr. 
in Lam. Encyel. III (1789 —...), 636 ; Willd. Spec. pl. II, 2 (1803 
sec. O0. Kuntze), 1418 (Rendle u. Britten). 


M. minima Bartalini ist nach freundlicher schriftlicher Mitteilung von 
Prof. Dr. A. Fiori in Florenz mit Bezugnahme auf M. polymorpha var. 
minima L. publiziert in der Weise, dass Bartalini als Beschreibung genau 
die Linne’sche Phrase in « Spec. pl. [ed. 2] p. 1099 » wiedergibt, was 
doch wohl für eine Publikation genügt. 

Medicago denticulata Willd. Spec. pl. II, 2 (1803), 1414 (Rendle u. 
Britten) ist eine Varielät von M. hispida Gärtner 1791 (emend. 
Urban), beziehungsweise, wenn man M. denticulata Willd. und M. apicu- 
lata Willd. spezifisch von einander trennen will, ein direkles Synonym zu 
M. hispida Gärtner sens. strict. 


9, 102. Melilotus officinalis Lam. Fl. franc. II (1778), 59% wäre nach 
Rendle u. Britten ein älterer Name für M. altissimus Thuill. (1799); 
demgemäss müssteM. officinalis Desr. (1795-6) et auct. omn. den 
Namen M. Petitpierreanus (Hayne) Willd. führen. M. officinalis Lam. 1. c. 
ist jedoch, wie das Studium der betreffenden Lilteraturstelle zeigt, ein Saın- 
melname für die 3 naheverwandten zweijährigen Arten M. officinalis 
(L.) Desr., M. altissimus Thuill. und M. albus Desr., allerdings trennt 
Lamarck die letztgenannte weissblütige Art als « ß Mellotus vulgaris 
altissima frutescens, flore albo. Tournef. 407 » von dem gelbblühenden 
Typus seiner Spezies ab ; dieser letztere umfasst aber noch immer M. 
officinalis Desr. und M. altissimus Thuill. Wir sehen also keinen Grund 


! Die Kombination « Oxalis lutea » im Sinne von O. corniculata L. wird vom 
Index Kewensis Steudel (Nom. ed. 1 [1821], 579) zugeschrieben ; am angegebenen 
Orte steht jedoch nur : « lutea Lam. vid. corniculata; lutea Mönch vid. stricta », 
wobei als also der Name O. lutea doppelsinnig verwendet wird. 

2 Grufberg schreibt in der Aufzählung der englischen Pflanzen einfach : « Me- 
dicago minima 333-2 », wobei die Ziffer die entsprechende Seitenzahl und Num- 
mer in Rajı Synopsis stirp. Brit. ed. 3 (1724) bedeuten soll ; wir sind der Mei- 
nung, dass dieses allzu kurze Zitat nicht einer Beschreibung gleich erachtet 
werden kann, und dass die sämmtlichen Namen der « Flora Anglica » als 
Nomina nuda zu betrachten sind. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIv. 513 


ein. um die von den meisten neueren Floristen, auch von dem Mono- 
graphen der Gattung, O0. E. Schulz (Engler’s Bot. Jahrb. XXIX [1901)). 
akzeptierte Nomenklatur Desrousseaux’ nicht in Anwendung zu bringen ; 
denn da der Name M. officinalis nur im Sinne von M. Petitpierreanus 
(Hayne 1807 sub Trifolio) Willd. 4809 oder von M. altissimus Thuill. 
(1799) verwendt werden Kann, so ist es zweifellos richtiger, ihn auf 
Kosten des erstgenannten jüngeren Namens einzusetzen. 


9, 103. Trifolium medium [(Grufberg in) L. Fl. Angl. [175%], 21, Amoen. 
Acad. IV (1759), 105 (Rendle u. Britten), nomen nudum !'; 
L. Fauna Suec. ed. 2 (1761), app. 558, nomen nudum] Hud- 
son FI. Angl. ed. 1 (1762) 284. 


Trifolium maritimum Hudson Fl. Ang. ed. 1 (1762), 284. 
Trifolium squamosum [Grufberg in] L. Fl. Angl. (1754), 21; 
Amoen. Acad. IV (1759), 105 (Rendle u. Britten), nomen nudum!' 


9, 108. Astragalus « (L.) DC. » statt «L.» (Rendle u. Britten) nach 
dem bei Nymphæa auseinandergesetzien Prinzip (vergl. 
S. 505). 


9, 109. Vicia angustifolia (L.) [(Grufberg in) L. Fl. Angl. (1754), 21, 
Amcoen. IV (1759), 105 (Rendle u. Britten), nomen nudum!'] 
Reichard Fl. Mæno-Francof. (1778), n. 515; All. Fl. Pedem. 
I (1785), 325; Roth Tent. fl. Germ. I (1788), 310. 

Vicia sativa ß angustifolia L. Fl. Suec. ed. 2 (1755), 255. 
Vicia sativa ß nigra L. Spec. pl. ed. 2, II (1763), 1037. 


10, 123. Potentilla Tabernæmontani Ascherson in Verhandl. 
Bot. Ver. Brandenb. XXXII, 1890 (1891), 156. 
Potentilla verna L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 498 (Rendle u. Britten) 
ex minima p.; ed. 2, I (1762), 498 ex p. ? 


Wir schliessen uns den Ausführungen Ascherson’s I. c. u. Syn. VI, 
791-2 (1901) aus voller Ueberzeugung an ; namentlich beweiskräftig scheint 
uns der letzte Abschnitt auf S. 792 zu sein. Als weiteres Argument, um 
den Namen P. verna L. völlig fallen zu lassen, erwähnen wir den 
Umstand, dass Fragaria verna Crantz Slirp. Austr. II (1763), 12 et 1. 1 
fig. 1! jedenfalls nicht zu P. Tabernæmontani. sondern wohl zu P. Gau- 
dini Gremli (?) gehört. 


Potentilla erecta (L.) Hampe 
Potentiila sylvestris Necker Delic. 1(1768), 222 (Rendle u. Britten). 


Vergl. unsere Begründung auf S. 185 dieser Zeitschrift. 


! « Nomen nudum » in gleichen Sinne wie Medicago minima Grufberg ; vergl. 
die vorhergehende Fussnote. 


514 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


11, 129. Rosa villosa L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 491 (Rendle u. Britten) 
kann wohl nur im Sinne einer die Teilarten R. pomifera Herrm. 
und A. mollis Sm. umfassenden Sammelspezies verwendet 
werden; so lange diese beiden Arten spezifisch getrennt werden, 
wie dies in der « Flora der Schweiz » von Schinz u. Keller nach 
dem Vorgange Rob. Keller’s in Ascherson u. Gr&bner’s Synopsis 
der Fall ist, kann der Linné’sche Name nicht wohl Verwendung 
finden. Uebrigens figuriert Rosa villosa L. in den Nomen- 
klaturregeln (Art 51, Al. 4) als Beispiel für einen Namen, 
dessen sichere Deutung völlig ausgeschlossen zu sein scheint, 
und der daher besser völlig fallen gelassen wird. 


11, 136. Epilobium parviflorum (Schreber) Withering Bot. Arr. 
ed. 1 (1776), 225 sec. Burnat Fl. Alp.-Marit. III, 2 (1902), 179; 
Schreber Spicil. Fl. Lips. (1771), 146 sec. Rendle et Britten. 


Epilobium roseum (Schreber) Retz. Fl. Scand. Prodr. ed. 1 (1779), 
n. 408 sec. Burnat |. c. 188; Schreber I. c. 147 sec. Rendle et 
Britten. 


Epilobium obscurum (Schreber) Roth Tent. fl. Germ. I (1788), 168 
sec. Burnat 1. c. 186; Schreber |. c. 147 sec. Rendle et Britten. 


Soviel uns bekannt, hat Schreber (l. c.) die fraglichen Arten unter 
Chamænerion beschrieben. 


12, 138. Ludvigia « (L.) Elliot » statt « L. » (Rendle u. Britten). 


12, 142. Sedum rupestre L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 431 und 
S. reflexzum L. FI. Suec. ed. 2 (1755), 463 betrachten wir als 
nicht spezifisch verschieden und verwenden für die Gesamlart 
den erstgenannten, älteren Namen. 


12, 148. Drosera intermedia Drev. u. Hayne in Schrader’s Journ. 
Bot. II, 1 (1800), 37. 
Drosera longifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753) 282 (Rendle u. Britten) 
ex p., Sm. — non Hayne. 


Die Gründe, die uns veranlasst haben, den Namen Dr. longifolia L. 
völlig fallen zu lassen, haben wir bereits oben (Seite 493) auseinander- 
gezelzt. 


13, 158. Trinia glauca (L.) Dumort. Fl. Belg. (1827), 78; H. G. L. 
Rchb. Icon. V (1827), 25 (Rendle u. Britten). 


Nach brieflicher Mitteilung von Prof. Dr. J. Briquet in Genf hat 
Dumortier’s Publikation innerhalb des Jahres 1827 vor derjenigen 
Reichenbach’s die Priorität. 


14, 179. Torilis Anthriscus (L.) Gmelin FI. Bad. Als. I (1805), 615 — 
non Bernh. Syst. Verz. Erf. (1800), 167 (Rendle u. Britten). 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH. XXXIV. 515 


Torilis Anthriscus Bernh. 1. c. ist nach Burnat Fl. Alp.-Marit. IV (1906), 
78-9 u. 85 = T. Anthriscus Gärtner Fruct. 1 (1788), 83, 1. 20 — Anthris- 
cus vulgaris Pers. Syn. I (1805), 320 [non Bernh. I. c., 113 quæ = Torilis 
Anthriscus (L.) Gmelin] und keineswegs identisch mit der homonymen 
Gmelin’schen Bezeichnung, wie z. B. auch im Indew Kewensis fälschlich 
angenommen wird. 


14, 182. Myrrhis « (Adanson) Scop. » statt «Scop.» (Rendle u. Brit- 
ten), da die Gattung Myrrhis zuerst von Adanson aufgestellt und 
später von Scopoli in ihrem heutigen Umfang begrenzt worden 
ist. 


15, 196. Galium hercynicum Weigel Obs. (1772), 25. 
Galium saxatile L. Fl. Suec. ed. 2 (1755), App. 463 ex p., Spec. 
pl. ed. 2, 1 (1762), 154 ex p.; Smith, Gren. et Godron, Garcke, 
Rendle u. Britten — non L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 106 (Rendle 
u. Britten), nec Lam. Encycl. Il (1788), 580. 


Galium saxatile I.. Spec. pl. ed. 1 ist san ündet auf «G. saxatile supi- 
num, molliore folio Juss. act. 1714, p. 492, tab. 15. — Hab in Hispaniæ 
maritimis lapidosis », während Linne in den beiden genannlen späteren 
Publikalionen den Namen G. saxatile auch noch auf diejenige Art 
ausdehnt, die Weigel später als G. hercynicum beschrieben hat. Nachdem 
nun das Jahr 1753 als Ausgangspunkt für die Nomenklatur der Arten 
festgesetzt worden, ist es klar, dass der Name G. saxatile L. für jene 
spanische Küstenpflanze reserviert werden muss, deren Zugehörigkeit 
allerdings nicht klar ist; auf keinen Fall kann es sich aber um @. hercy- 
nicum handeln, da diese Art in Spanien nur in den Gebirgen vorkommt. 
Noch weniger annehmbar ist die Auslegung, die Lamarck (Encyel. 1. c.) 
und einige andere Autoren dem G. saxatile zuteil werden liessen, dass 
nämlich Linné’s Spezies mit G. helveticum Weigel identisch sei; denn 
diese letztere Art kommt in Spanien überhaupt nicht vor — Wollte man 
(was wir nicht für gerechtfertigt halten) G. saxatile L. im Sinne von 
G. hercynicum Weigel verwenden, so dürfte jedenfalls nicht, wie Rendle 
u. Britten dies getan haben, « I.. Spec. pl. ed. 1 », sondern nur « Fl. Suec. 
ed. 2 » zitiert werden. — Ueber Galium saxatile L. vergl.: Fries Novit. 
ed. 2 (1828), 21-22; A. Kerner Sched. fl. austro-hung. Ill, 1883 (1884), 106. 


15, 196. Für Galium umbellatum Lam. Encycl. II (1788), 579 (Rendle 
u. Britten) ziehen wir nach Briquet den ältesten spezifischen 
Namen für diese Gesamtart, G. asperum Schreber Spicil. fl. 
Lips. (1771), 3 vor, wozu auch G. silvestre Pollich Hist. pl. 
Palat. À (1776), 151 (non Scop.) gehört. 


15, 202. Knautia « (L.) Coulter » statt «Coult.» (Rendle u. Britten). 
Vergl. die Bemerkung zu Nymphæa (Seite 505). 


15, 202. Knautia arvensis (L.) Duby Bot. Gall. I (1828), 257. 
Knautia arvensis Coulter Dipsac. (1823), 29 ist, wie Briquet 
bereits nachgewiesen hat ein Sammelname, und Coulter (so 


516 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sir.). 1907 


Rendle und Britten) kann daher nicht für arvensis in unserer 
Begrenzung als Autor geselzt werden. 


15, 203. Scabiosa « (L.) Mönch » statt «L.» (Rendle u. Brilten), da wir 
Succisa generisch von Scabiosa (rennen. 


15, 206. Tussilago « (L.) Hill » statt «L.» (Rendle u. Britten). 
15, 212. Inula « (L.) Gärtner » statt «L.» (Rendle u. Britten). 


15, 212. Inula squarrosa (L.) Bernh. 1836 (non L. 1763, qu& 
— 1. spireifolia L. 1759); Conyza squarrosa L. 1753; Conyza 
vulgaris Lam. 1778 (totgeborener Name!); Inula vulgaris 
Trevisan Fl. Eugan. (1842), 29 (Rendle u. Britten), Beck 1882. 


Da Inula squarrosa L. ein jüngeres Synonym zu I. spiræifolia L. ist 
und folglich aus der Reihe der Speziesnamen zu verschwinden hat, so 
steht nach Art 48 und 53 der Annahme der Bernhardi’schen Kombina- 
tion nichts im Wege. Ueber die genauen Litteraturzitate vergl. Viertel- 
jahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich LI (1906), 498. 


15, 212. Pulicaria vulgaris Gärtner 1791; Inula Pulicaria L. 
1753; Inula prostrata Gilib. 1781 (totgeborener Name !); Puli- 
caria prostrata Ascherson 1864 (Rendle u. Britten). 


16, 219 Matricaria suaveolens (Pursh) Buchenau (non L.). 
Matricaria diocoidea DC. 1837 (Rendle u. Britten). 


Siehe Seite 344 u. 393 dieser Zeitschrift. 
17, 231. Serratula « (L.) Gass. » statt « L. » (Rendle u. Britten). 


17, 235. Silybum « Adanson » slatt « Vaill. » (Rendle u. Britten). 


Obgleich Adanson selbst Vaillant als Autor zu seinem Genus zitierl, so 
sind wir doch der Meinung, dass die Anführung der vorlinneischen 
Schriftsteller am besten ganz unterbleibt, wenn man nicht, was wir in 
der «Flora der Schweiz» bis jetzt nicht gelan haben, die Doppel- 
bezeichnung « Vaill. ex Adanson » einführen will. 


17, 236. « Helminthia » Juss. statt « Helmintia » (Rendle u. Britten). 


Wir halten die von Willd. Spec. pl. III, 3 (1804), 1607 vorgenommene 
Einfügung des « h » für eine nach Art 57 zulässige orthographische 
Korrektur. 


17, 237. Lactuca muralis (L). [« Gertner Fruct. II, 158 (1791) » Rendle 
u. Britten] Fresen Taschenb. (1831-2), 484 ; G. Meyer Chlor. 
Hannov. (1836), 431. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 517 


Gærtner gibt auf Tafel (nicht S.) 158 des genannten Werkes eine Abbil- 
dung der Frucht (mit vergrösserten Detailbildern) von «_L. muralis » 
(ohne weitere u was doch nicht als Publikation einer Art gelten 
kann. 


17, 238. Taraxacum « Haller » (1768) statt « Juss. » (1789) (Rendle u. 
Britien). 


18, 239. Sonchus oleraceus (L.) Hill Herb. Brit. (1769), 47. 


S. oleraceus L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 794 (Rendle u. Britten) ist eine 
Sammelart, die in Form von 2 koordinierten und benannten Varietäten 
(leevis und asper) 2 Arten umfasst. Der erste Autor, der die beiden 
Varieläten zu Spezies erhoben hat, Hill (I. c.), gieng in der Weise vor, 
dass er den Linne’schen Speziesnamen in engerer Umgrenzung im 
Sinne der Var. lævis verwendete, während er gleichzeitig Linne’s var. 
asper ohne Namensänderung zur Spezies erhob. Die Aufstellung der mit 
S. oleraceus (L.) Hill synonymen Bezeichnung S. lævis Bartalini (Cat. 
piant. Siena p. 61') erfolgte erst im Jahre 1776. 


18, 241. Crepis mollis (Jacq.) Ascherson 1864; Hieracium molle Jacq. 
1774; Hieracium succisæfolium All. 1785; Crepis succisæfohia 
Tausch 1828 (Rendle u. Britten), 


Vergl. Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich LI (1906), 501. 


19, 267. Anagallis tenella hat nicht L. (Schinz und Keller) und auch nicht 
Lighif. (Rendle und Brilten) sondern Murray als Autor zu 
tragen. Linné fällt ausser Betracht, da er die Kombination 
überhaupt nicht aufgestellt. sondern nur angedeutet hat (Mant. II 
(1774), 335), wohl hat dies aber Murray Syst. ed. 13 (1774), 
165, wie uns Herr Augustin de Candolle mitteilen konnte, getan 
und damit gebührt Murray die Priorität von Lightfoot (1777). 


20, 278. Gentiana « (L.) Adanson » statt « L. » (Rendle u. Britten). 


20, 278. Gentiana Amarella L. Spec. pl. ed. I (1753), 230 (Rendle u. 
Britten) ist eine Sammelart und wir haben daher mit Wett- 
stein auch diesen Namen fallen lassen, an dessen Stelle 
G. axillaris F. W. Schmidt setzend, im Uebrigen verweisend 
auf Wettstein’s Ausführungen. 


21, 294. Myosotis scorpioides « (L.) Hill » statt «L. Sp. Pl. 131 (1753) » 
(Rendle u. Britten), da Linné’s Myosotis scorpioides (l. c.) in 
Form von 2 benannten und koordinierten Varietäten die ganze 
heutige Gattung Myosotis umfasst. 


1 Nach freundlicher brieflicher Mitteilung von Prof. Dr. A. Fiori in Florenz. 


518 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (20€ SÉR.). 1907 


21, 294. Myosotis lutea (Cav.) Pers. 
Myosotis versicolor (Pers.) Sm. (Rendle u. Britten). Begründung 
auf Seite 338. 


21, 295. Solanum nigrum (L.) Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 1. 
Solanum nigrum à vulgare L. Spec. pl. ed. 4 (1753), 186. 


S. nigrum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 186 (Rendle u. Britten) umfasst 
5 koordinierte und benannte Varietäten, die zu verschiedenen Arten 
gehören ; wir lassen daher den Linne’schen Sammelnamen fallen und 
schliessen uns der Nomenklatur Miller’s an, der als erster die Linné’sche 
Var. à zur Spezies erhoben und dabei Linné’s Gesamtnamen auf sie 
übertragen hat. Vergl. Seite 99. 


21, 304. Antirrhinum « (L.) Hill » statt « L.» (Rendle u. Britien). 
Vergl. die Bemerkung zu Nymphæa (Seite 505). 


21, 306. Scrophularia alata Gilib. Fl. Lituan. I (1781). 127. 
Scrophularia umbrosa Dumort. Fl. Belg. Prodr. (1827), 37 (Rendle 
u. Britten). 
Scrophularia Ehrharti Stevens in Ann. Nat. Hist. ser. 1, V (1840), 5. 


Wir halten dafür, das S. alata Gilib. und S. umbrosa Dumort. nicht 
spezifisch verschieden sind. 


22, 314. Euphrasia officinalis L. 


Wir können uns mit der Wiedereinführung dieses Namens nicht 
befreunden nachdem Wettstein nachgewiesen hat, dass — wir bedienen 
uns Wettsteins eigener Worte (Monographie der Gattung Euphrasia (1896), 
4) — E. officinalis L. (Spec. pl. ed. 1, 60%) ein Sammelname ist. der 
nachweisbar unter anderen die heute als E. gracilis Fries, E. minima 
Jacq., E. brevipila Burnat et Gremli, E. Rostkoviana Hayne bezeichneten 
Arten umfasst und daher selbst bei Anwendung von Artnamen im wei- 
testen Sinne nicht mehr gebraucht werden kann. 


22,317. Veronica Tournefortii Gmelin Fl. Bad. Als. I (1805), 39 
(exel. syn.) — non F. W. Schmidt. 
2 Veronica persica Poiret Encycl. VIIL.(1808), 542. 
Veronica Buxbaumii Ten. Fl. Napol. I (1841-15), 7 (Rendle u. 
Britten). 


V. Tournefortii F. W. Schmidt (1791) ist = V. pectinata L. (1767) und 
fällt mithin für die Nomenklatur der Spezies ausser Betracht. Die Gründe, 
die N. Williams in Journ. of Bot. XLII (1904), 253 gegen die Annahme 
des Gmelin’schen Namens anführt, scheinen uns nicht stichhaltig zu 
sein; wir halten daher nach Vorgange unseres Freundes Dr. E. Lehmann 
in Dresden (vergl. seinen Aufsatz : « Wanderung und Verbreitung von 
Veronica Tournefortii Gmel.» in Abh. d. naturw. Ges. Isis in Dresden 
(1906), II, 91) an dem ältesten Namen V. Tournefortii Gmelin fest und 
verweisen auf seine hoffentlich bald erscheinende Begründung. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH, XXXIV. 519 


23, 323. Clinopodium L. 1753-4 (Rendle u. Britten) — Calamintha Adan- 
son 1763 ist nach der für uns massgebenden Auffassung Bri- 
quet’s von Satureja L. (1753-4) nicht generisch verschieden. 


23, 331. Stachys officinalis (L.) Trevisan Prosp. fl. Eugan. (1842), 
26 sec. Briquet Lab. Alp.-Marit. II (1893), 212 ; Franchet F1. 
Loire-et-Cher (1885), 483 (Rendle und Britten). 


24, 338. Statice « (L.) Miller » statt « L. » (Rendle u. Britten). Vergl. 
Seite 334. 


26, 367. Ulmus scabra Miller statt U. glabra Hudson (Rendle u. 
Britten). 


Auch bezüglich dieser Differenz zwischen unseren Freunden Rendle 
und Britien einerseits und uns anderseits verweisen wir auf unsere 
Begründungen, pg. 177. 


27, 371. Betula pendula Roth (Betula verrucosa Ehrh.) und Betula 
tomentosa Reith. u. Abel (B. alba L.). 


Nachdem wir im Bull. Herb. Boiss. VII (1907), 111 ausführlich unsere 
Gründe dargelegt haben, weshalb wir von den Kombinationen B. verru- 
 cosa und alba absehen, glauben wir, da seitdem keine neuen Momente, 
die unsere Ansicht modifizieren würden, hinzugekommen sind, an dieser 
Stelle auf jene Ausführungen verweisen zu dürfen. 


27, 372. Alnus rotundifolia Miller ist ein älterer Name für A. ylu- 
tinosa Gärtner (Rendle u. Britien) ; vergl. Seite 112 und 392. 


28, 386. Potamogeton Zizü M. et K. (Schinz und Keller) oder P. Zizü 
Koch (Rendle und Britten) ? 


Rendle u. Britten wollen nur Koch als Autor zulassen, sich stützend 
auf ein Zitat in Roth’s Enumer. plant. (1827), 532, lautend « P. Zizü Koch 
in literis ». Wir halten indessen unserseits an der der Synopsis von 
Ascherson und Gr&bner entnommenen Zitation fest, denn ganz abge- 
sehen davon, dass Mertens und Koch in Röhling’s Deutschland Flora | 
(1823), 845 bezüglich des P. heterophyllus elongatus ohne weitere Ein- 
schränkung sagen « welche wir lange Zeit für eine eigene Art hielten, 
nach ihrem Entdecker Ziz, P. Ziziü nannten », figuriert das in Frage 
stehende Laichkraut im Register zu dem genannten Bande Röhlings 
unter der Autorschaft beider. 


28, 393. Alisma Plantago aquatica I. 


Alisma Plantago L., wie Rendle und Britten schreiben, ist falsch, denn 
Art26 der Wiener Regeln verlangt ausdrücklich die Ueberführung der 
Symbole in Wörter. 


520 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


29, 404. Platanthera chlorantha (Custer) Rchb. in Mæssler 
Handb. II (1828), 1565. 
Orchis chlorantha Custer in Neue Alpina II (1827), 401. 
Platanthera montana Rehb. fil. Icon. XIII (1851), 123 — non Orchis 
montana Schmidt 179%. 


Orchis montana Schmidt gehört, entgegen der Angabe K. Richter’s 
(Pl. Europ. I [1890], 281), durch die wir uns bis anhin hinsichtlich der 
Nomenklatur der in Frage stehenden Art halten leiten lassen, nach 
Gelakovsky (Lotos [1870], 177) nicht zu Platanthera chlorantha (mon- 
tana), sondern — als üppige Form — zu PI. bifolia (L.) Rchb. ; vergl. 
M. Schulze Orchid. (1894), n. 49, 2 u. n. 50. — Wer, wie dies Rendle u. 
Britten tun, die Gattung Platanthera zu Habenaria zieht, hat unter 
Berücksichtigung der angeführten Tatsachen für unsere Art den Namen 
H. chlorantha (Custer, Babington in Trans. Linn. Soc. XVI, 3 
(1837), 463 an Stelle von H. montana Durand et Schinz Consp. fl. Afr. V 
(1892), 82 (Rendle u. Britten) zu setzen. 


Ophrys Arachnites (Scop.) Reichard Fl. Mæno-Francof. Il (1778), 
89 ex p. ? Host 1797 — non O. Adrachnites Miller 1768 (qua 
— (. apifera Hudson 1762). 
Orchis fuciflora Crantz 1769. 
Orchis Arachnites Scop. 1772. 
Ophrys fuciflora Rehb. 1851. 


Vergl. Seite 108. Nach Britten u. Rendle in Journ. of Bot. XLV (1907), 
105 ist Ophrys Adrachnites Miller (1768) nicht synonym mit der gleich- 
lautenden Linné’schen Varietät und der den neueren Autoren als 
0. Arachnites bekannten Pflanze, sondern vielmehr = 0. apifera 
Hudson (1762). Der älteste spezifische Name für die in Frage stehende 
Art ist daher offenbar Orchis fuciflora Crantz 1769. Wenn wir gleichwohl 
die Kombination Ophrys fuciflora (Crantz) Reichenbach in der Flora 
von Schinz u. Keller nicht anwenden, so geschieht dies lediglich aus 
dem Zweckmässigkeitsgrunde, dass sich dieser Name als « nomen 
odiosum » für eine Schulflora nicht eignet. 


(Fortsetzung folgt.) 


521 


CONTRIBUTIONS A L’ETUDE 


PRIMULACÉES SINO-JAPONAISES 


Marcel PETITMENGIN. 


Avec gravures dans le texte. 


Gräce aux riches collections du Museum d'Histoire naturelle de Paris 
mises obligeamment à ma disposition par M. le professeur Lecomte à 
qui Je suis heureux d’exprimer ici toute ma plus vive gratitude, ainsi 
qu’à M. W. Barbey qui m’a si aimablement communiqué les nombreux 
matériaux que possède son important herbier, j’ai eu l’occasion, ces 
temps derniers, de poursuivre mes recherches! sur les Primulacées de 
la Chine. Le résultat de ces recherches m’a permis de découvrir six 
espèces jusqu'ici inconnues, dont trois, à la vérité, avaient été déjà 
distinguées par Franchet dans l’Herbier du Museum sans qu'il en ait 
jamais donné aucune description, puis trois autres, provenant des maté- 
riaux envoyés par les RR. PP. Faurie (Japon) et Soulié (Chine). Ce sont 
les diagnoses de ces six espèces qui feront l’objet de la présente note. 


Primula cyclaminifolia Franchet, nomen et typus in Herb. 
Museum de Paris. — Fig. 1, a-e. 

Folia longe petiolata, ovato-suborbiculata, profunde cordata, margine 
remote serrato-dentata, utraque facie crebre fusco punctata, 6-10 cm. 
longa, 7-8 cm. lata. Scapi plures (2), 6-8 flori, folia æquantes vel paullo 
superantes. Pedicelli puberuli, 7-9 mm. longi. Calyx 3-5 mm. longus, 
pedicello duplo brevior, campanulatus, breviter 5-fidus, lobis acutis, 
punctis rubris ad marginem conspersis corollæ roseo-lilacinæ, tubum 


1 Sur quelques Primevères et Androsaces chinoises, in Bull. Société des Scrences 
de Nancy, janvier 1907, 12 p. 

Diagnoses d'espèces nouvelles in Monde des Plantes, 1er mars 1707, no 4%, 
pp. 1% et 15. 


522 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2m SÉR.). 1907 (2) 


calycis triplo fere superantes 1 cm. 4 diametientes, lobis ovato-rotun- 
datis, emarginatis, breviter bifidis. Stylus persistans; pedicelli post 
anthesin inerassati. Capsula tubum non superans. 

Montagnes du Yunan et du Mékong (Voyage du prince Henri d'Orléans, 
18 mars 1894). 


Belle espèce reconnue nouvelle et nommée, mais sans description par 
Franchet lui-même, dans l’Herbier du Muséum de Paris. 

Elle se range à côté du Primula chartacea Franchet, par ses glandes 
brunes qui recouvrent tout l’appareil végétatif, par la consistance de ses 
feuilles et par la forme de sa corolle; toutefois elle s’en distingue suffi- 
samment par ses feuilles ovales-arrondies, profondément cordées à la 
base, munies sur tout leur pourtour de dents longues et étroites, très 
espacées les unes des autres; ses scapes égalent ou dépassent peu ses 


Fig. 1. 


Primula cyclaminifolia Franchet. 


a) petale; 

b) capsule; 

c) calice; 

d) coupe de la fleur; 
e) feuille grandeur nat. 


M. PETITMENGIN. LES PRIMULACÉES SINO-JAPONAISES. 


Fig. 2. 


1. Primula Hayaschinei Ptgin. 
A) la plante, grandeur nat.; B) feuille, grandeur nat. ; 
G) calice; D) fleur coupée en long. 
II. Primula Kichanensis Franchet. 
a) fleur coupée en long; b) calice; 
c) la plante, grandeur nat. 


Co 


524 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2ne séR.). 1907 (4) 


larges feuilles coriaces; ses fleurs, au nombre de 6 à 8, ont une corolle 
longuement tubulée; leurs lobes sont obcordés (et non profondément 
bifides) et le calice à peine divisé en lobes ovales aigus jusqu’au ‘/1 de 
sa longueur. Le réticulum des nervures secondaires est très développé 
et très visible même sur le dessus de la feuille. 


Primula Kichanensis Franchet, sp. nov., nomen et typus in 
Herb. Museum de Paris — Fig. 2, II. 

Cæspitosa, humilis, brevissime puberula. Folia 4-6 cm. longa, 5-8 mm. 
lata, papyracea, subtus luteo-farinosa, oblongo-lanceolata crebre et 
obtuse dentata, in petiolum alatum sensim attenuata. Scapus foliis 1-2 
plo longior, umbellam 1-2 floram gerens. Calyx 5-6 mm. longus, campa- 
nulatus, ad medium fissus lobi, lanceolati, acuti. Corollæ violacæ, vel 
rosæ-lilacinæ, calycem duplo fere superans, limbus 1-1,2 cm. diametiens, 
lobi breviter lobulati, Capsula ovoidea calyce æquans. 

Fentes des rochers granitiques humides et ombrages du Ki-Chan, 
pres de Ta-Pin-Tze à 2,800 m. d’altitude. R. P. Delavay, août 1889, 
n° 3993 (In Herb. Museum de Paris). 

Une étiquette écrite par Franchet lui-même et accompagnant les 
échantillons de ce Primula porte ces quelques mots : 

«a Primula Yunnanensis Fr. floribus subsessilibus jam distincta 
videtur. » 

Cette espèce est voisine en effet du Primula Yunnanensis Fr., mais 
elle s’en distingue de suite, comme l’avait remarqué ce savant auteur, 
par les fleurs subsessiles, ses feuilles de consistance papyracée, à bord 
crénelé, replié en dessous, par les lobes de la corolle plus longuement 
bifides. La consistance de ses feuilles la rapprocherait du Primula gla- 
cialis Franchet, mais les fleurs bien différentes de celles de cette der- 
nière espèce, la placent tout à côté du Primula Yunnanensis Franchet. 


Primula Silænsis Petitmengin, sp. nov.; typus in Herb. Muséum 
de Paris — Fig. 3, LL. 

Glabra, efarinosa; folia papyracea 2 cm. longa, 0,08-1 em. lata, oblongo- 
ovata, margine denticulata, basis truncata in petiolum alatum attenuata; 
Scapus gracilis, folia longe superans, 1-2-3 tlorus; bractæ parvæ, lan- 
ceolatæ, acutæ ; pedicelli 1-4 mm. longi, bracteas æquantes vel superantes. 
Calyx purpurascens, 2-3 mm. longus, campanulatus, vix ad medium 
fissus lobi lanceolati. Corollæ purpuræ, campanulatæ, tubus calycem 
excedentes, 1 cm. 5 diametientes, lobi emarginati-denticulati. Capsula... 

Mont Sila, entre le Salouen et le Mekong (Plantes du Haut Mekong, 
Soulié 1895, n° 1130, in Herb. Museum de Paris). 

Cette espèce très élégante doit se placer à côté des Primula amethys- 
tina Fr. et Pr. argutidens Fr. Elle s’en distingue immédiatement par 
sa taille, son port grêle, son scape haut de 5-10 cm., portant une seule 
fleur, penchée, plus rarement 2 ou 3, par sa corolle d’un pourpre violacé, 
grande, à lobes arrondis, sinués, émarginés; par ses feuilles plus molles 
et plus petites, arrondies. La dissection de la fleur permet de voir une 
organisation différente; dans le Pr. Silænsis, il n’existe pas de bourrelet 
sus-staminal à la gorge de la corolle, alors que dans le Pr. amethystina 
Er dont il se rapproche le plus, ce bourrelet est particulierement deve- 
oppe. 


(5) M. PETITMENGIN. LES PRIMULACÉES SINO-JAPONAISES, 525 


Fig. 3. 


I. Primula microdonta Franchet. II. Primula Bonatiana Ptgin. 
A) feuille, grandeur nat. ; a) lobe de la corolle; 
B) corolle coupée en long; b, b’) calice; 
C) calice. c) corolle coupée en long; 


d) la plante, gr. nat. 
UT. Primula Silænsis Ptgın. 
a) corolle coupée en long; 
b) calice; 
c) Primula Silænsis, gr, nat. 


BULLETIN DE L’BERBIER BOISSIER, n0 6, 31 mai 1907. 34 


926 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (6) 


Primula Bonatiana Petitmengin, sp. nov. typusin Herb. Museum 
de Paris. — Fig. 3, 1. 

Parvula, glabra, efarinosa, cæspitosa. Folia ovata vel suborbiculata, 
inciso-lobata, 1 cm. longa, 3-5 mm. lata, in petiolum angustissime alatum 
attenuata, Scapus folia æquans vel paullo superans, uniflorus. Bractæ 
parvæ, lanceolatæ, acutæ; pedicelli 8-10 mm. longi, Calyx 5 mm. longus, 
campanulatus ad medium fissus, lobi ovato-acuti. Corolla purpureo- 
lilacinæ, tubus cylindricus calycem duplo superans, limbus fauce pilis 
sh densis obsitus 1 cm. 7 diametiens, lobi ovati-dentati, bifidi; 
capsula... 

Mont Sila (Soulie, 1895, n° 1131, in Herb. Museum de Paris, Plantes 
du Haut Mekong). 

Cette jolie et minuscule espece est voisine du Pr. bella Franchet; mais 
sa corolle d’un pourpre lilacin, ses fleurs dépassant à peine les feuilles, 
et dont les pétales sont dentés et moins profondément bilobés, ses 
sépales longuement apiculés, ses feuilles petites, papyracées, en forme de 
raquettes, profondément dentées, vertes sur les deux faces, en rosettes 
läches, la distinguent facilement de l’espèce précédente à laquelle elle 
se relie par la présence de nombreux poils blanes tapissant la gorge du 
tube corollin. 


Primula microdonta Franchet, nomen et typus in Herbier 
Museum de Paris. — Fig. 3, 1. 

Folia subeoriacea, glabrescentia, petiolata, 6-13 cm. longa, 3-5 em. 
lata, ovato suborbiculata, in longo petiolum laminam subæquantem 
attenuata. Scapus elongatus 25-30 em. longus, umbellam multifloram 
(15-20 fl.) gerens, bractæ angustæ, e basi lata subulato acuminatæ, 
1-1 em. 5 longæ. Calyx farinosus, 5-costatus, 8-9 mm. longus tubuloso- 
campanulatus, ad medium fissus lobi triangulares-acuti, sæpe subrecurvi. 
Corollæ flavæ tubus calycem valde superantes, in fundubiliformes, limbus 
1 cm. 5 diametiens, lobi rotundati, emarginati. Capsula..... 

Mekong (Prince Henri d'Orléans, Plantes du Yunnan et du Mékong, 
juin 1894); Thibet oriental; dans la province de Batang; Yargong, 
bords des rivulets des montagnes, juillet-août 1903, Soulié, n° 3406. 

Espèce voisine du Primula Sikkimmensis Hooker, dont elle se distingue 
aisément par ses feuilles ovales suborbiculaires, irrégulièrement dentées 
(dents apiculées) atténuées en un pétiole aussi long que le limbe qui est 
glabrescent; ses fleurs ont la corolle au moins deux fois plus grande que 
le calice, d’un jaune foncé, élégamment veinée, à lobes brièvement 
échancrés et très peu profonds. 


Primula Barbeyana Petitmengin, sp. nov.; typus in Herb. 
Barbey-Boissier. — Fig. 4, 1. 

Monocarpiea; annua, folia petiolata 1-1,5 cm. longa, 8-10 mm. lata, 
petiolus 3-4 cm. longus, basi cordata, ovata, leviter lobulata, membra- 
nacea, lobi ovato-acuti. Scapus folia multo superans, 20-25 em. altus, 
glabrus; umbellæ 1-3 inter se distantes, plures floras gerentes; bractæ 
parvæ, lanceolatæ; pedicelli bracteas multoties superantes, 8-15 mm. 
longi. Calyx campanulatus, leviter farinosus, ad 3-4 mm. longus, lobi 
lanceolati. Corollæ lilacæ, tubus elongatus, calycem duplo superans, 
limbus 9-10 mm. diametiens, lobi obcordati, emarginati. Capsula globosa, _ 
calyce inclusa. 


{7) M. PETITMENGIN. LES PRIMULACÉES SINO-JAPONAISES. 527 


Thibet oriental; Ta-tsien-Lou (principauté de Kiala), J.-A. Soulié, 
1893, n° 26, in Herbier Boissier. 

C’est une espèce de plus à ajouter à l’interessant petit groupe des 
Monocarpicæ Franchet. Elle est voisine des Primula malacoides Fr. et 


Fig. 4. 


I. Primula Barbeyana Pigin. Primula Matsumure Ptgin. 
a) la plante, gr. nat.; I. Primula sertulum Franchet. 
b) la fleur coupée en long; 1 pétale, 2 étamine, 3 tube corollin. 
c) calice. III. Primula Matsumuræ Ptoin. 


4 pétale, 2 étamine, 3 tube corollin, 4 feuille 
gr. nat. 


528 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.), 1907 (8) 


surtout du Pr. Forbesü Fr. Elle s’en distingue par des feuilles longue- 
ment pétiolées (pétiole égalant 3-4 fois la longueur du limbe), à limbe 
très réduit, allongé longitudinalement, lobé-crénelé, à lobes entiers ou 
très peu et très faiblement denté, par ses fleurs en ombelles superposées, 
dont la corolle est longuement tubuleuse, le tube corollin est étranglé 
quelques millimètres après sa naissance, puis s’évase tout à coup sous 
le limbe; c’est à la base de cet évasement que sont insérées les étamines ; 
la corolle est lilacée, petite; les lobes du calice sont cunéiformes; les 
feuilles et la base de la tige sont hérissés de poils courts et raides, le 
sommet du scape est entièrement glabre, le calice est glabre ou très peu 
farineux. La base des pétioles est dilatée, engainante et rouge ainsi que 
la hampe florale. 


Primula Matsumuræ Petitmengin, sp. nov.; typus in herb. 
Barbey-Boissier. — Fig. 4, II. 

Farinosa; folia oblonga vel obtusa, limbo late decurrente, obscure 
sinuato-crenulata, 7-12 em. longa, 1-2 em. lata in petiolum alatum 
longe attenuata, subtus sulphureo-farinosa. Scapus foliis æquans vel 
duplo longior, umbellam valde multifloram gerens. Pedicelli calyce 
4-plo longiores (18-20 mm.). Calyce puberulente, (5-6 mm.), urceolato, 
ad medium fisso, lobi lanceolato-acuti; corollæ rosaceæ, tubum calyeis 
superantes, limbus crateri formis, 17 mm. diametiens lobi bifidi, denti- 
eulati, Capsula eylindrica, calyce duplo superans. 

Japon; falaises de Rebunshiri, 31 Juillet 1892, leg. R. P. U. Faurie, 
n. 8467 in Herb. Boissier). 

Le Primula Matsumuræ Petitmengin, est voisin du Pr. sertulum 
Franchet. Il s’en distingue très nettement par ses longues feuilles à 
limbe décurrent presque jusque la base du pétiole, entièrement ou fai- 
blement sinué; couvert à la face inférieure d’un pulverulentum jaune 
sulfurin; par les pédicelles des fleurs beaucoup plus longs, 18-20 mm., 
sa corolle rosée, dont les lobes sont fortement échrancrés dentés, ses 
étamines à anthènes courtes égalant le filet; par l’absence de rebord 
saillant à la gorge de la corolle, enfin par sa capsule étroitement eylin- 
drique environ 1 fois ‘/2 plus longue que le calice. 

Je suis heureux de dédier cette espèce au savant botaniste qu'est 
M. le Professeur Matsumura, de l’Université de Tokyo. 


Primula Hayaschinei Petitmengin; typus in Herb. Petit- 
mengin. — Fig. 2, I. 

Species japonica. Glabra, efarinosa; limbus foliaceus 5-8 mm. longus, 
5-8 mm. latus, membranaceus, ovatus vel obtusus, basi truncatus, in 
petiolum alatum (1 em. longa) attenuatus, a lamina margine serrato- 
dentieulatus Scapis graciles folia superantes 3-5 cm. alti, alii uniflori, 
alii 2-3 flori; bracteæ lineari-subulatæ 2-4 mm. longæ; pedicelli tenues, 
5-6 mm. Calyx 5 mm. fere longus campanulatus, glaber vel pauce 
pubescens, ad medium fissi lobi lanceolato-acuti. Corolla roseæ, faux 
luteo annulata, stylus exsertus, tubus cylindricus calycem æquans; 
limbus 1-1 cm. 3 diametiens, lobi bifidi. 

Japon, insula Nippon, in petrosis Hayaschine (R. P. Faurie, n. 6808 
sub. nom. Pr. Faurieri, 6 juin 1905 in herb. Petitmengin). 

Cette espèce bien que voisine du Primula hakusanensis Franchet 
(Pr. macrocarpa Tanaka), s’en distingue facilement par ses feuilles 


(9) M. PETITMENGIN. LES PRIMULACÉES SINO-JAPONAISES. 529 


atténuées en un long pétiole aile, dont le limbe est petit, isodiametrique, 
très nettement denté en scie; par ses fleurs au nombre de 1 à 3, de cou- 
leur rose très pâle, marquées de jaune à la gorge, par le tube corollin 
égalant les lobes du calice. 

Cette plante forme de petites touffes denses, où l’on observe très bien 
les feuilles flétries de l’année précédente. Le Primula Hayaschinei est 
une espèce très jolie et fort élégante, malgré la petitesse de ses corolles, 
- qui atteignent rarement plus d’un cm. de diamètre. 


Androsace aurata Petitmengin, in Bull. Soc. Sc. Nancy 
(1907) p. 12. 

Cette nouvelle espèce que j’ai décrite dernièrement (l. c.) doit se 
ranger tout à côté de l’Androsace bisulca Bureau et Franchet (in Jour- 
nal Botanique de Morot, 1891 p. 103) qui constitue une excellente 
espèce, bien distincte de l’A. villosa L. et de ses autres variétés; la 
structure de ses feuilles étant des plus caractéristiques. Elle se dis- 
tingue de la plante du Thibet, par sa corolle d’un beau jaune d’or 
(golden yellow; teste Wilson), par ses scapes plus grêles, plus élancés, 
portant 2-3 fleurs dont les pedicelles égalent les bractées involucrales 
et par ses feuilles à peu près sessiles. 

L’Androsace aurata Petitmengin, est une plante de hautes altitudes 
(M. Heothe, 13500 ft.; W. China; Wilson n. 4008 in Herb. Museum de 
Paris) alors que l’Androsace bisulca Bur. et Fr. est une espèce de 

plaine (plaine de Litang (Setchuen). 


= Lysimachia Knuthii Petitmengin, sp. nov.; in Herb. Barbey- 
oissier. 

Caules graciles, ascendentes vel procumbentes 0 m. 50-1 m. long. 
Folia semper opposita, ovato-lanceolata, longe acuminata, integra, gla- 
berrima, 4-8 cm. longa; 2,5-4 cm. lata; basi in petiolum (2 cm.) cuneatim 
attenuata. Flores axillares solitarii; pedicelli laxi, 2 em. longi, foliis 
minores, calyx corollam æquantes, usque ad basim partiti laciniæ 
angustæ-linearæ, acutæ glabræ. Corollæ luteæ (2 em. diametiens) pro- 
funde partitæ lobi angustæ lineari, glabri, basi nigro maculati, stamina 
lobis breviora. Capsula glabra, globosa, 7 mm. longa. 

Tehen-Keou-Tin (Sutchuen oriental : R.P. Farges, n° 335, in Herbier 
Boissier). 

Remarquable espèce du groupe des Hypericoideæ Knuth, in Pflanzen- 
reich, 1905, p. 264. Elle est voisine du Z. plicata Franchet; elle s’en 
distingue par ses feuilles longuement pétiolées, largement ovales Jan- 
céolées, longuement acuminées, en coin à la base, atténuées en un pétiole 
très net, par ses pédicelles floraux beaucoup plus courts que les feuilles, 
s’elargissant sous la capsule où ils deviennent 4-5 anguleux, par son 
calice d’abord cupulifère, anguleux, d’une seule pièce, jusqu’au tiers 
environ de sa hauteur puis divisé en lobes linéaires filiformes, égalant 
la corolle rotacée. Celle-ci est à 5 lobes étalés à angles droits, très 
distants les uns des autres, étroitement linéaires (1 mm. de large) et 
très nettement maculés d’une tache noire bien eirconserite à leur base. 
La capsule est globuleuse, incluse dans le calice. 

Je dédie cette espèce à mon savant collègue, M. le Prof. D' Knuth, 
de Berlin, auteur de la magistrale monographie des Primulacées entre- 


530 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2m SÉR.). 1907 (10) 


qu avec la collaboration du Prof. D’ Pax, de Breslau, dans le Pflanzen- 
reich. 


4 Lysimachia quadriflora Petitmengin, sp. nov.; typus in Herb. 
Barbey-Boissier. — Fig. 5, a-b. 


à 


Lysimachia quadriflora Ptgin. 
a) la plante, gr. nat.; 
.b) un sépale reticule. 


(11) M. PETITMENGIN. LES PRIMULACÉES SINO-JAPONAISES. 531 


Glabra. Caulis ereetus 10-15 em. altus. Folia opposita, ovato-lancco- 
lata, basi et apice attenuata, 3 cm. longa, 15-17 mm. lata, basi in petio- 
lum euneatim attenuata, 8-10 mm. longa. Flores 4, terminales, umbellatim 
congesti, pedicellis areuatis, 5 mm. longi. Calyx usque ad basin partitus 
lanceolatus, acutus, reticulato-nervosis; corollæ et capsulæ ? 

Japon : Fujiyama; R.P. Faurie, 20 octobre 1890, n° 6621, in Herbier 
Boissier. 

Espèce remarquable par ses 4 fleurs terminales, à pédicelles naissant 
au même point, arqués, pourvu à leur naissance d’une feuille semblable 
aux autres, mais plus petites (13 mm. de long sur 7 mm. de large) par 
son calice accrescent, réticulé-veiné, papyracé, transparent, quand il est 
sec. Malheureusement l’exemplaire unique que j’ai eu en mains ne pos- 
sède plus que les calices persistants, sans fleurs ni fruits; les feuilles sont 
opposées, ovales-aigues, atténuées en coin à la base, et très nettement 
pétiolées (pétiole de 8-10 mm. de longueur). 

Cette plante paraît voisine du Z. Engleri Knuth, in Pflanzenreich, 
1905, p. 265, de la section des Hypericoideæ Knuth, loe. cit., p. 264, 
mais s’en distingue aisément par ses fleurs terminales, par 4, nettement 
pedicellees, et sa petite feuille tenant lieu de bractées involucrales. 

La région de hautes montagnes comprises entre les sources du 
Mékong et du Salouen, recèle certainement des richesses inconnues en 
ce qui concerne tout particulièrement le genre Primula; 3 espèces 
rapportées, 3 nouvelles, il y a lieu de présumer que l'exploration atten- 
tive de ces massifs montagneux jetterait un jour nouveau sur ce que 
nous savons de la dispersion de ce genre. Malheureusement, sauf le 
voyage du Prince Henri d'Orléans et quelques récoltes du regretté 
Soulie trop tôt enlevé à la science par une mort violente, nous ne 


Liste des espèces de Primulacées sino-japonaises de l'Herbier Boissier. 


Genre PRIMULA L. 


CHINE 


Primula incisa Franchet. Ta-Tsien-Lou 9000-13500 feet (Pratt, no 31); Ta- 
Tsien-Lon (Soulié, no 775) (1893). 

Primula breviscapa Fr. Tchen-fong-Chan, rochers, ombrages et humides 
des montagnes (Delavay, no 5016). 


532 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (12) 


Primula breviscapa Fr. Long-Ki, bords des ruisseaux (Delavay, n° 4921). 
Primula chartacea Fr. Long-Ki (Delavay, n° 4945). 

Primula sinuata Fr. : Tchen-fong-Chan, bois des montagnes (Delavay, n° 5015). 
Primula Vittata Bur. et Fr. Ta-Tsien-Lou (Pratt, n° 59). 

Primula Vittata Bur. et Fr. Ta-Tsien-Lou (Pratt, n° 44). 

Nota : Le no 44 signalé dans le Pflanzenreich 1905, p. 103, est le Primula 
nivalis Pallas var. : melanantha Fr., alors que le no 44 de l’exsiccata de Pratt 
déposé dans l’Herbier Boissier est le Primula Vittala Bur. et Fr. 

Primula sibirica Jacq. Tongolo (Thibet Orient.) (Soulié, n° 990). 

Primula sibirica Jacq. Tongolo (Soulié, no 1102) (1893). 

Primula Prattii Hemsl. Ta-Tsien-Lou, principauté de Kiala, Thibet Oriental 
(Soulié, n° 1111 (1893). 

Primula argutidens Fr. Ta-Tsien-Lou (ne 170) (1893). 

Primula polyneura Fr. Tongolo (n° 912) (1893). 

Primula tibetica Watt. Tongolo (Soulié, n° 878 et n° 879). 

Primula sertulum Fr. Sutchnen oriental; district de Tchen-Keou-Tin (R. P. 
Fauges, no 563 et 568). 

Primula Davidii Fr. Tchen-Keoù-Tin (R. P. Fauges, n° 119). 

Primula Barbeyana Ptgin. Ta Tsien-Lou (Soulié, no 26). 

Primula operculata R. Knuth Ta-Tsien-Lou (Soulié, n° 579, 166 et 151). 

Primula nivalis Pall. var. y farinosa Shrenck. Ta-Tsien-Lon (Soulié, no 603). 

Primula angustidens Fr. Ta-Tsien-Lou (Soulié, n° 547). 

Primula Giraldiana Pax. Ta-Tsien-Lou (Soulié no 152). 

Primula Viali Fr. Ta-Tsien-Lon (Soulié, n° 987). 

Primula obconica Hance. Yunnan (Delavay). 

Primula obconica Hance. Long-Ki, bois des montagnes (Delavay, n° 5096 

Primula obconica Hance, var. rotundifolia Fr. non Pr. Lioteri King. Rochers 
humides au bord du Fleuve Bleu, près de Soui-Fou (Delavay no 4490). 


JAPON 


Primula heterodonta Fr. Sommet de l’Iwagisan (R. P. Faurie, no 4738); 
Sommet des montagnes de Shiretoko (n°0 10985) ; sommet du Chokkaisan 
(no 2694); Asarıyama (Yezo) (no 2966); sommet du Hakkoda (no 943) ; 
hautes montagnes du Rüshiri (no 7376); Falaises de Rebunshiri (no 7626) 
tous ces numéros provenant des récoltes du R. P. Faurie. 

Primula Cortusoides L. Fukuyama (R. P, Faurie, no 3815). 

Primula Kisoana Miq. Forêts de Némuro (n° 3749). 

Primula Fauriei Fr. Falaises de Némuro (R. P. Faurie, no 3736 et 5566). 

Primula Fauriei Fr. Ile de Kunashiri (R. P. Faurie, no 5009). 

Primula Fauriei Fr. Ile de Kiritopu (R. P. Faurie, no 5009). 

Primula Fauriei Fr. Piratori (R. P. Faurie, n° 13917). 

Primula Fauriei Fr. Montagnes de Schichinohe (R. P. Faurie, no 722). 

Primula Fauriei Fr. Rochers de Mombetsu (R. P. Faurie, no 769). 

Primula Yesoana Miq. Montagnes de Yurop (R. P. Faurie, n° 13317). 

Primula Yesoana Mig. Presqu'ile du Kamüso (Aomori) (R. P. Faurie, 
n° 10256). 

Primula Yesoana Miq. Montagnes de Yesashi (R. P. Faurie, n° 3892). 

Primula Yesoana Miq. Fukuyama (R. P. Faurie, n° 3842). 

Primula Yesoana Miq. Ravins de Mombetsu (R. P. Faurie, n° 3664). 


(13) M. PETITMENGIN. LES PRIMULACEES SINO-JAPONAISES. 933 


Primula Yesoana Miq. Montagnes de Mombetsu (R. P. Faurie, n° 770). 
rimula japonica A. Gr. Chitose (Yezo) Hayashine san (R. P. Faurie, n° 398). 
Primula Matsumuræ Ptgin. Falaises de Rebunshiri (R. P. Faurie, n° 8467). 


Genre ANDROSACE L. 


CHINE 


Androsace Henryi Oliv. var. « fypica Kn. Tchen-Keoùu-Tin (R. P. Farges, 


no 44. 
Androsace sarmentosa Wall. var. x Watkinsii Hook. f. Tongolo (Soulié, 
+ 10809). 
Androsace sarmentosa Wall. var. Watkinsii Hook. f. Ta-Tsien-Lou (Soulié, 
n° 853). 


Androsace spinulifera Knuth. Tongolo (Soulié, no 888). 

Androsace aizoon Duby, var. y coccinea Fr. Ta-Tsien-Lou (Kiala) (Soulié, 
no 85%). 

Androsace saxifragæfolia Bnge. Champs au bord de la rivière Ta-Kouanho, 
vis-à-vis Tschen-fong-Chan (Delavay, no 4974). 

Androsace tibetica Kunth, var. 8 Mariæ Knuth. Tongolo (Soulié, nos 1029 
et 1103). 


Genre CORTUSA L. 


JAPON 


Cortusa Matthioli L. var. pekinensis Richt. Rebunshiri (R. P. Faurie, no 9659). 

Cortusa Matthioli L. var. pekinensis Richt. Ravins d’Otaru (R. P. Faurie, 
n°0 3005). 

Cortusa Matthioli L. var. pekinensis Richt. Falaise de Rebunshiri (R. P. 
Faurie, no 7268). 


Genre LYSIMACHIA L. 


CHINE 


Lysimachia involucrata Hemsley. Bois de Tschen-fong-Chan (Delavay, 
n° 5065). 

Lysimachia involucrata Hemsley. (sans numero, R. P. Braun) serie entre 
4900 et 5200, même localité. 

Lysimachia Knuthii Plgin. Sutchuen oriental, district de Tchen-Keoù-Tin 
(R. P. Farges, n° 335). 

Lysimachia cephalantha R. Knuth. Bois de Tchen-fong-Chan (Delavay, 
n° 5114). 


534 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (1%) 


JAPON 


Lysimachia thyrsiflora L. Mori, bord des eaux (R. P. Faurie, n° 617). 

Lysimachia vulgaris L. Plaine de Sapporo, dans les marécages (R. P. Faurie, 
no 3051). 

Lysimachia vulgaris L. var. davurica Knuthi : Forêts de Todoke au pied 
d’Yesan (R. P. Faurie, n° 5776). 

Lysimachia clethroides Duby. Mombetsu (R. P. Faurie, n° 819). 

Lysimachia clethroides Duby. Environs d’Aomori (R. P. Faurie, no 1081). 

Lysimachia acroadenia Maxim. Plaine d’Aomori (R. P. Faurie, n° 956). 

Lysimachia mauritiana Lam. Shouai, falaises (R. P. Faurie, n° 2676). 

Lysimachia mauritiana Lam. Environs de Yokoama (R. P. Faurie, no 560). 

Lysimachia quadriflora Ptgin. Fujiyama (R. P. Faurie, no 6621). 

Lysimachia japonica Thunb. Tokiyo (R. P. Faurie, no 532). 

Lysimachia japonica Thunb. Aomori (R. P. Faurie, n° 545). 

Lysimachia japonica Thunb. Horonai (R. P. Faurie, no 1289). 

Lysimachia japonica Thunb. Mori (R. P. Faurie, no 639). 

Lysimachia japonica Thunb. Hirosaki (R. P. Faurie, n° 45%). 


Genre TRIENTALIS L. 
JAPON 


Trientalis europæa L. Sommet du Chokkaison (R. P. Faurie. no 2722). 

Trientalis europæa L. Hakkoda (R. P. Faurie, nos 13075 et 4678). 

Trientalis europæa L. var. eurasiatica Knutk. Forêts de Kushino (R. P. 
Faurie, n° 5282). 


Genre SAMOLUS L. 
JAPON 


Samolus Valerandi L. var. & floribundus Knuth. Bords du lac de Säbetsu. 
(R. P. Faurie, no 1061). 

Samolus Valerandi L. var. & floribundus Knuth, Aomori (R. P. Faurie, 

Samolus Valerandi L. var. £ floribundus Knuth. Plaines de Sapporo (R. P. 
Faurie, no 2856). 

Samolus Valerandi L. var. £ floribundus Knuth. Plaines de Sapporo (R. P. 
Faurie, n° 3129). 


Genre GLAUX L. 
JAPON 


Glaux maritima L. Marais de Mororan (R. P. Faurie, n° 382). 
MALZEVILLE, ce 23 avril 1907. 


—it0 — —_ 


535 


SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE 
Compte rendu des séances 


PAR 


Gustave BEAUVERD 


#0:$ne séance. — Lundi 13 mai 1907. — Ouverte à 8 h. !/z 
dans la salle de bibliothèque de l’Institut botanique de l’Université, sous 
la présidence de M. le D’ Louis Viret, vice-président. 

M. le président, obligé de s’absenter, s’est fait excuser. — En l’absence 
de M. le bibliothécaire-archiviste, la liste des travaux reçus sera publiée 
en même temps que celle d’une prochaine séance. — En raison du 
retard considérable dans l’état de la végétation, il ne peut encore être 
question de fixer une date pour l’herborisation de Tougues; le secrétaire 
est chargé de convoquer en choisissant le moment propice. 


CHAMPIGNONS RÉCOLTÉS EN 1906.— M. le professeur Charles-Ed. 
Martin fait circuler les planches, artistement dessinées et aquarellées 
de sa main, des espèces mycologiques suivantes récoltées aux environs 
de Genève ou communiquées du canton de Zurich : 


À. Région genevoise. 
1. Basidiomycètes. 


AGARICACÉES. 


Lepiota granulosa (Bastch), en novembre, par la sécheresse, sous les 
conifères des rochers de Faverge, seule espèce rencontrée; en décembre, 
dans le bois de mélèzes du Beulet, forme à chapeau très clair, presque 
blanc. 

Tricholoma luridum Sch&f., scalpturatum Fr. et triste, récoltés en 
novembre au Beulet; planches montrant leur grande ressemblance et 
leurs différences. 


336 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 (328) 


Tricholoma melaleucum (Pers.), var. polioleucum, dans l'herbe, sous les 
conifères des Bastions. 

Clitocybe socialis DC. (non Fries), abondante en août au bois de 
Veyrier. 

Collybia velutipes Curt., très grands exemplaires (le plus grand ayant 
un chapeau de 11 cm. de diamètre et un pied de 2 cm. de diamètre, et 
les autres un pied radicant de 16 cm. de longueur) récoltés par M. Guinet 
sur la rive droite de l’Aire, dans le limon, près de Confignon. 

Mycena capillaris (Schum.). Sentier supérieur du Beulet, novembre. 

Omphalia grisea Fr. mousse de sapinière, Pers-Jussy, octobre. 

Pleurotus chioneus (Pers.) (?), janvier, par la gelée, bois de Veyrier. 

Pluteus nanus (Pers.). Décembre, souche pourrie, Vovray sur Collonges. 

Pholiota tuberculosa Fr., février, sous la neige, sur des rameaux morts 
de chêne, bois de Veyrier. — Pholiota marginata Fr., décembre, bois de 
mélèzes du Beulet. 

Psilocybe cernua (Vahl), mai, bord de l’Aire sous Confignon. 

Marasmius epichloë Fr., novembre, haie du chemin de Grange-Gabit. 

Lenzites albida Fr. (?), novembre, rameaux de hêtre, Grange-Gabit. 

Lenzites tricolor Bull., juillet, entre Cruseilles et le pont de la Caille. 


POLYPORACÉES. 


Polyporus rhodellus Fr. Collonges-sous-Salève. 


Hypxacées. 
Hydnum coralloides Scop., novembre, tronc de saule. 


Hydnum Erinaceus Bull., novembre, tronc de chêne; provenance exacte 
de ces deux espèces inconnue. 


CLAVARIACÉES. 


Clavaria fragilis Holmsk, bois de la Bâtie, septembre. 


MÉLAMPSORACÉES. 


Melampsora Salicis capreæ (Pers.), col de Susanfe, septembre. 


CRONARTIACÉES. 
Chrysomyxa Rhododendri (DC.) de Bary, sur des aiguilles d’Abies 
excelsa, col de Balme, en descendant sur Trient, fin août. 
PuccintacEEs. 


Phragmidium Fragariastri (DC.) Schræter, sur Potentilla alba pro- 
venant du bois de Bay, à la Roseraie, octobre. 


(329) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE, 537 


Phragmidium Rubi (Pers.), sur Rubus dumetorum, Pers-Jussy, octobre, 
sur Rubus ulmifolius, Collonges-sous-Salève, novembre, la Gabiule, mars. 

Phragmidium Rubi Idæi (Pers.), bois de mélèzes du Beulet, novembre. 

Puccinia phragmitis (Schum.), pointe à la Bise, Bellerive, fin mai. 


2. Ascomycetes. 


PEZIZACÉES. 


Sarcoscypha coccinea Jacq., avril, Vuache (M. le D’ Lendner) 
Sarcoscypha coccinea Jacq., var. jurana Boud., mars (M. le D’ Butignot, 
à Délémont). 
Humaria intermixta Karst., novembre, décembre, avril, terre brülée, 
en du bois de Troinex, Plan-les-Ouates, chemin de dévestiture sous 
houlex. 


ÄSCOBOLACEES. 


Ascobolus atro-fuscus Phill., mêlé à Humaria intermixta. 


SORDARIACERS, 


_ Sporormia minima Auersw., sur bouse de vache, pointe à la Bise, 
Bellerive, avril. 


3. Myxomycètes. 
PHYSARAGÉES. 


Badhamia panicea Rost. Sur l'écorce d’un tronc de sorbier mort, Rose- 
raie, juillet. 

Physarum leucopus Link. Sur un débris d’os (probablement de porc), 
à la Pallanterie, avril. Ce substratum ne paraît pas avoir jamais ele indi- 
qué pour un Myxomycele. 


DiDYMIACÉES. 


Chondrioderma globosum Rost. Sur de l'herbe, de la mousse, un gené- 
vrier vivant, derrière les Pitons, Salève, mai. 


TRICHIACÉES. 


Trichia varia Pers. pédicellé, souche de saule, à la Pallanterie, avril ; 
le méme sessile, avec spores et élatères monstrueuses, souche de haie à 
Vovray sur Collonges. 

Hemitrichia rubiformis Lister, souche de saule, à la Pallanterie, avec 
Trichia varia, avril. 

Hemitrichia clavata Rost. Ibidem. 


538 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (330) 


B. Région d'Annecy. 


Roc de Chère (deux visites, en mai et juillet 1906): 

Omphalia fibula (Bull.) 15 juillet, individus de couleur très pâle. 

Galera hypnorum (Batsch.) 6 mai ; dans le marécage. 

Galera sphagnorum (Pers.) 15 juillet ; tourbière supérieure. 

T'ubaria muscorum (Hoffm.) 6 mai; sous des sapins au voisinage de la 
cuvette marécageuse. 

Polyporus annosus Fr. (= Trametes radiciperda Harlig.); sur des 
épicéas morts ; signalé par M. Ph. Guinier. 

Polyporus elegans (Bull.) Fr. 

Le petit nombre des espèces récoltées provient à la fois de la séche- 
resse et de l’époque des herborisations. 

Montagne de Veyrier: 

Coleosporium Euphrasiæ (Schum.), sur Melampyrum nemorense rap- 
portée par M. G. Beauverd de la montagne de Veyrier, mars. 


C. Wædenswil (canton de Zurich). 


(Obligeamment communiqués par M. le Dr Hofer, de l’Institut « für 
Obst-Wein-und-Gartenba »), avec plusieurs autres espèces communes. 

Clitocybe ditopoda Fr., Collybia aurorea (Fr.) Sacc. 

Mycena galericulata (Scop.), var. calopoda Fr. Sur une souche de 
hêtre. 

Flammula spumosa Fr., Flammula sapinea Fr. 

Hypholoma du groupe fasciculare, voisin de capnoides, dispersum, udum, 
elæodes, epicanthum, sans répondre exactement à la description d’aucune 
de ces espèces. Saveur douce, mais chair colorée. 

Hygrophorus pustulatus Fr. 

Russula citrina Gillet. 

Polyporus vulgaris Fr., Polyporus connatus Fr. 

Discina reticulata (Grev.), mai. 


Sauf les cas où la localité, la saison ou la forme offrait une donnée 
nouvelle, toutes les espèces présentées n'avaient encore été ni trouvées 
ni dessinées par l’auteur de cette intéressante communication, que M. le 
président remercie vivement au nom de l'assemblée. 


TRIPLE CAS D'ERREURS DE DETERMINATIONS OBSERVEES AUX 
MARCHES DE CHAMPIGNONS. — A la suite de la précédente communi- 
cation, M. Ch.-Ed. Martin fait observer que certaines espèces de cham- 
pignons comestibles portent sur nos marchés des noms faulifs. C’est 
ainsi qu’au marché de Lausanne, une forme vernale de Clitocybe nebularis 
était mise en vente autrefois sous le nom de Tricholoma terreum : cette 
espèce, que l’on récolte habituellement en automne, se trouve en abon- 


(331) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 539 


dance ce printemps dans les bois de hêtres des environs de Lausanne, 
où elle est désignée sous le nom de « champignon noir »; elle reste 
inapercue du profane par le fait qu’elle végète cachée sous les feuilles 
mortes. — Les autres erreurs observées par M. Martin portent sur le 
Hygrophorus pudorinus longtemps vendu sous le nom de Chtocybe opipara 
sur le marché de Genève, et le Tricholoma acerbum, vendu comme Tri- 
choloma equestre. L’attention de M. Martin a été attirée sur ces faits par 
un amateur de champignons très avisé, et qui connaît fort bien les espèces 
les plus importantes, M. John Jaccotiet. 


PLANTES NOUVELLES POUR LE MASSIF DE LA FILLIERE. — Au 
nom de M. l’abbé Gave, le secrétaire communique les noms suivants 
extraits de la liste des récoltes faites au Parmelan en août 1896 par notre 
actif et dévoué collègue correspondant : inédites pour la florule de Par- 
melan, ces plantes ont également le mérite d’être nouvelles pour toute 
la circonscription botanique de la Fillière. Ce sont : Rosa tomentosa (talus 
silvatique des Curtils, sur Dingy), Silene rupestris (combe de Perthuis, 
1600 m.) et X Gentiana Thomasü Gileb. [G. lutea X purpurea] (chalets 
de Perthuis). — M. Gave indique en outre que le Pinus uncinata, com- 
mun dans les rochers du Parmelan, est appelé « TE » par les habitants 
de Dingy qui se servent de cet arbre pour faire des allumettes à deux 
bouts. — Les nombreuses autres espèces de cette liste ont toutes été 
publiées dans la littérature comprise entre les travaux de Puget (1866) 
el les récents comptes rendus de la Société botanique (1905, 282° séance, 
p. 508). 

Une nouvelle unité inédite pour la flore de la Fillière est présentée en 
un bel échantillon de Lunaria rediviva L., récolté par M. Gave à la 
cluse de St-Laurent, rive gauche du Borne ; cette Crucifère, nouvelle pour 


. toutes les Alpes d’ Annecy, a ses stations connues les plus rapprochées au 


Salève (25 kilomètres) et dans la vallée de Bellevaux (40 kilomètres, 
Alpes Lémaniennes). 

Enfin le Nepeta Cataria, récolté abondamment en 1907 par 
M. Beauverd dans les rocailles de Morette (lisière du Fier, massif de la 
Filière), constitue également une nouvelle unité intéressante de la flore 
des Alpes d’Annecy ; l’ensemble des trouvailles énumérées ci-dessus 
porte à 1030 (abstraction faite du Gentiana hybride) le nombre des 
plantes vasculaires signalées dans le massif de la Fillière (cf. Bull. Herb. 
Boiss. 1985 : 309). 


UN PINUS SILVESTRIS ANORMAL. — M. Gustave Beauverd a 
récolté en mars 1907 au col de l’Epine, sur Marlens (Aravis, Hte-Savoie) 
quelques rameaux d’un Pin silvestre situé à 900 m. d'altitude et remar- 
quable par la disposition de ses aiguilles en glomérules verticillés, ainsi 
que par ses cicatrices foliaires à écailles fortement réfléchies. N'ayant pu 
malheureusement se procurer des cônes en raison de la hauteur de 
l'arbre et de sa position au bord d’un précipice, ces rameaux furent néan- 
moins soumis à l’apprécialion de M. Auguste Barbey, expert forestier à 
Montcherand (Vaud), qui remarqua deux ravages d'insectes sur les 
aiguilles : l’un, constitué par de petits nids blancs groupés sur la face 
inférieure, doit provenir d’un Rhynchota, V Aspidiotus pr; l’autre, consis- 
tant en trous Jatéraux sur les aiguilles, pourrait être attribué à un Micro- 
lépidoptère, le Tinea pimiarella. — Quant au faciès donné à l’arbre par la 


940 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (332) 


disposition singuliere des aiguilles, M. Beauverd n’a pu encore en trouver 
la description dans la littérature ; toutefois, au cours de recherches com- 
paratives avec les matériaux de l’herbier Boissier, il a observé des échan- 
tillons sensiblement analogues, quoique moins accentués, provenant de 
la Sierra Nevada : leurs aiguilles étaient également recouvertes des 
petits nids blancs attribués à l’Aspidiotus pim. 


QUELQUES RACES DE SEMPERVIVUM DE LA FLORE SUISSE. — 
Le secrétaire communique deux lettres de feu le D' Lagger adressées à 
Edm. Reuter en 1857 et 1858 et obligeamment communiquées par 
M. William Barbey. Ces lettres énumèrent les espèces suisses de Jou- 
barbes cultivées experimentalement par l’auteur : «....les Sempervivum 
« ont pour moi un très grand intérêt, vouant depuis plusieurs années une 
« attention particulière à ce genre si négligé jusqu’à présent. Nous avons 
« un grand nombre de Sempervivum en Suisse, dont les suivants sont 
« sûrement déterminés : S. acuminatum Schott ; S. Dellianum Lehm. ; 
« S. flagelliforme Fisch. (très commun sur nos Alpes granitiques) ; 
« S. barbulatum Schott; S. Juratense Jord.; S. Mettenianum Schnittspahn; 
« S. longifolium Schnittsp.; S. Laggeri Schott ; S. Boissieri Schott, trouvé 
« cette année entre Faido et Airolo... » (Fribourg, 16 oct. 1857). — «...J’ai 
« fait cet été une chasse à mort aux Sempervivum ; ma collection a 
« augmenté de 80 pots; ...les espèces suisses déterminées par MM. Schnitt- 
« spahn, Schott et moi sont les suivantes : S. acuminatum ; S. brachy- 
« phyllum ; S. Schottü ; S. Lehmann ; S. leucopogon ; S. spectabile ; 
« S. densum ; S. pilosellum ; S. longifolium (différent de celui du Jardin 
« de Genève); S. Laggeri ; S. blandum ; S. hispidulum.— Le S. Requient 
« vient très probablement aussi en Valais... ». (Fribourg, 8 oct. 1858). 

Le secrétaire fait observer qu'aucun de ces noms n’a été admis dans la 
nouvelle édition du «Flora der Schweiz » de Schinz et Keller: en 
revanche, Gremli (2e éd. francaise, 1898) en cite plusieurs dans sa « flore 
analytique de la Suisse » : S. piliferum et S. Pilosella; les S. acuminatum, 
spectabile et Mettenianum sont mentionnés comme devant se rattacher au 
S. tectorum; les S. Lehmanni et flagelliforme sont des S. montanum, 
tandis que les Schottü et hispidulum se rattachent au type S. Funki 
Braun.; les autres, au nombre de 9, ne sont pas signalés dans les flores 
suisses. 


UN PINUS CANARIENSIS RUSTIQUE SOUS LE CLIMAT DE 
GENEVE. — M. Beauverd présente quelques rameaux du Pinus cana- 
riensis de Buch ex DC. (Pl. rares du Jardin de Genève [1829] : 1, tab. 1 et 
2) provenant du parc de la Pierrière où il avait été introduit avec succès 
en 1895 et où il vient de périr (1907) par suite de l’abondante pous- 
sière soulevée par l’intense circulation des automobiles sur la route de 
Lausanne-Genève, à proximité de laquelle cet arbre avait été planté. — 
Ce spécimen était le seul connu prospérant actuellement sur le conti- 
nent, à l’exception du littoral méditerranéen. 


Séance levée à 10 h.; 9 assistants : MM. Viret, Beauverd, Guinet, 
Hassler, Hauri, Hausser, Martin, Schmideley, Mlle Sergueeff. 


Le Secrétaire : G. BEAUVERD. 


DO ng 


AVIS IMPORTANTS 
relatifs à la publication dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 


_ Les frais considérables que nous occasionnent les rema- 
niements ou trop nombreuses corrections faites sur les 
épreuves en dehors du texte manuserit, nous font un devoir 
de prier nos honorés collaborateurs de bien vouloir se 


conformer aux recommandations suivantes relatives à la 


publication dans le Bulletin : 


I. — Les manuscrits doivent être rédigés d'une manière 
definitive, lisiblement, et d’un seul côté de la page; les 
remaniements, adjonctions et toutes corrections autres que 
celles d'ordre typographique restent à la charge de l'auteur. 


II. — Les épreuves à corriger sont envoyées aux auteurs 
en doubles exemplaires, accompagnées du texte manuscrit ; 
sauf avis contraire, les corrections doivent être retournées 
à l'Herbier dans un délai maximum de trois jours après 
leur réception. — Le bon à tirer doit être entre les 
mains de la Rédaction (à Chambésy) le 25 du mois 
au plus tard; passé ce délai, la publication de l’article 
sera renvoyée à un numéro ultérieur. 


II. — Soucieuse d'assurer l’unité typographique du 
Bulletin, les mesures nécessaires ont été prises dans ce but 
et, exception faite de cerlains travaux spéciaux ou de ceux 
actuellement en cours de publication, la Rédaction n’ad- 
mettra dorénavant aucune dérogation à ce principe. 


IV. — Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de 
l’Herbier Boissier ont droit gratuitement à 30 exemplaires 
en tirage à part. 

Tous les changements demandés pour des tirages à part 
sont à la charge des auteurs. 


Chambésy, 7 décembre 1905. 


Gusrave BEAUVERD, rédacteur. 


PUBLICATIONS BOTANIQUES DE NUL, L ER- AR. 


(Suite.) 


Lichens. 


Münster J. — Principe de classificalion 


des lichens el énumération des li- 
chens des environs de Genève, in-4°, 
95 pages, 3 planches. Genève, 1862. 
Lichenum species el var. nov., in- 
8°, 8 p.; Regensburg, 1871. 

Ueber Dufourea madreporiformis, 
in-8°, à pages. Regensburg, 1870. 
Compte-rendu critique du Licheno- 
sraphia scandinavica de Th. M. 
Fries, 80, 12 p. Regensburg, 1872. 
Lichenologische Beiträge, fase. 3 à 
35, in-8°. Regensburg, 1874-1891. 
Ein Wort zur Gonidienfrage, in-8°, 
3 pages. Regensburg, 1874. 
Lichenes Finschiani, in-8°, 11 pa- 
ges, Moscou, 1878. 

La nature des lichens, in- 8, 7 pa- 
ges. Genève, 1879. 

Lichenes Japonici, in-8°, 
Regensburg, 1879. 


7 pages. 


Les lichens Neogrenadins et Ecua- 


doriens récoltés par M. Ed. André, 
in-8°, 15 pages. Toulouse, 1879. 
Lichenes Africæ occidentalis a M. 
Pechuel-Loœsche et Soyaux, in-8°, 
18 pages. 1880. 

Les lichens d’Egyple, in-8°, 13 pa- 
ves. Toulouse, 1880. 

1. Enumération des lichens valai- 
sans nouveaux. — 2. Lichens Augs- 
bordpass : 3. Lichens pentes Gran- 
ges ; 4. Lichens Brigue, Nalers; 5. 
Lichens Hautes-Alpes Valais, in- 
8°, 21 p. Sion, 1881. 

ns organisation des Cœnogonium el 
la théorie des lichens, in-8°, 4 pa- 
ses. Genève, 1881. 

Compte rendu eritique des « Sym- 
bolæ lichens-mycologicæ » du Dr 
Minks, in-80, 4 pages Toulouse, 
1882. 

Revisio Lichenum Meyenianorum, 
in-8°, 12 pages. Berlin, 1883. 
Lichenes Paleslinenses et Enume- 
ralionis Lichenum ægypliacorum 
Supplementum primum, in-80, 9 
pages. Toulouse, 188%. 

Revisio lichenum Esch weileriano- 
rum, |. (Brésil), in-8°, 17 pages. 
Regensburg, 1884. 
Lichenes Olaïlenses; 
Toulouce, 1884. 


in-8°, 1 page, 


Nachtrag zu den von Dr Naumann 


auf der Expedition der Gazelle 
gesammelten Flechten, 89, 8 pa- 
ses. Berlin, 188%. 


Müerer J. — Pyrenocarpeis Cubenses, 


in-8°, A6 pages. Leipzig, 1885. 
Trois communications lichénologi- 
ques faites à la Société murithien- 
ne, in-8°, 3 pages. Sion, 1887. 
Revisio lichenum R Feeanorum, in-89, 
16 pages. Toulouse. 1887. 
Enumeralion de quelques lichens de 
Nouméa, in-8°, 8 p. Toulouse, 1887. 
Graphideie Fecanze. in-4°, 80 pages. 
Genève, 1887. 

Revisio lichenum Eschweileriano- 
rum. (Brésil), ser. II. in-80, 13 
pages. Regensburg, 1888. 

Lichenes Portoricenses, in-80, 7 pa- 
ges, Regensburg, 1888. 


Lichenes Montevidenses, in-8°, 6 
pages. Toulouse, 1888. 
Lichenes Paraguayenses, in-8°, 32 


pages. Toulouse, 1888. 
Pyrenocarpeæ Féeanæ in Feei essai 
(1824) et Suppl. (1837). Editæ, in- 
1°, 15 pages. Genèce, 1888. 
Lichenes (Mission scientifique du 
Cap Horn, 1882-1883), in-40, 32 
pages. Paris, 1888. 

Lichenes Spegazziniani in Slalen 
Island, Fuegia et in regione freti 
Magellanici “lecti, in- 80, 20 pages. 
Florence, 1889. 
1. Lichenes Sandwicenses : Ob- 
servalions in lichenes et 
ses, in-8°, 3 p.:8p. Marburg, 1889. 
Lichenes Oregonenses, in-8°, 5 pa- 
ges. Regensburg, 1889. 

Lichenes Sebastianopolitanı (Rio-de- 
Janeiro), in-80, 12 p. Florence. 1889. 


Lichenes epiphylli novi, in-80, 20 
pages. Genève, 1890. 
Lichenes Argentinienses, in-80, 


pages. Marburg, 1890. 

Lichenes Africæ tropico orienlalis, 
in-80, 14 pages. Regensburg, 1890. 
Lichenes Gostaricensis 1. IL, in-89, 
49 p., 52 pages. Gand, 1891, 1894. 
Lichenes Bellendeniei (Queensland). 
in-80, 10 pages. Berlin, 1894. | 
Lichenes Tonkinenses, in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

Lichenes Schenckiani, in-8°, 46 pa 
ses. Berlin. 4891. 

Lichenes Catharinenses, in-80, 9 pa- 
ves.- Berlin, 1891. 

Crilique de l'Etude du Dr Wainio, 
in-8°, 8 pages. Toulouse, 1891. 
Lichenes Vıclorienses, in-80, 4 pa- 
ges. Florence, 1891. 

Lichenes Brisbanenses (Queensland), 
in-8°, 20 pages. Florence, 1891. 


(A suivre). 


| Genève. — imp. Romet, ‚ boulev. ard de Pluinpalais, 26. 


arés. 


ég 


: numéros 


é pour 


” 


ERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DR 


responsabilit 


# 


GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 
% 


oute 


. Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SÉRIE 
Tome VIL 41907. 
N° 7. 


Bon à tirer donné le 29 juin 1907. 


Prix de l’Abonnement 


A) ERANGS PAR AN POUR LA SUISSE. — 25 FRANCS PAR AN POUR L'ÉTRANGER. 
SUR 


eK — 


Les abonnements sont reçus 
A L'HERBIER BOISSIER 
CHAMBÉZY (Suisse). 


DAMES" 2: | BERLIN 
PAU L KLINEKSIECK | à, FRIEDLÆNDER & SOHN 
3, rue Corneille. 44, Carlsirasse. 
LONDRES 
WILLIAM WESLEY & SON 
28, Essex Street. 


1907 k 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 


na: à 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE 


SOMMAIRE DU N° 7. — JUILLET 1907. 


G. Bonati. LES PÉDICULAIRES DE LA CHINE 
CENTRALE DANS L’HERBIER BOISSIER (avec gravure 
danse texte) ar eur rennes PR RR pe 
Ernst Lehmann. VERONICA AGRESTIS IM 
MITTELMEERGEBIET, OSTAFRIKA UND ASIEN........ 
Hans Schinz und A. Thellung. — BEITRÆGE 
ZUR KENNTNIS DER SCHWEIZERFLORA (Suite)... 
H. Christ. — APPENDICE AUX PRIMITIÆ COSTA- 
RICENSIS FILIC. V in Bull. Herb. Boiss. 2me ser. VI, 
mars 1902.22. nee ER re IE 
H. Léveillé. — REVISION DU GENRE EPILOBIUM 
d’après les HERBIERS BOISSIER et BARBEY-BOISSIER. . 
Ch. Meylan. — NOTE SUR UNE NOUVELLE ESPECE 
DE BRYUM (avec gravure dans le lexle)- ............. 
Leonidas Damazio. — UNE VELLOZIACEE REMAR- 
QUABLE DU BRESIL (avec gravure dans le texle)...... 


- Robert Chodat el Emile Hassler. — PLANTE 


HASSLERIANÆ soit ENUMERATION DES PLANTES 
RECOLTEES AU PARAGUAY par le Dr Emile Hasster, 
d’Aarau (Suisse), de 1885 à 1902 (swile).....:......... 
sustave Beauverd. — SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE 
GENEVE. Comple rendu de la séance du 10 juin 1907: 
G. Beauverp, Considéralions llorisliques sur le massif de la 
Tournelle; H. RowEux, Quelques plantes du Sahara; Prof. 
Cuopar, Sur la spécificité de la tyrosinase ; Dr Gouver, Cultures 
de Dranthus et de, Sempawiwum: ss RSS ran le Le 


OBSERVATIONS 


Pages 


625 


Les auteurs des Lravaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 


ont drort gratuitement à trente exemplaires en lirage à part. 


Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sonlinviles à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 


qua suivent la publication de chaque numéro. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


Dm SERIE. — TOME VII. — 1907. 


N°7: 
TLES 
PÉDICULAIRES DE LA CHINE CENTRALE 


L'HERBIER BOISSIER 


PAR 


&. BONATI 


A APS LIBRARY 
(Avec une gravure dans le texte). NEW YORK 
EN one BOTANICAL 
GARDEN. 


1. Pedicularis siphonantha Don. 

No 298 Tongolo (Thibet oriental). 

Franchet, dans l’herbier du Museum de Paris, a confondu cette espèce 
avec son P. Delavayi F. nettement caractérisé par son calice a cing dents 
et par son tube plus large; les feuilles ont aussi des formes très diffé- 
rentes. 


2. Pedicularis Delavayi Franchet. 

Soulié, n° 423 : Tongolo. 

(Diffère de P. siphonantha par les lobes des feuilles à bord très large, 
deltoïdes et à peine dentés). 


3. Pedicularis longiflora Rudolph. 
Soulié, n° 409 : Tongolo; n° 776 : Ta-Tsien-Lou (Thibet oriental). 


4, Pedicularis birostris Franchet et Bureau («Les Pedicularis 
nouveaux rapportés de l’expédition Bonvalot et Henri d’Orleans;» journal 
de botanique de Morot 1891, tome V, pages 106 et suivantes). 

Soulié, no 84 : Ta-Tsien-Lou; n° 723 : Tongolo; n. 557 : Ta-Tsien-Lou. 

Le calice est velu-hérissé, les fleurs supérieures sont sessiles et, con- 
trairement à la description de Franchet et Bureau, le tube de la corolle est 
généralement velu. La capsule, non décrite, est à contour semicirculaire 
et à pointe déjetée latéralement et assez longue (0,002 à 0,003), comme 
chez P, Souliéi K. Les graines, assez développées, longues de 0,002 à 
0,0025, sont finement reticulées à la surface. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 7, 30 juin 1907. 39 


JUL 16 1907 


542 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SEÉR.). 1907 (2) 


5. Pedicularis rhinanthoides Schrenk. 
Soulié, n° 908 : Tongolo; n° 713 : Tongolo (forme à lobes fol. larges, 
profondément incisés et rétrécis en pétioles à la base). 


6. Pedicularis rhinanthoïdes Schrenk var. labellata Dene. 
Soulié, n° 556 : Ta-Tsien-Lou. 


7. Pedicularis Kialensis Franchet («Les Pédiculaires de Chine 
dans l’herbier du Muséum de Paris. » Bullet. Soc. bot. France, mars 1900). 

Soulie, n° 401 : Tongolo. 

Sous le même numéro, le R? Soulié a récolté en outre P. Souliei 
Franchet. 


8. Pedicularis tibetica FE. IL. c. 
Soulié, n° 362 : Tongolo. 


9. Pedicularis Mussoti Franche! loc. cit. 

Soulié, n° 81 : Ta-Tsien-Lou. 

Le casque présente généralement vers la naissance du rostre un pro- 
longement filiforme long d'environ 0,01 et qui lui est perpendiculaire. 
Franchet ne fait pas mention de ce caractère. 


10. Pedicularis Souliéi F. loc. cit. 

Soulié n° 385 : Tongolo. 

La tige est nettement hérissée de poils blancs à la base et les pédi- 
celles sont légèrement velus. Le tube de la corolle est deux fois plus 
long que le calice. Les lobes des feuilles sont décurrents. 


11. PEDICULARIS PETITMENGINII Bonali, sp. nov. ! 
typus in herb. Barbey-Boissier. (Voisin des P. Souliéi K. et P. torta 
Maxim). 

Pluricaule. Tiges hautes de 20 à 50 cm. fistuleuses, dressées, ou décom- 
bantes, généralement simples, glabres et lächement feuillées. Feuilles 
glabres ou présentant quelques poils blanchâtres et rudes, longuement 
pétiolées, pinnatiséquées, toutes allernes. Lobes au nombre de 12 à 20 les 
inférieurs écartés, courtement quoique visiblement pétiolulés; les supé- 
rieurs conligus à base large et décurrente, tous profondément incisés, à 
dents aiguës. Taille des feuilles, pétioles compris, 0,02 à 0,075 pélioles 
de 0,005 à 0,02, lobes de 0,005 à 0,015. — Bractées foliiformes. Fleurs 
toutes axillaires, à pédicelles longs, grêles et plus ou moins flexueux, 
ceux des fleurs inférieures atteignant 0,04, les supérieurs plus courts 
(0,01). Calice fendu à l'avant, subspathacé à bords et nervures hérissés 
de poils blancs; à trois dents inégales, la supérieure subulée entière, ou 
très légèrement dilobée el incisée au sommet, les latérales slipilees, à 
sommet large foliiforme. — Douze nervures plus ou moins saillantes et 
anastomosées. (Tube du calice de 0,003 à 0,004; dents 0,002 environ avec 
pédicelles de 0,001). Corolle semblable à celle de P. Souliéi Franchet 
avec tube un peu plus court, élamines insérées à la gorge à filets glabres. 
Lèvre inférieure glabre sur les bords, lobe médian plus petit que les 
latéraux. — Tube (0,005) lévre inf. 0,006 de long sur 0,01 de diamètre 
lobe médian large de 0,001 à 0,002. — Capsule plus grande que celle de 
P. Souliei F., à bec droit, très court et moius déjeté, et présentant au 


(3) G. BONATI. LES PÉDICULAIRES DE LA CHINE CENTRALE. 943 


Pedicularis Petitmenginiv. 


1. Plante entière. 

2. Fleur entière. 

3-4. Casque et rostre. 

5-6. Calice. 

7. Insertion des élamines. 

8. Capsule. 

9.-10.-11.-12. Calice et pièces de la corolle de P. Souliei Franchet, 


DL BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (4) 


milieu une dépression très nette. Graines assez développées (Ig. 0,602) et 
finement réliculées. 

Plante ayant l’aspect de P. Soulië F. dont elle diffère nettement par 
son calice à trois dents. Très voisine aussi de P. torta Maxim. dont elle 
se distingue avec facilité par ses longs pédicelles. 

Soulié, n° 122 : Ta-Tsien-Lou. 


12. Pedicularis batangensis Bureau et Franchet (loc. cit.). 
Soulié, n° 289 : Tongolo; N° 1058, 


13. Pedicularis integrifolia Hook Ta-Tsin-Lou : n° 1046 
(Soulié 1893). 


14. Pedicularis macrosiphon Franchet. 
Ta-Tsien-Lou : Pratt n° 50 (1890). 


15. Pedicularis laxiflora Franchet, 
Tchen-Kéou-Tin : Farges n° 1170. 


16. Pedicularis phaceliæfïfolia Franchet. 
Tchen-Tong-Chan (Yunnan) : Delavay n° 5124. 


17. Pedicularis Davidi Franchet. 
Tchen-Kéou-Tin : Farges n° 914 bis. 


18. Pedicularis anas Maxim. var. TIBETICA Bonati, var. nov. 
(typus in herb. Barbey-Boissier). 

Soulié n° 274 : Tongolo. 

Forme remarquable par les feuilles inférieures longuement pétiolées, 
le bec relativement allongé et surtout par la lèvre inférieure beaucoup 
plus petite que dans P. anas type. 


19. Pedicularis tatsienensis Bureau et Franchet. 
Soulié, n° 770 : Tongolo; n° 555 : Ta-Tsien-Tou. 


20. Pedicularis lachnoglossaHook. f. 
Soulié, n° 186 : Ta-Tsien-Lou. 


21. Pedicularis recurva Maxim. 
Souliei, n° 822 : Ta-Tsien-Lou. 


22. Pedicularis rhodotricha Maxim. 
Soulie, n° 505 : Ta-Tsin-Lou; n° 275 : Tongolo. 


23. Pedicularis tongolensis Franchet (1. c.). 
No 306 : Tongolo. 


24. Pedicularis princeps Bureau ei Franchet (1. c.). 
Soulie, n° 858 : Ta-Tsien-Lou; No 1059, id. (1893). 


25. Pedicularis cinerascens Franchet I. c. 
Soulié, n° 312 : Tongolo. 


(5) G. BONATI. LES PÉDICULAIRES DE LA CHINE CENTRALE. 545 


26. Pedicularis lyrata Prain. 
Soulié, n°5 103,850 et 856 : Ta-Tsien-Lou; n° 379; Tongolo. 


27. Pedicularis floribunda Franchet |. c. 
Soulié, n0s 452, 518 et 748 et 748 : Ta-Tsien-Lou. 


28. Pedicularis densispica Franchet, 1. c. 
Soulié, nos 578 et 868 : Ta-Tsien-Lou; n° 662 : Tongolo. 


29. Pedicularis goniantha Bureau et Franchet, 1. c. 
Soulié, n° 582 Ta-Tsien-Lou; N°s 890 ot 907 : Tongolo. 


90, Pedicularis Kansuensis Maximow. 
Soulie, nos 459 et 976 : Ta-Tsien-Lou. 
(Varie à fleurs roses et à fleurs blanchätres). 


31. Pedicularis brevilabris Franchet IL. c. 
Soulié, n° 236 : Tongolo; n° 208 : Ta-Tsien-Lou. 


32. Pedicularis spicata Pall. var. australis Bonati, var. nov. ({ypus 
in herb. Barbey-Boissier). 

Plante très voisine de P. spicata Pallas dont elle a le port, les feuilles 
ei le casque court relativement à la longueur de la lèvre inférieure. Elle 
en diffère par ses tiges, feuilles el calices plus glabres; le calice est à 
limbe plus charnu et à nervures plus nettement réticulées dans la partie 
supérieure. La tige est presque toujours simple. — Les filets sont glabres. 

Hab. District de Tchen-Keou-Tin (Farges n° 914). 

Cette plante existe en nombreux échantillons dans l’herbier du 
Muséum sous le nom de P. verticillata L. 


33. Pedicularis stenantha Franche, I. c. 
Soulié, n° 768 : Tongolo. 


34. Pedicularis rhynchodonta Bureau et Franchet, 1. c. 
Soulié, n° 769 : Tongolo; n° 1003 : Ta-Tsien-Lou. 


39. Pedicularis szetchuanica Maxim. var. ANGUSTIFOLIA 
Bonati v. nov. 

Soulié, n° 568 : Ta-Tsien-Lou; n° 714 Tongolo. 

Forme intéressante par ses feuilles étroites, ses pétioles laineux et ses 
épis denses et allongés rappelant ceux de P. spicata L. Tous ces carac- 
teres essentiels de la corolle. des étamines et du calice sont ceux de 
P. tzelchuamca Maxim. espèce très variable et dont il est impossible de 
séparer la plante de Soulié. 


Toutes les plantes de la collection ayant été récoltées dans les seules 
localités de Tongolo et de Ta-Tsien-Lou, il serait puéril de tirer de cette 
étude d’autre conclusion que celle de l’extrême variété des formes du 
genre Pedicularis dans celle partie de l'empire chinois, variété qui 
atteint son maximum dans les provinces voisines du Sze-Tchuen et du 
Yunnan. Je suis infiniment reconnaissant à M. W. Barbey d’avoir bien 
voulu me confier l’étude de ces plantes rares el très intéressantes. 


ge 


546 


VERONICA AGRESTIS 


IM 


Mittelmeergebiet, Ostafrika und Asien 


Ernst LEHMANN. 


Wiesbaur hat sich in den achtziger Jahren des vorigen Jahrhunderts 
in mehreren Abhandlungen ! eingehend mit Veronica agrestis L. und deren 
nächstverwandten Arten V. polita Fr., V. opaca Fr., und V. Tournefortü 
Gm. beschäftigt. Der Zweck seiner Untersuchungen war ein doppelter. Ein- 
mal galt es, die vier Arten scharf zu charakterisieren, da teils alle vier, teils 
in Anlehnungan Bentham ? nur die drei ersten von zahlreichen Autoren 
in eine Art zusammengezogen wurden ; sodann war ihre Verbreilung in 
Oesterreich klar zu legen. Wiesbaur hat beide Aufgaben recht gut ge- 
löst. Es steht nunmehr fest, dass es sich im vorliegenden Falle um vier 
gute Arten handelt und wir wissen weiterhin, dass V. polita und V. Tour- 
nefortü durch die ganze Österreichische Monarchie äusserst gemeine 
Pflanzen sind, V. agrestis L. hingegen bedeutend seitener in den nörd- 
lichen Kronländern und in gebirgigen Gegenden des Südens auftritt, im 
grössten Teile Oesterreichs aber ganz fehlt. Nur die Verbreitung von V. 
opaca ist noch nicht genügend geklärt. 

Es musste nach diesen Befunden Wiesbaurs, die ich, soweit ich sie 
controllieren konnte, in der grössten Hauptsache den Tatsachen ent- 
sprechend fand, sehr auffallen, dass aus vielen Gegenden des Mittelmeer- 
gebietes und vor allem aus ganz Asien nur V. agrestis und V. Tourne- 
fortii, nicht aber V. polita und V. opaca angegeben wurden. Andrerseits 
war es von Interesse, dass aus einzelnen Mittelmeerländern, besonders 
in neueren Floren in Uebereinstimmung mit Wiesbaurs Resultaten Y. 


1 J. Wiesbaur, Verbreitung der Veronica agrestis in Oesterreich. D. b. M. 
(Leimbach) 1887. Nr. 9, pg. 137—146, 166-171. — Ders.. Zur Verbreitung v. 
V. agrestis in Oberösterreich. Oest. bot. Z. 1888, p. 31—38. — Ders., Flor. 
Notizen, Sitzber. d. zool. bot. Ges., Wien, 1890. — Ders., in Ref. Bot. Cen- 
tralbl. Bd. XI, p. 122. — Ders., Das Vorkommen des echten Ackerehrenpreises 
(V. agrestis L.) in Oberösterreich. Sitzb. d. Ver. f. Naturk. Linz, 1892. — 
Ders., Wo wächst echter Ackerehrenpreis (VW. agrestis L.) Mitt. d. Sekt. f. 
Naturk. d. Oest. Tour. Club. 1893. Nr. 6. 

2 G. Bentham. Scrophulariaceæ, in De Candolle, Prodromus. Pars X. 1846, 
pg. 487. Nr. 140. 


(2) | E. LEHMANN. VERONICA AGRESTIS. 947 


agrestis L. nur selten und aus Höhenlagen, V. polita Fr. hingegen von 
überall gemeldet wurde. Ich machte es mir deshalb zur Aufgabe, mich 
über die Verbreitung der genannten Arten im Mittelmeergebiet und 
Asien genauer zu orientieren, wobei es sich von selbst ergab, auch auf 
die entsprechenden Verhältnisse im aussermediterranen Afrika einzu- 
gehen. V. Tournefortu brauche ich hier nicht zu berücksichtigen, da ich 
deren Wanderung und Verbreitung schon an anderer Stelle ausführlich 
dargestellt habe! ; auch von V. opaca Fr. wird nur wenig die Rede sein 
müssen, da diese, in der Hauptsache auf Nordeuropa beschränkt, nur an 
wenigen Stellen soweit nach Süden vordringt, dass sie unser Gebiet 
erreicht. 

Es handelt sich demnach fast ausschliesslich darum, die Verbreitung 
von V. agrestis L. und V. polita Fr. im genannten Gebiete zu ermitteln. 
Wir werden dabei sehen, dass die beiden Arten, obwohl sie doch als Un- 
kräuter ziemlich die gleichen Chancen der Verschleppung besitzen, hier 
ähnlich, jedoch in noch viel höherem Grade wie in Oesterreich, sich ver- 
schieden zeigen. Um aber einen allseitigen Anschluss an dass Wies- 
baursche Untersuchungsbereich zu erlangen, ist auf das Vorkommen 
in Ungarn und den Balkhanländern eingangs kurz einzugehen. 

Nach der Zusammenstellung bei Wiesbaur fehlt V. agrestis L. und 
V. opaca Fr. in ganz Ungarn mit Ausnahme eines Standortes der letzte- 
ren bei Visegrad (Budapest, Borbäs) und mehrerer Standorte beider 
Pflanzen in Siebenbürgen. (Schur, Enum. Flor. Transs. Wien, 1866.) 
Auf die letzte Angabe möchte ich nicht allzuviel Gewicht legen ; habe ich 
doch im Hb. Wien Hfm. von Dr. Schur bei Hermannstadt gesammelte 
und als V. agrestis L. bestimmte Pflanzen angetroffen, welche zu V. polita 
Fr. gehören. Zudem erwähnt Simonkai (Enum. Fl. Transs. 1886, p. 427) 
nur V. polita Fr. wozu er die agrestis auct. transs. und V. opaca Schur. ! 
En. 502 zieht. Nach alledem hat es den Anschein, dass die erwähnten 
opaca und agrestis Slandorte zum mindesten nur höchst vorübergehender 
Natur waren, vielleicht einmalige Verschleppungen ohne dauernde An- 
siedelung. Als solche muss ich mir auch die beiden folgenden und ein- 
zigen von mir selbst aus Ungarn gesehenen Standorte von agrestis L. 
und opaca Fr. erklären : 

V. agrestis L. Rokusz. 1863. Herb. Hausskn. 

V. opaca Fr. Szecseny. Hung. Haynald. Hb. Hort. Rom. ebenso wie 
Brauns-Angabe von V. agrestis L. bei Pinkafö (Güns) Oest. b. Z. 1890. 

In Rumänien ist, wie wir aus Grecescu (Consp. fl. Rom. 1898) er- 
fahren, V. polita Fr. eine specie forte communa, während V. agrestis L. 
gar nicht erwähnt wird. Wahrscheinlich wird die frühere Angabe von 
Kanitz: V. agrestis L. in arvis Mold. tot. G. Jasi Br. 92, auch zu V. polita 
Fr. zu ziehen sein, obgleich Grecescu merkwürdigerweise nichts dar- 
über angiebt. Ich selbst sah nur V. polita Fr. von verschiedenen Stand- 
orten aus Rumänien *. 


1 E. Lehmann, Wanderung und Verbreitung von V. Tournefortii Gm. Abh. 
d. naturw. Ges. Isis, Dresden 1906, pg. 91 —107. 

2 Die älteren Angaben Grisebachs (Spicil. flor. rum. et bithyn. 184%) von V. 
agreslis ßBopaca. In Thraci: copiose in graminosis ad Pontum pr. Varna; in arenosis 
pr. Philippopolim (Friv.) werden sich wohl auch auf V. polita Fr. beziehen. 
Jedenfalls ist ihnen bei der Unklarheit, die in weiten Kreisen damals über un- 
sere Arten herrschte, keine Bedeutung beizumessen. 


548 BULLETIN DE LÜHERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (3) 


In der Flora bulgarica (1891) führt Velenovsky nur einen Standort 
von V. agrestis L. auf : Philippopolis (Frivaldsky). Er selbst habe die 
Pflanze aus dem Orient nicht gesehen. Für V. polita erwähnt er mehrere 
Standorte und fügt hinzu : certe alibi. Auch in den zahlreichen in den 
Berichten der böhmischen Gesellschaft veröffentlichten Nachträgen wird 
nie V. agrestis L. erwähnt. Von der richtigen Bestimmung der Frivald- 
skyschen Pflanze konnte ich mich indessen in Hb. Wien Hfm. über- 
zeugen, wo sie unter dem Namen V. agrestis L. var parvifolia Friv. geht- 
und allerdings sehr spärlich und mit V. polita untermischt', aufgelegt 
war. Nach Adamovic soll V. agrestis L. dann noch in agris ad Carbrod 
(1901) vorkommen, wovon ich indessen kein Belegexemplar sah. 

In dem gebirgsreichen Serbien scheint V. agrestis L. wieder elwas 
zahlreicher aufzutreten. Mir lagen folgende Standorte vor : Nis 300 m. 
Majo. 1896. Adamovic. Hb. W. Hfm., Bela Palanken. 1903. Adamovic. 
Fl. serb. Basaragebirge supra Tsvor, ca. 900 m. s. m. 1888, Bornmüller. 
Sodann fand ich im Hb. Kew unter V. Tourneforlu-pflänzchen einige 
Exemplärchen von V. agrestis L. in oleraceis circa Vrampa 1897. Ada- 
movic. Hier ist weilerhin eines der südlichsten Standorle von V. opaca 
Fr. zu gedenken : Nis. ca. 300 m. Apr. 1896. Adamovic! V. polita Fr. 
ist indessen wohl auch in Serbien, abgesehen von grösseren Höhen ge- 
wöhnlich. Ascherson und Kanitz (Catal : 1877) führen sie sowohl wie 
die beiden anderen Arten für Serbien. Speziellere Häufigkeilsangaben 
konnte ich aber hier nicht constatieren. 

Aus Istrien liegen verschiedene Mitteilungen vor. Wiesbaur glaubte 
auf Grund der Literatur zu dem Ergebnis kommen zu sollen, dass V. 
agrestis L. daselbst ganz fehlt. Eins ist sicher, und davon konnle ich 
mich bei einem Aufenthalt in Rovigno im Jahre 1903 sehr bald überzeugen: 
V. polıta Fr. ist überaus häufig. Ich fand sie überall um Rovigno, auf den 
Brionischen Inseln, etc. V. agrestis L. hingegen fand ich nicht, obgleich 
sie allerdings, wie wir gleich sehen werden, an einer Stelle bei Rovigno 
dennoch vorkommt. Die Lileraturangaben sind die folgenden : 


Freyn, S. Istrien. 1877. polita. Bun 
2 häufig. — 
RARE un Vielf., wiewohl bloss an Mauern 
Pospichal, Oesterr. Küsten!. 1899. nicht gemein. dre 
Marcheseiti, Triest 1896-97. commune. nella localitä 


della precedente, 


Zur Klärung der widersprechenden Angaben bat ich Herrn Dr. Mar- 
chesetti um Zusendung seines Materials, welches ich auch in liebenswür- 
diger Weise zur Verfügung erhielt. Es ergab sich bei Durchsicht dessel- 
ben. dass sich nur zwei Standorte von V. agrestis L. darunter fanden : 
1. eine Pflanze von Veglia. 2. eine solche von S. Caterinen di Rovigno, 
welche noch dazu recht abweichend gebaut war, dennoch aber als cons- 
tant daselbst aufiretend betrachtet werden musste, da sie aus den Jahren 
1846 und 1872 vom gleichen Standort vorlag. Die übrigen Pflanzen 
waren sämmilich V. polita Fr. Wiesbaurs Angabe: « als fehlend in S. 


' Auf einem Blatt überhaupt nur V. polita Fr. 


(4) E. LEHMANN. VERONICA AGRESTIS. 549 


Istrien ist V. agrestis L. nachgewiesen » muss demnach unter Aus- 
dehnung auf ganz Istrien folgendermassen geändert werden: 


V. agrestis L.: Veglia, S. Caterina di Rovigno, Comen. 
V. polita Fr. : sehr häufig. 


In der Flora dalmatica kommt Visiani 1847 nach genauer Unter- 
suchung seines Materials zu dem Ergebnis, die drei Arten : V. polita, 
opaca und agrestis müssten wieder in eine Art zusammengezogen wer- 
den. Hier verhält es sich sicher ebenso, wie es Wiesbaur für soviele an- 
dere Gegenden nachgewiesen hat, dass dies Zusammenziehen in eine 
Art darauf zurückzuführen ist, dass überhaupt nur diese eine Art, eben 
V. polita Fr. im Lande vorkommt, die andere hôchtens äusserst selten. 
Ich habe in Herbarmaterial auch nur V. polita Fr. aus Dalmatien gesehen. 
Worauf die Aufgabe bei Boissier (Fl. orient. 1879, vol. IV, pg. 466) von 
V. opaca Fr. in Dalmatien basiert, weiss ich nicht. 

Aus Bosnien wird V. agrestis L. indem Catalogus von Ascherson 
und Kanilz (1877) erwähnt. Derselbe stützt sich hierbei auf zwei Arbei- 
ten von Visiani. Wir werden also nach dem, was wir soeben über die 
Anschauungen dieses Autors kennen gelernt haben, annehmen müssen, 
dass die Erwähnung in dem betreffenden Catalogus sich auf V. agrestis 
aucl. non L. bezieht. Das wird dadurch noch glaubhafter, dass späterhin 
nur noch V. polita Fr. von dort genannt wird. Hofmann (Beitr. z. Fl. v. 
Bosnien, Oest. bot. Z. 1882) fand diese Pflanze bei Banjaluka, Murbeck 

_(S. Bosnien und Hercegow. Lund. Univ. Aarsk. T. XXVIl. 1892) nennt sie 
von Fojnica, Sarajewo, Vrelo Bosne, etc. 

Rohlena (2. Beitr. z. Fl. v. Montenegro, böhm. Ges. 1902. XXXIX) 
erwähnt nur V. polita Fr. 

Charrel führt in Enum. pl. anno 1888-91 in Macedonia austr. coll. 
(Oest. b. Z. 1892, pg. 380) keine unserer Arten an. Ich fand aber in Hb. 
Heldreich eine 1888 von Charrel bei Thessalonich in Macedonien 
gesammelte V. polita Fr. 

Für Griechenland konnte ich mich in der Hauptsache auf zwei Quellen 
stützen : 4. Halacsy, Consp. Fl. Græcæ. 2. das jüngst vom Berliner 
Museum erworbene Herbar Heldreichs. Aus Halacsys Angaben — er 
führt vier Standorle für V. agrestis L., sechs für V. polita Fr. an — ist man 
zwar nicht in der Lage, über die Verbreitungsverhältnisse der beiden 
Arten klar zu werden. Soviel geht indessen wohl daraus hervor, dass die 
Standorte von V. agrestis L. zumeist recht hoch liegen, was jedoch bei 
denen für polita genannten hier auch der Fall zu sein scheint. Klarheit 
erlangt man erst durch die Einsicht der Heldreichschen Pflanzen. Da 
sind ungefähr 15 Standorte von V. polita Fr. aus den verschiedensten 
Landesteilen anzutreffen, aber nicht eine V. agrestis L. Allein aus der 
Umgegend von Athen sah ich 6—8 von Heldreich gesammelte polita- 
Exemplare von verschiedenen Standorten. V. polita Fr. ist also offenbar 
auch in Griechenland sehr häufig ; dass aber V. agrestis L. auch nicht 
ganz fehlt geht schon aus Halacsy’s Angaben hervor. Zudem sah ich 
zwei von Heldreich auf Kreta gesammelte Exemplare dieser Pflanze 
(Hb. Boissier), und Boissier (Fl. or. 1879) erwähnt eine V. agrestis L. 
von Haussknecht ad Cydoniam gesammelt. Betrachten wir nun die von 
V. agrestis L. bekannten Standorle etwas näher. 


550 BULLETIN DE L’'HERBIER BOISSIER (2% séR.). 1907 (8) 


1. Halacsy : Corcyra, pr. Ascensione. 
Cephalonia : mt. Aenos. Die Höhe dieses Berges beträgt 1620 m; 
leider hat Heldreich den genauen Fundplatz nicht angegeben. 
Patras (Achaia) : einerseils nahe dem Meer, andrerseits am Fusse 
der Ausläufer des 1927 m. hohen Panachaikon. 
Kreta : Murniæs ; liegt hoch im Kretischen Bergland. 
2. Heldreichs und Haussknechts Standorte liegen bei Canea und 
Cydonia auf Kreta. 


Alle die bekannten Standorte von V. agrestis L. liegen also entweder 
im Gebirge oder doch in solcher Lage, die eine Descendenz von Gebirgs- 
exemplaren sehr wahrscheinlich macht‘. V. polita Fr. hingegen findet 
sich sehr zahlreich in niederen Lagen in Attika (Heldreich) und sonst 
im Lande in wechselnder Höhe (Halacsy). Voraussichtlich wird bei ge- 
nauerer Beachtung auch hier die echte V. agrestis L. noch hin und wieder 
in Gebirgsgegenden, besonders wohl im kretischen Bergland gefunden 
werden. 

Nicht viel anders wie in Griechenland verhalten sich unsere Arten 
auch in Italien, nur haben wir hier den Vorzug, eingehender über ihre 
Verbreitung unterrichtet zu sein. Schon Tenore (Syll. fl. Neap. 1830) 
hatte hier festgestellt, dass V. didyma Ten (1830) — polita Fr. sehr ge- 
mein, V. agrestis L. hingegen selten und vorzüglich auf Höhenlagen be- 
schränkt ist. Tenore sagt : V. didyma : in campis, cultis circa Napolim 
et alibi communis. V. agrestis L.: in pascuis siccis monlium, Apruli, 
Monte de Fiori!, Majella!, a Grotta Caprara. Bertoloni (fl. it. 1833) be- 
stätigt diese Angaben Tenores für ganz Italien : V. didyma : copiosis- 
sima in universa Italia ; V. agrestis L.: rara civis Italie ; als weiterer 
Standort : Corsica a Bastia (Bubanio). 

Auch aus Gussone? (fl. Siculæ syn. 1842, p. 18) erkennt man die 
grössere Seltenheit der echten V. agrestis L. in seinem Gebiet. V. didy- 
ma : ubique in Sicilia ; V. agrestis L. : Messina !, Melazzo, Fiume di Nisi, 
Palermo !, Catania !, und in add. ei emend.: Avola, alle Felde delle Ma- 
donie all’N.-E. Caltagirone. Allerdings kann man hiernach keinen di- 
rekten Schluss auf die Höhenlage der Standorte machen, da dieselben zu 
ungenau angegeben sind. Es ist aber wohl auch hier anzunehmen, dass 
sie in Uebereinstimmung mit Italien selbst meistens in den in der Nähe 
der genannten Orte ja überall vorkommenden Bergen zu suchen sind. In 
flora inarimensi (185%) giebt Gussone an: V. agrestis L.: in herb. 
apricis satis rara ; Bagno ; V. didyma : vulgatissima. 

Parlatore (Fl. ital. 1883, vol. VI) zieht nun leider die drei Arten 
V. agrestis, polita und opaca wieder in eine Art zusammen. Er sagt : Per 
il cumulo delle mie osservazioni, fatie sul vivo e sul secco, non posso che 
consentire pienamente nella restituzione fatta da Bentham dell’anlica 
V. agrestis Linneana, contro il parere dei moderni, che lo sparliscono 
generalmente in {re specie. Es dürfte indessen auch diese Zusammen- 


1 Natürlich ist aber hier wie auch in den folgenden Ländern, besonders in 
der Umgebung von Hafenplätzen eine vorübergehende Einschleppung von der 
Seeseite ebenfalls in Betracht zu ziehen. 

? Im pr. fl. Siculæ hatte Gussone noch, wie er in Syn. p. 18 selbst hervorhebt 
V. didyma als V. agrestis aufgeführt. 


(6) E. LEHMANN. VERONICA AGRESTIS. 551 


ziehung, wie die von Visiani in erster Linie darauf beruhen, dass in 
Italien, wie wir eben sahen, fast nur V. polita Fr. vorkommt und Parla- 
tore lebende echte V. agrestis L. jedenfalls gar nicht gesehen hat, ge- 
trocknete aber nur in zu geringem Maasse, um ihn über die Frage klar 
werden zu lassen. 

Barbey (Fl. Sardoa, 1884) sagt p. 180 unter Nr. 2573 V. polita Fr.: 
Cette espèce sera peut-être comprise par Moris sous son V. agrestis No 
1043. Ich kann mich dieser Ansicht nur anschliessen. 

Arcangeli (1894) nennt V. agrestis L. : nei coltivati nella Penisola, 
nell’Istria, nell’isole maggiori, ad Ischia, Capri & Malta. Das ist zweifellos 
nur eine Compilation, aus der man nichts auf die Häufigkeit oder das 
speciellere Vorkommen schliessen Kann. Auch sind sicher V. polita 
Standorte mit unter agrestis einbezogen z. B. Malta. V. didyma aber wird 
auch von Arcangeli als commune nella Penisola etc., angegeben. 

In den Floren des letzten Dezenniums finden wir verschiedene Anga- 
ben. Oftmals wird überhaupt nur V. polita Fr. genannt, z. B. Traverso 
(Fl. urb. pavese. Nuov. giorn. bot. it. Nuov. S. VI, 1899, p. 248) ; commune 
d’apertutto ; Bicknell (fl. of Bordighera and S. Remo, 1896) : common 
near the coast; Ferraris et Ferro (Mater. per una fl. del Circondario di 
Albo. Giorn. bot. 1904, p. 30). In Albo (la flore dei Monte Madonie. Giorn. 
bot. 1905. p. 246) wird V. agrestis L. ausdrücklich nur aus einer Höhe 
von ca. 900—1000 m. von verschiedenen Standorten angegeben, während 
bei V. didyma Ten. keine Höhenangaben gemacht werden. Andere 
wieder geben V. agrestis L. und V. polita Fr. ohne weiteres an ; z. B. 
- Penzig, Fl. Lig. Syn., 1897 ; Sommier, fl. dell’Archipelago Toscano, 
Nuov. giorn. bot. ital., 1903, p. 171 ; Bellini, fl. di Capri, 1900, p. 57. 
Ich möchte indessen nach den bisherigen Lileraturergebnissen als auch 
nach den nunmehr zu besprechenden Herbarbefunden annehmen, dass 
es sich wohl in den meisten Fällen, wo von V. agrestis L. aus niederen 
Lagen gemeldet wird, um eine Verwechselung mit V. polita Fr. handelt. 

Was zuerst das Herbarium horti Romani anbelangt, so fand ich darin 
aus Italien : 16 als V. didyma hestiminte Pflanzen, welche sich sämtlich 
als richtig erwiesen : 2 als V. agrestis L. bestimmte, die zu V. polita Fr. 
gehörten ; 4 als V. agrestis L. bestimmte Exemplare, welche zu V. Tour- 
neforti Gm. gehörten und von V. agrestis L. selbst, ausser den schon 
oben erwähnten Standorten von Mte Fiori, Palermo, etc., nur noch einen: 
S. Gjuliano. Herb. N. A. Pedicino det. Sommier 1876 ; zudem eine als 
V. Tournefortii bestimmte V. agrestis L. ex agr. Medit. 1834. Aus diesen 
Angaben geht hervor dass : 

1. V. polita Fr. bei weitem die gewöhnlichste Art ist. 

2. V. polita Fr. wie auch V. Tournefortii Gm. fälschlicherweise oft als 
V. agrestis L. bestimmt wurden. 

Ganz dasselbe ergab sich auch bei der Durchsicht der zahlreichen übri- 
gen eingesehenen Herbare. Wir kommen also auch für Italien zu dem 
Endresultat, dass V. agrestis L. eine sehr sellene, auf im allgemeinen 
gebirgige Gegenden beschränkte Art, V. polita Fr. hingegen allenthalben 
eine ganz gemeine Pflanze ist. 

V. opaca Fr. kommt in Italien nicht vor. Sie wird zwar in Boissier (fl. 
or. 1879) unter ar. geogr. als in Italia borealis auftretend erwähnt. Mir 
ist aber sonst keine Literalurstelle darüber bekannt geworden. Ebenso- 
wenig sah ich die Pflanze in Herbarmaterial mit Ausnahme eines Stengels 


592 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2Zme sür.). 1907 (7) 


unter V. agrestis : Messina, alla Lanterna 23. Febr. 1840 ex Herb. Heldr., 
was aber wohl entweder auf einer ganz vorübergehenden Verschleppung 
oder gar einer versehentlichen Materialvermischung beruht. 

Von Malta sah ich eine als V. agrestis bestimmte V. polita Wr. und eine 
solche richtig bestimmte von La Valette, G. A. Krause, Herb. Aschers. 

Auch im mediterranen Frankreich tritt V. agrestis L. ganz und gar 
hinter V. polita Fr. zurük und beschränkt sich auf Gebirgsgegenden. 
Schon Grenier und Godron (FI. fr. 1848) sagen von polita: surtout la 
région méridionale, agrestis hingegen : surtout dans le nord. Aehnlich 
heisst es neuerdings bei Coste (Fl. fr. 190%, pg. 35 u. 36). In einer der 
vorzüglichsten Floren des südlichen Frankreich (Loret und Barranden 
Fl. de Montpellier 1886) finden sich folgende Angaben über unsere 
Arten: V. polita Fr. champs, etc. ; V. agrestis L. dans les lieux eulti- 
ves de la region montagneuse und dazu 8 Standorte. Ich habe die Höhen- 
lagen von vier derselben verglichen ; es ergab sich : 608, 662, 700, 
1097 m. 

In seinem Catalogue des Plantes de Provence führt Roux, 1881, pg. 
431 didyma als commun de tout le littoral de la Provence, V. agrestis L. 
erwähnt er nicht. 

Ebenso wie aus den übrigen Ländern fand ich auch von Süd-Frankreich 
häufig V. polita Fr. unter dem Namen V. agrestis L. in den Herbarien. 

in den Pyrenäen kommen zunächst zweifellos beide Arten vor. Ich 
habe die folgenden Exemplare gesehen : 

V. agrestis : Luchon. 1856. Zetterstedt. Hb. Upsala ; Pau, Pyren. 
Sander i869 Hb. Aschers.; sept. med. adit. ad Pastielta, Bubani 58. 
Hb. Berl. ; Pyren. Cantabr. St. Jean. Bub. Hb. Univ. Wien. 

V. polita : Boeilho, Basses-Pyrénées, Doassans 78. Hb. Kew ; Barren- 
gnas, Centralpyrénées. 1856. Zetterstedt. Herb. Kristiania. 

Das Häufigkeitsverhältnis wird indessen äusserst verschieden angege- 
ben. Bubani (Fl. pyren. 1897, p. 300) giebt 8 Standorte für V. agı 'eslis 1% 
darunler abunde vero per Cantabriam, 2 Standorte für V. polita Fr. ‚Phi- 
lippe I d. P., 1859, II. Bd.) nennt beide Arten sehr gemein. Acloque 
(Fl. d. S.-0. de la Fr. et des Pyr., 1904) führt dieselben ganz ohne Häulig- 
keilsangabe an, während Gautier (Fl. d. Pyr. or. 1898) V. polita mit peu 
fréquent, V. agrestis aber très rare bezeichnet. Er führt für die letztere 
2 Standorte aus der zöne du chälaignier an. Aus den vorliegenden An- 
gaben kann man offenbar keine Klarheit über die Gesammiverbreitung 
der Ärten in den Pyrenäen erlangen. Mit den übrigen Befunden aus dem 
Mittelmeer stimmen wohl am besten Gauliers Angaben. Da aber Bubani 
V. agrestis L. als abunde per Cantabriam bezeichnet — und hierauf lege 
ich insofern Gewicht, als ich mehrere richtig bestimmte Belegexemplare 
dieses Autors sah — so ist wohl anzunehmen, dass die Häufigkeit der 
zwei Arlen streckenweise stark verschieden ist. Dabei wird voraussicht- 
lich wieder die wechselnde Höhenlage eine grosse Rolle spielen, derart 
dass auch hiert V. agrestis in den grösseren, V. polita in den geringeren 
Höhen dominieri. 

Im übrigen Iberien liegen die Verhältnisse zweifellos entsprechend 
wie in den anderen Mittelmeerländern. V. polita Fr. ist sehr häufig, geht 
aber meist unter dem Namen V. agrestis L. Die echte V. agrestis ist hin- 
gegen hauptsächlich auf gewisse gebirgige Gegenden beschränkt. Bei Ein- 
sicht in die Literatur erhält man einen derarligen Eindruck allerdings 


(8) Es LEHMANN, VERONICA AGRESTIS, 553 


zuerst nicht. Willkomm und Lange (Prodr. fl. Hisp. 1870, vol. IL pg. 
595) nähern sich der soeben ausgesprochenen Ansicht zwar insofern, als 
sie V. agrestis L. haud frequens, V. polita Fr. præcedente, ut videtur, fre- 
quentior bezeichnen, sind sich aber offenbar über die Verbreitung nicht 
klar. In den Lokalfloren, von denen ich allerdings nur eine kleine Zahl 
einzusehen Gelegenheit hatte, finden sich sehr verschiedene Angaben. 
Cutanda (fl. Comp. de Madr. y su prov. 1861, p. 517) z. B. nennt V. agres- 
tis L. mit Bezug auf Engl. bot. t. 783 communissima, wohingegen er V. 
didyma als rar bezeichnet. Aus der Beziehung auf Engl. bot. 1. 783 geht 
aber schon die Unbrauchbarkeit dieser Mitteilung hervor, da die betref- 
fende Tafel unter dem Namen V. agreshs L. V. polita Fr. zur Darstellung 
bringt. Ganz anders kommt Costa y Cuxart (Introd. à la flora de Cataluña 
1864, p. 186) in Uebereinstiimmung mit den Befunden aus dem übrigen 
Mittelmeer zu dem Ergebnis, dass in Gatalonien V. polita frecuente ist, 
V. agrestis L. aber nur an einer Stelle bei 1255 m. im Valle d’Aran von 
Colmeiro gefunden wurde. Auch dieser Fund wird jedoch noch mit einem 
Fragezeichen versehen und die Bemerkung hinzugefügt: Todos los ejem- 
plaros que he visto corresponden à la especie siguiente (= V. polita Fr.). 
Auch ich fand aus anderen Teilen Spaniens, vor allem aber aus Portugal 
als V. agrestis L. bestimmte polita-Pflanzen in den Herbarien, echte V. 
agreslis L. aber fand ich nicht. Die Angaben von V. agrestis L. im Bolle- 
tim de la Sociedade Broteriana di Goimbra dürften sich durchgehends auf 
V. polita Fr. beziehen, da zumeist nur von V. agrestis L. die Rede ist, 
also ein Unterschied zwischen den beiden Arten wohl gar nicht gemacht 
wurde. So : 1887, p. 125, 1895, p. 40, 1901, p. 69, 1903, p. 235 ; auch sah 
ich vom Jahre 1877 eine unter 297 Herb. Hort. Bot. Coimb. als V. agres- 
hs L. bestimmte V. polita Fr. (Hb. Kew.) und eine solche richtig be- 
stimmte von Möller 88 bei Coimbra gesammelte Pflanze. 

V. opaca Fr. fehlt auch hier völlig. Das einzige, was ich über diese 
Pflanze für die ganze pyrenäische Halbinsel fand, war eine in Gandoger, 
exsicc. fl. Hisp. von Guipurzcoa stammende als V. opaca bestimmte 
V. polita Fr. 

An der afrikanischen Nordküste verhalten sich unsere Arten ge- 
radeso. wie im europäischen Anteil des Mittelmeergebietes. nur dass 
auch V. polita Fr. die heissesten Gegenden meidend, häufiger in höheren 
Lagen anzutreffen ist. 

Marokko (Ball, Spieil. 1877) V. agrestis L. in convalle Aït Mesan, 
supra ao (ca. 2100 m.)! V. polita Fr. monte Beni Honnar, prope 
Tetuan 

Algier (Battandier et Trabut, 1888-90) V. agrestis L.: Montagnes et 
H.-Pl. 6. Standorte. z. T.! V. polita Fr. : tout le terr. 

Aus beiden Ländern sah ich ca. 15 Standorte von V. polita Fr., von 
denen die Hälfte als V. agrestis L. bestimmt war. Von V. agrestis L. fand 
ich ausser den oben mit (!) versehenen : Constantine, Dunkerley (1315 
m.üM.), Schwfth. IV 1323, 9. Apr. 1901 ; Philippeville 6/3 leg. S. Mur- 
beck u. E. Olin. It. alg. tunet. 1896 mit V. polita Fr. untermischt. 

Ob das Auftreten am letzten Orte auf vorübergehender Verschleppung, 
auf Einführung vom Atlas her oder wie sonst zu erklären ist, muss da- 
hingestellt bleiben. 

Auch in Tunis finden sich in tieferen Lagen Standorte von V. agrestis 
L.; so zwischen La Goulette und Tunis ! (Hb. Wien Univ.) und bei Ain 


394 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Que ser.). 1907 (9) 


Cherchira (3-220 m.) Murbeck (Contr. à la com. d. I. fl. du N.-0. de l’Afr. 
et pl. spéc. de la Tunisie, 1898). V. polita Fr. wird weder von Murbeck 
noch von Bonnetund Baratte (Cat. rais. d. pl. vase. de la Tunisie, 1896) 
aufgeführt. Es ist aber dennoch nach Vergleich mit den umliegenden 
Ländern wohl kaum anzunehmen. dass V. polita Fr. in Tunis fehlt. Die 
Nichtanführung bei Bonnet und Baratte sagt bezüglich dieses Punktes 
gar nichts, da diese Autoren nicht zwischen den Fries’schen Arten schei- 
den. Dass aber Murbeck nur V. agrestis L. gesammelt hat, möchte ich 
eher dem Zufall zuschreiben. 

Aus Aegypten ist mir abgesehen von V. Tournefortii Gm. keine hier- 
hergehörige Art zu Gesicht gekommen. Anders aus Eritrea. Von hier 
finden sich zwar bisher ebenfalls keine Angaben ' über unsere Arten ; 
indessen konnle ich im Herbar des Herrn Professor Schweinfurth zwei 
von ihm gesammelte pohitæ aus Eritrea constatieren : 1574. Valle Mogod 
1300 m. (ein anderesmal Hb. Boiss. 1400 m.). 502. Zwischen Ghinda 
und Filogobai 1000—1500 m. V. agrestis L. liegt aus diesen Gegenden 
nicht vor. Von besonderem Interesse ist, dass V. polita Fr. auch im 
Yemen von Schweinfurth gefunden wurde : 1279. Oberes W. Nahemi 
bei Menacha, 10. März 1889 ; 1975 Quelle Karauen bei Menacha in Luzer- 
nenfelden 2000 m. Jan. 89 ; 1446 Kahil, über Menacha 2500 m., in Lu- 
zerne, 18. Febr. 1880. Auch hier fehlt V. agrestis L. 

Weder in Thiselton-Dyers flora of the tropical Africa, noch in der 
flora capensis findet sich eine unserer Arten. Auch andere Floren des 
afrikanischen Festlands wissen von ihnen nichts. Von Mauritius fand sich 
merk würdigerweise eine echte V. agrestis L. (Mauritius Plants, Philipp 
B. Ayres.) Die Pflanze ist dahin natürlich irgendwie mit Sämereien ge- 
langt und wird sich kaum lange gehalten haben. Abgesehen von diesem 
vereinzelten Vorkommen liegen also die südlichsten Standorte in Afrika 
von V. agrestis L. in den Gebirgen der Nordküste, von V. polita Fr. aber 
in Eritrea und dem Yemen. 

Wenden wir uns dann von Aegypten aus östlich so schliessen sich 
Syrien, Palæstina und die Sinaihalbinsel an, wo nach Poste (1883) V. po- 
lita Fr. common ist, V. agrestis L. nicht vorkommt. Auch Boissier 
erwähnt nur V. polita Fr. für Syrien und Palæstina. Ich sah aus diesen 
Gegenden zahlreiche Exemplare von V. polita Fr., darunter verschiedene 
als V. ugrestis L. bestimmte. Von den letzteren möchte ich die drei fol- 
genden hervorheben : 1524. Hierosolyma. Dupl. ex herb. Reg. Monac., 
1861. Relig. Mailleaneæ (Herb. Kew.) ; 133. Sintenis et Rigo: iter cyprium 
1880. Pr. Kythræam (Herb. Kew.); Plants of Southern Syria. Coll. by 
B. T. Lowne, 1863/6%. Jerico. 

In Mesopotamien ist ebenso V. polita Fr. gemein, V. agrestis L. fehlt. 
Ich sah mehere Standorte von da. Hervorzuheben ist indessen vor allem, 
dass die von Bentham in De Candolle, Prodromus unter V. agrestis L. 
aufgeführte Pflanze: Chesney, n° 77. Near the castle of Sedjin Kala, Apr. 
1836 zu V. polita Fr. gehört. 

Ueber Kleinasien und Armenien sind wir am besten durch die Reisen 
von Bornmüller, Sintenis, Stapf, etc., unterrichtet. Von allen habe 


!Schweinfurths Exsiccaten enthalten eine ursprünglich als V. polita Fr. be- 
stimmte Pflanze, welche aber schon von Hemsley u. Skan als V. simensis Fres. 
erkannt wurde (Fl. Abyss. sept. No 806, env. de Saganeiti !). 


(10) E. LEHMANN. VERONICA AGRESTIS. DD) 


ich nur pohta-Exemplare gesehen. Dagegen findet sich bei Boissier (fl. 
orient. 1879) eine Angabe von V. agrestis L.: Anatolia borealis (Auch. 
5091). Dieselbe beweist aber das Auftreten von echter V. agrestis L. 
keineswegs. Denn von Aucher sah ich verschiedene als V. agrestis L. 
bestimmte Exemplare, die sich als V. polita Fr. erwiesen z. B. Genève, 
Aucher-Eloy. Herb. d’Orient, Nr. 1091 Hb. Boissier. Zudem sah ich im 
Hb. Boiss. eine als V. agrestis L. bestimmte V. polita Fr. Balansa 1855 
Taurus de Cilicie. So ist bis jetzt noch Kein sicherer Standort von V. 
agr'estis L. gefunden worden, was natürlich nicht ausschliesst, das später 
doch noch in den Gebirgen hie und da vereinzelte Standorte von ıhr 
entdeckt werden Können. 

In ganz Asien östlich vom Kaspisee und in Persien kommi, wie sich 
weiterhin ergeben hat, nur noch V. polita Fr. vor, abgesehen von einer 
einzigen Angabe der V. opaca Fr. bei Rescht, die aber recht zweifelhaft 
ist. Dennoch wird für dieses ganze grosse Gebiet, abgesehen von Persien, 
in den Floren etc. fast überall nur V. agrestis L. angeführt. 

In Persien kann man das vollkommene Fehlen von V. agrestis L. für 
sehr wahrscheinlich ansehen. Denn schon Boissiererwähnt von hier nur 
polita und zwar : Persia bor. (Bge.), Pers. austr. (Ky. 194.) Bei der Durch- 
sicht der Herbarien habe ich niemals V. agrestis L.' aus Persien gefun- 
den, wohl aber sehr viele Standorte von V. polita Fr. Weiterhin teilte 
mir Herr Bornmüller mit, dass V. polita Fr. eine ganz gemeine Pfianze 
sei. V agrestis L. ihm hingegen dort nie zu Gesicht gekommen wäre. Die 
Angabe von V. agreshis L. durch Boissier und Buhse (Aufz. 1 Trans- 
kauk. u. Pers. ges. Pfl. 1859, p. 166) bei Asterabad im Walde und in der 
Steppe. Febr. 1849 wird dadurch hinfällig, dass dazu Ledeb. ross. III 25% 
eitiert wird. Auch wird von Buhse (Fl. d. Alburs, etc., 1899) bemerkt, 
dass es sich hier eigentlich um V. didyma Ten. handelt. Von Szavits lie- 
gen als V. agrestis L. bestimmte Exemplare vor, welche indessen eben- 
falls zu polita zu ziehen sind. Die Pflanze kommt hier gerade wie in 
Eritrea in grossen Höhen vor (Chemsar, 2200 m. Bornmüller), findet 
sich aber andrerseits z. B. auch bei Rescht. Zudem wird sie von allen mö- 
glichen Formalionen, wie Wäldern, Feldern, Steppen, etc., erwähnt. 
Ueber die soeben schon kurz berüherte Standortsangabe der V. opaca Fr. 
von Rescht (vgl. Buhse l.c. nach Stapf.) konnte ich leider nichts positives 
ermitteln. Herr Dr. Stapf, welcher mir auf meine Anfrage freundlichst 
mitteilte, dass die von Pichler bei Rescht gesammelte opaca Pflanze 
durch den verstorbenen Dr.C. Richter seiner Zeit bestimmt worden war, 
glaubte, dass das Originalexemplar im Hb. Wien Univ. zu finden sei. Ich 
habe dasselbe darin aber leider nicht entdecken können. Und ehe nicht 
ein positiver Beleg für das Gegenteil erbracht ist, bin ich geneigt, anzu- 
nehmen, dass die Pichlersche Pflanze eine V. polita Fr. oder Tourne- 
forti Gm. ist, von welch letzterer ich verschiedene von Pichler bei Rescht 


' Anm. : Die einzige echte V. agrestis L., die mit der Signierung : Persia Hh. 
Sprengel im Berliner Herbar liegt, stammt sicher nicht aus Persien. Einmal 
steht nämlich Persia nicht auf dem Originalzettel, sondern ist von anderer Hand 
hinzugeschrieben ; dann aber wird sie auf dem Originalzettel als V. pulchella 
Bernh. bezeichnet, ein Name, der für V. agrestis L. in Frankreich längere Zeit 
üblich war, aber für eine Pflanze aus dem Orient sicher niemals angewendet 
worden wäre. 


596 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (11) 


gesammelte Exemplare u. a. auch im Herb. Wien Univ. sah. Der Verbrei- 
tungsbereich von V. opaca Fr. ist ein so viel nördlicher, dass mir dieser 
südliche Standort sehr unwahrscheinlich vorkommen muss. 

In Transkaspien und Turkestan liegen die Verhältnisse ebenso wie in 
Persien. Zwar liegt in den Exsiccaten : Sintenis, iter transcap. pers. 
1900-01, Nr. 75 von Aschabad eine von Bornmüller als V. opaca Fr. be- 
stimmte Pflanze vor, welche indessen nach dem Exemplar Hb. Wien. 
Univ. zu V. polita Fr. gehört. Von Taschkent sah ich im Hb. Kew eine 
als V. agrestis L. bestimmte von Chedresuko gesammelte polita, ebenso 
wie im Berl. Herb. ein von Evermann bei Buchara aufgefundenes 
Exemplar schon von Herrn Geheimrat Ascherson als polita erkannt 
worden war. Auch Regel sammelte auf seiner turkestanischen Reise 
(1877) V. polita, die als V. agrestis L. bestimmt wurde (Werny; Hb. 
Hort. petrop.). 

Für Affghanistan und Belutschistan werden die von Griffith und 
Stocks gesammelten und als V. agrestis L. bestimmten Exemplare schon 
von Boissier (fl. or. 1879) zu V. polita gezogen. Nach Vergleich des 
Materials im Herb. Kew kann ich die Richtigkeit dessen bestätigen. Auch 
Aitchison sammelte im kurrum valley 1879 eine als V. agrestis L. var. 
bezeichnete V. polita Fr. Neuerdings gaben Lace und Hemsley (A 
Sketch of the vegelalion of Brit. Baluchistan Journ. of the Linn. Soc. 
1891, p. 301) nur V. agrestis L. an. Dies beruht aber sicher auf Irrtum 
und basiert wahrscheinlich auf den ursprünglichen Bestimmungen im 
Kew Herb. 

Für das übrige Britisch-Indien sagt Hooker (fl. of Brit. Ind.. vol. IV, 
pg. 294) : V. agreshs L.: Plains of the Punjab and upper Gangetic Valley 
and Western Himalaya, from Kashmir to Kumaon, ascending lo 6000 ft. 
Western Tibet, Itkardo alt. 9000 ft. dazu bemerkt er: the to forms 
agrestis and polita are probably both Indian. Da aber alles, was ich bisher 
aus Indien gesehen habe, wohl durchgängig als V. agrestis L. oder aber 
V. Tournefortii Gm. bestimmt, stets aber V. polita oder V. Tournefortu 
war, so glaube ich in Uebereinstimmung mit den benachbarten Ländern 
annehmen zu müssen, dass auch in Indien V. agrestis L. fehlt. Ich führe 
die folgenden Standorte von V. polita Fr. auf, die ich z. T. wiederholt im 
Herb. Kew, Berlin, Boissier, etc., sah : 


Herb. Ind. or. Hook. fil. and Thoms. Hab. Himalaya. Bor. occ. Reg. temp. 
Alt. 1-6000 ft.; Himalayan Herb., N07. Kumaon Elivati, above the sea 5000 ft. ; 
Ambalo Edgeworth 1840. Plavis N. India abundant ; Prov. Panjab, near Pe- 
shaur, 1857. Schlagintweit. 2 Gen. No 10 181 ; Chenab Valley. Blac Purti, 1881, 
8000 ft. coll. R. Ellis. No 1103. 


Die Südgrenze von V polita Fr. in Indien dürfte in niederen Lagen bei 
30° oder wenig nördlicher anzusetzen sein ; im Gebirge liegen die süd- 
lichsten Standorte in Belutschistan ; aus den südindischen Gebirgen 
liegen keine Angaben vor. Die Pflanze verhält sich in Indien wie viele 
andere Bürger der mediterranen oder auch borealen Flora, welche in 
diesen Gegenden im Winter blühen und mit höherer Breite oder stei- 
gender Gebirgslage an Häufigkeit zunehmen (Hooker, fl. ind. 1855, p. 
158). Aus Hinterindien, den Sundainseln und den Philippinen ist mir 
nichts über unsere Veronicæ bekannt geworden. 

Dagegen führen Forbes und Hemsley (Ind. sin.) und für sein Gebiet 


(12) E. LEHMANN. VERONICA AGRESTIS. 997 


ihnen folgend Diels (Fl. von Centralchina Englers bot, Jahrb. 29, 1901, 
p. 568) V. agrestis L. von den folgenden Standorten an : 


Kiangsu : Shanghai (Maingay! Carles!) ; Kiangsi : Kiukiang (Maris, Faber, 
Sheaver) ; Hupeh : Ichang and immediate neighbourhood (A. Henry!) ; Corean 
Archipelago (Oldham 644!) ; Luchu Archipelago (Wright!) N. Khiuliushan (Gi- 
raldi 1226). 

Von diesen Standorten sah ich die meisten in mehreren Herbarien. Sie er- 
wiesen sich stets als V. polita Fr. Hierzu kommen noch verschiedene bei den 
Autoren noch nicht angeführte polita-Standorte, die jedoch ebenfalls unter dem 
Namen V. agrestis L. gingen. 

Shensi septentr. : Pei-ssu-eib ti. Giraldi, 5589 ; Prv. Szechuan, inter Paichang 
et Ja-chou-fu ; 1884 ohne Näheres; Jang-tse-kiang 1887, Ernst Faber 339. 


Hieraus ergiebt sich, dass in China in den verschiedensten Gegenden 
des Reiches V. polita Fr. vorkommt, von V. agrestis L. hingegen bisher 
noch kein hinreichend gesicherter Standort vorliegt. 

In Japan haben wir ganz dieselbe Verwechslung wie in China. Nur in 
Thunbergs-Flora (178%) ging dieselbe, wie sich später herausstelte inso- 
fern noch weiter, als hier für die vermeintliche V. agrestis L. wohl ver- 
sehentlich Name und Diagnose von V. arvensis L. angewandt wurde. In 
Miquels Prolusio (1865-66, p. 120) wird eine von Siebold bei Nagasaki 
gesammelte V. agrestis L. erwähnt. In dem grossen japanischen Pflan- 
zenbuch von Inouma Yokoussai 1874, vol. 1, Nr. 21 wird zu V. agr'es- 
hs L. eine Abbildung gegeben, aus der man sicher schliessen kann, dass 
sie zur genannten Art nicht gehört, von der es indessen fraglich ist, ob 
sie zu V. polita oder Tournefortii zu ziehen ist. Die scharfen Kapsellap- 
pen sprechen ebenso wie die Kelchblätter für V. Tourneforti, während 
die Blüte wieder mehr an V. polita erinnert. Das ist aber hier von unter- 
geordneter Bedeutung, da Tourneforti und polita sicher beide in Japan 
vorkommen. Franchet und Savatier (Enum. 1875) führen V. agrestis 
L. an, ebenso viele neuere Autoren (Matsummura, Nakagawa, Yabe. 
Kuroiwa, etc.) in ihren Catalogen und Lokalfloren. Ueber V. polita Fr. 
habe ich nichts in der japanischen Literatur gefunden. Betrachtet man 
indessen das vorliegende Herbarmaterial, so wird es sofort klar, dass 
auch hier die übliche Verwechselung stattgehabt hat. Das mir vorgelegene 
Material war durchgehends als V. agrestis L. bestimmt, obgleich es sich 
in jedem Falle um V. polita Fr. handelte. 


Nagasaki, Wiehmann, 1861 ; Nagasaki, 1862, ohne näheres ; Nagasaki Maxi- 
mowicz, 1863 ; Nagasaki, J. F. Eykman (Hb. Upsala) Jedo ohne Näh. Jedo leg. 
Rein, det. Gugler, 187%; Amakusa, Rein ; Yokohama, Naumann ; Inufuguri, 
Matsummura 1879, Hb. Wien Univ. ; 798% Montagnes du Nagano 1892 und 
15726 Ile de Iwojima 1895 Faurie ; 3541 Kumamoto 1899; Musashi, Shirai 
1901. 

Soweit nicht anders bemerkt, wurden die genannten Exemplare zumeist wie- 
derholt in den Herb. Kew, Berlin und Boissier vorgefunden. 


Es wäre nun zu wünschen, dass in der neuen japanischen Flora von 
Matsummura der alte Irrtum endgültig ausgemerzt wird ; hoffentlich 
kommen meine Ausführungen hier noch zur Zeit. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 7, 30 juin 1907. 36 


553 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 (13) 


ERGEBNISSE 


1. Veronica agrestis L. ist, gleichwie es Wiesbaur für Oesterreich 
fesisiellle, auch im Mittelmeergebiet und Asien sehr oft, in manchen 
Gegenden ausschliesslich, fälschlicherweise stalt V. polita Fr. in Anleh- 
nung an Marschall von Bieberstein, Bentham, Ledebour u.a. an- 
geführt worden. 

2. Im Mittelmeergebiet ist V. agrestis L. durchgehends eine sehr 
seltene Pflanze, welche in der Hauptsache nur in Gebirgen, ausnahmsweise 
auch in Tiefenlagen (Rovigno, Tunis, etc.) vorkommt. V. polita Fr. ist 
dagegen im ganzen Miltelmeergebiet gemein, rückt je weiter sie nach 
Süden kommt immer höher ins Gebirge vor und findet sich sogar noch 
im Yemen und Eritrea bei einer Höhe von 1000-2200 m. Weiter südlich 
in den Tropen, wie auch in niedrigeren Lagen der beiden genannten 
Länder fehlt sowohl V. agrestis L. als V. polita Fr. 

3. Die südlichsten vereinzelten Gebirgsstandorte von V. agrestis L. 
liegen an der Nordküste Afrikas zumeist in Höhen von weit über 1000 m. 

4. Aus ganz Asien liegt bisher keine echte V. agrestis L. vor. Die 
allgemein so bezeichneten Pflanzen sind V. polita Fr. 

5. V. opaca Fr. dringt nur bis zum Nordrande des Gebietes vereinzelt 
vor. Sie fehlt sonst völlig. 

6. Die drei so nahe verwandlen und oft verwechselten Ackerunkräuter : 
V. agrestis L., V. polita Fr. und V. opaca Fr. haben demnach eine sehr 
verschiedene Verbreitung und erweisen sich auch hierin als eigene Arten. 
Da sie als Ackerunkräuter jedenfalls ziemlich gleiche Verbreitungs- 
möglichkeiten besitzen, so dürfte der Unterschied ihrer geographischen 
Verbreitung auf klimatische Einflüsse zurückzuführen sein. 


559 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
REX ENT 


Fortsetzung von Seite 520. 


I. 


Beiträge zur Kenntnis der Schweizerflora. 
(VID). 


1. Begründung vorzunehmender Namensänderungen an der zweiten 
Auflage der «Flora der Schweiz» von Schinz und Keller. 


VON 


Hans SCHINZ und A. THELLUNG (Zürich). 


(Suite). 


29, 411. Epipactis latifolia (L.) All. Fl. Pedem. II (1785), 151. 
 Serapias Helleborine a latifolia L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 
949. 
Epipactis Helleborine Crantz Stirp. Austr. ed. 2 (1769), 467 (Rendle 
u. Britten) ex p. (var. B varians et y viridans, non var. & rubigi- 
nos). 


Serapias Helleborine L. und Epipactis Helleborine Crantz sind Sammel- 
namen, die in Form von benannten koordinierten Varietäten Bestand- 
teile mehrerer Arten enthalten ; nach dem auf Seite 98 erläuterten Prinzip 
könnten wir das spezifische Epitheton « Helleborine » nur dann für 
E. latıfolia beibehalten, wenn es vor 1785 in diesem Sinne präzisiert 
woren wäre, was unseres Wissens jedoch nicht geschehen ist ; denn 
Serapias Helleborine Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 1 scheint nach der 
Beschreibung (purpurne Blüten !) zu E. atrorubens zu gehören. 


Epipactis palustris (Miller) Crantz Stirp. Austr. VI (1769), 462. 
Serapias Helleborine n palustris L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 950. 


560 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Serapias longifolia ß et y L. Spec. pl. ed. 2, I (1763), 1345 (non 
typus, qui = Cephalanthera longifolia Fritsch). 

Helleborine latifolia Fl. Dan. t. 267 (1766), non Hudson (1762). 

Ser qu longifolia L. Syst. ed. 12 (1767), 593, non Spec. pl. ed. 2 
(1763). 

Serapias palustris Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 3 (ex p. ?); 
Scop. Fl. Carn. ed. 2, II (1772), 204. 

Serapias longiflora Asso Syn. Arrag. (1779), 131. 

Epipactis longifolia All. FI. Pedem. II (1785), 152 (Rendle u. 
Britten). 


Britten u. Rendle (Journ. of Bot. XLV [1907], 105) begründen die von 
ihnen akzeptierte Kombination E. longifolia All. auf Serapias longifolia L. 
1767, welch’letzterer Name nach unserer Auffassung ungültig ist als auf 
einer unrichtigen Verwendung des schon 1763 aufgestellten homonymen 
Namens beruhend. Jedenfalls dürfte das Vorgehen von Rendle u. Britten, 
die einerseits auf Serapias longifolia L. Spec. 1763 die Kombination 
Cephalanthera longifolia Fritsch, und anderseits auf Serapias longifolia 
L. Syst. 1767 Epipactis longifolia All. begründen, schwerlich allgemeine 
Anerkennung finden. 

Serapias longifolia Hudson Fl. Angl. (1762), 341, die nach Fiori u. 
Paolelti ein Synonym von dieser Art wäre, ist nach Fritsch (Oest. Bot. 
Zeitschr. XXXVIIT [1888], 79) ein Sammelname für die 3 Ce ephalanthera- 


Arten. 


29, 412. Cephalanthera latifolia (Miller) E. Janchen in Mitteil. d. 
Naturw. Ver. a. d. Univ. Wien V (1907), No 9, p. 111. 
Serapias latifolia Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 4. 
Cephalanthera Damasonium Druce (vergl. Seite 392). 
Cephalanthera alba (Crantz) Simonkai (vergl. Seite 109). 
Cephalanthera grandiflora (Scop.) Babington; Rendle u. Britten. 


Wie uns Dr E. Janchen-Wien brieflich aufmerksam macht, ist Druce’s 
Auffassung der Serapias Damasonium Miller keineswegs einwandsfrei. 
Wäre diese leiziere die einzige weissblühende Art, die Miller beschreibt, 
so müsste nach Massgabe des Synonyms « Helleborine flore albo, vel Dama- 
sonium montanum latifolium. C. B. P. 187 » und der Angabe « petalis... 
obtusis » allerdings in erster Linie an Ceph. alba (grandiflora) gedacht 
werden. Tatsächlich stellt jedoch Miller als No 4 unter dem Namen Sera- 
pias latifolia eine zweite weissblütige Cephalanthera-Art auf, und der 
Vergleich der beiden Beschreibungen lehrt, dass Miller bei der Charakter- 
isierung seiner Ser. Damasonium, der er «in eine scharfe Spitze aus- 
gehende » Laubblätter zuschreibt, doch in erster Linie die schmal- 
blätterige Ceph. longifolia (L.) Fritsch vor Augen gehabt haben muss — 
das unrichtige Baubin’sche Zitat kann dieser Tatsache keinen Eintrag 
tun —, während Ser. latifolia Miller durch « stengelumfassende » Laub- 
blätter als zu der breitblätterigen Ceph. alba gehörig charakterisiert 
wird. Von den beiden gleichzeilig aufgestellten Miller’schen Namen ist 
also der erstere komplex und konfus, weil die Elemente zweier Arten 
enthaltend, der letztere dagegen klar und eindeulig; wir ziehen daher 
heute die von E. Janchen gebildete neue Kombination vor und stellen 
mit ihm Ser. Damasonium Miller (excel. syn. Bauh. et char. petal.) als 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZURICH, XXXIV. 561 


Synonym zu Ceph. longifolia (L.) Fritsch. — Als wir auf Seite 392 dieser 
Zeitschrift den Namen Ceph. Damasonium (Miller) Druce akzeptierten, 
liessen wir uns hauptsächlich durch die gegenüber dem englischen Ori- 
ginal im Sinne der Ceph. alba etwas abgeänderte Beschreibung der 
Miller’schen Art in der französischen Ausgabe des « Gardener’s Dictio- 
nary » und das von dem Uebersetzer an erster Stelle eingefügte, zu Ceph. 
alba gehörige Synonym « Epipactis... Hall. Helv. 1298 » dazu verleiten. 
Wollte man die Miller-Janchen’sche Kombination aus irgend einem 
Grunde nicht anerkennen, so hätte an ihrer Stelle Cephalanthera alba 
(Crantz) Simonkai, und nicht C. grandiflora (Scop.) Babington (Rendle 
u. Britten) einzutreten, da Epipactis alba Crantz (1769) vor Serapias 
grandiflora Scop. (1772) in evidenter Weise die Priorität hat. 


30, 413. Epipogium Sw. statt Epipogum S. G. Gmelin (Rendle u. 
Britten). Vergl. Seite 401. 


30, 414. Corallorrhiza Chätelain Spec. inaug. de Corallorrhizu (1760) 
(nach Pfeiffer Nomencl. I, 2 [1874], 864) ; Haller Hist. Helv. I 
(1768), 159 t. 44 ; Scop. (Rendle u. Britten) Fl. Carn. ed. 2, II 
(1772), 207. 


-30, 415. Malaxis « Solander » stalt « Sw. » (Rendle u. Britten, da 
Swartz (Prodr. [1788], 8, 119) selbst « Soland. » als Autor für 
die neu aufgestellte Gattung zitiert. 


- 30, 422. Crocus albiflorus Kit. in Schultes Oesterr. Fl. ed. 2, I 
(1814), 101. 

Crocus sativus B vernus L. Spec. pl. ed. { (1753), 36. 

Crocus veruus |Ali. Auct. syn. meth. stirp. h. Taur., 56 in Misc. 
Taur. V, 1770-3 (1774), nomen nudum !] Wulfen in Jacq. Fl. 
Austr. V App. (1778), 47; All. Fl. Pedem. [ (1785), 84 — non 
Miller (1768). 


Wir können uns dem Vorgehen von Rendle und Britten, die unsere 
Pflanze Crocus officinalis Huds. Fl. Angl. ed. 2 (1778), 13 nennen, nicht 
anschliessen und zwar auf grund der in der Einleitung zu diesen Be- 
gründungen niedergelegten Erwägungen. 

Linné hat in den Spec. pl. ed. 1 (1753), 36 seiner Sammelart C. sativus 
zwei benannte koordinierte Varietäten unterordnet : 


C. sativus L. 
a, officinalis L. 
B vernus L. 


Bei der Zerlegung dieses Kolleclivtypus in einzelne Arten hiesse es 
nun nach unserer Auffassung dem Namen desselben eine ihm nicht 
zukommende Bedeutung zulegen, wenn wir ihn für eine der Einzelarten 
beibehalten wollen und wir sehen uns. da die Varielätennamen nicht 
ohne Weiteres bei einer Rangerhöhung Anwendung finden können, nach 
dem ältesten gültigen spezifischen Epitheton um und ein solches ist der 


562 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2we sÉR.). 1907 


ehemaligen Varietät vernus L. 1814 von Kitaibel gegeben worden. 
Der bekannte Name C. vernus Wulfen ist für diese Art nicht anwendbar, 
weil er in C. vernus Miller = C. aureus Sibth. u. Sm. 1806 ein älteres 
Homonym besitzt, das nur deswegen nicht als gültiger Name verwendet 
werden kann, weil die Verwechslung mit C. vernus Wulfen unvermeidlich 
wäre. Wieder ein Beispiel mehr, das zeigt, wie wohl angebracht der 
Vorschlag 0. Kuntze’s (vergl. Seite 98-9) betr. die Beibehaltung von 
Varietätennamen bei ihrer Erhebung zu Spezies war, und wie gut er mit 
den eingebürgerten Gebräuchen im Einklang steht. 

Die Bezeichnung von Hudson C. officinalis, die aus dem Jahre 
1778 stammt, entspricht keineswegs der ehemaligen Varielät vernus L. 
allein, sondern vielmehr, wie aus einer Textvergleichung hervorgeht, 
der Kollectivart sativus L.; C. officinalis Hudson var. sativus Hudson ist 
gleich C. sativus L. var. officinalis L., ©. officinalis Hudson var. silvestris 
Hudson dagegen entspricht C. sativus L. var. vernus L. = C. vernus (L.) 
Wulfen. Die Kombination C. sativus L. kann beibehalten werden, da 
Miller schon 1768 (Gard. Dict. ed. 8, n. 1), C. sativus L. enger gefasst 
und auf die var. officinalis L. beschränkt hat, während Martyn erst 
1792 (Fl. Rust. II, tab. 58) hiefür die Kombination C. officinalis vorge- 
schlagen hat. 


30, 428. Asparagus officinalis L. 


Sowohl Rendle und Britten wie wir (vergl. pg. 108 dieser Publikation) 
restituieren diesen Namen an Stelle von Asparagus altilis (L.) Ascherson, 
wir beziehen jedoch die Kombination nicht wie Rendle und Britten 
auf die erste Auflage von Linné’s Spec. pl. (1753), 313 sondern auf Linné’s 
Flora Suec. ed. 2 (1755), 108 und zwar aus den in der Einleitung 
(pg. 98) zu diesen Begründungen auseinandergeselzten Gesichispunkten. 


30, 431. Majanthemum bifolium (L.) F. W. Schmidt Fl. Boëm. 
inch. Cent. IV (1794), 55 (A. u. G.); «DC. Fl. France, II, 177 
(1805) » Rendle u. Britten. 


Nach brieflicher Mitteilung von Dr. E. Janchen in Wien hat Schmidt 
die ihm zugeschriebene Kombination a. a. O. richtig gebildet. 


30, 437. Ornithogalum «(L.) Salisb.» statt «L.» (Rendle u. Britten). 


31, 443. Muscari racemosum (L.) «Lam. et DC. Fl. franc. ed. 3, ll 
(1805), 208 » statt « Miller Gard. Dict. ed. 8, n. 3 (1768) » Rendle 
u. Britten. 


Muscari racemosum Miller I. c. ist ein Mixtum-Compositum, das nur 
zum kleinern Teil dem M. racemosum (L.) Lam. et DC. et auct. rec. omn., 
zum grössten Teil dagegen dem M. botryoides (L.) Lam. et DC. (non 
Miller) entspricht; ganz entsprechend besteht M. botryoides Miller I. c. 
(1768) n. 1 grösstenteils aus Elementen des M. racemosum (L.) Lam. 
et DC. (l. e.), und nur wenige Punkte in der (nach Linné zitierten) 
Beschreibung weisen auf die heute unter dem Namen M. botryoides 
bekannte Pflanze. Es ist also dringend geboten, nach Art. 51, Al. 4 die 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 563 


Miller’schen Kombinationen fallen zu lassen und zu M. racemosum und 
botryoides « (L.) Lam. et DC. » als Autoren zu zitieren. Hinzuzufügen ist 
noch, dass auch Hyacinthus racemosus und botryoides L. zur Zeit ihrer 
ersten Aufstellung (Spec. pl. ed. 1 [1753], 318 und Syst. ed. 10, 11 [1759]) 
im gleichen Sinne komplex sind wie die Miller’schen Namen, dass aber 
Linne in der 2. Auflage der «Species plantarum » ] (1762), 455 die beiden 
spezifischen Epithela «racemosus» und «botryoides» in dem heute 
allgemein gebräuchlichen Sinne präzisiert hat. 


31, 447. Juncus «(L.) Lam. et DC. » statt «L.» (Rendle u. Brilten). 
32, 451. Schenus «(L.) Vahl » statt «L.» (Rendle u. Britten). 


32, 453. «Rhynchospora » Vahl statt « Rynchospora» (Rendle u. 
Britten). 


Die Einfügung des «h» ist eine nach Art. 57 gestaltete rein ortho- 
graphische Korrektur. 


32, 455. Seirpus « (L.) R. Br. » statt « L.» (Rendle u. Brilien). 


32. 457. Eriophorum latifolium Hoppe Taschenb. (1800), 108. 
Eriophorum polystachion 8 L. Fl. Suec. ed. 2 (1755), 17. 
Linagrostis panniculata Lam. Fl. franc. III (1778), 555 ex p. (typus 

ex p.; excl. var. 8). 
Eriophorum paniculatum Druce in Ann. Scott. Nat. Hist. (1906), 
227 (Rendle u. Britten). 


Im Index Kewensis wird Linagrostis panniculata Lam. — Eriophorum 
latifolium gesetzt, auch Ascherson u. Græbner Syn. II, 2, p. 335 (1903) 
ziehen « Linagrostis panniculata «>» Lam. [d. h. den Typus der Art; 
Lamarck selbst setzt dem Buchstaben « nicht aus!] als Synonym zu dieser 
letzteren Spezies. In Wirklichkeit ist jedoch die Lamarck’sche Art ein 
Sammelname weiten Umfangs, nämlich für die 3 in Frankreich vorkom- 
menden mehrährigen Eriophorum-Arten, und nach Lamarck’s eigener 
Angabe ein Synonym zu E. polystachyon L. sens. ampl., mitbin ein 
totgeborener Name, weil Art. 48 widersprechend. Das Argument. dass 
Lamarck unter seinem Namen in erster Linie E. latifolium Hoppe 
verstanden habe, ist nicht stichhaltig; aus der sehr allgemein gehaltenen 
Diagnose geht dies keineswegs hervor, und die Angabe «tige cylın- 
drique» könnte man eher auf E. polystachyon (angustifolium Roth) als auf 
E. latifolium beziehen. Allerdings unterscheidet Lamarck einen Typus 
mit dem Synonym « Linagrostis pannicula ampliore Tournef. 664 » und 
eine Var. «ß Linagrostis pannicula minore Ibid. » Tournefort’s erst- 
genannte «Spezies» (Inst. I [1700], 664) gründet sich auf 2 ältere 
Synonyme, von denen das eine (« Linagrostis Tabern. Hist. 559») nach 
der Abbildung in Tabernemonlanus’ « Neuw vollkommentlich Kreuter- 
buch » (1625), 522 am ehesten zu E. latifolium, das andere (> Gnaphalium 
Tragi sive Juncus Bombyeinus J. B. 2, 514») nach der Abbildung am 
ehesten zu E. angustifolium (polystachyum) gehört. Es kann also keine 
Rede davon sein, dass die Tournefort’schen Arten den späteren Spezies 


564 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2i0e SÉR.). 1907 


E. latifolium und angustifolium entsprechen würden; eher dürfte die 
erstere (« pannicula ampliore») ein Sammelname für E. latifolium + 
angustifolium, die beide durch mehr weitschweifigen Gesamtblütenstand 
ausgezeichnet sind, und die letztere (pannieula minore) vielleicht = E. 
gracile Roth zu setzen sein’. Es liegt mithin unseres Erachtens kein 
Anhaltspunkt für die Präzisierung des Lamarck’schen Kollektivnamens 
im Sinne des E. latifolium Hoppe vor, da ja sogar der Typus der Lina- 
grostis panniculata nach den Synonymen noch immer aus 2 Arten 
besteht. An eine Beibehaltung des spezifischen Epithetons « paniculata » 
wäre nur dann zu denken, wenn dasselbe vor 1800, d. h. vor der 
Aufstellung des Eriophorum latifolium Hoppe, im Sinne dieser letzteren 
Art enger gefasst worden wäre. 


Carex gracilis Curtis Fl. Londin. fasc. IV (1783), t. ?; With. Bot. 
Arr. ed. 2, 1053 (1787). 

Carex acuta B ruffa L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 978, ed. 2, IT (1763), 
1388. 

Carex acuta à L. FI. Suec. ed. 2 (1755), 334 ex p. ? (excl. syn. 
Michelu); C. acuta ß L. I. c. ex L. herb. sec. Good. in Trans. 
Linn. Soc. II (1794), 199. 

Carex acuta L. herb.; Good. in Trans. Linn. Soc. II (1794), 203; 
Smith, Koch, Fries, Nyman, Rendle u. Britten — non Lighif. 
(1777), nec Hudson (1778), nec Curtis (1783), nec All. (1785), 
nec Withering (1787). 

Carex virens Thuill. Fl. Paris. ed. 2 (1799), 489 (non Lam. [1789], 
que — C. muricala L. [1753] var.). 


Wir sind mit Ascherson u. Græbner (Syn. II, 2, p. 90 [1902]) der 
Meinung, dass der Name C. acuta L., unter welcher Bezeichnung Linné 
in Form von 2 koordinierlen und — wenigstens in den Spec. pl. — 
benannten Varietäten (a nigra, ß r'uffa) mindestens 2 Arten zusammen- 
gefasst hat (ausser C. gracilis Curtis sicher noch C. Goodenowit Gay und 
wohl auch C. riparia Curtis und C. elata All. [C. stricta Good]), fallen 
gelassen werden muss. Die Beibehaltung des von Linne gegebenen 
spezifischen Epitheton wäre nur dann zulässig, wenn der erste Autor, der 
den Linné’schen Namen enger fasste, denselben im Sinne der C. gracilis 
Curtis präzisiert hätte; tatsächlich ist jedoch C. acuta Hudson Fl. Angl. 
ed. 2 (1778). 413 [typus, excel. var.] (ebenso wohl auch schon bei Lighif. 
Fl. Scot. [1777], 565 und später bei All. Fl. Pedem. [1785]) = C. riparia 
Curtis (1783), und C. acuta Curtis Fl. Lond. fasc. IV (1783), With Bot. 
Arr. ed. 2, 1054 (1787) — C. acutiformis Ehrh. 1789 (C. paludosa Good. 
1794), und erst 179% hat Goodenough, gestützt auf den — in dieser 
Frage ganz unwesentlichen — Befund in Linne’s Herbar den Namen 
C. acuta im Sinne von C. gracilis Curtis verwendet, worin ihm zahl- 
reiche neuere Autoren gefolgt sind. Da es demnach nicht angeht, den 
Linne’schen Namen in der den Regeln (Art. 47) entsprechenden Bedeu- 
tung (für C. riparia Curlis) einzusetzen, so muss auf seine Beibehaltung 


! Diese Auffassung finden wir bereits bei Roth (Catal. bot. II [1800] app. 
259]) ausgesprochen, der tatsächlich «Linagrostis panicula minore Tournef.» als 
Synonym zu seinem neu aufgestelllen E. gracile zitiert. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. 565 


notwendig verzichtet werden; für C. gracilis kann er schon deswegen 
nicht verwendet werden, da ja C. gracilis Curtis (1783) vor C. acuta 
Good. (1794) weitaus die Priorität hat. 


33, 459. Carex polygama Schkuhr 
Carex fusca All. (Rendle u. Britten) herb., non Fl. Pedem. 
Vergl. Seite 398/9. 


34, 459. Garex Hostiana DC. Cat. h. Monspel. (1813), 88. 
Curex Hornschuchiana Hoppe in Flora VII (182%), 599. 
Carex fulva auct. mult., non Good. 


Vergl. Seite 107 und 392. 


Carex lasiocarpa Ehrh. in Hannöv. Magaz. IX (1784), 132. 
Carex filiformis L. herb.; Good. in Trans. Linn. Soc. II (1794), 172 
et auct. mult., Rendle u. Britten — non L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 
976. 
Vergl. Ascherson u. Græbner Syn. II, 2, p. 221 (1903). 


35, 466. Anthoxanthum aristatum Boiss. Voy. Esp. II, 638 
(1845). 
Anthoxanthum Puelii Lecoq et Lamotte Cat. pl. plat. centr. France 
(1847), 385. (Rendle u. Britten). 


- Die Identifikation dieser beiden Spezies ist zuerst von Hackel (Cat. 
Gram. Portug. 9) vorgenommen und auch von Ascherson u. Grabner 
(Syn. II, 1, p. 28 [1898]) akzeptiert worden. 


39, 467. Hierochloë « R. Br. » oder allenfalls « Gmelin ex R. Br. », 
aber nicht schlechtweg « Gmelin » (Rendle u. Britten) nach dem 
bei Silybum (Seite 516) auseinandergesetzten Prinzip. 


35, 474. Arundo Phragmites L. 
Phragmites communis Trin. (Rendle u. Britten). 


Vergl. Seile 496. 
36, 482 Corynephorus Pal. Agrost. (1812), 90, nomen conser- 


vandum !; Weingsertneria Bernh. Verz. Pfl. Erfurt (1800), 23 u. 
51 (Rendle u. Britten). 


36, 489, Melica uniflora Retz. Obs. I (1779), 10. 
Melica nutans L. Spec. pl. ed. 1 (1755), 66 ex p.; Hudson Fl. 
Angl. ed. 2 (1778), 37, Rendle u. Britten — non auct. plur. 


Vergl. Seite 397. 


566 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2We serR.). 1907 


37, 498. Festuca arundinacea Schreber Spicil. fl. Lips. (1771), 57. 
Festuca elatior L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 75 ex p.; Hudson Fl. 
Angl. ed. 1 (1762), 37, Rendle u. Britten — non auct. plur. 


Siehe die Begründung auf Seite 391. 


37, 500. Serrafalcus mollis (L.) Parlat. (Rendle u. Britten). 


Wir betrachten mit A. u. G. Syn. II, 4, p. 615 (1901) Bromus hordeaceus 
L. (1753) und Br. mollis L. (1762) als nicht spezifisch verschieden und 
ziehen daher für die Gesamtart den erstgenannten, älteren Namen vor. 


38, 509. Selaginella «(Pal.) Spring» statt «Spring» (Rendle u. 
Britten). 


Will man nur einen Autor zitieren, so muss nach Art 41 «Pal.» 
gesetzt werden. 


38, 516. Athyrium alpestre (Hoppe) Rylands in Moore Ferns Gr. 

Brit. and Irl. (1857), t. VI. 

Polypodium rhæticum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1091 ex p.; Vill. 
Voy. bot. (1812), 12. 

Polypodium molle « All. Fl. Ped. II (1785), 287 » Rendle u. Britten 
— non Schreber 1771. 

Aspidium alpestre Hoppe Bot. Taschenb. (1805), 216. 

Athyrium rhæticum Gremli Excurs. fl. Schweiz 3. Aufl. (1878), 
427; Dalla Torre Anleit. wiss. Beob. Alpenr. II (1882), 348. 


Die Identifikation von Polypodium molle All. mit unserer Spezies, die 
z. B. von Grenier u. Godron (Fl. France Ill, 2 [1856], 628) vorgenommen 
und neuerdings auch von Luersson (in Rabenhorsts Kryplogamen- 
Flora III [1889], 14%) und Rendle u. Britten (1. c.) akzeptiert wird, scheint 
uns nach der Einsicht der Originalstelle höchst fragwürdig. Allionrs 
Bezeichnung ist nämlich ein Nomen semi-nudum, d. h. ohne eigene 
Beschreibung und nur mit Bezug auf 3 ältere Synonyme von Haller, 
Bauhin und Pontedera publiziert. Das erste derselben, das auch die 
beiden anderen in sich schliesst, ist : « Polypodium pinnis pinnalis, pin- 
nulıs ovatis, obtusis, dentatis, dentibus imis bifidis» Haller Hist. stirp. 
Helv. III (1768), 14 n. 1703 [nicht 1733, wie Allioni irrtümlich zitiert !]. 
Was Haller mit dieser Spezies gemeint hat, dürfte nach der allzu dürftigen 
Beschreibung kaum je mit Sicherheit ermittelt werden können; von den 
angegebenen Fundorten könnte der zweite, Combaniva [ein Berg ob 
Gryon im Kt. Waadt], allenfalls zu Athyrium alpestre gehören, keinesfalls 
aber der erste, «in der Hardt » [bei Basel]. Wir sind daher mit Bernoulli 
(Die Gefässkryptog. d. Schweiz [1857], 20) der Meinung, das Haller’s 
Spezies — wenigstens zum grössten Teil — zu Athyrium Filix femina 
(L.) Roth zu ziehen ist. Was nun Allioni’s Polypodium molle anbetrifft, 
so spricht der Umstand, dass der Autor seine Art keineswegs als 
Gebirgspflanze bezeichnet und sie u. a. als am Po wachsend angibt, dass 
er ferner ausser seinem P. molle noch P. Filix femina und P. rhæticum 
— lelzteres ausdrücklich als Gebirgspflanze und mit dem zu Athyrium 
alpestre gehörigen Synonym « Filix rheetica... Bauh. hist. III, p. 740 » — 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. 567 


aufführt, sicherlich nicht zu Gunsten der Identifikation mit Athyrium 
alpestre, sondern macht die Annahme wahrscheinlich, dass Allioni’s 
Spezies, wie die Haller’sche, zu den Formen des Ath. Filix fœmina zu 
rechnen ist. Wollte man den sicheren und eindeutigen (weil auf kon- 
krete Exsikkaten begründeten) Hoppe-Rylands’schen Namen zu Gunsten 
einer älteren zweifelhaften Bezeichnung fallen lassen, so würde man 
sicherlich am Richtigsten gleich auf das Linné’sche Polypodium rheeli- 
cum zurückgreifen. 


39, 518. Dryopteris spinulosa (Müller) O0. Kuntze ssp. dilatata 
(Hoffm.) C. Christensen Ind. Fil. VIII (1906), 510 (sub Polypodio 
aristato Vill.) 

Polypodium dilatatum Hoffm. Deutschl. Fl. II (1795), 7. 

Aspidium dilatatum Sm. Fl. Brit. III (180%), 1125. 

Polypodium aristatum Vill. Hist. pl. Dauph. III (1789), 84% — non 
Forster Prodr. (1786), 82 (quod = Polystichum aristatum Presl 
Tent. [1836], 83). 

Lasiræa aristata Rendle and Britten List Brit. Seed-pl. and Ferns 
(1907), 39 (non Moore Ind. Fil. 85 (1858), quæ — Polystichum 
aristatum). 


Da wir die Gattungen Polystichum und Lastræa unter Dryopteris ein- 
beziehen (vergl. Seite 393-4), so können wir für die in Frage stehende 
Pflanze das älteste spezifische Epitheton « aristatum », als Homonym zu 
dem ebenfalls zu Dryopteris gehörigen Polystichum aristatum (Forster) 
Presl, nicht beibehalten. In der Gattung Lastræa ist dagegen die von 
Rendle u. Britien aufgestellte Kombination vollauf berechtigt. 


NOCH OFFENE FRAGEN 


Obschon wir hier in Zürich mit botanischer Literatur vorzüglich aus- 
gerüstet sind, mangeln uns doch einige wichtige englische Werke aus 
der Mitie des 18. Jahrhunderts, auf die zum Teil überhaupt erst Rendle 
und Britten aufmerksam gemacht haben und da wir uns dieselben bis 
zur Stunde trotz aller Anstrengungen nicht zugänglich machen konnten, 
müssen wir einige wenige Fragen, Differenzen zwischen Rendle und Brit- 
ten und uns, vorläufig noch offen lassen. 


10, 415. Onobrychis Hill Brit. Herb. (1756), 293 !; Miller (Rendle und 
Britten) 17592; Adanson Fam. pl. II (1763), 327; Scop. Fl. Carn. 
ed. 2, Il (1772), 76. 


In Pritzel’s Thesaurus finden wir kein Werk von Miller aufgeführt, 
das zwischen 1753 (den Ausgangspunkt der botanischen Nomenklatur) 
und 1756 (Hills British Herbal') fallen würde (die 6. Auflage von Miller’s 


!In diesem Werke figuriert Hill auch als Autor der folgenden, wenigstens teil- 
weise heute awerkannten Galtungen, deren Aufstellung allgemein späteren 
Autoren zugeschrieben wird : 

Pulsatilla, Filipendula (emend. Adanson), Damasonium, Centaurium (ex p., 


968 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Zwe sÉR.). 1907 


Gardener’s Diclionary datiert von 1752, die 7. von 1759); indessen wagen 
wir die Existenz eines solchen nicht direkt in Abrede zu stellen, da z. B. 
auch das « Abridgement of the Gardener’s Dictionary » ed. 6 (1774) bei 
Pritzel fehlt. 


13, 166. Feniculum Hill Brit. Herb. (1756). 413 ! ; Miller (Rendle u. Brit- 
ten) 1759 ?; Adanson Fam. pl. I (1763), 101. 


Auch hier müssen wir die Frage offen lassen, ob Miller die Gattung 
Feniculum nicht etwa schon vor Hill publiziert hat. 


13, 170. Meum Hill Brit. Herb. (1756), 404!; Miller (Rendle u. Britten) 
1759 ?; Adanson Fam. pl. II (1763), 97. 


Gleiche Bemerkung wie zu Onobrychis. 


30, 450. Polygonatum Hill Brit. Herb. (1756), 320!; Miller (Rendle u. 
Britten) 1759 ?; Adanson 1763. 


38, 504. Hordeum marinum Hudson Fl. Angl. ed. 2 (1778), 57 
(Rendle u. Britten). 
Hordeum maritimum With. Bot. Arr. (1776), 172 sec. Ind. Kew. 


Dass Rendle u. Britten dem erstgenannten Namen den Vorzug geben, 
hat seinen Grund offenbar darin, dass das Zitat des Index Kewensis falsch 
ist und Withering sein Hordeum maritimum vermutlich erst in einer 
späteren Auflage seines «Botanical Arrangement » publiziert hat, so dass 
dem Hudson’schen Namen die Priorilät zukommt. Da uns das Withe- 
ring’sche Werk nicht zugänglich ist, können wir die Frage nicht selbst 
entscheiden ‘.— Hordeum marinum Hudson wird von Ascherson u. Gr&bner 
(Syn. II, 1, p. 736 [1902]) irrig zu H. secalinum var. marinum Koch Syn. 
ed. 2, II (1844), 956 gezogen; diesem Vorgehen widerspricht sehr 
entschieden Hudson’s Diagnose : «involucro interno florum lateralium 
semiovalo » und die Angabe «©», was nur für H. maritimum With. 
zutrifft. Uebrigens ist Koch’s var. marinum ein neu aufgestellter Name, 
ohne Bezug auf H. marinum Hudson publiziert. 


emend. Adanson), Nymphorides (= Limnanthemum), Linaria, Rhinanthus 
(— Alectorolophus Haller), Glaucium, Radiola, Eruca (ex p., emend. Adanson), 
Radicula (= Nasturtium R. Br. non alior.), Faba, Onobrychis, Lens, Melilotus 
(ex p., emend. Adanson), Polygonalum (excel. spec. unica), Oxycoccus. Arisarum, 
Valerianella, Limonium (= Statice auct.), Statice (= Armeria auct.,) Sangui- 
sorba (= Sanguisorba + Poterium L.), Pulegium, Amaracus |non Gleditsch 
1764] (= Majorana Gleditsch 176%), Myosotis (L. ex p.), Meum, Fœniculum, 
an (L. ex p.), Levisticum |p. 423, non p. 410, ubi — Haloscias scoticum 
(L.) Fr. !], Petroselinum, Cirsium (emend. Scop. 1760), Petasites, Leucan- 
ee Fagopyrum, Castanea, Alnus, Malus, Cerasus, Frangula, Phyllitis 
(= Scolopendriuni). 

1 In ihren « Notes on the List of British Seed-plants » (Journ. of Bot. XLV 
[1907], 108) geben Britten u. Rendle keine Aufklärung über diesen Fall. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV, 569 


WEITERE NACHTREGE UND BERICHTIGUNGEN 


Eragrostis cilianensis (All) Vignolo-Lutati in Malpighia XVIII 

(1904), 386; E. Janchen in Mitteil. d. naturw. Ver. a. d. Univ. 
Wien V (1907), No 9, 110. 

Briza eragrostis L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 70. 

Poa cilianensis All. Fl. Pedem. II (1785), 246 et t. 91, f. 2! 

Poa megaslachya Kceler Descr. gram. (1802), 181. 

Eragrostis megastachya Link Hort. Berol. I (1827), 187. 

Eragrostis major Host. Gram. Austr. IV (1809), 14 1. 24. 


Elyna myosuroides (Vill) Fritsch ap. E. Janchen in Mitteil. d. 
naturw. Ver. a. d. Univ. Wien V (1907), No 9, 110. 

Carex myosuroides Vill. Prosp. hist. pl. Dauph. (1779), 17. 

Carex Bellardü All. Fl. Pedem. Il (1785), 26%, t. 92, fig. 2. 

Elyna Bellar di K. Koch in Linnæa XXI (1848), 616. 

Elyna spicata Schrader Fl. Germ. I (1806), 155. 


Zu Seite 106. Carex Pairzi F. Schultz in Flora LI (1868), 303. 
Carex echinata Murray Herb. sec. Kükenthal in Allg. bot. Zeitschr. 
(1905), 46 ; Schinz u. Thellung in Bull. Herb. Boiss. 2e ser. VII 
(1907), 106 ; E. Janchen in Mitteil. d. Naturw. Ver. a. d. Univ. 
Wien V (1907), 87 — non Murray Prodr. (1770), 76. 


Der Fall verhält sich ähnlich wie der von C. fusca All. (vergl. Seite 
399). C. echinata Murray Prodr. I. c. ist nach Druce (in Journ. of Bot. XLV 
[1907],163) ohne eigene Diagnose auf 2 ältere Synonyme(Carex... Hall. Hist. 
n. 1366. Oed. Dan. T. 284), die beide sich auf C. stellulata Good. beziehen, 
begründet, während Murray’s Herbarexemplar zu C. Pairæi gehört. 


Garex echinata Murray Prodr. fl. Gött. (1770), 76 (non herb., quæ 
— C. Pair&i F. Schultz) ; Rendle u. Britten. 
Carex Leersü Willd. Fl. Berol. Prodr. (1787), 28 ; E. Janchen in 
Mitteil. d. Naturw. Ver. a. d. Univ. Wien V (1907), 87 — non 
F. Schultz (1870). 
Carex stellulata Good. in Trans. Linn. Soc. II (179%), 144 ; A. u. 
G., Schinz u. Keller. 


Vergleiche die Bemerkungen zu C. Pairæi. Der Befund in Murray’s 
Herbar ist hinsichtlich der Deutung seiner Spezies bedeutungslos, da C. 
echinata nicht auf das Herbarexemplar begründet wurde, son- 
dern lediglich einen binären Namen für die von Haller beschriebene 
Spezies darstellt. Wir sind daher mit Rendle u. Britten der Meinung, dass 
kein ausreichender Grund vorliegt, um den ältesten spezifischen Namen, 
C. echinata Murray, zu verwerfen ; Konfusionen sind durch seine Wieder- 
einsetzung kaum zu erwarten, da der Name C. echinata im Sinne von C. 
Pairæi, so viel uns bekannt ist, nur in den 2 unter der letzteren Art 
zitierien Nomenklaturstudien figuriert. Die Annahme von C. Leersu 
Willd. würde eine Umtaufung der jüngeren von F. Schultz aufgestellten 
homonymen Art nölig machen. 


570 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SéR.). 1907 


Carex Lachenalii Schkuhr 1801. 
Carex approximata Hoppe 1800, non All. 1785. 
Carex lagopina Wahlenb. 1803. — Vergl. Seite 398. 


C. approximata All. figuriert, worauf uns Dr. E. Janchen in Wien auf- 
merksam macht, bei Dalla Torre u. Sarntheim Farn- u. Blülenpfl. v. Tirol, 
Vorarlb. u. Liechtenstein I (1906) 339, als eigene Art, kann also nichtzuden 
allgemein als ungültig anerkannten Homonymen gerechnet werden, und 
die Verwendung des jüngern Hoppe’schen Namens könnle leicht zu Kon- 
fusionen führen. Wir stehen daher nicht an, die von uns auf Seite 398 
dieser Zeitschrift vorgeschlagene Benennung der in Frage stehenden Art 
zu Gunstens des Namens C. Lachenalii Schkuhr zurückzuziehen, umso 
mehr, da wir uns dabei in Uebereinstimmung mit Rendle u. Britten (List 
Brit. Seed-pl. and Ferns [1907], 33 und E. Janchen’s Nomenklaturstudie 
(Mitteil. d. Naturw. Ver. a. d. Univ. Wien V [1907] 87) befinden. 


Carex Hostiana DC. 1813. 
Carex Hornschuchiana Hoppe 1824. 


Vergl. Seite 592. 


Carex flacca Schreber Spicil. fl. Lips. (1771), App. n. 669. 
Carex glauca Scop. Fl. Carn. ed. 2, II (1772), 223. 


« Carex glauca Murray Prodr. Gotting. (1770). 76 », welche von Richter 
und Ascherson u. Gr&bner so zitiert wird, existiert überhaupt nicht ; an 
ihrer Stelle steht nach freundlicher Mitteilung von Dr. E. Janchen in 
Wien nur ein Haller’sches Zitat, ohne Beifügung eines binären Namens. 


Juncus subnodulosus Schrank Baier. Fl. I (1789), 616. 
Juncus obtusiflorus Ehrh. [Beitr. VI (1791), 83, nomen nudum !] 
ex Hoffm. Deutschl. Fl. (1791), 125. 


Unter den Synonymen des J. obtusiflorus findet sich sowohl bei Buche- 
nau (Monogr. Juncac. in Engler’s Bot. Jahrb. XII [1890]. 275; Juncaceæ in 
Engler’s Pflanzenreich 25. Heft (IV. 36) [1906], 162) als auch bei 
Ascherson u. Gr&bner (Syn. Il, 2, p. 458 [190%]) Juncus subnodu- 
losus Schrank Baier. Fl. I (1789), 616 aufgeführt, während diese 
Schrank’sche Spezies von Hoppe (Bot. Taschenb. 1800 [1801], 234) zu 
J. acutiflorus Ehrh. gezogen wird. Angesichts dieser Meinungsverschie- 
denheit hatten wir es bis jetzt, obgleich uns die Auffassung Buchenau’s 
ungleich plausibler schien als die Hoppe’sche, vorgezogen, den Schrank’- 
schen Namen bei den Synonymen zu belassen, namentlich auch des- 
wegen. weil wir uns eine weilere Litteraturstelle. die von dem fraglichen 
Juncus subnodulosus handelt (Hoppe Bot. Taschenb. 1810 p. 164), trotz 
aller Bemühungen nicht zugänglich machen konnten. Nachdem wir 
jedoch durch eine freundliche schriftliche Mitteilung von Dr. J. Stadl- 
mann in Wien erfahren haben, dass Hoppe an der letztgenannten Stelle 
J.subnodulosus Schrank, wie auch J.obtusiflorus Ehrh., als Synonym zu dem 
von ihm neu aufgestellten J. bifolius (der nach der Beschreibung und den 
Synonymen = J. obtusiflorus Ehrh. zu setzen ist) zieht, glauben wird, dass 
der Restituierung des Schrank’schen Namens nichts mehr im Wege sieht. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. D71 


Luzula luzulina (Vill.) Dalla Torre u. Sarntheim, Flora v. Tirol, 
Vorarlberg u. Liechtenstein VI (1906), 426. 
Juncus luzulinus Vill. Hist. Pl. Dauph. Il (1787), 235. 
Juncus flavescens Host Gram. austr. III (1805), 62. 
Luzula flavescens Gaudin Agrost. Il (1811), 239. 


Wir sind auf die Kombination Luzula luzulina, der die Priorität zufällt 
durch die Publikation von Janchen (Mitteil. d. Naturw. Ver. a. d. Univer- 
sität Wien, V (1907), No. 6 bis, 8 und No. 9) aufmerksam geworden. 


Crocus albiflorus Kit. 1814. 
Crocus vernus (L.) Wulfen 1778 — non Miller 1768. 


Verel. Seite 548/9. 


Zu Seite 401. Ophrys sphegodes Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), 
n. 8 (descr. erronea !); emend. in Abridg. of the Gard. Dict. ed. 6 
(1771), n. 9; (= 0. aranifera Hudson 1778). 


Der Grund, warum die wahre Bedeutung der 0. sphegodes Miller so 
lange nicht erkannt worden ist — im Ind. Kew. wird sie mit ? = 0. api- 
fera Hudson gesetzt —, liegt darin, dass, wie Britten und Rendle (Journ. of 
Bot. XLV (1907), n. 531 p. 104-5) gezeigt haben, infolge eines Versehens 
sich die Beschreibung von « the eighth sort » in der Ausgabe von 1768 
auf No 7 (0. Adrachnites Miller — 0. apifera Hudson) und nicht auf N° 8 

-(O. sphegodes) bezieht, wie aus einer Textvergleichung mit der vorher- 
gehenden Auflage hervorgeht. In der Ausgabe von 1771 findet sich die 
fragliche Beschreibung richtig bezogen, und 0. sphegodes ist mit einer 
auf O. aranifera weisenden Beschreibung versehen. 


Zu Seite 109. Platanthera chlorantha (Custer) Rchb. 
Platanthera montana Rchb. 


Vergl. Seite 520. 


Zu Seite 547. Cephalanthera latifolia (Miller) Janchen — non 
Druce in Report of the Bot. Exchange Club for 1906 (April 1907) 
et in Journ. of Bot. XLV (1907) n. 534 (June), 240, que = C. 
longifolia (L.) Fritsch. 


Die mit der von uns auf Seite 547 akzeptierten (und im Einvernehmen 
mit Dr. E. Janchen hier zum ersten Mal begründeten) Janchen’schen 
homonyme Druce’sche Kombination rührt von der unrichtigen Auffassung 
von Serapias Damusonium und latifolia Miller durch Druce her. Nach 
dem genannten Autor würde nämlich Serapias Damasonium Miller der 
Cephalanthera alba (grandıflora), Ser. latifolia Miller dagegen der Ceph. 
longifolia (ensifolia) entsprechen, während wir aus den oben erläuterten 
Gründen die Miller’schen Namen gerade umgekehrt beziehen. Unsere 
aus den lilterarischen Studien gezogenen Schlüsse finden nur ihre 
Bestätigung dadurch, dass, wie J. Britten in Journ. of Bot. 1. c. (Juni 1907) 
p. 241 ausführt, das authentische Herbarexemplar von Serapias latifolia 
Miller tatsächlich zu Cephalanthera grandiflora gehört. 


572 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2ne SÉR.). 1907 


Salix triandra L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1016 n. 2 oder Salix 
amygdalina L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 1016 n. 62 


Die beiden Linne’schen Arten sind nach allgemeiner Uebereinstim- 
mung der neueren Floristen Formen einer und derselben Spezies. Die 
Mehrzahl der recenten Autoren (Beck 1890, Fiori u. Paoletti 1896, Gürke 
PI. Europ. 1897, Fritsch 1897, Schinz u. Keller 1905, Coste 1905, Rendle 
u. Britten 4907) verwenden nun den Namen S. tr iandra L. in erwei- 
terlem Sinne, die Minderzahl dagegen (Ascherson u. Græbner 1898, 
Garcke 1903, C. K. Schneider 1904, E. Janchen 1907) S. amygdalına 
L. Wir sehen daher keinen Grund ein, um nicht den von Gremli her in 
der Schweizerflora eingebürgerten Namen S. friandra beizubehalten, 
solange nicht nachgewiesen werden kann, dass der erste Autor, der die 
beiden Linné’schen Arten ausdrücklich zusammengezogen hat, dabei den 
Namen S. amygdalina in erweitertem Umfang beibehalten hat. 


Salix nigricans Sm. in Trans. Linn. Soc. VI (1802), 120. Unter den 
Synonymen dieser Art finden sich bei M. Gürke PI Europ. II, 
1 (1897), 17 folgende 2 ältere Namen : 
Salix spadicea Chaix in Vill. Hist. pl. Dauph. I (1786), 373 ? 
Salix myrsinifolia Salisb. Prodr. (1796), 39%. 


Wir ziehen es vor, die Frage, welches der älteste gültige Name für die 
in Diskussion stehende Weidenart ist, heute noch offen zu lassen und 
die Bearbeitung der Gattung Salix in Ascherson u. Græbner’s Synopsis, 
wo, wie wir zuversichtlich hoffen, diese Nomenklaturfrage eine befriedi- 
gende Lösung finden wird, abzuwarten. 


Die in die Schweizerflora neu einzuführende Alsine Villarsü (Balbis) 
Mert. u. Koch hat zu heissen : 


Minuartia flaccida (All) Schinz u. Thellung 
Arenaria flaccida All. Auct. syn. meth. h. Taurin. (1774). 87 in 
Misc. Taur. V, 1770-3 [vergessener Name!]'; [Clairv.| Man. 
herb. Val. (1811), 149. 


! Fehlt auch in Mattirolo’s « Nomenclator Allionianus » in Malpighia 
XVII (190%). Wie wir mit Befremden konstatiert haben, sind in der sonst 
vorzüglichen und sehr verdienstvollen Publikation Mattirolo’s auch noch die 
folgenden von Allioni in seinem « Auctuarium ad synopsim» (1774) auf- 
gestellten, im Ind. Kew. gleichermasseu fehlenden Namen weggelassen : 
pg. 56 : Salvia nivea (— S. lavandulifolia Vahl 1805 ? — Thell.), S. cesia 
(= 8. viridis L.? — Thell.); p. 58 : Thymus pannonicus (= ?); p. 62 : 
Aretia punctata (= Androsace carnea L. — Thell.); p. 65 : Alo& verrucoso- 
spinosa (= ?), A. succotrina (= A. succolrina Lam. 1783 ?); p. 66 : 
Scabiosa marilandica (= S. divaricata Jacq. 1770? — All.); p. 68 : 
Artemisia Lobelii (— A. camphorata Vill. 1779); p. 69 : Silphium alterni- 
folium (= quid?): p. 71 : Hieracium staticefolium (= H. staticefolium Vill. 
1779), Hieracium intybaceum (— H. intybaceum Wulfen 1778); p. 7% : Arabis 
scabra (= A. stricta Hudson 1778 — Thell.); p. 76 : Euphorbia linifolia 
(= E. pinea L. — E. segetalis L. var. — Thell.), Trifolium Melilotus 
minima (= Melilotus messanensis (L.) All. — Thell.); p. 80 : Ligusticum nodi- 
florum (= Trochiscanthus Koch), Anethum pusillum (= Ridolfia segetum (L.) 
Moris ? — Thell.); p. 82 : Daucus gummifer (=-D. qummifer Lam. 1783) ; 
p. 83 : Hibiscus autumnalis (— quid ?); p. 86 : Saxifraga mulliflora (= S. Coly- 
ledon L. — Thell.) ; p. 95 : Cyperus spadiceo-viridis (— C. glaber L. 1771 —Thell. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITET ZURICH XXXIV. D73 


Arenaria triflora Vill. Prosp. (1779), 48 — non L. 

Arenaria austriaca All. Fl. Pedem. Il (1785), 112 et t. 64 f. 21 — 
non Jacq. 

Arenaria Villarsiü Balbis Misc. Bot. I (180%), 21. 

Alsine Villarsii Mert. u. Koch in Rehling Deutschl. Fl. ed. 3, IN 
(1831), 282. 


Castalia candida (Presl) Schinz u. Thellung. 
Nymphza candida Presl in Rostlinär (1821), 10 t. 2 f. 1-4 [sec. 
G. Beck Fl. Nied.-Oesterr. I (1890), 428] et Delic. Prag. (1822), 
224 [Ind. Kew.]. 


Ranunculus Breyninus Crantz Stirp. Austr. IT (1763), 91 et t. IV. 
f. 2 teste G. Beck Fl. Nied.-Oesterr. I (1890), 422 — non Kerner 
Sched. fl. Austr.-Hung. I (1881), 25, nec Rouy et Fouc. Fl. 
France I (1893), 9% (qui — R. geranüfolius Pourr. ssp.). 
Ranunculus nemorosus DC. Syst. I (1818), 280. — Vergl. auch 
Seite 182. 


Zu Seite 505. Zu Chelidonium ist «(L.) Adanson (1763) » zu zilieren, 
und nicht «(L.) Hill (1756) », da Hill seinem British Herbal p. 145 das 
restringierte Genus Chelidonium als « Chelidonium majus » aufführt. 


- Sisymbrium altissimum L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 659 ex p. 
(quoad syn. h. Ups. et loc. Sibir., sed excl. syn. h. Cliff., Bauh.. 
Column. et Walth.), Spec. pl. ed. 2, II (1763), 920-1 ex p. (quoad 
deser. «calyx patentissimus, unde Sinapios affinis!», excel. syn. 
Buxb. ?); Ind. Kew. et auct. nonnull., Fiori et Paoletti. 

Sisymbrium Sinapistrum Crantz Stirp. Austr. ed. 2 (1769), 52. 

Sisymbrium pannonicum Jacq. Coll. 1(1786), 70. 


Die vom Index Kewensis angenommene Identität von Sisymbrium allis- 
simum L. mit S. Sinapistrum Crantz ist nicht ohne Weiteres einleuchtend. 
S. altissimum L. Spec. ed. 1 besteht nämlich aus mindestens 2 Arten : 
das in erster Linie genannte Synonym? «Hort. Upsal.» dürfte nach der 
Beschreibung » Folia pinnata... foliolis lanceolato-linearibus inlegerrimis... 
Flores lulei, structura fere Sinapeos!» und dem Fundorte « Astracan®», 
aber ausschliesslich des (nach De Candolle) zu $. orientale gehörigen 
Walther’schen Synonyms, mit aller Wahrscheinlichkeit zu S. Sinapistrum 


! Linne charakterisiert die Gattung Sinapis bekanntlich durch abstehenden 
Kelch. 

2 Die Diagnose des S. altissimum « foliis pinnalo-hastatis flaccidis : foliolis 
sublinearibus integerrimis » ist zu ungenau, um eine sichere Erkennung der 
Art zu ermöglichen; jedenfalls aber spricht sie nicht gegen unsere Auffassung 
der Linne’schen Spezies. 

# Zu Ledebour’s Zeiten (Fl. Ross. I [1842], 179) war Sis. orientale aus Süd- 
Russland nur aus dem Gouvernement Cherson, von der Krim und vom Kaukasus 
bekannt, während Sis. Sinapistrum ausdrücklich «ad Wolgam inferiorem » 
angegeben wird. 


BULLETIN DE L'HÆRBIER BOISSIER, n0 7, 30 juin 1907. 37 


974 BULLETIN DE 1 HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


zu rechnen sein, während die übrigen Synonyme und die dazugehörigen 
Fundorte « Italia » und « Gallia », sowie Linné’s Herbarexemplar, zu S. 
orientale L. (S. Columnæ Jacq.) gehören; A. Pyr. de Candolle hat daher 
(Syst. II [1821], 469) 8. altissimum L. — nicht ganz mit Unrecht — zu 
S. Columnæ Jacq. gezogen‘. Endlich dürfle nach der Vermutung 
H. E. Richter’s (Codex Linnæanus [1840], 639-40) auch noch S. Leselü L. 
unter S. altissimum inbegriffen sein. Später hat dann Linné seine Spezies 
präzisiert, teils indirekt durch Aufstellung des S. Leselü (Cent. pl. I 
[1755] in Amen. Acad. IV [1759], 279, wobei das Synonym des Columna 
von S. altissimum ausgeschlossen wird) und des S. orientale (Cent. II 
[1756] in Amoen. 1. e., 322), teils direkt (Spec. pl. ed. 2, I. c.) durch die. 
Einführung des Merkmales des abstehenden Kelches, das S. Sinapistrum 
vor S. orientale auszeichnet. (Das an letztgenannter Stelle neu einge- 
führte Synonym » Erysimum... Buxb. cent. 5. p. 26. t. 51» ist von 
geringer Bedeutung, da Buxbaum’s Pflanze ziemlich dubiös? und die 
Abbildung schlecht ist). Indessen enthält S. altissimum L. auch noch in 
der 2. Auflage der « Species planlarum » in Form der Synonyme « Hort. 
eliff.» und « Walth. hort.» Elemente des S. orientale 1., während 
allerdings die zu dieser letzteren Art gehörigen Synonyme von Bauhin 
und Columna jetzt weggelassen sind. Gleichwohl halten wir uns nach dem 
eingangs erwähnten Prinzip, die Linné’schen Namen in verbesserter 
Umgrenzung zu resliluieren, sofern sie nicht 2 oder mehrere koordinierte 
und benannte Varietäten enthalten oder ihre Wiedereinführung zu 
Konfusionen führen würde, für berechtigt, S. altissimum L. im Sinne des 
S. Sinapistrum Crantz zu präzisieren und ihm vor der Crantz’schen 
Bezeichnung den Vorrang einzuräumen, da dieses Vorgehen in vollem 
Einklang mit den 3 auf Seite 511 auseinandergeselzien, bei der Aufleilung 
komplexer Arten zu beachtenden Prinzipien steht : 1. Das Platzpriori- 
tälsprinzip : das an erster Stelle genannte Synonym — dass die 
Diagnose indifferent ist, wurde bereits bemerkt — gehört zu S. Sinapis- 
trum. 2. Das Restprinzip : durch die Aufstellung von S. Leselü L. 
(1755) und S. orientale L. (1756), welche beide Spezies 1753 in S. altis- 
sunum inbegriffen waren. ist diese letztere Art indirekt im Sinne des 
S. Sinapistrum Crantz präzisiert worden; oder, was damit zusammen- 
hängt : da S. altissimum L. Spec. ed. 2 nach den obigen Ausführungen 
nur für S. orientale L. (1756) oder S. Sinapistrum Crantz (1769) 
eingesetzt werden kann, so ist Klar, dass seine Restiluierung auf Kosten 
des letzteren jüngern Namens zu erfolgen hat. 3. Das Oppurtuniläts- 
prinzip bleibt dabei völlig gewahrt, da S. altissimum, soviel uns 
bekannt, in keinem neueren Florenwerk im Sinne des S. orientale, wohl 
aber hin und wieder (z. B. im Index Kewensis und in der von uns 
hochgeschätzten Flora analilica d’Italıa von Fiori u. Paoletti) an Stelle 
von S. Sinapistrum figuriert. 


! Auch der Monograph der Gattung Sisymbrium, E. Fournier, schliesst sich 
der Auffassung De Candolle’s an (Rech. fam. Crucif. [1865], 90). 

? Die Beschreibung « Folia... subhirsuta » scheint eher auf S. orientale zu 
weisen, wie denn auch A. Pyr. DC. (l. ec.) Buxbaum’s Pflanze zu dieser letzteren 
Art zieht; dagegen ist der Stengel als kahl abgebildet, und auch der Fundort 
«in muris antiquis et tectis ruslicis in Armenia» dürfte sich eher auf S. S/na- 
DIESER beziehen, da S. orientale von Boissier nicht aus Armenien angegeben 
wird. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV, 575 


Cardamine pentaphylla (Scop.) R. Br. in Aiton Hort. Kew. ed. 2, 

IV (1812), 101. 

Dentaria pentaphyllos [L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 654 ex p. (var. ß 
et y)] Scop. Fl.Carn. ed. 2, II (1772), 20; Villars Hist. pl. Dauph. I 
(1786), 281. 

Dentaria digitata Lam. Eneyel. II (1786 [-88]), 267. 

Cardamine digitata O. E. Schulz in Engler’s bot. Jahrb. XXXII 
(1903), 372 — non Richardson 1823 (C. hyperborea O. E. Schulz 
1903). 


Die Kombination C. digitata (Lam.) O. E. Schulz Können wir aus 2 
Gründen nicht beibehalten, 1. weil sie mit Rücksicht auf das ältere 
Richardson’sche Homonym dem Art. 53 widerspricht, und 2. nach dem 
von uns vertretenen Prinzip, die Linné’schen Namen in verbesserter 
Umgrenzung beizubehalten, sofern ihre Verwendung nicht zu Konfu- 
_sionen führt. Zudem hat D. pentaphyllos Scop. 1772 vor D. digitata Lam. 
1786 in evidenter Weise die Priorität. 

Was die Nomenklatur der anderen von Linné unter D. pentaphyllos 
inbegriffenen Art, C. pinnata (Lam.) R. Br., anbetrifft, so hat sie ungefähr 
gleichzeitig (1786) die beiden spezifischen Namen D. heptaphylla Vill. (I. c.) 
und D. pinnata Lam. (1. c.) erhalten ; wir ziehen den letzteren Namen 
als den bekannieren und gebräuchlicheren vor, obwohl eine gewisse 
Wahrscheinlichkeit dafür vorliegt, dass Villars’ Publikation die Priorität 
zukommt (vergl. 0. Kuntze Revis. I (1891), CXXXID. 


Arabis scabra All. 1774. 
Arabis stricta Hudson 1778. 


Vergl. Seite 506. 


Euphorbia Seguieriana Necker in Act. Acad. Theod. Palat. II 
(1770), 493 (excel. syn. Seg.); E. Janchen in Mitteil. d. Naturw. 
Ver. a. d. Univ. Wien V (1907) n. 9, 112. 
Euphorbia Gerardiana Jacq. Fl. Austr. V (1778), 17 t. 436. 


Epilobium alpestre (Jacq) Krocker oder Epilobium trigo- 
num Schrank ? Vergl. Vierteljahrsschr d. Naturf. Ges. Zürich 
LI (1906), 493 und Bull. Herb. Boiss. 2e ser. VII (1907), 191. 


Ueber die Frage, ob « Epilobium alpestre Jacquini» Krocker als Binom 
oder Polynom aufzufassen ist, scheinen die Meinungen geteilt zu sein. 
Neuerdings hat unsere in der Vierteljahrsschrift vertretene Auffassung, 
die uns selbst später (Bull. Herb. Boiss. 1. c.) etwas gezwungen erschien, 
einen Vertreter gefunden in E. Janchen (Mitteil. d. naturw. Ver. a. d. 
Univ. Wien V [1907], 96), in dessen Liste der gültigen österreichischen 
Pflanzennamen E. alpestre (Jacq.) Krocker figuriert. 


Zu Seite 334 u. 549. Die Trennung von Statice L. in Statice sens. 
strict. (= Armeria auct.) und Limonium (= Stalice auct.) 
geht bereits auf Hill zurück (Brit. Herb. [1756], 345, 343). 


576 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.) 1907. 


Zu Seite 335. Centaurium Hill Brit. Herb. (1756), 62 ex p.; emend. 
Adanson Fam. pl. Il (1763), 502 (« Centaurion »). 


Die Gattung hat mithin Centsurium (Hill) Adanson zu heissen, 
und nicht Centaurion Adanson, wie wir auf Seite 335 angegeben 
hatten. 


Amaracus Hill Brit. Herb. (1756), 381 — non Gleditsch Syst. (1764), 
189, Mönch Meth. Suppl. (1802), 137, Bentham Labiat. (1834), 
333, Briquet in Engler & Prantl Nat. Pfl. fam. IIIe (1897), 30% 
[qui = Dictamnus Hill l. c. non L.] !. 
Majorana Gleditsch Syst. (1764), 189: Mönch Meth. (1794), 406. 


Amaracus Majorana (L.) Schinz u. Thellung. 
Origanum Majorana L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 590. 
Majorana hortensis Mönch Meth. (1794), 406. 


Zu Seite 499. Rhinanthus L. ex p.; Hill Brit. Herb. (1756), 121! ex 
diagn. generis et spec. n. 1 et 2, excl. spec. n. 3 (quae — Rhinan- 
thus indica L. — Geniosporum spec.). 


Die von uns auf Seite 499/501 diskutierte Rhinanthus-Frage wird 
wesentlich vereinfacht durch die Wahrnehmung, dass Hill schon 1756 
den Namen Rhinanthus im Sinne von Alectorolophus Haller (1768) re- 
stringiert hat; die indische Labiate Geniosporum, die mit der von Hill 
gegebenen Gattungsdiagnose («... the cup is roundish, swelled, as if 
blown up, and divided into four parts at the edge : the seed-vessel is 
rounded, and compressed or flatted; and the seeds also are flatted ») 
sicherlich keineswegs übereinstimmt, stellte Hill zweifellos, gerade wie 
auch Linné, nur infolge ungenügender Kenntnis zu Rhinanthus. 


Zu Seite 501. Rhinanthus ellipticus Hskn. in Tagebl. Deutsch. 

Naturf. Wien (1894), 368 u. in Mitteil. Thüring. Bot. Ver. N. F. 
VII. Heft (1895), 7. 

Rhinanthus hirsutus All. var. elliplicus Hskn. in Mitteil. Thüring. 
Bot. Ver. IL. Heft (1892), 66. 

Alectorolophus patulus Stern. f. ellipticus Stern. in Oest. bot. 
Zeitschr. (1897), 435. 

Alectorolophus ellypticus Stern. Monogr. Alectorol. (1901), 36. 


Da Sterneck die von Haussknecht aus den Alpen Oberbaierns und 
Nordtirols als Rhinanthus (Alectorolophus) ellipticus avisierte Pflanze, 
selbst nur als eine, lediglich durch die elliptische Form der Inter- 
kalarblätter verschiedene Form seines Alectorolophus patulus an- 


1 Für die Gattung Amaracus Gleditsch non Hill kommen als gültige Namen in 
Betracht : Hofmannia Fabr. 1759 (sec. Post et Kuntze Lexic. gen. phanerog. 
[1904], 404) [non Hoffmannia Sw. 1788], ferner einige der von Rafinesque 
1836 (Fl. Tellur. III, 86) aus Origanum L. konstituierten Teilgattungen : Belto- 
kon, Onites, Oroya, Zatarendia. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV 577 


spricht, lässt sich die Sternecksche Kombination nicht aufrecht halten, 
sondern muss der Bezeichnung Rhinanthus ellipticus weichen. Rhinanthus 
patulus (Stern.) Schinz u. Thellung würden wir dann, um das Epitheton 
patulus nicht ganz verschwinden zu lassen, als var. patulus (Stern.) 
Schinz u. Thellung bezeichnen. 

Wir sind für diesen Hinweis auf Rhinanthus ellipticus und dessen Lite- 
ralur durch Haussknechts verdienstvollen Nachfolger in Weimar, Herrn 
Bornmüller aufmerksam gemacht worden und schulden ihm hiefür 
grossen Dank. 


Zu Seile 502/3. Galium tenuifolium All. herb. ist nach Mitteilung von 
Ardoino an Loret vom Januar 1861 (cf. Bull. Soc. bot. Fr. XXXIV 
[1887], 322) — G. rubidum Jordan (einer Varietät von G. rubrum L.). 
Wir glauben dieser Tatsache hinsichtlich der Deutung der Allioni’schen 
Spezies keine Bedeutung zumessen zu müssen; denn da Allioni die Blüten 
‚seines G. tenuifolium ausdrücklich als weiss beschreibt, während die 
Var. des G. rubrum durch rote Blüten charakterisiert ist, scheint es 
ziemlich ausgeschlossen, dass Allioni seine Spezies auf das Herbarexem- 
plar begründet haben sollte. Eine definitive Lösung der Frage des G. 
tenuifolium All. hoffen wir im nächsten Bande von Burnat’s « Flore des 
Alpes Maritimes » zu finden; denn es ist klar, dass zur Entscheidung 
dieser Frage vor allem eine umfassende Kenninis der um Nizza, von wo 
Allioni sein G. tenuifolium angibt, wachsenden, hier in Betracht kom- 
menden Galium-Formen notwendig ist. Auf jeden Fall können wir uns 
der Meinung Ardoino’s, der (in dem erwähnten Briefe an Loret) @. tenui- 
folium All. Fl. Pedem. = G. corrudæfolium Vill. setzt, nicht anschliessen; 
denn Allioni führt in seiner Flora die letztere Art als G. lucidum auf und 
hebt in der Beschreibung des G. tenwifolium einige Unterschiede hervor, 
die ungefähr denen zwischen G. Gerardi (rigidum) Vill. und corrudæ- 
folium Vill. entsprechen. 


Adenostyles glabra (Miller) DC. Prodr. V (1836), 203. 

Cacalia glabra Miller Gard. Dict. ed. 8 (1768), n. 2; Vill. Prosp. 
(1779), 30 et Hist. pl. Dauph. [II (1789), 83; C. alpina var. glabra 
All. Fl. Pedem. I (1785), 177. 

Cacalia alpina |L. Spec. pl. ed. 1 (1753), 836 ex p., var. B] Jacq. 
Fl. Austr. II (1775), 20 t. 234; Willd. Spec. III, 3 (1804), 1735 
— non Miller (1768). 

Adenostyles alpina Bluff et Fing. Comp. fl. Germ. II (1825). 329. 


Cacalia alpina a. L. 1. c. (= Cacalia alpina Miller 1. c. [1768], n. À) ist 
— Adenostyles Alhariæ (Gouan) Kerner! (— Cacalia hirsuta Vill. 1789 
— À. albifrons |L. f.] Rehb.), welch’ letztere Art also A. alpina (L). 
comb. nov. zu heissen hat. Wir können in dessen diese Kombination 
heute noch nicht in die « Flora der Schweiz » einführen, da Verwechs- 
lungen mit dem bisher gebräuchlichen Namen A. alpına Bluff u. Fing. 
unvermeidlich wären; vorerst müssen wir uns damit begnügen, die letzt- 
genannte, den Regeln nicht entsprechende Bezeichnung auszumerzen. 


! Vergl. auch Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich LI (1906), 498. 


578 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (28° sÉR.). 1907 


Adenostyles tomentosa (Vill.) Schinz u. Thellung 

Cacalia tomentosa Vill. Prosp. hist. pl. Dauph. (1779), 31; Hist. pl. 
Dauph. III (1789), 171, non Jacq. 1775 (qu& = C. alpina Miller 
1768 — Adenostyles Alliarie |Gouan| Kerner), nec L. f. 1781 
(que — Senecio spec.). 

Cacaha alpina var. tomentosa All. Fl. Pedem. I (1785), 178. 

Cacalia leucophylla Willd. Spec. pl. III, 3 (1804), 1736. 

Adenostyles leucophylla Rehb. Fl. Germ. exc. (1830-2), 278. 


Artemisia laxa (Lam.) Fritsch Excursionsfl. Oesterr. (1897), 576. 
Absinthium laxum Lam. Fl. franc. II (1778), 46. 
Artemisia Mutellina Nil. Hist. pl. Dauph. Lil (1787), 24% t. 35. 


Doronicum scorpioides (L.) Willk. et Lange Prodr. fl. Hisp. I, 

109 (1865); A. Kerner Sched. fl. exsiec. austro-hung. V (1888), 
75 — non alior. 

Arnica scorpioides L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 884. 

Aronicum scorpioides Koch Syn. ed. 1, Il (1837), 382 et auct. mult. 

Doronicum grandiflorum Lam. Encyel. II (1786-...), 313 et auct. 
mult. 

Doronicum Jacquini et D. Halleri Tausch in Flora XI, 1 (1828), 180. 


Nach dem übereinstimmenden Vorgang mehrerer rezenter Floristen 
(Beck, Fritsch, Rouy, Fiori u. Paoletti) und Monographen 
(Vierhapper : « Arnica Doronicum Jacquin und ihre nächsten Ver- 
wandlen » in Oesterr. bot. Zeitschr. L [1900]; Ca villier : « Etude sur les 
Doronicum à fruits homomorphes » in Ann. Conserv. et Jard. bot. 
(seneve V, 1906-07 [1907]) vereinigen wir die Gattung Aronicum Necker 
mit Doronicum L. Während jedoch die genannten Autoren teils den 
Namen D. grandiflorum Lam., teils D. Jacquini Tausch oder D. Halleri 
Tausch für die aufgeführte Art verwenden, glauben wir, dass der 
Beibehaltung des ältesten, von Linne gegebenen spezifischen Epitheton 
«scorpioides » bei der Uebertragung in die Galtung Doronicum (nach 
Art. 48) keine unüberwindlichen Hindernisse im Wege stehen, obwohl 
die Kombination D. scorpioides vor Willkomm u. Lange (1865) mehrfach 
in abweichenden Bedeutung gebildet worden ist. Nach Cavillier (L c. 
p- 205-6) ist nämlich D. scorpioides Lam. 1786 — D. Clusii (All. 177% sub 
Arnica) Tausch; D. scorpioides Willd. 180% ist eine Varietät von D. Par- 
dalianches L. 1753; D. scorpioides Lapeyr. 1813 wohl ebenfalls — D. Par- 
dalianches L. (jedenfalls kein gültiger Name, weil nicht neu aufgestellt, 
sondern mit Bezugnahme auf die homonyme Willdenow’sche Bezeichnung 
publiziert); D. scorpioides «Linn.» Wimmer u. Grabowsky 1829 
= D. austriacum Jacq. 1774; D. scorpioides DC. 1837 wohl = D. scor- 
pioides Willd.; D. scor pioides Boreau 1857 [zweifellos auch nicht als 
neue Spezies aufgestellt !| (non Willd.) = Zwischenform zwischen 
D. Pardalianches L. und D. plantagineum L. Da somit keines der 
genannten älteren Homonyme eine gültige Spezies bezeichnet, und da 
ferner in keiner der uns geläufigen mitteleuropäischen Floren der Name 
scorpioides in einer von der von uns akzeptierten abweichenden Bedeu- 
tung verwendet wird, so können wir die Befürchtungen Gavillier’s, 
dass durch die Annahme der Kombination D. scorpioides (L.) WillK. u. 
Lange «des confusions inextricables » entstehen würden, nicht teilen, 
sondern halten uns für berechtigt, bei der Uebertragung von Aronicum 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV 579 


scorpioides (L.) Koch in die Gattung Doronicum das spezifische Epitheton 
beizubehalten. 


Doronicum Clusii (All.) Tausch in Flora XI, 1 (1828), 178 (emend.). 

Arnica Clusi All. Auct. syn. meth. h. Taur., 70 in Misc. Taur. V, 
1770-73 (1774); Fl. Pedem. (1785), n. 745. 

Doronicum scorpioides et D. hirsutum Lam. Encycl. II (1786...) 313. 

Arnica Doronicum Gaudin Fl. Helv. V (1829), 334; Bertol. Fl. 
Ital. IX (1853), 303 — non Jacq. 1773, que — D. glaciale 
(Wulfen) Nyman var. calcareum (Nierhapper) Cavillier. 

Aronicum Doronicum Rchb. Fl. Germ. excurs. (1830-32) ex p.; 
Gren. et Godron Fl. France II (1850), 109; Schinz u. Keller Fl. 
d. Schweiz 2. Aufl. (1905). 


Taraxacum officinale Weber ssp. alpinum (Hoppe) Chenevard in 

Bull. Herb. Boiss. 2me ser. VII (1907) No 6 (juin), 466. 

Leontodon alpinum Hoppe in Sturm Deutschl. FI. V (1821). 

Taraxacum alpinum Hegetschw. Fl. d. Schweiz (1840), 762. 

Leontodon erectum Braune Salzb. Fl. II (1797), 406 — non Mayer 

Taraxacum officinale var. erectum G. Beck Fl. Nied.-Oesterr. II, 2 
(1893), 1315. 

Taraxacum erectum Briquet in Ann. Cons. et Jard. bot. Genève Ill 
(1899), 125, an Schrank ? 

Taraxacum officinale ssp. erectum Schinz u. Keller Fl. d. Schweiz 2. 
Aufl. I (1905), 542, II (1905), 229. 


Taraxacum erectum Schrank Baier. Fl. II (1789), 314; Hoppe Bot. 
Taschenb. (1793), 46 ist eine ganz zweifelhafte Pflanze. Der von Schrank 
l. c. angegebene alpine Fundort dürfte allenfalls zu T. alpinum gehören, 
während die äusserst dürftige Beschreibung ebenso gut auf T. paludosum 
(Scop.) Schlechter passt; das von Schrank zu seiner Art gezogene 
Synonym Leontodon erectum Mayer in Phys. Arb. eintr. Freunde I, 3 
(1783), St. 3, p. 69 gehört nach Handel-Mazetli Monogr. Taraxacum 
(1907), 85 zu den Zwischenformen zwischen T. vulgare (Lam.) Schrank 
und T. paludosum. Angesichts dieser Tatsachen lassen wir das Epitheton 
« ereclum, » das am richtigsten für die erwähnten Zwischenformen Ver- 
wendung fände, nach dem Vorgange des Monographen fallen und halten 
uns mit ihm an den Namen alpinum. 


Zu Seile 346. Crepis pontana (L.) Dalla Torre 


Die Ansicht, dass das von Linné gegebene spezifische Epitethon 
pontana, das einem offenkundigen Irrtum seine Entstehung verdankt, in 
«montana » abzuändern sei, findet einen Vertreter in Prof. Dr. K. 
Fritsch (Notizen über Phanerogamen der steiermärkischen Flora. II. 
Crepis montana (L.) Tausch, in Mitteil. d. Naturw. Ver. f. Steiermark, 
1906, S. 302-306). 


Zu Seite 390. Hieracium intybaceum hat als Autor Allioni 
(Auct. ad syn. meth. stirp. h. Taurin. [177%], 71 in Misc. Taur. 
V, 1770-3) zu führen [dieses Zitat fehlt in Mattirolo’s « Nomen- 
clator Allionianus » in Malpighia XVIII (190%)]. 


580 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


ANHANG: 


Liste der « Nomina confusa ». 


Darunter seien solche Namen verstanden, die, an sich zwar + klar 
und eindeutig, durch das Bestehen von in den gebräuchlichen Floren- 
werken eingebürgerten Homonymen für uns unanwendbar geworden 
sind und folglich — vorläufig — vollständig ausgeschaliet werden müs- 
sen ;ihre Wiedereinführung wird erst dann erfolgen können, wenn die 
störenden Homonyme völlig aus den Floren verschwunden sein werden. 


Potamogeton fluitans Roth (P. nodosus Poiret) ; vergl. Seite 395/6. 

Melica nutans (L.) Hudson 1778 (M. uniflora Retz. 1779) ; vergl. 
Seile 397. 

Festuca elatior (L.) Hudson 1762 (F. arundinacea Schreber 1774); 
siehe Seite 391. 

Crocus vernus Miller 1768 (C. aureus Sibth. u. Sm. 1806) ; vergl. 
Seile 548-9. 

Ulmus glabra Hudson 1762 (U. scabra Miller 1768); siehe Seite 177. 

Amarantus Blitum L. (A. silvester Desf.); vergl. Seite 178. 

Amarantus viridis L. (A. ascendens Loisel.); vergl. Seite 178. 

Corydalis bulbosa (Miller) Lam. et DC. (C. solida (Miller) Sw.) '. 

Drosera longifolia L. (Dr. anglica [Hudson] Sm.) ; vergl. Seite 406, 
493. 


Cytisus glabrescens Sartorelli (C. emeriflorus Rchb.); siehe Seite 188. 

Malva rotundifolia L. (M. neglecta Wallr.); vergl. Seite 509. 

Hypericum quadrangulum L. (H.acutum Mönch); siehe Seite 494/5, 
509. 

Veronica latifolia (L.) Scop.. 1772 (V. maxima Miller Gard. Dict. 
ed. 8 [1768] ex syn., exel. descr. anglica; V. urtieifolia Jacq. 
1773); vergl. Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich LI (1906), 
495/6. 

Dipsacus fullonum L. (D. silvester Hudson) ; vergl. Seite 503. 

Adenostyles alpina (L.) Schinz u. Thellung (A. Alliariæ (Gouan) 
Kerner); vergl. Seite 564. 


! Corydalis bulbosa (Miller) Lam. et DC. Fl. franc. ed. 3, IV (1805), 637; 
DC. Prodr. II (1821), 119 — non Pers. Syn. II (1807), 269, que — 
C. cava (Miller 1768 sub Fumaria) Schweigger et Körte. 

Fumaria bulbosa  solida L. Spec. pl. ed. 1 (1753). 699. 

Fumaria bulbosa & L. Fl. Suec. ed. 2 (1755), 245. 

Fumaria bulbosa Miller Gard. Diet. ed. 8 (1768), n. 8; Pollich, Retz. — 
non Miller Abridg. of the Gard. Diet. ed. 6. (1771), n. 7 nec Scop. 
(1772) nec All. nec Hoffm.. quæ — C. cava (Miller) Schweigger et Körte. 

Fumaria solida Miller Abridg. of the Gard. Dict. ed. 6 (1771), n. 8; 
Ehrh. Beitr. VI (1791), 146. 

Fumaria Halleri Willd. Prodr. fl. Berol. (1787), 229. 

Corydalis solida Sw. in Svensk Bot. VIII (1819), t. 531. — Vergl. auch 
Seite 185. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. D81 


Register der Gattungsnamen. 


Wir bezwecken mit diesem Register nur das rasche Aufsuchen der in 
Discussion gezogenen Genera zu erleichtern und haben daher ausser den 
zu Recht bestehenden Gattungsnamen nur die noch in letzter Zeit üblich 
gewesenen Synonyme berücksichtigt. Die kursiv gedruckten Namen und 
Zahlen beziehen sich auf die gültigen Bezeichnungen. 


Actea 99, 181, 505. 
Adenostyles 577/8, 580. 
Adonis 504. 

Aera 104. 

Agriopyrum 106. 
Agropyrum 106. 
Agrostis 396. 

Aira 104. 

Albersia 178. 

Alchemilla 186, 187, 494. 
Alchimilla 186. 


Alectorolophus 499, 501/2, 576. 


Alisma 519. 

Ailiaria 506. 

Allium 401. 

Alnus 112, 392, 519. 
_Alopecurus 396. 

Alsine 180, 403, 404, 573. 
Alyssum 406. 

Amaracus 576. 
Amarantus 100, 178, 580. 
Amelanchier 187. 
Amygdalus 188. 

Anagallıs 497, 517. 
Androsace 334. 
Anthericum 107. 
Anthericus 107. 
Antirrhinum. 498, 518. 
Anthosanthum 565. 
Apium 331. 

Arabis 184, 506, 575. 
Arenaria 481, 403, 404, 572. 
Arelia 334. 

Armeria 334. 

Aronicum 565/6. 


Arlemisia 344, 345, 503, 578. 


Arundo 396. 
Asparagus 108, 562. 


Aspidium 393, 394, 395, 566/7. 


Asplenium 102. 
Asplenum 102. 

Aster 343. 
Astragalus 189, 513. 
Astrantia 331. 
Athamanta 332. 
Athyrium 566. 


Barbarea 505. 
Bartschia 340. 
Bartsia 340. 
Betula 100, 111, 112, 519. 
Blackstonia 335. 
Blitum 178. 
Borago 338. 
Borrago 338. 
Brassica 183. 
Bromus 105, 566. 
Brunella 340. 


Calamintha 340. 
Callianthemum 181. 
Camelina 183. 
Campanula 343. 
Capsella 506. 
Cardamine 575. 


Carex 106, 392, 398, 399, 400, 


564/5, 569/70. 
Carum 331. 
Castalia 404, 573. 
Centaurea 345, 346, 503. 
Centaurion 335, 569. 
Centaurium 335, 576. 
Centranthus 342. 
Cephalanthera 109, 392, 
561. 
Cerastium 180, 402, 507. 


560, 


982 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Cerinthe 340. 
Chamomilla 344. 
Cheiranthus 184, 505. 
Chelidonium 505, 573. 
Chenopodium 178, 402. 
Cherleria 414, 403. 
Chlora 335. 

Chondrilla 390. 
Chrysanthemum 344. 
Cichorium 503. 

Cistus 495, 506. 
Clinopodium 340, 519. 
Clipeola 184. 

Clypeola 184. 
Cochlearia 101, 102, 183. 
Corallorrhiza 111, 561. 
Coronopus 101, 506. 
Corydalis 185, 392, 505, 580. 
Corydallis 185. 
Corynephorus 565. 
Cratægus 187. 

Crepis 346, 387, 390, 517, 579. 
Crocus 548, 558, 580. 
Cyclamen 334. 
Cyclaminus 334. 

Cydonia 187. 
Cypripedilum 108. 
Cypripedium 108. 
Cytisus 188, 580. 


Delia 404. 

Dentaria 575. 
Dianthus 180, 402. 
Dipsacus 503, 580. 
Doronicum 578/9. 
Douglasia 334. 
Draba 184. 


Drosera 185, 406, 493, 514, 580. 


Dryopteris 393, 394, 395, 567. 


Echinops 345. 

Echinopus 345. 

Eleocharis 106, 398. 

Elodea 104. 

Elyna 569. 

Epilobium 191, 192, 514, 575. 
Epipactis 109, 559. 


Epipogium 401, 561. 
Epipogon 401. 

Epipogum 401, 561. 
Equisetum 103. 
Eragrostis 569. 

Erigeron 343, 344, 392. 
Eriophorum 563. 
Erithræa 335. 

Erysimum 184. 

Erythræa 335. 

Euclidium 184. 
Euonymus 190. 

Euphorbia 190, 434, 575. 
Euphrasia 100, 518. 
Euxolus 178. 

Evonymus 190, 512. 


Festuca 99, 104, 105, 106, 390, 
391, 566, 580. 

Fœniculum, 568. 

Fragaria 185. 

Fumaria 185, 505. 


Gagea 107. 

Galium 502, 515, 577. 

Gentiana 100, 336, 337, 497, 517. 
Geranium 509. 

Globularia 341. 

Gregoria 334. 

Gymnadenia 401. 


Heleocharis 106. 
Helianthemum 495, 506. 
Helminthia 516. 

Helodea 104. 

Hesperis 506. 

Hieracium 101, 390, 579. 
Hierochloë 565. 

Hippophaë 496. 
Hippophaës 496. 
Hoplismenus 104. 

Hordeum 106, 397, 568. 
Hypericum 494, 495, 509, 580. 


Iberis 182. 
Inula 516. 
Isnardia 496. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 583 


Juncus 400, 401, 563, 570. 


Kentranthus 342. 
Knautia 515. 


Lactuca 390, 516. 
Lampsana 347. 
Lappula 338. 
Lapsana 346. 
Lastræa 567. 

Leersia 104. 
Legousia 343. 
Leontodon 387. 
Lepidium 107. 
Lepidium 506. 
Libanotis 332. 
Limonium 334, 575. 
Linaria 498. 
Ligusticum 192. 
Ludvigia 496, 514. 
Luzula 571. 
Lychnis 179. 


Majanthemum 562. 

Majorana 576. 

Malaxis 561. 

Malus 187. 

Malva 509, 567. 

Matricaria 344, 393, 516. 

Medicago 512. 

Melandrium 178, 179, 391. 

Melandryum 178. 

Melica 397, 552, 580. 

Melilotus 512. 

Mentha 340. 

Mespilus 187. 

Meum 568. 

Mimulus 499. 

Minuartia 402, 403. 404, 572. 

Molopospermum 192. 

Montia 509. 

Muscari 562. 

Myagrum 183. 

Myosolis 99, 338, 339, 340, 390, 
493, 517, 518. 

Myrrhis 513. 


Narcissus 108, 515. 
Nasturtium 1014, 405, 406. 


Nuphar 404. 
Nymphœa 404, 505, 573. 


Oenanthe 332. 

Oenothera 192. 

Onobrychis 189, 567. 

Onoclea 102. 

Ononis 188. 

Onopordon 503. 

Onopordum 508. 

Onothera 192. 

Ophrys 98, 108, 110, 111, 401, 520, 
571. 

Oplismenus 104, 

Ornithogalum 107, 562. 

Orobanche 341. 

Oryza 104. 

Ostrya 111. 

Oxalis 509, 510. 

Oxycoccus 332. 

Oxytropis 189. 


Peonia 99, 181. 
Pedicularis 100, 340, 341. 
Petasites 345. 

Petroselinum 331. 
Phellandrium 332. 

Phleum 332. 

Phragmites 396, 565. 
Phyllitis 395. 

Phyteuma 342. 

Pimpinella 332. 

Pirola 332. 

Pirus 187. 

Platanthera 109, 520, 571. 
Polygala 506. 

Polygonatum, 568. 
Potamogeton 395, 519, 580. 
Potentilla 185, 186, 513. 
Primula 99, 332, 333, 390, 496. 
Prismatocarpus 343. 
Prunella 340. 

Prunus 188. 

Pulicaria 516. 

Pulmonaria 338. 

Pyrola 332. 

Pyrus 187. 


584 


Radicula 405, £06. 

Ranunculus 182, 573. 
Rhinanthus 499, 501, 502, 576. 
Rhynchospora 563. 

Rosa 494, 514. 

Rubus 100, 188. 

Ruta 190. 

Rynchospora 563. 


Sagına 180. 

Salix 401, 572. 

Saponaria 179. 

Satureja 340, 519. 

Saussurea 345. 

Scabrosa 516. 

Schenus 563. 

Scirpus 563. 

Scolopendrium 395, 518. 

Scrophularia 518. 

Sedum 98, 185, 514. 

Selaginella 566. 

Senecio 345. 

Serapias 98, 108, 109, 110, 392, 546-7, 
571. 

Serrafalcus 566. 

Serratula 345, 516. 

Silene 506. 

Silybum 516. 

Sinapis 183. 

Sisymbrium 
973-4. 

Solanum 99, 497, 518. 

Sonchus 517. 

Sorbus 187. 

Soria 184. 


183, 405, 406, 506, 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


Sparganium 395. 
Specularia 343. 
Spergularia 506. 
Spiranthes 110. 
Stachys 519. 
Staphylæa 191. 
Staphylea 191. 
Statice 334, 335, 519, 362. 
Stellaria 180. 
Stipa 104. 

Stupa 104. 
Sweertia 339. 
Swertia 335. 


Taraxacum 517, 579. 
Thlaspi 183. 

Thrincia 389. 

Torilis 514, 515. 
Tormentilla 185. 
Trifolium 188, 513. 
Trinia 514. 

Triticum. 106. 
Turritis 184. 

T'ussilago 516. 


Ulmus 177, 178, 519, 580. 


Vaccinium 332. 

Valeriana 98. 

Valerrianella 98. 

Veronica 100, 513, 518, 580. 
Vicia 189, 494, 513. 

Vulpia 104, 105, 391. 


Weingærtneria 569. 


585 


APPENDICE 


AUX 


PRIMITIE COSTARICENSES FILIC. V 


in Bull. Herb. Boiss. 1907, mars, 2"° ser. VII 
PAR 


D' H. CHRIST, Bâle. 


Neurocallis præstantissima (Bory Acrostichum) Fee Acrost. 
89. 

J'ai décrit, dans la cinquième partie de ces Primitiæ, 267, un Pleris 
macrodiclya comme espèce nouvelle. 

C’est une erreur qui n’est pas sans intérêt, parce qu’une erreur ana- 
logue a été commise avant moi par M. Baker, qui a décrit et figuré la 
fronde sorifère de Neurocallis comme Pteris dominicensis in Hook. Je. 
fil. IIL, 1642. 

Jenman, dans ses Ferns of Brit. W.-Ind. and Guiana Miscell. Inform. 
Bot. Dept. Trinidad 1900, No 23,118 a relevé cette erreur. 

De mon côté, j'ai décrit les fragments d’une fronde stérile de Neuro- 
callis comme Pteris macrodictya. Je me hâte de rétracter ici formelle- 
ment ce quiproquo. J’invoque, comme circonstance atténuante, l’illustre 
exemple de M. Baker qui, malgré son expérience universelle dans le 
domaine des fougères, a été entraîné dans la même impasse en face de 
la fronde fertile, tandis que j’ai été victime d’une ressemblance fort trom- 
peuse de la fronde stérile avec un Pteris du groupe Hænkeana. Si je n’ai 
profilé de la leçon donnée par Baker, cela tient à la dissemblance énorme 
des deux frondes, mais aussi à la patrie du Neurocallis, qu’on croyait 
limitée aux iles de l'Inde occidentale, En révoquant donc mon nouveau 


580 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me ser.). 1907 (2) 


Pteris, je proclame avec une grande satisfaction la présence de Neuro- 
callis sur le continent de l’Amerique centrale, a un endroit du Costa 
Rica que M. Werckle ne m'a pas indiqué spécialement (1904) et j’espere 
qu’il réussira à le retrouver. 

Cette belle et vexante espèce augmente le nombre des espèces des 
Antilles au Costa Rica, comme Saccoloma Imrayanum, Hymenodium cri- 
nilum, Trichomanes crinitum, etc. 

Du reste, les erreurs commises par Baker et moi ont un côté laxino- 
mique très instructif. Elles ont leur source dans la position bien incer- 
taine de Neurocallis que M. C. Christener, dans son Index 16, a mis parmi 
les Acrostichum, donc dans le voisinage d’A. aureum L., mais avec un 
point d'interrogation. En effet, rien n’est plus justifié que ces doutes. 

Nous ignorons le rhizome de cette plante. Le réseau irrégulier des 
nervures est plutôt celui d’un Pteris du groupe de Hænkeana ou splen- 
dens que celui d’Acrostichum aureum, qui a des losanges petits, réguliers, 
serrés, nombreux. Le tissu est herbacé et non coriace, les sores sont 
linéaires et marginaux, laissant libre une large bande costale, et le bord 
des pinnæ sorifères est réfléchi et couvre une étroite partie du sore à la 
manière d’un indusium ; ce bord peut être aussi bien qualifié d’indusium 
que celui des Vittaria. C’est aussi l’avis de Baker cit. qui parle d'un 
indusium étroit. ; 

Ce sont là des rapprochements vers Pferis incontestables, et comme 
Stenochlæna s’est dévoilé comme un dérivé d’Asplenium, Neurocallis 
pourrait bien se dévoiler un jour comme une espèce, plus ou moins 
« acrostichoïde » du type Pteris. 

En tout cas, 1l sera prudent de ne pas mêler cette plante aux Acrosti- 
chum, mais de la garder séparément sous le nom générique établi par 
Bory et Fee, jusqu’à ce que des études ultérieures lui aient assigné sa 
place définitive. 


ee 


587 


REVISION DU GENRE EPILOBIUM 


HERBIERS BOISSIER et BARBEY-BOISSIER 


PAR 


Mgr H. LEVEILLE 


La publication en cours de la Monographie synthétique et iconogra- 
phique du genre Epilobium, où seront figures tous les Epilobes du globe, 
nous permettra d’être bref. Nous nous contenterons de résumer ici nos 
impressions, de décrire les nouveautés et d'indiquer les résultats de notre 
étude. 

Tout d’abord nous tenons à remercier publiquement le savant pro- 
priétaire de l’Herbier, M. Barbey, et son sympathique conservateur, 
M. Beauverd. Nous remercions aussi MM. Al. Zahlbruckner et K. Rechin- 
ger, de Vienne, et D. Prain ei W.-B. Hemsley, de Kew, qui ont bien voulu 
nous communiquer les types dont nous n’avions vu aucun dessin ou 
aucun échantillon, nous permettant ainsi de les reconnaître parfois dans 
les collections de Chambésy et de les comprendre dans notre Iconogra- 
phie. Merci également à M. Fedtschenko de Saint-Pétershourg. 

Les Herbiers Barbey-Boissier et Boissier sont très riches en Epilobes 
et peuvent rivaliser à ce point de vue avec ceux des Museums des grandes 
capitales. L'obligation de ne pas transposer les divers cahiers aura peut- 
être eu pour conséquence quelques erreurs de détermination dans les 
formes criliques, erreurs qu'il sera facile de corriger ultérieurement. 

Le genre Epilobium est un genre très répandu sur le globe, très inté- 
ressant, mais très difficile. Voici vingt ans que nous l’étudions et celte 
revision d’un important herbier n’a pas modifié notre appréciation. 

En dehors du port de la plante, de l’aspect d'ensemble qui se voit mais 
ne se décrit pas et du stigmate tantôt indivis, tantôt quadrifide, il n’y a 
pas un seul caractère qui soit absolument invariable. Il en résulte qu'il 
est impossible de se figurer un Epitobe d’après sa diagnose. C’est pour 
remédier à ce grave inconvénient que nous avons pris le parti de figurer 
toutes les formes vraiment notables. 

Nous avions, en étudiant depuis plus de dix ans les Epilobes japonais, 
cherché à rattacher les formes japonaises aux espèces de Haussknecht. 


588 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (2) 


L'étude des Epilobes de Kew, Vienne, Chambesy, Paris nous a montré 
que nous nous étions trompés. On trouvera donc ici de nouvelles espèces 
d’Extr&me-Orient qu’il nous est impossible de rattacher aux formes 
connues. 

Beaucoup des espèces de Haussknecht sont valables mais un certain 
nombre devront être rattachées à des stirpes bien définis. Les botanistes 
connaissent peu ou mal les Epilobes et on trouve dans les herbiers où ce 
genre est suffisamment représenté, les erreurs les plus invraisemblables. 

Enfin il ya un parallélisme et une analogie tout-à-fait extraordinaires 
entre les Epilobes de l'Amérique du Sud et des Andes d’une part et ceux 
de l'Himalaya et de l’Asie centrale de l’autre. 

À noter aussi la dentition très accentuée de la plupart des formes afri- 
caines. 


ESPÈCES ET FORMES NOUVELLES 


Herbiers Boissier et Barbey-Boissier. 


E. tonkinense Lévl. sp. nov. (Typus in Herb. Barbey-Boissier). 

Planta gracillima et glabra; caulis erectus, A-lineatus; 7-8 cm. altus, 
15 cm. non excedens; simplex vel ad apicem ramosus, ramis tenuissimis ; 
folia minima, 3-6 mm. longa. 2 mm. lala, alterna; superiora ad axillas 
ramorum selacea et bracteiformia ; flores minuseuli, albescenles; stigma 
4-fidum ; lobis dilatatıs; capsulis recurvis et striatis. 

Tonkin : près de Quang-Yen, dans les rizières, après la moisson, 
25 nov. 1885 (Balansu). 

Bien curieuse espèce extrêmement tranchée et remarquable par sa 
taille naine et la gractlité de toutes ses parties. Très distincle de toute 

autre. 


E. Souliei Levl. sp. nov. (Typus in herb. Barbey-Boissier). 

Planta glabra, radicans et turionifera; caulis glaber, inferne 4-lineatus ; 
folia distantia, superioribus exceplis opposita (inlernodiis folia longio- 
ribus), ovata, sessilia, eroso-denticulata, obtusa ; flores mediocres, stigmate 
indiviso; capsulæ graciles et pedicellatæ. 

R En oriental : Tongolo (principauté de Kiala), n° 350, 1893 (J.-A. 
oulié). 

Cette espèce dont la denticulation rappelle celle des E. pubens et 
erosum d'Australie, est très voisine de l’E. nepalense dont elle se distingue 
aisément, notamment par sa foliation écartée. 


E. Sadæ Levl. sp. nov. (Typus in herb. Boissier). 

Planta glabra, simplex et virgala. Caulis ad basim squamosus, inferne 
et superne foliosus; foliis autem mediis distantibus et oppositis, amplexi- 
caulibus et möitreli id est ad medium dilatatis, ad apicem atlenuatis et 
acuminalis el ad basim abrupte contractis; superioribus alternis; flores 
vix folia excedentes; copsulis gracilibus vix pedicellatis. 

N. W. India. Tihri-Garhwal. Rudughera, 4200-4800 m., 20 juill. 1883 
(J.-F. Duthie). 


(3) H. LEVEILLE. REVISION DU GENRE EPILOBIUM. 389 


Epilobium Kilimandscharensis Lévl. sp. nov. (Typus in 
herb. Barbey-Boissier). 

Caulis 60 cent. circiter allus, inferne nudus et glaber, superne pubes- 
cens; folia sessilia, cordata, sensim ad apicem angustata obluse acuta, 
nervis secundaris, vix conspicuis, dentibus callosis et remotis ; capsula 
incana 17 cm. longa, demum revoluta et convoluta ; semina parva, pyra- 
midalia, una parle acuminata, dessiccasione carinata, valde papillosa. 

Kilimandcharo : Himoschemht, 2700 m., février 1894 (G. Volkens). 


E. Helodes Lévl. sp. nov. (Typus in herb. Barbey-Boissier). L 

Caulis radicans et ascendens ; 35 cm. circiter altus, lineatus et inferne 
glabrescens; folia conferta, subopposita; superiora alterna, denticulata 
in sicco illa Hypericorum aspectu referentia, glauco-viridia, obtusa vel 
obtusiuscula ; flores mediocres, carnei; stigma indivisum; capsulis sparse 
hispidis. 

Colombie : forêts supérieures des montagnes de Panama de Ruiz, 
11 sept. 1883 (Lehmann). 

Espèce du groupe des E. andicolum et australe. 


E. Barbeyanum Lévl. sp. nov. (Typus in herb. Reuter et Barbey). 

Caulis gracilis et elalus, parum lineatus; folia remota, opposila vel 
alterna lanceolala, parce et remote dentata, obluse acuminata, subses- 
silia; flores parvi, solitarti, sligmate integro. 

Espèce à tige élancée, flexible, à feuilles espacées. 


E. hirsutum L. var. africanum Levl. var. nov. (Typus in herb. 
Boissier). 

Differe du type par des dents très prononcées. D’une facon générale 
les Epilobes africains ont des dents très accentuées qui leur donnent un 
faciès tout particulier. 


Herbier de l’Académie internationale de Géographie botanique. 


E. arcuatum Lévl. sp. nov. (E. Behringianum Levl. non Haussk.; 
E. Rouyanum Lévl. pro parte). 

Caulis ad basim soboles elongatas foliis rotundis, minimis et integris 
emitiens, conspicue arcuatus ascendens elineatus, pubescens; folia parva 
10-15 mm. x 10 mm., ovata, obtusiuscula, ad basim rotundata dilatata 
remote denlala, subsessilia ; flores minimi ; capsula pedunculata; semina 
papillosa. Stigma indivisum. 

Japon ; Corée (Urb. Faurie). 


E. chrysocoma Lévl. sp. nov. (E. calycinum Levl. non Hausskn.). 

Caulis robustus 30-90 cm., elatus, inferne nudus, saltem ad apicem 
lineatus, inferne glabrescens ; folia 2-4 x 1-2 cm. sessilia, nec raro 
amplexicaulia, dentata; flores mediocres ; capsulæ pedicellatæ; semina 
papillosa, coma aurea. Stigma indivisum. 

Japon. (Urb. Faurie). 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n° 7, 30 juin 1907, 38 


590 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SéR.). 1907 (4) 


E. gansuense Lévl. sp. nov. (E. nervosum Lévl. non Boiss. et 
Buhse). 

Caulis errectus, ad basim soboles foliis rotundalis et ıntegris emittens, 
lineatus, 30 cm. vix vel non excedens; folia ovato-lanceolala, attenuata, 
subsessilia vel in ramis subpetiolata, conspicue et argute dentata ; flores 
mediocres; capsulæ longe pedunculatæ; semina pepillosa; coma albida. 
Stigina indivisum. 

Japon. (Urb. Faurie). 


E. lucens Lévl. sp. nov. (E. leiophyllum Lévl. non Hausskn.; 
E. pseudo-obscurum Lévl. non Hausskn.; E. alsinifolium Levl. non Vill.). 

Caulis humilis, sobolifer, 20 cm. non excedens ; glaber, lineatus, erectus 
aut flexuosus; folia ovala, glabra (1-3 cm. X 6-12 mm.), integra vel 
obscure dentata, lucida, late viridia, petiolata vel subpetiolata ; flores 
albidi; capsulæ plus minusve pedunculatæ ; semina papillosa. 

Japon. (Urb. Faurie). 


E. coreanum Lévl. sp. nov. 

Caulis valde elatus, 70 cm.-1 m. 10 altus, infra elineatus et glabres- 
cens, Supra parce lineatus ; folia 5-8 cm. X 15-25 mm. ovato-lanceolata, 
acula, attenuata, modo subpetiolata, modo subsessilia, conspicue dentala, 
glabrescentia; flores médiocres, albidi; capsulæ pedunculatæ; semina 
papillosa; stigma inlegrum; coma albida. ; 

Corée et Japon. (Urb. Faurie). 


E. Esquirolii Levl. sp. nov. 

Caulis erectus, ramosus et pubescens, elineatus; folia (12-20 mm. 
X 8-13 mm.) ovata, fere @quilala ac longa, ciliata, breviter petiolata, den- 
tata, oblusata; flores terminales, médiocres; capsulæ pedicellatæ ; stigma 
indivisum. 

Chine : Kouy-Tchéou n° 607. (Jos. Esquirol). 


E. Cavaleriei Levl. sp. nov. 

Caulis 35-60 cm. altus, pubescens, elineatus; ad apicem ramosus; folia 
lanceolata, elongala, ad apicem sensim attenuatla, acula, 3-4 cm. X 10- 
12 mm., dentata, sparse pilosula, sæpe ciliata ; flores mediocres; capsulæ 
pedunculatæ ; stigma indivisum; semina papillosa. 

Chine : Kouy-Tchéou ; Pin-Fa (Cavalerie n° 352) et no 638. (Jos. Esqui- 
rol). 


E. sinense Lévl. sp. nov. 

Radix dense fibrillosa; sæpe multicaulis; caulis subligunes, ima basi 
nudus, lineatus, 30-50 cm. altus, ramosus vel simplex, folia lineari-lan- 
ceolata. nervala, remote dentata, acuta. 2-4 cm. X 4-7 mm. conspicue et 
sæpe longe petiolata, glabra ; flores mediocres, albi vel pellide rosei ; 
capsulæ longe vel longissime pedicellatæ ; stigma indivisum; semina 
papillosa ; coma albida. 

Chine : Kouy-Tchéou : Pin-Fa, no 1784; Yang-Kia-Tchong, n° 2438 
(Jul. Cavalerie); Hoa-Ouan-Rao, n° 653; Cnouy-Yang-Liéou, n° 620 
(Jos. Esquirol). 


591 


NOTE 


SUR UNE 


Nouvelle espèce de BRYUM 


PAR 


Ch. MEYLAN. 


Avec une gravure dans le texte. 


Parmi les mousses européennes, il est peu de genre qui présentent 
une plus grande abondance de formes que le genre Bryum, du moins en 
ce qui concerne les mousses croissant dans les stations sèches ou simple- 
ment fraiches. Là il n’est plus question, comme pour les plantes aqua- 
tiques, de tiges et de feuilles variant de forme et de longueur sous l’in- 
fluence d’une humidité plus ou moins grande, d’une eau plus ou moins 
profonde; les variations que l’on observe dans le genre Bryum si poly- 
morphe, échappent souvent aux observations qui tendraient à découvrir 
les causes physiques agissant sur les diverses parlies, et cela d’autant 
plus que toutes ces parties sont soumises aux dites variations : touffes, 
feuilles; inflorescence, capsule, péristome, spores, tous ces organes pré- | 
sentent tant de formes diverses qu'il faut se reconnaître en face d’un 
problème de permutations dont les divers états de chaque organe sont les 
facteurs. 

En présence de cette mullitude de formes, il est nécessaire d’étudier, 
dans la nature, les variations que peuvent subir chacun des types princi- 
paux. de manière à établir, si je puis m’exprimer ainsi, le coefficient de 
constance de chacun des caractères de ces types, et à montrer jusqu’à 
quel point on peut se baser sur cette constance pour créer de nouvelles 
espèces. 

Cette étude des variations est le seul moyen d’arriver à une compré- 
hension parfaite de ce genre difficile et je crois ne pas me tromper en 
disant que cette étude est encore à faire en grande partie. Ce serait sûre- 
ment le moyen de résoudre certains problèmes. 


592 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (2) 


Il est par exemple curieux, qu’un certain nombre de Brya européens 
n'aient été trouvés qu’une seule fois jusqu’à maintenant. Que faut-il en 
conclure ? Que ce sont de vieux types en train de s’éteindre ; de jeunes 
especes en voie de formation, ou des formes accidentelles ? Le premier 
cas n’est guère admissible que pour un petit nombre, vu la grande affinité 
de la plupart de ces espèces avec d’autres plus répandues; le deuxième 
l’est davantage, bien que les jeunes espèces soient d'ordinaire douées 
d’une grande vitalité qui leur permet de s'adapter à mille conditions 
diverses. Je suis plutôt tenté de croire qu’un bon nombre ne sont encore 
que des formes accidentelles nées sous l’influence de causes non discer- 
nées, et non encore capables de se maintenir ou de se reproduire en 
l’absence des causes génératrices. Ces causes, souvent extérieures sont 
parfois aussi d'ordre interne et dans ce cas elles échappent le plus 
souvent à notre conception. Toute forme divergente d’un type déter- 
minée par ces causes n’en demeure pas moins pendant longtemps atta- 
chée à ce type dont elle dérive et peut même y retourner lorsque les 
causes de la divergence viennent à disparaître; ce n’est par conséquent 
non point encore une espèce, mais une forme ou une variele. Mais si ces 
causes persistent pendant un temps suffisamment prolongé la forme ou 
variation deviendra permanente par fixation des caractères différentiels, 
et par cela même, une jeune espèce assez différenciée de l'espèce 
mère pour n’y plus retourner même en l’absence de la cause originelle 
de divergence. À ce moment on aura affaire à une vraie espèce, mais 
alors aussi, elle aura rayonné autour de son centre de dispersion et 
considérablement agrandi son aire. 

Il est naturellement possible que cette forme puisse apparaître en plu- 
sieurs points; mais il n’en reste pas moins vrai que si une forme ou 
variation possédant le même plan de structure interne qu’un {ype connu 
et répandu ne se trouve, dans un grand territoire très connu, comme 
l’Eupope (tout en n’existant que là), que dans une station unique ou dans 
deux ou trois stations très éloignées les unes des autres, il est certain 
qu’il y a bien des chances pour que cette forme soit accidentelle et non 
encore fixée, plutôt que l’un des produits de la différenciation insensible 
d’une espèce actuellement disparue ou ancestrale. 

On peut toujours, il est vrai, mettre la cause du petit nombre de 
stations de ces espèces sur le compte du fait que les grandes chaînes de 
montagnes comme les Alpes scandinaves el plus encore les Alpes propre- 
ment dites, ne sont encore que bien insuffisamment connues du moins 
sur de grands espaces et que nombreuses sont peut-être les stations res- 
tant à découvrir. Ce cas peut-être vrai pour quelques-unes de ces formes, 
mais sûrement pas pour toutes, d'autant plus que, d'une manière géné- 
rale, pour les vraies espèces devenues très rares, il existe toujours soil un 
centre de dispersion, soit un point de leur aire d’autrefois, où elles sont 
encore relativement abondantes ou fréquentes. 

En terminant cette petite digression d'ordre biologique je dirai que, 
pour mon compte personnel, j’ai longuement étudié la variabilité des 


(3) C. MEYLAN. NOUVELLE ESPÈCE DE BRYUM. 593 


Bryum pendulum, arcticum, inclinatum et pallescens, tous abondants dans 
le Jura, et que cette étude m’a fait voir combien ces quatre types sont 
polymorphes dans toutes leurs parties, aussi bien en ce qui concerne la 
capsule, le péristome et les spores que dans l'appareil végétatif, de sorte 
que je suppose, non sans raison, qu'il en est probablement de même 
pour d’autres {ype principaux du genus; et ce n’est qu'après de longues 
réflexions et recherches que je me suis décidé à publier une nouvelle 
espèce. Si plus tard cette espèce est ramenée à la valeur de variété, 
j'aurai du moins pour excuse qu’elle faisait partie d’un groupe encore peu 
connu soit celui qui comprend les B. subglobosum, Lisæ Bænilzü, etc. dont 
plusieurs sont sûrement des variétés ou au plus des sous-espèces rentrant 
dans le groupe du type : Bryum pallescens Schl., type si polymorphe tant 
par les formes variées de sa capsule que par son inflorescence. 

Si l’on compare, en effet le B. subglobosum, par exemple, au B. palles- 
cens, ou S’apercoit bientôt qu’il n’en diffère que par de faibles caractères. 
Dans la région alpine, le B. pallescens présente souvent une capsule glo- 
buleuse resserrée à l’orifice et non au-dessous; son inflorescence devient 
assez fréquemment aussi polygame, soit autoïque et synoïque. Or, les 
feuilles, le péristome et les spores étant semblables chez les deux espèces, 
les differences entre B. subglobosum et B. pallescens se réduisent ainsi à 
peu de chose. 

Le nouveau Bryum que je viens décrire ici s'éloigne davantage du 

. B. pallescens par ses feuilles non marginées, ses spores plus petites et le 
grands nombre des cloisons reliant les trabécules des dents péris- 
tomiales. 

Il y a quelques années, mon vieil ami M. Colomb-Duplan, de Lausanne, 
herborisant au Simplon, récoltait divers Brya qu’il m’envoya pour étude. 
L'un d’eux me parut fort singulier. Synoique et rentrant par la presque 
totalité de ses caratères dans la section Eu-Bryum, il possédait un péris- 
tome externe rappelant plutôt celui d’un Piychostomum. Intrigué, j’expe- 
diai un exemplaire de ce Bryum à Philibert avec lequel j'étais en rela- 
tions, lui demandant son opinion. Il me répondit que le Bryum en 
question devait probablement appartenir au B. subglobosum, mais que, 
comme je l'avais remarqué, il s’en éloignait par plusieurs caractères. 
Il me demandait d’autre part si je comptais en faire une nouvelle espèces. 
J'ai dès lors maintes fois revu et examiné le Bryum du Simplon et je suis 
toujours plus convaincu qu’il est très voisin du B. subglobosum Schliep. 
bien qu'il ne soit guère possible actuellement de l’y réunir. 

Les exemplaires que j'ai étudiés portent plusieurs capsules désoper- 
culées et d’autres encore fermées; ils sont donc en parfait étal pour une 
élude comparative. 

En voici la diagnose : 

Touffes de !/z al cm. denses, vertes ou d’un vert sale à la surface, 
brunes à l’intérieur, feutrées, feutre roux, papilleux; feuilles un peu 
décurrentes, non marginées, ou parfois avec un ou deux rangs de cellules 
formant une marge indistincte. ovales, allongées, de 1 mm. sur 0,5 à 


59% BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (4) 


0,7 mm. révolutées au bord souvent jusque près du sommet; nervure 
jaune rouge, rouge à la base, excurrente et formant une pointe assez 
courte le plus souvent lisse, parfois avec une ou deux dents; cellules 
assez allongées dans la partie supérieure, de 3 à 6 fois plus longues que 
Jarges soit 12 à 20 y sur 50 à 100 y, largement rectangulaires dans la 
partie inférieure; toutes sont à parois minces. Inflorescence synoique; 
anthéridies et archégones nombreux. Seta de 1 à À '/ı cm. géniculé au 
sommet. Capsule presque pendante, brun fauve ou brun foncé, piriforme 
épaisse, à col égal à la motié ou aux deux tiers de l’urne, non rétrécie 
sous l’orifice lequel, après la sporose, égale à peu près le diamètre de la 
capsule; opercule nettement conique mais peu élevé, plutôt terne. Cellu- 
les de l’exothecium lâches et très irrégulières, à parois peu épaisses et 
souvent sinueuses, de 30 à 70 y de longueur sur 25 à 40 y de largeur; 
à l’orifice 2 à 3 rangées de cellules aplaties transversalement. 


BRYUM COLOMBI Meylan 


1._ Capsule müre 
2._Peristome externe 


Péristome externe formé de dents brunes à la base pâles et papilleuses 
au sommet, marginées sur 3 à 6 y, rapidement atténuées à partir du 
milieu, ayant 20 à 25 trabécules dont les 10 à 13 inférieures sont reliées 
entre elles par des cloisons le plus souvent obliques, rarement perpen- 
diculaires; parfois à la base de la dent, ces cloisons sont au nombre de 


3-4 ME 3 Me 
deux. Plaques dorsales DR ligne divisurale un peu en zigzag. Péristome 


interne avec de larges processus brusquement atténués et subulés, percés 
d'ouvertures elliptiques; cils portant de nombreux et longs appendices; 
membrane basilaire égalan! ‘/: des dents, très finement striée papil- 
leuse. 

Spores de 12-18 u, la plupart en ayant de 15-16, lisses. 

Mâturité août; Simplon 2000 m.; leg. Colomb. Duplan. 

En la nommant Bryum Colombi Meyl. je dédie cette nouvelle 
espèce à mon excellent ami M. G. Colomb-Duplan. 

La Chaux (Ste-Croix), mai 1907. 


595 


UNE VELLOZIACÉE REMARQUABLE 


DU 


BRESIL 


PAR 


M. Leonidas DAMAZIO. 


(Avec une gravure dans le texte). 


Barbacenia Beauverdii Damazio, sp. nov.; typus in herb. 
Damazio et Barbey-Boissier. — CAUDEX simplex vel dichotome divisus, 
gracilis, 10-65 cm. longus. FOLIA tristichia, reflexo vel erecto-patentia, 
7-13 cm. longa, 0,4-0,8 cm. lata, linearia, acuminala, glabra, rigida, striata, 
plana vel carinata, margine carinaque denticulis remotis prædita, apicem 
spinulosa lateralis vel subterminalis, 4-5 cm. longus, foliis brevior, gla- 
berrimus, gracilis, + flexuosus. FLOS minus, nutans 1-1 ?/« cm. longus, 
violaceus, glaberrimus; perigonii tubus brevis (2 mm. longus), campanu- 
latus; PERIGONIUM campanulatum, laciniis lanceolatis; exterioribus acu- 
minatis mucronatis, apice virescens, papillosus; interioribus latioribus, 
acutis vix obtusiusculis. FıLamenta lilacina, 5 */2 mm. longa, 1 $/: mm. 
lata, apice bifida, laciniis acuto-lanceolatis; ANTHERÆ basi subaffixæ, 
apicis incisionem vix attingentes vel superantes; pollen luteum. OVA- 
RIUM breve, subelavatum, glaber, obscure costato-striatum. STYLUS 
stamina aequans vel superans, 6-9 mm. longus, trigonus, violaceus, sub 
apice gerens verrucas 3, atro-violaceas, stigmata referentes. Frucrus 
ignotus. 

Hab. — Minas Geraës : Serra do Frasaô, pr. Arrial de Antonio Pereira 
1100 m., inter rupes; leg. L. Damazio 26 martio 1907 (exsice. No 1846). 


Par la petitesse et la couleur des fleurs, les dimensions du tube très 
peu développé au-dessus de l’ovaire et le caractère tout à fait glabre de 
ce dernier ainsi que du périanthe, cette plante se caractérise bien et 
s'éloigne de toutes les espèces décrites jusqu’à ce jour. Il n’y aurait que 
le Barbacenia purpurea Hook. qui puisse présenter quelques caractères 
floraux comparables : tube très réduit au-dessus de lovaire, filets plus 
longs que les anthères et bifides au sommet, stigmate trigone, allongé et 
muni de 3 glandes; toutefois, dans la plante de Hooker, l'ovaire est beau- 
coup plus profondément sillonné, et les côtes ainsi que le haut du scape 
sont couverts de glandes, qui manquent totalement dans notre nouvelle 
espèce distinguée d’ailleurs de toutes les autres par son inflorescence 
latérale, à fleurs penchées et d’une nuance lilacée qui ne se retrouve 
nulle part ailleurs dans la famille que dans le seul genre Vellozia. 

Ouro Preto, 6 mai 1907. 


7 


296 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (2) 


BARBACENIA BEAUVERDII Damazio, sp. nov. 

4 : Aspect de la plante avec coupe de la souche montrant en f 1, f 2, f3, la disposition tristique 
des feuilles; 2 : rameau florifère, avec feuilles denticulées sur les bords en 5 et sur la nervure 
carinale en ca (grandenr naturelle); 8 : intérieur d'une fleur, avec divisions extérieures du 
périgone munies d'une pointe papilleuse en ext. et nues en int. (grossi); 4 : étamine vue de dos, 
subbasifixe en at; 5 : id., vue de face, avec pointe mucronée en m (grossi) ; 6 : filet, avec point 
d'attache de l'étamine en at. (grossi 2 1/2 fois); 7 : style, avec glandes basales du stigmate 
en gl. (grossi 3 fois). 


597 


PLANTE HASSLERIANE 


SOIT 


ENUMERATION DES PLANTES RÉCOLTÉES AU PARAGUAY 


PAR LE 


D' Emıze HASSLER, D'AARAU (SUISSE) 


de 1885 a 1902 


le Prof. D" R. CHODAT et le D" E. HASSLER 


(Suite). 


LABIATÆ 


Cfr. Briquet in Chod. Plant. Hasslerian. I, p. 56; Bull. Herb. Boissier VII. 
Append. I, p. 56. Cfr. etiam : Briquet Labiées in Micheli Contrib. à la flore 
du Paraguay VII. Mémoires Soc. Phys. et Hist. Nat. Genève t. XXXII. 
2me part. n. 40, 1897. 


Les Labiées connues du Paraguay jusqu'à aujourd’hui sont au nombre de 
76 espèces, appartenant à 15 genres; notre énumération contient 62! espèces 
dont 21 nouvelles pour la science et 8 nouvelles pour la flore du pays. 


! Ont été citées en outre du Paraguay les espèces suivantes : 

Morong and Britton Enumerat. Plants coll. Parag. Ann. N. Y. Ac. Sc. VII, 
p. 199 et seq. Salvia cardiophylla Benth ? cfr p. 591; Hyptis gracilipes Britton; 
H. lappacea Benth; H. suaveolens Poit; H. vestita; Leonurus sibiricus. 

O. Kuntze Rev. Gen. III, 2, p. 260 et seq. Hyptis dyscheres Briq. sub Mesos- 
phæro. 

J. Briquet in Micheli Contrib. I. supr. cit. Stachys Micheliana Brig. ; Sal- 
via Micheliana Briq.; S. Rouyana Briq.; Satureia Browner Briq.; Mentha 
villosa Huds.; Hyptis floribunda Briq.; H. trichocalyx Briq.; H. capitata Jacq.; 
H. barbarensis Briq.; H. spicigera Lam. 


598 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sén.). 1907 (654) 


Les espèces nouvelles sont : Scutellaria Rojasii; Glechon affinis; G. paragua- 
riensis; G. rigidula; G. Hassleri; Salvia Rojasti; S. paraguariensis; S. scytino- 
phylla; S. aridicola, S. dumeticola; S. Hassleri; S. caaguazuensis; Hedeoma 
Hassleri; H. stenodonta; Hyptis pachyarthra; H. rugosula; H. Hassler:; 
H, pulchella; Marsypianthes Hassleri; Ocimum neurophyllum; O. Hassleri. 

Les espèces nouvelles pour le Paraguay : Leonotis nepetifolia ; Glechon ciliata ; 
Salvia uruguayensis; S. lachnostachys; Eriope macrostachya ; Hyptis glauca; 
H. lutescens; H. virgata. 

Les variétés nouvelles : Hyptis elegans var. amplifrons; H. cæspitosa var. 
elliptica et var. mirabilis; H. cinerea var. stenophylla; H. mollis var. vulgaris 
et var. leptoclada; H. dumetorum var. 2nconcinna ; Ocimum Selloi var. genuinum, 
var. carnosum, var. Tweedianum, var. angustifolium; O. Hassleri var. oblusifo- 
folium et var. acutatum. 

Les 15 genres sont représentés : Hyptis 24 (33) espèces: Salvia 12 (14); 
Ocimum 7; Glechon 5; Scutellaria et Hedeoma 3; Eriope 2; Teucrium, Rosma- 
rinus; Leonotis; Peltodon; Marsypianthes; (Stachys); (Satureia); (Mentha); 
(Leonurus) 1 espece. 

Toutes les especes sont herbacees, suffrutescentes ou frutescentes et habitent 
de preference les formations ouvertes. 

Aucune des espèces n’habite l’intérieur des forêts proprement dit; aux bords 
des forêts, dans les clairières et dans les îlots de forêts des campos on trouve : 
Salvia ambigens (C. N-E.), S. cinerarioides (P. t), S. dumeticola (C. Cord.) 
Hyptis mutabilis (P. t.). 

Dans les campos secs : Glechon affinis (N.-E.); @. ciliata (N-E. C.); G. Hass- 
leri (N.E.); Salvia cinerarioides (P. t.); S. paraguariensis (C. Cord.); S. seyti- 
nophylla (N-E.); S. lachnostachys (N-E.); S. aridicola (N-E.); S. rigida (P. t.) 
aussi campos humides; S. Hassleri (N-E.): S. caaguazuensis (C. N-E.); S. pachy- 
poda (N-E.); Hedeoma stenophylla (N-E.); Eriope macrostachya (N.); E. h'icho- 
poda (C.); Hyptis glauca (N-E.); H. elegans var. pascuicola (P. t.); H. althei- 
folia (C. Cord.); H. hirsuta (C. Cord.); H. lutescens (N-E.); H. stereocaulos 
(P. t.) aussi campos humides: H. Hassleri (N-E.); H. dumetorum (C.) aussi 
campos humides; H. pulchella (N.-E.); H. incana (C. N-E.); H. tripartita (C.); 
H virgata (N-E); Peltodon longipes (P. t.); Marsypianthes Hassleri (P. t.); 
Ocimum neurophyllum (P. t.); O. Hassleri et var. (N-E.). 

Comme nous l’avons déjà antérieurement constaté pour un nombre d’autres 
familles, ce sont les campos de la région Nord-Est qui hébergent le plus grand 
nombre d'espèces autochthones. 

Dans les campos rupestres des cordilleres du Centre : Glechon paraguariensis ; 
G. rigidula; G. ciliata ; Salvia campicola; Hyptis trichoneura. 

Dans les campos humides : Teucrium inflatum (P. t.) aussi ruderale; Scutel- 
laria rumicifolia (P. t.) aussi ruderale; S. purpurascens (P. t.) aussi ruderale; 
Salvia rigida (P.t.); Hyptis elegans var. amplifrons (C. Cord.); H. Muelleri 


(655) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 599 


(C. N-E.); H. pachyarthra (N.); H. cespitosa var. elliptica et var. mirabilis 
(P. t.); H. stereocaulos (P. t.); H. cinerea var. genuina et var. stenophylla 
(P. t.); A. rugosula (C. Cord.); H. brevipes var. vulgaris et var. serrata (P.t.); 
H. dumetorum et var. inconcinna (C.); H. poliodes (C. Cord.); O. Selloi et var. 
(P. t.); ©. nudicaule (P. t.); O. Balansæ (P. t.). 

Dans les marecages, eaux stagnantes etc.: Hedeoma scutellarioides (P. t.); 
H. Hassleri (N.-E.); Hyptis fasciculata (C.); H. paraguayensis (C. N-E.); 
Hyptis mollis var. vulgaris et var. leptoclados (P. t.); Ocimum nudicaule (P. t.) 
aussi campos humides; O. Selloi var. genuinum et var. Tweedianum (P. t.). 

Dans les sables salins du Chaco : Scutellaria Rojasii; Salvia uruguayensis; 
S. Rojasti. 

Espèces ruderales : Teucrium inflatum; Rosmarinus officinalis; Scutellaria 
rumicifolia; S. purpurascens ; Leonotis nepetifolia; Ocimum basilicum. 

Le Rosmarinus officinalis ; Lavandula Stæchas; Salvia officinalis; Melissa 
officinalis; Hyssopus officinalis; Majorana hortensis; Thymus vulgaris; Mentha 
piperita; M. pulegium se trouvent partout dans les jardins du pays ou ils sont 
cultivés pour l’usage de la médecine domestique. 

Les bulbes et feuilles de l’Ocimum Selloi; O. Balansæ ; O. neurophyllum 
sont utilisés dans la médecine indigène. 


LABIATE auct. J. Briquet. 


TEUCRIUM L. emend. 


Teucrium inflatum Sw. 
Prodr. fl. Ind. oceid. 88. 


Suffrutex herbaceus 0,2-0,4 m. altus; corolla rosea. In dumeto pr. flum. Salado, 
oct., n. 1353. — Herba 0,3-0,6 m. alta; petala rosea. Ad ripam |. Ypacaray, 
dec., n. 3694. — Herba 0,6-1 m. alta; corolla rosea. Prope. Villarica in dumetis 
humidis, jan., n. 8631. — In dumetis, campis etc., in regione cursus inferioris 
fl. Pilcomayo, jul. (Rojas n. 354). 


SCUTELLARIA L. 


Scutellaria rumicifolia Kunth. 
in Humb. et Bonpl. Nov. gen. et sp. II, 324. 


Herba 0,1-0,3 m. alta ; corolla rosea rubro striata. In campo pr. Atira, jul., 
n. 580. — Herba 0,1-0,3 m. alta; flos roseus. In campis San Bernardino, nov., 
n. 2102. — Herba 0,1-0,4 m. alta; petala rosea. Ad ripam rivuli San Bernardino, 
nov., n. 3542. — Herba 0,2-0,3 m. alta; petala rosea. In campo pr. Ipehu, dec., 
n. 5979. — Herba 0,05-0,15 m. alta; petala rosea. Prope Concepcion in arenosis 
ad ripam fluminis, sept., n. 7478. — Super nidos termitorum, in regione cursus 
inferioris fluminis Pilcomayo, jun. (Rojas n. 235). 


600 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2nt SÉR.). 1907 (656) 


Scutellaria Rojasii Briq., Sp. nov. 


Herba mediocris vel elata, basi radicans. Caulis longe evolutus, debhilis, flacci- 
dus, viridis, glaber, superne parce ramosus, ramis debilibus flexuoso-adscenden- 
tibus. Folia oblonga, apice obtusiuscula, marginibus subrectis, basi hasiata, 
truncato-subcordata, breviler petiolata, integra, viridia, utrinque glabra vel 
subglabra, membranacea, nervatione nullo modo prominula. Verticillastri pauci, 
remoti, dorsiventraliter in axillis superioribus siti, 2 flori; pedicelli calicem 
æquantes vel superantes, tenues, minute puberuli. Calix parvulus, viridis, brevi- 
ter adpresse pubescens scutello sub anthesi brevi. Corolla rosea, extus pubescens, 
calice ter vel qualer major, fauce ab ima basi ampliata; labrum breve, ovatum; 
labioli lobi laterales breves rotundati, medium latius obcordatum patulum, 
labrum aliq. excedens. Genitalia inclusa. Nuculæ desunt. 

Planta 40-50 cm. alta. Internodia media 4-6 cm. longa. Foliorum lamina evo- 
luta superficie ad 4 X 1-1,3 cm., appendices lanceolati vel ovati ad 5 mm. longi, 
petiolus ad à mm. langus. Pedicelli demum ad 5 mm. longi. Calix sub anthesi 
2.5 mm. longus. Corolla 4 mm. calicis os excedens, labro 1-1,5 mm. longo, 
labiolo lobis lateralibus superficie 1,5 X 1,5 mm., medio fere 2 x 2 mm. 

Ad margiues silvarum in regione cursus inferioris fluminis Pilcomayo, maj. 
(Rojas n. 171). 

Espèce très voisine du S. rumicifolia Kunth, dont elle diffère cependant par 
ses tiges élevées, débiles, flaceides, peu et faiblement ranifiées, ses feuilles mem- 
braneuses 2 à 3 fois plus grandes, ses verticillastres écartés et peu nombreux, sa 
corolle plus grande à gorge élargie. 


Scutellaria purpurascens Sw. 


FI. ind. oceid. Il, 1013. 
Suffrutex 0.1-0,5 m. altus; petala albo-cœrulea. Prope Concepcion ad margi- 
nem silvæ in locis humidis, sept., n. 7432. 


LEONOTIS R. Br. 


Leonotis nepetifolia (L.) R. Br. 
Prodr. fl. Nov. Holl. 504. 


Herba vel suffrutex 0,2-0,8 m. alta; petala aurantiaca. In dumelo pr. lacum 
Ypacarai, jul., n. 3077. 


GLECHON Spreng. 


Glechon affinis Brig., sp. nov. 


Fruticulus rigide ramosus, ramorum vetustiorum cortice brunneo, ramis novel- 
lis dense adpresse pubescentibus et præterea longe patule hirsutis, internodiis 
brevibus. Folia parva, ovato-elliptica, apice acuta, marginibus infra medium 
convexioribus, basi rotundata, petiolo brevissimo hirsuto prædita, dura, rigida, 
plicato-subreflexa, integra vel subintegra, marginibus aliq. recurvis, cineras- 
cenlia, utrinque breviter dense pubescentia et præterea ad margines nervosque 
pilis longis patulis instructa, nervis lateralibus utrinque 2-4 subtus satis promi- 
nulis inter se distantibus. Verticillastri 2-6flori, axıllares, ad apices ramorum 
congesti. Calix sessilis obconico-campanulatus, undique breviter molliter pubes- 
cens et prælerea pilis longioribus patulis instructus, nervatione parum evidente, 
fauce intus albo-tomentosa; dentes lanceolato-acuminati longe patule ciliati, 
tubo longiores. Corolla albo-flavescens, mediocris, extus dense pubescens; labrum 
breve, fornicatum; labioli lobi laterales parvi, rotundati, basi constricti, 


(657) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 601 


medium obcordatum majus. Genitalia sub labro corollino adscendenti-incurvata. 
Fructus deest. 

Planta 25-50 cm. alta. Internodia 0,5-4 cm. longa. Folia superficie 
7-10 X 3-5 mm. Calicis sub anthesi 5 mm. longi tubus 2 mm. profundus, dentes 
3 mm. longi. Corolla calicis os 5 mm. excedens; labrum 3 mm. longum; labioli 
lobi laterales vix 1 X 1 mm., medius superficie 1,2 X 1,2 mm. 

Suffrutex 0,3-0,5 m. altus; petala albo-flavescentia. In campo pr. San Esia- 
nislao, aug., n. 4188. 

Espece fort voisine du G. origanifolia Benth. du Bresil meridional, avec 
lequel on serait tenté au premier abord de la réunir, mais cependant bien distincte. 
Elle en diffère en effet par ses feuilles à nervures moins nombreuses, moins sail- 
lantes et moins serrées, de sorte que le limbe n’a pas ou très peu l'apparence 
striée caractéristique pour le G. origanifolia; elle s’en écarte beaucoup plus par 
ses verticillastres panciflores (2-6 fleurs) et ses dents calicinales lancéolées- 
acuminées, élargies à la base (longuement subulées-filiformes dès la base dans le 
G. origanifolia). 


Glechon paraguariensis Briq., sp. nov. 


Fruticulus rigide ramosus, ramorum vetustiorum cortice brunneo, ramis 
novellis breviter adpresse pubescentibus et præterea longiuscule hirsutis, interno- 
diis brevibus. Folia parva, ovato-elliptica, apice subacuta vel subobtusa, margi- 
- nibus infra medium convexioribus integris vel superficialiter crenulatis, 
basi rotundato-extenuata petiolo brevissimo hirsuto instructa, dura, rigida, 
plicato-subreflexa, utrinque brevissime adpresse pubescentia et præterea parce 
pilis longioribus patulis prædita, sordide virentia, nervis lateralibus utrinque 
eirc. À mediocriter prominulis limbum haud striantibus. Verticillastri sub 2-flori 
axillares ad apices ramorum congesti. Calix sessilis obconicus, breviter adpresse 
pubescens et præterea + pilis patulis longioribus instructus, tubo 10costalo, 
demum validestriato, fauce intus albo-tomentosa, dentibus lanceolato-acuminatis, 
versus apicem subulatis, tubum circiter æquantibus. Corolla parvula, extus 
pubescens, alba, labro fornicato, labioli deflexi lobis lateralibus rotundatis, 
medio obcordato majori. Genitalia sub labro corollino adscendenti-incurvala. 
_Nuculæ rotundato-ovoideæ, parvæ, fuscæ. 

Planta cire. 50 cm. alta. Folia superficie ad 1 X 0,1 cm. Calicis 5 mm. longi 
tubus cire. 2,5 mm. profundus, dentes cire. 2,5 mm. alti. Corolla calicis os 
4-5 mm. excedens, labro 3 mm. longo, labioli lobis lateralibus superficie 

1 X 1 mm, medio fere 2 X 2 mm. 

Suffrutex 0,3-0,6 m. altus: corolla alba. In valle fluminis Y-aca in campis pr. 
Valenuzela, febr., n. 7138. — Suffrutex 0,2-0,6 m. altus; corolla alba. Prope 
Caaguazu in campis, mart., n. 9260. 

Par l’indument de l’appareil vegetalif, le @. paraguariensis rappelle les @. ori- 
ganifolia Benth et G. affinis Briq., en particulier ce dernier dont il se rapproche 
par la forme des dents calicinales; mais il s’écarte de ces deux espèces par le 
calice à tube pourvu d'un fort système de nervures, devenant nettement strié 
vers la fin de l'anthèse. Par ce caractère, le G. paraguariensis devient plus voi- 
sin de l’espèce suivante dont il est facile à distinguer par la pubescence foliaire. 
Nous avions d’abord confondu le G. paraguariensis avec le G. c'liata (Hassler 
n. 1867 !), mais il vaut mieux dans l'état actuel de nos connaissances ne pas 
réunir ces espèces d’ailleurs certainement fort voisines. 


Glechon rigidula Briq., sp, nov. 


Fruliculus rigide ramosus, ramosum velustiorum cortice brunneo, ramis 
novellis brevissime adpresse puberulis, pilis longioribus patulis nullis vel parcis- 
simis, internodiis brevibus. Folia parva, elliptica, apice subacuta vel subobtusa, 
marginibus infra medium convexioribus, integris vel subintegris, basi rotundato- 
cuneata, petiolo brevissimo puberulo instructa, pilis longis patulis parcissimis 
hine inde versus basin vel ad margines prædita, cæterum glabra, aliq. nitida, 
dura, rigida, plicato-subreflexa, viridia, nervis lateralibus utrinque 2-3 inferne 


602 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (658) 


mediocriter prominulis limbum haud striantibus. Verticillastri 2-4flori. axil- 
lares, versus apices ramorum congesti. Calix sessilis, obconicus, undique breviter 
adpresse pubescens et præterea pilis patulis longioribus paucioribus præditus, 
tubo 10eostalo, demum evidenter striato fance intus albo-tomentoso, dentibus 
lanceolato-acuminatis, superne subulatis, tubum fere æquantibus vel potius aliq. 
excedentibus. Corolla parvula extus pubescens, labro forniculato apice leviter 
emarginato, labioli deflexi lobis lateralibus rotundatis, medio obovato. Geni- 
talia sub labro corollino adscendenti-incurvata. Nuculæ ovoideo-rotundatæ 
parvæ, læves. 

Planta cire. 25-40 cm. alta. Internodia 5-10 mm. longa. Folia superficie 
8-12 X 4-6 mm. Calicis demum fere 5 mm. longi tubus 2 mm. profundus, 
dentes cire. 3 mm. longi. Corolla calicis os 4 mm. excedens ; labrum 2 mm. 
longum; labioli lobi laterales surferficie, cire. 4 X 1 mm., medius cire. 
1,5 x 1,5 mm. 

Suffrutex 0,3-0,4 m. altus; corolla alba. In valle fluminis Y-aca in campo 
prope Chololo, dec., n. 6675. 

Espèce intermédiaire entre le G. paraquariensis Brig. et le G. squarrosa 
Benih. Elle differe du premier par ses feuilles & limbe depourvu de pubescence 
apprimee, glabres à part les rares cils, les entrenœuds dépourvus d’indument 
hirsute et les fleurs notablement plus petites. Elle se rapproche par ces derniers 
caracleres du G. squarrosa, lequel en diffère neltement par ses verticillastres 
pluriflores, à corolle environ 3 fois plus grande. 


Glechon ciliata Benth. 
Lab. gen. et sp. 208, 


Suffrutex 0,2-0,3 m. altus; corolla alba. In dumeto prope Curuguaty, sept., 
n. 4600. — Suffrutex 0,2-0,4 m. altus; corolla ochroleuca. In valle fluminis 
Y-aca, in campis pr. Valenzuela, jan., n. 6971. Suffrutex 0,2-0,5 m. altus; 
corolla alba. Prope Caaguazu in campis combustis, mart., n. 9272. 


Glechon Hasslerı Briq., sp. nov. 


Suffrutex ramis herbaceis e basi incrassato-indurata erectis, simplieibus, undi- 
que longe patule pilosis et præterea parce breviter pilosulis, pilis cum glandulis 
sessilibus commixtis, internodiis elongatis. Folia mediocria, ovato-elliptica vel 
elliptica, apice obtusa, marginibus infra medium convexioribus, basi rotundata 
vel rotundalo-extenuata, petiolo brevi dense longeque piloso prædita, fere mem-' 
branacea, supra atro-viridia, subtus pallidius virentia, utrinque parce ciliato- 
pilosa, integra vel fere integra. Verticillastri in axillis superioribus siti, haud 
approximati, 6-40flori. Calix obconicus undique breviter adpresse pubens et 
præterea dense patule ciliato-hirsutus, tubo nervis haud evidentibus, fauce intus 
albo-tomentosa, dentibus lanceolato-acuminatis tubum excedentibus. Corolla 
magna, alba, extus pubescens; labrum galeatum, apice emarginatum; labioli lobi 
laterales ampli, oblique ovati, medius late obovatus. Genitalia sub labro corol- 
lino incurvato-adscendentia, demum exserta. Nucule ovoideæ, læves, quam in 
speciebus præcedentibus majores. 

Planta 30-60 cm. alta. Internodia media 4-6 cm. longa. Foliorum lamina 
superficie 2-2,5 X 1,2-1,5 cm., petiolus ad 3 mm. longus. Calicis demum 6 mm. 
longi tubus 2,5 mm. profundus, dentes 3,5 mm. alti. Corolla calicis os 1 cm. 
excedens, labro 5 mm. longo, labioli lobis lateralibus medioque superficie 
2 X hmm. 

nur 0,3-0,6 m. altus; corolla alba. In campo pr. fl. Curuguaty, sept. 
n. A644. 

Le G. Hassleri se place à côté du @. ciliata Benth., dont il diffère abondam- 
ment par le port, la forme et la nervation des feuilles, la longueur de l’indument 
hirsute des rameaux, et la corolle plusieurs fois plus grande. C’est le plus gran- 
diflore de tous les Glechon connus. 


(659) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 603 


SALVIA Linn. 
Sect. CALOSPHACE Benth. 
$ $ BRACHYANTHÆ Benth. 


+ Vulgares Benth. emend. Briq. in Engler und Prantl Nat. Pflanzenfam. IV, 3 a, 879. 


Salvia uruguayensis St-Hil. 
ap. Benth. Lab. gen. et sp. 258. 


Suffrutex ? 0,6-0,8 m. altus; corolla cœrulea. Gran Chaco : ad ripam occiden- 
talem flum. Paraguay latit. S. 23° 20’-23° 30’, in campis, jan., n. 2880 (leg. 
T. Rojas). — Flores cœrulei. Ad ostium fluminis Pilcomayo, april. (Rojas n. 28). 

Cette espèce paraît mieux à sa place parmi les Vulgares que dans le groupe 
Angustifoliæ, où nous l’avions placée en 1896 (1. c.). 


++ Scordonieæ Benth. 


Salvia cinerarioides Brig. 
Fragm. Mon. Lab. I, 99 et in Micheli Contrib. fl. Parag. VII, 11, 
tab. 56, 11. 


- Les abondants matériaux rapportés du Paraguay par M. Hassler nous obligent 
à englober dans cette espèce le S. approximata Briq., que nous avions cru devoir 
en séparer. Les caractères tirés de la forme des feuilles, de la serrature et de la 
coloration des calices ne résistent pas à l'examen d’une série d'échantillons 
étendus. Tout au plus peut-on réduire le S. approæimata au rang de forme 
(f. approximata Brig.) du S. cinerarioides en y comprenant les échantillons 
à feuilles vertes et cendrées, non + blanches-tomenteuses en dessous (f. genuina), 
mais sans oublier que les deux extrêmes sont reliés par les transitions les plus 
insensibles. Le S. approximata var. Kunzeana Brig. (Fragm. Mon. Lab. IV, 72) 
ne peut non plus être séparé de la forme approximata. — Quant aux affinités 
du S. cinerarioides, elles nous paraissent maintenant décidément être orientées 
du côté des Scorodonieæ, plutôt que des Cordifoliæ, à cause de la nervation 
foliaire + nettement réticulescente. Cette espèce forme le pont, pour ainsi dire, 
entre les Scordioneæ et les Cordifoliæ. Bentham a déjà indiqué comme faisant 
partie de ce groupe de passage les S. cuspidata Ruiz et Pav., Gilliesii Benth. et 
cardiophylla Hook, Les deux premières espèces sont bien distinctes du S. cinera- 
rioides et représentées dans nos collections. En revanche, le S. cardiophylla 
Hook., décrit par Bentham d'après un exemplaire de l’herbier Hooker, nous a 
toujours intrigué. Bentham donne à ce Salvia comme origine : «In Americæ 
meridionalis extratropicæ Banda oriental ». ce qui se rapporte à l’Uruguay. 
Mais la diagnose ne s'applique qu'imparfaitement au S. cınerariordes. On ne 
peut pas dire des feuilles de notre espèce «basi profunde cordatis», ni exacte- 
ment non plus «utrinque molliter villosis ». Enfin ce qui est plus grave, Bentham 
attribue au S. cardiophylla un style glabre, alors que dans le S. cinerariordes, cet 
organe est inégalement «bifariam villosus » (voy. Brig. I. c. pl. 56, I) dans sa 


! Une erreur d’impression attribue à tort à la branche antérieure du style les 
caractères de la branche postérieure : c'est le contraire qu'il faut lire dans la 
description que nous avons donnée en 1897. 


N 


604 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (660) 


partie supérieure. LeS. cardiophylla ne peut donc, d’après la description seule et en 
l'absence d’originaux, être identifié avec le S. cinerarioides. M. Morong a indiqué 


le S. cardiophylla Hook. au Paraguay (in New York Acad. Se. vol. II, ). 
Il est extrêmement probable que la plante signalée sous ce nom est le S. cinera- 
rioides. — Les matériaux nouveaux de M. Hassler sont les suivants : 

Herba 0,2-0,3 m. alta; flos lateritius. In silva pr. Tacurupucu, maj., u. 109 
(f. genuina). — Suffrutex 0,4-0,6 m. altus: coroila cœrulea. In campis Cordillera 
de Altos, jan., n. 2967 (ad f. approximatam vergens). — Suffrutex 0,3-1 m. 


altus; corolla cœrulea, ad marginem silvæ Caraguatay, aug., n. 3117 (ad f. 
approximatam vergeus). — Suffrutex 0,3-0,5 m. altus; corolla cœrulea. In campo 
Itacurubi, jan., n. 3766 (f. genuina). — Suffrutex 0,5-1 m. altus; corolla 
coerulea. Prope Tobaty in dumetis, sept., n. 6335 (f. genwina parum typica). — 
Suffrulex 0,5-1 m. altus; corolla alba (sicca cæsia). In valle fluminis Y-aca in 
glareosis pr. Peribebuy, dec., n. 6885 (f. approximata). 

Appartiennent en outre à cette espèce les deux plantes distribuées par Fiebrig 
(Plantæ Paraguarienses) sous les nos 293 (Loma, nördlich von der Cordillera de 
Altos) et 815 (nördlich von Tobaty). Ces plantes sont déterminées « Salvra aff. 
S. incurvata Ruiz et Pav.»; cette dernière espèce diffère toto celo du S. cinera- 
rioides. 


+++ Cordifoliæ Benth. 


Salvia Rojasii Briq., sp. nov. 


Herba elata. Caulis herbaceus, robustus, viridis, ad nodos parce pubescens, 
cæterum glaber, internodiis mediocribus. Folia ovata, apice obtusa, marginibus 
infra medium convexioribus, basi cordata, utrinque viridia, membranacea, 
superne glabra vel fere glabra, subtus parce puberula vel glabrescentia, grosse 
crenata, nervatione parum prominula, vix reticulescens, bası petiolo parce pubes- 
cente aucta. Verticillastri sub-6flori in spicastris elongatis laxe dispositi, bracteis 
lanceolatis deciduis. Pedicelli breves, dense breviter pubescentes. Calix sub 
anthesi elongato-campanulatus, parce breviler prorsus puberulus, præsertim ad 
nervos, nervatione parum evidente; labrum ovatum, integrum, apice subito 
breviter acutatum; labiolum bidentatum, dentibus labrum æquantibus ovatis, 
apice breviter acutatis. Corolla coerulea, tubo amplo exserto ; labrum ovato-oblon- 
gum, apice breviter rotundatum integrum, subrectum, extus pubescens; labiolum 
patens, elongatum, lobis lateralibus ample rotundatis, medio maximo obcordato, 
profunde emarginato. Stamina sub labro adscendentia et subocculta; filamenta 
brevia; pollinatoria brevia, nuda, parum arcuata, loculum lineari-oblongum 
ferentia; vectiaria pollinatoriis equilonga, anlice infra articulationem apophysem 
majusculam gerentia, remiformia. Stylus exsertulus, parte superiore bifariam 
inæqualiter pubescens, ramo antico brevi, postico elongato recurvo. 

Planta ultra 50 cm. alla Internodia media 6-10 cm. longa. Foliorum lamina 
superficie ad 7 X 5 cm., petiolus ad 3 cm. longus; crenarum culmina 2-3 mm. 
alla et 48 mm. distantia. Spicastrum ad 16 cm. longum; bractex ad 5 mm. 
longæ. Calicis 7 mm. longi tubus 5 mm. profundus, dentes 2 mm. alti. Corolla 
calicis os 1 cm. excedens, tubo 1 cın. longo; labrum 4-5 mm. longum; labioli 
lobi laterales infra 1 mm. alti et 3-4 mm. lati, lobus medius superficie X 7 mm., 
emarginatione circ. 2 mm. profunda. Staminum loculi 1-1,5 mm. longi. Styli 
ramus anlicus infra 1 mm. longus, posticus 3-4 mm. longus. — Præterea adest 
status micranthus calice 5 mm. longo, corolla calicis os 7 mm. excedente; carac- 
teres cæterum iidem. 

Gran Chaco : Loma Clavel. latitud S. 23° 20”, nov., n. 2566 (leg. Rojas). 

Cette espèce est sans affinilés étroites avec les types peu nombreux qui ont été 
classés parmi les Cordifoliæ. On serait plutôt tenté de la comparer avec les 
formes peu velues du S. cinerarioides, si les feuilles cordiformes membraueuses, 
non réticulées-rugueuses, ne lui assignaient sa place naturelle dans le groupe 
Cordifolie. 


(661) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 605 


++ Rudes Benth. 


Salvia paraguariensis Benth., sp. nov. 


Herba caudice duro lignoso, ramis erecto-adscendentibus, viridibus vel purpuras- 
centibus undique pilis albis patulis villosellis tectis, internodiis mediocribus. Folia 
elliptico-oblonga, apice subobtusa vel aculiuscula, marginibus longe leniter con- 
vexis regulariter debiliter crenalis, basi rotundata, sessilia vel subsessilia, versus 
inflorescentiam sensim majora, sat magna, crassiuscula, rugosa, sed vix coriacea, 
supra sordide viridia dense adpresse pubescentia, subtus densius pubescentia vel 
juvenilia subtomentella; nervatio pulchre reticulata rete subtus prominulo etiam 
in pagina superiora evidente. Spicastrum elongatum vel mediocre, verticillastris 
6 floris remotis, rache candicanti-villosella, bracteis lanceolato-acuminatis deci- 
duis, pedicellis calice brevioribus dense patule candicanti-villosellis. Calix cam- 
panulatus, ex viridi coerulescens et insuper breviter undique pilis albis brevibus 
patulis undique pubescens, evidenter sed non prominule nervosus; labrum 
-ovatum, apice subito breviter acutiusculum; labiolı labrum ovatum, apice subito 
breviter acutiusculum ; labioli dentes labrum æquantes ovati, apice subito bre- 
viter acutiusculi, sinu profundo separati. Corolla alba, tubo incluso, antice 
prorsus ampliato, intus nudo; labrum breve, convexiusculum, extus dense 
villoso-tomentellum, oblongum ; labioli patentis labro multo longioris lobi late- 
rales oblique ampli, medius maximus obcordatus. Staminum filamenta brevia 
leviter ultra articulationem protensa; pollinatoria vectiariis subæquilonga 
curvula loculos oblongos ferentia; vectiaria remiformia valide connata superne 
apophyse magna ovata prædita. Stylus superne bifariam villosus, ramo antico 
brevi, poslico subulato recurvo longiore. 

Planta 30-80 cm. alta. Internodia media 5-6 cm. longa. Folia superficie ad 
8 X 3 cm.; crenarum culmina 0,5-1 min. alla et 1-3 mm. distantia. Spicastrum 
ad 15 cm. longum, internodiis inter verticillastros 3,5... 3... 2 etc. em. longis; 
pedicelli 3-4 mm. longe. Calicis sub anthesi 7 mm longi tubus fere 5 mm. pro- 
fundus, labia 2,5 mm. alta. Corolla calicis os 1-1,5 cm. excedens; labrum 
3-4 mm. longum, labioli 4-1,3 cm. longi lobi laterales vix 4 mm. alti et 3 mm. 
lati, medius superficie ad 7 x 8 mm. Staminum filamenta 2,5 mm. longa, polli- 
natoria 2 mm. longa, loculi 2 mm. alti, vectiaria 2,5-3 mm. longa. Styli ramus 
anticus 1 mm., posticus 3,5 mm. longus. 

Suffrutex 0,3-0,8 m. altus; corolla alba. Prope Caaguazu in campis combustis, 
mart., n. 9237. 

Cette belle espèce se place dans le voisinage du S. lachnostachys Benth., dont 
elle diffère abondamment par la dimension des feuilles non coriaces, les spicas- 
tres allongés à verticillasires écartés, les bractées caduques, le calice couvert 
d’un fin duvet blanchâtre et non pas longnement hispide, la corolle blanche 
beaucoup plus grande, etc. C'est la première d’une série de sauges nouvelles, 
remarquables autant au point de vue écologique qu'au point de vue systématique, 
découvertes ces dernières années par M. Hassler et que nous décrivons ci-après. 


Salvia scytinophylla Briq., sp. nov. 


Herba caudice duro lignoso, ramis erecto-adscendentibus, viridibus inferne 
glabris, superne breviter retrorsum pubescentibus, internodiis mediocribus. Folia 
anguste elliptica vel oblongo-elliptica, apice obtusa, nunc culmine obtuso brevis- 
sime apiculata, marginibus longe levissime convexis regulariter debiliter crenatis, 
basi rolundala sessilia, versus inflorescentiam decrescentia, mediocria, rugosa, 
coriacea, supra læte viridia, glabra, nitida, subtus in juventute adpresse et tenuiter 
albo-tomentosa, serius calvescentia; nervatio pulchre reticulata, rete supra et 
præcipue subtus prominulo. Spicastrum elongatum vel mediocre, verlicillastris 
6floris remotis, bracteis lanceolato-acuminatis deciduis, rache tenuiter retrorsum 
pubescente vel cinereo-villosella, pedicellis calice brevioribus undique dense 
retrorsum pubescentibus. Calix elongato-campanulatus, ex viridi cœrulescens et 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 7, 31 juin 1907. 39 


Te 


NS 


605 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (662) 


insuper undique dense breviter subpatule vel prorsus pubescens, evidenter sed 
non prominule nervosus; labrum ovatum, apice breviter acutiusculum; labioli 
dentes labrum æquantes ovati, apice breviter acutiusculi, sinu profundo inter se 
separati. Corolla rosea vel cœrulea et genitalia ejusdem structura ut in specie 
præcedente. 

Planta 30-60 cm. alta. Internodia media ad 7 cm. alta. Folia superficie ad 
6 x 2 em., sed eliam minora; crenarum culmina 0,5-1 mm. alta et 1-3 mm. 
distanlia. Spicastrum ad 10 cm. longum, internodiis inter verticillastros 
lu... 3... 2,5 elc. cm. longis, pedicellis ad 5 mm. longis. Calicis maturi 9 mm. 
longi tubus 5-6 mm. profundus, labia 3-3,5 mm. alta. Corolla calicis os 4,3 cm. 
excedens, labro 5 mm. labiolo 1-1,2 em. longo. 

Suffrutex 0,3-0,6 cm. altus; corolla rosea. In campo prope fl. Corrientes, sept., 
n. 4531. — Suffrutex 0,4-0,6 m. altus; corolla cœrulea. In campo pr. Igalimi, 
sept.. n. 4725. 

Voisine de l'espèce précédente (S. paraguariensis) dont elle a l’inflorescence, 
mais dont elle diffère par les tiges glabres dans leur partie inférieure, faiblement 
pubescente à poils réfléchis dans la partie supérieure des rameaux (et non pas 
entièrement couverte de poils élalés), par ses feuilles coriaces, glabres et luisantes 
à la face supérieure (non coriaces, non luisantes et velues à la face supérieure 
dans le S. paraguarvensis). 


Salvia lachnostachys Benth. 
Lab. gen. et sp. 267. 


Suffrutex 0,2-0,4 m. allus; corolla rosea. In campo prope Igatimi, sept., 
n. 4722. — Suffrutex 0,2-0.5 m. altus; corolla cœrulea. In campo prope Ipéhu, 
oct.. n. 5015. — Suffrutex 0,4-0,6 m. altus; corolla lilacina. In campo pr. fl. 
Tapiraguay, dec., n. 5979. 

Benthamn a décrit à tort les bractées de cette espèce comme étant cordées-ovées 
et obtusiuseules. En réalité elles sont seulement élargies vers la base, ovées- 
acuminées au sommet, souvent même longuement acuminées. Les analyses 
données par Schmidt (Fl. bras. VIII, I, tab. 36) pour l’appareil staminal sont très 
mauvaises : les étamines sont organisées sur le même type que les S. aridicola 
et dumeticola décrits ci-après. 


Salvria aridicola Briq., sp. nov. 


Suffrutex caudice lignoso, indurato, ramis ascendentibus vel erectis, sordide 
virentibus, undique pilis crispulo-patulis obtectis, internodiis quam folia brevio- 
ribus. Folia anguste oblongo-lanceolata, apice breviter acuminata, marginibus 
longe lenissime convexis regulariter crenatis aliq. recurvis, basi rotundata vel 
rotundato-subcordata, subsessilia, rugosa, subcoriacea, sordide virentia, supra et 
subtus laxe pilosa; nervalio reticulala, supra et præcipue subtus prominula. 
Spicastra brevia, verticillastris 6floris parum dissitis sed non dense approxima- 
tis, bracteis ovato-acuminatis + diu persistentibus, rache dense hirsuta, pedicel- 
lis quam calices brevioribus undique dense patule hispidis. Calix campanulatus 
undique patule pilosus, pilis cum glandulis stipitatis paucis commixtis, evidenter 
sed non prominule nervatus, superne ceerulescens; labrum ovatum, integrum, 
apice acutum; labioli labro subæquilongi dentes ovati, apice breviter subito acu- 
minati, sinu profundo inter se separati. Corolla coerulea, mediocris, tubo incluso, 
antice prorsus ampliato, intus nudo; labrum convexum, oblongum, apice rotun- 
datum, extus dense pubescens; labiolum patens, labro longius, lobis lateralibus 
oblique rotundatis, medio maxirgo obcordato. Staminum filamenta brevia ultra 
arliculationem protensa; pollinatoria vectiariis aliq. breviora loculos oblongos 
ferentia; vectiaria remiformia valide connata superne apophysi magna prædita. 
Stylus superne inæqualiter bifariam villosus, ramo antico brevi, postico subulato 
recurvo longiore. 

Planta 30-80 cm. alta. Internodia media 2-3 cm. longa. Foliorum lamina 
superficie ad 4,5 X 0,5-1 cm.; crenarum culmina circ. 0,5 mm. alta et 1-3 mm. 


{663) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 607 


distanlia. Spicastrum ad 6 cm. longum; pedicelli demum 3-4 mm. longi. Calicis 
maluri 8 mın. longi tubus 5,5 mm. profundus, labia 2,5 mm. alta. Corolla cali- 
cis os circa 8 mm. excedens ; labrum 3-4 mm. longum; labioli À mm. longi lobi 
laterales 1-2 mm. alti et 3 mm. lati, medius superficie cire. 4 X 5 mm. Stami- 
num filamenta 2 mm. alta, pollinatoria 2 mm. longa, loculi 1,8 mm. alti, 
vectiaria 3 mm. longa. Styli ramus anticus infra À mm., posticus 4 mm. 
longus. 

Srntex 0,3-0,5 m. altus; corolla cyanea. In campo prope Igatimi, sept., 
n. 4731. — Suffrutex 0,3-06 m. altus; corolla coerulea. In campo Ipéhu, nov., 
n. 5227. — Suffrutex 0,5-0,8 m. altus; corolla cyanea. In campis pr. fl. 
Corrientes, dec., n. 5846. 

Espèce très voisine du S. lachnostachys avec laquelle elle a en commun la par- 
ticularité de posséder des bractées assez longuement persistantes; elle en diffère 
par ses feuilles étroitement oblongues-lancéolées, le spicastre à verticillastres 
lâches et la présence de glandes stipitées sur le calice. 


Salvia dumeticola Briq., sp. nov. 


Herba caudice indurato, obliquo, nodoso, caule adscendente, undique pilis 
patulis tenuibus longis obtecto et præterea pubescentia brevi densa prædito, 
internodiis mediocribus. Folia anguste et longe oblonga, apice obtusiuscula, bre- 
vissime apiculata, marginibus subrectis regulariter debiliter crenulatis, basi 
rotundata sessilia, rugosa, coriacea, cinereo-virentia, supra dense pilosa, subtus 
breviter tomentella pallidiora et præterea præsertim ad nervos parce grosse 
pilosa; nervatio dense reticulata, supra et præcipue subtus prominula. Spicastrum 
breve, verlicillastris 6floris dense approximatis, bracteis ovato-acuminatis basi 
amplioribus calices subæquantibus diu persistentibus, rache dense hirsuta, pedi- 
cellis quam calices brevioribus dense breviter hirsutis. Calix elongato-campanu- 
latus, præsertim ad nervos patule pilosus, pilis cum glandulis stipitatis com- 
mixtis, superne versus labrum coerulescens et ibidem glabrescens vel fere glaber ; 
labrum ovatum, integrum; labiolum labro cire. æquilongum, lobis ovatis apice 
breviter acuminatis, inter se sinu profundo separatis. Corolla cœrulea, satis 

- magna, tubo antice prorsus venlricoso incluso vel leviter exsertulo; labrum 
convexiusculum, breve, oblongum, extus pubescens; labiolum patens, labro 
multo longius, lobis lateralibus oblique rotundatis, medio maximo obcordato. 
Staminum filamenta brevia, ultra articulationem protensa; pollinatoria vectiariis 
breviora loculos lineari-oblongos ferentia; vectiaria remiformia valide connata 
superne apophysi ovata magna versus apicem recurva prædita. Stylus superne 
inæqualiter bifariam villosus, ramo antico brevi, poslico recurvo subulato lon- 
giore. Nuculæ parvæ ovoideæ, fuscæ. 

Planta 40-50 cm. alta. Internodia media 3-4 cm. longa. Folia superficie 
D X 0,8 cm. ; crenarum culmina vix 0,5 mm. alta et 1-3 min. distantia. Spicas- 
trum cire. 8 cm. longum; bracteæ infimæ superficie cire. 8 X 4 mm.; pedicelli 
3-4 mm. longi. Calicis maturi 1 cm. longi tubus 7 mm. profundus, labia 3 mm. 
longa. Corolla calicis os eirc. 1,4 cm. excedens; labrum 4-5 mm. longum, 
labioli 4 cm. longi lobi laterales superficie cire. 2X 4 mm., medius 5 X 8-10 mm. 
Staminum filamenta 2,5 mm., pollinatoria 3 mm., loculi 2,5 mm., vectiaria 
4 mm. longa. Styli ramus anticus vix { mm., posticus 2-3 mm. longus. 

Suffrulex 0,4-0,5 m. altus; corolla cœrulea. Prope Caaguazu in dumetis, febr., 
n. 8894. 

Cette élégante espèce réunit à peu près l’intlorescence du S. lachnostachys 
Benth. avec le feuillage du S. aridicola Brig. : elle se distingue de toutes deux 
par ses fleurs d’un tiers plus grandes. 


Salvia rigida Benth. 
Lab. gen. et sp. 269; Brig. in Micheli Contrib. fl. Parag. VII, 13, tab. 56. 


En présence du polymorphisme invraisemblable que présente cette espèce, 
nous nous voyons obligé de réduire les deux variétés que nous avions distinguées 


> 


608 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (664) 


en 1897 au rang de simples formes. Les nouveaux matériaux réunis par 
M. Hassler peuvent être répartis comme suit : 

1. f. lucida Brig. = S. lucida Briq. (1889) = S. rigida var. lucida Brig. 
(1897). 

2. f. media Brig. — Comprenant les variations ambigues entre les formes 1 et 
2, à feuilles inférieures plus larges et plus espacées, les supérieures plus étroites, 
plus acuminées, petites et serrées. 

3. f. cryptocaulos Brig. = 8. rigida var. cryptocaulos Briq. (1897). 

Herba 0,6-1 m. alla; corolla alba. Ad ripam rivi Piribebuy, aug, n. 3220 
(f. media). — Suffrutex 0,6-1 m. altus, corolla alba. Prope Tobaty in dumeto, 
sept., n. 6243 (f. media). — Suffrutex 0,4-0,8 m. altus; corolla alba. In valle 
fluminis Y-aca in campis pr. Valensuela, jan., n. 7002 (f. lucida). — Suffrutex 
0,5-0,8 m. altus; corolla cœrulea. In valle fluminis Y-aca in campis pr. Valen- 
zuela, jan., n, 7010 (f. media ad f. cryptocaulon valde vergens). — Suffrutex 
0,8-1 m. altus; corolla alba. Prope Villarica in campis siccis, jan., n. 8761 
(f. media). — Suffrutex 0,5-0,8 m. altus; corolla cæsia. Prope Caaguazu in 
campis, mart., n. 9210 (f. cryptocaulon) et 9210 a (f. media). 

C'est également au S. rigèda qu’appartient la plante distribuée par Fiebrig 
Pl. paraguarienses) sous le n° 268 avec le nom de S. nervosa, provenant de la 
ordillera de Altos. Le S. nervosa Benth. n'a pas encore été trouvé au Paraguay; 

il se distingue par ses verticillastres 6-10 flores disposés en spicastres très allonges, 
les tiges pourvues à la fois d’un tomentum et d’un indument hispide, etc. 


Salvia Hassleri Briq., sp. nov. 


Herba caudice basi indurato, caulibus adscendentibus, viridibus, inferne parce 
patenti-pilosis, superne cinerascentibus dense pubescentibus, internodiis medio- 


-cribus. Folia elliptico-lanceolata, inferiora apice obtusa, superiora breviter acu- 
' minala, marginibus longe et lenissime convexiusculis regulariter et debiliter 


crenatis, basi rotundata sessilia, rugosa, coriacea, supra læte viridia, glabra, 
nitidula, sublus pallide virentia, tenuiter tomentella; nervatio reticulata supra et 
subtus prominula. Spicastrum mediocre verticillastris mediocriter remotis 
6floris, bracteis late lanceolalis deciduis, rache dense glanduloso-pilosa, cine- 
rascente, pedicellis eodem indumento præditis calice brevioribus. Calix elongato- 
campanulaius, nervis sub pubescentia tomentella cinerea dense occultis glandulis 
stipitatis creberrimis commixta; labrum ovatum integrum breve; labioli dentes 
ovati labrum circ. æquantes, apice brevissime acutati, sinu profundo inter se 
separati. Corolla alba, sat magna, tubo breviter exserlulo, antice prorsus ventri- 
coso, intus nudo; labrum convexiusculum, oblongum, apice rotundatum, extus 
tomentellum ; labiolum labro multo longius, lobis lateralibus oblique rotundatis 
latis, medio maximo obcordato. Staminum filamenta brevia, ultra articulationem 
protensa; pollinatoria vectiariis cire. æquilonga loculos lineari-oblongos ferentia; 
vectiaria remiformia, valide connata, superne apophysi magna ovata prædita. 
Stylus superne antice villosus, versus ramos circumcirca barbatus, ramo antico 
brevi acuto, postico elongato recurvo subulato. 

Planta 30-50 cm. alta. Internodia media 2-4 cm. longa, Folia superficie 
4-5 X 1-1,3 cm.; crenarum culmina infra 1 mm. alta et 1-3 mm. distantia. Spi- 
castrum ad 10 cm. longum; pedicelli 2-3 mm. longi. Calicis 5-6 mm. longi tubus 
3-5 mm. profundus, labia circ. 1 mm. alta. Corolla calicis os cire. 1,3 cm. exce- 
dens; labrum 5 mm. longum; labioli { cm. longi lobi laterales 1,5 mm. alu et 
fere 5 mm. 5 mm. lati, medius superficie 5 X 8 mm. Staminum filamenta 2 mm., 
pollinatoria 2,5 mm., loculi 4,8 mm., vectiaria 3,5 mm. longa. Styli ramus 
anticus infra 4 mm., posticus fere 3 mm. longus. 

Suffrutex 0,3-0,5 m. altus; corolla alba. In campo prope S. Estanislao, aug., 
n. 4118. 

Cette espèce se place à côlé du S. rigida dont elle diffère nettement par son 
calice à nervation cachée sous une pubescence tomenteuse grisâtre, rendue vis- 
queuse par l'abondance des grandes stipitées. 


(665 R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 609 


Salvra caaguazuensis Briq., sp. nov. 


Herba caudice indurato nodoso-incrassato, caulibus adscendentibus, viridibus, 
parce et longe hispido-glandulosis, internodiis infimis brevibus, supremo infra 
spicastrum valde elongato. Folia versus basem caulium approximata ovato- 
lanceolala vel + elliptica, apice acuta vel subacuta, marginibus infra medium 
convexioribus, basi rotundata vel rotundato-extenuata, sessilia, crassiuscula sed 
non coriacea, viridia, parce longeque glanduloso-hispida, mediocria vel sat parva, 
irregulariter crenato-serrata; nervatio simplex, subtus prominula, nervis latera- 
libus utrınque paucis. Spicastrum longe pedunculatum, nunc breve, nunc magis 
elongatum, verticillastris 6-10floris + dissitis, bracteis elliptico-lanceolatis, 
deciduis; pedicellis dense breviter retrorsum hirsutis. Calix campanulatus, viri- 
dis, valide nervosus, præcipue basi et ad nervos prorsus ciliato-pilosus; labrum 
ovatum, integrum; labioli dentes ovali, apice subito breviter acutiusculi, labro 
eire. æquilongi, inter se sinu profundo separati. Corolla cœrulea, sat magna, 
tubo incluso, antice prorsus ventricoso, intus nudo; labrum convexiusculum, 
oblongum, integrum, extus pubescens; labiolum labro multo longius. patens, 
lobis lateralibus oblique ovatis, medio maximo obcordato. Staminum filamenta 
brevia ultra articulationem protensa; pollinatoria brevia arcuata vectiariis 
breviora, loculos lineari-oblongos ferentia; vecliaria remiformia, valide connata, 
superne apophysi magna ovata versus apicem vectiarii curvala pradita. Stylus 


superne inæqualiter bifariam villosus, ramo antico brevi acuto, postico elongato 


subulato longiore. Nuculæ ovoideæ, fuscæ. 

Planta 10-50 cm. alta. Folia superficie 1.5-5 X 0,5-2 cm. Pedunculus 5-15 cm. 
longus. Spicastrum 3-8 cm. longum: pedicelli 2-4 mm longi. Calix anthesi 
ineunte 5-6 mm. longus ; calicis maturi 8 min. longi tubus 5 mm. profundus, 
labia 3 mm. alta. Corolla calicis os ultra À cm. excedens ; labrum 5 mm. longum; 
labioli lobi laterales superficie 2 X 4 mm., medius cire. 5 X 9 mm. Staminum 
filamenta 2 mm., pollinatoria 2 mm., loculi 1,8 mm., vectiaria 3 mm. longa. 
Styli ramus anlicus infra À mm., posticus ultra 3 mm. longus. 

Herba 0,1-0,5 m. alta; corolla cyanea. In campis pr. San Estanislao, aug., 
n. 4280. — Herba 0.,3-0,4 m. alta; corolla violacea. In campo sicco Igatımi, 

_oct., n. 4805. — Suffrutex 0,2-0,5 cm. altus; corolla cœrulea. Prope Caaguazu 
in campis combustis, mart., n. 9121. 

Cette espèce se place à côté du S. brevipes Benth., du Brésil meridional, dont 
elle diffère surtout par l'absence d’indument glanduleux court et abondant sur le 
rachis du spicastre, les pédicelles et le calice, et la corolle du double plus grande. 


Salvia pachypoda Briq., sp. nov. 


Herba vel suffrutex caudice incrassato-tuberoso, lignoso, caulibus ramisque 
adscendentibus, viridibus, glabris, nitidis, ınternodiis mediocribus, infimis bre- 
vioribus. Folia ovata vel ovato-elliptica, apice oblusa, marginibus regulariter 
convexis crenatisque, basi rotundata vel rotundato-extenuata, sessilia, coriacea, 
utrinque viridia, glabra. lævia, nitida, sat magna vel mediocria; nervatio reticu- 
lata, utrinque prominula. Spicastrum pedunculatum, pedunculo versus apicem 
racheque breviter puberulis, mediocre vel elongatum, verticillastris infimis dis- 
silis, bracteis elliptico-lanceolatis parvis deciduis, pedicellis quam calices brevio- 
ribus dense puberulis. Calix campanulatus, viridis, superne cœrulescens, valide 
nervosus, breviler prorsus pubescens, præcipue ad nervos; labrum ovatum, in- 
grum; labioli lobi labrum circ. æquantes, ovati, apice breviter acutiusculi, sinu 
profundo inter se separati. Corolla cœrulea parvula, tubo incluso, prorsus antice 
ventricoso, intus nudo; labrum convexiusculum, oblongum, integrum, extus 
pubescens; labiolum labro longius, patens, lobis lateralibus parvis oblique ovatis, 
medio majore obcordato. Staminum filamenta brevia ultra articulalionem brevi- 
ter protensa; pollinatoria incurva, vectiariis breviora, loculos lineari-oblongos 
ferentia; vectiaria remiformia parum valide connexa, superne apophysi ovata 
erectiuscula sat magna prædita. Stylus superne: bifariam inæqualiter villosus, 
ramo antico brevi aculo, postico elongato recurvo subulato. Nuculæ ovoideæ, 
fuscæ. 


610 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (666) 


Planta 20-40 cm. alta. Internodia infima 2-5 cm. longa. Folia superficie ad 
7 X 4 cm.; crenarum culmina eirc. 1 mm. alta et 2-4 mm. distantia. Peduncu- 
lus ad 8 cm. longus. Spicastrum ad 12 cm longum, internodiis inter verticillas- 
tros 3... 2,5... 1,9..., etc. cm. longis, pedicellis 3-5 mm. longis. Calicis maturi 
7 mm. longi tubus fere 5 mm. profundus, dentes aliq. ultra 2 mm. alti. Corolla 
calicis os ad 7 mm. excedens; labrum 2-3 mm. longum; labioli 7 mm. longi lobi 
laterales superficie 0,5 X 2 mm., medius 2 X 3-4 mm. Staminum filamenta 
4,5 mm., pollinatoria fere 2 mm., loculi 1,3 mm., vectiaria fere 3 mm. longa. 
Styli ramus anticus 0,6 mm., posticus 3 mm. longus. 

Suffrutex 0,2-0,4 m. altus; corolla cœrulea. In campo pr. fl. Tapiraguay, aug., 
n. 4294. — Herba 0,3-0,4 m. alta; corolla alba. In campo prope San Blas 
(Yeruti), dec., n. 9762. 

Cette belle espèce est évidemment apparentee avec la précédente, mais elle se 
rapproche aussi beaucoup des S. ovaiifolia St-Hil. et S. nitidula Brig. du Brésil 
méridional et de l’Uruguay, en ce qui concerne l’organisation des feuilles. 
Dans ces dernières, toutefois, les feuilles sont brièvement, mais nellement 
pétiolées, la tige rampante à la base, la corolle presque du double plus 
grande, etc. 


Salvia campicola Briq., sp. nov. 


Suffrutex caudice tuberoso-incrassato lignoso præditus, caulibus herbaceis 
erectis vel erecto-adscendentibus viridibus vel purpurascentibns humilibus vel 
subhumilibus, pilis longis patulis parce hispidus, internodiis infimis brevibus vel 
mediocribus, supremo infra spicastrum elongato. Folia ovata vel ovato-elliptica, 
apice obtusa, marginibus mediocriter convexis debiliter regulariter crenatis, 
bası rotundata vel rotundato-extenuata, sessilia, rugosula, subcoriacea, utrinque 
viridia, pilis longis patulis parce ciliato-hispida, mediocria; nervatio reticules- 
cens vel reticulata supra et subtus + prominula. Spicastrum mediocre, verticil- 
lastris 6-10floris, inferioribus remotis, pedunculo racheque breviter adpresse 
puberulis et præterea parce et longe hispidis, pilis patulis cum glandulis longe 
stipitatis commixtis, bracteis ovato-acuminalis deciduis, pedicellis quam calices 
brevioribus dense pubescenti-tomentellis. Calix campanulatus, undique dense 
patule haud longe glanduloso-pubescens, nervis prominulis, demum evidenter 
striatus; labrum ovatum; labioli dentes apice breviter acutati inter se sinu pro- 
fundo separati. Corolla alba vel cœrulea, sat magna, tubo incluso antice prorsus 
ventricoso, intus nudo; labrum convexiusculum, oblongum, apice integrum, extus 
dense pubescens; labiolum patens labro multo longius, lobis lateralibus late oblique 
ovatis, medio maximo obcordato. Staminum filamenta brevia ultra articulationem 
alig. protensa: pollinatoria vectiariis breviora loculos lineares ferentia; vectiaria 
remiformia valide connata, superne apophysi ovata erecliuscula magna prædita. 
Stylus superne inæqualiter bifariam villosus, ramo anlico brevi acuto, postico 
subulato recurvo longiore. Nuculæ ovoideæ, fuscæ. 

Planta 10-40 cm. alta. Caudex tuberosus sect. long. ad 7 X3 cm. Internodia 
inferiora 2-3 cm. longa. Pedunculus ad 10 cm. altus. Spicastrum 3-10 em. lon- 
gum, internodiis inter verticillastros 3,5... 3... 2,5... etc. cm. longis, pedicellis 
3-4 mm. altis. Calicis maturi 6-7 mm. longi tubus 5 mm. profundus, labia 
1-2 mm. alta. Corolla calicis os 8-9 mm. excedens; labrum 4-5 mm. longum; 
labioli ad 8 mm. longi lobi laterales superficie 1 X 2-3 mm., medius 5 X 
7 mm. Staminum filamenta 2,5 mm., pollinatoria 2,5 mm., loculi 2 mm., 
vectiaria 3,5 mm. longa. Styli ramus anticus infra 1 mm., posticus 3-4 mm. 
longus. 

Herba 0,1-0.4 m. alta; corolla alba, cæsia vel cœrulea. In valle fluminis Y-aca 
in campis pr. Valenzuela, feb., n. 7019 (f. glabrescens) et 7019a (f. his- 
pidior). 

Voisine de la précédente, celle espèce en diffère clairement par l’indument his- 
pide de son appareil végétatif, les feuilles moins coriaces, la forme et l'indument 
du calice, les corolles deux fois plus grandes, etc. 


(667) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANE, 611 


$ LONGIFLORÆ Benth. 


+ Cyaneæ Benth. 


Salvia ambigens Brig. 
Fragm. Mon. Lab. I, 101 (1889) et in Micheli Contr. fl. Parag. VU, 8, 
tab. 55, 1. 


Suffrutex 0,5-2,5 mm. altus; corolla cyanea. In dumeto pr. Ipe hu, Sierra 
Maracayu, oct., n. 5145. — Herba 0,5 1 m. alta; corolla cyanea. Prope Para- 
guary in dumeto, dec., n. 6469. — Suffrutex 0,8-1,2 m. altus; corolla cyanea. 
Prope Caaguazu in silvis, mart., n. 9358. 


HEDEOMA Pers. emend. 
Sect. KEITHIA (Benuth.) Brig. 


Hedeoma scutellarioides (Benth.) Brig. 
In Engl. und Prantl Nat. Pflanzenfam. IV, 3a, 29% (1896). 


Herba 0,5-1 m. alla; corolla rosea. In valle fluminis Y-aca, in palude pr. Piri- 
bebuy, dec., n. 6847. — Herba subscandens 0,5-1 m. alta; corolla rosea. In 
regione fluminis Yhu in paludosis inter gramina, nov., n. 9639. 


Sect. NEPETOPSIS Briq., sect. nov. 


Verticillastri crebriflori in spicastris dense cylindricis terminalibus dispositi. 
Calix campanulatus, basi æqualis, 13nervius, fauce intus nuda subæqualiter 
> dentatus. Corolla parva tubo breviter exserto, superne vix ampliato, intus 
nudo. Suffrutex erectus, foliatus. 


Hedeoma Hassleri Briq., sp. nov. 


Suffrutex elatus, ramis ascendentibus, sordide virescentibus, internodiis ° 


mediocribus, undique breviter retrorsum pubescentibus. Folia oblonga obverse 
subspathulata, apice rotundata, ultra medium latiora, marginibus leniter con- 
vexiusculis integris vel obscure subcrenulatis, basi integre cuneata, sessilia, 
utrinque sordide virentia parce breviter et adpresse pubescentia, sat parva. ramo- 
rum ın axillis brevium phyllis evolutis pseudo-verticillata. Verticillastri 
40-20flori, densi, n-i... 2 dense in spicastris congesti, bracteis anguste ellipticis 
vel sublinearibus flores subæquantibus vel eis brevioribus, bracteolis crebris 
elliplico-subsetaceis quam flores brevioribus apice violaceis. Calix sessilis vel 
subsessilis, viridis, undique dense prorsus pubescens, dentibus lanceolato- 
setaceis, tubo brevioribus, apice obscure subincrassato-violaceis, posticis tribus 
aliq. brevioribus et aliq. altius connatis. Corolla alba, parvula, extus dense 
pubescens, tubo superne sensim ampliato dentes calicinos aliq. excedente ; labrum 
erectiusculum, convexiusculum, oblongum, subintegrum; labiolum deflexum, 
Jabro brevius, lobis lateralibus rotundatis medio aliq. majore obovato. Stami- 
nodia postica nulla. Stamina antica sub labro corollino adscendentia exsertula; 
loculi violacei, ovati, divaricati, conneclivo crassiusculo aliq. ampliato separali. 
Stylus exsertus apice æqualiter bifidus. Nuculæ minimæ, rotundalo-ovoideæ, 
pallide fuscæ, læves. 


612 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sÉR.). 1907 (668) 


Planta 2-3 m. alla. Internodia media 2-4 cm. longa. Folia evoluta superficie 
ad 1,8 X0,5 cm. Spicastrum sect. long. ad 6 X 4,3 cm. Calicis maturi cire. 
& mm. longi lubus 2,5 mm. profundus, dentes 4,5 mm. alti. Corolla calieis os 
3-2 min. excedens, labro 1,5 mm., labiolo vix ultra 1 mm. longo. Stamina 
labrum corollinum infra 4 mm., stylus 2-3 mm. excedentia. Nuculæ sect. long. 
circ. 0,4 X 0,35 mm. 

Suffrutex subscandens 2-3 m. altus, melissiodorus; corolla alba. In regione 
fluminis Yhu ad marginem paludis in dumetis, sept., n. 9474. 

Espèce de premier ordre présentant le plus haut intérêt. L'organisation de la 
fleur cadre exactement avec celle des Hedeoma de la section Rhabdocaulon 
(Keithia sect. Rhabdocaulon Benth), mais la petite corolle possède un tube faible- 
ment exsert, et le calice est dépourvu de carpostege. Le spicastre rappelle celui 
des Nepeta (N. nuda et espèces voisines). La découverte de l’H. Hasslerr apporte 
un nouvel argument en faveur de la réunion du genre Keithia de Bentham avec 
les Hedeoma. Les Keithia ne se distinguaient que par une corolle macrosiphonée : 
le H. Hassleri est un Keithia à corolle brachysiphonée. 


SECT. RHABDOCAULON (Benth.) Briq. 


Hedeoma stenodonta Briq., sp. nov. 


Suffrutex caudice lignoso-indurato, ramosus, ramis adscendentibus, virgatis, 
tetragonis, subarticulatis, denudatis, faciebus parum sulcatis, brevissime adpresse 
puberulis, demum inferne glabratis, internodiis mediocribus. Folia pauca, sæpe 
+ aborliva, sessilia, integra, dura, parva, lanceolata vel linearia, apice acuta vel 
subacula, glabra vel subglabra. Spicastrum mediocre, verlicillastris 2-6floris, 
bracteis elliplico-linearibus calice brevioribus, bracteolis elliptico-setaceis paucis 
brevioribus, pedicellis calice mullo brevioribus dense breviter retrorsum pubes- 
cenlibus. Calix tubulosus, valide nervatus, undique breviter patule pilosulus, 
dentibus e basi lanceolata setaceis, anticis longioribus, omnibus tubo multo 
brevioribus, fauce intus villosa, ore obliquo. Corolla rosea, exlus dense pubes- 
cens, tubo exserto, inlus nudo, anlice curvulo; labrum parvum rectiusculum 
ovalum subintegrum; labioli deflexi labro aliq. longioris lobi laterales parvi 
rolundali, medius obovalus aliq. major. Staminodia postica nulla. Stamina 
anlica exsertula sub labro corollino adscendentia, loculis violaceis divaricatis 
connectivo incrassato separatis. Stylus exsertulus apice inæqualiter bifidus, 
ramo postico longiore magis subulato. Nuculæ ovoideo-oblongæ, læves, brunneæ. 

Planta 50-100 cm. alta. Internodia media 2-5 cm. longa. Folia superficie 
1-1.5 X 0,1-0,3 cm. Spicastrum ad 10 cm. longum. Pedicelli 4-3 mm. longi. 
Calicis maturi 8 mm. longi tubus 5-6 mm. profundus, dentes superiores 
1-1,5 mın.. inferiores 2 mm. alti. Corolla calicis os 6 mm. excedens; labrum 
2 mm. longum ; labiolum circ. 2-2,3 mm. longum. Genitalia labrum corollinum 
cire. 1 mm. excedentia. Nuculæ sect. long. 1,3 X 0,8 mm. 

Suffrulex 0.5-1 m. altus; corolla dilute rosea. In arenosis aridis pr. Ipe-hu, 
Sierra de Maracayu, nov., n. 5253. 

Espèce voisine de !’H. denudata (Benth.) Briq., dont elle a tout à fait le port, 
mais dont elle diffère par ses tiges à faces à peine sillonnées, les spicastres plus 
étroits, à pédoncules non développés et à pédicelles courts, le calice à tube plus 
court, à dents sétacées (et non pas courtes et assez largement lancéolées), la 
corolle rose (et non pas blanche ou soufrée). 


ERIOPE Humb. et Bonpl. 


Eriope macrostachya Mart. 
In Benth. Lab. gen. et sp. 145. 


(669) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 613 


Suffrutex 0,5-1 m. altus; corolla cœrulea. Prope Concepcion in campo Ycua 
pona, oct., n. 7679. 
Eriope trichopoda Briq. 
Fragm. Mon, Lab. I, 96 (1889) et in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 17, 
tab. 57, IL. 


Suffrutex 0,3-0,8 m. altus; corolla cœrulea. In valle fluminis Y-aca ad ripam 
fluminis in arenosis, jan., n. 6994. 


HYPTIS Jacq. 


SECT. HYPENIA Benth. 


Hyptis glauca St-Hil. 
In Benth. Lab. gen. et sp. 141. 
Suffrutex 1-2,5 m. altus; corolla rosea. In campo Ipe hu, Sierra de Maracayu, 
oct., n. 5159. 
Hyptis elegans Brig. 
In Micheli Contrib. fl. Parag. VII, 49, tab. 58, II. 
Var. pascuicola Briq. I. c. 


Suffrutex 1,5-2,5 m. altus: corolla lilacina. In valle fluminis Y-aca in ruderi- 
bus pr. Valenzuela, febr., n. 7068. — Suffrutex 1-2 m. altus; corolla rosea. 
_Prope Concepcion inter palmas in arenosis, aug., n. 7258. 


- Var. amplifrons Briq., var. nov. 


A varietate præcedente differt foliis amplioribus late ovatis, limbo superficie 
ad 7 X 7 cm., caule petiolisque super pubescentiam brevem adpressam densius 
et longius patule hispidis. 

Suffrutex 1-1,5 m. altus; corolla rubro-brunnea. In uliginosis Cordillera de 
Altos, Apr., n. 4053. 


SECT. MINTHIDIUM Benth. 


Hyptis fascieulata Benth. 
Lab. gen. et sp. 130. 
Var. tomentella Benth. 
In DC. Prodr. XII, 129. 


Suffrutex 4-2,5 m. altus; corolla lilacina. Prope Caaguazu in paludosis, mart., 
HIJ2AT. 


Sect. POLYDESMIA Benth. 


Hyptis mutabilis (Rich.) Brig. 
Fragm. Mon. Lab. IV, 47 (1897) et in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 21. 
Var. polystachya (Kunth) Brig. 
In Engl. u. Prantl Nat. Pflanzenfam. IV, 2a. 339 (1897) et Fragm. Mon. 
Lab. V, 106. 
Suffrutex 0,8-1 m. altus; corolla lilacina. Gran Chaco : Santa Elisa latitud. 


614 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 (670) 


S. 23° 10’ in campis ad marginem rivuli, febr., n. 2777 (leg. Rojas). — Suffru- 
tex 4-2 m. altus; corolla cœrulea. In dumeto San Bernardino, jan., n. 3785. 

Nous n’avons vu que cette variété au Paraguay, les échantillons de Balansa 
rapportés jadis à la var. spicata, rentrent également dans la var. polystachya 
(voy. Brig. Fragm. Mon. Lab. V, 106). 


Hyptis altheifolia Pohl. 
In Benth. Lab. gen. et sp. 119. 


Suffrutex 1-2 m. altus; corolla violacea. In dumetis prope Caballero, febr., 
n. 1898, — Frutex 2-3 m. altus; corolla rosea. In dumeto Cordillera de Altos, 
apr., n. 4081. — Suffrutex 0,5-1 m. altus: corolla violacea. In campo pr. Ipe-hu, 
nov., n. 5260. — Suffrutex 1-1,5 m. altus; corolla cæsia. In valle fluminis 
Y-aca, in campo pr. Valenzuela, jan., n. 6935. 

C’est également à cette espèce qu’appartient la plante distribuée par Fiebrig 
(Pl. paraguarienses) sous le no 809, provenant de Tobaty, et désignée : «H. vestita 
Benth. vel aff. ». 


Hyptis hirsuta Kunth. 
In Humb. et Bonpl. Nov. gen. et sp. II, 318, tab. 141. 


Herba 0,4-0,6 m. alta; corolla lilacina. In dumeto Cordillera de Altos, dec., 
n. 3657. — Herba 0,3-0,8 m. alta; corolla rosea. In valle fluminis Y-aca in 
campo pr. Chololo, dec., n. 6621, — Herba 0,3-0,5 m. alta; corolla alba. Prope 
Tobaty in campo, sept., n. 6621 a. 

Appartient aussi à cette espèce le no 232 des Plantæ Paraguarienses de Fiebrig. 


SEcT. MUELLEROHYPTIS Brig. 


Hyptis Muelleri Brig. 
In Micheli Contrib. fl. Parag. VII, 23, tab. 59. 


Suffrutex 0,5-1,2 m. altus; corolla alba. In campo humido pr. fl. Tapiraguay, 
dec., n. 5970. — Herba 0,5-1 m. alta; corolla alba. In valle fluminis Y-aca ın 
palude pr. Piribebuy, dec., n. 6734. — Suffrutex 1-1.5 m. altus; corolla alba, 
roseo punciata. Prope Caaguazu in campis humidis, febr., n. 8871. 

C’est aussi à cette espèce qu’appartient l’Ayptis distribué par Fiebrig (PI. Para- 
guarienses) sous le n° 937, provenant de « Loma nördlich der Cordillera de Altos», 
sous le nom de H. mollis Pohl, détermination très erronnée. L’H. mollis Pohl. 
appartient à la section Cephalohyptis $ Marrubiastreæ et diffère toto cœlo de 
U’H. Muelleri. 

Hyptis pachyarthra Briq., sp. nov. 

Herba elata. Caulis robustus, ramosus, ramis divaricato-adscendentibus, 
glaber, tantum ad nodos transverse puberulus vel in ramis summis ad angulos 
obscure puberulus, internodiis infimis brevioribus, superioribus longioribus, ad 
nodos, præsertim inferne, conspicue constrictus, ita ut caulis totus quasi articu- 
latus appareat, articulis incrassatis. Folia sat magna, ample ovala, apice obtusa 
vel subobtusa, marginibus irregularirer inciso-crenatis infra medium convexio- 
ribus, basi rotundato-extenuata, vix subcordata, crassiuscula, rugosula, supra 
atroviridia breviter grosse pilosula, subtus breviter dense pubescentia, petiolo 
longo in foliis mediis inferioribusque laminam æquante vel superante, glabro vel 
subglabro prædita; nervatio reticulescens, subtus prominula. Capitula longe 
pedunculata, ample racemose vel corymbose disposita, longe pedunculata, 
pedunculis parcissime breviter puberulis vel subglabris, magna, latiora quam 
alta, bracteis oblongo-linearibus dense pubescentibus pedunculis multo brevio- 
ribus, bracteolis setaceis parce hispidulis longissimis curvatis calices equanlibus 
vel superantibus, maturitate luteo-aurantiacis, sympodiis cymarum sub anthesi 


(671) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 615 


brevibus, post anthesin elongandis parce puberulis. Calix sub anthesi tubuloso- 
campanulatus, subsessilis, tubo subexstriato, tenuiter prorsus puberulo, dentibus 
lanceolato-setaceis rigidulis, tubum superantibus. Corolla alba, tubo superne 
sensim ampliato, intus nudo, calicis dentes aliq. excedens; labri lobi superiores 
erectiusculi, rotundati, laterales eadem forma labiolum haud comılantes; 
labiolum stipato-defractum, parum profunde saccatum, basi breviter unguicu- 
latum. Stamina super labiolum declinata, filamentis antherisque glabris. Stylus 
cum staminibus declinatus, apice brevissime bilobus, nudus. Nuculæ cum calice 
maturo desunt. 

Planta 1-1,5 m. alta. Internodia media 2-4 cm. longa et ad 8 mm. lata, cum 
nodi tantum 5-6 mm. lati sint, superiora ad 10 cm. longa. Foliorum lamina 
superficie ad 5 X 4,5 cm., petiolus ad 4,5 cm. longus. Pedunculi 2-5 cm. longi. 
Capitula sub anthesi sect. long. ad 1,8 X 1,3 cm.: bracteolæ ultra 1 cm. longæ. 
Calicis sub anthesi ad 6 mm. longi tubus 2 mm. profundus, dentes 3-4 mm. longi; 
calix sed post anthesin certo valde elongandus. Corolla calicis os cire. 7 mm. 
excedens, labri lobis cire. 0,7 mm. altis, labiolo 2 mm. longo et A mm. profundo. 

ee 1-1,5 m. alta, corolla alba. Prope Concepcion in campo humido, aug., 
n. 7263. 

Cette curieuse espèce est voisine du H. Muelleri dont elle s’ecarte principale- 
ment par sa tige contraciee aux articulations, à entrenœuds moyens et inférieurs 
courts, nettement épaissis, presque glabres et ses feuilles longuement pétiolées 
(subsessiles dans l’H. Muelleri). 


Sxcr. CEPHALOHYPTIS Benth. 


$ XYLODONTES Benth. 


Hyptis cespitosa St-Hil. 
in Benth. Lab. gen. et sp. 113. 


Les nouveaux matériaux rapportés du Paraguay par M. Hassler confirment 
l'opinion que nous avions émise dubitativement en 1898 (Fragm. Mon. 
Lab. V, 111), à savoir que les H. mirabilis Brig. et H. elliptica Brig. ne sont 
que deux variétés, peut-être même seulement deux formes, de l’H. c@spitosa 
St-Hil., reliées par des échantillons intermédiaires. Il y a là encore un de ces cas 
de polymorphisme, analogue à celui signalé pour le Salvia rigida Benth., de 
nature à dérouter complètement si l’on ne dispose pas de matériaux abondants. 

Var. elliptica Brig. — H. elliptica Brig. in Micheli Contrib. fl. Parag. VII, 25, 
tab. 60, I et Fragm. Mon. Lab. V, 141. 

Suffrutex 0,2-0,3 m. altus; peiala alba. In campo pr. San Estanislao, aug., 
n. 4199. — Suffrutex 0,3-0,5 m. altus. Corolla albo-lilacina. Prope Villarica ad 
marginem paludis, jan., n. 8583 (feuilles tournant en partie à la forme caracté- 
ristique pour la var. miraba.lıs). 

Var. mirabilis Brig. = H. mirabilis Brig. Fragm. Mon. Lab. I, 9% et in 
Micheli Contr. fl. Parag. VII, 24, tab. 60, II. 


Suffrutex 0,4-0,5 m.; corolla alba. Prope Villarica in campis, jan., n. 8584 a. 
Hyptis lutescens Pohl. 
in Benth. Lab. gen. et sp. 109. 
Herba 0,3-0,5 m. alla; corolla alba. In campo prope Igatimi, oct., n. 4817. 
Hyptis stereocaulos Briq. 
in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 26, tab. 61, II. 
Herba vel suffrutex 0,5-0,8 m. alt. ; corolla alba. In stagnis pr. Ipe hu. Sierra 


GEO: : * BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (672) 


Maracayu, dec., n. 5599. — Herba 0,5-0,8 m. alta; corolla alba. In valle flumi- 
nis Y-aca pr. Chololo, dec., n. 6749. — Herba 2-3 m. alta; petala rosea. In valle 
fluminis Y-aca in dumeto pr. Chololo, dec., n. 6891. — Suffrutex 1-1,5 m. 
altus; corolla alba. Prope Villarica in dumetis aridis, jan., n. 8424. 


Hyptis trichoneura Brig. 
in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 28. 


Herba 0.3-0,6 m. alta; petala alba ıoseo-punctata. In valle fluminis Y-aca pr. 
Chololo, dec., n. 6730. 


Hyptis cinerea Morong. 
Enum. pl. coll. Parag. 200; Brig. in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 29, 
tab. 61, 1. 
Var. genuina Brig. 


Folia inferiora mediaque oblongo-lanceolata vel lanceolata, superiora lan- 
ceolata. 

Herba 1-1,5 m. alta; corolla cæsia. Ad en rivi Iuqueri, oct., n. 1421. — 
Herba 0,8-1 m. alta; corolla alba. Prope Tobaty in palude, sept., n. 6429. 

C’est ici que se rapporte également le no 576 de M. Hassler que, par suite d’un 
regrettable lapsus, nous avisons antérieurement attribué à l’H. trichoneura. 


Var. stenophylla Briq., var. nov. 


Folia inferiora mediaque lanceolata, superiora angustissime lanceolata vel 
linearia, tamen regulariter serrulata. 
Gran Chaco : Santa Elisa lat. S. 23° 40,’ apr., n. 2851 (leg. Rojas). — 
Suffrutex 0,6-1 m. altus; corolla alba. Ad ripam fl. Ypacaray, dec., n. 3697 
(f. ad var. genuinam aliq. vergens). — Suffrutex 0,5-1 m. altus; corolla alba. 
In campis humidis in regione cursus superioris fluminis Apa, nov., n. 8027. 


$ GENUINÆ Benth. 


Hyptis rugosula Briq., sp. nov. 

Herba elata, radicibus + fusiformiter subincrassatis. Caulis rectus, rigidulus, 
inferne purpurascens glaber vel subglaber, superne viridis vel cinerascens, brevis- 
sime prorsus pubescens, internodiis elongatis. Folia mediocria, anguste oblonga, 
apice acuta, marginibus irregulariter denlato-crenulatis infra medium leniter con- 
vexioribus, basi cuneata, breviter petiolata, rugosula, crassiuscula, supra atro- 
viridia, parce breviter scabrido-pilosula, sublus pallidiora ad nervos breviter 
adpresse pubescentia, cæterum glabrescentia; nervatio reticulescens, rete subtus 
= prominulo. Capitula mediocria, hemisphærica, bracteolis exterioribus lanceo- 
latis vel ovato-lanceolatis, nervosis, dense cinereo-pubescentibus, _acuminatis, 
flores sub anthesi excedentibus stellato-fulerata, in caulis apice racemose dispo- 
sita, pedunculata; bracteæ foliis similes sed reduct&, anguste lanceolatæ vel _ 
lineares: pedunculi dense prorsus substrigoso-pubescentes, bracteis longiores. 
Calix sub anthesi campanulatus. tubo membranaceo 4- prorsus piloso, dentibus 
tubo longioribus e bası lanceolata setaceis rigidis prorsus ciliato-strigosis; tubus 
post anthesin elongandus. Corolla alba, tubo basi cylindrico, prorsus sensim 
ampliato extus puberulo; labri lobi ovato-rotundati, erectiusculi; labiolum 
stipato-defractum, parum profundum, apice obtusatum. Genitalia supra labiolum 
defracta, glabra. 

Planta 1,5-2 ın. alta. Caulis internodia media 5-8 cm. longa. Foliorum lamina 
superficie ad 4x 4 cm., petiolus 5-8 mm. longus; erenarum culmina infra 
4 mm. alta et 4-3 mm. distantia. Pedunculi cire. 2 cm. longi. Capitula sect. 
long. cire. 1 X 2-2,2 cm.; bracteolæ exteriores superficie 10 X 2-3 mm. Calicis 


(673) R. CHODAT ET E. HASSLER, PLANTE HASSLERIANÆ. 617 


sub anthesi 6 mm. longi tubus 2 mm. profundus, dentes 4 mm. alli; post 
anthesin calicıs tubus tanquam videri potest ad % et 5 mm. longus. Corolla 
calicis os 3-4 min. excedens, labri lobis cire. 4 mm. altis, labiolo 1,5 mm. 
longo. 

Beiba 1,5-2 m. alta; corolla alba. Prope Caaguazu in paludosis, febr., n. 8872. 

Cette espèce appartient au groupe des Radiatæ dont les représentants sont 
presque tous réunis dans l'Amérique centrale et manquent au Brésil. Elle est 
fort distincte de toutes les espèces connues par ses feuilles rugueuses, épaisses, la 
forme des bractées et l’organisation du calice. 


Hyptis paraguayensis Brig. 
In Micheli Contr. fl. Parag. VII, 30, tab. 62, I. 

Suffrutex 0,5-1 m. altus; corolla rosea. In uliginosis Caraguatay, nov., 
n. 3425. — Suffrutex 0,5-0,8 m. altus; corolla alba. In stagnis pr. fl. Tapira- 
guay, aug., n. 4153. — Suffrutex 0,3-0,5 m. altus; corolla dilute violacea. In 
campo humido pr. San Estanislav, aug., n. 4138. 


Hyptis brevipes Poit. 
In Ann. Mus. hist. nat. Paris VII, 455; Brig. Fragm. Mon. Lab. V, 124. 

Var. vulgaris Brig. 

Fragm. Mon. Lab. V, 125. 

In regione cursus inferioris fluminis Pilcomayo ad ripas fluminis, maj. (Rojas 
pl. pilcom. n. 203). — Herba vel suffrutex 0,3-0,8 m. alt.; corolla alba. In 
dumetis S. Bernardino, nov., n. 3514. — Herba 0,2-0,6 m. alta; corolla alba. 
: Prope Villarica in campis humidis jan., n. 8817. 

Var. serrata Brig. 
l. c. 126. 


Une forme rapprochée, mais non typique : Herba 0,2-0,5 m. alta; corolla 
violacea. In campo pr. Itacurubi, jun., n. 559. 


$ MARRUBIASTREE Benth. 


Hyptis mollis Pohl. 
In Benth. Lab. gen. et sp. 102. 

Var. vulgaris Brig. 

Herba erecta, caule rigidulo, crasso. Folia crassiuscula, dense vestita, breviter 
crasse petiolala. 

Herba 0,3-0,5 m. alta; corolla lilacina. In palude Tucangua, oct., n. 3405. — 
Suffrutex 0,3-0,6 m. altus; corolla alba. In campo pr. Igatimi, nov., n. 5435. — 
Herba 0,8-1 m. alta; corolla alba. In vaile fluminis Y-aca in palude pr. 
Valenzuela, jan., n. 6924. — Suffrutex 0,4-0.6 m. altus; corolla alba roseo- 
punctata. Prope Villarica in paludosis, jan., n. 8584. — Suffrutex 0.8-1,2 m. 
altus; corolla alba. Prope Villarica in paludosis, jan., n. 8588. 

Var. leptoclada Briq., var. nov. 

Herba adcendens, caule debiliore, flexuoso-adcendente. Folia lenuiora, graci- 
lius petiolata. 

Suffrutex 0,5-1 m. altus; corolla alba roseo variegata. Prope Caaguazu in 
paludosis, mart., n. 9190. 


Sect. HASSLEROHYPTIS Briq., sect. nov. 


Florum sessilium capitula semiglobosa dense multiflora pedunculata, umbella- 
tim vel subumbellatim disposita. Bracteolæ numerosæ, adpressæ, lanceolatæ. 


618 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER.(2me séR.). 1907 (674) 


Receptaculum villosulum. Calix campanulato-tubulosus, rectus, glaber, dentibus 
lanceolatis. Corolla calicem breviter superans. Stamina filamentis nudis. Stylus 
apice integer. Nuculæ ovoide. 


Hyptis Hassleri Brig., sp. nov. 


Suffrulex caudice indurato, lignoso, ramis adscendentibus, internodiis paucis 
infimis brevibus grosse crispule pilosis, summo scapiformi valde elengato, 
adpresse prorsus strigoso-pubescente, cinereo. Folia pauca, infima, sessilia 
amplissime ovato-rotundala, apice oblusa, marginibus valde convexis regulariter 
crenalis, basi rotundata, crassiuscula, valde rugosa, utrinque cinereo-viridia, 
grossissime laxe villoso-pilosa; nervatio basi triplex, ceterum pinnato-reticulata, 
rete subtus prominulo. paginam superiorem fodiente. Pedunculi abbrevatione 
axis internodiorum summis maxima umbellalim vel fere umbellatim dispositi, 
bracteis brevibus atro-purpureis lanceolatis brevibus fulcrati, adpresse strigose 
prorsus pubescentes, capilulis nunc longiores nunc eos æquantes. Capitula alro- 
purpurea 4-8 sat magna; bracteolæ exteriores calices vix æquantes, lanceolatæ, 
rigidulæ, nervosæ, margine breviter ciliolatæ, cæterum glabræ; intericres 
tenuiores, angustiores, glabræ vel subglabræ. Calix tubuloso-campanulatus, 
glaber, tubo striato, versus apicem anastomosibus transversalibus nonnullis 
prædito, dentibus lanceolalis, rigidis, atropurpureis, æqualibus, tubo brevio- 
ribus. Corolla lilacina; tubus basi cylindricus, jam infra medium ampliatus; 
labri extus puberuli erecti vel reversi lobi poslici ovati majores altius connati, 
laterales breves rotundati, labiolum stipato-defractum, basi unguiculatum, subito 
haud profunde saccatum, apice truncatulo-subfimbriatum. Stamina supra labio- 
{um declinala, filamentis antherisque glabris, anticis subexsertis. Stylus cum sta- 
minibus declinatus, haud exsertus, apice integer, medus. 

Planta ad 80 cm. alta. Caulis internodia infima 3-5 cm. longa; summum 
scapiforme ad 40 cm. longum. Folia superficie ad 10 X 7 em.; crenarum 
culmina 1-2 mm. alta et 3-4 mm. distantia. Pedunculi 1-3 cm. longi Bracteolæ 
exleriores superficie 6-7 X 1-2 mm., interiores 6-7 X 0.2-0,8 mm. Calicis 
6 mm. longi tubus 3,5 mm. profundus, dentes 2,5 mm. alti. Corolla calicis os 
cire. 3 mm. excedens; labri lobi superiores ultra 1 mm., laterales infra 1 mm. 
alti; labiolum 1.8 mm. longum. 

Herba vel suffrutex 0,3-0,8 m. alta; corolla dilute lilacina. In campo pr. San 
Estanislao, aug., n. 4123. — Suffrutex 0,5-0,8 m. rltus; corolla dilute lilacina. 
In regione fluminis Yhu in campis, nov., n. 9626. 

Le H. Hassleri est une espèce de premier ordre dont le port rappelle beaucoup 
les Peltodon, mais dont l’organisation florale ne differe guere de celle de la 
section Cephalohyptis. Cependant il ne peut être rapproché d’aucun des groupes 
de cette section, ce qui nous engage à y voir le type d’une section distincte, 
caractérisée par la remarquable disposition pseudo-ombellée des capitules. 


Szcr. CYRTA Benth. (emend.). 


Hyptis dumelorum Morong. 


Enum. pl. coll. Parag. 200; Brig. in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 33, 
tab. 62, II. 


Var. genuina Brig. = H. dumetorum Briq. |. c. sensu stricto. 


Les materiaux nouveaux rapportes par M. Hassler permettent de completer 
notre description de 1897 sur plusieurs points comme suit : Peduneuli foliis 
subbracteiformibus sæpius bis vel ter longiores. Corolla parva, calicis dentes vix 
excedentes, extus puberula, labri lobis rotundatis labioloque minimo. 

Suffrutex 0,6-1 m. altus; corolla cæsia. In rupestribus Cordillera de Altos, 
dec., n. 2137. — Herba 0,3-0,6 m. alta; corolla lilacina. In uliginosis pr. 
Igatimi, oct., n. 4885. — Suffrutex 0,4-0,8 m. altus; corolla cæsia. In valle 


(675) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 619 


fluminis Y-aca in campo pr. Valenzuela, jan., n. 6995. — Suffrutex 0,5-1.2 m. 
altus; corolla cœrulea. Prope Villarica in dumetis siccis, jan., n. 8625. — 
Suffrutex 1-2 m. altus; corolla cæsia. Prope Caaguazu in campis siccis, febr., 
n. 9014. 


Var. inconcinna Briq., var. nov. 


A var. genuina differt foliis crassioribus, subtus tomentosis, capitulis sæpius 
brevissime pedunculatis, capitulis maturilate minoribus. 

Suffrutex 0,5-1 m, altus; corolla cœrulea. In campo humido Cordillera de 
Altos, jan., n. 3747. 


Hyptis pulchella Briq., sp. nov. 


Herba elata. Caulis gracilis, ramosus, ramis erecto-adscendentibus, versus 
basin induratus, undique cinereo-viridis brevissime adpresse puberulus, inter- 
nodiis inferioribus abbreviatis, superioribus infra inflorescenliam magis elon- 
gatis. Folia parvula, late ovata, apice obtusa vel subacuta, marginibus infra 
medium convexioribus, grosse crenato-dentatis, basi subcordato-rotundata, 
brevissime petiolata, rigidula, utrinque cinereo-viridia, brevissime puberula; 
nervatio reticulescens, subtus prominula. Capitula parva, globosa, in axillis 
bractearum anguste ellipticarum sessilium parvarum longe pedunculata, racemum 
laxum virgalum efficientia, pedunculis quam bracteæ pluries longioribus tenuibus 
breviter adpresse puberulis cinerascentibus; bracteolæ setaceæ calices sub anthesi 
leviler superantes, haud rigidæ, dense breviter pubescentes. Calix tubulosus, jam 
sub anthesi incurvatus, breviter puberulus, mediocriter nervulosus, dentibus 
incrassato-setaceis, apice submuticis, puberulis, brevibus, subæqualibus. Corolla 
alba, mediocris, extus puberula, tubo propre basin sensim valde ampliato; labri 
lobi superiores erectiusculi, ovato-rotundati, majores, laterales rotundati aliq. 
minores recurvuli;, labiolum parvum stipato-defractum oblongum, parum pro- 
- fundum. Genitalia supra labiolum declinata. 

Planta ad 60 cm. alta. Caulis internodia inferiora 2-3 cm., superiora 5-6 cm. 
longa. Feliorum lamina superficie ad 2 X 1,5 cm., petiolus ad 2 mm. longus; 
crenarum culmina 1-2 mm. alta et 2-4 mm. distantia. Internodia racheos 
D... 4,5... %, etc. cm. longa. Bracteæ 0,6-1 mm. longæ et 1-4 mm. late. Pedun- 
euli 2-3 cm. longi. Capitula sect. long. 0,8 X 1 cm. Bracteolæ exteriores 
4 mm. longe. Calicis sub anthesi 4 mm. longi tubus 2,5 mm. profundus, 
dentes 4,5 mm. alti. Corolla calicis os 3-3,5 mm. excedens, labri lobis superio- 
ribus ultra 4 mm., lateralibus infra 1 mm. longis labiolo fere 2 mm. longo. 

Herba 0,3-0,6 m. alta: corolla alba. In campis prope Igatimi, nov., n. 5459. 

Espèce voisine de la précédente, mais très facile à distinguer par la forme des 
feuilles, l’inflorescence, l'organisation du calice et de la corolle. 


Hyptis poliodes Briq. 
In Micheli Contr. fl. Porag. VII, 35. 


Suffrutex 0,5-0,8 m. altus; eorolla alba. In valle fluminis Y-aca in arenosis 
ad ripam fluminis, febr., n. 7108. — Suffrutex 0,5-4 m. altas; corolla coerulea. 
In valle fluminis Y-aca ad ripam fluminis in arenosis, jan., n. 7032. 


Hyptis incana Brig. 
Fragm. Mon. Lab. I, 92 et in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 34, 
tab. 63, II. 
Suffrutex 0,5-1 m. allus; corolla cœrulea. In campo pr. fl. Corrientes, dec., 
n. 5884. 
Hyptis tripartita Brig. 


Fragm. Mon. Lab. I, 92 et in Micheli Contr. fl. Parag. VII, 35, tab. 63, I. 
ae 0,5-1,2 m. altus; corolla cœrulea. Prope Caaguazu in campis, mart., 
n. 9277. 


620 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (25e <éR.). 1905 (676) 


Les feuilles lobées sont tout-à-fait exceplionnelles dans les échantillons de 
M. Hassler. 


Secr. GYMNEIA Benth. 


Hyptis virgata Benth. 
Lab. gen. et sp. 77. 


Suffrutex 0,5-1.5 m. altus: corolla lilacina, bracleæ atropurpureæ. In campo 
Ipe-hu, Sierra Maracayu, oct., n. 5072. 


PELTODON Pohl. 


Peltodon longipes St-Hil. 
In Benth. Lab. gen. et sp. 73. 


Suffrutex 0,5-0,6 m. altus ; petala atropurpurea. In campo pr. fl. Tapiraguay, 
aug., n. 4309. — Herba repens ; corolla atropurpurea. In valle fluminis Y-aca ın 
campis pr. Valenzuela, jan., n. 7025. — Suffrutex prostratus 0,%-0,6 m. altus; 
corolla atropurpurea. Prope Villarica in glareosis, jan., n. 8556 et in campis 
siccis n. 8556 a. — Suffrutex 0,4-0,5 m. altus; corolla flavo-virens. Prope 
Caaguazu in campo, sept., n. 9437. 

Le no 9437 (unicum) est remarquable par la coloration de la corolle, le calice 
et les bractees vertes et non pourprees, mais il ne differe d’ailleurs en rien des 
échantillons normaux de l'espèce. 


MARSYPIANTHES Mart. 


Marsypianthes Hassler: Briq.. sp. nov. 


Suffrutex caudice basi indurato, incrassato, lignoso, caulibus adscendentibus, 
diffuso-ramosis, undique glanduloso-pilosis, cinerascentibus. Folia elliptico-obo- 
vata, apice obtusa, marginibus ultra medium convexioribus regulariter crenato- 
dentatis, basi integre in petiolum brevem cunealo-extenuatis, utrinque glandu- 
loso-pilosis, cinerascentibus ; nervatio simplex parum prominula. Capitula 
axillaria, solitaria (gemma altera in ramum foliiferum evoluta!), pedunculata, 
pedunculo tenui, dense glanduloso-piloso, quam folia breviora ; bracteolæ lineari- 
ellipticæ glanduloso-pilosæ, calices fere æquantes. Calix campanulatus, sat 
magnus, dense prorsus villosello-pubescens, pilis cum glandulis stipitatis com- 
mixtis, nervatione parum prominula, dentibus tubo brevioribus ovato-lanceo- 
latis, post anthesin ovato-ampliatis. Corolla pro genere magna, exserta, lilacina, 
extus laxe et parce glanduloso-puberula ; labri lobi magni, erectiusculi, lale 
ovato-rotundati, laterales quidem subtruncati; labiolum stipato-defractum, 
angustissimum, vix concavum. Genitalia supra labiolum defracta, normalia. 
Nuculæ fuscæ, breves, intus profunde sulcatæ. 

Planta ad 50 cm. alta. Foliorum lamina superficie 1,5-2 X 1 cm., petiolus ad 
5 mm. longus; crenarum culmina 0.5-1 mm. alta et 1-3 mm. distantıa. Pedun- 
euli 4-1,5 cm. longi. Bracteæ ad 1 cm. longæ. Calicis 10 mm. longi tubo 6 mm. 


profundo, dentibus 4 mm. longis. Corolla calicis od 8 mm. excedens ; labri lobis 


superioribus superficie 2X 2, lateralibus 1,5 X 2 mm., labiolo 2,5 min. longo. 
Nuculæ sect. long. 1,8 X 1,5 mm. 

Herba 0,2-0,5 m. alla; corolla rosea. In campis arenosis pr. fl. Capivary, 
sept., n. 4433. — Suffrutex 0,2-0,4 m. altus; coroila lilacine ; folia glutinoso- 
villosa. In campo pr. Vaqueria Igatimi, sept., n. 4693. — Suffrutex 0,3-0,5 m. 
altus ; corolla violacea. In campis in regione cursus superioris fluminis Apa, 


(677) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANE. 621 


nov., n. 7723. — Suffrulex 0,2-0,5 m. altus ; corolla lilacina. In campo Arroyo 
Primero in regione cursus superioris fluminis Apa, febr., n. 8527. — Sufirwex 
0,2-0,4 m. altus; corolla rosea. Prope Caaguazu in campis combustis, mart. n. 
9193 et 9193 a (corollis albis). 

Cette belle espèce se distingue de toutes celles connues par des fleurs du 
double plus grandes et ses souches épaissies et ligneuses (sous-arbrissean). Les 
formes décrites jusqu'à présent sont toutes des plantes annuelles; seul le 
M. foliolosa Benth., d’ailleurs bien différent, aurait une racine vivace. 


OCIMUM Linn. 


Secr. HIEROCIMUM Benth. 


Ocimum nudicaule Benth. 
Lab. gen. et sp. 14. 


Herba 0,25-0,4 m. alta; corolla lilacina. In palude pr. fl. Tapiraquay, aug., 
n. 4297. — Herba 0,5-0,8 m. alta; corolla lilacina. In campo pr. fl. Carim- 
batay, sept., n. 4547. — Herba 0,25 m. alta ; corolla rosea. In valle fluminis 
Y-aca, in campis pr. Valenzuela, jun., n. 7042. — Herba perennis 0,2-0,4 m.; 
corolla rosea. Prope Caaguazu in campis, mart., n. 9269. 


Ocimum Selloi Benth. 
Lab. gen. et sp. 6. 


Déjà à l’époque où nous rédigions les Labiées pour les Contributions a la 
Fiore du Paraguay de Micheli, nous éprouvions des doutes sur la légitimité 
d’une distinction spécifique entre les O. Selloi Bentb. et O. carnosum Link et 
Otto. Bentham lui-même a varié dans son appréciation de ces deux plantes. En 
1832 (Lab. gen. et sp. 6 et 11), notre monographe placait l'O. Selloi dans la sec- 
tion Ocimodon et l'O. carnosum dans la section Hierocimum. En 1848 (in DC. 
Prodr. XII, 37 et 38), l’auteur modifie sa description des étamines de l’O. Sellor 
(transformé en co et place les deux espèces dans la section Hierocımum, 
mais à trois numéros de distance, séparés par les O. nudicaule et O. Tweedia- 
num Benth., dont le premier est une espèce fondamentalement différente. Si 
l’on essaie avec les descriptions de se rendre compte des caractères distinctifs 
des O. Selloi et Ö. carnosum on arrive au résultat suivant : 


0. Selloi. O. carnosum. 
Glaberrimum. Subglabrum. 
Calicis dentis supremi alis medium Calicis dentis supremi marginibus 
calicis attingentibus. breviter decurrentibus. 


Schmidt (in Martius Fl. bras. VIII, 1, 72 et 73) considère les deux espèces 
comme bien distinctes. L’O. carnosum, au lieu d’être tout-à-fait glabre comme 
l'O. Selloi, serait pubescent sur les rameaux et l’inflorescence ; le premier a des 
feuilles membraneuses, le second des feuilles subcharnues. 

Bentham et Schmidt sont tous deux d'accord pour séparer l'O. Tweeaianum de 
l'O. carnosum en se basant sur la corolle beaucoup plus grande et les organes 
génitaux exserls. 

Mais quand on passe des descriptions à l’étude d'échantillons nombreux, on 
devient très embarrassé. Bentham attribue les échant. mexicains à l’O. Sellor 
(Galeotti n. 615!, cité dans DC. Prodr. XII, 37). Or la plante récoltée par Galeotti 
au lieu d'être glaberrima possède une inflorescence à rachis et pédicelles brieve- 
ment et densément pubescents! De même le tube du calice, au moins pendant 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 7, 30 juin 1907. 10 


622 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (678) 


l'anthèse, est couvert d'une pubescence apprimée courte et dense, laqueile per- 
siste à la base sur le calice fructifère. Il en est de même pour tous les échant. 
mexicains d'autres collecteurs que nous avons sous les yeux, collecteurs ou 
éditeurs dont l'embarras ressort du fait que les étiq. portant tantôt ©. Sellor, 
tantôt O. carnosum ! Les échant. de toutes provenances ont des feuilles + faible- 
ment charnues et des ailes calicinales atteignant à peine le tiers du tube du 
calice à la maturité Il ne reste en définitive qu’un seul caractère attribuable à 
l'O. carnosum, à savoir la présence sur l’inflorescence d'une pubescence plus 
rude el plus lâche et développée sur le calice surtout le long des nervures. Cette 
différence ne caractérise pas une forme d’un rang supérieur à celui d’une simple 
varielé localisée dans le Brésil méridional et l’Uruguay. — Quant à l'O. Twee- 
dianum, il possède une corolle un peu grande que les O. Selloi et carnosum ; 
’indument est à peu près celui de l’O. Sellor. C’est encore une variété du même 
type. 

7 Rene des considérations qui précèdent, les matériaux rapportés par M. Hass- 
ler doivent être répartis comme suit : 


x Var. genuinum Brig. = 0. Sellor Benth. sensu stricto, saltlem ex spec. anth. 

Rachis inflorescentiæ. pedicelli et calicis tubus sub anthesi breviter puberula, 
maturitate + glabra. Corolla parva, calicis os 1-2 mm. excedens. 

Suffrutex 0,5-1 m. altus ; corolla lilacina. In palude pr. San Estanislao, aug., 
n. 4249. 


8 Var. carnosum Briq. — 0. carnosum Link et Otto ap. Benth. Lab. gen. et 
sp Alk 


Rachis inflorescentiæ (præsertim ad angulos), pedicelli et calicis tubus (præ- 
serlim secus nervos) breviter laxe hispidulo-pubescentia, maturitate tantum 
glabrescentes. Corolla parva calicis os 1-2 mm. excedens. 

A rechercher au Paraguay ; Uruguay, Bresil meridional. 


y Var. Tweedianum Brig. — 0. Tweedianum Benth. in DC. Prodr. XII, 38. 


Rachis inflorescentiæ, pedicelli et calicis tubus indumento fere eodem ut. var. 
« prædita. Corolla paullo major calicis os 2-3 mm. excedens, genitalibus longius 
exseriis. Folia basi distincte petiolata, lamina cæterum fere integra (f. subinte- 
grifolium) vel grosse serrata (f. serratum). 

Herba 0,15-0,3 m. alta ; corolla violacea-cæsia. In palude pr. Paraguari, oct., 
n. 1214 (cette forme que nous avions rapportée jadis à l'O. carnosum est plus ou 
moins rapprochée de la var. &). — Gran Chaco: Santa Elisa lat. S. 23910”, dec. 
n. 2680 (leg. Rojas, f. subintegrifolium). — Herba 0,5-0,8 m. alta; corolla 
roseo-violacea. In uliginosis Tacuaral, jan., n. 3808 (f. subintegrifolium). — 
Herba 0,5-1 m. alta; corolla purpureo-violacea. Prope Concepeion in stagno in 
campo argilloso, oct., n. 7635 (f. serratum). — Suffrutex 0,5-0,8 m. altus; 
corolla rosea purpureo-punctata. Prope Villarica ad margines silvarum, jan., 
n. 8680 (f. serratum). 

C'est encore à la forme serratum de cette variété qu’appartient le no 909 de 
Fiebrig (Pl. parag.), provenant de Paraguary, et distribué sous le nom d’Ocimum 
Balansæ Briq.? 


° Var. angustifolium Brig. var. nov. 


A præcedente differt foliis minoribus limbo basi longe in petiolum decurrente 
ita ut petiolus indistinetus fiat, superficialiter serrato-crenatis. 

Suffrutex 0,3-0,6 m. altus; corolla violacea. In valle fluminis Y-aca ad ripam 
fluminis in arenosis jan., n. 7039. 


Sect. GYMNOCIMUM Benth. 


Ocimum Balansæ Brig. 
In Micheli Contr. fl. Parag. VII, 37 tab. 64. 


(679) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANE. 623 


Les beaux et nombreux échant. de cette remarquable espèce rapportés par 
M. Hassler permettent de décrire plus complètement la corolle, que nous n'avions 
pu étudier en 1897 qu'en préfloraison, comme suit : 

Corolla satis magna cire. magnitudinis O. Basilici, tubo amplo parum exserto, 
labri lobis superioribus lateralibus rotundatis fere 2 mm. altis, labiolo super- 
ficie fere 3 X mm. Genitalia exserta. 

Herba 0,1-0,2 m. alta ; corolla cæsia. In campo pr. Itacurubi, oct., n. 1212. 
Specimina olim a me erronee ex spec. incompletis ad O. Selloi relata (pl. Hassl. 
re ser. p. 58). — Herba 0,15-0,4 m. alta ; corolla lilacina. In campo Cordillera 
de Altos, dec., n. 3576. — Suffrutex 0,1-0,3 m. altus ; corolla rosea. In campis 
pr. San-Estanislao, aug., n. 4119. — Suffrutex 0,2-0,3 m. altus ; corolla roseo- 
violacea. In valle fluminis Y-aca in campo pr. Chololo, dec., n. 6618. — Suffru- 
tex 0,2-0,4 m. altus ; corolla violacea, prope Paraguary in campo humido argil- 
loso, dec., n. 6667. — Suffrutex 0,1-0,2 m. altus ; corolla roseo-purpurea. In 
valle fluminis Y-aca in campis pr. Valenzuela, Jan., n. 7008. — Suffrutex 
0,1-0,2 m. altus; corolla purpureo-violacea. In valle fluminis Y-aca, in campis 
pr. Valenzuela, febr., n. 7148. 

C'est aussi à cette espèce qu’appartient le no 225 de Fiebrig (Pl. parag.) prove- 
nant de la Cordillera de Altos, rapporté à tort à l'O. micranthum W 


Ocrmum neurophyllum Briq., sp. nov. 


Suffrulex caudice lignoso, incrassato-tuberoso. Caulis herbaceus, ramosus, , 
ramis adscendentibus, viridis, undique breviter patule pilosulus, internodiis 
mediocribus. Folia ovato-elliptica, apice obtusa, marginibus infra medium 
convexioribus, subintegris vel superficialiter distanter crenatis, basi in petiolum 
villosulum cuneata vel rotundato-cuneata, subcoriacea, duriuscula, rugosa, 
utrinque viridia, supra et subtus parce patule villosula ; nervatio reticulescens, 
_subtus prominula, in pagina superiore quoque evidens. Spicastrum breve vel 
meciocre, vesticillastris 6 floris approximatis ; rachis dense pubescens ; bractæ 
ovatæ + coloratæ floribus breviores, deciduæ, summ& cæteris haud majores ; 
pedicelli undique dense patule pubescentes calicem circiter æquantes. Calix sub 
anthesi parvus, campanulatus, undique prorsus dense pubescens ; fructifer auclus, 
reflexus, nervosus, patule pilosulus, præsertim versus basin ; labrum ovatum 
sæpe coloratum, alis fere ad basin tubi attingentibus; labioli dentes ovati ciliati, 
laterales apice breviter, infimi longius acuminato-subaristati. Corolla rosea vel 
violacea, extus puberula, mediocris, tubo sat amplo, fere incluso , labri lobi 
lale-ovalo-rotundati, erechtiusculi ; labiolum patens, labri lobis majus, obovatum. 
Genitalia exserta. 

Planta ad 40 cm. alta. Foliorum lamina superficie 3.5-6 X 1,5-3 cm., petiolus 
5-10 mm. longus. Spieastrum 4-9 cm. longum ; bracteæ superficie ad 6x5 mm.; 
pedicelli demum ad 5 mm. longi. Calix sub anthesi vix ultra 3 mm. longus; 
calicis maturi 7-8 mm. longi tubus 4 mm. profundus, labrum superficie 
3 X 3 mm., labioli dentes laterales 1,5, infimi 2 mm. longi. Corolla calicis os 
2-3 mm. excedens; labri lobi cire. 2 mm. alti ; labiolum superficie 2,5 x 2 mm. 

Suffrutex 0,2-0,4 m. altus; corolla roseo-violacea ; planta omnis aromatica. 
In campo Ipé-hu, Sierra Maracayu, oct., n. 4967. — Suffrutex 0,1-0,25 m. 
altus ; corolla roseo-violacea. In valle fluminis Y-aca in campis pr. Valenzuela, 
febr., n. 7126. — Suffrutex 0,2-0,5 m. altut; corolla roseo-violacea. Prope Con- 
cepcion ad marginem silvæ « Picada Isabel », oct., n. 7643. 

Cette belle espèce est voisine de l’O. Balansæ, mais s’en distingue facilement 
par l’indument étalé qui recouvre tiges et feuilles, les feuilles subcoriaces, dures, 
à nervation reticulée, saillante. 


Ocimum Hasslerr Brig., sp. nov. 


Suffrutex caudice lignoso, tuberoso-incrassato. Caulis viridis, durus, brevis- 
sime retrorsum puberulus, parum ramosus, ramis adscendentibus, internodiis 
mediocribus vel abbreviatis. Folia ovata, ovato-elliptica vel elliptico-lanceolata, 
sessilia, subintegra vel superficialiter crenulato-denticulata, coriacea, utrinque 


CA 


624 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907. (680) 


viridia, nitida, omnino glabra, vel margine et in nervo medio saltem ciliata, 
utrinque prominule reticulato-nervosa. Spicastrum breve vel mediocre, verticil- 
lastris 6floris congestis ; bracteæ ovato-acuminatæ + coloratæ, deciduæ ; pedi- 
celli calices fructiferos æquantes ut et rachis dense breviter pubescentes. Calix 
sub anthesi parvus coloratus, breviter prorsus pilosulus. Calix fructifer reflexus; 
labrum ovatum alis amplis usque ad basin tubi decurrentibus ; labioli dentes 
ovati, ciliati, laterales breves, infimi longius acuminati. Corolla rosea, mediocris 
extus puberula, tubo amplo parum exsertulo ; labri lobi rotundati, erectiusculi ; 
labiolum patens, magis obovatum. Genitalia exserta. 

Spicastrum 2-6 cm. longum. Bracteæ superficie 5 X 3- mm. Pedicelli demum 
ad 6 mm. longi. Calix sub anthesı 4 mm. longus; calicis maturi 8 mm. longi 
labrum superficie X % mm., labioli dentes laterales vix 2 m., infimi 2,5 mm. 
longi. Corolla calieis os circ. 3 mm. excedens; labri lobi 1,5 mm. longi, labio- 
lum 2 mm. longum. 

Se présente sous deux variétés, au premier abord assez différentes, mais que 
nous n’osons pas séparer spécifiquement. 


« Var. oblusifolium Briq., var. nov. 


Planta ad 50 cm. alta. Folia ovata vel ovato-elliptica, superficie ad 6 X 3 cm. 
apice obtusa, basi ample rotundata, margine distincte ciliata, nervo medio + 
piloso, præsertim in foliis junioribus. 

Suffrutex 0.15-0,5 m. altus ; corolla roseo-lilacina. In campo Vaqueria Capi- 
bary, aug., n. 4380. — Suffrutex 0,2-0,3 m. altus ; corolla rosea. In campo pr. 
Igatimi, sept., n. 4730. 


£ Var. acutatum Briq., var. nov. 


Planta ad 30 cm. alta. Folia elliptica vel elliptico-lanceolata, apice acuta vel 
subacuta, basi anguste rotundato-acutata, glaberrima. 

Suffrutex 0,1-0,2 m. altus : corolla rosea. In campo pr. S. Estanislao, aug., 
n. 4245. — Suffrutex 0,3 m. altus; corolla lilacina. In campo Apépu (Tapira- 
guay), aug., n. 4245 a. 

L’O. Hassleri est une des plus belles espèces du genre Ocimum en Amérique. Il 
est sans doute apparenté avec l'O. neurophyllum, mais s’en distingue à premiere 
vue par la quasi-glabréité de l'appareil végétatif et les feuilles sessiles. La seule 
espèce américaine de la section Gymnocimum qui possède des feuilles sessiles 
est l’O. ovatum Benth. du Brésil méridional, mais elle se distingue très facile- 
ment de notre plante par ses feuilles non coriaces, à nervation ni réticulée ni 
saillante, à appareil végétatif couvert d’un indument hispide lâche peu abondant, 
le calice hérissé, etc. 


(A suivre). 


SOCIETE BOTANIQUE DE GENÈVE 
Compte rendu des séances 


PAR 


Gustave BEAUVERD 


304”: séance. — Lundi 10 juin 190%. — Ouverte à 8 h. !/ 
dans la salle de la bibliothèque de l’Institut botanique de l’Université, 
sous la présidence de M. Henri Romieux, président. 

M. le président a le regret d'annoncer le décès de l’un de nos honorés 
membres correspondants, M. le D’ Ludwig Fischer, ancien professeur à 
l'Université de Berne, mort le 21 mai 1907 à l’âge de 86 ans. — Le 
programme de la session extraordinaire en Savoie de l’Académie inter- 

“nationale de Géographie botanique est distribué aux assistants et sera 
incessamment adressé à tous les membres; ce programme prévoit 9 
jours d’herborisation dans les montagnes de la Maurienne et donne la 
liste des principales espèces qui seront récoltées au cours de la session; 
en recommandant aux membres de profiter de l’occasion qui leur est 
offerte de visiter une fort intéressante contrée, le président demande à 
ceux d’entre eux qui pourraient prendre part à cette session de l'en infor- 
mer sans retard. — Les ouvrages suivants sont déposés sur le bureau : 


ALLEMAGNE : Verhandlungen des bot. Ver. der Prov. Branden- 
burg, 1906 (Berlin 1907); AUTRICHE : Annalen des k. k. naturhist. 
Hofmuseums, vol. XXL I, (Wien 1906); CHILI: Memoria de la Escuela 
practica de Agricultura, Talea (1906); ETATS-UNIS : Unirersity of 
Montana, Bull. n° 37; Missouri botanical Garden, Report 1906; Pro- 
ceedings of the Indiana Acad. of Science 1905; FRANCE : Revue 
scientifique du Bourbonnais et du Centre de la France (Moulins 1907); 
HONGRIE : Magyar botan. lapok, n°* 1-4 (Budapest 1907); RUSSIE : 
Bulletin du Club alpin de Crimée et du Caucase, n° 1-2-3 (Odessa 1907); 
SUISSE : Bulletin de l’'Herbier Boissier, n° 6 (mai 1907); Bulletin de 
la Soc. Hortic. de Genève, 4 et 5 (1907); Le Jardinier Suisse, n° 5 
(Genève, mai 1907). 


NOMINATION D'UN MEMBRE DE LA COMMISSION DE 
REDACTION DU BULLETIN. — Par suite de la démission de 
M. Beauverd communiquée par M. le président, l’assemblée nomme 
pour le remplacer M. le D’ Louis Viret ; il est annoncé, en cette occa- 
sion, qu'aucun travail n’a été proposé jusqu’à la date du 31 mai fixée 


626 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (334) 


comme dernier délai : de ce fait, la publication d’un fascicule du Bulle- 
tin se trouve renvoyée à l’année prochaine. 


CONSIDÉRATIONS FLORISTIQUES SUR LE MASSIF DE LA 
TOURNETTE. — Après avoir rappelé l’unité tectonique et stratigra- 
phique qui caractérise la circonscription naturelle des Alpes d'Annecy, 
M. Gustave Beauverd signale la diversité des massifs orographiques 
constituant cette circonscription : il oppose au type accompli de «sierra » 
que représente la chaîne des Aravis, celui d'escalier géant qu'offre le 
massif du Vergy avec ses plateaux gradués d’Andey, de Solaison, de 
Mont-Saxonnet et de Cenise, tandis qu’un troisième massif, celui de la 
Filière, est comparable à une citadelle symétrique et pentagonale dont 
le centre, excavé, est occupé par de hautes tourbieres; ailleurs, le mas- 
sif du Joly, avec sa longue crête herbeuse et boisée, rappelle la struc- 
ture monotone du Jura. Seul un cinquième massif, celui de la Tour- 
nette, s’isole en haute pyramide dont la base, englobant les îlots du 
Veyrier et du Roc de Chère, peut être circonserite dans un triangle 
isocèle dont le sommet est situé sur Thônes à l'extrémité septentrionale 
de la montagne de Cotagne et dont la base est nettement limitée par 
toute la rive orientale du lac d'Annecy et de son ancien bassin prolongé 
jusqu’à Faverges ; les deux autres côtés sont respectivement déterminés 
par la vallée du Fier de Thônes à Annecy-le-Vieux, et le thalweg du 
synelinal de Serraval, de Faverges à Thönes. Le sommet de cette 
pyramide est très sensiblement déjeté vers le côté oriental du triangle; 
c'est une étroite arête rocailleuse couronnée par l’énorme monolithe 
urgonien qui sous le nom de « Fauteuil » atteint l’altitude de 2357 m. 

Dans sa structure irrégulière, l’on peut aisément distinguer chez les 
parties moyennes et supérieures de cette pyramide quatre sous-groupes 
orographiques de très inégales superficies et altitudes : 


1° Celui du Veyrier, au N.-W. du triangle, est séparé du reste du 
massif par la vaste échancrure du col de Bluffy (634 m.); le Veyrier se 
subdivise lui-même en deux chaînons inégaux : le Mont-Baron, orienté 
du S.-E. au N.-W. et atteignant 1300 m. d'altitude, et le Beauregard, 
à orientation Sud-Nord et culminant à 1246 m.; dans tous deux les 
arêtes culminales sont urgoniennes (flore calcicole) tandis que les 
talus inférieurs appartiennent au néoconien (flore caleicole, fortement 
mélangée d'éléments silicicoles sur les terrains décalcifiés). Seul le col 
des Contrebandiers, qui sépare les deux chainons à 1000 m. d’altitude, 
présente des affleurements de fiysch jusqu’au bas du vallon synelinal 
que le Fier coupe au défilé de S'-Clair; ce flysch, étroitement bordé de 
crétacé et de gault, contraste par sa végétation calcifuge (Alnus viridis, 
Vaccinium Vitis-Idea, Lycopodium clavatum, ete.) avec celle des ter- 
rains Voisins. 


2° Le Roc DE CHÈRE, plongeant dans le lac d'Annecy (451 m.) entre 
Menthon et Talloires, ne dépasse pas 643 m. sur mer. Malgré cette 
très faible altitude, les circonstances particulières de sa végétation per- 
mettent la juxtaposition d'éléments montagnards tels que Æhododen- 
dron ferrugineum, Nardus stricta, Aspidium lonchitis, Lycopodium 
Selago, ete. à des espèces eircum-mediterraneennes telles que Rubia 
peregrina, Fumana ericoides, Acer monopessulanum, Aethionema saxa- 


(335) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 627 


tile, Adiantum capillus- Veneris, ete. — Ce petit massif a été l’objet 
d’une remarquable étude monographique de MM. Guinier (botanique) 
et Le Roux (géologie); il n’est séparé du massif principal que par une 
très faible dépression (550 m.) recouverte par des terrains glaciaires 
mis en Culture et bordés par la route de Talloires à Menthon. 


3° Les Denrs DE Lanrow, isolées du Veyrier par les cols de Blufiy 
(634 m.) et du Nantet (1433 m.), se ramifient en nombreux et impor- 
tants chainons : celui de Lanfon proprement dit, culminant à 1813 m., 
à nombreuses dents urgoniennes (flore alpine calcicole) surmontant 
des talus néocomiens (flore silvatique et subalpine luxuriante); celui de 
Roche-Murraz (1736 m.), séparé du précédent par une croupe néoco- 
mienne gazonnee ; puis les chaînons parallèles du Lindion (1741 m.) et 
du Cruet (1838 m.), orientés du S.-E. au N.-E. et enchassant entre leurs 
arêtes urgoniennes le vallon crétacé du Lindion étroitement bordé de 
gault (flore alpine et silvatique, à élément montagnard descendant par- 
fois jusqu’au Fier). 


4. La TouRNETTE proprement dite, dont les nombreux chaînons 
enserrent parfois d'importants vallons : le val de Montmin, dominé par 
le « Fauteuil » (2357 m.) et les grands chainons du Roux (1558 m.) à 
l’ouest de l’Arclosan 2022 m., à l’est; le vallon des Combes entre le 
chaînon précédent et celui du Praz (1902 m.); la combe de Montaubert, 
entre les chaînons du Praz et des Frettes (2270 m.); la combe de Fer, 
entre les Frettes et le Crèt du Rosary (1700 m.); la combe de Bel- 
champ, entre ce dernier et la montagne de Cotagne (1969 m.); enfin la 
haute combe de Montremont et celle de l’Haut, séparées l’une de 
l’autre par un éperon abrupt culminant à 2140 m. au-dessus du col du 
Nantet. — Tous ces chaînons rayonnent de la croupe centrale de la 
Tournette; la plupart sont constitués par des affleurements de caleaire 
urgonien; seul le chaînon des Frettes est entièrement néocomien, tandis 
que celui du Chenivier, qui constitue au sud du col de la Forelaz un pro- 
longement de la Rochette et de la Roche de Roux. est exclusivement 
jurassique. Le terrain crétacé occupe le fond du val d’Arclosan ainsi 
que les hautes combes dominant Montmin et la vallée des Clefs; le 
flysch borde les régions inférieures du synelinal de Serraval et prend 
une grande extension aux Clefs; le gault forme une étroite bordure à 
l'intersection du crétacé et de l’urgonien, et se rencontre à plus de 
1900 m. sur la haute croupe qui domine le signal d’Arclosan. Enfin, 
près de Montmin, de Serraval et de Rovagny se trouvent des dépôts 
d’ailuvion glaciaire, tandis que partout ailleurs les talus appartiennent 
aux couches néocomiennes. — À cette diversité de terrains — et, par- 
tant, de substratum — correspond également une certaine variété du 
tapis végétal; néanmoins l’absence de roches exclusivement siliceuses 
dans les hautes régions exclut d'emblée la possibilité d’existence de 
colonies alpines silicoles. 


Histoire floristique. — Il faut remonter à l’année 1785 pour 
trouver les premiers documents concernant la flore vaseulaire de la 
Tournette : C’est en effet à cette époque qu'Azrionr, de Turin, consi- 
gnait dans son « Flora pedemontana » les noms des quelques espèces 
qu'il avait récoltées à la Tournette lors de son voyage de 1750 en 


628 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2m SÉR.). 1907 (336) 


Savoie : Ranunculus Thora L., Kernera saxatilis (= Alyssum mya- 
grodes All.), Gentiana purpurea L., Sideritis hyssopifolia L. et Campa- 
nula thyrsoidea L. 


En 1807, le médecin Jean-François BERGER, de Genève, publiait le 
résultat de ses recherches hypsométriques et autres dans le « Journal 
de Physique » de Paris et signalait en cette occasion plusieurs plantes 
importantes qu’il avait rencontrées à la Tournette lors de son séjour à 
Thônes. 


En 1852, l’abbé Maniglier, curé de Montmin, signale le premier les 
Gentiana nivalis, X G. Thomasii et Artemisia Mutellina dans un 
article vraisemblablement communiqué par le D' L. Bouvier au 
« Bulletin de la Société florimontane d'Annecy », n. 3, p. 33. 


Dès 1855, l’abbe Pucer, de Pringy, publiait dans ce même Bulletin 
de la Société florimontane d’ Annecy les premiers résultats de ses herbo- 
risations aux environs d'Annecy. Continue en 1856 et complété en 
1866 par un copieux catalogue communiqué au Bulletin de la Société 
botanique de France, l'exposé de ces résultats enrichit la florule de la 
dition de 182 unités nouvelles. 


Ce fut également en 1855 que Perrier (d’Albertville) et SONGECN 
(de Chambéry) publierent dans les « Annales de la Société d'histoire 
naturelle de Savoie, » année 1854, pp. 153-198, les Indications de 
quelques plantes rares, etc., où se trouve signalée la présence du Viola 
sciaphila aux rochers d’Arclosan. 


En 1865, la Revue Savoisienne publiait à Annecy l’étude mono- 
graphique sur les Aravis du D' Bouvier (de Thönes), dans laquelle cet 
auteur énumérait de nombreuses espèces pour la Tournette, ainsi que 
la station remarquablement basse de Saint-Clair (517 m.) avec ses 
Primula auricula et Gentiana acaulis. Plus tard — 1878 — il fit 
paraître sa Flore de Suisse et de Savoie au cours de laquelle l’on 
note encore pour la Tournette les Dianthus cæsius, Ptychotis saxifraga 
et Gnaphalium norvegicum. 


En 1866, dans le Bulletin de la Société botanique de France (session 
extraordinaire d'Annecy), l’abbe Drı.avay (des Gets) faisait connaître 
par l'organe de Puget la présence à la Tournette des Anemone ver- 
nalis, Ranunculus alpestris, R. lutulentus, Arabis punila, A. bellidi- 
folia, Cardamine resedifolia, Cerastium latifolium, Astragalus arıstatus, 
Saxifraga androsacea et Hieracium scorzonerifolium. 


Dans ce même volume de 1866 de la Société botanique de France, 
M. le chanoine Etienne Chevalier extrayait d’un projet manuscrit inti- 
tulé « Précis de statistique phytologique de la Haute-Savoie » quatre 
autres espèces nouvelles pour la Tournette : Arabis brassiceformis, 
Geranium nodosum, Anthyllis montana et Orchis divaricata. 


1876-7, M. Ern. Pıcarp (d'Annecy) publie dans les volumes 17 et 
18 de la Revue Savoisienne une « Flore de la Dent de Lanfond » où 
sont cités pour la première fois le Myrrhis odorata, Chærophyllum 
aureum, Arctostaphyllos alpina, Ajuga pyramidalis, Petasites niveus, 
Alnus viridis et Salix mysinites. 


(337) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 629 


Dans la 8” édition (1889) de la Flore de Cariot, le D' St LAGER 
(Lyon) relève la plupart des espèces consignées jusqu'alors dans la 
littérature et en signale d’autres inédites : Viola mirabilis, Hypericum 
humifusum, ete. 


Ce fut de nouveau dans la Revue Savoisienne qu’en 49014, M. Chä- 
telain, notaire à Faverges, ajoutait aux trouvailles de ses prédécesseurs 
88 unités nouvelles pour la circonscription de la Tournette. Citons 
d’entre les plus importantes : Astragalus monspessulanus, Rubia pere- 
gring, Achillea macrophylla, Gentiana pneumonanthe, Pedicularis 
gyroflexa, Euphrasia lutea, Allium vıctorialis, Phleum Michelü, ete., 
etc. 


Dès 1901, M. Ph. Gumıer (d'Annecy) publie dans la même Revue 
Savoisienne (vol. XLIL : 50) la présence de l’Acer monspesulanum sous 
Montmin; en 1902, dans le Guide de la Haute-Savoie rédigé par 
M. Le Roux, il signale le Lycopodium selago au roc de Chère et les 
Sempervirum montanum, Limodorum abortivum, Orchis militaris et 
Leucojum vernum à la montagne de Veyrier. Enfin, en 1906, dans sa 
magistrale monographie du « Roc de Chère » publiée dans le vol. 46 de 
la Revue Savoisienne, M. Guinier énumére encore 314 espèces vascu- 
laires dont un bon tiers inédites pour le territoire de la Tournette. 
C'est également à M. Guinier que l’on doit la première mention de 
l’Arole (Pinus Cembra) à la Tournette (Bull. Herb. Boiss. 1906 : 1019) 
et celle du Fumana ericoides au Mont Veyrier et au Roc de Chère. 


En 1907, les Comptes rendus de la Société botanique de Genève ont 
mentionné un ardent explorateur de nos Alpes, M. l’abbé P. Gave, de 
S'-André, qui visita la Tournette en 1896 et y récolta quelques cen- 
taines de plantes d’entre lesquelles les Imperatoria Ostruthium et 
Hieracium aurantiacum étaient inédits. — De plus, explorant les her- 
biers susceptibles de recéler quelques documents sur la flore de la 
Savoie, ce même botaniste eut la bonne fortune de trouver 17 espèces 
nouvelles pour la Tournette parmi les récoltes de feu l’abbé Jouty, 
d’entre lesquelles Herminium monorchis aux environs de Menthon. 

— Ce fut également dans nos comptes rendus de 1907 que M. Auguste 
GuinerT publia une nouveauté pour la circonscription : le Lycopodium 
clavatum qu'il récolta au Col des Contrebandiers. 


Enfin, de 1903 à 1907, l’auteur de cette communication a publié 
en différents fascicules du Bull. Herb. Boissier (1903 : 944; 1904 : 493 
et 608; 1905 : 308, 619-620; 1906 : 430, 507, 512, 603. 1019 et 1020; 
1907 : 155 et 254) les noms des principales espèces inédites qu’il récolta 
personnellement de 1887 à 1907; sur un total de plus de 1000 espèces 
différentes, 300 au moins, dont plusieurs très importantes, n'avaient pas 
été mentionnées dans la circonseription. 


Liste systématique des espèces vasculaires. — Dressée 
d'apres les sources bibliographiques citées, et plue encore d’après les 
récoltes de l’auteur, cette liste comprend jusqu’à présent l’enumeration 
de plus de 1300 espèces accompagnées de la mention des localités et de 
leurs altitudes extrêmes. 


630 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sék.). 1907 (338) 


Examen comparatif de la flore. — Bien que plusieurs recoins 
de la circonseription n’aient pas encore été explorés, l’on peut, d’après 
ces données, considérer la flore de la Tournette comme suffisamment 
connue dans ses grandes lignes pour tenter d’en dégager quelques 
résultats synthétiques faisant ressortir le rôle floristique du massif dans 
ses rapports avec les Alpes d'Annecy et les districts voisins. 

D’entre ces derniers, l’on peut de prime abord éliminer la chaîne du 
Mont-Blanc, dont l'étude à peine esquissée n'offre guère de point de 
comparaison avec notre dition, puis le plateau molassique des Bornes, 
dont la basse altitude n’héberge que peu d’especes se rencontrant éga- 
lement à la Tournette (régions inférieures). Les autres montagnes 
entrant en ligne de compte sont les différents massifs des Alpes d'Annecy, 
Lémaniennes, des Bauges, de la Chartreuse, du Jura Savoisien, puis les 
montagnes plus éloignées de la Tarentaise et de la Maurienne, dont il 
sera question occasionnellement. Les résultats de cet examen comparatif 
sont groupés comme suit : 


1° Alpes d'Annecy. — L'étude d'ensemble de ce sous-district, 
duquel la Tournette fait partie, est à peine commencée; néanmoins, sans 
vouloir anticiper sur les résultats entrevus, l’on peut résumer ce que 
l’on en sait en disant que pour les régions moyennes et supérieures, sa 
flore, à altitude équivalente, est sensiblement identique à celle de la 
Tournette : c’est tout au plus si le grand développement d’une région 
discontinue au-dessus de 2000 m. (28 kilom. du Charvin à la Tête de 
Sallaz, contre 4 à la Tournette) favorise le reste des Alpes d'Annecy de 
quelques espèces nivales que l’on chercherait en vain à la Tournette 
(Ranunculus parnassifohus, Sisymbrium pinnatifidum, Alchimilla 
pentaphyllea, Saxifraga bryoides, Valeriana saliunca, Saussurea 
depressa, Hieracium glanduliferum, ete.). En revanche, la statistique de 
l’el&ment méridional assure à la Tournette une immense supériorité sur 
toutes les autres lisières des Alpes d’Anneey. 


2° Alpes des Bauges. — Voisin meridional le plus immediat de 
la Tournette, ce sous distriet mesure dans son plus grand axe 42 kilom. 
de longueur et présente un développement de 11 kilom. (de l’Arelusaz 
a la Sambuy) pour la region des sommites voisines de 2000 m. d’altitude 
(culmine a 2260 m. au mont Pécloz). Sa flore imparfaitement connue 
n’autorise pas encore de comparaison précise; toutefois le peu que lon 
sait permet de présager une plus grande richesse de l’élément meri- 
dional : outre les Potentilla petiolulata, Fumana ericoides et Melam- 
pyrum nemorosum plus abondants qu’à la Tournette, l’on y remarque les 
Ruscus aculeatus, Coronilla minima, Cornus mas et Lonicera etrusca qui 
jusqu’à présent paraissent manquer à notre dition; cette dernière, toute- 
fois, possède entre autres les Vesicaria utriculata, Clypeola psilocarpa, 
Ptychotis saxifraga caractéristiques pour la flore de la Maurienne et 
non trouvées jusqu’à présent dans les Bauges. — Comme flore silvatique, 
il est naturel que les Bauges, en raison de leur plus grande superficie, 
se montrent aussi plus riches que la Tournette (Zsopyrum thalctroides, 
Aposeris fœtida, Crepis præmorsa, ete.). Quant à la flore alpine, la pré- 
sence du flysch en certains points des hautes régions a permis d’y 
signaler des silicicoles tels que Trifolium alpinum, Senecio incanus, 
Primula viscosa et Loiseleuria procumbens non aperçus à la Tournette, 
qui de son côté semble posséder de bonnes espèces telles que Festuca 


re 


(339) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 631 


Halleri, Poa minor, P. cenisia, Anemone baldensis, Arabis bellidifolia, 
Arenaria alpina, ete. manquant aux Bauges, jusqu’à plus ample informé. 


3° Alpes de la Chartreuse. — Le plus grand axe de ce sous- 
district mesure à peine 35 kilomètres, et la région des sommets voisins 
de 2000 m. atteint tout juste 10 kilom. de Chamechaude (2087 m.) aux 
Rochers du Midi (2077 m.) ou au Grand Som (2033 m.). Sa situation à 
l’extrême Sud du district lui assure des colonies a élément méridional 
beaucoup plus riches que celles de la Tournette, bien que les Vesicaria 
utriculata, Clypeola psilocarpa et Alsine mucronata y fassent défaut. — 
La flore silvatique subalpine est vraisemblablement plus riche aussi à la 
Chartreuse. Enfin, la flore alpine de ce massif héberge une douzaine de 
types caractéristiques n’atteignant pas la Tournette : Avena setacea, 
*A. montana’, Asphodelus Villars, Ranunculus Seguieri, Potentilla 
nitida, P. delphinensis, Cytisus supinus, Polygala calcarea, Hypericum 
nummularıum, Gentiana angustifolia, Stachys alopecuros, Galium 
argenteum; en revanche, la Tournette possède de très nombreuses 
espèces non signalées à la Chartreuse: Zycopodium selago, L. annotinum, 
#L. clavatum', Festuca Halleri, F. alpina, Carex nigra, C. atrata, Salix 
herbacea, Oxyria digyna, Mœhringia polygonoides, Alsine Villarsu, 
Cerastium latıfolium, Anemone vernalis, Arabis pumila, A. bellidifolia, 
Cardamine resedifolia, *Draba tomentosa, D. Carinthiaca, Saxifraga 
stellaris, *S. mutata, Rosa Sabini, À. cinnamomea, R. montana, 
*Lathyrus heterophyllus, *Orobus luteus, Oxytropis campestris, *Ono- 
brychis montana, Phaca australis, *Polygala chamæbuxus, Meum 
Mutellina, Gaya simplex, * Astrantia minor, * Eryngium alpinnm, Pirola 
media, *Androsace helvetica, *A pubescens, *Gentiana purpurea, G 
bavarıca, *G. nivalis, *G. asclepiadea, Ajuga pyramidalıs, *Euphrasia 
minima, *Pedicularis comosa, *P. verticillata, P. tuberosa, Phyteuma 
hemisphæricum, Ph. betonicifolium, Campanula Scheuchzeri, Petasites 
nwveus,* Erigeron Villarsii, * Artemisia Mutellina, * Achilles macrophylla, 
*"Gnaphalium carpathicum, Gn. norvegicum, * Leontopodium alpinum, 
*Centaurea nervosa, * Leontodon pyrenaicus, L. Taraxaci, Crepis gran- 
diflora, Cr. montana, Hieracium aurantiacum et autres. 

Il est à remarquer que dans cette longue liste des déficits de la Char- 
treuse, beaucoup de ces plantes se retrouvent dans celles des chaînes des 
Bauges qui sont le plus rapprochées des montagnes de la Tarentaise et 
de la Maurienne, où, à de très rares exceptions près, toutes ces espèces 
abondent. 


4° Jura savoisien. — Cette longue chaîne qui mesure une centaine 
de kilomètres de Tullins au Petit-Saleve n’atteint nulle part l’altitude 
nécessaire pour héberger l'élément vraiment alpin; elle n’en est que plus 
remarquable par ses stations montagnardes abyssales à Aypericum 
nummnlarıa, Pinguicula alpına, Gentiana acaulis et Primula auri- 
cula! — Sa flore silvatique subalpine est sensiblement analogue 
à celle de la Tournette, tandis que l’élément méridional y est d’une 
remarquable richesse : Stipa capillata, Lilium croceum, Bulbocodium 
verum, Orchis provincialis, Quercus Îlex (Tullins), Parietaria ramiflora, 
Osyris alba, Stellaria holostea, Papaver hybridum, Conringia orientalıs, 


! Les espèces marquées d’une astérisque se rencontrent aussi dans les Bauges. 


632 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2m sÉR.). 1907 (340) 


Draba muralis, Alyssum montanum, Saxifraga granulata, Coronilla 
minima, Psoralea bituminosa (Tuilins), Lathyrus Nissolia, Pistacia 
Terebinthus, Cotinus Coggyria, Rhamnus Ataternus, Hypericum 
Androsæmum, Helianthemum polifolium, Cornus mas, Antirrhinum lati- 
folnum, Plantago Cynops, Lonicera etrusca, Hieracium farinulentum, 
etc. : contre toute cette pleiade de plantes méridionales, dont la liste 
pourrait d’ailleurs être allongée, la Tournette ne peut opposer que les 
Vesicaria utriculata, Alsine mucronata et Ptychotis saxifraga qui sont 
propres à sa flore et à celle de la Maurienne et de la Tarentaise. 


Alpes Lémaniennes. — Leur plus grand axe de base est de 50 
kilometres, et la ligne de developpement des eimes au-dessus de 2000 m. 
atteint 45 kilomètres du Platé au Grammont ; culminent à 3263 m. à la 
Dent du Midi. — La statistique exacte de l’élément alpin ne nous est 
pas encore connue ; mais il paraît certain qu’à l'exception des Pedicu- 
larıs gyroflexa et Saxifraga mutata, toute la flore alpine de notre 
dition se retrouve intégralement dans les Alpes Lémaniennes avec bien 
d’autres espèces manquant à la Tournette. 

Logiquement, il devrait en être de même pour la flore silvatique 
sans que cela puisse être affirmé, faute de catalogue complet pour les 
deux territoires comparés. — En revanche, la région des Garides per- 
met des comparaisons précises, basées sur la publication par M. Bri- 
quet des Colonies végétales xérothermiques des Alpes Lémaniennes 
(Bull. soc. Murith. fase. XXVIII. 1900). Tout en se réservant de discu- 
ter le xérothermisme de quelques-unes des espèces énumérées dans ce 
travail‘, l’on admettra intégralement (abstraction faite de I’ Ayssopus 
offlcinalis rayé plus tard par l’auteur) la liste de M. Briquet pour per- 
mettre des comparaisons utiles. Selon cette liste, les Alpes Lémaniennes 
comptent 6 lisières xérothermiques dont la plus grande, celle du lac, a 
78 kil. de développement (des Voirons à S'-Maurice) et la plus riche, 
celle de l’Arve, en présente 52 (de Servoz à la Menoge); sur un total de 
105 espèces pour les six lisieres réunies celle de l’Arve en compte 79, et 
celle du lac, qui suit comme importance numérique, 64. De ce total de 
105 espèces, 25 seulement n’ont pas été signalées à la Tournette ni 
ailleurs dans les alpes d’Anneey?, contre 21 autres qui manquent aux 


! C'est ainsi que les Capsella rubella, Lychnis Coronaria, Ruta graveolens, 
Fœniculur officinale, Bupleurum rotundifolium, Micropus erectus, Galendula 
arvensis, Grepis nicensis, Heliolropium europwum, Anchusa tlalica, etc. pour- 
raient être considérées comme plantes rudérales ou parfois échappées de cultures, 
tandis que les Acer opulifolium, Potentilla rupestris, Lithospermum purpureo- 
ceruleum, Melampyrum nemorosum, Cyclamen europeum, Primula Columne, 
Limodorum abortivum, Tamus communis, Erythronium dens-canis, Ornithogalum 
pyrenaicum et Asplenium fontanum évoquent l’image de slations boisées et 
souvent même humides n’admettant guère la concomitance de véritables espèces 
xérotbermiques telles que Stipa pennata, Clypeola Gaudıni, Osyris alba, etc. 

? Ce sont les Vulpia ciliata, Scleropoa rigida, Keleria Vallesiaca, Carex 
humilis, Bulbocodium vernum, Lilium croceum, Tulipa siloestris, Ruscus acu- 
leatus, Herniaria glabra, Ononis rotundifolia, Astragalus Gicer, Vicia lathy- 
roides, Lathyrus Gicera, Potentilla micrantha, Passerina annva, Trochischan- 
thes nodiflorus, Cornus mas, Cyclamen neapolitanum, Nepeta nuda, Scrophularıa 
Hoppii, Plantago serpentina, Lonicera etrusca, Scabiosa-graminifolia, Linosyris 
vulgaris et Calendula arvensis. 


(341) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 633 


Alpes Lemaniennes!, et portent ainsi à 101 le nombre des espèces xéro- 
thermiques de la Tournette, soit 22 bonnes espèces de plus que la plus 
riche des lisières lémaniennes considérée isolément. — Ce résultat est 
d’ailleurs logique en raison de la situation plus méridionale de la Tour- 
nette. 


Récapitulation. — En rapprochant les résultats ci-dessus de 
ceux qui ressortent de la lecture du catalogue, l’on peut formuler dès 
maintenant les remarques suivantes sur l'importance floristique du ter- 
ritoire de la Tournette : 


I. Malgré l'isolement du sommet, la flore alpine de la Tournette ne 
possède pas d’élément qui lui soit propre; elle est en rapport évident 
de continuité avec: 1° une flore montagnarde et juranienne dont le 
point de départ local rayonne de la Grande-Chartreuse, et 2° une flore 
plus spécialement alpine dont quelques unités (Alsine Villarsis, Arabis 
cenisia, Pedicularis gyroflexa) permettent de fixer un point de départ 
local rayonnant du Cenis; dans l’état actuel de nos connaissances, l’im- 
mense majorité des espèces les plus répandues ne peuvent être ratta- 
chées avec certitude à une voie d'immigration précise. 


IL. La flore silvatique de la Tournette, bien que profondément modi- 
fiée par l’exploitation forestière et l'introduction d’espèces étrangères, 
est aussi en rapport de continuité avec celle des massifs voisins; elle 
accuse cependant par d’anciens vestiges la disparition d’espèces à climat 
plus see (Pinus Cembra pour les hautes régions et Juniperus Sabina 
pour les régions moyennes), tandis que la grande extension d’espèces 
à feuilles persistantes du sous-bois (Vinca, Pirola, Daphne Laureola, 
Ilex, Taxus, ete.) ainsi que la présence abondante d’arbres tels que 
Fraxinus, Acer, Tılia, Fagus, Abies, etc. qui envahissent actuellement 
les talus pierreux exposés même au midi, accuse pour le climat local 
un caractère humide et chaud plus accentué que dans les massifs septen- 
trionaux voisins. 


III. De même que pour la flore alpine, les espèces connues de la flore 
méridionale de la Tournette indiquent deux provenances distinctes de 
cet élémént : 1° une irradiation présumée de l’aire italienne des Vesi- 
caria et Cynosurus echinatus par les vallées de la Maurienne, irradia- 
tion comparable à celle des mêmes espèces par les voies pennines en 
Valais, et 2° une irradiation rhodanienne évidente de la plupart des 
autres espèces, arrivées par les différentes voies valléculaires du Grai- 
sivaudan, des Bauges et du Fier. 


! Polypodium serratum, Adiantum capillus-Veneris, Bromus madritensis, 
B. maximus, Cynosorus echinatus, Herniaria hirsuta, Vesicaria utriculata, 
Clypeola psilocarpa, Isatis tinctoria var. rupicolu, Aethionema saxatile, Poten- 
tilla petiolulata, Coronilia montana, Acer monspessulanum. Evonymus lalifolrus, 
Fumana Spachii, Euphrasia lutea, Rubia peregrina, Galium rigidum, Filago 
minima Inula Vaillantit, Hieracium andryaloides et H. Lawsondi. — Il est 
possible que quelques-unes de ces especes puissent faire partie du territoire 
lemanien, de même que dans la précédente liste une douzaine d’especes pour- 
raient vraisemblablement faire partie des colonies méridionales de la Tournelte. 


634 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2we SER.). 1907 (342) 


IV. Les partieularites suivantes de la flore de la Tournette meritent 
d’être signalées : 


1° Présence de stations abyssales alpines à la Cluse de S'-Clair 
(511 m.) et au Roc de Chère (600 m.), liées dans cette dernière station 
à l'existence de tourbieres. 

2° Pauvreté en individus des espèces les plus xérothermiques des 
Garides (Stipa, Funana Spachu, etc.) comparée à l'abondance des types 
plus seiaphiles (Cyclaimen, Asplenium fontanum, etc.) de ces mêmes 
garides. 

3° Limite supérieure élevée des types de la plaine sur les revers méri- 
dionaux (Cerasus Mahaleb à 1200 m., Actæa spicata à 1900 m., ete.) et 
limite inférieure assez basse (abstraction faite des stations abyssales) 
des types alpins sur les revers septentrionaux (Rhododendron à 1200 m. 
(Cruet), Hieracium villosum à 900 m., Linum alpinum à 800 m., ete.). 

4° Existence à de hautes altitudes de Garides montagnardes (sur 
Montmin, sur Arclosan, etc.) à substitution de l'élément méridional 
(Astragalus monspassulanus, Rubia peregrina, etc.) par des types alpins 
à facies parfois désertique (Astragalus aristatus). 

5° Localisation des espèces remarquables dans les stations les plus 
voisines des massifs actuels de refuge : Fumana Spachit, Bromus madri- 
tensis, B. maxımus au Veyrier (provenant du Jura savoisien); Buxus 
sempervirens au Roc de Chère (provenant des Bauges); Cynosurus 
echinatus, Alsine mucronata, Vesicaria utriculata, Astragalus mons- 
pessulanus, etc. dans la vallée de Faverges (se retrouvent dans le Grai- 
sivaudan ou en Tarentaise et Maurienne). 

En resume, la ‘lournette apparaît comme un important terminus 
de l'élément méridional des chaudes vallées alpines occidentales; 
l’absence de quelques espèces de cet élément qui se retrouvent dans les 
Alpes Lémaniennes et dans les Bauges pourrait être imputable au 
climat local actuel de la vallée de Faverges, évidemment plus humide 
que celui des vallées les plus rapprochées du Léman : ces conditions 
favoriseraient l’extension de l'élément silvatique au détriment des 
espèces réellement xérothermiques, qui par la rareté de leurs stations 
et de leurs individus semblent indiquer une période de retrait. Néan- 
moins, une étude plus approfondie de la flore des massifs voisins ainsi 
qu'une minutieuse statistique météorologique complète de toutes les 
vallées des deux départements de la Savoie seraient nécessaires pour 
donner à cette proposition la rigueur affirmative qui lui manque 
encore. 


QUELQUES PLANTES DU SAHARA. — A la suite de son voyage 
botanique en Algérie, M. Henri Romieux fait ressortir l’extension que 
prend l'élément desertique dans la flore des contrées avoisinant ce 
pays : tandis que cet élément est refoulé au sud des montagnes dans 
l'Algérie proprement dite, il s’avance au contraire jusqu’à la mer dans 
les contrées limitrophes du Maroc et de la Tunisie. C’est ainsi que 
notre collègue a récolté — et nous présente admirablement préparées 
— les espèces suivantes provenant principalement de l’Oranais : 
Adonis æstivalis et var.; A. microcarpa, Ceratophalus furfurascens, 
Roemeria orientalis, Reboudia erucaroides, Zilla macroptera, Anas- 
tatica hierochuntica, Farsetia linearis, F. Ͼgyptica, Eruca aurea, 


(343) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 635 


E. pinnatifida, Moricandia arvensis, M. teretifolia, Matthiola maroc- 
cana, Louchophora capiomontana, Morettia canescens, Cleome arabica, 
Reseda propinqua, BR. Alphonsü, R. villosa, R. papilla, Helianthemum 
sessiliflorum, h. eremo halben, H. ellipticum, Althea Ludwigu, Ero- 
dium glaucophyllum, Pteranthus echinatns, Paronychia arabica, P. 
chlorothyrsa, Gymnocarpon fruticosum, Zygophyllum cornutum, 
Fagonia Kahirina, Nitraria tridentata, Haplophyllun tuberculatum, 
Retama Retam,Genista Sahare, Trigonella anguina, Tr. stellata, Argy- 
rolobium uniflorum, Acanthyllis tragacanthordes, Astragalus Gombo, 
A. marcoticus, A. cruciatus, A. gombiformis, A. Akkensis, Acacia 
Farnesiana (Amerique). 

A cette présentation de plantes, qui s’arrete à la famillle des Legumi- 
neuses et sera continuée en d’autres séances, il importe de mentionner 
deux espèces non désertiques, mais nouvelles pour la flore d'Algérie, 
les Corydalis solida de Kabylie et Lotus drepanocarpus de Bône. — 
M. le D: Hassler, dont le bel herbier est entreposé à l’Institut botanique, 
fait circuler à titre de comparaison diftérents types d’Acacia Farnesiana 
récoltés au Paraguay, et présente quelques remarques d’ordre étymo- 
logique sur l’Astragalus Gombo. 


RECHERCHES SUR LA SPÉCIFICITÉ DE LA TYROSINASE. 
— M. le prof. Ghodat au nom de M. Staub et au sien présente une com- 
munication relative à l’action de la Tyrosinase, ferment oxydant spéci- 
fique. On sait que ce ferment oxyde la tyrosine, l’un des produits de la 
peptolyse des albumines. Ces auteurs ont étudié l’action de ce ferment 
sur les anhydrides des peptides de Fischer, corps qui entrent dans la 
composition des peptones et qui ont été l’objet de synthèses célèbres de 
la part du savant professeur de Berlin. Celui-ci a bien voulu remettre à 
M. Chodat plusieurs de ses peptides synthétiques pour en faire l’etude 
au point de vue des ferments oxydants. 

La tyrosinase oxyde aussi le glycyltyrosineanhydride et le tyrosinean- 
hydride mais d’une autre manière que la tyrosine; il se produit un 
corps jaune abricot. Si à un mélange de tyrosinase et de peptide (extrait 
des pommes de terre) on ajoute un peu de glycocolle (acide aminé 
formé souvent au cours des peptolyses) la réaction est rapide, 

Dans le cas du glycyltyrosineanhydride la teinte rose passe rapide- 
ment au bleu clair; si au lieu de glycocolle on ajoute de l’alanine (autre 
acide aminé) la teinte reste rose; la leucine fait naître une coloration 
brune. Ces mêmes corps en présence du tyrosine anhydride et de la 
tyrosinase fournissent tout d’abord un corps rouge puis finalement bleu 
vert (aigue marine) — Les auteurs montrent que ces réactions expliquent 
les résultats obtenus par M. Hardy (Thèse de l'Ecole de Pharmacie de 
Paris) à propos de l’action de la tyrosinase du Æussula sur les produits 
de la peptolyse par la pepsine et la papaïne. On peut d’après ces auteurs 
déceler au cours de la peptolyse les peptides à tyrosine précurseurs des 
acides aminés. 

Ces auteurs ont également étudié l’action de la tyrosinase sur le 
phénylalanine, corps qui ne diffère de la tyrosine que par l’absence 
d’un OH. 

La tyrosinase est sans action. Ceci a amené ces auteurs à étudier la 
spécificité de la tyrosinase en partant de cette idée que celle-ci ne dépend 
pas des acides aminés mais de OH en relation avec des groupes ou 
chaînes latérales inertes dans le noyau du benzol. 


656 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (344) 


Ils ont alors reconnu que la tyrosinase a, sur les crésols et partieulie- 
rement sur le para-crésol, une action spécifique différente de celle 
qu’exerce sur ces Corps le systeme peroxyde-peroxydase. Tandis que 
par ce dernier systeme le p. crésol fournit un corps blane insoluble sous 
l'influence de la tyrosinase, le p. crésol donne un corps jaune d’or en solu- 
tion. Des différences analogues ont été observées pour les autres crésols 
m. et o. Ainsi se montre une spécificité remarquable de la tyrosinase 
par rapport à la laccase ou son image (peroxydase-hydroperoxyde). 

Plus encore, les auteurs annoncent qu'ils ont découvert dans ie 
p. eresol un réactif extrêmement sensible de la tyrosinase; seul, en pré- 
sence de ce ferment, il fournit un corps jaune d’or. Mais si au début on 
ajoute un peu de glycocolle la teinte devient très rapidement rouge 
cerise intense. 

Grâce à ces procédés ou pourra désormais reconnaître les peptides 
à tyrosine pendant la dislocation et la migration des corps protéiques 
et par le p. crésol seul ou additionné de glycocolle on pourra déceler la 
présence de la tyrosinase qui parait très répandue dans le règne végétal 

Monotropa Silphium, ete., ete.). 


M. le D" A.-M. Boubier pense, d’après cette communication, qu'il n’y 
aurait qu'une seule espèce d’albumine, puisque tous les produits de 
désagrégation sont les mêmes ? — M. Chodat, en différenciant certains 
groupes de désagrégation, donne ses raisons contre l’admission de cette 
hypothèse. 


CULTURE EXPERIMENTALE DE DIANTHUS ET DE SEM- 
PERVIVUM. — M. le D' Goudet, qui a rapporté d’Engadine le 
Dianthus superbus var. grandiflorus Tausch (= D. speciosus Rehb.) et le 
cultive depuis longtemps dans son jardin en compagnie de l’espece 
typique, fait remarquer entre ces deux plantes une différence dans 
l’époque de leur floraison en ce sens que la plante des Grisons est depuis 
longtemps défleurie alors que le type est à peine en boutons. — En 
outre, rappelant la note du D’ Lagger publiée au compte rendu de la 
séance de mai, notre collègue fait savoir qu'il tient à la disposition de 
tous les botanistes que cela interesse de nombreux Sempervivum en cul- 
ture, soigneusement étiquetés quant à leur provenance et la date de 
leur introduction. 


Séance levée à 10 h. ‘/2; treize assistants : MM. Romieux, Viret, 
Hausser, Beauverd: Boubier, Chodat, Frédericks, Goudet, Guinet, 
Hassler, Martin, Penard et Schmidely. 


Le Secrétaire : G. BEAUVERD. 


PUBLICATIONS BOTANIQUES DE MÜLLER-ARG. 


(Suite.) 


MücLer J.— Kritik über Dr Wainio’s 
«Etude», in-80, 7 p. Regensburg, 
1891. 

— Lichenes Myoshiani (Japon), in-80. 
12 pages. Florence, 1891. 

— Lichenes exotici 1 à IV, in-8°, 15 p.. 
17°p.,12p:,7Dp., 1892-1893-1805. 

— Lichenes, in-8°, 8 p. Berlin, 1892. 

— Lichenes. Manipurenses, in-80, 16 
pages. Londres, 1892. 

— Lichenes Knightiani i in Nova Zelan- 
dia, in-8°, 20 p. Bruxelles, 1892. 

= Lichenes epiphylli Spruceani, in-8°, 
12 pages. Londres, 1892. 

— Lichenes exotici herbarii Vindobo- 
nensis (Australia), in-80, 4 pages. 
Wien, 1892. 


- — Lichenes Yalabeanni (Japon), in-8°, 


1% pages. Florence, 1892. 

— Lichenes Australiæ occidentalis, in- 
80, 8 pages. Berlin, 1892. 

— Lichenes Persici,8°,9p.Berlin, 1892. 

— Lichenes Wilsoniani in Australia 
Prov. Victoria lecti, in-80, 33 pages. 
Geneve, 1893. 

— Lichenes Neo-Caledonici, in-80, 12 
pages. Paris, 1893. 

— Lichenes Scottiani, in-80, 1 page. 
Genève, 1893. 

— Liehenes Chinenses Henryani, in-80, 
2 pages. Genève, 1895. 

— 1. Lichenes Arabici: 2. Lichenes Am- 
boinenses, 89, 2p. :2p. Genève, 1893 

— Lichenes Zambesici, in-8°, 6 pages. 
Wien, 1893. 

ie Lichenes Africant ; 2. Revision 
der Stein’schen Übersicht über die 
von Dr Hans Meyer in Oslafrıka 
gesammelten Flechten, in-80, 6 p. 
et 11 pages. Leipzig, 1893. 

— Lichenes Usambarenses, in-8°, 61 
pages. Berlin, 1894. 

— Lichenes Eckfeldliani (américains), 
in-80, 5 pages. Genève, 189%. 

— Arlhoniæ el Arthothelii, in-8°, 12 
pages. Genève, 189%. 

— Conspecltus systematicus lichenum, 
Novæ Zelandiæ, in-8°, 114 pages. 
Genève, 1894. 

— Graphidæ Eckfeldtianæ, in-8°, 10 
pages Genève, 1895. 

— Pyrenocarpeæ Queenslandiæ, in- ge, 
18 pages. Brisbane, 1895. 

— Sertum Australiense s. species no- 
ve auslralienses Thelolremearum, 
Graphidearum et Pyrenocarpearum, 
in-8°, 15 pages. Geneve, 1895. 

— An énuméralion of the plants col- 
lected by M. E. Peuard, in-80, 
3 p. Genève, 1895. 


Mürzer J.— Lichenes Uleani in Brasi- 
lia lecti, in-8°, 4 p. Berlin, 1895. 

— Lichenes Colensoani, in-8°, 12 pa- 
ges. Londres, 1895. 

— Lichenes Sikkimenses, in-8°, 2 pa- 
ges. Genève. 1895. 

— Leeanorex et Lecideeæ Australien- 
ses novæ, 80, 11 p. Genève, 1895. 

— Lichenes Ernsliani, 80, 8 p. Berlin, 
1895. 

— Analecta Australiensia, in-8°, 10 
pages. Geneve, 1896. 

— Ueber einige Flechten vom Monte 
Rosa, in- 80, 2 pages. Bern, 1896. 


Autres Publieations. 


Mütter J. — Euphorbiaceen, 82, 7 p. 

— Species novæ nonullæ americ, Apo- 
cynearum, sp. Echitis. in-80, 68 
pages. Genève, 1859. 

— Neue Euphorbiaceen des Herb. Hoo- 
ker in Kew., in-80, 39 pages. Re- 
gensburg, 1864. 

— Nachricht zu meiner system. Arbeit 
über die Euphorbiaceen, in-8°, 
pages. Leipzig, 1866. 

— Apocynaceæ (Symbolæ ad fl. Brasi- 
lie centralis cognoscendam, in-8°, 
19 pages. Stockholm, 1869. 

— Observalioneset descripliones plant. 
nov, herbarıı Van Heurckianı fase. 
Tel in-8°%, 117 p.; 132 p. An- 
vers et Berlin, 1870-1871 

— Euphorbiacearum species novæ, in- 
8°, 19 pages. Ratisbonne, 1872. 

— Beslätigung der R. Brown’schen An- 
sicht über das Cyathium der Euphor- 
bien, in-8°, 7 p. Regensburg, 1872. 

— Lysurus Clarazianus, in-80, 4 page, 
1 planche. Regensburg, 1873. 

— Replik auf Dr Baillons « Nouvelles 
observationssur les Euphorbiacees», 
in-8°, 20 pages. Leipzig, 1875. 

— Rubiaceæ brasil, nov, in-8°, 27 pa- 
ges. Regensburg, 1875. 

— Les Characées Genevoises, in-80, 96 
pages. Geneve, 1881. 
Publications lichénologiques 

‘d’autres auteurs. 


HuE A.-M.—Lichenologische Beiträge in 
Flora annis 1874- ED Edrti. Index 
alphabetieus, 8°, 52 p. Genève, 1899. 

KremPELHURER. — Die Flechten Europas 
(Hepps Exsice.), 80,20 p. Regensburg 

STIZENBERGER Ernst. — Aelinopelle, 
eine neue Flechten-Sippe, in-8°, A 
pages, 1 planche. Regensburg, 1861. 

Weier C., Graphideæ Cubenses lectæ 
(ere determinavit.) (Liste), in- 
40,4 page. Genève. 


S'ADRESSER A in HERBIER. BOISSIER, CHANBEZY 


eh fe 


Repertorium novarum specierum regni vegetabilis. 


Gentralblatt für Sammlung und Veröffentlichung 
von Einzeldiagnosen neuer Pflanzen. 


Organe central pour la publication exclusive des diagnoses (originales 
ou nouvelles et dispersées) du monde entier. 


Abonnements : ALLEMAGNE.... Mark. 10.— par an 
ETRANGER...... a0 > 


S'adresser à l’auteur : 


M. Frédéric FEDDE, Weimarschestr. 3° Berlin-Wilmersdorf, 


SPECIES HEPATICARUM 


Franz STEPHANI 


Pour répondre aux demandes de plusieurs correspondants, nous por- 
tons à la connaissance des lecteurs du Bulletin de lHerbier Boissier que 
nous sommes disposés à leur servir en tirés à part des abonnements 
spéciaux au SPECIES HEPATICARUM de notre collabo- 
rateur M. Franz Slephani. 

Ces abonnements seront livrés au prix de 1 fr. 25 la feuille (16 pages) 
et expédiés franco au fur el à mesure de la publication de l’ou- 
vrage. — Le I volume (400 pages in-8°) est en vente au prix de 30 fr.; 


le vol. 2 (615 pages) au prix de 40 fr.; les 160 pages parues du vol. 3 


seront immédiatement envoyées aux abonnés par l’Herbier Boissier. 


ANNALES MYCOLOGICI 


EDITI IN NOTITIAM 


SCIEBENTIÆ MYCOLOGICÆ UNIVERSALIS 


Organ für die Gesammiinteressen der Mycologie, enthallend Original-Abhand- 
lungen, teferale und kritische Besprechungen wichtiger mycologischer Publi- 
ealionen, sowie eine Uebersicht über die neu erschienene Lilieratur. 

Jährlich gelangen 6 Hefte zur Ausgabe. Preis des Jahrgangs 25 Mark. 


Abonnements nimmt enigegen die Buchhandlung R. FRIEDLÆNDER & SOHN 
in Berlin N. W., Karlstrasse 11. 


Genève. — Imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26. 


BÙ ELETEN 


DE 


L'HERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Chaque Gollaborateur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SERIE 
Tome VII. 1907. 
N° 8. 


Bon à tirer donné le 31 juillet 1907. 


Prix de l’Abonnement 


90 FRANCS PAR AN POUR LA SUISSE. — 2) FRANCS PAR AN POUR L ÉTRANGER. 


"DD — 


Les abonnements sont reçus 


AO BTE Re BOTLSSIER 
CHAMBÉZY (Suisse). 


PARIS | BERLIN 
PAUL KLINCKSIECK | à. FRIEDLÆNDER & SOHN 
3, rue Corneille. | 44, Carlstrasse. 


LONDRES 
WILLIAM WESLEY & SON 
28, Essex Street. 


1907 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 
y compris la Hollande, la Suede et la Norvège. 


L'expédition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée, l’administration du Bulletin décline toute responsabilité pour numéros égarés. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE 


SOMMAIRE DU N° 8. — AOÛT 1907. 


Pages 
l. — <J. Steiner. — LICHENES AUSTRO-AFRICANI....... 637 
II. — @. Bonati et M. Petitmengin. — SUR QUELQUES 
PLANTES DE LA NOUVELLE-CALEDONIE (Avec gra- 
vures dans lé tente) re. Mar en N na ARS 647 
IL. — Hans Schinz und A. Thellung. — BEITR/EGE 
ZUR KENNTNIS DER SCHWEIZERFLORA (suite) ...... 653 
IV. — Robert Chodat el Emile Hassler. — PLANTE 


HASSLERIANÆ soit ENUMERATION DES PLANTES 
RECOLTEES AU PARAGUAY par le Dr Emile HassLer, 
d’Aarau (Suisse), de 1885 a 1902 (suile)............... 665 
V. — Franz Stephani. — SPECIES HEPATICARUM (suite). 683 
VI. — Gustave Beauverd. — UNE NOUVELLE GESNE- 
RIACÉE DU TRANSYAAL (Avec gravure dans le texte)... 699 
VII. — Gustave Beauverd. — PLANTÆ DAMAYZIANÆE BRA- 
SILIENSES déterminées par différents bolanistes el pu- 
bliées par Gustave Brauvern (Avec gravures dans le 
LEXIO) SU LE), Sa PRE Se Te Er REA 701 


OBSERVATIONS 


Les auteurs des Lravaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 
out droit gratuitement à trente exemplaires en lirage à part. 
Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sont inviles à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 
qui suivent la publication de chaque numéro. 


BURERBEIN DE EHRBRBEER BOISSIER 
2" SERIE. — TOME VII. — 1907. 
N° 8. 


LICHENES AUSTRO-AFRICANI 


PAR 


NEW VODL 
J. STEINER rie YORK 


Lichenes infra nominati collecti sunt ann. 1900 in provincia Capensi et 
quidem stationibus : « Sanatorium » (1000 m. s. m.) et mont. « Mamot- 
suiri» a cl. Henri A. Junod et « Stellenbosch » a cl. Duthie. 

Leptogium tremelloides. Wain. Et. Lich. Bres. I, p. 224. — 


. Linn. fil. Syst. Veget. Suppl. (1781) p. 450. 


euer unicum, parvum admixtum Stictinæ Weigelii var. sublimbatæ. 

Corticolum, Sanal. sub n. 983 D jo 

Leptogium (Mallotium) Menziesi Mont. Fi. Chin. p. 223. — Collema 
Menziesii Ach. Univ. p. 845. 

f. Fuliginosum Müll. Arg. Floræ 1889 p. 60. Corticolum, Sanat. 
sub n. 981 p. p. 

Leptogium (Mallotium) Burgessii Mont. Canar. p. 129. — 
Lichen Burgessü Lightf. Fl. Scot. p. 827. 

Thallus sterilis, olivaceo plumbeus v. olivaceo expallens, tomento ul in 
Burgessu sed thallus paullo crassior, tandem aculius plicatus et grossius . 
et obscure isidiosus v. isidioso-squamulosus et cortice superiore cellulis 
minoribus. 

Exemplar parvum non tute dijudieandum. 

Corticolum, Sanat. sub n. 981 p. p. 

Usnea (Mesinæ) florida Hoffm. Deutsch, FL II (1795) p. 153. — 
Linn. Sp. pl. (1753) p. 1156 sub Lichene. 

Var. comosa Wain. Et. Lich. Bres. I p. 3. — Ach. Meth. p. 311 sub : 
U. plicala var. ramulicola, Sanat. sub n. 988, sterilis. 

Usnea (Mesinæ) strigosella Steiner, sp. nov. — Typus in herb. 
Barbey-Boissier. 

Rami 7-20 mm. longi et infra ad À mm. crassi, tereles, cinereo-lutei 
v. substraminei et infra late rufescentes v. rufi, e suberecto valde intri- 
cali et elongali versimiliter pl. m. penduli, infra v. eramosi v. parce 
ramosi, supra et pr&serlim apices versus h. 1. crebre ramosuli, ramulis 
etiam intricalis v. ultimis fere involutis. Rami et ramuli, exceptis apica- 
libus ubique densissime strigose ramilligeri, ramillis regulariter ad 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 8, 31 juillet 1907. 41 


638 BULLETIN DE L'HLRBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (2) 


1 mm. longis, immixtlis longioribus ad 3-5 mm. longis, subramosis v. 
subramilligeris. Verrucæ et soredia omnino desunt. Thallus C adh. non 
coloratur, K adh. medulla et partim eliam axis sanguineo rubent v. san- 
guineo nigrescunt, I ope medulla et axis lutescunt v. rufescunt. 

Ramilli semper plures in quavis sectione transversali rami adullioris. 
Cortex juvenilis (ca 2-4 mm. sub apice) 30-18 y, adultus regulariter 
100-120 y sed etiam ad 140 y crassus, ramillos versus extenuatus, extus 
strato incolore tectus, infra pl. m. fuscescens v. rufescens et medullam 
verzus subincolor, omnino egranosus, chondroideo amorphus maculis 
perspicuis nullis, luminibus tantum cellularum tenuibus, laxe ramosis et 
laxe retiforme connatis, in parte mediana corlicis sæpe distinctius per- 
pendiculariter strielis percursus. In ramillis cortex ca 36-18 y crassus, 
ıninus chondroideo confluens, maculis perspicuis et subgranosus. In api- 
eibus ramorum et ramulorum (ca À mm. sub apice et in apice ipso) goni- 
diis et serius etiam medulla exteriore sensim evanescentibus cortex 
extenuatus exhyphis longitudinalibus, 3-2 seriatis, brevius septatis for- 
malur. 

Medulla exterior crebrius contexta, extus glomerulos gonidiorum non 
raros irretiens ex hyphis ad 4.5 y, sub corlice ad 3.5 y. crassis et lumine 
latiore (ca ‘/2 sect. transv.) præditis formata, nigrescente impellucida, 
dense granose inspersa, membranis hypharum etiam granosis. Gonidia 
parva ad 10 y lala, mediocriter luteo viridia. Axis centralis adultus super 
1/3 el infra */2 sectionis transversalis, ex hyphis longitudinalibus, tenuibus 
(ca 1.8-2.5 y. crassis) dense contextus cum interstitiis elongate el tenuiter 
bifusiformibus, granulis impletis, K æque ac medulla coloratis. 

Planta omnino sterilis, U. strigosæ similans sed longior, tenuior, valde 
intricata et partim pendula, reactione medullæ et axis K provocatis alia 
et struclura corticis diversa. 

Ramulicola : mont. « Mamot » sub n. 996 crebrior collecta. 

Usnea (Mesinæ) dasypoga Nyl. ap. Lamy Cat. Lich. Mont- 
Dore p. 25. — Ach. Meth. p. 312, sub U. barbata var. 

f. annulata Müll. Arg. Lich. Yatab. p. 191 et Usambar. p. 246. 

Corticola; mont. « Mamot » sub n. 990 p. p. 

Usnea (Mesinæ) densirostra Tayl. in Hook. Journ. Bot. 1847, 
p. 191. 

Omnino cum planta in Madagascar coll. et in Herb. Univ. Vienn. asser- 
vata (delerm. a Müll. Arg.) congruens, ad 2-3.5 cm. alta, sporæ 7-9 u le. 
ad 6.2 u It. 

Röaclio K provocata vacillans, cortex pl. m. lutescit v. rufescit et me- 
dulla axem versus inæqualiter rufeseit. In U. Hieronymi, qualis datur in 
Arld. exs. 650, hæc reactio non distinete alia. 

Rupicola; Sanat. sub n. 989. 

Usnea (Leptinæ) articulata Hoffm. Deutsch. FI. II (1795), 
p. 139. 

Una cum Ü. dasypoga sub n. 990 pp. 

Ramalina (Bitectæ) lanceolata Nyl. Rec. Ram. p. #7. 

f. Minor Nyl. 1. c. 

Costæ parum distinctæ, sporæ curvatæ 12-17 y Ig. et 5-6 y It., apo- 
thecia ad 0°9 mm. lata. 

Corticola, Stellenb. sub. n. À p. p. 

Ramalina (Bitectæ) Yemensis Nyl. Recog. Ram. p. 46 (excl. 


(3) J. STEINER. LICHENES AUSTRO-AFRICANI, 639 


R. leevigata Fr.) — Ach. Univ. p. 602 sub R. fraæinea var. — Syn. : R. 
Eckloni Spr. Syst. Veget. IV. Suppl. p. 328. 

Costæ longitudinales et subretiformes crassæ. Sporæ rectæ 11-14 y 1g. 
et 5-7.5 y It., apothecia ad 2 mm. lata. 

Cum priore sub n. À p. p. 

.._. Parmelia conspersa Ach. Meth. p. 205. — Ehrh. in Ach. Prodr. 

p. 118 sub Lichene. 

Saxicola, Stellenb. sub. n. 5. 

Parmelia subflabellata Steiner, sp. nov. — Typus in herb. 
Barbey-Boissier. 

Thallus e laciniis et ramis lobiformibus formatur discretis, solo (v. mus- 
eis v. ramentis ?) laxe ut videtur affixis, angustius sublinearibus, in par- 
tibus adultis supra cinereo-stramineis in junioribus sulphureis, nusquam 
rimose fissis. Laciniæ ad 3 cm. long& et ad 1-3 mm. lat, infra divaricate 
{angulo fere recto) bi-trifidæ, qui rami in parte inferiore remote 0-3 et 
in parle superiore ca. I cm. longa dense ramosi, rami iterum divaricate 
bi-trifidi v. subpinnatim divisi, ca. 1-0.5 mm. lati, pseudoflabella ad 1 cm. 
longa et lata, pl. m. imbricata formant, sinubus acutis raro subrotundatis. 
Laciniæ et lobi ad divisiones sæpe sensim dilatata et supra angustala et 
h. 1. paullo curvata. 

Pagina superior e plano levissime convexa, margine non revoulto, nec 
sorediosa nec isidiosa sed lævis v. in parlibus adultioribus h. i. leviter 
verrucose corrugata, opaca, ad apices tantum loborum juvenilium pl. m. 
acutorum paullo nitens et fuscule colorata. Pagina inferior plana, ad apices 
.loborum tantum spurie concava, margine non involuto, lævis, varie fusca 
et in parlibus juvenilibus mediocriter fusca, margine h. i. sed rarius 
dilutiore, rhizinis v. late nullis v, dispersis raris v. in lobis ultimis paullo 
crebrioribus et h. i. singulis marginalibus v. apicalibus porrectis, cras- 
sioribus, fuseis, simplicibus apicem versus bi-multifidis ad. 1 mm. longis. 

Cortex superior tenuis, 8-15 y crassus ex hyphis crassioribus dense 
contextus et dense et sordide granose inspersus. Stratum gonidiale inter- 
ruptum, tenue; gonidiis rotundis majoribus ad 16 y latis, extus sallem 
granose inspersum. Medulla egranosa, hyphæ medullares præsertim lon- 
gitudinaliter densius contextæ, crassæ, 5.5-8 1 et h. i. ad 10 y crassæ, 
membrana crassa, lævi non granosa, lumine tenuissimo, I ope tantum 
perspicuo. 

Cortex inferior ad 18 (20) y crassus, in parte exteriore pl. m. obscure 
rufule fuscus, in interiore subincolor ex hyphis paullo tenuioribus quam 
in medulla; 5-7 y latis dense contextus. Thallus C. adh. non coloratur, 
I ope medulla fulveseit, K adh. præsertim pars superior medullæ e luteo 
mediocriter rufescit. Apothecia orbicularia, superficialia et submarginalia, 
parva, ad 1.5 mm. lata, subpedicellatim sedentia, dispersa v. nonnulla 
arcle congesta, involucro cum thallo concolore, lævi, margine mox exte- 
nuato, integro v. leviter crenalo, disco nudo et subfusco, e distinctius con- 
cavo subexplanato, fere lecanorina. Hymenium egranosum ad 55 y altum, 
paraphyses filiformes ca 2 y crassæ et septatæ (I adh.), supra pl. m. cla- 
valæ sed cum gelatina connatæ et parum distinetæ, epithecium luteo- 
fuscum et strato gelatinoso incolore tectum, egranosum formant. Sporæ 
octonæ in ascis clavatis, late ellipticæ v. subrotundæ, 6.5-9 y. Ig. et 5-6 u. IL. 
I ope paraphyses mox lutescunt, asci cinereo-purpurascunt v. supra h. i. 
cœrulescentes permanent, 


640 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (4) 


Pycnides perraræ, in superficie loborum juvenilium fere singulæ, parum 
emergentes supra nigræ, Fulcra bene parmelioidea, ramosa, ad 37 Ig. et ad 
3.5 y It., fulcra sterilia nulla visa. Conidia cuspidata recta 5-6.5 y Ig. ca. 
0.5 pe IL. 

Terricola, Stellenb. sub n. 7, exemplaria duo, unum fructiferum alterum 
sterile collecta. 

Planta stirpi P. conspersæ et quidem speciebus lobis a substrato solu- 
tis, elongate sublinearibus adscribenda et pagina inferiore plana, divi- 
sione subflabellata loborum terminalium, apotheciis parvis et pr&serlim 
hyhis medullaribus crassis disticta. Proxima accedit P. amphixanthæ 
Müll. Arg. in Flora 1888 p. 139 sterile tantum visæ, sed diversa est lobis 
latioribus, thallo minus gracili, apicibus subflabellatis, rhizinis rario- 
ribus et brevioribus (in amphixantha 2-3 mm. longis, simplicibus v. raro 
furcatis), supra multifidis et hyhis medullaribus adhuc crassioribus (in 
amphixantha 5-6 mm. y raro 7 wIt.), structura Ihalli ceterum ambarum 
specierum bene congruenle. 

Parmelia olivaria Hue Extra-Eur. I p. 195. — Ach. Meth. p. 217 
sub P. perlata var. — Syn. : P. perlata var. otivetorum Ach. Univ. p. 458 
et P. olivetorum Aut. 

Corticola, Stellenb. n. 10. 

Parmelia tinctorum Despr. in Nyl. Flora 1872 p. 547. Syn. : 
De P. coralloidea (Mey et Flot.) Wain. Et. Lich. Bres. I. p. 33 comp. Hue 
Extra-Eur. I. p. 200, not. — P. practervisa Müll. Arg. Flora 1880 p. 276. 

Corticola, Sanat. sub n. 984 p. p., 979 p. p., 975 p. p. 

Parmelia Junodi Sleiner, sp. nov. — Typus in herb. Barbey- 
Boissier. 

Planta magnitudine et habitu 2. scortee similans, isidiosa sed paullo 
tenuior, colore primum glauco-viridi et rufule, tandem violacee variegalo 
et isidio longiore. Pagina superior ceterum lævis sed laborum juvenilium 
maculalim, adultorum densissime fuscule isidiosa, isidiis, 0.5-1 mm. lon- 
gis, ramosis et subarlieulalis, articulis non raro rhizinis singulis et fuscis, 
pl. m. hamatis instructis. Pagina inferior ad marginem fusca v. rufofusca, 
lævis et subnitens, usque ad marginem papillosa v. anguste nuda, centro- 
versus nigricans et rhizinis nigricantibus dense obsita v. partim denu- 
dala. 

Cortex superior anguslior quam in P. tiliacea, 12-18 y crassus ex 
hyphis plectenchymatice contextis, maculis vix visibilibus, pl. m. gra- 
nosis constans, extus varie fuscus intus pallidus. Hyphæ medullares 
densius contextæ et dense granosæ, ad 4.5 y crassæ v. tenuiores, lumine 
perspicuo. Thallus C solo non coloratur, K adh. extus et intuslutescit et 
intus mox rufescit et rufule solvitur, K et C add. subsanguinee rubet. 

Apothecia dispersa ad 5 mm. lata, orbicularia, late sedentia, disco e 
concavo pl. m. explanato tandem obscure luride v. subumbrine fusco et 
opaco, exciputo crassiore et lævi, non isidioso, inflexo, subineiso, cum 
thallo concolore, cortice ad 57 y crasso, non insperso. Hymenium ad 
50 u allum, paraphyses crassiores, filiformes et h. i. ramosæ, seplatæ 
cellulis brevioribus et sæpe guttatis, laxiores v. densiores et sæpe sub- 
undulatæ gelalinam percurrentes, supra non inerassatæ et cum gelatina 
connatæ epithecium luteo-fuscum formant. Hypothecium ca. 22-57 
altum, pallide v. saturatius rufule ochraceum, infra maculis subrotundis, 
supra langentialiter strictis el elongalis. Sporæ octonæ in ascis clavalis, 


(5) J. STEINER. LICHENES AUSTRO-AFRICANI. 641 


late ellipticæ v. ovales, membrana crassiore, 11-16.7 y Ig. et 7-9 (10) u. 
It. Tope gelatina vix coloratur, paraphyses lutescunt, asci e cœruleo infra 
mox sordide purpurascunt, supra pl. m. cœruleo permanent. 

Pycuides frustra quæsitæ. 

Corticola, Sanat. sub n. 978. 

Species e slirpe tiliaceæ et in hac speciebus C non coloratis adscribenda, 
ab omnibus autem mihi cognitis partim colore et isidio thalli, partim 
sporis, partim reactionibus diversa. 

Parmelia pilosella Hue Journ. Bot. 1898 p. 247. 

Corticola, Sanat. sub n. 979 p. p., 985 p. p. 

Parmelia proboscidea Tayl. in Mack. Fl. H'h. II (1836) p. 243, 
var. sorediifera Müll. Arg. Flora 1884 p. 615. 

Corticola, Sanat, sub. n. 976, 979 p. p., 984 p. p. 

Parmelia cetrata Ach. Syn. p. 198. 

F. ciliosa Viaud-Grand-Mar. Not. sur l. Paım. p. 156. Corticola, Sanat. 
sub n. 975. 

Parmelia dubia Schær. Enum. (1850) p. 5. — Lichen dubius 
Wulf. in Jacq. Collect, Coll. IV (1790) p. 275 et tab. XIX, fig. 1. 

Ad cortices quercuum, Wellington leg. Duthie sub n. 8. 

Parmelia verruculifera Nyl. Flora 1878 p. 247. 

Saxicola, Stellenb. sub. n. 3, 

Ceterum collecta est Parmelia quædam sterilis, corlicola, Sanat. sub 
n. 978 p. p., exemplar unicum et insufficiens e vicinitate P. Lorentzii v. 
P. aptatæ Krplh. Flora 1878 p. 477. 

Pseudophyscia speciosa Müll. Arg. Consp. Lich. Nov. Zeland, 
- 4894 p. 40. — Wulf. in Jacq. Collect. III (1789), p. 119 sub Lichene. 

F. sorediosa Müll. Arg. Flora 1883 p. 78. 

Corticola, Sanat. sub n. 985 p. p. 

Psedophyscia hypoleuca Hue Lich. Extra-Eur. I. p. 111 — 
Mühlenb. Catal. Americ. sept. (1813) p. 105 sec. Hue I. c. 

Var. colorata A. Zahlbr. in Sitzb. k. Akad. Wiss. Wien math. nat. Klasse 
Bd. CXI, 1. Abt. (1902) p. 415. 

Thallus infra partim sordide fuscus K adh. violacee tingitur, 

Corticola, Sanat, sub n. 985 p. p. 

Theloschistes chrysophthalmus Th. Fr. Gen. Heterol. (1861) 
p. 51. — Lichen chrysophthulmus Linn. Mant. t. IT (1774) p. 311. 

Corticola, Stellenb. sub. n. 2. 

Xanthoria parietina Th. Fr. Arct. p. 67. — Linn. Sp. pl. (1753) 
p. 1143. 

Var. aureola Ach. Univ. p. 464. 

Corticola, Stellenb. sub n. 6. 

Candelaria concolor Arld. Jura n. 120 et Flora 1884 p. 250. 

Lichen concolor Dicks. Pl. Crypt. fasc. Il (1793), 18. — Syn. : Parmelia 
laciniosa Duf. in E. Fr. Lich. Eur. p. 79. — Candelaria vulgaris Mass. in 
Att. Istit. Venet. 2. ser. III (1852) Append. III, p. 64. 

Corticola, Stellenb. sub n. 9, cum planta europaea omnio congruens. 

Hæmatomma puniceum Waln. Et. Lich. Bres. I. p. 72. — Ach. 
Meth. (1803) p. 167 sub. Parmelia. 

Var. Africanum Steiner, var. nov. 

Thallus primum tenuis fere æqualis, albidus suborbicularis, linea 
obscura nulla, deinde leviter granose inæqualis tandemque conferte ver- 


642 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 (6) 


rucosus, vornuc® ad 0.5 mm. crassæ, partim irregulariter arcolatim con- 
crescentes, pallidius v. obscurius cinereæ. Thallus C solo non coloratur, 
K adh. v. K add. C. non mutatur v. paullo lutescit. 

Apothecia ad 1 mm. v. paullo ultra lata, orbicularia, disco subplano 
primum puniceo deinde obscure sanguineo fusco v. luride sanguineo, 
margine primum subintegro, mediocri, tandem irregulariter crenato et 
sublobulato, semper elato. Hymenium ca. 90-110 u altum, paraphyses 
tenues, filiformes, connatæ, supra sensim spurie inerassatæ epithecium 
regulariter egranosum (in H. puuicea dense granose inspersum), puni- 
ceum v. varie fuscescens formant, K adh. primum intense violacee colo- 
ratum, deinde mox decoloratum. Hypothecum ex incolore pl. m. impure 
lutescens, K adh. distinctius luteseit. Sporæ octonæ v. pauciores in ascis 
elongatis, pl. m. sigmoideo curvatæ v. subrectæ, apicibus ambobus æqua- 
liter v. valde inæqualiter acutis, ad 60-70 y Ig. 5-7 y It. tandem 17-22 
distincte septatæ, cellulis latioribus quam longis, cellula longitrorsum 
iterum divisa semel observala. Pycnidem unicam vidi ad marginem thallz 
immersam et supra nigrescentem, exobasidiis elongalis fere afulcratis et 
conidiis longis (ad 33 y Ig. et ca. 0.8 y 11.) arcuatis, verisimlliter alienam. 

Corticola; Sanat. sub n. 993 p. p. 

Ab H. puniceo (neglectis conidiis incertis) partim thallo et colore epi- 
thecii, præsertim aulem epithecio non granoso et divisione sporarum 
diversa et forsan species propria. 

Ricasolia patinifera Müll. Arg. in Flora 1888 p. 24. — Tayl. in 
Hook, Journ. Bot. 1847 p. 172 sub Parmelia. Syn. : R. sublevis 
Nyl ap. Krplh. Flora 1868 p. 231. 

Thallus K extus e luteo paullo rufeseit, intus spurie lutescit, medulla 
C adh. lateritio rubet et K add. C etiam rubeseit et rubricose solvitur. 

Cortex superior 27-36  crassus, paraplectenchymaticus, cellulis intus 
majoribus. medulla densius granosa, hyphis 3.5-4.5 y, crassis, lumine pers- 
picuo. Cortex inferior ad 18 y crassus. Tomentum v. deficiens v. densum 
constans ex hyphis dupliciter formatis : v. brevibus cellulis rotundis v. 
longis cellulis elongalis, rarius instratis rhizinis crassis, ramis hypharum 
brevibus rotundate cellulosis tectis. 

Sporæ ad 65 y Ig. et 2.7-4 m It. Pyenides parvæ, non circumvallalæ. 
Conidia ad 3.8 y Ig. et 1.5 y It. apicibus distincte incrassatis. 

Corticola, Sanat. sub n. 975 p. p. et 980, crebrius collecta. 

Stictina (Enstictina) Weigelii Sinr. — S. damzcornis £. 

Ach. Univ. p. 446. — Syn. ; Sticta querzizans. Del. Slict. p. 48 et pl. 7 
fig. 26. 

Corticola, Sanat. sub. n. 984 p. p. 

Var. sublimbata Steiner, var. nov. 

Planta sterilis. Thallus pallide lurido v. cinereo argillaceus, lobatus et 
cyphellatus ut in planta typica, iisdem etiam reactionibus gaudens nec 
minus tomento dimorpho * ex hyphis longis cellulis etiam elongatis et 
aliis brevibus, compactis, cellulis subrotundis formato, sed lobi — exceplis 
ultimis — primum nano isidiose mox dense sorediose ?, pallide glauco 
marginati et in pagina superiore non raro punctis, tandem maculis subro- 


1 Tomentum codem modo formatum est in Stictina limbata. 
2 Primum formantur isidia nana, mox autem, cortice inter hæc diffuracto et 
soluto, soredia vera erumpunt. 


(7) J. STEINER. LICHENES AUSTRO-AFRICANI. 643 


tundis v. confluentibus eodemmodo isidiose sorediosis ornati. Pycnides in 
superficie loborum marginem versus dissipatæ rare adsunt, optime thal- 
lodice obvallatæ, fuscæ, madidæ ad 0.4 mm. lalæ et poro latiore umbili- 
calim perlus&. Fulera et conidia solila. 

Corticola, Sanat. sub n. 983 et admixta n. 981. 

Stictina (Pseudocypellaria) intricata Nyl. Syn. I. p. 534. 

Stieta intricata Del. Stict. p. 96 et tab. VI fig. 33. 

Planta sterilis, juvenilis, cum typica ceterum congruens sed minor. 

Corticola, Sanat. sub n. 984 p. p. 

Stictina (Pseudocyphellaria) aurata Ach. Meth. p. 277. 

Corticola, Sanat. sub n. 977, thallo rubente. 

Pannaria rubiginosa Del. in Diet. Class. XI, (1828) p. 20. — 
Thunb. Fl. Cap. (1794) p. 176. 

Corticola, Sanat. sub n. 1000 p. p. 

Ceterum collectum est sub n. 1000 exemplar unicum Pannariæ e 
- vicinitate P. luridæ sed (hallo obscure livide olivascente et madefacto 
magis virente, radiose lobalo, ubique ad presso, lobis centroversus bene 
imbricatis, extus magis separatis et varie, sæpe fere pinnalifide flabellatis, 
in parte flabellata ad A cm. longis et ad 2 (2.5) mm. latis et lobulis 
ullimis ad 0.5-1 mm. latis, marginibus adultioribus nano sed dstincte 
albo-cinctis. Lobi infra marginem versus anguste pallidi, fere albi et 
nudi. axem versus nigrescente rhizinosi, rhizinis pannose solulis sed 
panno ubique lobis tecto, extus non visibili. Apothecia fere ut in 
rubiginosa, margine pl. m. crenato et excipulo albo-suffusis, statu 
madido thallo concoloribus. Hymenium ad 90 (100) u altum, paraphyses 
tenuiores. inseptatæ, connatæ et supra clavalæ epithecium luteo rufulum 
formant. Sporæ octonæ, ellıptice episporio ruguloso, 14-19 y 1g. et 9-10 u 
lt. Hypothecium dilute ochraceum, angustius, centrum versus ad 55 u 
altum, pars inferior hypothecii (ca. 20 y) grossius maculata excipulum 
proprium tenue format. Excipulum thallodes constat e strato gonidiali 
basem versus ad 90 y crasso, gonidia nostocacea continente intus con- 
giobata exlus trajectorice stricta et corlice vero, bene separato, ad 18 y 
crasso. Excipulum extus quidem nudum, sed infra, ubi thallo inside, 
hyphis rhizinosis, inceloratis obductum. 

Cortex thalli 18-37 w crassus, dilute luteo-ochraceus, extus inæqualis, 
grossius cellulosus, parum granosus. Sub cortice stratum gonidiale duplex 
exsiat : exterius varie, tandem ad 60 y crassum ex hyphis laxioribus, 
præserlim longitudinaliter strictis et gonidiis nostocaceis eodammodo 
serialis constans, aspectum collemaceum præbens (comp. subgen. Dicho- 
dium Nyl. præsertim Diehodium subluridum Nyl. et gen. Physma in Hue 
Extra-Eur. p. 9). Margines et apices versus hoc stratum omnino cum 
strato inferiore confluit. Stratum gonidiale inferius ca. 30-50 y crassum 
e gonidiis nostocaceis conglobatis formatur, saturate cocrulescentibus ut 
in Pannariis veris. Medulla ad 70 y crassa v. angustior constat ex hyphis 
tenuioribus vix 4 pr crassis, mediocriter conlextis et dense subochracee 
inspersis. Cortex inferior non distincte separatus nec coloratus, fasciculos 
rhizinosos fuscos v. subchalybæos ex hyphis elongatis extus pannose solu- 
üs formans. Cortex et serius etiam medulla K. adh. pl. m. distincte 
rufescunt. Pycnides non vidi. Dicatur hæc planta ad interim Pannaria 
capensis Stnr. 

Cladonia rangiformis Hoffm. Deutsch. Fl. II (1796) p. 114 sec. 
Wain. Mong. Clad. I, p. 361. 


641 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (8) 


Saxicola, Mamot. (1500 m.) sub n. 987. 

Cladonia fimbriata Fr. Lich. Eur. (1831) p. 405. — Linn. Sp. pl. 
(1753) p. 1152 sub. Lichene. 

Var. conioerza Wain, Mong. Cl. II, p. 308. — Flörk. Deutsch. Lich. 
VII (1821) ut sp. pr. 

Terricola, Stellenb. sub. n. 5. 

Cladonia bacillaris Nyl. Lich. Lapp. or. (1866) p. 179. — Ceno- 
myce bacillaris à. clavata Ach. Syn. (181%) p. 267 sec. Wain. Monog. CI. 
1, p. 88. 

Terricola, Sanalorium sub n. 986. 

Phyllopsora parvifolia Müll. Arg. Bull. Herb. Boiss. Vol. II 
(1894) p. 90. — Pers. in Gaudsch. Uran. p. 192 sub Lecidea. 

Var. pulvinata Steiner, var. nov. 

Thallus nano subcoralline microphyllinus lobulis ad 0.5 mm. longis et 
0.15 mm. latis, supra nec isidiatis nec soredialis nec vellereis, sepe diva- 
ricate dichotomis et celerum irregulariter pinnatim sublobutatis, mox 
curvalo ereclis, valde intricalis et latius pulvinatim congestis, pulvinulis 
rimis cortieis separatis, sordide cinereo virens et madefactus distinctius 
virens, panno rhizinoso subjacente extus non perspicuo. 

Cortex superior in parte media loborum ad 18 y, margines verus ad 
9 y crassus et in hoc loco recurvalus et evanescens. Gonidia parva, con- 
tentu luteo viridi, diam. ad 9 y exhibentia. Cortex inferior deest, hyphæ 
medullares infra telum rhizinosum laxius ex hyphis longis, liberis v. 
reliforme connatis, hyalinis v. sordidis formant. 

Apolhecia crebra quidem sed hymenio sæpius non bene evoluto, ad 
0.8 (1) mm. lata, rufa, tenuiora et diutius plana v. tandem pl. m. convexa, 
margine dilutiore diu visibili. Interna structura apotheciorum ut in planta 
typica, hypothecium etiam crassum. ochrascens, infra maculis subrotundis, 
supra elongato rectangularibus, perpendiculariter striclis ex hypis firmis 
et tenacibus, ad ambitum apothecii adhuc elongatis et excipulum pro- 
prium formantibus. Spore octonæ, 9-11 (12.5) u. Ig. et 2-2.8 u It. Hyme- 
nium I ope mox subsanguineo rufescit. Pycnides rar&, perparv&, immersæ. 
Fulcra quantum vidi ubique exobasidialia, parva, ramosa, basidiis tenui- 
bus. Conidia recla v. leviter subcurvata 7-13 u Ig. ei 0.5 u It. 

Corticola, Sanat. sub n. 993 p. p. et 999, crebrius collecta. 

Lecidea (Biatora) subrussula Steiner. sp. nov.; {ypus in herb. 
Barbey-Boissier, 

Thallus conferte verrucosus, verrucis obscurius cinereis v. cinereo- 
olivaceis et minus glabris quam in L. russula, zona prothallina ut videtur, 
nulla, soralibus crebre obsitus, tandem ad 1 mm. v. paullo ultra latis, 
ex orbiculari suborbicularibus, primum planis, tandem convexulis et 
elalis, sorediis pulveraceis albis v. albidis. Soralia C solo non colorantur, 
K adh. dilutius luteo rufescunt et add. C intensius rufescunt. Thallus K 
adh. paullo lutescit et intus dilute et inæquiliter subrufescit. 

Apothecia mox adpresso sedentia ad 1 mm. lata, magis friabilia quam 
in L. russula, primum subconcava, deinde irregulariter subundulata v. 
partim distinctius convexula, ex orbiculare repanda, disco puniceo ferru- 
ginascente opaco, margine paullo dilutiore, glabro, non proninente, tan- 
dem fere excluso. K adh. discus nigre violascit. 

Hymemium angustum ad 40 y altum, paraphyses simpliciter filiformes, 
in apotheciis juvenilibus magis solubiles, in adullis connatæ, indistincle 


(9) J. STEINER. LICHENES AUSTRO-AFRICANI- 645 


septatæ, supra non incrassal® epithecium rufum, rufe inspersum for- 
mant. Sporæ oclonæ in ascis clavalis, supra incrassalis rarius evolulæ, 
elongatæ ca 9-10 u. 1g. et 2-2.5 (vix 3) p It. 

Hypothecium maculis parvis æque crassum ac hymenium eodemque 
modo rufule inspersum. 

Sub hypothecio æque ac in L. russula adest stratum subhypotheciale 
v. potius thallinum sed egonidiosum, ad 80 y altum ex hyphis crassioribus 
ca. 5.5 (7) wu crassis (lumine tenuiori perspicuo), nodulosis, mediocriter 
plectenchymatice contextis, impellucidum, densissime granose inspersum, 
granalis majoribus quam in hymenio nec rufulis. Hoc stratum etiam inle- 
riorem et crassiorem partem excipuli format, cujus pars exterior corlicem 
verum ex hyphis perpendicularibus, subramosis exhibet. K adh. epithe- 
eium et cortex excipuli purpuraseunt. Hymenium sub epithecio et in 
apotheciis adultioribus etiam pars superior hypothecii I ope coerulescunt, 
paraphysibus deinde sæpe lutco decoloratis. Pycnides non vidi. Num 
thallus sil proprius, non omnino cerlum. 

Corticola, Sanat. sub n. 992 p. p., exemplar unicum. 

Bombyliospora Domingensis A. Zahlbr. in Engl. u. Pr. Pfl. 
Fam. Lief. 221 p. 137. — Pers. in Act. Wettst. V test. Ach. Syn. p. 336. 

Var. inspersa Steiner, var. nov. 

Color, structura et habitus thalli et apotheciorum, tandem valde loba- 
torum, et sporæ, nec minus reactiones ut in planta typica, sed discus luteo 
pruinosus el sub prina obscurius rufo fuscus et epithecium dense granose 
inspersum, granulis rufo aurantiacis. Pyenides non adsunt. 

Corticola, Sanat. sub n. 995. 

Buellia disciformis Br. et Rostr. Lich. Dan. (1869) p. 111. — 
Fr. in Moug. St. Vog (1823) n. 745. — Syn. ; Buellia parasema Körb. et 
Aut. 

Var. lecanactina Steiner, var. nov. 

Thallus tenuis, primum granulate inæqualis, deinde minute squamu- 
losus, squamulis pl. m. areolatim concrescentibus, siccus cinereo virens, 
madidus virens, nec K nec C adh. distincte coloratus, zona nigra secun- 
daria lantum visa. 

Apothecia nigra, adpressa, ad 1.5 mm. lata, orbicularia et paullo 
repanda v. pressione irregularia, dispersa v. nonnulla congesta, disco e 
concavo plano, tenuiter sed distincte cinereo pruinoso, margine primum 
crasso deinde extenuato, nudo et nigro. Hymenium ca. 90-110 u altum, 
pl. m. sordidum, guttulose et granose inspersum; paraphyses filiformes, 
subconnatæ solubiles, ca. 2-2.5 y latæ, supra breviler et parum incras- 
satæ et fuscescentes epithecium fuscum granose inspersum formant. 

Sporæ octon&, raro pauciores in ascis clavatis, ex incolore fuscæ, sim- 
pliciter septatæ et in medio spurie tantum constrictæ, oblongatæ, apicibus 
pl. m. attenuatis 14-24 y Ig. et 7-10 (11) y It. Hymenium I ope e cœruleo 
mox decoloratum, paraphyses lutescentes, asci infra cinereo purpuras- 
cenles. supra s@pe subcoerulei permanentes. Pycnides non vidi. 

Corticola, Sanat. sub n. 997 p. p. et admixta n. 998. 

Buellia callispora Steiner. — Kn. sec. Nyl. Flora 1886, p. 325 
sub Lecidea. 

Var. tetrapla Stnr. — Lecidea tetrapla Nyl. 1. c. 

Paraphyses tenuiter filiformes ad 1.8 y latæ v. lenuiores, liberæ, supra 
nano capitalæ epithecium fuscum, valde ut hymenium inspersum for- 


646 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sen.). 1907 (10) 


mant. Sporæ regulariler 4 in ascis clavatis, fuscæ, regulariter elongatæ 
et in medio non constrictæ, 26-36 (40) y Ig. et 13-16 (20) wIt., membrana 
seplante sensim valde curvato incrassala, cellulis diu isthmo conjunelis, 
el apices versus sæpe (non semper) iterum inersssala, cellulam parvam 
apicalem formante. 

Pycnides ad ambitum thalli raræ, parvæ, atræ. Fulcra brevia, endoba- 
sidialia, cellulis paucis. Conidia creberrima, recta v. levissime arcuala 
4-5 u lg. et ca. 0.8 u It. ' 

Corticola, Sanat. sub. n. 997 p. p. 

Secundum specimen originale, in Herb. Univ. Helsingf. asservato et a 
cl. Lindberg benevole mihi misso B. callispora et B. tetrapla in eodem 
cortice vigentes thallis linea marginante partim nigra, secundaria segre- 
galis non specifice separandæ sint. B. tetrapla diversa est apotheciis evo- 
lutis raris, dispersis (vestigia apotheciorum juvenilium etiam in tetrapla 
crebre adsunt), majoribus, disco planiore et sporis paucioribus qualernis 
et majoribus, sed eoden modo seplalis ac in callispora. Pycnides hucusque 
in hac var. tetrapla tantum visæ. 

Ceterum incertum hæret, num B. callispora non potius nominanda 
sit B. metaphragmia Kn., nomine a cl. Knight ipso, ut videtur, exempları 
originali adscriplo. 

Graphina (Hololoma) Acharii Müll. Arg. Flora 1886, p. 308 
not. ad n. 1031 et Graph. Féean. (1887), p. 38. — Graphis Acharü Fee 
Ess. p. 39 et lab. 10 fig. 4. 

Corticola, Sanat. sub. n. 994, crebrius collecta. 

Pertusania amara Nyl. Flora 1875 p. 22. — Ach. Univ. p. 324, 
sub. Variolaria. 

Var. Capensis Sinr. 

Thallus habitu omnino ut in planta europæa. KHO adh. leviter ochras- 
cens et add. C. bene violacee rubens (h. i. magis fugaciter). Hæc reaclio 
cadem est in planta europæa, ut jam monet Oliv. Expos. Syst. I, p. 323. 
Apothecia 1-4 in stromatibus deplanatis, ad 1 mm. latis, parum elevalis, 
albosorediosis, disco plano, varie luteo carneo, omnio sorediose teclo 
v. denudato, margine stromatico param v. vix clato. Sporæ singulæ, ellip- 
ticæ, ad 140 y lg. et ad 56 y It., membrana lævi, ad 3.8 vix # y crassa, 
stralis duobus. 

Soralia K adh. intus luteo ochrascunt et add. C. violacee rubent, sed 
minus intense quam in planta europæa. 

Corticola, Sanat. sub. n. 998 p. p. 

Sporis minoribus a planta typica, qualis fertilis datur in Crypt. Exs. 
Mns. Palat. Vien. n. 275, diversa el forsan spesies propria. 

Pertusaria (Variolaria) lævigata Nyl. Scand. p. 181, non. 

Var. lævigata (Turn. et Borr.) Cromb. Brit. Lich. p. 495. 

Thallus et soralia ul in lævigata Ngl. nec nimus reactiones (thallus 
solo non coloratur K solo extus et intus intense lutescit et luteo solvitur, 
add. C decoloratur; soralia eodem modo ac thallus colorantur), sed thallus 
intus I rufescens tantum et planta sterilis, ideirco non omnino cerla. 

Corticola, Sanat. sub. n. 998. 


—— © <— 


647 


SUR QUELQUES PLANTES 


DE LA 


NOUVELLE-CALEDONIE 


PAR 


G. BONATI et M. PEFITMENGIN. 


Avec gravures dans le texte. 


Depuis la publication du remarquable travail de M R. Schlechter («Bei- 
träge zur Kenntniss der Flora von Neu Kaledonien » nov. 1905 dans les 
Englers botan. Jahresbücher), MM. Franc et Le Rat ont avec un zèle 
Jouable continué les recherches du savant allemand. Ces recherches 
faites avec méthode et, j'ose le dire, avec passion, ont amené, 
déjà, de brillants résultats. M. Schlechter à qui j'ai respectueusement 
soumis toutes les espèces récoltées par mon ami Franc et parvenues 
a Lure avant le départ du savant pour la Nouvelle-Guinée, a reconnu 
une foule d'espèces nouvelles, actuellement encore inédites. Ces 
plantes seront publiées, je l’espere du moins, en même temps que 
celles trouvées par M. Le Rat, aussitôt après le retour de M. Schlechter. 
— Depuis octobre 1906, date du départ du botaniste berlinois, M. Franc 
m'a fait parvenir plusieurs importants envois contenant quelques 
espèces nouvelles au milieu d’une foule de plantes rares ou peu 
connues. Nous avons entrepris, M. Petitmengin et moi, un voyage, hélas, 
trop court, au Muséum de Paris et, grâce à la bienveillance de M. le pro- 
fesseur Lecomte et à l’inlassable concours de M. J. Poisson, nous avons 
pu identifier une proportion relativement considérable de ces plantes. 
Nous décrivons ci-dessous quelques formes nouvelles en attendant que 
je puisse, au cours d’un séjour prochain et plus prolongé au Muséum, 
déterminer et décrire s'il y a lieu, un nombre beaucoup plus élevé d’es- 
pèces non encore étudiées. Je me fais un devoir de remercier chaleureu- 
sement M. l’abbe Narmand et surtout M. le Dr Christ d'avoir bien voulu 
joindre à notre travail les descriptions d’un lichen et de deux fougères 
nouvelles; j'espère que l'intérêt de ces descriptions fera paraître moins 
téméraire l’essai que nous tentons aujourd'hui. G. BoNari. 


Biatora adancta Harmand, sp. nov.; typus in herb. Bonati. 
Thalle squameux-squamuleux, à squames appliquées-imbriquées, grises- 


j 


648 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (2) 


verdälres-päles et glabres en-dessus, blanches, velues en-dessous, longues 
de 1-2 millim., profondément divisées en plusieurs lobes, ceux-ci élégam- 
ment lobulés, à lobules convexes, arrondis et souvent finement crénelés, 
päles-blanchätres à l’extrémilé, larges de 0.3-0.5 millim. 

Cortex en pseudoparenchyne; sous le cortex, couche gonidiale, à goni- 
dies du genre Protococcus, de 0,0045-6 millim. en diamètre, puis tissu 
très serré, qui se relâche peu à peu, pour finir, à la face inférieure, en 
hyphes épais qui devenus libres produisent un léger tomentum blanc. 

Apothécies larges de 0,3 -1,2 mil!'m., arrondies ou souvent irrégulières- 
lobées, à disque testacé, à la fin un peu convexe, à bord propre pâle- 
carné à l’état sec, mais brun foncé à l’état humide, d’abord saillant, puis 
très mince, mais persistant; hypothécium brunätre, partie inférieure du 
thécium brun, le brun s'étendant jusque vers la moitié de sa hauteur, 
épithécium incolore, paraphyses très étroitement soudées, épaisses de 
0,002-3 millim., renflées en massue à l'extrémité, simples, articulées ou 
peu rameuses; spora 8, hyalina, ellipsoides, 0,009-0,0032 millim., hymé- 
nium Î + bleu persistant. Spermagonies rares, sous forme de pustules 
carnées-pâles, de 85 millim. de diamètre; stérigmates rameux à la base, 
spermaties bacillaires, droites, 0,0075-9 X 0,001 millim. 

Cette espèce est du groupe du Biatora vernalis Fr., et se distingue 
principalement par le développement extraordinaire pour le genre de la 
parie thalline. 

Nouméa (Nouvelle Calédonie) à la base de troncs moussus. 

Leg. Franc, 1907. 
Abbé J. Harman», Prétre retiré à Docelles. 


Trichomanes Francii n. sp. Christ; {ypus in herb. Bonali. 
Du groupe goniocornuis V. S. B., très distinct par un tissu rigide, 
glabre, vert et non tournant au brun. Fronde orbiculaire-flabellée, à lobes 


TRICHOMANES FRANCII n. sp. Christ. 
(2 Ya X gr. nat.). 


irréguliers, très courts, larges et peu profonds, le gros centre de la 
fronde restant indivis. Urcéoles largement triangulaires-campanulées, 
entièrement immergées dans le bord du lobe. 

N’a aucun rapport avec 7°. Lyalli Hook cité aussi pour la Nouvelle-Calé- 


(3) BONATI ET PETITMENGIN, PLANTES DE LA NOUVELLE-CALÉDONIE. 649 


donie, qui est profondément palmé, poilu, portant les sores à l’extr&mite 
des lobes linéaires. Le rapport est plutôt avec T. Sibhorioides Bory de 
la Réunion, mais qui est plus partagé en lobes étroits derechef divisés 
et de teinte noirätre. 

Rhizomate lenui fere filiformi brunneo rigido nitente repente ramoso 
intertexto, foliis sparsis aus approximatis, stipite 1 ad 1 ‘/2 cent. longo 
brunnes filiformi sed rigido curvato nudo, utitota planta, lamina subor- 
bieulata basi truucata sive cuneata 6 mill. longa 8 mill. lata, breviter fla- 
bellatim lobata, lobis irregularibus circa 5, 2 mill. longis et latis integris, 
sterilibus rotundato-obtusis, ferlilibus decussatis. linea incrassata margi- 
nalis. Costa nulla. Nervis atrobrunneis parlim dichotomis partine simpli- 
cibus, in lobis singulis, ante marginem incrassalis, versus marginem 
sæpe suboceullis, venulis spuriis paucis, inconspicuis. 

Urceolis viridibus 2 ans 3, in apice abcisso loborum singulis, late cam- 
panulato-triangularibus, magnis, 1 ‘/ mill. longis et latis, omnino immer- 
sis, ore recle abscisso nec laliato, margine integro, receptaculo soroque 
profunde immerso. 

Textura crassiuscula sicce rigida, subdiaphana, colore læte virente. 

nn Forêts humides du Mont Mou 1200 m. Très rare. F. 1906 n. 163, 
l. Franc. 


Trichomanes cuneatum n. sp. Christ, iypus in herb. Bonati. 
Voisin du précédent, mais à fronde plus grande, plus profondément 
dichotome, à 2 lobes allongés de rechef bi- ou trilobés. Tissu moins raide, 


TRICHOMANES CUNEATUM n. sp. Christ. 
2 1/3 X gr. nat.). 


olivätre. Fausses nervures nulles. Urcéoles terminales sur les lobes 
linéaires. Rhizonate tenui fere filiformi brunneo opaco repente interlexto, 
foliis sparsis sed approximato-coespitosis, stipite 1 ‘/2 cent. longo nigro 


van 


090 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (4) 


filiformi curvato nudo uti tola planta, lamina cuneato-flabellata, 1 ad 1 ‘/2 
cent. longa et lata, profunde dichotoma quoque parte iterum profunde 
profunde bi- and triloba, lobis porreclis ligulato-oblongis 5 mill. longis 
2 mill. latis obtusis integris, costa nulla, nervis atralis dichotomis, in 
lobis singularibus, ante marginem desinentibus manifestis, venulis spu- 
riis nullis; urceolis infundibuliformibus a 2 aut 5, in apice loborum sin- 
gulis, omnino immersis, ore nudulato abscisso nec labiato, 1 mill. latis 
el lougis, receplaculo soroque profunde immersis. Textura chartacea, 
diaphana, colore olivacea. 

Hab. Sommet du Mont Mou sur les souches pourries, tres rare. 
Juill. 1906. 165 1. Franc. 

Les illustrations représentent les 2 espèces, 2 !/2 X grand. naturelle. 

Bâle, avril 1897. Dr H. Carisr. 


Stenocarpus Francii Bonati et Petitmangin, sp. nov.; typus in 
berb. Bonati. 

Frutex vel arbusculus; ramis erectis, angulosis, junioribus alatis, gla- 
bris; foliis, aliis 4-5 em. longis, 2,5 cm. latis, cum peliolo circa 6 mm.; 
petiolis vix alatis cum aliis super alias refraclis alis; limbo late ovato, 
obtuso, summo lente attenualo, basi rotundato, glabro, crasso. inferne 
sulcato; nervis vix superne apparentibus inferne absolute inconspieuis. 
Inflorescentis 8-10 fl. biumbellata, folia dimidio superans; peduneulis 
communibus folia æquantibus, gracilissimis, palulis vel refractis, angu- 
lalis, paucis pilis additis; pedicellis circa 1 cm. longis, tetragonis; bracteis 
squamiformibus, vix 2 mm. longis; lobis perigonii linearibus, vix summo 
dilatatis 1-1,5 cm. longis, glabris vel vix extra pilosis; stylo 1 cm. 5 longo, 
filiforme, glabro; stigmate capilato, cum corona circa 1,5 mm. diame- 
tiente; ovario in longitudine sulcato puberulenteque. 

Hab. Prony, oct. 1906 1. Franc n. 410. 

Plante voisine de Stenocarpus intermedius Brongn. et Gris dont elle 
n’est peut-être qu’une forme spéciale à l’extrême sud de l'ile. Nettement 
différente des formes vues dans les collections du Muséum de Paris. 


Argophyllum Schlechterianum Bonati et Petitmengin, sp. 
nov.; typus in herb. Bonalı. 

Frutex ramis elatis vel ascendentibus, asperis, flexuosis, pubescentibus 
junioribus, dense foliatis; foliis elatis vel erectis petiolo pubescente, 
angulato, vix alato, circa 2 cm. longo; 1,5-3,5 cm. lato, margine integro, 
revoluto; foliis superne glabris, vernicosis, [ucentibus, profunde suleatis ; 
inferne glabris cum proeminentibus nervis reticulatis ferrugineis, parvis- 
simis pilis albis vel fuscis additis. — Inflorescentia subcorymbiformis, 
generaliter paucifloris, corymbis solitariis superne axillaribus, longe 
pedunculatis, folia non æquantibus; communibus pedunculis superelon- 
gatis, 4-6 cm. compressis, subalalis, ferrugineis, dense fusco pubescenti- 
bus, in longiludine profunde striatis, large ramosis, cum brevibus ramis, 
dichotomiter subdivisis. Floribus pedicellis (2,5 mm.) villosis, sepalis 
lanceolato-acutis (5 mm.) dense extus ferrugine pilosis brevissimis, intus 
glabris. Petalis lanceolato-acutis distincte calycem superantibus (6-7 mm.) 
extus villosis, intus glabris. Disco cum oppositipetalis filamentis, 15 vel 
20 fimbriis, in latitudinem pelalos æquantibus et petalorum medium dis- 
tincte superantibus. Staminis 5, glabris, in longitudine discum æquan- 
bus, filamentis subulatis, antheris bifidis, deltoidis filamenta æquan- 


(5) BONATI ET PETITMENGIN. PLANTES DE LA NOUVELLE-CALÉDONIE. 651 


tibus. Stylo lineato compresso, obscure in superiore parte trifido, raris 
pilis additis recurvatis. Ovario triloculato, in omne loculo multissimis ovulis 
anatropis; fructu capsulare circiter petalis et sepalis accrescentis, stylo 
perstanle. 

Hab. Mont Dzumac 800 m. 1g. Franc n. 566 fin oct. 1906. 


— Plante voisine d’Argophyllum montanum Schltr., dont elle diffère 
surtout par ses feuilles à nervures velues, ses inflorescences plus courtes 
ou au plus égales aux feuilles, ses pétales plus longs que le calice, etc. 


Weinmannia Poissonii Bonati et Petitmengin, sp. nov.; typus 
in herb. Bonati. 

Frutex parvus, ramosissimus, ramis ereclis vel vix patentibus, cylin- 
dricis, basi glabris, ad superiorem partem pubescentibus, semilanalis. 
Foliis petiolatis (petiol. 0,005) erectis, pinnatis, inter foliola late alatis, 
4-5 cm. longis, 5-7 jugis; foliolis opposilis sessilibus, ovalo-ellepticis, 
aculis, 1-1,5 cm. longis, 5 mm. latis, superne glabris, reticulatis, inferne 
dense et longe albo-pubescentibus, margine undulalis et crenatis; stipulis 
ovalo-obtusis, basi vix attenuatis, longe fusco-pubescentibus; spicis gemi- 
natis axillaribus, lanatis, multifloris, ad superiorem partem glomeratis, 
commune pedunculo circiter 1 cm. longo; spicis proprie 4-6 cm. longis, 
cum lanato axe. Flores parvi (2 mm. latı), albi, subsessiles, cum sepalis 
elliptice lanceolato-acutis, superne inferneque hirtis; cum petalis vix 
inzequalibus, ovato-obtusis late, duplo sepalis longioribus, glabris (2 mm. 
circiter longis); slaminis 10 erectis cum filamentis filiformis, glabris, 
duplo petalis longioribus; antheris apiculatis, ovario dense hirto, stylis 2, 
infra villosis. 

Hab. Forêt du Mont Dzumac 900 m., 1. Franc n. 56% octobre 1906. 
Assez commun, croit avec Weinmannia serrata el Weinmannia neocaledo- 
nica Vieill. 


— Première espèce du groupe des Enweinmanniæ à pelioles ailés et à 
filets deux fois plus longs que la corolle, signalée en Nouvelle-Calédonie. 
Ce fait est intéressant au point de vue de la géographie botanique, puis- 
que les espèces de ce groupe, décrites jusqu'alors, appartiennent toutes à 
l’Amerique tropicale. 


Syzigium Hoghianum Pelitmengin et Bonali. 

Arbor elatus, ramis erectis, fusco pallescentibus, punctatis, foliis oppo- 
sitis, ovalo-lanceolatis breve peliolalis; peliolo fusco-rubro 2-3 mm. longo; 
limbe integro, ovaco-lanceolato, attenuato subacute summo relrodentato, 
margine revoluto, basi cordato, superne lucente inferne vix glauco, tenue 
reliculato, 6-8 cm. longo; 2-3 cm. lato. Flores multi, certe non sessiles, 
dense paniculati, in umbellas 16-20 floras, laterales, pedunculato- 
conjuncli; pedunculis articulatis, angulosis, glabrescentibus, brevissime 
basi vaginantibus. Pedicellis 2-3 mm. longis, tuberculosis. Calyx infundi- 
buliformis, striatus, 8-9 mm. longus; sepalis 5, cadueis, minimis (0,001- 
0,002) ovatoacutis, vix emninatis, luteis; petalis ovato-rotundatis, caducis, 
sepala duplo superantibus, albis. Stylo longe exserto, flexuoso, ni longi- 
tudine siriato, summo truncalo. Staminibus multis tubo calycis insertis, 
longissime e corolla egredientibus; antheris parvis, albis, dorsifixatis, 
rolundatis (0,5 mm.), candiculis albis 5-6 mm. longis. 


652 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séRr.). 1907 (6) 


Hab. Mont Koghi (Hermitage) assez rare lg. Franc n. 588, nov. 1906. 
Les fleurs que nous avons paraissent toutes stériles. 


Metrosideros porphyrea Schlir. var. Lucia Bonali et Petit- 
mengin, var. nov.; {yphus in herb. Bonali. 

A specie typica differt : ramis junioribus pilis albis sericeis dense addi- 
tis; foliis sessilibus vix basi cordatis Frutex paulo altus, ramis torluosıs 
divergent'bus. 

Hab. Mont Mou 900 m. 1g. Franc, n. 43% oct. 1906. 


Tristania Vieillardii Bgn et Gris. var. grandiflora Bonati et 
Petitmengin, var. nov.; typus in herb. Bonati. 

A specie typica d'ffert.; floribus maximis, ultra À cm. diametientibus; 
foliis margine undulatissimis. | 

Hab. La Dumbéa, chemin de la Pointe d'Eau, terrains arides 200 m. 
rare |. Franc n. 494, août 1906. 

Possède tous les caracières de Tristania Vieillardii Bgn. et Gris, mais 
a des fleurs beaucoup plus développées que les nombreux échantillons 
de cette espèce. que nous avons examinés dans les collections du Muséum. 
Les fleurs épanouies dépassent 1 cm. de diamètre; de plus les feuilles 
ont les bords très ondulés. 


Gardenia Schlechteri Bonali et Petitmengin, sp. nov.; {ypus in 
herb. Bonati. 

Frutex ramis multis, ereclis vel vix divergentibus. Foliis patentibus 
vel. paulum refractis 8-16 cm. longis, 2-4 cm. latis, lanceolato-acutis, basi 
altenualis, subtus puberulentibus, superne glabris ac lucentibus. Petiolis 
elongalis 1,5-2 cm. longis vix in superiore parte alalis, in inferiore trans- 
verse strialis: stipulis lanceolatis, aculissimis, membranaceo marginalis 
ac generaliler denlatis. glabris, peliolos distincte superantibus. — Flores 
3-5 ad foliorum axillam glomerati, sessiles, nivei, calice 5-8 mm. longo 
(ovario excepio) valde quinquefido, lobis lanceolato-aculis, sublus et 
superne sericeissimis; tubo corollæ (circa 2 cm. longo) infundibuliforme, 
pauce late dilatato, 5 cm. diametiente, extra pilis brevibus et paueis ves- 
tito, unquam absolute glabro, intus à basi usque ad tertiam piloso. Petalis 
(15-25 mm. longis) palentibus, carnosis, oblongo ovatis, obtusis, margine 
cum multis, asperis, sed, caducis, pilis; staminibus eirca 5 mm. longis ad 
tertiam superiorem tubi partem inserlis, tubi summum non æquantis, 
filamentis brevissimis, antheris linearibus, in summo acutis. Stylum fili- 
forme glabrum ad summun pauco dilatatum, in longitudine profunde 
striatum. Stigma bifidum. Ovarium distincte tetragonum (circa 5”mm. 
longum) pilis albis rudibusque hirium. 

Hab. Monts Kouvélé entre le Mont Dzoumac et le Mont Mou 400 m. 
rare — fin oct. 1906, I. Franc, n. 581. 

Plante tras voisine de Gardenia nyoyensis Schltr. dont elle diffère net- 
tement par ses feuilles plus allongées, velues sur la face inférieure, ses 
fleurs plus petites disposées en groupes pluriflores, son ovaire plus 
court, elc. 


653 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
RR. 


Fortsetzung von Seite 584. 


Beiträge zur Kenntnis der Schweizerflora. 
(v1). 


2, Zur: Flora der Kantone St. Gallen und Glarus. 


Hans SCHINZ (Zürich). 


(Suite). 


Die nachfolgenden, anspruchslosen Aufzählungen sind einerseits die 
Frucht botanischer Exkursionen in den Jahren 1905 und 1906, anderseils 
der Aufarbeitung dieser Ausbeute zum Zwecke der Benutzung bei Anlass 
der kritischen Durchsicht der « Flora der Schweiz von Schinz und Keller ». 
Es sind vorläufig nur vereinzelte Bausteine, lose aufeinander gereiht, wer 
sie einstens zum festen Bau zusammenfügen wird, entzieht sich heute 
noch unserer Kenntnis. 

Die Bestimmung der Materialien ist im botanischen Museum unserer 
Universität durchgefürt worden und zwar teils von mir, teils von den 
Herren J. Bär und Dr. A. Thellung. Die Bestimmung der Hieracien hatte 
Herr Zahn in Karlsruhe übernommen und sprechen wir ihm auch an 
dieser Stelle unseren aufrichligen Dank aus. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° 8, 31 Juillet 1907. 42 


654 BULLETIN DE L'HÉRBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


1. Nordabfall der Curfirsten, von Walenstadt bis Weesen. 


Die Haupimenge der nachfolgend aufgezählten Pflanzen ist wiederum 
von meinem Sohne Hans R. Schinz auf einer grössern Zahl von in die 
Sommerferien 1905 und 1906 fallenden Exkursionen zusammengebracht 
worden; auf einigen wenigen habe ich ihn begleiten können und habe 
mir von ihm dann die einzelnen Standorte zeigen lassen. Einige Notizen 
verdanke ich meinem Kollegen Prof. Dr. C. Schröter und einige Funde 
endlich teils Herrn Eduard Müller, teils Herrn Alwin Linder- 
Linder, beide in Walenstadtberg. Alwin Linder-Linder ist, beiläufig 
bemerkt, der Sohn des heute nicht mehr amtenden, ehrwürdigen Lehrers 
in Walenstadtberg, der in jüngeren Jahren auch selbst eifrig botanisiert 
und dem unvergesslichen Prof. Wartmann manch’ seltenen Fund von den 
steilen Abstürzen der Curfirsten gesandt hat (siehe die kritische Auf- 
zählung von Wartmann und Schlatter). 

Wo nach den einzelnen Angaben kein Finder bemerkt ist, da hat als 
solcher men Sohn zu gelten. 

Was die Grundlagen zu dieser Aufzählung, die eine Erweiterung meiner 
frühern Beiträge zur Flora des Curfirstengebietes bedeutet, anbetrifft, so 
verweise ich auf den zweiten dieser Beiträge, publiziert in der Viertel- 
jahrsschrift der Naturforsch. Ges. in Zürich LI (1906), 20%, allwo die 
Literatur angegeben ist. 

Ich habe die letzten zwei Jahre meinen Sohn angewiesen, namentlich 
auf Abarten zu achlen, und in der Folge nenne ich auch eine grössere 
Anzahl solcher. Ich halte dies für wünschenswert, wenigstens haben die 
Verfasser der Flora der Schweiz, Schinz und Keller, den Mangel solcher 
Aufzählungen sehr empfunden, denn auch die jüngsten Beiträge und mono- 
graphischen Bearbeitungen’ des in Frage stehenden Gebietes haben die 
Varietäten so gut wie unberücksichtigt gelassen. 


Für das Gebiet neue Arten sind mit fetten Lettern gedruckt. 


Asplenium Ruta muraria L. var. cuneatum Christ 

Walenstadtberg, in Ritzen der Felsen bei den Gaissenställen, 17. VII. 05. 

Asplenium fontanum (L.) Bernh. 

Walenstadtberg, im Geröll des Stegebaches, unweit des Schulhauses, 
VIL 05. Das Vorkommen lässt vermuten, dass der seltene Farn auch noch 
höher oben am Walenstadtberg vorkommt. 

Asplenium Adiantum nigrum |. 

Walenstadtberg, Knoblisbühl, im Walde, 12. VIII. 06. 

Juniperus Sabina L. 

An Felsen, besonders vor der Mündung des Serenbaches, wo auch der 
Holzweg an den See ausmündet (C. Schröter); Gasbach unterhalb Engen 
in Walenstadtberg, Eduard Müller. Die Fundorte längs des Nordufers des 
Walensees mehren sich von Jahr zu Jahr, der Strauch ist dort durchaus 
nicht mehr « sehr » selten. 

Potamogeton pectinatus L. var. vulgaris Cham. et Schlecht. 

Im Walensee, 28. VII. 05. 

Calamagrostis Epigeios (L.) Roth. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 655 


Walenstadt, am Badeplatz gegen Mols, 28. VIT. 05. 

Carex elata All. (GC. stricta Good.) var. homalocarpa (A. u. G.). 

Südabfall der Curfirsten, am Weg von Alp Tschingla zum Obersäss, 
15. VIT. 05. 

Carex pallescens L. var. subglabra Beck 

Südabfall der Curfirsien, am Weg von Alp Tschingla nach dem Ober- 
säss, 15. VII. 05. 

Stipa pennata L. 

In wenigen Exemplaren vor dem Eingang zum ersten Tunnel des von 
Weesen nach Bätlis führenden Strässchen (C. Schröter). Wurde im 
Gebiete bis jetzt nur an den Felsen des Nordufers des Walensees 
zwischen Quinten und Walenstadt und von Hans R. Schinz in den 
letzten Jahren an den Ruggplanggen beim Hohrugg beobachtet. Die 
Pflanze ist ganz besonders häufig an den schwer zugänglichen Felsab- 
stürzen in der Nähe der Seemühle (Walenstadt). 


Gymnadenia albiba (L.) Rich. var. tricuspis Beck 

Alp Tschingla ob Walenstadtberg, 4. VIIL 05. 

Gymnadenia conopsea (L.) R. Br. var. crenulata Beck 

Ob Walenstadiberg, im Lauibach, 15. VII. 05 

Salix arbuscula L. 

Zwischen Alp Tschingla und dem Obersäss, 15. VII. 05. 

Chenopodium album L. ssp. viridescens (St. Amans)! 

Walenstadiberg, im Feld, 7. VIII. 06. 

Chenopodium album L. ssp. pseudo-Borbasiü Murr 

Walenstadtiberg, im Feld, 31. VII. 05. 

Chenopodium album L. gegen ssp. subficifolium Murr neigend 

Walenstadtberg, im Feld, 7. VIII. 06. 

Chenopodium polyspermum L. var. acutifolium Sm. 

Walenstadtberg, im Feld, 5. VII. 05. 

Atriplex patulum L. 

Walenstadtberg, im Feld, 7. VIII. 06. 

Silene nutans L. var. rubens (Vest) Rohrb. 

Bei den Gaissenställen auf Walenstadtberg, 17. VII. 05. 

Stellaria nemorum L. ssp. montana a t) Murb. 

Walenstadtberg, Obersäss, 15. VIL 0 

Cerastium pumilum Curtis (C. nen Fr.) ssp. obscurum (Chaub.) 

Walenstadtberg: auf Hohrugg, 8. VIII. 05. 

Aconitum. paniculatum Lam. 

Walenstadtberg, ob den Gaissenställen in der Laui, 9. VIII. 06. 

Ranunculus aconitifolius L. ssp. platanifolius (L.) 

Walenstadtberg: Obersäss, 15. VII. 05 

Ranunculus trichophyllus Chaix var. paucistamineus (Tausch) f. sub- 
glaber Freyn 

Im Walensee bei Walenstadt, 28. VII. 05. 

Thalictrum minus L. ssp. minus (L.) var. Jacquinianum Koch 

Gasbach unterhalb Engen am Walenstadtberg, VIII. 06, Eduard Müller. 

Lepidium sativum L. 

Walenstadtberg: auf Hohrugg, im Garten kultiviert, 8. VIII. 05. 


1 Die Chenopodien von Prof. Murr-Feldkirch bestimmt. 


656 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 


Sorbus Chamæmespilus (L.) Crantz var. glabra Neilr. 

Alp Tschingla ob Walenstadtberg, 4. VIII. 05. 

Saxifraga Aizoon Jacq. var. brevifolia Engler 

Obersäss, VII. 06. 

Rosa canina L. var. dumalis Baker 

Zwischen Walenstadt und Unterterzen, VIT. 05. 

Rosa dumetorum Thuill. var. platyphylla (Rau) Christ 

Walenstadtberg, in der Laui, VII. 05. 

Rosa obtusifolia Desv. (R. tomentella Lem.) var. hispidior (Rob. Keller) 

Lochezen bei Walenstadt, VIII. 05. 

Rosa tomentosa Sm. var. Gisleri (Puget) Christ 

Walenstadtberg, in der Laui, VIL 05, 

Linum usitatissimum L. 

Walenstadtberg, im « Feld » verwildert, 31. VII. 06. 

Euphorbia dulcis L. var. purpurata (Thuill.) 

Südabfall der Curfirsten, östlich vom Hohrugg, am Sitzsteig, 4. VIII. 05. 

Rhamnus cathartica L. var. hydriensis Hacq. 

Walenstadtberg, VII. 05. 

Hypericum Desetangsii Lamotte var. genuinum Bonnet 

An der alten Strasse von Walenstadt nach dem Berg, an der ersten Ab- 
kürzung, Kurz vor dem Lauibach, VII. 05. 

Hypericum maculatum Crantz (H. quadrangulum L.) ssp. erosum Schinz 
var. epunclatum Schinz 

Walenstadtiberg, bei den Gaissenställen, 17. VIL 05. 

Viola mirabilis L. 

Massenhaft und reichlich fruchtend im Serenwald (C. Schröter). 

Bupleurum ranunculoides L. var. obtusatum (Lap.) Brig. 

Südabfall der Curfirsten, östlich vom Hohrugg, am Sitzsteig, 29. VII. 05. 

Heracleum Sphondylium L. ssp. eusphondylium Brig. var. stenophyllum 
Gaudin 

Südabfall der Curfirsten, am Weg von Walenstadtberg zur Alp Tschingla, 
17. VIL 05. 

Vaccinium Myrtillus L. var. leucocarpum Dumort. 

Walenstadtberg, « Wiesen », VII. 06, Alw. Linder-Linder. 

Gentiana solstitialis Wettst. 

Walenstadtberg, Hohrugg, 13. VII. 06. 

Galeopsis Tetrahit L. var. arvensis Schlecht. 

Walenseeufer, westlich von Walenstadt, bei der Seemühle, 9. VIII. 05. 

Galeopsis Tetrahit var. silvestris Schlecht. 

Walenstadiberg, im « Feld », 9. VIII. 06. 

Ajuga genevensis L. 

Hohrugg, VIT. 06. 

Lamium album X maculatum. 

Quinten, VIII. 06, Julie Schinz. 

Stachys annuus L. 

Quinten, auf einem Acker, VII. 05; Walenstadiberg, unterhalb des 
Untersäss, 20. Vill. 06; Schrattenbach bei Walenstadt, 10. VII. 06; Lus, 
unterhalb dem Breugen auf Walenstadtberg, 7. VII. 03. 

Stachys rectus L. ssp. rectus (L.) Brig. var. major Ten. Schrattenbach 
bei Walenstadt, 10. VII. 06. 

Stachys rectus L. ssp. rectus (L.) Briq. var. stenophyllus Brig. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 657 


Schrattenbach bei Walenstadt, 10. VIII. 06. 

Stachys rectus L. ssp. rectus (L). Brig. var. polyadenus Briq. var. nov. 

Walenstadiberg, im « Feld », VIII. 1906. 

Dr Briquet-Genf, dem wir die Pflanze, die keiner der uns bekannten 
Spielarten der rectus-Gruppe zu entsprechen schien, gesandt hatten 
und der sie als var. nov. erkannte, hat uns in freundlicher Weise 
nachfolgende Diagnose und Notiz zur Verfügung gestellt. 

Herba ad 60 cm alta. Caulis robustus, ramosus, ramis adscendentibus, 
viridis, patule parce pilosus, pilis cum glandulis stipitalis nunc commixtis. 
Folia elliptica vel oblongo-elliptica, apice obtusa vel subobtusa, marginibus 
leviter convexiusculis, basi in petiolum brevem (in inferioribus magis 
elongatum) extermalis, læle viridia, utrinque parce adpresse pubescenti- 
pilosa vel glabrescentia, laminæ superficie ad 5 X 2 cm, sed eliam 
minora; serratura constans ex crenis sat grossis ad 1,5 mm altis, culmi- 
nibus oblusis ad 5 mm distantibus. Spicastrum demum elongatum, verti- 
cillastris crebris dissitis. Calix subsessilis, viridis, sat parvus, subregu- 
laris, undique glandulis longe stipitatis ornatus pilis simplicibus commixtis, 
tubo demum 4 mm profundo, dentibus lanceolatis 3 mm longis apice 
rigidule setulosis. Corolla ochroleuca, tubo dentes calicinos haud exce- 
dente, labro 5-6 mm longo, labiolo 7-8 mm longo. 

Par la petitesse de son calice et de sa corolle, cette race appartient à la 
sous-espèce recta Briq. (Lab. Alp. mar. p. 260, ann. 1893) et se place à 
côté de la var. major Ten. (Brig. I. c. p. 261) dont elle diffère par ses 
abondantes glandes stipitées sur la tige et l’inflorescence. — La seule 
- race présentant des glandes stipitées que nous connaissions en 1893 était 
le S. oblongifolia Reut. in Bull. soc. Hall. Genève IN, 143, ann. 1856 (non 
Benth.) = S. Reuteri Schreeter in Arch. sc. phys. et nat. de Genève, 3me ser., 
t. XXII, 394, ann. 1889. Nous avions assimilé cette race au S. labiosa Bert. 
Fl. it. VI, 166, ann. 1844 excl. syn., la grandeur des fleurs étant la même 
dans les deux formes. Mais dans un article récent, MM. de Handel- 
Mazzetüi, Janchen et Faltis (Beitr. zur Kenntn. der Flora von Südbosnien 
in Oesterr. bot. Zeitschr. ann. 1905, n° 9 et suiv., p. 57 du tir. à part) ont 
montré par l’examen d’un original de Bertoloni, que le S. labiosa de ce 
dernier auteur n’elail pas identique avec le S. oblongifolia Reut., dont il 
se distingue par ses calices dépourvus de glandes slipitees, et devait 
être identifié avec la plante publiée du Tyrol méridional dans le Flora 
eæsiccata hungarica sous le n° 2947 (aussi par. F. Schultz herb. norm. 
n° 2247 in herb. Delessert!). Il résulte pour nous de cette constatation 
que la diagnose de la sous-espèce labiosa doit être amendée par l’exclu- 
sion du caractère des glandes stipitées, de facon à comprendre deux 
variétés (= races) : dont l’une la var. labiosa Briq. emend. à calices 
dépourvus de glandes stipitées, a pour aire le Tyrol méridional et l’Apen- 
nin; et l’autre, la var. Reuteri (Schreter) Brig. (= S. oblongifolia Reut. 
non Benth.), à calices densément couverts de glandes stipitées, ne nous 
est connue que des Alpes de Côme. — La nouvelle variété découverte par 
M. Schinz est fort intéressante en ce qu’elle se comporte par rapport à la 
var. major dans la sous-espèce recta, exactement comme la var. Reuteri 
par rapport à la var. labiosa dans la sous-espèce labiosa. Toutes ces 
races appartiennent au groupe spécifique du S. recta et sont étroitement 
unies par des formes intermédiaires plus ou moins nombreuses, ce que 
nos confrères autrichiens reconnaissent d’ailleurs. En appliquant une 


658 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


nomenclature binaire aux divers membres du groupe, ainsi que l’ont fait 
MM. de Handel-Mazzetti, Janchen et Falüs, on fait croire à leur isolement 
et on ne rend pas compte des relations étroites, actuelles, que ces 
membres ont les uns avec les autres. Ce mode de nomenclature n’est 
donc, selon nous, ni conforme aux faits, ni même de nature à exprimer 
la phylogénie probable du groupe. — Encore un mot au sujet des glandes 
qui nous ont servi à caractériser les var. Reuteri et polyadena. Nos 
confrères autrichiens nous reprochent d’avoir attribué à tort (in Engler- 
Prantl Nat. Pflanzenfam. IV, 3a, 264) aux sous-espèces recta el subcrenata 
du S. recta des calices églanduleux, alors que ces plantes possèdent aussi 
de petites glandes, souvent microscopiques, sessiles ou subsessiles. Mais 
ces dernières ne manquent, à notre connaissance, à aucune espèce du 
genre Stachys. Nous avions naturellement en vue les glandes stipitées dont 
il est expressément parlé dans les Labiées des Alpes maritimes p. 259 et 
260, ouvrage auquel nous avons renvoyé dans les notes forcément très 
ecourlees qui ont été insérées dans les Pflanzenfamilien. 

Stachys silvaticus X paluster. 

Walenstadtberg, im « Feld » nicht selten; Stachys paluster ist daselbst 
selten, dagegen kommt S. silvaticus recht häufig in der Nähe vor. 

Ballota nigra L. 

Quinten, am Weg vom See zur Laubegg; Walenstadt, am der alten 
Strasse nach Walenstadiberg, noch innerhalb des Städtchens, reichlich, 
VI. 05 und 27. VI. 06. 

Der Standort « Walenstadt» ist bereits Wartmann und Schlatter 
bekannt gewesen ; da er sich innerhalb des Kulturgebietes befindet, 
dürfte die Feststellung, dass sich die Pflanze dort bis heute erhallen 
hat, immerhin interessant sein. 

Mentha arvensis L. var. badensis (Gmelin) Brig. 

Walenstadt, am See bei der Kaserne, im Ufergeröll, 22. VIL 05. 

Mentha arvensis L. var. obtusifolia Lej. el Court. 

Walenstadtberg, im « Feld », 15. VIII. 06. 

Mentha arvensis L. var. parietariifolia Beck 

Walenstadtherg, im « Feld », 5. VII. 05. 

Mentha gentilis L. 

Walenstadtberg, im Garten des Hrn. Alw. Linder-Linder, 9. VIIL 06. 

Mentha villosa Hudson 

Walenstadt, bei der Kaserne, am See, 23. VII. 05. 

Origanum vulgare L. var. viridulum (Martr.) Brig. 

Walenstadtberg, beim ersten Rank oberhalb des Schrattenbaches, 16. 
VII. 06. 

Thumus Serpyllum L. ssp. ovatus (Miller) Brig. 

Im « Feld » in Walenstadtherg, VII. 06. 

Euphrasia Odontitis L. var. verna (L.) Bell. 

An der Strasse von Walenstadt nach Walenstadtberg, 9. VIII. 05. 

Euphrasia montana Jordan 

Walenstadiberg, in der Laui, 9. VII. 06. 

Pedicularis Oederi Vahl 

Curfirsten, auf der Brisilücke (Südabfall), 2012 m, VIII. 05. 

Rhinanthus subalpinus (Stern.) Schinz u. Thellung. (Alectoro- 
lophus subalpinus Stern.) var. simplex (Stern.) Schinz u. Thellung. 

Walenstadtberg, Balis, 13. VII. 06. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. 659 


Orobanche reticulata Wallr. 

Walenstadtberg, im Lauibach, VIII. 05. 

Das Vorkommen dieser Art innerhalb dieses engern Gebietes ist bis 
anhin bezweifelt worden. 

Galium asperum Schreb. ssp. tenue (Vill.) Brig. var. glabratum Brig. 

Südabfall der Curfirsten, beim Obersäss, in Spalten und Ritzen der 
Felsblöcke, 15. VII. 05. 

Campanula glomerata L. var. vulgata Beck 

Hohrugg, VII. 05. 

Campanula latifolia L. 

Südabfall der Curfirsten, östlich vom Hohrugg, am Sitzsteig eine sehr 
schöne Kolonie, 29. VII. 05. 

Knautia silvatica (L.) Duby var. succisioides Briq. 

Zwischen Walenstadtberg und Alp Tschingla, im Walde, 17. VII. 05. 

Knautia silvatica (L.) Duby var. præsignis Briq. 

Gemeinsam mit der vorigen Varietät und am selben Tag gesammelt. 

Anthemis arvensis L. 

Walenstadtherg, im « Feld », VII. 05. 

Wird nur für die Talsohle angegeben. 

Arctium Lappa L. 

Walenstadtberg, Tschennekopf, bei der hintern Bülsalp, 8. VII. 06, 
Alwin Linder-Linder. 

Cirsium Erisithales (Jacq.) Scop. 

Südabfall der Curfirsten, in der Nähe des Hohrugg, unweit der Villa 
Frick, 29. VII. 05. 

Leontodon incanus (L.) Schrank 

An dem von Weesen nach Bätlis führenden neuen Strässchen, in 
riesigen, üppigen Exemplaren mit zum Teil verzweigten Schäften (C. 
Schröter). Wartmann und Schlatter geben nur die Standorte: Nordseite 
des Calanda, Findels, Südabhang des Alvier, Krayalper-Steig an. 

Hieracium bupleuroides Gmelin ssp. scabriceps N. P. a. genuinum N.P. 2. 
muticum N. P. 

Südabfall der Curfirsten, an den Ruggplanggen reichlich, VIT. 05. 


2. Seewenalp und Murgseealpen. 


Die floristische Erforschung des Gebietes zwischen dem Rot- und 
Schwarzstöckli, beide auf der Grenze gegen Glarus gelegen, einerseits 
und der Malossaalp in den Flumseralpen anderseits, weist offenbar zahl- 
reiche Lücken auf und eine systematische Begehung all der Täler von der 
Glarnergrenze bis und mit Einschluss des Kalfeisentales wäre nicht nur 
sehr verdienstlich, sondern dürfte auch eine recht hübsche Monographie 
liefern. Den Grundstock unserer bezüglichen Kenntnisse bildet wiederum 
die kritische Aufzählung von Wartmann und Schlatter, sowie Rhiners 
Abrisse zur zweiten tabellarischen Flora der Schweizer Kantone in den 
Berichten der St. Gallischen naturwissenschaftl. Gesellschaft 1890-91, 
1893-94, 1894-95, 1897-98. In den Murgseealpen scheint namentlich 
Feurer tüchtig bolanisiert zu haben; wenig bekannt dagegen ist die Flora 
der Alpen um die Seewenalp herum, ja es scheint tatsächlich zwischen 


660 BULLETIN DE L’HRRBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


den Murgseealpen und den Flumseralpen hinsichtlich der Durchforschung 
eine grosse Lücke zu bestehen, wenigstens sind mir nur ganz vereinzelte 
Funde von Alp Prod etc. bekannt. 

Die Ausbeule ist eine Frucht der von meinem Sohne in den Sommer- 
ferien 1905-6 ausgeführten Exkursionen die ihn dreimal in die Alpen 
südlich vom Walensee führten. 

Athyrium Filix femina (L.) Roth var. multidentatum Doell 

Vor dem dritten Murgsee im Murgtal, von Mornen kommend, 7. VII. 06. 

Equisetum silvaticum L. 

Oberterzen, 18. VII. 06. 

Wartmann und Schlatter geben als Verbreitungszone 1000 bis 1600 m 
(für ihr Gebiet) an, tiefer herab steigt der Waldschachtelhalm nur an zer- 
streuten, besonders aufgezählten Lokalitäten herab ; die Zahl derselben 
sei um Oberterzen vermehrt. 

LycopodiumSelago L. var. recurvum Desv. 

Am Weg von Oberterzen nach der Seewenalp, im Walde, 18. VII. 06. 

Elodea canadensis Michaux 

In den Seewenalpseen, VIII. 1905. 

Gymnadenia albida (L.) Rich. var. tricuspis Beck 

Mornen im Murgtal, 18. VII. 06. 

Listera cordata (L.) R. Br. 

Seewenalp, 18. VII. 06. 

Silene acaulis L. var. elongata (Bell.) DC. 

Seewenalp, 18. VII. 06, 

Aconitum variegatum L. 

Seewenalp, 30. VII. 05. 

Wartmann und Schlatter kannten für diese Eisenhut-Art nur die beiden 
Standorte, Vättis und Hinterrugg. 

Aconitum paniculatum Lam. 

Mornen im Murgtal, 7. VII. 06. 

Von Wartmann und Schlatter für dies engere Gebiet nicht angegeben. 

Anemone alpina L. var. sulfurea (L.) DC. 

Am Sexmor, 18. VII. 06. 

Ist von Binz schon früher an den Murgseen gefunden worden. 

Ranunculus trichophyllus Chaix var. paucistamineus (Tausch) und var. 
Droueti (F. Schultz) 

Beide in den Seewenalpseen, Aug. 05. 

Sedum alpestre \ill. 

Bei der über Seewenalp gelegenen, obersten Hütte, 18. VII. 06. 

Wird von Wartmann und Schlatter bereits für die Murgseealpen erwähnt. 

Sedum rupestre L. 

an Unterterzen und am Flussufer bei Murg, an Mauern, nicht selten, 
29. VII. 05. 

Wartmann und Schlatter erwähnen des Vorkommens an Mauern hinter 
dem ersten Tunnel vor Walenstadt. Wir müssen unserseits die Pflanze an 
dieser zwischen Walenstadt und Mols gelegenen Lokalität bis jetzt über- 
sehen haben, haben sie aber in reichlichen Exemplaren verfolgen können 
zwischen Unterterzen und Mure. 

Surifraga mochata Wulfen var. pygmæa Haw. 

Seewenalp, Rotstöckli ; die Varietät scheint überhaupt im Gebiete der 
Murgseealpen nicht selten zu sein. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH, XXXIV. 661 


Potentilla Crantzi (Crantz) Beck var. firma (Gaudin) 

Seewenalp, 18. VII. 06. 

Trifolium pratense L. var. nivale Sieber 

Mornen im Murgtal, 18. VII. 06. 

Astragulus australis (L.) Lam. 

Seewenalp, Aug. 05. 

Oxytropis campestris (L.) DC. var. sordida Gaudin 

Seewenalp, 18. VII. 05. 

Callitriche palustris L. ssp. verna (L.) 

Im grossen Murgsee, 7. VII. 06. 

Hypericum humifusum L. 

«Plätze» oberhalb Murg, beim Austritt aus dem Walde (von Murg 
kommend), rechts vom Wege, 7. VIII. 06. 

Astrantia minor L. 

Seewenalp, Aug. 05. 

- Aus dem Murgtal schon von Wartmann und Schlatler angegeben. 

Pyrola uniflora L. 

Zwischen Seewenalp und Gamperdon, 18. VII. 06. 

Wir nennen den Standtort, weil Warimann und Schlatter in ihrer ein- 
gehenden Aufzählung vom Vorkommnis in diesem Gebiete keine Erwäh- 
nung tun. 

Gentiana purpurea L. 

Seewenalp, Murgseen; an beiden Orten durchaus nicht selten. In Wart; 
mann und Schlatter ist als Fundort der mittlere Murgsee, allwo die Pflanze 
selten sein sollte, angegeben, ferner die Matossaalp in den Flumseralpen - 
die Seewenalp verbindet nun beide Gebiete. 

Gentiana purpurea X punctata 

Seewenalp, Hr. Eberle, Sekundarlehrer in Lichtensteig. 

Die Exemplare sind vom Finder ursprünglich für @. pannonica Scop. 
gehalten worden und infolgedessen wurde für diese seltene Art in den 
Berichtigungen und Ergänzungen zum 1. Teil (Anhang zum 2. Teil) der 
Flora von Schinz und Keller irrtümlicherweise die Seewenalp als weitere 
Lokalität angegeben. Das mir überlassene Fragment ist mir erst im Winter 
3906-07, anlässlich des Einreihens früherer Ausbeute wieder in die Hand 
gekommen und der Irrtum ist dann sofort erkannt worden. 

Gentiana campestris L. var. islandica Murbeck 

Ob Mols auf Wiesen, 18. VII. 06. 

Menyanthes trifoliata L. 

In den Seewenalpseen, 18. VII. 06. 

Galeopsis Tetrahit L. var. præcox (Jordan) Rapin 

Oberhalb Murg, am Weg ins Murgtal, 7. VII. 06. 

Thymus Serpyllum L. ssp. euserpyllum Brig. var. spathulatus (Opiz) 
Briq. 

Seewenalp, Aug. 1905. 

Linaria alpina (L.) Miller var. concolor Bruhin ! 

Auf Verrucanosand am ersten (von Oberterzen kommend) See der 


! Die in den Schweizerfloren übliche Kombination L. alpina L. var. unicolor 
Gremli Neue Beitr. I (1880), 18 kann nicht beibehalten werden, da dieselbe 
Farbenvarietät schon früher von Bruhin in Ber. Naturw. Ges. St. Gallen 
(1865-66), 209 var. concolor genannt worden ist. Beiläufig bemerkt existiert 


662 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER 2me SÉR.), (1907 


Seewenalp, Aug. 1905; am Weg von der Seewenalp zum Tannenboden ; 
Rotstöckli in den Murgseealpen. 

Euphrasia minima Jacq. var. pallida Gremli 

Murgseefurkel, 18. VII. 06. 

Phyteuma betonicifolium Will. var. iypicum R. Schulz f. alpestre 
R. Schulz 

Seewenalp, 30. VII. 05. 

Phyteuma betonicifolium Vill. var. typicum R. Schultz f. glabrum 
R. Schulz 

Seewenalp, Aug. 1905. 

Campanula Scheuchzeri Nil. var. valdensis (All.) Beck 

Tannenboden, Aug. 1905. 

Erigeron acer L. ssp. drebachiensis (0. F. Müller) 

Am Rotstöckli, unmittelbar unterhalb des Gipfels, auf Glarner- und auf 
St. Gallerseite. 

Centaurea Jacea L. var. flavicans Vukot. fl. albo 

Seewenalp, 18. VII. 06. 

Hieracium bupleuroides Gmelin ssp. scabriceps N. P. a. genuinum N. P. 
2. mulicum N. P. 

Am Weg von Murg nach Mornen im Murgtal, VIII. 05. 


3. Zur Flora des Kantons Glarus. 


Die nachfolgenden Mitteilungen verdanke ich meinem jelzigen Assis- 
tenten Dr. A. Thellung, nur einige wenige Nummern rühren her von 
meinem Sohne, der sie anlässlich des Abstieges vom Rotstöckli nach 
Ennenda aufgenommen hat. 

Wir besitzen bekanntlich eine gute Dienste leistende kleine Flora des 
Kantons Glarus von Joh. Wirz, 1. Teil 1893, 2. Teil 1895 und 3. Teil 1896; 
Arten, die in dieser Flora nicht angeführt sind, sind in unserer Aufzählung 
wiederum fett gedruckt. 

Cystopteris fragilis (L.) Bernh. ssp. regia (L.) Bernoulli var. alpina 
(Wulfen) Koch 

Rôthi am Tödi. 

Dryopteris Phegopteris (L.) Christensen. 

Untere Sandalp. 

Equisetum variegatum Schleicher 

Obere Sandalp. 

Lycopodium alpinum L. 

Oberblegialp. 

Phleum Michelii All. 

Obere Sandalp (Beckenen) ; Fätschbach. 

Elyna myosuroides (Vill.) Fritsch (E. Bellardii (All.) Koch) 


auch eine var. concolor Hausm. der L. alpina, die wohl identisch sein dürfte 
mit unicolor Gremli und concolor Bruhin, da dies indessen nur eine Vermutung 
ıst und mir auch der Publikationsort vorläufig noch unbekannt ist, so halte ich 
mich an Bruhir. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZURICH, XXXIV. 663 


Obere Sandalp. 

Carex atrata L. 

Ochsenblanke. 

Carex mucronata All. 

Obere Sandalp, bei den Hütten. 
Carex brachystachys Schrank 
Ochsenblanke. 

Juncus filiformis L. 

Obere Sandalp. 

Allium senescens L. 

Obere Sandalp (Beckenen). 

Salix herbacea L. 

Röthi am Tödi. 

Thesium alpinum L. var. tenuifolium (Sauter) 
Pantenbrücke. 

 Rumes arifolius All. 
Ochsenblanke. 

Cerastium uniflorum Clairv. 
Grünhorn am Tödi. 

Mehringia ciliata (Scop.) Dalla Torre 
Obere Sandalp. 

Agquilegia alpina L. | 
Obere Sandalp, Ochsenblanke; Brandalp ob Ennenda (Hans R. Schinz). 
Ranunculus glacialis L. 
Zutreibistock. 

Cardamine alpina Willd. 

Röthi am Tôdi. 

Saxifraga biflora All. 
Grünhorn am Tödi. 

Saxifraga macropetala Kerner 
Altenorenstock (J. Berchtold). 
Potentilla dubia (Crantz) Zimmeter 
Claridenhütte, Rôthi am Tödi, Obere Sandalp. 
Phaca frigida L. 

Obere Sandalp. 

Viola cenisia L. 

Spanneggsee am Mürtschenstock (P. Arbenz). 
Epilobium trigonum Schrank 
Untere Sandalp. 

Epilodium collinum Gmelin 
Ochsenblanke, untere Sandalp. 
Arctostaphylos alpina (L.) Sprengel 
Obere Sandalp. 

Primula Auricula L. 

Altenorenalp (J. Berchtold). 
Androsace helvetica (L.) Gaudin 
Altenorenstock (J. Berchtold). 
Gentiana brachyphylla Vi. 

1öthi am Tôdi. 

Gentiana solstitialis Wettst. 
Linttal. 


664 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Galium helveticum Weigel 

Untere Sandalp. 

Globularia nudicaulis L. 

Altenorenalp (J. Berchtold). 

Veronica serpyllifolia L. var. nummularioides (Lam.) 

Obere Sandalp. 

Rhinanthus Alectorolophus (Scop.) Pollich (Alectorolophus hirsutus 
(Lam.) All.) ssp. medius (Stern.) Schinz u. Thellung 

Brandalp, ob Ennenda, (Hans R. Schinz) 7. VII. 06. 

Rhinanthus Semleri (Stern.) Schinz u. Thellung 

Untere Sandalp. 

Rhinanthus subalpinus (Stern.) var. simplex (Stern.) Schinz u. Thellung 

Brandalp ob Ennenda, in Menge, (Hans R. Schinz) 7. VIII. 06. 

Phyteuma pedemontanum R. Schulz 

Grünhorn am Tödi. 

Cirsium oleraceum X palustre 

Zwischen Linttal und Thierfehd. 

Leontodon Taraxaci (All.) Loisel. 

Obere Sandalp. 

Crepis pontana (L.) Dalla Torre 

Obere Sandalp, gegen die Rôthi am Tödi. 

Hieracium' glaciale Reyn. 

Obere Sandalp. 

Hieracium bupleuroides Gmelin 

Sandalp. 

Hieracium piliferum Hoppe ssp. multiglandulum N. P. 

Ochsenblanke. 

Hieracium Gaudini Christener 

Ochsenblanke. 

Hieracium incisum Hoppe ssp. Murrianum Zahn 

Ochsenblanke. 

Hieracium subincisum A.-T. 

Ochsenblanke. 

Hieracium cæsium Fr. ssp. pseudopræcox Zahn 

Ochsenblanke. 

Hieracium nigrescens Willd. ssp. pseudo-Halleri Zahn 

Ochsenblanke. 

Hieracium valdepilosum Vill. ssp. subvaldepilosum Zahn 

Ochsenblanke. 

Hieracium adenocalathium Zahn —= juranum-valdepilosum. 

Ochsenblanke. 

Hieracium juranum Fr. ssp. prenanthopsis Murr u. Zahn 


Ochsenblanke. 
(Fortsetzung folgt.) 


1 Bestimmt von den Herren Fr. Käser in Zürich und H. Zahn in 
Karlsruhe. 


665 


PLANTE HASSLERTANÆ 


SOIT 


ENUMERATION DES PLANTES RÉCOLTÉES AU PARAGUAY 


PAR LE 


D' Émire HASSLER, p'AARAU (SUISSE) 


de 1885 à 1902 


ET PUBLIEES PAR 


le Prof. D" R. CHODAT et le D° E. HASSLER 


(Suite). 


FLACOURTIACEÆ 


Cfr. J. Briquet in Chod. Plant. Hasslerian. I, p. 54; Bull. Herb. Bois- 
sier VII. Append. I, p, 5%; cfr. etiam J. Briquet. Espèces nouvelles ou peu 
connues in Ann. Cons. et Jard. bot. Geneve IV, p. 221. 


Les Flacourtiacées se trouvent au nombre de 15 espèces au Paraguay, qui 
représentent 5 genres comme suit : Casearia à espèces; Banara 5 espèces; 
Prockia 3 espèces; Xylosma et Laetia 1 espèce. 

Neuf ‘espèces sont nouvelles pour la science ce sont : Prockia Hassleri; 
P. glabra; Banara macrophylla; B. Hassleri!; B. bernardinensis; B. flavo- 
virens; Casearia Hassleri; C. floribunda ; C. gossypiosperma'. 

Tous les représentants de cette famille sont des espèces ligneuses, arbustes ou 
arbres, habitants les forêts et les buissons des campos. 

Dans les forêts on trouve : Prockia Grucis (P. t.), un arbuste à fleurs jaunes, 
apétales, il se trouve aussi quoique plus rarement dans les buissons des campos ; 
P. Hassleri (N. E.) un arbre de grandeur moyenne à feuillage luisant et à fleurs 


1 Ces deux espèces ont été décrites antérieurement dans Plant. Hassl. I, 1. c. 


666 _ BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (682) 


jaunes pourvues de pétales; P. glabra (N.), petit arbre ou arbrisseau rappelant 
comme port la première des espèces citées; Banara macrophylla (C.) un arbre 
moyen; B. Hassleri (G.-Cord.) arbuste ou petit arbre; B. bernardinensis (C.-Cord.) 
un arbre moyen (C.-Cord.); Casearia Hassleri (N.) un arbuste; C. parvifolia var. 
paraguariensis (CG. NE.) un arbuste ou petit arbre; Casearia silvestris (P. t.) un 
arbre ou arbrisseau très variable comme port, feuillage, etc., répandu partout 
dans les forêts, les campos et les friches; C. gossypiosperma (P. t.) arbre moyen 
à tronc très droit élancé. 

Dans les forêts et buissons riverains : Banara arguta (N. Ch.) un arbrisseau; 
Xylosma venosum (P. t.) arbuste ou arbrisseau répandu aussi dans les campos; 
Laetia apetala var. pubescens (N.). 

Dans les buissons des campos : Prockia Crucis (P. t.) aussi forêts; Banara 
Hassleri (C, Cord.) aussi forêts; Xylosma venosum (P. t.); Casearia floribunda 
{N.); C. silvestris (P. t.) aussi forêts; C. gossypiosperma (P. t.) aussi forêts. 

Les Casearia gossypiosperma ; Banara Hassleri; B. bernardinensis fournissent 
des bois appréciés par les constructeurs de ranchos (cabanes indigènes) à cause 
de leur tronc droit, élancé. 

Les feuilles du Casearia silvestris sont utilisées dans la médecine indigène 
comme thé stomachique. 

Ont été citées en outre du Paraguay : Myroxylon Salzmanni Morong et 
Britton haud Clos in Ann. N. Y. Acad. Sc. VII, p. 52 = Xylosma venosum 
N. E. Br. cfr. infra p. 686; Banara tomentosa Endlich haud Clos in Notizbl. 
Kgl. bot. Garten Berlin Bd. IV.n. 31, p. 33 = B. bernardinensis Brig. 


FLACOURTIACEE auct. J. Briquet. 


PROCKIA Linn. 


Prockia Crucis Linn. 
Syst. Nat. ed.,10, 1074. 


Frutex 3-4 m. altus; corolla flavovirens. In silvis rupestribus pr. Santo Tomas, 
sept., n. 996. — Frutex 2-3 m. altus. Corolla flavo-aurantiaca. Ad marginem 
silvæ pr. Cerro pytä, oct., n. 1270. — Frutex 2-4 m. altus; petala flava. In silva 
Caraguatay, oct., n. 3319. — Frutex 1-2 m. altus; petala lutea. In campo pr. 
Igatimi, oct., n. 4862. 


Prockia Hassleri Briq., sp. nov. 


Arbor ramorum vetustiorum cortice griseo, lenticellis irregulariter longitudi- 
naliter protensis, mox subere evanescentibus, ramis novellis tenuibus undique 
pubescenti-villosellis. Folia ovata vel ovato-oblonga, apice nunc mutica nunc 
acuminata, ultra medium latiora, modice regulariter crenata, basi integrascentia 
breviter cordata, petiolo pubescenti-villosello brevi aucta, membranacea, utrin- 
que viridia parce piloso-pubescentia; nervatio basi 5-7 nervia, nervis transverse 
anastomosanlibus, omnibus utrinque alig. prominulis; stipulæ magnæ, membra- 
naceæ, oblique falcato-ovatæ crenato-serratæ, diu persistentes. Corymbi (vel 
racemi) terminales, sæpe ad ramulos breves laterales dispositi, foliis summis 
superati, rache pedicellis aliq. infra medium articulatis, bracteis lineari-lanceo- 


(683) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 667 


latis deciduis, bracteolis ut videtur nullis. Flores pro genere magni. Sepala 3, 
magna, ample cordato-ovata, apice acuminata, extus dense villosello-tomentella, 
cinerea, intus breviter cano-tomentosa, nervatione occulta. Petala 3, cum sepalis 
alterna, et eis multo minora, ovato-rotundata vel ovato-elliptica, apice bre- 
vissime acuminata, indumento eodem prædita ac sepala, sed miuus denso et 
textura magis membranacea. Stamina numerosissima, lutea, inter filamenta gla- 
bra basi indumento villoso circumdita, filamentis quam sepala brevioribus. 
Ovarium ovoideo-subglobosum, sub anthesi tomentello-villosellum, albidum, 
conice in stylum subulatum transiens, apice cum stigmate capıtato parvo 
glabrum. Fructus deest. 

Arbor (ex cl. Hassler) ad 8 m. alta. Foliorum lamina ad 12 cm. longa et 9 cm. 
lata; dentium culmina ad 2 mm. alta et 4-6 mm. distantia; petiolus 5-10 mm. 
longus; stipule maximæ superficie ad 2X 1,5 cm., sed etiam minores. Pedicelli 
ad 1,5 cm. longi et 5-7 mm. ultra basin articulati. Sepala superficie cire. 
71 X6 mm. Petala superficie cire. 3-4 X 2-3 mm. Stamina 4-5 mm. longa. 

Arbor 6-8 mm. alla, trunco basi diam. 0,3-0,4 m.; petala lutea. In silva pr. 
campo Yeruti, dec., n. 5799. 

-Cet arbre est voisin comme port du polymorphe P. Crucis L. Il en diffère très 
neltement par le développement des stipules, l'ampleur des feuilles, les pédicelles 
à articulation située bien au-dessus de la base, les fleurs notablement plus 
grandes, à sépales très largement cordés-ovés, à pétales régulièrement déve- 
loppés, plus petits que les sépales, à étamines presque du double plus longues 
entourées à la base d’une abondante villosité blanchâtre. Le P. septemnervia 
Spreng., qui posséde aussi 3 pétales régulièrement développés, en diffère beau- 
coup par la forme des feuilles, l’indument, l’etroitesse des pétales, le mode 
d’articulation des pédicelles, etc. 


Prockia glabra Briq., sp. nov. 


Arbor (vel frutex) ramorum vetustiorum cortice griseo, ramis novellis tenuis- 
sime puberulis vel glabris. Folia ovata, apice acuminata, marginibus versus 
medium convexioribus, dislanter serratis vel crenato-serratis, bası breviter cor- 
data, petiolo brevi glabro vel brevissime puberulo aucta, utrinque viridia, niti- 
dula, firmula, glabra, vel ad nervos brevissime puberula; nervi basi laminæ 
3-59, sed nervatio cæterum pinnata, anastomosibus transversalibus reticules- 
centibus, omnibus demum utrinque + prominulis; stipulæ parvæ, in foliis supe- 
rioribus oblique falcato-semiovatæ, serrulatæ, in cæteris lineari-lanceolatæ subin- 
tegræ deciduæ. Corymbi terminales, ad ramulos laterales breves sæpe dispositi, 
foliis summis superati, rache pedicellisque tenuibus viridibus glabris, pedicellis 
ima basi articulatis, bracteis lineari-lanceolatis parvis deciduis, bracteolis ut 
videtur nullis. Flores parvi. Sepala 3. late ovata, apice acuminata, extus viridia, 
glabra, intus breviter albo-tomentella, nervis haud evidentibus. Petala nulla. 
Stamina creberrima lutea, sepala nunc subæquantia, glaberrima, filamentis basi 
indumento villosello parco eircumdita. Ovarium ovoideum, albido-tomentellum, 
superne in stylum subulatum transiens, stigmate glabro parvo capitellato. Fructus 
deest. 

Planta (ex cl. Hassler) 2-5 m. alta. Foliorum lamina superficie nunc ad 5,5 X 
3,5 cm.. nunc ad 11 X 7,5 cm., petiolus ideo 5-15 cm. longus; dentium culmina 
41-3 mm. alta et 5-8 mm. distantia; stipulæ maximæ vix 5 mm. excedentes. 
Pedicelli ad 4,5 cm. longi. Sepala superficie 5-7 X 3-5 mm. Stamina 5 mm. 
alta. 

Arbor parva vel frutex 2-5 m. alt. ; flos viridis. Propre Concepcion ad margi- 
nem silvarum in glareosis, sept., n. 7381. 

Cette espèce est certainement plus étroitement apparentée que la précédente 
avec le P. Crucis, car elle s’en rapproche par la forme des feuilles et par le port, 
ainsi que pas le mode d’articulation des pédicelles et l’absence de pétales. Elle 
uous paraît cependant en différer par la glabrescence générale des feuilles, les axes 
des ie glabres, les sépales glabres extérieurement et les fleurs plus 
grandes. 


668 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (684) 


BANARA Aubl. 


Banara arguta Brig. 
In Ann. Cons. et Jard. bot. Geneve IV, 223, 


Arbor 6-8 m. alta; flos flavus. Gran Chaco : Loma Clavel. latit. S’. 230 20’ 
ad marginem rivuli, nov., n. 2460 (Rojas leg.). — Arbor 4-6 m. alta; flos 


flavescens. Prope Concepeion ad ripam fluminis Paraguay in arenosis, sept., 
n. 7327. 


Banara macrophylla Briq., sp. nov. 


Arbor parva, ramorum velustiorum cortice griseo, lenticellis longitudinaliter 
parum protensis. Folia ovato-oblonga, apice acuminata, acuta vel mutica. ple- 
rumque ultra medium latiora, irregulariter serrata vel serrato-crenala, basi sub- 
integra valde inæqualiter extenuata vel extenuato-subrotundata, petiolo brevi 
dense villosello-tomentello aucta, crassa, coriacea, sordide virentia vel cinereo- 
viridia, pilis stellatis parvis crebris tomentella vel subtomentella; lamina basi 
3pliner via, nervo medio cæterum pinnato, nervis transverse anasiomosantibus, 
omnibus utrinque + prominulis. Inflorescentia terminalis, pyramidali-paniculata, 
rache ramisque obtuse subangulosis, undique dense tomentosis, indumento lutes- 
cente pro majore parte ex pilis + stellato-ramosis consistente, bracteis bracteo- 
lisque parvis lanceolatis eodem ındumento præditis, pedicellis quam flores bre- 
vioribus vel subbrevioribus. Flores sat parvi. Sepala elliptica, oblusa, extus 
flavescenti-tomentosa. Petala sepalis similia et eodem indumento prædita. Sta- 
mina subtriseriata, indefinita, petalis longiora, filamentis tenuibus, flaceidis. 
antheris parvis ovato-rotundatis, pilis inter filamentorum bases crebris. Ovarium 
ovoideum, glabrum, brunneum, placentis 3 filiformibus parietalibus ovula crebra 
gerentibus, apice sensim in stylum brevem incrassatum abiens, stigmate truncato. 
Bacca evoluta deest. 

Arbor (ex cl. Hassler) 5-6 m. alta. Foliorum lamina superficie ad 10 X 8 cm., 
petiolus 5-6 mm. longus; dentium culmina 1-2 mm. alta et 3-8 mm. distanlia. 
Panicula ad 8 cm. longa, ramis inferioribus ad 5 cm. longis, pedicellis 1-2 mm. 
longis. Sepala petalaque superficie vix 1,5 X1 mm. Stamina 1,5-2 mm. alta, 
alta. Ovarium sub anthesi cum stylo 1,2 mm. longum. 

Arbor 5-6 m. alta, trunco diam. 0,2-0,4 m.; corolla alba. In silva pr. Itacu- 
rubi, jan., n. 1750. 

Le B. macrophylla est un arbre à feuilles coriaces et amples comme dans le 
B. arguta Briq., mais il en diffère beaucoup par les feuilles couvertes sur les 
deux faces d’un indument étoilé, à serrature non argute, l’inflorescence beaucoup 
plus multiflore à axes tomenteux, à poils jaunâtres en grande partie étoilés, les 
fleurs trois fois plus petites, la forme et l’indument des pétales et sépales, l’ovaire 
très petit à style court et à stigmate tronqué, les poils interstaminaux, etc. Tous 
ces caractères rapprochent le B. macrophylla du B. Hassleri Brig., dont il 
s’ecarte par la forme des feuilles. 


Banara Hassleri Briq. 
In Bull. Herb. Boiss. VII, App. I, 54. 


Arbor vel frutex 4-6 m. alt., trunco diam. 0,1-0,3 m.; petala cerina. Ad mar- 
ginem silvæ Cordillera de Altos, nov., n. 3491. — Frutex 3-4 m. altus; corolla 
flavescens. In dumeto Cordillera de Altos, dec., n. 3584. 


Banara bernardinensis Briq., Sp. nov. 


Arbor ramorum vetiustiorum cortice griseo, lenticellis paucis, ramis novellis 
breviter tomentello-villosellis. Folia oblongo-lanceolata, apice acuminata, ultra 
medium latiora, marginibus mediocriter sed regulariter crenato-serratis, basi 
integre inæqualiter convexo-attenuata, petiolo brevissimo tomentoso prædita, 
crassiuscula, supra cinereo-viridia, pilis parvis stellatis tomentella, sublus 


(685) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 669 


cinerea vel subcanescentia dense pilis stellatis tomentella, mollia, basi tripliner- 
via, nervo medio cæterum anlice pinnato, anastomosibus parum evolutis, 
nervis omnibus subtus alig. prominulis. Inflorescenlia pyramidali-paniculala, 
sat dense multiflora, ramis compositis, rache ramisque cylindricis ut et 
pedicelli quam flores longiores undique ferrugineo-tomentosis, bracteis bracleo- 
lisque parvis lanceolalo-setaceis eodem indumenlo præditis. Flores sat parvi. 
Sepala ovala, apice breviter acuminata, extus ferrugineo-tomentosa. Petala latius 
ovala, apice brevissime acutala vel submutica exlus albo-tomentosa. Stamina 
subtriseriata, indefinita; filamentis tenuibus flaccidis basi pilis circumditis, 
petalis longiora, antheris parvis ovato-subrotundatis. Ovarium ovoideum, atrum, 
glabrum vel subglabrum, placentis 3 filiformibus parietalibus ovula crebra geren- 
tibus, apice sensim in stylum ovario breviorem parvum abiens stigmate truncato- 
subincrassato obscure 3lobo. Bacca bene evoluta non visa. 

Arbor (ex cl. Hassler) 5-8 m. alta, trunco diam. 0,2-0,4 m. Foliorum lamina 
superficie ad 9 X 4 cm., petiolo 2-5 mm. longo; dentium culmina ad 1 mm. 
alta et 2-4 mm. distantia. Panicula 6-9 cm. alta, ramis inferioribus 3 cm. longis, 
pedicellis ad 4 mm. longis. Sepala superficie 3 X 2 mm. Petala superficie 
2,8 X 2,5 mm. Stamina cire. 4 mm. longa. Ovariam cum stylo 4 mm. altum. 

Corolla alba. In silva pr. San Bernardino, jun., n. 3003. 

Le B. bernardinensis est voisin du B. Hassleri, dont il differe par les feuilles 
beaucoup plus tomenteuses, non coriaces, molles, la serrature plus faible et plus 
serrée el les sépales brièvement subacumines au sommet. La description du 
B. tomentosa Clos se rapproche de celle que nous venons de donner du B. ber- 
nardinensis, mais cette dernière espèce restera forcément douteuse tant que l’ori- 
ginal n'aura pu être décrit à nouveau. Clos ne dit pas si le tomentum est formé 
de poils simples ou de poils étoilés. Divers détails donnés par l’auteur (feuilles 
glabres et luisantes à la fin, à marges incurvées, fleurs minuscules) empêchent 
d’ailleurs, d’après les données existantes, de l'identifier avec le B. bernardinensis. 


PBanara flavovirens Briq., sp. nov. 


Arbor ramorum vetustiorum cortice griseo, ramis novellis ferrugineo- vel fla- 
vescenti-tomentosis. Folia oblongo-lanceolala, apice longe acuminata, versus vel 
infra medium latiora, marginibus longe leniter convexis, versus apicem superfi- 
cialiter distanler serrulato-crenulatis, denticulis incrassato-adenomorphis, basi 
subintegre inæqualiter cuneata, petiolo brevi tomentoso prædita, crassa, subco- 
riacea, supra pallide viridia pilis stellatis brevibus mollibus conspersis, subtus 
indumento magna parte stellato tomentello-cinerascentia, basi triplinervia, nervo 
medio prorsus pinnalo, nervis omnibus cum anastomosibus præcipue subtus + 
prominulis. Inflorescentia terminalis, pyramidali-paniculata, densissime multi- 
flora, ramis valde divisis, fastigiato-adscendentibus, undique subflavescenti- 
tomentosa, bracteis bracteolisque parvis linearibus, pedicellis quam flores subbre- 
vioribus ; alabastra subglobosa, minima. Sepala 3 ovata, apice breviter acutala. 
Petala ejusdem formæ, sed magis mutica. Stamina crebra et ovarium ex alabastro 
juvenili quoad formam et dispositionem ultimam haud tute describenda. 

Arbor (ex cl. Hassler) 4-8 m. alta. Foliorum lamina superficie 10 X4 cm., 
petiolus cire. 5 mm. longus; dentium culmina cire. 0.2-0,5 mm. alta et 5-8 mm. 
distantia. Racemi ad 9 cn. longi, ramis inferioribus ad 5 em. longis, pedicellis 
infra 1 mm. altis. Alabastra sect long. cire. 1,5 X1,5 mm. 

Petala alba. In valle fluminis Y-aca in silva prope Chololo, dec., n. 6661. 

Cette espèce est évidemment voisine des précédentes, mais s'en écarte de 
prime abord par les panicules très multiflores, à rameaux fort divisés et fastigiés, 
ainsi que par l’extrême petitesse des fleurs. Le B. parviflora Benth. décrit avec 
des fleurs « minimi » en diffère immédiatement par ses ramuscules et ses feuilles 
glabres, ainsi que son inflorescence finement pubescente. Le B. tomentosa Clos, 
dont il a élé question plus haut, et qui pourrait lui être comparé, est malheureu- 
sement un type douteux. L'indication de stipules tomenteuses dépassant un 
pétiole long de 7-8 mm. empêche absolument une identification entre les 
B, flavovirens et B. tomentosa. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n°0 8, 31 juillet 1907. 43 


670 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (686) 


XYLOSMA ! Forst. 


Xylosma venosum N. E. Brown. 
in Trans. and Proc. bot. Soc. Edinb., LVIII, 46 (dec. 1893) — X. Balanse 
et N. paraguayense Brig. in Ann. Cons. et Jard. bot. Genève IV, 221 et 
222 (1900). 

Les nouveaux et abondants matériaux récoltés par M. Hassler effacent comple- 
tement les différences que nous avions relevées jadis entre les numéros 2431 et 
2433 de Balansa, sur lesquels nous avions basé nos X. Balanse et paraguayense. 
Le nombre des fleurs © est très variable, les pédicelles s’allongent avec le degré 
de maturité des fruits, la partie du pédicelle située en dessous de l'articulation 
est Loujours + pubescente ou velue, mais cette partie se développe tardivement, 
enfin le nombre des stigmates peut varier (sur le mème individu !) de 2 à 4. En 
outre certains échantillons ont des feuilles assez étroites, parfois -- acuminées 
au sommet, tandis que d’autres les ont presque arrondies (les deux formes parfois 
sur des rameaux de développement différent sur le même individu). Aux échan- 
tillons inermes, on en peut opposer d’autres pourvus d'énormes épines atteignant 
presque la longueur des feuilles, avec tous les degrés intermédiaires entre ces 
deux extrêmes. 

Ce polymorphisme très marqué a ceci de particulier que, les divers caractères 
n'étant pas concomilants, il n’est pas possible de distinguer des variétés caracté- 
risables dans le sens de races. Aussi nous sommes-nous borné à indiquer ces 
variations en parenthèse pour les diverses provenances. 

D'autre part, M. Hassler a eu l’obligeance d'attirer notre attention sur un 
mémoire de M. Graham Kerr, dans lequel M. N. E. Brown a décrit diverses 
espèces du bassin du Pilcomayo dès 1893, mémoire que nous ne connaissions 
pas lors de la rédaction de nos précédentes notes sur les Flacourtiacées. La diag- 
nose du X. venosum N. E. Brown décrit dans ce mémoire, s'applique exactement 
à notre X. paraguayense. Cette synonymie fait d'autant moins de doute que 
l’auteur présente au sujet des rapports de l'espèce paraguayenne avec le X. Salz- 
manni Eichl., et sur son identité avec le Myroxylon Salzmann? Morong et Britt. 
(non O. Kuntze) les mêmes observations que nous avons faites en 1900. 

Les matériaux rapportés par M. Hassler sont les suivants. 

Frutex 3-4 m. altus; flos albovirens. In silvis pr. Cordillera de Altos, Aug., 
n. 843 (f. inerme à feuilles larges g'). — Frutex 2-3 m. altus; corolla lutea. In 
dumeto pr. Cerrito de Paraguari, sept., n. 1148 (f. inerme à feuilles larges g'). 
Frutex 2-3 m. altus; flos flavescens. In dumeto pr. Itacurubi, nov., n. 1515 
[f. inerme à feuilles étroites (X. Balansæ Brig. olim) G']. — Frutex 1-3 m. 
altus; corolla aurea. In silvis pr. Cordillera de Altos, jan., n. 1762 (comme la 
précédente, mais feuilles plus minces à nervation plus apparente). — Frulex 
3-4 m. altus; flos ochroleucus. In silvis propre Cerro hu, jan., n. 1775 (f. épi- 
neuse, à feuilles étroites, très coriaces, 9’). — Frutex 1-2 m. altus: flos flavo- 
virens. Gran Chaco : Santa Elisa latitud. S. 23° 10” in campis « palmares », jan., 
n. 2742 (leg. Rojas) (f. fortement épineuse à feuilles subarrondies, très coriaces, 

). — Frutex 2-4 m. altus; petala flava. In dumeto Cordillera de Altos, nov., 
n. 3933 (f. peu épineuse à feuilles larges J'). — Frutex 2-3 m. altus; flos 
ochroleucus. In dumeto Yeruti, dec., n. 5797 f. épineuse, à feuilles élargies et à 
feuilles étroites G'). — Frutex 2-4 m. altus; flos melleus. Prope Paraguary in 
dumetis, dec., n. 6666 (f. épineuse, à feuilles larges et à feuilles étroites g). — 
Frutex 2-4 m. altus; flos flavescens. Prope Villarica in campis. jan., n. 8621 
(f. épineuse à feuilles + étroites g'). — Prope Villarica in campis, n. 8621a 


! Nomen utique conservandum. Voy. Règles intern. Nom. bot., p. 86. 


(687) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTE HASSLERIANÆ. 671 


{f. inerme ou subinerme, à feuilles étroites très coriaces à nervation fort sail- 
dante J'). — Bacca rubra. Prope Villarica in campis, jan., n. 8747 (f. à épines 
énormes, atteignant presque la longueur des feuilles, à feuilles étroites très 
coriaces et à nervation saillante ©). — In regione cursus inferioris fluminis Pil- 
comayo, ad ripas rivuli, jul. (Rojas pl. Pilcomay. n. 287) (f. inerme, à feuilles 
très élargies, 9). 


LAETIA Linn. 


Laetia apetala Jacq. 
Ann. 167, tab. 108; Mart. Nov. gen. II, 78, tab. 165. 
Var. pubescens Eichl. 
In Mart. Fl. bras. XIII, 1, 492. 


Arbor 6-8 m. altus, trunci diam. 0,1-0,2. Prope Concepcion ad ripam lagunæ 
«Saladillo », sept., n. 7515. — Frutex 2-4 m. altus; petala alba. Prope Con- 
<epcion in dumeto insulæ Chaco-y, oct., n. 7569. 


CASEARIA Jacq. 


Casearia Hassleri Briq., sp. nov. 


Frutex ramorum vetustiorum cortice griseo glaucescente, ramulis novellis 
breviter pubescenti-tomentellis. Folia ad apices ramorum congesta elliptico- 
obovata, apice obtusa vel acuminata culmine ipso obtusato mucrone parvo insi- 
dente, ultra medium latiora, marginibus subintegris vel obscure distanter cre- 
nulato-denticulatis. basi inæqualiter convexo-extenuata, petiolo brevissimo 
tomentello aucta vel subsessilia, mollia, pellucido-punctata, supra viridia, parce 
pubescentia, subtus cinereo-viridia dense adpresse cinereo-velutina, nervis late- 
ralibus 4-6 inter se anastomosantibus, nervis omnibus parum prominulis. Flores 
in axillis foliorum glomerato-fasciculati, rache omnino contracta, pedicellis 
brevibus flores circiter æquantibus dense breviter adpresse pubescentibus. — 
Flores 10-15, parvi, flavovirentes. Sepala late ovata 5, apice obtusa, basi 
breviler connata, extus breviter dense pubescentia. Stamina 8, filamentis bre- 
vibus glabris, antheris ovoideis glabris. Disci processus spathulati, villoso- 
tomentosi, inter stamina siti, eis minores et cum filamentorum basi breviter 
coaliti. Ovarium ovoideum, extus breviter pubescens; stylus subglaber, apice 
stigmate capitato glabro coronatus, quam stamina brevior. Stylus deest. 

Frutex (ex cl. Hassler) 2-5 m. altus. Foliorum lamina superficie ad 6x3 cm., 
petiolo 3-4 mm. longo a florum fasciculis separato. Pedicelli 1-2 mm. longi. 
Calicis tubus 0,5 mm. altus, lobi 2 mm. longi. Staminum filamenta pars libera 
1,5 mm. alta. Disci processus pars libera 0,8 mm. alta. Annulus dısci 0,5 mm. 
altus. Ovarium cum stylo 2 mm. altum. 

Flos flavovirens. Prope Concepcion in silva, oct., n. 7612. 

Les appendices interstaminaux réunis à la base avec les filets, et la présence 
de 8 étamines placent cette espèce au voisinage des C. ramaflora Willd., hörta 
Sw. et rufidula Tr. et PI. Le C. Hassleri s’ecarte de ces types par ses fascicules 
floraux développés à l’aisselle des feuilles, et non pas aux nœuds défeuillés, et 
par la pelitesse des fleurs. Le port rappelle beaucoup celui des R. Blanchetiana 
Mig. du Brésil et espèces voisines, mais dans ces dernières espèces il y a 10 
étamines, et celles-ci ne sont pas soudées à la base avec les appendices du 
disque. 


Casearia parvifolia Willd.. 
Sp. pl. II, 886. 


672 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.), 1907 (688) 


Var. paraguariensis Briq., var. nov. 

A var. genuina Briq. (ex India occid., Guiana et Brasilia) differt ramorum 
vetustiorum cortice fere albo (nec cinereo-fusco), umbellis valde multifloris (20-30 
floris), nec ut in var. genuina sæpius paucifloris (5-15 floris). 

Arbor 4-6 m. alta, trunci diam. 0,2-0,4 m.; flos albus. In silva Taiyi, aug., 
n. 4374. 

Eandem plantam collegit Balansa (Pl. du Paraguay 1878-1884, n. 4592) : arbris- 
seau de 3-4 mètres de hauteur. Fleurs blanches; fruits charnus blanchätres. 
Forêts de Yaguaron, déc. 1883 (herb. Delessert). 


Casearia floribunda Briq., sp. nov. 


Frutex ramorum vetustiorum corlice brunneo, ramis novellis brevissime pube- 
rulis. Folia sat magna, oblonga, apice acuminata, acumine ipso obtusato, margi- 
nibus longe leniter convexiusculis, superficialiter remote denticulatis, basi + 
inæqualiter rotundato-extenuata vel convexe cuneata, petiolo brevi subglabro 
insidentia, firma, + coriacea, utrinque viridia, glabra, pellucido-punctata, 
nervis utrinque 6-8 inter se anastomosantibus, omnibus parum prominulis. Flores 
ad apices foliorum umbellatim fasciculati, umbellis multifloris (15-30 floris) 
peliolos superantibus, bracteis squammosis minimis, pulvinum densum pubes- 
centem tegentibus, pedicellis quam flores longioribus dense prorsus canescenli- 
pubesceniibus, aliq. ultra basem articulatis. Sepala elongato-oblonga, angusla, 
apice obtusa vel subobtusa, extus breviter adpresse pubescentia intus glabres- 
centia, margine canescentia subtomentella, mox reflexa, basi in tubum brevem 
connata. Stamina 10, filamentis glabris elongatis, antheris ovoideis, lateraliter 
dehiscentibus, glabris, exappendiculatis. Disci processus inter stamina inserti, 
spathulati, villoso-barbellati, quam stamina multo breviores, liberi. Ovarium 
ovoideum, adpresse pubescens, in stylum glabrescentem apice capitato-stigma- 
tosum extenuatum. Capsula baccans, obscure tricostata, atra (in sicco), glabra 
(apice circa styli basem excepto), subglobosa, stylo apiculata. Semina in pulpa 
nidulantia oblique obovoidea, + compressa, testa Jævi. 

Frutex (ex cl. Hassler) 1-3 m. altus. Foliorum lamina su perficie ad 17 X 6 em., 
petiolus ad I cm. altus; dentium culmina 0,2-1 mm. alta et 3-6 mm. distantia. 
Pedicelli 5-7 mm. longi. Calicis tubus vix 1 mm. altus, lobis 3-4 mm. longis et 
0,6 mm. latis. Stamina cire. 3 mm. longa. Disci processus 1 mm. alti. Ovarium 
cum stylo cire. 2 mm. longum. Capsula matura sect. long. fere L X 0,8 mm. 

Flos albus. In dumeto pr. San Rafael in regione cursus superioris fluminis 
Apa, oct., n. 7706. 

Ce bel arbuste appartient à la section Pitumba groupe A de Eichler, à pièces 
du calice linéaires-oblongues. Par ses anthères dépourvues d'appendice glandu- 
leux, son fruit glabre à la fin et ses feuilles glabres, il peut être comparé avec les 
C. melliodora Eichl. et C. adstringens Mart. du Brésil, dont il diffère d’ailleurs 
beaucoup. Le C. floribunda s’écarte en effet du C. melliodora par ses feuilles + 
dissymétriques à la base, dentées, oblongues et longuement acuminées, par ses 
ombelles insérées à l’aisselle des feuilles, par ses sépales réfléchis etc. ; il diffère 
du C. adstringens par les feuilles à dents écartées, + coriaces, à nervures laté- 
rales nombreuses, moins fortement dissymétriques à la base, les pédicelles plus 
longs, les sépales obtus ou subobtus au sommet. 


Casearia silvestris Sw. 
Fl. ind. occ. II, 752. 


Var. Eichleri Brig. — C. silvestris Eichl. in Mart. Fl. bras. XIII, 1, 481 
excl. var. ß. 


Arbor frutieiformis 3-6 m. alta; petala flavescentia; cortex umbrinus rugosus; 
nomen vernaculum Burro caa. In silva prope Ypacaray, aug., n. 3145. — Arbor 
vel frutex 4-5 m. alt.; flos albicans. In dumeto pr. San Estanislao, aug., 
n. 4137. — Arbor 4-5 m. alta, trunci diam. 0,1-0,3 m.; flos flavescens. In silva 
pr. San Estanislao, aug., n. 4139. — Frutex vel arbor parvus 3-4 m. alt.; 


(689) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 673 


trunci diam. 0,1-0,2 m. In silva pr. S. Estanislao, aug., n. 4268. — Frutex 
2-3 m. altus. In dumeto pr. Igatimi, nov., n. 5479. — Frutex 2-4 m. altus. In 
valle fluminis Y-aca in collibus, dec., n. 6303. — Arbor parva vel frutex 4-6 m. 
As luride ochroleuca. Prope Concepcion ad marginem silvæ, sept., 
n. 7459. 

M. Hassler ajoute à ses abondantes récoltes la note suivante : «Tous les spé- 
cimens de Casearia silvestris présentent dans la nature des différences bien mar- 
quées, surtout quant au feuillage et au degré de condensation de l’inflorescence ». 
Cette remarque a déjà été faite par Eichler pour le Brésil. Mais les variations 
dans l’arome, le degré d’etroitesse et de dimension des feuilles etc. sont si nom- 
breuses qu'il faudrait presque attribuer chaque pied à une forme spéciale. Tous 
les échantillons du Paraguay ont un limbe de forme + lancéolée et glabre ou 
presque glabre. 


Casearia gossypiosperma Briq. 
In Bull. Herb. Boiss. VII, app. I, 55. 


Arbor 6-8 m. alta, trunci diam. 0,2-0,4 m.; petala alba; nomen vernaculum 
Mbaby. In silva pr. Caraguatay, oct., n. 3292. Arbor 6-8 m. alla, trunci diam. 
0,1-0,3 m.: petata alba. In silvis Cordillera de Altos, nov., n. 3476. — Arbor 
6-12 m. alta trunci diam. 0,2-0,5 m.; petala alba. Prope Concepcion in dumetis 
siceis, aug., n. 7276. 

Notre description peut maintenant être complétée comme suit quant aux 
feuilles adultes : 

Folia adulta oblongo-lanceolata, apice longe subcordato-acuminata, marginibus 
longe leniter convexis, superficialiter serrulato-crenatis, basi inæqualiter exte- 
nuala vel oblique cuneato-subrotundata, petiolo brevi glabra insidentia, rigida, 
subcoriacea, utrinque glabra, + nitida, nervis lateralibus utrinque 8-12 inter se 
anastomosantibus, omnibus supra subtus + prominulis. 

Lamina superficie ad 13 X 4,5 cm., petiolus ad 1 cm. longus; dentium 
culmina infra 0,5 mm. alta et 1-3 mm. distantia. 


SAPOTACEA 


Le Sapolacées trouvées au Paraguay, sont au nombre de sept espèces, dont 
deux nouvelles pour la science, ce sont : Chrysophyllum pumilum et Lucuma 
paraguariensis. 

La plupart des espèces paraguayennes sont des arbres à l’exception du Chryso- 
phyllum pumilum qui est un petit buisson des campos. 

Dans les forêts du Centre, Nord-Est et Chaco on trouve : Chrysophyllum lucu- 
mifolium, un arbre atteignant parfois des dimensions considérables. 

Partout dans les forêts : Bumelia obtusifolia en plusieurs variétés, ce dernier 
aussi dans les campos. 

Dans les forêls riveraines du Rio Parana : Pouteria salicifolia, un arbre de 
dimensions moyennes. e 

Dans les campos partout : Chrysophyllum maytenoides, petit arbre ou arbuste 
très fréquent aussi dans les terrains incultes; les pigeons ainsi que les chauves- 
souris frugivores, qui sont très friands de ses petites baies doucâtres, le répandent 
partout ; il n’est pas rare de trouver des exemplaires de cet arbre sur des rochers 


674 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2nt sÉR.). 1905 (690) 


dénués de toute autre végétation arborescente et qui servent pendant le jour, 
d’abri à de nombreuses chauves-souris. 

Dans les campos secs du Nord-Est et du Nord : Chrysophyllum pumilum, un 
arbrisseau nain à tronc souterrain. 

Dans les campos rupestres de la Cordillère centrale : Lucuma paraguariensis, 
un arbre de dimensions moyennes ou arbrisseau. 

Dans les terrains salins au bord du Rio Paraguay ainsi que sur les bords du 
Pilcomayo : Labatia glomerata, un petit arbre ou arbuste à fruits de la grandeur 
d’une orange. 

Les fruits charnus du Chrysophyllum lucumifolium sont très recherchés, ils 
servent à la préparation d’une confiture qui s’exporte en grande quantité dans 
les pays voisins. 


SAPOTACEÆ. 


Chrysophyllum pumilum nob. spec. nov. 


E radice crassa lignosa vel potius trunco subterraneo caules seu rami 1-3 
edens: caulis erectus striclus vel leviter arcuatus 6-25 cm. longus. basi lignosus, 
cortice longitudidaliter ruguloso-sulcato, griseo-badio obtectus, in parte lignosa 
vulgo aphyllus, cicatricibus foliorum delapsorum persistentibus, apicem versus 
subherbaceus et pilis rufis tomentosus, dense foliosus, folia petiolata, alterna, 
ereclo-patentia, estipulata, inlernodiis arcte approximatis; petioli 15-30 mm. 
longi, supra obsolete canaliculati, basin versus leviter Incrassato-dilatati ; lamina 
obovata, vel obovato-oblonga, apice acuta et breviter acuminata, basi longe 
cuneata, marginibus integris” 220/55 170/70 240/90 mm., supra puberula, subtus 
subtomentosula, nervis supra leviter immersis, subtus valde prominentibus et 
tomento rufescente obtectis, nervis primariis subparallelis ce. 16 ereclo ascen- 
dentibus in marginem confluentibus. 

Flores in axillis foliorum inferiorum vel in axillis foliorum delapsorum e basï 
ad apicem caulis 8-18 fasciculati; pedicelli 4-6 mm. longi pilis appressis rufo 
sericeis dense obtecti; sepala 5 basi vix connata ovali-elliptica, leviter concava, 
subcoriacea ec. 3 mm. longa, extus rufo-tomentosa, intus glabrescentia; corolla 
5-6 mm. longa, tubo brevissimo 1-1,25 mm. longo, lobis 5 ovali-ellipticis apice 
rotundatis cc. 5 mm. longis in anthesi subrotatis; stamina 5 fauci inserta, 
corollæ lobis opposita, filamenta e basi latiuscula crassiuscule subulata, corollæ 
lobis paulo breviora, anther& dithecæ obcordatæ filamento dorso medio affixæ, 
ante anthesin extrorsæ, post anthesin torsione filamentorum introrsæ; ovarium 
ÿ-loculare, obscure pentagonum, ovale, dense et longe rufo-pilosum ; stylus cras- 
siusculus glaber, ovario æquilongus; sligma obscure subcapitato-quinquelobum, 
ovula ascendentia. 

Bacca ovali-elliptica, breviter acuminata, 20-25 mm. longa et 18-20 mm. 
lata, carnosa monosperma; tomento rufo vel rufo-viridescente aspero dense 
obtecta; semen suborbiculare compressum, testa olivacea nitens. 

Species nova e sectione Gymnanthera Miq. et Eichl. Chrysophyllo rufo Mart. 
affinis. 

Habitu suffruticoso, foliis permagnis etc. valde peculiaris. 

Fruticulus folia inclusa 0,3-0,5 mm. altus, petala e flavo-virente badio- 
atropurpurea, in Campo pr. flumen Carimbatay flor. Sept., n. 4552; in campis 
in regione fluminis Apa flor. et fruct., Nov., n. 7754. 


forma glabrescens nob. 
Foliis coriacioribus, supra glabrescenti-nitentibus, subtus puberulis tantum. 


(691) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTA HASSLERIANE. 675 


Fruticulus 0,3-0,5 m. petala viridescente-badia in campis pr. Bellavista (Apa) 
flor. Febr., n. 8504. 


Chrysophyllum maytenoides Mart. 
Herb. Flor. Bras. 177 (18); A. DC. Prodr. VIII, p. 161, n. 27; Miq. Flor. 
Bras. VII, p. 101. 


Ovula in speciminibus nostris sunt adscendentia, haud pendula ut dixit 
Miquel in Flora brasiliensi; cetera optime congruunt cum descriptione a cel. 
Mig. |. c. data. 

Specimina paraguariensia variabillima sunt, forma foliorum, longitudine pedi- 
cellorum, indumento petalorum, et in nonullis formis magis ad Chrysophyllum 
ebenaceum Mart. vertent, forsam ambæ species melius in una conjungendæ sint. 

Arbor parva vel frutex 4-6 m. corolla albo-ochroleuca, in silvis pr. Fortin 
Lopez, Cordillera de Altos, Jul.. n. 56%; id. in silvis rupestribus eod. loco Jun., 
n. 3010. 

Id. Assomption dans les haies maj. Balansa, n. 2236 florif. et Guarapi dans les 
Capoëras abandonnées oct. Balansa, n. 4489 fruclif. 

Id In dumetis ad flumen Pilcomayo, flor. et fruct. mens. Aug. Rojas, n. 486 
in Hb. Hassler. 


forma : 


Floribus brevius pedicellatis, densius fascieulatis, corollis apice glabris basin 
versus sparse puberulis magis ad C. ebenaceum Mart. vertens. 

Arbor 6-7 m. corolla albicans, in nemoribus pr. lacum Ypacaray, J:n..n. 437. 

Id. Morong, n. 701 et 701 a sub Chrysophyllum Martianum A. DC. in Morong 
and Britton : Enum. PI. collect. Paraguay. Ann. NY. Acad. Sc. VII, p. 156 
vid. specim in Hb. B. B. 


Chrysophyllum lucumifolium Gris. 
Symbol. ad Flor. Arg., p. 223; — Sideroxylon reticulatum Brilton in 
Morong and Britton Enumer. PI. coll. Parag.. p. 156. 


La description de Grisebach est erronnée quant au mode d’insertion des 
antneres, il dit : stamina medio tubo inserta, or nous avons comparé un des 
types Grisebachien « Lorentz et Hieronymus, Tabacal cerca Oran, » avec nos 
nombreux matériaux paraguayens et partout nous avons trouvé : slamina basi 
corollæ inserta, libera. Ce qui parait assez fréquent, dans notre espèce, c'est 
l'avortement des étamines, elles ne sont alors que sous une forme rudimentaire à 
la base de la corolle, ce qui peut avoir induit M. Britton de les prendre pour des 
staminodes et de créer ainsi une nouvelle espèce de Sideroxylon, les étamines 
avortées sont opposées aux lobes de la corolle et ne peuvent par conséquent pas 
être considérés comme des staminodes qui alternent avec les lobes de la corolle. 

Arbor 4-12 m. corolla glauca, bacca flava, in silvis Cordillera de Altos, Dec., 
n. 3628; in silva pr. San Estanislao, Aug., n. 4207; in silvis in regione cursus 
superioris fluminis Apa, Nov..n. 7772. 

Id. Morong n. 839 in Hb. B. B. sub Sideroxylon reticulatum Britton. 


Forma oblusata nob. 


Differt foliis coriaceis, brevius petiolatis oblongo obovatis, basi cunealis, apice 
obtusis vel relusis, supra viridi-nitentibus, subtus concoloribus opacis 60/38 
80/36 100/42 mm. 

Arbor 6-8 m. corolla albicans, in silva pr. San Estanislao, Aug., n. 4205. 


Lucuma paraguariensis nob. spec. nov. 


Arbor 6-12 m. alta, omnibus partibus lactescens ; trunco 0,3-0,6 m. diametro, 
corlice cinereo aspero profondius fisso obteclo; rami teretes, glabri, cortice 
isabellino longitudinaliter ruguloso, obtecti; ramuli novelli pilis ferrugineo- 
rufescenti-sericeis adpressis puberuli, vel apicem versus pubescentes; folia 


676 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (692) 


alterna, peliolata, estipulata; petiolus obtuse triangularis, supra canaliculatus, 
glabrescens vel in foliis novellis puberulus; lamina elliptica, elliptico-lanceolata 
vel elliptico-oblonga 50/22 90/35 130/40 mm. apice acuta, breviter obtusiuscule 
acuminata, basi acuta vel rotundata, integra, marginata, membranacea vel in 
speciminibus fructiferis membranaceo-subcoriacea, leviter discolor, supra ei 
subtus opaca, glabrescens vel præcipue subtus in costa centrali et venis puberula, 
nervi primarii ulroque latere ce. 10 supra vix prominuli, subtus valde promi- 
nentes, subparalelli arcuato ascendentes et paulo ante marginem anastomosantes, 
reti venulorum paulo conspicuo. 

Inflorescentia axillaris racemosa, flores longe pedicellati in racemis apice folii- 
feris dispositi; pedicelli graciles, filiformes 10-15 mm. longi, apicem versus 
leviter incrassati, pilis appressis sparsis puberuli; sepala vulgo 5, ovalia intus 
glabrescentia, extus pilis ferrugineo-sericeis appressis plus minus puberula vel 
pubescentia, cc. 3,5 mm. longa et 2-2,5 mm. lata, leviter concava; corolla late 
campanulata, ce. A mm. alla, tubo brevissimo, laciniis late ovatis vulgo 5 
rarius 6-7, extus glabrescens, intus glabra, glauca; stamina corollæ lobis isomera 
et iis opposila, filamenta brevia, tubo adnata, a fauce libera, filamentorum pars 
libera subulata, crassiuscula, cc. I mm. longa; antheræ extrorsæ, triangulari 
obcordatæ, ec. 1,5 mm. longæ, filamentis dorso basi affixæ, loculis basi levi- 
ter divergentibus, rimis longitudinalibus, lateraliter dehiscentibus, staminodia 
cum corollæ lobis alternantia, a fauci libera, lanceolato-triangularia, filamentis 
cc. 1/2 longiora, 1,5-2 mm. longa ad basin 0,75 mm. lata; ovarium conicum, 
biloculare, dense pilosum, stylo adjuncto cc. 3 mm. altum; stylus ovarie 
æquilongus, glabrescens; stigma obsolete bi-quadri-lobum, subcapitatum, ovula 
2 ascendentia. 

Bacca subglobosa carnosa, pedicellata, ce. 15 mm. diametro, pilis ferrugineis 
appressis sparsis puberula, monosperma, semen ovale complanatum cc. 12/10 mm. 
testa levii, nitida ochracea, hilo lineari basali, cotyledonibus crassiusculis, exal- 
buminosis, subcorneis. 

Species nova forsan pro typo sectionis novæ generis Lucume habenda est, sec- 
tionibus XI Podoluma (Baill.) Engl. et Franchetella (Pierre) Engl. intermedia, 
nullæ speciei descriptæ arcte affinis. 

Arbor (4) 6-12 (15) m. alta, lactescens, petalis glaucis, bacca obscure purpu- 
rea, in silva Cordillera de Altos Oct.. n. 1253, in dumetis San Bernardino, 
Nov,, n. 3527; in campis pr. Tobaty, Sept., n. 6393; in glareosis pr. Concep- 
cion, Sept., n. 7514. 

Balansa : Arbre de 5-6 m. de hauteur, fleurs blanches ? Cerro pelado près Para- 
guari, Sept., n. 3189, in Hb. B. B. 


Forma fruticosa nob. 


Habitu fruticoso, foliis ovali-ellipticis latioribus 60/38 100/48 110/54 mm. 
in costa et nervis subtus rufo puberulis cetera ut in typo. 

Balansa. Arbrisseau de 2-3 m. fruits charnus comestibles ? Cerro hu dans les 
lieux pierreux, Dec., n. 4650 in Hb. B. B. 


Pouteria salicifolia (Spreng) Radik. 
Sitzungsber. K. Akad. d. Wissensch. München XIV, p.412; Roussea salici- 
folia Spreng. Syst. Veg. I, 419; Lucuma Sellowii A. DC. Prodr. VIII, 167, 
n. 7; Mig. Flor. Bras. VII, p. 84, tab. XXXV. 


Arbor 6-10 m. 
Villa Eucarnacion Paraguay leg. Curt Schrottky n. 68. in Hb. Hassler ex 
herb. Mus. pharmacol. Buenos Aires. 


Labatia glomerata (Pohl) emend. Radlk. 
Sitzungsber. K. Akad. d. Wissensch. München XIV, p. 416; Pohl ın 
Herb.: Lucuma glomerata Miq. Flor. Bras. VII, p. 81, tab. XXX VL. fig. II. 


(693) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANE. 677 


Bacca globosa ad 7 cm. diam. exocarpio aspero-ferrugineo, semina vulgo 4. 
Frutex 3-5 m. corolla albicans, dumeta formans ad ripam fluminis Paraguay pr. 
Concepcion, Aug., n. 7218; in dumetis ad ripam fluminis Apa, Nov., n. 7861. 

Id. In dumetis ad flumen Pilcomayo, fruct. mens. maj. Rojas n. 97. 

Bumelia obtusifolia Rœm. et Schult. 
Syst. Veg. IV, 802; Miq. Flor. Bras. VII, p. 47. 

Var. & buxifolia (Rem. et Schult.) Miq. 

Mig. Flor. Bras. VII, p. 47, tab. XIX. fig. II; B. buxifolia Rœm. et 
Schult. Syst. Veg. IV, 802. 


Arbor 6-12 m. corolla alba, in silva rupestre collis Santo Tomas pr. Paraguary 
Sept., n. 1019; in dumetis insulæ Chaco-y pr. Concepcion Aug., n. 7200. 
Ad ripas fluminis Pilcomayo, Jul. Rojas, n. 472, in Hb. Hassler. 


Var. y excelsa (A. DC.) Miq. 
Flor. Bras. VII, p. 48, tab. XXI; Bumelia excelsa A. DC. Prodr. VIII, 
p- 192, n. 18. 


Arbor 4-9 m. corolla alba, in dumetis Cordillera de Altos, Dec., n. 2153. 
Id. Guarapi dans les forêts, nov. Balansa. n. 3190 in Hb. B. Boiss. 
Id. In silvis ad flumen Pilcomayo, Aug. Rojas, n. 530 in Hb. Hassler. 


EBENACEZÆ 


Des trois espèces d’Ebenacees trouvées au Paraguay une est nouvelle, le 
Diospyros. Hassleri. 
Le Maba inconstans est un arbrisseau ou arbre des régions du Centre à fruits 
charnus rappelant comme forme et couleur nos cerises; le Diospyros Hassleri 
un petit arbrisseau atteignant rarement 5 dm. de hauteur et le Diospyros hispida, 
un arbre des « Serrados » habitent les campos du Nord-Est; ce dernier est nou- 
veau pour la flore du pays. 


EBENACEÆ ! 


Maba inconstans (Jacq.) Gris. 
Flor. Brit. W. Ind. 404. Diospyros inconstans Jacq. amer. p. 276, t. 17%, 
fig..67; Macreigktia inconstans A. DC. in Prodr. VII, p. 221. 


Arbor vel frutex 4-6 m. corolla viridis in silvis et campis montanis Cordil- 
lera de Altos, Oct. n. 335% spec. d'; id. in silvis eod. loco, Dec., n. 2159 
spec. 2; in dumeto humido pr. Villa Rica, Jan., n. 8846 spec. fruct. 


Diospyros Hassleri Hiern. sp. nov. 


D. suffrulicosa dioica 3-5 dm. alta, ramulis subangulosis fulvo-hirsutis (vel 
hispidis) 12,5—21,5 cm. longis apicem versus foliosis, foliis alternis oblongo- 
ellipticis vel oblanceolatis (vel ovali-oblongis) apice sub-apiculatis vel cuspidatis 
(vel obtusis) basi sub-cuneatis vel obtusis integris firme chartaceis plus minus 


1 Le genre Diospyros a été déterminé par M. W. P. Hiern. 


678 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (694) 


fulvo-hirsutis super læte viridibus infra pallidioribus 25-88 mm. longis 
25-54 mm. latis obscure pellucido-punctulatis pellucido-venulosis, petiolo hispido 
(vel hirsuto) 1,5-2 mm. longo, floribus maseulis axillarıbus solitariis (an 
semper ?) nutantibus 12 mm. in alabastro longis pedunculo hirsuto arcuato 
3-7 mm. longo affıxis, calyce profunde lobato fulvo-hirsuto 6-8 mm. longo seg- 
mentis (4 vel) à lanceolatis subcoriaceis patulis, corolla profunde lobata sub- 
rotata viridi firma intus glabra segmentis (4 vel) 5 ovalibus obiusis sinistrorse 
ut deorsum visis conlorlis extus prope mediam basim pallide sericeo-hirsutis 
10 mm. longis 3 mm. latis, staminibus circiter 17 antheris sublinearibus erectis 
glabris 3-4 mm. longis filamentis parce piloso-hispidis 1-1,5 mm. longis prope 
corollæ basim insertis nonnullis basi coalitis, ovario rudimentario hispido. 

Hab. In campis paraguariensibus inter montes Sierra Maracayu mensi octobre 
a cl. D. E. Hassler lecta n. 4964. 

Huc forsan pertinet Diospyri frutex femineus characteres sequentes exhibens. 
Folia ovali-oblonga. Flores axillares solitarii nutantes vel patentes 12 mm. 
longi in alabastro, 9 mm. longi in anthesi. Pedunculus dense hirsutus arcuatus 
2 mm. longus. Calyx profunde lobatus hirsutus 9 mm. longus, segmentis 
& ovatis vel ovato-lanceolatis. Corolla subhemisphærica profunde lobata utrin- 
que glabra extus maculis 4 oblongis pallide hirsuto-sericeis exceptis, tubo cam- 
panulato 3 mm. longo, lobis 4 ovalibus obtusis recurvis 12 mm. longis 6-7 mm. 
latis. Staminodia 2 gracilia glabra 4 mm. longa. Ovarium dense pallido- 
hirsutum 6-7-loculare 6 mm. longum 5 mm. latum. Styli 4 glabri 2-5 mm. longi. 

W. P. H. ms. 4 June 1907). 


Diospyros hispida A. DC. 
Prodr. VIII, 236; Miq. Flor. Bras. VII, p. 4. 
Var. camporum Warm. 


Arbor 3-5 m. diam. 0,3-0,4 m. corolla flavovirens, in silva aprica campestre 
« Serrado » Ipe hu, Oct., n. 5087. 


ZYGOPHYLLACEÆ 


On ne connait de cette famille qu’un seul représentant, le Bulnesia Sarmientii, 
il n’habite que la rive droite du Rio Paraguay. 

C’est un arbre de dimensions considérables, son bois est un des principaux 
articles d'exportation des forêts du Chaco septentrional, il est connu sous le nom 
de « Palo santo » ou « faux Gayac.» La résine, qui a certaines analogies avec 
celle du vrai Gayac. (Guayacum sanctum), est utilisée dans la médecine popu- 
laire ; le bois très lourd, à grain presque imperceptible, d’une odeur aromalique 
agréable, est surtout employé pour des travaux de tourneurs, telles que boules 
pour jeux de quilles, bocaux, coussinets de transmissions, etc. 


ZYGOPHYLLACEÆ 


Bulnesia Sarmientii Lorentz. 
Apud Gris. Symb. ad Flor. Argent.. p. 75. 


Arbor 8-10 m. alta, cortex lævis glaucus, petala ochroleuca, in silvis haud 
densis Loma Clavel, Gran Chaco, mens. Nov, flor. et fruct., n. 2574, leg. Rojas. 


(695) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 679 


POTAMOGETONACEÆ 


Uue seule espèce de cette famille a été trouvée au Paraguay lors de la récente 
exploration du cours inférieur du Rio Pilcomayo, le Potamogeton striatus, 
espèce rare et qui jusqu'à présent n’était connue que de peu de stations andines. 


POTAMOGETONACEÆ det A. Benett. 


Poiamogeton striatus Ruiz et Pav. 
Flor. Peruv. I, 70, tab. 106 fig. b; K. Sch. in Flor. Bras. III, 3, p. 695. 


Herba 0,5-0,8 m. perigonium badium, antheræ albicantes, in flumine Pilco- 
mayo. flor. mens. Aug., Rojas, n. 398, in Herb. Hassler. 
Les feuilles de notre espèce varient de largeur entre 1,5-4,5 mm. 


CHLORANTHACEZÆ 


Cette famille n’est représentée que par une seule espèce au Paraguay, le 
Hedyosmum brasiliense, un arbuste habitant les îlots de forêts marécageuses de la 
Sierra de Maracayu, il est nouveau pour la flore du pays. 


CHLORANTHACEÆ 


Hedyosmum brasiliense Mart. 
Herb. ex Mig. Flor. Bras. IV, 1, p. 3; Solms in DC. Prodr. XVI, 1, p. 484. 


Frutex 2-3 m. dioicus in silvulis humidis Punta Pora flor. mens. Jan., n. 10081 
spec. J et 10081 a spec. 9. 


PINACEÆ 


L’Araucaria brasiliana, qui dans la région voisine des Missions argentines et 
brésiliennes forme des forêts étendues, ne se trouve que rarement et isolé sur les 
emplacements d'anciens établissements jésuites sur la frontière Est du Paraguay; 
dans le centre du pays, il ne se trouve que cultivé; il atteint parfois des dimen- 
sions gigantesques 


PINACEÆ 


Araucaria brasiliana A. Rich. Lamb. 
Diet, class. Hist. nat. I, 512; Eichl. Flor. Bras. IV, 4, p. 426, 
tab. CX—CXII. 
Arbor culta in hortis Asuncion mens. Maj. K. 72. 


680 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SséR.). 1907 (696) 


MONIMIACEZÆ 


Le Hennecartia omphalandra est le seul représentant de cette famille au 
Paraguay, c'est un arbuste de taille moyenne à feuilles d’un beau vert luisant, 
rappelant nos lauriers. 


MONIMIACEÆ 


Hennecartia omphalandra Poisson. 
in Bull. Soc. Bot. France XX XIE, p. 38. — Perkins et Gilg in Pflzreich. 
IV, 101, p. 73, fig. 19. 


Frutex 3-4 m. dioicus, flos © et fruct. immat. tant. in dumetis pr. Yhu, Oct., 
n. 9587. 


VALERIANACEE 


Une seule espèce le Valeriana salicariæfolia a été trouvée jusqu’aujourd’hui 
au Paraguay, c’est une herbe à tige flexueuse debile, qui habite les marécages de 
la vallée d’Yhu; elle est nouvelle pour la flore du pays. 


VALERIANACEÆ 


Valeriana salicariæfolia Vahl. 
Enum. PI. II, p. 16; — Valerianopsis salicariæfolia (Vahl.) C. A. Muell. 
in Flor. Bras. VI, 4, p. 347, tab. CI, fig. I. 


Herba ascendens 1-1‘5 m. flos flavescens, in paludibus in regione fluminis 
Yhu, mens. Nov., 9604, spec. g. 


PAPAVERACEÆ 


Cfr. Plant. Hasslerian. 1, p. 12; Bull. Herb. Boissier, VI, Append. 1, 
p. 12. 
L’Argemone mexicana plante rudérale originaire du Mexique est répandue 
partout dans le pays autour des lieux habités, son latex remplace l’opium dans 
la médecine indigène. 


PAPAVERACEÆ 


Argemone mexicana L. 
Spec. PI. 508; Eichl. in Flor. Bras. XII, 4, p. 315. 
Herba 0,5-0,8 m. petala lutea, in ruderis pr. San Bernardino, Oct., n. 1183. 


(697) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANE. 681 


CRASSULACEÆ 


Cfr. Plant. Hasslerian. 1, p. 15; Bull. Herb. Boissier VI. Append. I, p. 15. 

Le Bryophyllum calycinum originaire de l’Asie tropicale, cultivé partout dans 

les jardins du pays, est devenu*gräce à sa grande facilité de reproduction végéta- 
tive une plante rudérale partout répandue. 


CRASSULACEÆ 


Bryophyllum calycinum Salisb. 
DC. Prodr. 396; Eichl. Flor. Bras. XIV, 2, p. 384. 


Herba perenn. 0,5-1,5 m. corolla livida, atropurpureo variegata, in ruderis pr. 
San Bernardino, Sept., n. 321. 


TROPÆOLACEZÆ 


Cfr. Plant. Hasslerian. 1, p. 15; Bull. Herb. Boissier tome VI. Append. I, 
p- 15. 
L’unique représentant de cette famille le Tropeolum pentaphyllum, une élé- 
gante liane suffrutescente, se trouve dans les buissons sablonneux de la region du 
Centre. 


TROPÆOLACEÆ 


Tropæolum pentaphyllum Lam. 

Diet. eneyel. Bot. I, p. 612; Buchenau in Pflzreich. IV, 131, p. 30; 
Chymocarpus pentaphyllus (Lam.) Don. in Trans. Linn. Soc. XVII, 11; 
Rohrb. in Flor. Bras. XIV, 2, p. 224, tab. LIII; Chod. Plant. Hassler. I, 
p- 15. 


Suffrutex volubilis 4-6 m. calcar rubrum, sepala viridia rubro variegata, 
petala coccinea, in dumetis pr. San Bernardino, Aug., n. 702 sub Chymocarpo 
Pl. Hassl. I, |. ce. 


PLANTAGINACEÆ 


Cfr. Plant. Hasslerian. 1, p. 84; Bull. Herb. Boissier VII. Append. I, 
p. 81. 
Le Plantago tomentosa, unique représentant de cette famille, se retrouve par- 
tout dans le pays, dans les campos humides et secs; il est très variable comme 
grandeur et forme des feuilles. 


682 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sé.). 1907 (698) 


PLANTAGINACEÆ 
Plantago tomentosa Lam. 
Ill. Gen. 340; Decsne in DC. Prodr. XII a. p. 725; Schmidt in Flor. 
Bras. VI, 4, p. 172. 
In campo pr. Villeta n. 103 in PI. Hassl. I, p. 82 sub num. erron. 203. 
Var. glabrescens Schlechtr. 
Msc. ex Schmidt in Flor. Bras. 1. c. 
forma pusrlla nob. 


Herba 0,03-0,07 m. flos albicans, in campis argillosis pr. Caaguazu, Sept., 
n. 940%. 


CALYCERACEÆ 


Cfr. Plant, Hasslerian. I, p. 113; Bull. Herb. Boissier, 2me sér., tome |, 
p. 419. 
L’Acicarpha tribuloides est une herbe rudérale répandue dans les régions du 
Centre, ses achaines épineuses s’attachent à la laine des moutons, qui aident 
ainsi à le propager dans les pâturages. 


CALYCERACEÆ 
Acicarpha tribuloides Juss. 


Ann. Mus. II, 348, tab. 58; C. A. Müller in Flor. Bras. VI, 4, p. 358. 
Herba 0,2-0,5 m. flos albus, ad vias humidas Cordillera de Altos, Nov., 
n. 2086. 


(A suivre.) 


ERRATUM 


Page 601, ligne 14. Au lieu de panciflores, lire pauciflores. 
» 603, ligne 10 d’en bas. Au lieu de « Hook, », lire « Hook. ». 
» 60%, ligne 3. Lire : Ann. New York Acad. Sc. VII, 202. 
» 605, ligne 2. Au lieu de Benth., lire Brig. 
» 616, ligne 18. Au lieu de avisons, lire avions. 
» 622, ligne 4. Au lieu de portant, lire portent. 
- » 622, ligne 29. Au lieu de «ut. », lire «ut ». 
» 622, ligne 8 d’en bas. Au lieu de angustifotium, lire angustifolium. 


yo 


683 


SPECIES HEPATICARUM 


AUCTORE 
Franz SYEPHANI 


(Suite.) 


2. Harpanthus scutatus (Weber) Spruce Edinb. B. Soc. III, 
p. 209. 

Syn. : Jung. scutata W. et M. Taschenbuch, p. 408. 

Lophozia scutata Dum. Rec. d’obs., p. 17. 

Jung. stipulacea Hooker. Brit. Jung. tab. #1. 

Pleuranthe olivacea Tayl. J. of Bot. 1846, p. 282. 
Planta dioica parva in cortice, rarius in rupibus, dense cæspitosa, brun- 
- neola. Caulis ad 6 cm. longus pauciramosus, radicellis longis arcte repens, 
Folia caulina parva 0,8 mm. longa, alterna adscendentia oblique patula 
parum concava in plano ovato-rotundata antice parum decurrentia, pos- 
tice. breviter inserta, apice ad ?/s exciso-biloba sinu angusto lobis leniter 
conniventibus late triangulatis acutis. Cellulæ apicales 27 y basales 
27 X 54 y trigonis magnis acutis. Amphigastria caulina magna cauli 
æquilata imbricata oblonga acuminata obtusa, hic illic bifida uno latere 
folio proximo breviter coalita. Ramulus femineus brevissimus radicans 
abrupte incrassatus. Folia floralia parva appressa bijuga ovata ad '/s 
inciso-bifida, laciniis acuminatis. Amphigastrium florale intimum magnum 
late triangulatum acutum. Perianthia magna ovato-oblonga inflata eplicata 
superne valde angustala, basi crassa cum calyptra breviter coalita, ore 
parvo cellulis magnis angustis liberis regulariter spinuloso. Calyptra 
magna pistillis sterilibus obsita. Capsula in pedicello longiusculo ovato- 
elliptica. Elateres bispiri. Sporæ ? Androecia in ramulis posticis mediana, 
bracteis minutis monandris 3-4 jugis concavis ad ‘/2 bifidulis, lobis acutis. 

Hab. Europa, America. Japonia septentrionales. 
Ich habe einmal eine zweifellos monœcische Pflanze herauspræparirt. 
193 


684 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1906 Conoscyphus. 


Conoscyphus Mitten 1869. 


Plantæ foliiferæ majores vel elatæ corlicole laxe cæspitosæ rigidulæ 
brunneolæ. Caulis sublenuis fuscus rigidus strictus vel parum flexuosus 
radicellis fuscis vel purpureis adhærens, parum ramosus sub flore innova- 
tus, ramis posticis ex axilla amphigastrii ortis, interdum flagellatim atte- 
nuatis et arcualim patulis. Folia caulina succuba alternantia subrecte 
patula assurgenti-secunda plus minus concava subintegerrima. Cellulæ 
foliorum regulariter hexagonæ basi elongatæ plus minus incrassale. 
Amphigastria caulina magna imbricata vel conferta oblique patula basi 
angustata altero latere in folium proximum decurrentia, interdum libera, 
celerum circumeirca dentala. Inflorescentia dioica. Folia floralia pluri- 
Juga, intima caulinis majora similia libera armata. Amphigastria floralia 
foliis suis simillima. Perianthia in caule incrassato terminalia innovata, 
basi pluristrala atque calyptræ parce coalita, profunde triloba, lobis 
magnis concavis erecto-conniventibus armatis. Calyptra parva inclusa 
superne tenuis pistillis sterilibus obsita. Capsula in pedicello breviusculo 
ovalis ad basin quadrivalvis, valvulis pluristratis strato interno semiannu- 
lariter incrassato. Spore parvæ rufescentes asperæ. Elateres breves 
vermiculares spira solitaria laxe torta. Andrecia ıgnota. 

1. Conoscyphus inflexifolius Mitten in Seemann Flora Vilien- 
sis, p. 404. 

Syn. : Diploscyphus borneensis De Not. Hep. Borneo p. 21. 

Chiloscyphus trapezioides Sande-Lacoste. Syn. Hep. Javan. p. 33. 

Planta dioica spectabilis rufo-brunnea fragillima in cortice dense 
depresso-cæspitosa. Caulis ad 12 cm. longus e basi amphigastriorum 
radicellis brevibus repens, pro planta tenuis, brunneus rigidus strictus 
pauciramosus ramis brevibus interdum flagellatim attenuatis recurvis 
omnino posticis, ex axilla amphigastriorum ortis. Folia caulina per paria 
approximata imbricata recte patula assurgentia, apice tamen decurva, in 
plano ovato-triangulata asymmetrica margine antico substriclo nudo cris- 
pato, postico leniter arcuato versus basin bidenticulato, apice plus minus 
longe angustato obtusato. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 36 y tri- 
gonis maximis nodulosis sæpe late confluentibus. Amphigastria caulina 
imbricata obovato-rotundata brevi basi inserta decurrentia libera utrinque 
tridentata apice emarginalo-bidentata, dentibus ubique æqualibus sinubus 

194 


Conoscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 685 


vix lunatis æquimagnis. Perianthia terminalia infra basin e pagina poslica 
caulis innovata, lale obovata basi crassa el calyptræ sat alte coalita, superne 
tenuis ad ‘/: vel magis profunde triloba, lobo postico plano emarginato- 
bilobo, lobis obtusis grosse remoteque spinosis, lobis anticis late ovato- 
triangulatis apice nudis bilobis ceterum irregulariter denticulatis inflexis. 
Capsula (subdestructa) in pedicello longiusculo ovalis ad basin quadri- 
valvis strato interno semiannulariter incrassato, Elateres 130 u longi 
tenues monospiri spira laxe torta. Spore 18 y asperulæ. Folia floralia 
3-4 juga conferta subappressa, intima magna caulinis mullo majora e basi 
angustiore subligulata, creberrime irregulariterque denticulata, apice 
truncato-rotundato integerrimo. Amphigastrium florale intimum folüs 
suis æquilongum late ellipticum similiter armatum apice late rotundato 
integerrimo. Andrecia ? 

Hab. Samoa (Powell), Borneo (Beccari), Insula Bourbon (Rodriguez), 
Kamerun (Mann), San Thome (Mann), Malacca (Wray), Java in monte 
Salak (Junghuhn, Teysman). 

Sande-Lacoste stellte die Pflanze (wie auch die folgende) zu Chiloscy- 
phus weil er die thatsächlich terminale © Blüthe für einen ventralen Ast 
hielt; an jüngeren Inflorescentien findet man aber rein terminale Perian- 
thien und die Sprossbildung findet weit unterhalb derselben (durch 
3-4 Wirtel von Blättern getrennt) statt, so dass von einer subfloralen 
Innovation nicht die Rede sein kann. 

Die Pflanze hat eine ausserordentliche Verbreitung, scheint aber 
ziemlich selten zu sein, da sie sehr ansehnlich ist und nicht leicht 
übersehen werden kann. 

2. Conoscyphus tjiwideiensis (Sande-Lac.) Mitten in Sce- 
mann Flora Vili, p. 404. 

Syn. : Chiloscyphus tjiwideiensis Saude-Lac. Syn. Hep. Javan., p. 33. 

Sterilis, minor gracilis. Caulis ad 4 cm. longus, radicellis longis pur- 
pureis:repens, simplex vel vage ramosus, flexuosus. Folia caulina alterna 
assurgentia incurva, imbricata recte patula integerrima ovalo-falcata, 
margine antico longe decurrente libero sinuato, postico valde arcualo 
basi denticulato, apice angustato rotundato. Cellulæ angulis trigone 
incrassatis. Amphigastria caulina folio proximo coalita, approximala 
leniter patula valde concava in plano oblongo-elliplica basi angustata 
decurrentia integerrima superne utrinque 3-4 denticulata apice breviter 
exciso-bidentata dentibus validis incurvis. 

Hab. Java in monte Tjiwidei (Junghuhu Kurz). 

Ich habe die Pfianze nicht gesehen. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 8, 31 juillet 1907. Hr 


686 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


Chiloscyphus Corda 1828. 


Plantæ foliosæ parvæ mediocres vel spectabiles vulgo teneræ pallidæ 
rarius brunneæ, laxe cæspitantes terricolæ vel corticolæ, locis umbrosis 
humidis abundantes. Caulis radicellis e basi amphigastrii ortis repens, 
validus carnosus debilis parum ramosus ramis lateralibus recte patulis. 
Folia caulina succuba alterna vel opposita antice sæpe decurrentia bre- 
viterque coalita, poslice breviter inserla, amphigastrio sæpe connata 
rarius omnino libera vulgo recte patula et plano-disticha juvenilia sæpe 
assurgentia, quoad circumseriptionem maxime diversa, integerrima vel 
bidentata vel pluridentata in una sacculifera. Cellulæ foliorum majusculæ 
plus minus incrassatæ cuticula vulgo levis in paucis aspera. Amphigas- 
tria caulina majuscula in plurimis maxima sæpe foliis utrinque late con- 
nata semper spinosa sepe maxime arcuala vulgo plana cauli appressa in 
paucis patula. Rami feminei laterales brevissimi, foliorum basi posticæ 
approximati, sub folio occulti, maxime carnosi, basi radicantes, interdum 
innovali. Folia floralia trijuga parva, suprema majora vulgo arcuata sæpe 
cum amphigasirio in exeipulum coalescentia. Perianthia campanulala 
lævia vel plicatula interdum lacinulis accrelis varie alata, plus minus 
elongata, ore semper ampliato late aperto plus minus profunde trilobato, 
lobis semper armatis. Capsula (in paucis cognita) in pedicello longiusculo 
ovalis, ad basin quadrivalvis, valvulis pluristratis, strato interno semi- 
annulariter incrassato. Calyptra valida, basi carnosa pistillis sterilibus 
cineta, vulgo perianthio æquilonga in paucis exserta. Spore parvæ brun- 
neæ læves vel asperæ. Elateres breves spiris duplicalis laxe tortis. 
Andræcia in ramulis parvis lateralibus vel in medio ramorum normalium, 
bracteis monandris confertis inflatis lobulo antico vulgo exciso-uniden- 
tato. Propagula e margine foliorum orla globosa rarissima. 

Die bisherigen Beschreibungen bezeichnen die stellung der Sexualæste 
als eine ventrale; es ist aber sehr leicht zu constalieree dass dies ein 
Irrthum ist; diese Aeste sind rein lateral und lediglich weil sie so Kurz 
nnd unter den Stengelblältern meist verborgen sind hat man sie ohne 
weiteres als ventrale behandelt. 

Die weiblichen Hüllblätter und die Perianthien sind meist sehr 
unregelmässig mit Zähnen, Lacinien besetzt und je nachdem die Blüthe 
steril geblieben oder befruchtet wurde, sehr verschieden entwickelt; sie 

196 


Chiloseyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 687 


sind daher ein wenig zuverlässiges Merkmal. Die Grösse der Pflanzen 
Kann je nach den localen Verhältnissen unter denen sie sich entwickelt 
haben auch eine sehr verschiedene sein und die Bezähnung der Blätter 
sehr variiren (ich erinnere nur an Chilosc. argutus). 

Aus der grossen Reihe von Pflanzen, die man ursprünglich zu unserer 
Gattung gestellt hat und später davon {rennen musste, ist ersichtlich, wie 
leicht das genus bei sterilem zustande mit anderen Gattungen zu ver- 
wechseln ist. Solche Pflanzen sınd daher oft nicht zu erkennen; besonders 
ähneln die vegetativen Organe denen von Lophocolea. Est ist daher 
nöthig, sorgfältig nach den Kleinen männlichen und weiblichen Aesten, 
die meist in jedem Rasen sind, zu suchen. Die Galtung Saccogyna ist 
safort an den stets warzigen Blättern zu nnterscheiden; das genus 
Leioscyphus zeichnet sich durch meist tiefbraune Farbe, ganzrandige fast 
runde Blätter aus und hat einen lerminalen Kelch. 

Unsere Galtung ist über die ganze Erde verbreitet, findet aber ihre 
grôssie Entwicklung im Gebiet Australiens u. der Magellan strasse, wo die 
Pflanzen nicht nur ungewöhnliche Grösse sondern auch sehr abweichende 
Blatlformen annehmen. 


I. Asia et Oceania tropica. 


A. Integrifoliæ. 


a. Amphigastria coalita. 

. Chiloseyphus integerrimus Schffn. 
. Chiloseyphus parvulus Schffn. 

. Chiloscyphus coneinnus De Not. 
. Chiloscyphus decurrens Nees. 

. Chiloscyphus Deplanchei St. 

. Chiloscyphus suceulentus G. 

. Chiloscyphus perfoliatus Mont. 

. Chiloseyphus Modigliani St. 

. Chiloscyphus cæsius Schffn. 

. Chiloscyphus densifolius De Not. 
. Chiloscyphus tener St. 

. Chiloseyphus turgidus Schffn. 
13. Chiloscyphus inflatus St. 


oo 1 Où Or m om > 


= in je 
NS mo 


b. Amphigastria libera. 
1%. Chiloscyphus mororanus St. 
15. Chiloscyphus japonicus St. 
16. Chiloscyphus campanulatus St. 
197 


688 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2m sÉR.). 1907 


17: 
18. 
19. 


B. Bidentes. 
20. 
21. 
22: 
23. 


Chiloscyphus falcifolius St. 
Chiloseyphus Gollani St. 
Chiloseyphus himalayensis St. 


Chiloseyphus flaceidus (Mitten) St. 
Chiloseyphus confluens Mitten. 
Chiloseyphus bifidus Schffn. 
Chiloseyphus communis St. 


. Chiloseyphus Lauterbachii St. 

. Chiloscyphus baduinus Nees. 

. Chiloseyphus porrigens Schffn. 

. Chiloscyphus propaguliferus Schffn. 
. Chiloscyphus planus Mitten. 

. Chiloseypbus irregularis St. 

. Chiloscyphus Bescherellei St. 

. Chiloseyphus Zollingeri G. 


C. Pluridentatæ. 


32. 
33. 
34. 
35. 
36. 


Chiloseyphus argutus Nees. 
Chiloseyphus amboinensis Schffn. 
Chilosceyphus cubans Taylor. 
Chiloseyphus caledonicus G. 
Chiloscyphus Etesseanus St. 


. Chiloseyphus fragilicilius Schffn. 
38. Chiloseyphus Gammianus St. 

. Chiloscyphus aselliformis Nees. 

. Chiloscyphus hebridensis St. 

. Chiloseyphus Jackii St. 

. Chiloscyphus Morokensis St. 

. Chiloscyphus Nadeaudii St. 

. Chiloscyphus Sandei St. 

. Chiloscyphus Wettsteinii Schffn. 
. Chiloscyphus acutangulus Schffn. 
. Chiloseyphus Diestianus Sande. 


Il. African. 


A. Integrifoliæ. 


48. 


Chiloseyphus expansus Nees. 


. Chiloseyphus Lindenbergii Nees. 
. Chiloscyphus Renauldii St. 

1. Chiloscyphus regularis St. 

. Chiloseyphus armatistipulus St. 


198 


Chiloscyphus. 


Chiloscyphus. 


D3. 
dA. 


B. Bidentes. 
59. 
56. 
57. 
58. 


FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 


Chiloseyphus ankefinensis G. 
Chiloscyphus dubius G. 


Chiloscyphus granditextus St. 
Chiloscyphus thomeensis St. 
Chiloscyphus spectabilis St. 
Chiloseyphus lucidus Nees. 


C. Pluridentatæ. 


59. 
60. 
61. 
62. 
63. 


Chiloscyphus fasciculatus Nees. 
Chiloscyphus Rabenhorstii St. 
Chiloscyphus loangensis St. 
Chiloscyphus grandistipus St. 
Chiloscyphus hamatistipulus St. 


III. America tropica. 


A. Integrifoliæ. 


64. 
69. 
66. 
67. 
68. 
69. 
70. 


B. Bidentes. 
71. 


Chiloscyphus amphibolius Nees. 
Chiloscyphus Liebmanii St. 
Chiloscyphus porphyrius Nees. 
Chiloseyphus Pittieri St. 
Chiloseyphus orizabensis G. 
Chiloscyphus Elliottii St. 
Chiloscyphus caldensis Angstr. 


Chiloscyphus bidentulus Nees. 


C. Pluridentatæ. 


72. 
73. 
74. 
75. 


Chiloscyphus polyblepharis Spruce. 
Chiloscyphus miradorensis St. 
Chiloseyphus contortuplicatus (Mont) St. 
Chiloscyphus combinatus Nees. 


IV. Australes. 


A. Integrifoliæ. 


76. 
Are 
78. 
NS 
80. 


Chiloseyphus Mülleri G. 
Chiloscyphus notophyllus (Taylor). 
Chiloscyphus limosus C. et P. 
Chiloseyphus Beckettianus St. 
Chiloscyphus ligulatus Col. 

199 


689 


690 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


81. 
82. 
83. 
84. 
85. 
86. 
87. 


B. Bidentes. 
88. 
89. 
90. 
91. 
92. 
93. 
94. 
95. 
96. 
97: 
98. 
99. 


Chiloscyphus Menziesii Mitten, 
Chiloscyphus glaucescens St. 
Chiloseyphus Kirkii St. 
Chiloscyphus polycladus Mitten. 
Chiloscyphus supinus Taylor. 
Chiloseyphus Moorei St. 
Chiloseyphus conjugatus Mitten. 


Chiloscyphus piperitus Mitten. 
Chiloseyphus filicicolus St. 
Chiloscyphus floribundus St. 
Chiloscyphus cambewarranus St. 
Chiloscyphus bidentatus St. 
Chiloscyphus Colensoi Mitten. 
Chiloseyphus physanthus Mitten. 
Chiloseyphus coalitus Hooker. 
Chiloscyphus oblongifolius Taylor. 
Chiloscyphus cuneistipulus St. 
Chiloscyphus odoratus Mitten. 
Chiloscyphus sinuosus (Hooker) Nees. 


C. Pluridentatæ. 


100. 
101. 
102. 
103. 
104. 
105. 
106. 
107. 
108. 
109. 
110. 
111. 
112. 
113. 
114. 
115. 
116. 
117. 
118. 
119. 
120. 


Chiloseyphus Knightii St. 
Chiloseyphus bidentatus Mitten. 
Chiloscyphus longifolius (C. et P.) St. 
Chiloscyphus fissistipus Taylor. 
Chiloscyphus trispinosus Mitten. 
Chiloseyphus triacanthus (Taylor). 
Chiloscyphus renistipulus St. 
Chiloseyphus multifidus St. 
Chiloseyphus Levieri St. 
Chiloseyphus tasmanicus St. 
Chiloseyphus Lyalli Mitten. 
Chiloscyphus laxus Mitten. 
Chiloscyphus chlorophyllus Mitten. 
Chiloscyphus Weymouthianus St. 
Chiloscyphus Gunnianus Mitten. 
Chiloseyphus ciliatus St. 
Chiloseyphus Billardieri Schwägr. 
Chiloscyphus ammophilus Col. 
Chiloscyphus eymbaliferus H. et T. 
Chiloseyphus decipiens G. 
Chiloscyphus echinellus L. et G. 
200 


Chiloscyphus. 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 691 


V. Antarcticæ. 


494. Chiloscyphus integrifolius L. et L. 
122. Chiloscyphus Köppensis (G.) St. 
123. Chiloseyphus lobatus St. 

424. Chiloscyphus magellanicus St. 
125. Chiloscyphus retroversus Schffn. 
126. Chiloscyphus Montagnei St. 

127. Chiloscyphus valdiviensis Mont. 
128. Chiloscyphus pertusus Lehm. 


VI. Europa et America septentr. 


129. Chiloseyphus pallescens Nees. 
130. Chiloseyphus polyanthus Corda. 
131. Chiloscyphus Webberianus St. 
132. Chiloseyphus adscendens H. et W. 
133. Chiloscyphus lophocoleoides Nees. 


Incertæ sedis sunt : 


134. Chiloscyphus affiais G. 

135. Chiloseyphus dorsilobus Nees. 

136. Chiloseyphus nigrescens Ldbg. et Hpe. 
137. Chiloscyphus porrectus Sullivant. 


1. Chiloscyphus integerrimus Schffn. Acad. Vindob. 1900 
p. 207. 

Sterilis minor pallide olivaceus flaccidus muscis corticolis consocialus. 
Caulis ad 3 cm. longus tenuis strietus viridis subsimplex. Folia caulina 
per paria approximata 1,4 mm. longa oblique patula angulo 68° plano- 
disticha plus minus imbricata, duplo longiora quam lata optime ligulata, 
marginibus strictis integerrimis, apice truncato-rotundato. Cellulæ api- 
cales 18 y. basales 27 X 36 y trigonis nullis. Amphiyastria caulina parva 
caule parum latiora utrinque in folia anguste decurrentia, profunde qua- 
drifida, laciniis subæqualibus angustis divergentibus. 

Hab. Java 1400-1430 m. (Schiffner). 

2. Chiloscyphus parvulus Schffn. Hepat. Buitenz, p. 206. 

Dioicus minor flaccidus pallide virens vel brunneolus in corlice grega- 
rius. Caulis ad 15 mm. longus parum radicellosus tenuis pallidus sub- 

201 


692 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2ne sÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


simplex. Folia caulina opposita recte patula plano-disticha imbricata 
basi antica libera, ambitu late breviterque ligulata, 1,2 mm. longa vix 
angustiora apice late rotundata, integerrima. Cellulæ apicales 27 y basales 
27 X 36 y. trigonis majusculis. Amphigastria caulina caule triplo latiora 
in folia sat longe angusteque decurrentia ambitu subrotunda utrinque 
bidenticulata apice ad !/s emarginato-bifida, laciniis late triangulatis por- 
rectis acuminatis. Ranunculus femineus juvenilis minimus. 

Hab. Java (Schiffner) 400 m. 

3. Chiloscyphus concinnus De Not. Ep. di Borneo 1874, p. 22. 

Dioicus mediocris flavo-virens in cortice laxe cæspitosus. Caulis ad 
3 cm. longus fuscus validus, plus minus ramosus. Folia caulina 2 mm. 
longa integerrima opposita imbricata recte patula optime plano-disticha 
antice decurrenlia contigua vel parum coalita, oblongo-cuneata optime 
symmetrica marginibus strictis apice quam basis sub triplo angustiore 
late rotundato. Cellulæ apicales 36 y basales 36 X 72 y trigonis subnullis 
Amphigastria caulina magna utrinque breviter angusteque coalita ambitu 
reniformia utrinque grosse bifida apice emarginato-bifida, laciniis sub- 
æqualibus divergentibus angustis acuminatis. Perianthia in ramulo parvo 
terminalia compresso-campanulata ore « eleganter fimbriato ». Folia flora- 
ha brevia ovato-oblonga vel ligulata appressa varie lacinulata et dentala. 
Amphigastrium florale intimum profunde bifidum laciniis lanceolatis irre- 
gulariter dentatis. 

Hab. Borneo (Beccari) Nova Guinea (Loria). 

Der Autor nennt die Amphigastrien piccoli und zeichnet sie auch so; 
das Original Exemplar hat aber grosse Unterblätter (mit weit aus- 
spreizenden Lacinien) die 4-5 mal breiter als der Stengel sind, die 
Abbildung des I. c. gegebenen Perianths ist irreführend und deckt sich 
nicht mit der Beschreibung; ein kelchtragendes Exemplar habe ich 
übrigens nicht gesehen und weiss nicht ob die Figur oder der Text 
unzutreffend ist. 

4. Chiloscyphus decurrens Nees. Syn. Hep. p. 173. 

Syn. : Jung. decurrens Nees. Hep. Javan. p. 206. 

Jung. splendens L. et L. Pugillus IV, p. 22. 
Chil. decurrens n. sp. Mitten Flora Viti p. 409. 

Dioicus major pallide virens vel flavescens, ætate brunneolus maxime 
fragilis, laxe cæspitosus. Caulis ad 10 cm. longus validus coloratus carno- 
sus longe procumbens basi tantum radicans parum ramosus. Folia caulina 
2,5 mm. longa integerrima opposita imbricata recte patula vulgo erecto- 
conniventia rarius explanata antice breviter connata in plano ovato- 

202 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 693 


triangulata asymmetrica i. e. margine antico substricto postico valde 
arcualo apice rolundato. Cellulæ 27 vel 36 y. basales 36 X 45  trigonis 
maximis aculis (apice truncalulis). Amphigastria caulina magna imbricata 
utrinque breviter angusteque connata subeircularia circumeirca regulari- 
ter denticulata apice grosse bidentata. Perianthia ovato-cupulata pluripli- 
cata et cristulis dentatis obsita, ore amplo breviter plurilobato lobis irre- 
gulariter longeque piliferis. Capsula subsphærica, parva in pedicello lon- 
giusculo. Spore ? Elateres ? Folia floralia intima parva concava appressa 
apice plus minus profunde triloba, margine ubique argute serrulata vel 
spinosa, lobis angustis acuminatis medio vulgo obtuso, integro. Amphi- 
gastrium florale intimum late ovatum irregulariter spinosum ad ?/s inciso- 
bifidum, lobis breviter acuminatis in sinu integerrimis. Andrecia parva 
bracleis conferlis inflatis apice bidentatis. Antheridia magna solitaria. 

Hab. Asia et Oceania tropica, valde communis. 

5. Chiloscyphus Deplanchei St. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Dioicus major olivaceus robustus validus corticolus. Caulis ad 4 cm. 
longus, crassus strictus viridis pauciramosus. Folia caulina 3 mm. longa 
opposita confertissima integerrima antice libera recte patula plano- 
disticha oblongo-cuneala apice quam basis triplo angusliore truncato- 
rotundato vel retusulo. Cellulæ maximæ apicales 45 u basales 63 X 81 w 
_trigonis magnis aculis superne nodulosis. Amphigastria caulina magna 
caule sextuplo laliora circularia foliis utrmque anguste breviterque 
coalita, circumeirca 12 spinosa, spinis magnis regulariier distribulis e lata 
basi abrupte attenualis piliformibus, apicalibus vix validioribus. Perian- 
thia late cupulata ad medium multifida, ore amplo inæqualiter laciniato 
laciniis lanceolatis vel piliformibus sæpe furcatis varie curvatis. Folia 
floralia intima ad 3,5 mm. longa, ligulata regulariter grosse dentata, apice 
irregulariter valideque spinosa et duplicato-spinosa. Amphigastrium 
florale intimum foliis suis subæquimagnum crebre dentatum apice qua- 
drifidum, laciniis anguste ligulatis longe spinosis spinis angustis irregu- 
lariter insertis. 

Hab. Nova Caledonia (Deplanche). 

6. Chiloscyphus succulentus G. Enumeratio Hep. Zollingeri 
1854. 

Syn. : Chilosc. obtusus St. Hedwigia 1893, p. 325. 

Dioicus major pallidus flaccidus laxe cæspitosus. Caulis ad 7 cm. longus 
validus pallidus parum ramosus. Fololia caulina opposita conferla 3 mm. 
longa recte patula plano-disticha basi antica contigua vel connata, oblongo- 

203 


694 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1906 Chiloscyphus. 


triangulata integerrima, apice quam basis plus duplo angustiore truncalo- 
rotundato rarius 1-2 denticulato. Cellulæ papuloso-prominul® apicales 
45 y, basales 36 X 72 y trigonis nullis. Amphigastria caulina magna 
foliis utrinque anguste longeque coalita ambitu subrotunda vel reniformia 
normaliter 6 spinosa, spinis angustis validis radialiter patulis hamatis 
apicalibus multo validioribus sinu lunato discretis. Perianthia in ramo 
brevissimo late ovala triquetra sæpe anguste alata ore trilobate dense 
fimbriato. Folia floralia intima ovata vel oblonga irregularia apice biden- 
tula vel plus minus profunde bi-trifida utrinque paucidenticulata. Amphi- 
gastrium florale intimum profunde sexfidum laciniis longe acuminalis, 
paucispinosis. Andrecia parva spicala bracteis conferlis inflatis apice 
bidentulis. 

Hab. Pulo Penang, Java (Teysman, Zollinger, Paterson, Schiffner), 
Tahiti (Nadeaud), Nova Guinea (Loria), Sumatra (Modigliani, Micholitz), 
Borneo (Schiffner). 

7. Chiloscyphus perfoliatus (Mont.) Nees. Syn. Hepat., p. 172. 

Syn. : Lophocolea perfoliata Mont. Ann. sc. nat. vol. 17, p. 12. 

Dioicus major robustus flaccidus pallide virens vel flavicans in corlice 
late expansus. Caulis ad 6 cm. longus validus debilis virens parum ramo- 
sus. Folia caulina 2,5 mm. longa opposita antice coalita vel libera inte- 
gerrima dense imbricata recte patula plus minus adscendentia (adulta 
plano-disticha) breviter ligulata apice parum angustiora lateque rotundata. 
Cellulæ apicales 36 y basales 27 X 54 y trigonis magnis aculis; Cuticula 
minute aspera. Amphigastria caulina magna imbricata foliis utrinque late 
breviterque coalita subcircularia apice breviter emarginato bidentata vel 
pluridentata dentibus mediis validioribus. Perianthia magna pyriformia 
ore amplo sexlobato, lobis bi-vel trifidis laciniis angustis plus minus longe 
altenualis integerrimis. Folia floralia et amphigastrium florale intima 
subæqualia subovala inferne late coalita ceterum irregulariter serrata 
apice breviter inciso-biloba, lobis validis acutis. Andrecia parva spicata, 
spicis numerosis in caule seriatis, bracteis julaceis apice breviter bilobis 
lobulo antico parvo grosse unispino. 

Hab. India orientalis. Nilgherry Mountains (Perrottet). 

8. Chiloscyphus Modiglianii St. n. sp., typus in herb. 
Stephani. 

Sterilis major robustus fusco-viridis hepaticis consociatus. Caulis ad 
6 cm. longus validus fuseus rigidus subsimplex Folia caulina opposita 
antice decurrentia et coalita vel libera, adulta 2,6 mm. longa integerrima, 
recie patula disticha subplana. late ovata asymmetrica margine postico 

204 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 695 


quam anticus multo magis arcuato apice obtuso. Folia juniora subcircu- 
laria margine antico angusie incurvo. Cellulæ apicales 36 y basales 
36 X 54 u irigonis maximis acutis. Amphigastria caulina magna foliis 
utrinque late coalite (lamina conjunctionis circulariter excisa) caule 
sextuplo latiora reniformia circumeirca regulariler denticulata, dentibus 
sub 14 brevibus acutis sinu apicali parum latiore. 

Hab. Sumatra septentr. (Modigliani). 

9. Chiloscyphus cæsius Schffn. Acad. Vindob. 1900, p. 213. 

Dioicus minor intense cæsius vel pallide cœruleus flaccidus muscis 
consociatus. Caulis ad 25 mm. longus pauciramosus tenuis fuscus arcte 
repens. Folia caulina dense imbricata opposita recte patula plano- 
disticha vel assurgentia, antice coalita vel contigua, in plano late ligulata 
1,7 mm. longa inlegerrima apice quam basis parum angustiore late 
rotundato. Cellulæ apicales 27 y basales 36 X 54 y Lrigonis majusculis 
acutis. Amphigastria caulina pro planta magna foliis utrinque quadriden- 
tata apice breviter emarginato-biloba, lobis late triangulatis abrupte seta- 
ceis. (Ramulus femineus maxime juvenilis). 

Hab. Java, in monte Pantjar 400 m. (Schffn.), Sumatra occid. ad rupes 
in monte Singalang (Schffn.). 

10. Chiloscyphus densifolius De Not. Hep. Borneo, p. 23. 

Dioicus major pallide-virens, aliis hepaticis consociatus. Caulis pro 
- planta tenuis arcte repens parum ramosus. Folia caulina assurgenti- 
secunda conferta opposita antice libera, concava in plano subrotunda 
margine antico parum eurvalo arcteque incurvo repando, postico valde 
arcuato integerrimo. Cellule magnæ regulariter hexagonæ trigonis 
maximis subtruncalis. Amphigastria caulina magna utrinque breviter 
coalita subrotunda basi cuneatim angustata circumeirca grosse dentala 
apice sæpe breviter incisa lobis similiter dentatis. Perianthia oblongo- 
eylindrica apice angustata plicatula, are ciliato ciliis porrectis conniven- 
tibus. Folia floralia intima majuscula appressa ovata superne eleganter 
spinulosa. Amphigastrium florale intimum obovatum apice paucidenlalum. 

Hab. Borneo (Beccari). 

Die vorstehende Diagnose ist nur eine Ueberiragung der Original- 
beschreibuug. 

11. Chiloscyphus tener St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Sterilis major pallide-virens flaccidus tenerrimus als hepaticis conso- 
cjatus. Caulis ad 4 cm. longus tenuis debilis pallidus simplex. Folia cau- 
lina 5 mm. longa imbricata opposita recte patula valde concava assurgen- 
tia vel conniventia integerrima in plano subrotunda fragillima antice 

205 


696 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER 20€ (SÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


anguste decurrentia contigua. Cellulæ apicales 36 u basales 45 X 63 y 
trigonis majusculis acutis superne magnis late truncatis. Amphigastria 
caulina maxima 3 mm. lata, 2,5 mm. longa, basi late obcuneata circum- 
circa regulariter denticulata denlibus sub 16 brevibus acutis mediis apica- 
libus validioribus sinu parvo obtuso discretis. 

Hab. China, Schensi (Giraldi). 

12. Chiloscyphus turgidus Schffn. Acad. Vindob. 1900, p. 212. 

Dioicus magnus robustus brunneus inferne fuscus in cortice dense 
intricatim cæspitosus. Caulis ad 7 cm. longus parum radicellosus subsim- 
plex subnitens. Folia caulina 3 mm. longa dense imbricata opposita 
anlice libera, valde concava erecto-connivenlia margine antico late 
reflexo, in plano subeireularia integerrima rarius levissime emarginata. 
Cellulæ apicales 36 y basales 36 X 54 y. trigonis giganteis truncatis; 
cuticula minute granulata trigonis radialiter striolatis. Amphigastria cau- 
lina caule quadruplo latiora foliis utrinque breviter angusteque coalita 
subeireularia superne utrinque bidenticulata apice late emarginato- 
bidentala dentibus validis anguslis porrectis. Perianthia majuscula in 
ramo brevi ovato-campanulata Tongitudinaliter plicata ore breviter trilo- 
bato lobis grosse laceratis. Folia floralia bijuga intima dorso alte coalita, 
late ovata apice breviter bilobulata lobis triangulatis acutis subdentatis 
celerum ubique repando-crenata hic illic denticulata. Amphigastrium 
florale intimum foliis suis angustius, breviter coalitum ceterum simil- 
limum. 

Hab. Sumatra (Schiffner) 2800 m. 

13. Chiloscyphus inflatus St. n. sp. typus in herb. Ste- 
phani. 

Sterilis mediocris pallidus flaccidissimus laxe cæspitosus. Caulis ad 
4 cm. longus lenuis pallidus debilis subarhizus subsimplex. Folia caulina 
2 mm. longa 3 mm. lata opposita anlice libera imbricata integerrima 
maxime concava assurgenli-secunda vel imbricatim conniventia. Cellulæ 
apicales 27 y, basales 27 X 54 y trigonis majusculis basi nullis. Amphi- 
gastria caulina magna foliis utrinque brevissime coalita valde concava 
cauli accumbentia subcircularia integerrima vel apice breviter emarginato- 
triangulata, angulis obtusis. 

Hab. Himalaya occidentalis (Gamble, Duthie, Inayat). 

14. Chiloscyphus mororanus St. n. sp., iypus in herb. Ste- 
phani. 

Monoicus minor pallide virens flaccidus ætate brunnescens muscicolus. 
Caulis ad 25 mm. longus tenuis fuscus pauciramosus. Folia caulina 

206 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 697 


alterna imbricata plano-disticha juniora assurgenti-secunda oblique patula 
angulo 67° ovato-rotundala integerrima antice parum decurrentia. Cellulæ 
apicales 36 u basales 45 X 63 y trigonis nullis. Amphigastria caulina 
minula caule angustiora uno latere anguste coalita profundissime quadri- 
fida laciniis angustis porrectis mediis multo longioribus longe attenuatis. 
Folia floralia bijuga, intima caulinis æquilonga triplo angustiora ligulata 
remote denticulata apice breviter exciso-biloba lobis aculis. Amphigas- 
irium florale intimum foliis suis simillimum alteque coalitum validius 
dentatum. Perianthia obconica ad °/. triloba lobis oblongis apice emargi- 
nato bidendatis marginibus ceterum nudis vel superne paucidenticulatis. 
Calyptra longe exerla inferne cylindrica carnosa superne pyriformis. 
Capsula in pedicello longiusculo ovalis. Sporæ 18 y leves. Elateres 180 u. 
attenuati spiris 2 tenuibus laxe tortis. Andrecia in caule mediana, bracteis 
quadrijugis quam folia vix minoribus lobulo antico magno oblongo 
convexo apice truncato angulo acuto vel obtuso. 

Hab. Japonia Mororan (Faurie). 

Chil. pallescenti similis, statura minore et configuratione perianthii 
bene diversa. 

15. Chiloscyphus japonicus Si. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Monoicus mediocris rigidus brunneolus in terra vel rupibus cæspitans. 
- Gaulis ad 6 cm. longus validus fuscus et tenax multiramosus sæpe fasci- 
culatus. Folia caulina 1,6 mm. longa allerna imbricata in ramis tantum 
contigua subrecte patula late ovata integerrima plano-disticha, antice haud 
decurrentia. Cellulæ apicales 26 y basales 27 X 45 y trigonis nullis. 
Amphgastria caulina parva, cauli æquilata, libera, late ovala ad '/s bifida 
sinu angusto obtuso laciniis anguste triangulatis aculis porrectis vel con- 
niventibus. Folia et amphigastria floralia intima parva ovata apice bi- 
triloba lobis acutis vel obtusis. Periunthia pyriformia in ramulo crasso 
brevissimo, ore ad '/s trilobato, lobis magnis ovatis apice emarginato bi 
vel trilobulatis integerrimis. Calyptra tenera inclusa. Capsula in pedicello 
longiusculo subglobosa. Spore 18 y læves. Elateres attenuali 120 u 
spiris 2 teretibus laxe torlis. Andræcia in caule et ramis mediana, bracteis 
4-6 jugis quam folia caulina minoribus apice patulis basi breviter saccula- 
is, lobulo antico inflato exciso-unidentato. Antheridia parva solitaria 
breviterque pedicellata. 

Hab. Japonia (Faurie). 

Die Pflanze steht unserem Ch. polyanthus sehr nahe, das Perianth ist 
aber viel grösser. 

207 


698 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


16. Chiloscyphus campanulatus St. n. sp., typus in herb. 
Stephani. 

Dioicus minor pallide-virens vel pallide brunneolus, in terra laxe cæs- 
pitans. Caulis ad 3 cm. longus tenuis flaccidus parum ramosus. Folia 
caulina A,6 mm. longa subopposita imbricala recte patula plano-disticha 
late ovala symmetrica integerrima. Cellulæ apicales 18 y basales 27 X 45 u. 
trigonis nullis. Amphigastria caulina minima uno latere coalila cauli 
æquilata ad ?/4 exciso-bifida, laciniis angustis acutis divergentibus. Perian- 
thia pro planta magna in ramo crasso brevissimo late campanulata ore 
amplo ad '/s trilobato lobis valide breviterque dentatis. Calyptra perian- 
thio longior inferne carnosa. Capsula magna ovalis in pedicello longius- 
culo. Spore 12 1. leves. Elateres 120 w vermiculares spiris 2 ligulatis 
laxe torlis. 

Hab. Chile (Dusen). 

17. Chiloscyphus falcifolius St. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Sterilis parvus rigidulus rufo-brunneus, muscis consociatus. Caulis 
45 mm. longus tenuis fuscus simplex vel pauciramosus. Folia caulina 
subopposila libera concava dense imbricala, cauli a latere appressa, brevi 
basi inserta, postice caulem late superantia, in plano ovato-falcata, mar- 
gine anlico substricto, postico maxime arcuato basique spina longa soli- 
taria patulaque armata, apice rotundato integerrimo. Cellulæ apicales 
27 y. basales 27 X 36 y trigonis maximis; cuticula hyaline papillata. 
Amphigastria caulina magna, caule quadruplo latiora libera basi cuneatim 
anguslala medio utrinque spina angusta valida armala, apice ad medium 
incisa, lobis triangulatis acuminatis porrectis, sinu acuto. 

Hab. Amboina (G. Karsten). 

(Fortsetzung folgt!) 


208 


699 


NOUVELLE GESNÉRIACÉE 
TRANSVAAL 


Gustave BEAUVERD. 


(Avec une gravure dans le texte). 


Streptocarpus Junodii Beauverd, sp. nov.; typus in herb. 
Barbey-Boissier. — Herba acaulis, perennis, sempervirens, cæspitosa; 
folia 4-6 rugosa, basi sepius attenuata, villosa, venis subtus crassis pro- 
- minentibus, villosissimis; pedunculi ex axillis foliorum erecli, pilosi, 
8-12 cm. ali; flores 3-6, penduli; calycis 5-parliti segmenta inæqualia 
2 !/.-6 mm. longa, linearia, recurvata; corolla extus hirsuta, 4-5 cm. 
longa, arcuata, limbo 5-lobo obliquo, lobis rotundatis subæqualibus, 
cœruleo-lilacinis, inferiore medio basi luteo-maculatus ; stamina duo inte- 
riora exæserta, duo exteriora medio tubi inserta glanduliformia ; ova- 
rium angusie fusiforme, dense villosum; stylus linearis, hirsutiusculus, 
compressus, lilacinus, longe exsertus; stigma reniforme, bilabiatum, 
cucullatum, Iilacinum; semina ignota. 

Africa australis : Transvaal, leg. Junod 1904. 


— Ce nouveau Sireptocarpus appartient à la section des Rosulatæ Clarke 
(ef. Flora Capensis IV, sect. 2, III [1904] : 439). Par sa corolle à tube for- 
tement arqué et son limbe très oblique, il se rapproche des S. prolixa 
Clarke et surtout S. hirtinervis Clarke, desquels il se distingue nettement 
par son calyce à segment supérieur deux fois plus court (2 ‘/2 mm.) que 
les 4 autres (5-6 mm.), et sa corolle bleue à lobe médian marqué d'une 
tache linéaire d’un beau jaune citron. Cette nouvelle acquisition porte à 
23 le nombre des Streptocarpus décrits de la flore du Cap. 

En dédiant à M. le missionnaire Henry Junod cette très décorative 
Gesnériacée, nous tenons une fois de plus à reconnaître les services que 


700 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (12 


ai 


notre dévoué compatriote a rendus à la connaissance de la fiore du 
Transvaal. Qu’il nous soit également permis de mentionner encore, en 
celte occasion, le nom de M. Simmler, l’habile jardinier-chef de la Pier- 
riere, qui a mené à bien la culture de l’unique spécimen vivant reçu de 
M. Junod : c’est d’après cet échantillon fleuri en juin 1907 que nous 
avons pu établir la description et les dessins relatifs à cette nouvelle 
espèce. 
Chambésy, 18 juin 1907. 


STREPTOCARPUS JUNODII Beauverd, sp. nov. 


1. Feuille radicale basilaire et hampe florifère en boutons {grandeur naturelle); 2. Extremite fleu- 
rie d'une hampe (grossie légèrement); 3. Corolle développée, présentant deux étamines 
fertiles soudées en e. f., et deux étamines avortees en e. a. (un peu grossie); 4. Calyce et 
ovaire, avec stigmate bilabié en st, dans leur rapport avec les étamines soudées en ét 
(grandeur naturelle). 


PLANTÉ DAMAZIANE BRASILIENSES 


DÉTERMINÉES PAR DIFFÉRENTS BOTANISTES 


ET PUBLIÉES PAR 
Gustave BEAUVERD 


(Suite VI.) 


Avec gravures dans le texte. 


102. Bacopa Salzmannii (Bentham) Chodat et Hassler, var nov. 
CŒRULEA Beauverd, typus in herb. Barbey-Boissier : foliis parvis 
vix amplexicaulibus; pedicellis folio duplo longioribus; corollis cæruleis. 


No 1651. — « Fleurs bleues; lieux marécageux de Saramenha, près 
Ouro-Preto ». — [Leg. Damazio. — Det. BEAUVERD|. 


Fig. VI: BACOPA SALZMANNI (Bth.) Chodat et Hassler, 
et var. nov. coerulea Beauverd. 


A el B : corolle et calyce (grossis 2 fois) présentant en 4 une division postérieure externe 
asymétrique (semi-cordée), en 2 l'autre division postérieure symétrique (cordée), en 3 la 
division antérieure excerne largement cordée (très symétrique), en 4 et 5 les divisions 
intérieures étroitement lancéolées acuminees; Q : style et stigmate bilobe (grossi 8 fois); 
D : semence (grossie 30 fois) ; E : corolle développée, présentant deux grandes étamines 
insérées à la naissance des lobes, et deux petites insérées à la base du tube (grossie 
2 1/2 fois); F et F’ : grande et petite étamines (grossies 20 fois); G : valves de la 
capsule, avec position des semences (grossies 4 fois); J : facies d’une jeune plante de la 
var. cœærulea, à petites feuilles deux fois plus courtes que les pédicelles (grandeur 
naturelle). 


Observation. — Grâce à l’obligeante amabilité de M. Casimir de 
Candolle, nous avons pu examiner un échantillon authentique (Herpestis 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n°0 8, 31 juillet 1907. 45 


702 BULLETIN DE L'HERBIER BOISsIER (we séR.). 1907 (47) 


Salzmanni Benth., Salzmann No 400 in herb. Prodr. DC.) du type de 
cette espèce, caractérisé par ses feuilles caulinaires amplexicaules et ses 
corolles blanches. — Les abondants specimens de la plante de M. le pro- 
fesseur Damazio en different notablement par des caracteres d’ailleurs 
tout extérieurs : les feuilles très pelites, à peine amplexicaules, et les 
corolles bleues; les autres caractères, beaucoup plus importants, restant 
identiques à ceux du type, nous lui subordonnons cette forme à titre de 
variété. — D'autre part, comme il n'existe, à notre connaissance, aucune 
illustration du B. Salzmanni, nous publions le dessin analytique que 
nous avons dressé d’après les matériaux de M. Damazio, en faisant 
observer que sauf en ce qui concerne le facies de cette plante, tous les 
autres détails du dessin {pièces du calyce, corolle, capsule et semence) 
peuvent se rapporler exactement au {ype. 

Pour compléter cette nole, il convient de remarquer que d’après le résul- 
tat des explorations de M. le Dr Hassler, l’aire de cette plante s'étend actuel- 
lement plus au sud, dans la république du Paraguay, d'où nous avons 
examiné de nombreux échantillons typiques dont plusieurs à fleurs 
opposées. (Dr Hassler, Pl. Parag. Nos 3640, 3642, 4455 et 6449). 


Utriculariaceæ. 


Cette famille est représentée au Brésil par les trois genres Utricularia, 
Polypompholyx et Genlisea, sur cinq qu’elle compte au total. Des deux | 
aulres genres, aucune espèce de Pinguicula n’a été signalée sur terriloire 
brésilien, bien qu’une espèce, le P. calyptrata Kunth atteigne dans le 
continent sud-américain la latitude du Brésil septentrional par les Andes 
du Venezuela et de l’Equateur ; quant au genre monotype Biovularia, 
créé par Kamienski pour l’ancien Utricularia olivacea Wright, de Cuba, 
ce premier auteur admet que l’Utricularia minima Warming, de Lagoa 
Santa, pourrait être vraisemblablement identifié avec l'espèce des 
Antilles, ce qui accorderait au genre Biovularia le droit de bourgeoisie 
brésilien. 

— Enfin un sixième genre, Benjaminia Martius (Quinquelobus Benja- 
min), qui appartient également à la flore brésilienne, a été rattaché par 
Bentham aux Scrophulariacées (genre Limnophila p.p.). 

— Aux déterminations se rapportant aux exsiccata de M. le professeur 
Damazio, nous joignons ici celles de la collection de M. Gounelle acquise 
en 1900 par l’Herbier Boissier. 


103. Genlisea ornata Martius in Flora Brasil. X : 252 (1847), cum 
tab. XXI, fig. 2 et XXII fig. 3; — Utricularia superba G. Web. mss. ex. 
Martius 1. c. 


No 1495. — « Fleurs jaunes. — Plateau de l'Itaculumi ». — [Leg. 
Damazıo. — Del. BEAUVERD|. 

104. Utricularia reniformis St-Hilaire, Monogr. des Primul. 
et des Lentibular.: 42 (1840); Benjamin in Mart., Fl. Bras. X : 247 (1847). 


Sans No, — « Sitio de Ramos, alt. 2300 m., Itatiaya (Brésil) ». — [Leg. 
E. GouxeLce, févr. 1899. — Det. Brauvern)]. 


(48) G. BEAUVERD. PLANTE DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 703 


Observation. — Cette splendide Utriculaire paraît présenter différentes 
variations quant à la forme des lobes, la longueur de l’éperon ou la cou- 
leur de la corolle, et sous ce point de vue les échantillons que nous pos- 
sédons de M. Gounelle diffèrent sensiblement de ceux conservés dans 
l’Herbier Boissier (Capt. King, Santos). Bien qu’assez semblable, quant 
aux dimensions, au nouvel Utricularia janthina Hooker f. in Botan. 
Magazine tab. 7466 (1896), sa corolle d’un beau rose et sa lèvre forte- 
ment échancrée ne permettent aucun doute sur ses affinités avec le type 
de St-Hilaire. 


105. UTRICULARIA DAMAZIOI Beauverd, sp. nov.; Lypus 
in herb. Damazio et Barbey-Boissier. — 
E sect. « Foliosa » Kamienski; radix annua 
0,5-1 cm. longa, fibrosa; fibris subsimpli- 
cibus tenuibus albidis, non ampulliferis. Folia 
1-5 integra, 2-2 t/2 mm. longa, late spathulata 
vel subrotunda obtusa petiolum subæquantia. 
Scapi 1-2, 9-12 cm. longus, sæpius strictus 
tenuis, squamis ‘/2-1 mm. longis basi fixis, 
subulatis. Flores 1-4, 5-29 mm. distantes ; 
pedicelli 5-10 mm. longi, erecli; bractea 
1/2-1 mm. longæ, trifidæ, acutæ. Calyx 
3 ‘/2-4 mm. longus lobo superiore paullo 
majore (2-2 ‘/; mm. diam.), rotundato- 
mucronulato margine-membranaceo, infe- 
riore 1 ‘/a-l */4 mm. diam.; corolla a labio 
superiore ad apicem calcaris 15-16 mm. 
longa, violacea (coloris notæ ex schedis 
Damazianis) : labium superius ovalum, apice 
acuminatum, longitudinaliter plicatum, 5- 
5 /a mm. longum; inferius trilobum 7-8 mm. 
longum, lobo intermedio subbreviore; pala- 
tum haud prominens; calcar erectum, a pedi- 
cello ad apicem 10-12 mm. longum, labium 
inferius excedens, clavato-cylindricum, obtu- 
sum, Capsula 3-4 mm. longa, calyce longior 
globosa, bivalvis; semina ignota. 


No 1637. — « Lentibulariaceæ. — Fleurs 
violettes. Campo : plateau de de l’Itaculumi ». 
[Leg. L. Damazro, déc. 1904 — Det. 


BEAUVERD|. 
Observation. — Noisine de l’Utricularia 
amethystina Salzmann ex St-Hilaire, cette 
Fig. VII nouvelle espèce s'en distingue nettement 
Utricularia Damazioi par son port pauciflore moins élevé, ses 
Beauverd, sp. nov. racines dépourvues de vésicules, ses très 


r. Pièces du calyce (grossi 3 fois) pelites feuilles à limbe aussi court ou n’ex- 


2. Ovaire et sligmates (grossi5 cédant guère la longueur du pétiole, sa 
fois) ; 3. Corolle vue de face, pre- ; : ; 2 
sentant en / la lèvre supérieure  COrolle unicolore à éperon claviforme dressé, 


(dépliée) et en e l'éperon dépas-  n’excédant la lèvre inférieure que du quart de 
sant le lobe médian de la lèvre G ; 
inférieure, sa longueur. — Il convient toutefois de 


70% BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2m sen.). 1907 (49) 


noter que le caractère tiré de l'absence de vésicules radicales deman- 
derait à être attentivement vérifié sur place, quatre seulement des 
échantillons examinés présentant des racines dont la fragilité ne saurait 
garantir un état de conservation suffisamment parfait pour être affir- 
matif à cel égard : la plante de Salzmann, dont grâce à l’obligeance de 
M. Casimir de Candolle, nous avons pu voir un échantillon dans l’herbier 
du Prodromus, ne possède elle-même que fort peu de ces vésicules, 


Velloziaceæ:. 


Un nouvel et obligeant envoi de M. le professeur Damazio est venu 
récemment enrichir la flore brésilienne d’une nouvelle Velloziacée spé- 
ciale au Minas Geraës ; au cours de recherches nécessilées pour la 
confrontation de celte nouvelle plante avec les espèces décrites, nous 
avons eu la satisfaction de constater que l’une des plantes récoltées en 
1899 par M. Gounelle dans le massif de l’Italiaya et que nous avions 
prise à tort pour un Barbacenia squamata Lindl. était en réalité une 
espèce nouvelle bien distincte; en faisant abstraction de la section 
Xerophyta Pax détachée du genre Vellozia pour être réunie aux 
Barbacenia (cf. Pax in Engler Prantl, I, 5 : 127 (188), ces deux nou- 
veautés portent à 22 le nombre des eu-Barbacenia connus du Minas 
Geraës et du Brésil. 


106. Barbacenia Beauverdii Damazio, in Bull. Herb. Boiss. 
2ue sér., VII: 595, cum fig. (1907). 


No 1846. — « Velloziaceæ. Barbacenia Beauverdü L. Damazio, sp. nov. 
Fleurs violettes. — Sur les rochers : Serra do Fraraö, 26 mars 1907 » 
[Leg. et determ. L. Damazio|. 


Observation. — Cette belle espèce occupe une place à part dans le 
genre Barbacenia : sans offrir de transition réelle avec la section 
Xerophyta dont elle a la corolle lilacée (Vellozia abietina Mart., V. minima 
Pohl, Xerophyta taxifolia Roem. et Schult.) et la capsule glabre (Vellozia 
plicata Mart. et V. abietina) de quelques-unes des espèces, elle constitue 
dans le groupe des eu-Barbacenia le type d’une nouvelle sous-section 
caractérisée par son ovaire et son tube du périgone absolument glabres, 
sans côtes saillantes : ce n’est qu'après l’anthese que la partie inférieure 
des fleurs prend un aspect obscurément sillonné-costé sans confusion 
possible avec les eu-Barbacenia de la sous-section costata (cf. Fl. Bras. 
II, 67). 


107. BARBACENIA GOUNELLEANA Beauverd, sp. nov.; 
typus in herb. Barbey-Boissier. — Caudex abbreviatus, 3-10 cm. longus, 


1 Cf, Bull. H. Boiss. 1905 : 1077. 


(50) G. BEAUVERD, PLANTE DAMAZIANÆ BRASILIENSES. 705 


simplex, basibus foliorum vetustorum squamiformibus tectus. Folia 
12-20 cm. longa, inferiora reflexa, superiora erecto-palentia, striata, 
rigida, glabra, margine carinaque denticulata ; scapi 1-2, folia æquantes 
vel eis breviores, erecto-flexuosi, superne scabro-glandulosi, 10-15 cm. 
longi. Perigonium purpureo-violaceum, laciniis 16-18 mm. long. lanceo- 
latis erecto-patenlibus, exterioribus 5-6 mm. latis, mucronulatis; interio- 
ribus 6-8 mm. latis, acutis vel obtusiusculis; perigonii tubus campa- 
nulatus, 2-3 mm. longus, profunde sulcato-costatus, parce glandulosus. 
Ovarium oblongo-cylindricum vel subclavatum, 9-11 mm. longum, longi- 
tudinaliter 12-18-costatum, punctulalo-verrucosum. Filamenta 9 mm. 
longa, apice bifida, laciniis acuto-lonceolatis; antheræ 9 mm. longæ, 
æquales, basifixæ, filamentorum sinum apicalem vix superantes. Stylus 
8 mm. longus, trigonus; stigma 4 mm. longum, subclavato-tricostatum, 
apice obtusum, ab antheris superatum. 


Fig. VII. BARBACENIA GOUNELLEANA Beauverd, sp. nov. 


1. Aspec général de la plante (fortement réduil); 2. Fleur épanouie (réduite d'1/3); 3. Filet 
d'une étamine, avec point d'attache de l'anthère en b et son sommet en s (grossi 
4 fois); £. élamine vue de face comparée à 5 : style et son stigmate à 3 côtes papil- 
leuses (grossis % fois); 6. Barbacenia squamata Hook.. a : style et ovaire; b. c.: éta- 
mines inegales; 7. B. purpureu Hook., d. : ovaire et son style à 3 glandes; e. : filet et 
son elamine mucronee en m. 


Sans No, — « Barbacenia ? — llaliaya, sur les rochers, Sitio de Ramos, 
a 2400 m. d’allitude, février 1899 ». — [Leg. E. Gounezzx. — Det. 
BEAUVERD |. 


706 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (51) 


Observation. — Espèce saillante portant à trois le nombre des eu- 
Barbacenia décrits de la sous-section à ovaire et tube costés. Les deux 
autres espèces de ce groupe sont : 1° le Barbacenia purpurea Hooker, 
bien distingué par son stigmale muni de trois glandes à la base et par 
les divisions réfléchies de son périgone; 2 le B. squamata Hooker, 
remarquable par ses étamines inégales plus longues que leurs filets. 
— La plante découverte par M. Gounelle se distingue des deux précé- 
dentes, comme le fait ressortir la figure comparative ci-jointe, par son 
stigmate claviforme muni longitudinalement de trois bourrelets papilleux, 
et par ses étamines plus courtes que leur filet, bien que dépassant le 
sommet du stigmate. En outre, les huit échantillons conservés à l’herbier 
Barbey-Boissier sont biflores, à une seule exception près. 


Rosacezæ. 


108. HIRTELLA DAMAZIANA Beauverd sp. nov.; iypus in 
herb. Damazio et Barbey-Boissier. — Species H. glandulose Sprengel 
valde affinis, et forsan ejus subspecies? — Arbor. Ramulis robuslis, 
novellis dense rufo-tomentosis, adullis + pubescentibus. Folia elliptica, 
6-9 cm. longa, 3-4 /2 cm. lala, apice acuminata, basi rotundata subpetio- 
lulata valde approximata (internodia 1-2 cm. longa). Racemi terminales et 
axillares 10-16 cm. longi, congesti; ramuli erecto-patentes, 5-60 mm. 
longi, apice 2-4-flori. Flores 10-12 mm. diam,; calycis tubus subcampanu- 
latus 2-2 */: mm. longus, basi gibbus; lobi tubo duplo longiores. Petala 
alba, obtusa, 4-5 ‘/2 mm. longa, 2 ‘/?-3 mm. lata, calycis lobos cire. 
æquantia vel superantia. Stamina 5-7; filamentis glaberrimis partim par- 
vis, partim majoribus : 3-4 fertilibus robustis, complanatis, circinatis, 
9-12 mm. longis; 2-3 sterilibus filiformibus 3-4 mm. longis. Ovarium hir- 
sutissimum; stylus 10-15 mm. longus, basi pilosus; fructus ignotus. — 
Fl. Augusto. 


No 4594. — « Arbre; fleurs blanches, 3-4 étamines fertiles; Bello Hori- 
sonte, août. — Rosacée du genre Hirtella, différant de H. glandulosa 
Sprengel par ses étamines de deux sortes, dont 3-4 fertiles, et 3 stériles 
réduites à l’état de petit filet. » — [Leg. Damazio 190%. — Det. Beauverp]. 


Observation. — Outre le caractère essentiel présenté par ses étamines 
dimorphes et que M. Damazio a si justement mis en évidence dans sa 
note manuscrile, cette espèce se distingue du H. glandulosa Sprengel par 
son facies général plus ramassé, ses feuilles deux fois plus petites (elles 
atteignent 15 à 16 X 7 ‘/2- 8 cm. chez les différentes variétés originales 
de Claussen et de Gardner conservées à l’Herbier Boissier) et beaucoup 
plus rapprochées (distantes de 3 ‘/2 à 5 cm. chez H. glandulosa), ses 
racèmes très denses à pédoncules ne portant que 2-5 bractéoles glandu- 
leuses (4-10 chez les types de Claussen et Gardner) et enfin ses corolles 
deux fois plus grandes que le tube du calyce. — Tout en admettant que 
ces caractères n’offrent qu'un intérêt plutôt quanlitatıf, el que la seule 
valeur qualitative attribuée au dimorphisme des étamines puisse ne repré- 


s9 : = ne 
(92) G. BEAUVERD. PLANTE DAMAZIANE BRASILIENSES. 107 


senter qu'un elat anormal resté jusqu'à present inaperçu des descripteurs', 
nous proposons l'autonomie de cette espèce tout en attirant l'attention 
des collecteurs sur les formes intermédiaires qui permettraient alors de 
la relier au H. glandulosa à titre de variété saillante. — L'examen du 
fruit serait également désirable pour nous fixer sur la valeur spécifique 
de cette nouvelle plante. 


109. Prunus sphærocarpa Swartz, Fl. Ind. occid. IT : 927 (1800); 
Mart., Fl. Bras. XIV, 2 : 56, tab. XIX (1867). 


No 1595. — « Prunus sphærocarpa SW. — Petit arbre; pres Ouro- 
Preto ». — [Leg. et det. D. Dauazıo 1907. — Vid. C. K. ScHNEeIDER |. 


Gesneriaceæ:. 


Depuis l'impression de l’article concernant les espèces de cette famille, 
nous avons reçu de M. Damazio de nombreux et intéressants matériaux 
qui nous permettent de compléter comme suit notre publication : 


92. Coryiholoma magnificum (0. et D.) Fritsch; racine tubereuse 
d'un roux cuivré extérieurement; intérieur spongieux très succulent, 
d'une nuance saumonée, brunissant rapidement à l’air. — C’est par erreur 
que nous avions orthographié le nom spécifique au féminin. 


94. Corytholoma tribracteatum (0. et D.) Beauverd : même lapsus 
que pour l'espèce précédente: le nom générique est neutre, et non 
féminin ! 


96. Paliavana prasinata (Ker) Bentham; grâce à l’obligeance empressée 
de M. Damazio, nous avons pu voir les rhizomes de celte espèce el en 
avions communiqué quelques exemplaires à la Société botanique de 
Genève (cf. compte rendu in Bull. Herb. Boiss. 1907 : 444) en l’accompa- 
gnant d’une brève notice. Nous devons revenir sur le texte de cette 
notice et le modifier totalement en ce sens qu’à la suite d'une coupe pra- 
tiquée sur l’un des plus gros échantillons reçus, nous avons constaté que 
la structure ligneuse signalée pour les jeunes pieds non seulement se 
maintient, mais encore s’accentue avec l’âge des rhizomes : ceux-ci sont 
constitués par un bois très résistant, protégé lui-même par une enveloppe 
subéreuse de deux à trois millimètres d'épaisseur, à laquelle nous avions 
à tort attribué une nature tubéreuse en l’examinant superficiellement. En 
dernière analyse, la structure de ce rhizome n’est aucunement compa- 
rable à celle des Gesneroideæ-Sinningieæ telles que le Corytholoma 


1 Dans le Flora Brasiliensis XIV, II, tab. 11, fig. 25, le dessinateur a repré- 
senté à gauche deux étamines avortées du H. bullata Benth. parfaitement com- 
parables à celles de notre plante ! 

3 Cf. Bull. Herb. Boiss. 1907 : 148. 


708 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sér.). 1907 (53) 


magnificum nous en donne un exemple, el c’est bien aux Gesneroideæ 
Kæhlerieæ que cette espèce doit être rattachée conformément à Hanstein 
et Fritsch, et contrairement à l’opinion de Decaisne et, à sa suite, de 
Baillon, Bentham et Hooker. 


110. Corytholoma tuberosum (Martius) Fritsch, in Engler- 
Prantl. Natürl. Pflanzenfamilien IN, 3, b : 180 (1895); = Gesnera tube- 
rosa Martius Nov. Gen. et Spec. II : 29, tab. 212 (1829) ?; ex Hanstein in 
Fl. Bras. VIII, 1 : 357 tab. LIX fig. 1! (1864); ex Graham in Curtis’s 
Botan. Magaz. lab. 366%! (june 1838); = Gesnera rupestris Martius ex 
Graham in Edinb. N. Philos. Journal XXIV : 193 ! (dec. 1837). 


No 967. — « Corytholoma tuberosum (Martius) Fritsch. — Petite tige 
horizontale, naissant d’un gros rhizome; fleurs rouges. — Serra de Ouro- 
Preto, fentes des rochers; fleurit en février-mars. » [Leg. et det. Damazio |. 


Observation. — Au sujet de cette remarquable espèce, M. Damazio 
attire notre attention sur le fait que la planche accompagnant le texte de 
Martius de 1829 n’est pas conforme, quant à la structure des feuilles, aux 
textes des auteurs subséquents (folia... basi peltata Fl. Bras. VIT, À : 357; 
DC. Prodr. VIT : 529) ni à la belle planche accompagnant le texte de 
Graham in Botan. Mag. tab. 366%, qui représente une feuille pellée, en 
tous points conforme aux échantillons de notre dévoué collaborateur. Les 
obligeantes recherches faites par MM. Buser et Durand dans les herbiers 
de Candolle à Genève et du Jardin botanique de l'Etat à Bruxelles n'ayant 
pu nous renseigner sur la nature des feuilles des échantillons originaux 
de Martius, nous avons, à la suite de Graham et de Hanstein, adopté 
l'identification de la plante des Nova Genera et Species avec les textes el 
dessins subséquents des deux auteurs cités, admettant, jusqu’à preuve du 
contraire, que la forme à base cordée mais non pellée de la feuille repré- 
sentée dans les Nov. Gen. est due à un malentendu du dessinateur autant 
qu’à une lacune du texte, d’ailleurs si minutieusement rédigé, de la diag- 
nose princeps de Martius. Au cas où celte hypothèse serait démentie par 
la découverte d'échantillons originaux munis de feuilles non peltées, il y 
aurait lieu d'admettre la proposition d'élever à deux le nombre des 
espèces distincies de la section Cryptocaula Hanst. du genre Corytholoma : 
1° C. tuberosum (Mart. 1829) Fritsch 1895, à feuilles non peltées, 
et 20 C. rupestre (Graham 1837) Damazio mss. 1907, à feuilles peltées, 
selon texte et planche des auteurs cités. 


(A suivre). 


RE 2 


Lichens. 

Mürrer J. — Principe de classification 
des lichens et énumération des li- 
.chens des environs de Genève, in-4°, 
95 pages, 3 planches. Genève, 1862. 

— Lichenum species et var. nov., in- 
8°, 8 p.; Regensburg, 1871. 

—_ Ueber Dufourea madreporiformis, 
in-8°, 5 pages. Regensburg, 1870. 


— Compte-rendu critique du Licheno- ' 


graphia scandinavica de Th. M. 
Fries, 80, 12 p. Regensburg, 1872. 
= Lichenologische Beiträge, fasc. 3 & 

39, in-8°. Regensburg, 1874-1891. 

— Ein Wort zur Gonidienfrage, in-8°, 
3 pages. Regensburg, 1874. 

— Lichenes Finschiani, in-8°, 11 pa- 

ges. Moscou, 1878. . 

—_ La nature des lichens, in-8°, 7 pa- 
ges. Geneve, 1879. 

— Lichenes Japonici, in-8°, 7 pages. 
Regensburg, 1879. 

— Les lichens Néogrenadins et Ecua- 
doriens récoltés par M. Ed. André, 
in-8°, 15 pages. Toulouse, 1879. 

— Lichenes Africæ occidentalis a M. 
Pechuel-Lœsche et Soyaux, in-8°, 
18 pages. 1880. 

— Les lichens d'Egypte, in-8°, 13 pa- 
ses. Toulouse, 1880. 

— 1. Enumération des lichens valai- 
sans nouveaux. — 2. Lichens Augs- 
bordpass ; 3. Lichens pentes Gran- 
ges ; 4. Lichens Brigue. Naters; à. 
Lichens Hautes-Alpes Valais, in- 
8°, 21 p. Sion, 1881. 

— L'organisation des Cœnogonium et 
la théorie des lichens, in-8°, 4 pa- 
ges. Genève, 1881. 

— Compte rendu critique des « Sym- 
bolæ lichens-mycologicæ » du Dr 
Minks, in-80, % pages Toulouse, 
1882. 

— Revisio Lichenum Meyenianorum, 
in-8°, 12 pages. Berlin, 1883. 

— Lichenes Palestinenses et Enume- 
rationis Lichenum ægypliacorum 
Supplementum primum, in-80, 9 
pages. Toulouse, 1884. 

— Revisio lichenum Eschweileriano- 
rum, I. (Brésil); in-8°, 17 pages. 
Regensburg, 188%. 

— Lichenes Olaitenses, in-8°, 1 page, 
Toulouce, 188%. 

— Nachirag zu den von Dr Naumann 
auf der Expedilion der Gazelle 
gesammelten Flechten, 80%, 8 pa- 
ges. Berlin, 488%. 


PUBLICATIONS BOTANIQUES DE MÜLLER-ARG. 


Mürter J..— Pyrenocarpeæ Cubenses, 


in-8°, A6 pages. Leipzig, 1885. 
Trois communications lichénologi- 
ques faites à la Société murithien- 
ne, in-8°, 3 pages. Sion, 1887. 


- Revisio lichenum Feeanorum, in-8°, 


16 pages. Toulouse, 1887. 
Enumération de quelques lichens de 
Nouméa, in-8°, 8 p. Toulouse, 1887. 
Graphideæ Féeanæ. in-4°, 80 pages. 
Genève, 1887. 

Revisio lichenum Eschweileriano- 
rum. (Brésil), ser. II, in-80, 13 
pages. Regensburg, 1888. 

Lichenes Porloricenses, in-80, 7 pa- 
ges, Regensburg, 1888. 

Lichenes Montevidenses, in-8°, 6 
pages. Toulouse, 1888. 

Lichenes Paraguayenses, in-8°, 32 
pages. Toulouse, 1888. 
Pyrenocarpeæ Féeanæ in Féei essai 
(1824) et Suppl. (1837). Editæ, in- 
4°, 45 pages. Genèce, 1888. 
Lichenes (Mission scientifique du 
Cap Horn, 1882-1883), in-40, 32 
pages. Paris, 1888. 

Lichenes Spegazziniani in Staten 


Island, Fuegia et in regione freti 


Magellanici “lecti, in-80, 20 pages. 
Florence, 1889. 

1. Lichenes Sandwiceuses : ; 2. Ob- 
servalions in lichenes Argentinen- 
ses, in-8°, 3 p.; 8 p. Marburg, 1889. 
Lichenes "Oregonenses, in-8°, 5 pa- 
ges. Regensburg, 1889. 


— Lichenes Sebastianopolitani (Rio-de- 


Janeiro), in-80,12 p. Florence, 1889. 
Lichenes epiphylli novi, in-80, 20 
pages. Genève, 1890. 
Lichenes Argenlinienses, in-80, A 
pages. Marburg, 1890. 
Lichenes Africæ tropico orientalis, 
in-80, 1% pages. Regensburg, 1890. 
Lichenes Coslaricensis I, IL., in-80, 
49 p., 52 pages. Gand, 1891, 189%. 
Lichenes Bellendenici (Queensland), 
in-80, 10 pages. Berlin, 1894. 
Lichenes Tonkinenses, in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 
Lichenes Schenckiani, in-8°, 16 pa- 
ges. Berlin, 1891. 
Lichenes Catharinenses, in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 
Critique de l'Etude du Dr Wainio, 
in-8°, 8 pages. Toulouse, 1891. 
Lichenes Victorienses, in-80, A pa- 
ges. Florence, 4891. 
Lichenes Brisbanenses (Queensland), 
in-8°, 20 pages. Florence, 1891. 

(A suivre). 


S'ADRESSER A 1. HERBIER BOISSIER, CHANBEZY 


Repertorium novarum specierum regni vegetabilis. 


Gentralblatt für Sammlung und Veröffentlichung 
von Einzeldiagnosen neuer Pflanzen. 


Organe central pour la publication exclusive des diagnoses (originales 
ou nouvelles et dispersées) du monde entier. 


Abonnements : ALLEMAGNE.... Mark. 10.— par an 
ETBRANGER.. 22 52251450055 


S'adresser à lauteur: 


N. Frédéric FEDDE, Weimarschestr. 5°. Berlin-Wilmersdorf, 


SPECIES HEPATICARUM 


Franz STEPHANI 


Pour répondre aux demandes de plusieurs correspondants. nous por- 
tons à la connaissance des lecteurs du Bulletin de l’Herbier Boissier que 
nous sommes disposés à leur servir en tirés à part des abonnements 
spéciaux au SPECIES HEPATICARUM de notre collabo- 
rateur M. Franz Stephani. 

Ces abonnements seront livrés au prix de 1 fr. 25 la feuille (16 pages) 
et expédiés franco au fur et à mesure de la publication de l’ou- 
vrage. — Le 1er volume (400 pages in-8°) est en vente au prix de 30 fr.; 
le vol. 2 (615 pages) au prix de 40 fr.; les 160 pages parues du vol. 3 
seront immédiatement envoyées aux abonnés par l’Herbier Boissier. 


ANNALES MYCOLOGICI 


EDITI IN NOTITIAM 


SGTENTIZ:MYCOLOGICÆMUNINVERSAERS 


Organ für die Gesammtinteressen der Mveologie, enthaltend Original-Ahhand- 
lungen. Referale und kritische Besprechungen wichliger mycologischer Publi- 
cationen, sowie eine Uebersicht über die neu erschienene Lilteratur. 

Jährlich gelangen 6 Hefte zur Ausgabe. Preis des Jahrgangs 25 Mark. 


Abonnements nimmi entgegen die Buchhandlung R. FRIEDLÆNDER & SOHN 
in Berlin N. W., Karlstrasse 11. 


Genève. — Imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26, 


BULLETIN 


DE - 


L HERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SERIE 
Tome VII. 1907. 
N° 9. 
Bon à tirer donné le 30 août 1907. 


| 


Prix de lAbonnement 


U) FRANCS PAR AN POUR LA SUISSE. — 29 FRANCS PAR AN POUR L'ÉTRANGER. 


a 


Les abonnements sont regus 


AL HERBTER BOIS SLER 
CHAMBÉZY (Suisse). 


PARIS BERLIN 
PAUL KLINCKSIECK RB. FRIEDLAENDER & SOHN 
3, rue Corneille, 44, Carlstrasse. 
LONDRES 


WILLIAM WESLEY & SON 
28, Essex Street. 


1907 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 
y compris la Hollande, la Suede et la Norvège. 


L'expédition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée, l'administration du Bulletin décline toute responsabilité pour numéros égarés. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER: 


SECONDE SERIE 


SOMMAIRE BU N° 9. — SEPTEMBRE 1907. 


/ L — Jules Cardot. — MOUSSES NOUVELLES DU JAPON 
ET DE CORÉE. ee en. 

I. — E. Hassler. — PLANTÆ PARAGUARIENSES NOV 
VEL MINUS GOGNITÆ (avec gravure dans le texte) 
CSSS = ARR Er Ne a. 

Ill. — A. Thellung. — Die in Europa bis jetzt beobachteten 
EUPHORBIA-Arten der Sektion ANISOPHYLLUM. ...... 

IV. — 3. Bornmüller. — BEITREGE ZUR FLORA DER 
ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS (Fortsetzung folgt).. 


OBSERVATIONS 


Pages 


709 


718 


741 


773 


Les auleurs des travaux insérés dans le Bulletin de U Herbier Boissier 


ont droit gratuitement à trente exemplaires en lirage à part. 
Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sontinvilés à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 


qui suivent la publication de chaque numéro. 


BUEREEIN DE DHRERBIER BOISSIER 
2me SERIE. — TOME VII. — 1907. 
N° 9. 


” MOUSSES NOUVELLES 


DU 
IN BON ET DE GORE 
PAR > 
Jules CARDOT LIBRARY 
NEW YORK 
CREER SEE BOTANICAL 
GARDEN. 


J'ai recu, depuis quelques années, de M. l’abbe Faurie, de nombreux 
envois de Mousses provenant de diverses parties du Japon. L'année der- 
niere, cet infatigable botaniste a visité de nouveau la Corée, où il avait 
fait un premier voyage en 1901, et, au retour, s’est arrêté à l’île Quelpaert, 
d’où il a rapporté de très importantes récoltes de Phanérogames, de Fou- 

_gères et de Mousses, récoltes qui présentent d'autant plus d'intérêt que l’on 
ne possédait jusqu'ici aucun renseignement sur la végétation de celle île. 

L'importance des matériaux que j'ai reçus de M. l'abbé Faurie est telle, 
que leur étude, commencée en 1906, me demandera certainement encore 
plus d’un an. Je ne puis donc prévoir quand il me sera possible d’en 
publier le résultat définitif. Mais comme il se trouve dans ces récoltes un 
grand nombre d'espèces nouvelles, afin de prendre date, et d'assurer à 
M. Faurie la priorité de ses découvertes, je me décide à publier, au fur et 
à mesure de mes déterminations, de courtes diagnoses des espèces iné- 
dites. On en trouvera les descriptions complètes, accompagnées de figures, 
dans le travail definilif que je publierai plus tard. 

Aux espèces recues directement de M. l'abbé Faurie, j’en joins un cer- 
tain nombre d’autres, qui avaient été reconnues comme nouvelles et 
nommées par M. Bescherelle dans les dernières années de sa vie. Se sen- 
tant déjà malade, et prévoyant sans doute que la mort ne lui laisserait 
pas le temps de publier ces espèces, il me les avait envoyées, en me 
demandant de les décrire et de les publier sous nos deux signatures. 
Jusqu'ici, le temps m'avait manqué pour réaliser le vœu de mon regretté 
confrère et maître; c’est pour moi un pieux devoir de remplir enfin les 
intentions qu'il m'avait manifestées à cet égard. 

Je remercie mon excellent ami, M. le professeur J. M. Holzinger, pour 

= la communication d’une série d’especes japonaises, récoltées par MM. Gono 
— et Okamura, el parmi lesquelles j’ai trouvé aussi plusieurs nouveautés. 


ap 
vd 


107 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 9, 31 août 1907. 46 


710 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2ne séR.). 1907 (2) 


Je dois enfin exprimer à M. Warnstorf toute ma gratitude pour l’aide 
qu'il a bien voulu m’accorder dans l'étude si délicate du genre Sphagnum 
et pour le visa qu’il a donné aux espèces nouvelles de ce genre, en me 
permettant d'associer son nom au mien. 

Sauf indication contraire, les numéros, pour les espèces japonaises, se 
rapportent à la seconde série des récoltes de M. Faurie. Les espèces de 
Corée sont l’objet d’un numérotage special; il en est de même pour celles 
de l’île Quelpaert. Les Sphaignes du Japon ont également un numérotage 
particulier. 

Les types de toutes les espèces décrites figurent dans ma collection. 

Charleville, 29 juin 1907. 


Sphagnum hakkodense Warnst. el Card. — A S. cymbifolio 
differt : cylindro lignoso tenui, pallido, cellulis epidermicis minus porosis, 
tantum e 2 vel 3 poris perforatis, foliis caulinis majoribus, valde concavis, 
usque ad basin fibrosis, rameis subsimilibus, denique poratione foliorum 
rameorum : poris veris in pagina ventrali paucis, pseudoporis contra sat 
numerosis. S. japonicum Warnst. poralione simile a S. hakkodensi differt 
habıtu robustiore, cylindro lignoso crassiore fusco, foliisque caulinis om- 
nino diversis. 

Japon : Hakkoda, bord des marais, a 1200 m. (n. 133). 

Les chlorocystes, assez larges, sont semblables à celles des formes 
ordinaires du S. cymbifolium ; les leucocystes semblent présenter dans le 
bas des feuilles des traces de papilles sur les parois internes en contact 
avec les chlorocystes. 


Sphagnum fimbriatum Wils. var. flavescens Warnst. et Card. 
— A forma iypica colore flavescente distinctum. 
Japon : Hakkoda (n. 176, 177, 286, 287, 289); Aomori (n. 290). 


Sphagnum incertum Warnst. et Card. — Species parva, tenella, 
seclionis Acuüfolia, inter subsectiones Lingulatæ et Deltoideæ incerta. 
Folia caulina lingulata, sed pro more superne aliquid angustata et apice 
truncato-denticulala, haud vel vix fibrosa, limbata, limbo basi dilatato. 
Poratio foliorum rameorum ut in S. robusto Röll, a quo differt slatura 
multo minore, foliorum caulinorum forma, et epidermi caulino poris des- 
titulo; a S. tenello Klingg. et S. acutifolio (Ehrh.) Russ. et Warnst. pora- 
tione folıorum rameorum jam distincta. 

Japon : Komagatake, à 2300 m. (n. 206, 208, 213, 214); Ontake, à 
2200 m. (n. 216, 218, 219, 220). 


Sphagnum pallens Warnst. et Card. — Species sectionis Acut- 
folia, S. robusto Röll affinis, mollitie, colore pallidissime flavescente, foliis 
caulinis longioribus angustioribusque, lineari-lingulatis, pro more apice 
rotundato fimbriatis, foliisque rameis majoribus distincta. 

Japon : Guwassan (n. 165). 


Sphagnum anisoporum Warnst. et Card. — A S. robusto Röll, 
cui foliorum caulinorum forma simile, differt epidermi caulino poris des- 
tituto et foliorum rameorum poralione : porisin pagina dorsali, præcipue 
in parte superiore, dimorphis, aliis magnis, numerosis, secus chlorocystas 


43) J. CARDOT. MOUSSES NOUVELLES DU JAPON ET DE CORÉE. 711 


«disposilis, aliis minimis, perannulalis (illis S. Warnstorfi Russ. fere simi- 
libus), plus minus numerosis, sæpius medio leucocysi& posilis; in pagina 
ventrali etiam dimorphis, sed minus numerosis, majoribus pro more 
‚secus chlorocystas haud seriatis. Planta mollis, pallide flavescens. 

Japon : Dake (n. 164). 


Sphagnum calymmatophyllum Warnst. et Card. — Species 
seclionis Subsecunda, habitu foliisque rameis apice cucullato, rotundato, 
inlegro, utraque pagina poris numerosis seriatis præditis S. ovalifolio 
Warnst. brasiliensi et S. /uzonensi Warnst. philippinensi proxima; a 
primo leucocystis foliorum caulinorum haud vel rarissime septalis, a 
secundo foliis caulinis rameisque minoribus, vix 1 mm. longis, ab utroque 
Jeucocystisfoliorum rameorum multo latioribus et brevioribus satis differt. 

Japon : Guwassan (n. 80). 


Sphagnum oligoporum Warnst. et Card. — Species sectionis 
‚Subsecunda, habitu formæ viridi gracili S. rufescentis (N. et H.) Warnst. 
similis. Caulis cylindro lignoso pallido, cellulis parietibus modice incras- 
Satis formato; cellulis epidermicis distinctis, unistratosis. Folia caulina 
parva, delloideo-lingulata, superne aliquantulum fibrosa et porosa, limbo 
parum distincio. Folia ramea contra distinctissime limbata, limbo lato e 
4-7 seriebus cellularum linearium composito; chlorocystis utraque pagina 
late et æquilater emergentibus; poris utroque latere parvis et paucis. A 
S. microporo Warnst. etiam coreensi differt foliis rameis late marginalis, 
poris utraque pagina paucis, cylindroque lignoso pallido, cellulis parieti- 
‘bus minus incrassatis constato. A S. obeso (Wils.) Warnst. europæo foliis 
-caulinis multo minoribus, a S. inundato (Russ.) Warnst. foliis rameis 
pauciporosis jam primo intuilu distinguitur. 

Corée : Pomasa (n. 206). 


Sphagnum permolle Card. — Species sectionis Cuspidata, S. 
balticum Russ. statura humili mollitieque cespitum in memoriam refe- 
rens, sed ab eo chlorocystis foliorum rameorum in sectione transversali 
trapezoidalibus, in pagina ventrali late emergentibus, foliisque caulinis 
pro stalura plante maximis (2-2,25 mm. longis, 1,2-1,3 latis), ovalo-lan- 
‚ceolatis, ubique angustissime limbatis, usque ad basin fibrosis, denique 


poris in ulraque pagina foliorum rameorum rarissimis vel deficientibus 
facillime discernanda. 


Japon : plaine d’Aomori, marais (n. 11). 

Je dois dire que M. Warnstorf pense que cette Sphaigne pourait n’etre 
qu’une forme h&miisophylle et à développement incomplet du S. recur- 
vum (P.B.) Russ. et Warnst. var. amblyphyllum (Russ.) Warnst. 


Sphagnum connectens Warnsi. et Card. — Species seclionis 
Cuspidata, inter S. fallax (Klingg.) Warnst. et S. cuspidatum (Ehrh.) 
Russ. et Warnst. utcunque medium tenens; a primo foliis caulinis 
æfibrosis, limbo basi dilatato, foliisque rameis longioribus, magis illis 
S. cuspidati quam illis S. recurvi similibus; a secundo epidermi caulino 
nullo vel indistincto, foliisque caulinis breviter triangularibus efibrosis 
distincta. Chlorocysiæ foliorum rameorum in sectione transversali trape- 
zoidales, utroque lalere emergentes. Pori utraque pagina pauci. 

Japon : plaine d’Aomori (n. 118). 


712 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (4} 


Ancectangium dichroum Card. — A. bicolori Ren. et Card. 
sikkimensi affine, sed foliis brevioribus, siccitate minus crispatis, costa 
haud vel vix decurrente cellulisque basilaribus latioribus et brevioribus 
distinctum. Ab A. compacto Schw. europæo differt ramis crassioribus, 
fastigialis, foliis majoribus et pro more magis elongatis coloreque cespi- 
tum superne pulchre viridi, intus ferruginea. A. pulvinatum Mitt. japoni- 
cum foliis longioribus basi subovalibus reteque magis obscuro differt. 
Fructus ignotus. 

Japon : rochers humides au pied du Norikusa, alt. 1000 m. 
(n. 3334). 


Anoectangium microphyllum Card. — Species humilis, sta- 
tura habituque A. Stracheyano Mitt. himalayano sat similis, sed foliis 
brevioribus et pro longitudine latioribus, minus contortis nee siccilale 
crispalis, breviter acuminatis. Pulvini densissimi; folia minima, 0,5-0,8 
mm. longa. Fructus desideratur. 

Corée : Montagne des Diamants (n. 480). 


Anœctangium lætevirens Besch. et Card. — A. ikaoensi Besch. 
japonico proximum, a quo differt foliis brevioribus, costa dorso papillosa, 
pedicelloque pallido nec rubente. 

Japon : Yezo (n. 599); Kofu (n. 2552). Corée : île Quelpaert (n. 5, 6, 
74, 80). 

Aux caractères indiqués, j’ajouterai que cette plante parait dioique, 
comme toutes ses congénères, tandis que Bescherelle attribue à son 
A. ikaoense une inflorescence monoïque, caractère qui serait lout à fait 
exceptionnel dans ie genre Anectangium. 


Anœctangium sublætevirens Card. — A præcedenti peraf- 
fini foliis etiam brevioribus, rete minus papilloso, costaque dorso lævi 
vel superne vix scaberula distinctum. Fructus deest. 

Corée : île Quelpaert (n. 10). 


Weisia longidens Card. — W. longisetæ Lesq. et Jam. boreali- 
americanæ simillima, peristomio intense purpureo, dentibus longissime 
subulatis, integris, nunquam bifidis nec perforatis discernenda. Capsula 
brevis, leviter asymmetrica. 

Japon : Arila (n. 2436). Un autre échantillon (Komagatake, n. 3314) 
parait appartenir également à cette espèce, mais les fructifications sont 
trop jeunes. Enfin, il est possible que les spécimens de Formose que j'ai 
rapportés au W. longiseta Lesq. et Jam. soient également du W. longi- 
deus; mais les fructifications, trop avancées, ne permettent pas de se 
prononcer avec certitude. 


Dichodontium verrucosum Card. — Formæ gracili D. pel- 
lueidi Sch. sat simile, sed foliis magis remotis, angustioribus, lineari- 
lanceolatis lingulatisve, lamina nervoque superne papillis grossis 
obtusis utraque pagina obtectis distinctum. Folia in dimidio supe- 
riore irregulariter, apicem versus acutum grossius serrata. Fructus desi- 
deratur. 

Coree : ile Quelpaert, a 600 m. (n. 185). 


(5) J. CARDOT. MOUSSES NOUVELLES DU JAPON ET DE CORÉE. 713 


Cynodontium crispifolium (Mitt.) Jaeg. var. brevipes Card. 
— A forma typica capsula in pedicello brevissimo folia vix superante 
distinctum. 

Japon : Sakurashima (n. 1010); Tsushima (n. 1654); Futalabisan 
(n. 2233); Miyashima (n. 2360). Corée : forêt de Syou-Ouen (n. 302); 
No-in-tchi, rochers humides (n. 582). 


Holomitrium japonicum Card. — Ab Il. Griffithiano Milt. 
indico differt foliis perichætialibus brevioribus, basin capsulæ non attin- 
genlibus, capsulaque ipsa breviore; ab A. javanico Bryol. jav. foliis 
magis acuminatis, capsula latiore, ovato-oblonga, caulibusque ramis graci- 
libus destilulis distinctum. 

Japon : Fulalabisan, sur vieux arbres, a 500 m. (n. 2231). Corée: Tjyang- 
der sur écorces (n. 410); île Quelpaert, alt. 1000-1200 m. (n. 37, 99, 
A / Y 


Dieranella brachyangia Card. — A D. Schreberi Sch. et Gre- 
villeana Sch. europæis capsula brevi, erecta, subsymmetrica, aperta sub- 
urceolata, operculoque conico nec rostrato facile dislinguilur; a prima 
specie præterea foliis inlegris vel tantum apice obsolete denticulatis, a 
secunda subula foliorum minus tenui et sæpe oblusula differt. 

Japon : Aomori (n. 2615). 


Dicranella globuligera Card. — Foliis marginibus planis, 
capsula symmetrica, erecla, globosa vel subglobosa, peristomiique den- 
tibus usque infra medium bifidis a D. varia Sch. primo visu distincta. 

Japon : Nayoro (n. 3378). 


Dicranella Gonoi Card. — À D. debili (Hook. fil. et Wils.) Lesq. 
ei Jam. et D. leptotrichoidei Ren. et Card. boreali-americanis affinibus 
stalura majore, foliis longius subulalis, rete densiore, cellulis angustis, 
dinearibus, capsulaque majore facile distinguenda species. 

Japon : Tosa (leg. Gono; comm. prof. J. M. Holzinger). 


Dicranella quelpaertensis Card. — D. subsecundæ Besch. japo- 
nicæ habitu foliorumque forma et reliculatione similis, a qua differt 
<olore læte viridi, subulaque foliorum marginibus dorsoque superne den- 
ticulis scabra. Fruclificatio ignota. | 

Corée : île Quelpaert, 700-1500 m. (n. 29, 171). 


Dicranum fulvellum Sm. var. longisetaceum Card. — A forma 
typica differt : foliis longius subulatis, patulis ereclisve, flexuosis, nec 
falcalis, superioribus capsulam superantibus. Quædam specimina transi- 
tionem ostendunt. 

Japon : sommet du Katta, a 1900 m. (n. 2602); Komagatake, à 2400 m. 
(n. 3335); Ontake, à 2500 m. (n. 3336). 


Dicranum fragiliforme Card. — D. fragili Hook. nepalensi 
statura, habitu, capsula, foliorum fragilitate simillimum, foliis tamen 
minus dentatis, costa angustiore, releque densiore, cellulis angustioribus 
et longioribus, parietibus valde porosis, distinctum. A D. cylindrothecio 


71% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 (6): 


Mitt. japonico differt habitu compactiore, caulibus pro more tomento: 
fusco dense obtectis, foliisque fragillimis, plerisque effractis, perichætia- 
libus longius cuspidatis; a D. stricto Schl. statura majore, foliis denticu- 
latis, reteque poroso primo visu distinguitur. Peristomium parum evolu- 
tum, dentibus sublævibus, haud punctato-striatis. 

Japon : Miyashima (n. 2335); Hayachine (n. 3258) ; Komagatake, forêts- 
à 2000 m. (n. 3347). Corée : Pomasa (n. 237); île Quelpaert, 800-1200 m. 
(n. 27, 30, 33, 43, 56). 


Dicranum hakkodense (Besch.) Card. (Dicranodontium hakko- 
dense Besch. ms.). — D. viridi Lindb. proximum, sed minus, gracilius, 
foliis pro more apicem versus denticulatis, rarius integris, cellulisque: 
inferioribus breviter rectangulis, nec quadratis. Folia fragillima, sæpe 
omnia effracta. 

Japon : Hakkoda (n. 28%, 2619); Aomori (n. 42); Kanita (n. 1956); 
Daisen (n. 668); Shiribeshi, à 1500 m. (n. 3310). Corée : île Quelpaert, 
1200-1500 m. (n. 20, 26. 51, 16%, 165, 471, 481). 

Petite espèce corticicole, que Bescherelle avait placée dans le 
genre Dicranodontium, mais la structure du péristome et la présence: 
de stomates sur le col de la capsule obligent à la classer dans les- 
Dicranum. 


Dicranum leiodontum Card. — A D. hamulosoMitt. japonico dif- 
fert : slatura aliquanto minore, foliis dorso lævibus, subintegris vel tan- 
(um apicem versus parce denticulatis, marginibus valde involutis, capsula: 
lævi, peristomiique dentibus nec striatis, nec punelatis, solum superne- 
levissime papillosis. 

Japon : Nasuzan (n. 132). 


Dicranum subleiodontum Card. — A præcedenti valde affini: 
habitu paulo robusliore, colore magis viridi, foliorum subula crassiore, 
plerumque subobtusa vel truncatula, integerrima aut summo apice obso- 
letissime denticulata, rete magis chlorophylloso, cellulis inferioribus bre- 
vioribus, breviter rectangulis vel fere quadratis, costa latiore. capsula 
aliquanto angusliore, peristomiique dentibus apice magis papillosis dis- 
tüinguilur. 

Corée : Tjyang-Tjyen (n. 397); île Quelpaert, à 1200 m. (n. 45). 


Dicranum setifolium Card. — Species insignis, characteribus. 
D. molli Wils. arctico ut videtur affinis, sed ab eo foliis angustioribus, 
longissime et tenuissime subulatis, nunc integris, nunc apicem versus. 
denticulatis, cellulisque parietibus multo crassioribus, valde sinuosis 
porosisque prima scrutatione discernenda. Fructus desideratur. 

Japon : Hayachine, rochers à 1500 m. (n. 3216). 

Par son port, cette Mousse rappelle le Campylopus setifolius Wils.,. 
d'Europe, et le Dicranodontium nitidum (Br. jav.) Fleisch., des îles de la 
Sonde, mais se distingue de l’un et de l’autre par son tissu, et diffère en 
outre totalement du premier par la structure de sa nervure, formée, sur 
une coupe transversale, d’un arc central d’eurycystes, recouvert des deux 
côtés par des stereides, avec cellules épidermiques différenciées sur la: 
face dorsale. 


(7) J. CARDOT. MOUSSES NOUVELLES DU JAPNN ET DE COREE, 715 


Dicranum perindutum Card. — À D. Muehlenbeckü Br. et Sch. 
europæo cui affine videlur differt : caulibus tomento coactili superne 
albido, inferne pallide rufo usque apicem versus densissime obteclis, 
foliis marginibus non involutis, subula longiore et tenuiore, apice sæpe 
effracta, costa superne dorso magis dentata, cellulisque basilaribus lon- 
gioribus, superioribus majoribus. Fructus ignotus. 

Japon : Ochiai (n. 3054). 

Dans le haut de la feuille, les cellules marginales sont en deux cou- 
ches, et, par suite, la denticulation des bords est double, comme cela a 
lieu également dans le D. Muehlenbeckü. 


Dicranum scoparium Hedw. var. orthocarpum Card. — À 
forma genuina differt capsula erecta, subsymmetrica. Folia undique 
patentia, suprema lantum leniter homomalla, lenuiler subulata, rete 
parietibus parum incrassatis. 

Japon : Iyo, mont Ishiduchi (leg. Okamura ; comm. prof. J. M. Holzinger). 


Campylopus pseudo-Muelleri Card. — C. Muelleri Jur. euro- 
pæo habitu, statura, fragilitate, foliorum maxime deciduorum forma et 
denticulatione simillimus, tamen cellulis brevioribus, costaque dorso valde 
striata. cellulis epidermicis ventralibus parietibus externis incrassalis 
distinctus. Folia subtubulosa, e basi sensim angustata et longe subulala, 
apice parce denticulata, costa sallem dimidiam basin occupante. Fruclifi- 
calio ignota. Cespites humiles, viridi-lutescentes. 

Japon : Futatabisan, à terre, à 500 m. (n. 2247). 


Campylopus viridulus Card. — Species C. subulato Sch. 
europæo statura, habitu foliorumque forma et reticulatione simillima, 
foliis tamen latioribus, cellulis alarıbus fuscidulis, magis distinclis, cos- 
taque angustiore, lantıum terliam partem basis occupante et in seclione 
transversali omnino diversa : eurycyslæ in pagina ventrali substereidis, 
in pagina dorsali substereidis et stereidis veris in pluribus fasciculis 
obtectæ. Fructificatio desideratur. Cespites viriduli. 

Japon : Arita, rochers (n. 2439). 


Campylopus coreensis Card.— C. Blumii Bosch. el Lac. f. nuno 
Fleisch. Musci frond. Arch. ind. n. 254 species habitu staturaque similis, 
sed ab eo foliis apicem versus minus angustatis, sal abrupte constrictis, 
alis usque ad pilum distincte continuis, et lamellis dorsalibus altioribus 
distincta. Fruelificatio ignola. Cespites humiles, nigro-virides, superne 
grisei. 

Corée : Fusan (n. 265). 


Fissidens Fauriei Card. — A F. osmundoideo Hedw. habitu sta- 
turaque subsimili florıbus femineis axillaribus, foliisque longioribus, 
superne cellulis marginalibus parietibus incrassatis pellucentibus plus 
minus distincte limbalis hæc species primo intuitu distinguitur. Folia 
lamina dorsali continua, basi rotundata, non decurrente, lamina apicali 
acuminata, lamina vaginante ultra medium producta, costa percurrente 
vel sub summo apice desinente, marginibus minute crenulatis subinte- 
grisve. Fructus desideratur. 

Corée : île Quelpaert (n. 137). 


716 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (8) 


Fissidens osmundoides Hedw. var. japonicus Card. — A forma 
typica foliis minus confertis et magis patulis distineta. 
Japon : Aomori (n. 910). 


Fissidens adelphinus Besch. var. submucronatus Card. — A 
forma typica differt caulibus longioribus, usque 1 cm. longis, foliis laxio- 
ribus, costa pereurrenle, quidem pro more breviter excedente, cellulisque 
minoribus et magis obscuris. 

Japon : Aomori (n. 909, 915); Sobosan (n. 912). 


Syrrhopodon Tsushimæ Card. (S. japonicus Par. et Broth. in 
Rev. bryol. 1902, p. 93, nomen; non S. japonicus (Besch.) Broth. in sched. 
el in Rev. bryol. 1901, p. 113). — Species parva, tenella, subgeneris 
Eusyrrhopodon, sectionis Cavifolii, S. cavifolio Lac. sundaico affinis, sed 
slatura minore, caulibus brevioribus, foliisque obtusis breviter apiculatis 
distincta; a S. trachyphylio Mont. malaccano foliis latius lingulatis et 
minus grosse papillosis distinguitur. S. spiculosus Hook. et Grev. sun- 
daicus folia angustiora, siccilate rigidiora, costamque dorso apice Spinoso- 
dentatam habet. S. Larminati Par. et Broth. tonkinensis e descriptione 
habitu robustiore, staiura majore foliisque latioribus et brevioribus a 
nostra specie recedil. Fructus ignotus. 

Japon : Tsushima (Faurie, n. 1637). 


Syrrhopodon tosaensis Card. — Species subgeneris Eusyrrho- 
podon, sectionis Crispati, S. tjibodensi Fleisch. javanico et S. glaucophyllo 
Ren. el Card. borbonico comparanda ; a primo foliis angustioribus et lon- 
gioribus, apice spinoso-dentatis, cellulisque viridibus laminæ inter cancel- 
linas secus costam haud descendentibus facillime dignoscitur ; a secundo 
jam foliis acutis dislincta; ab utroque differt præterea foliorum lamina 
viridi papillis majoribus. altioribus, in pagina ventrali subspiniformibus, 
interdum bifidis, in pagina dorsali sæpe stelliformibus obtecta. Lamina 
viridis limbo angusto, hyalino, continuo, apice parce el minute denticu- 
lato ubique circumducta. Fructificatio desideratur. Cespites glauco-virides. 

Japon : Tosa (leg. Gono ; comm. prof. J. M. Holzinger). 


Ditrichum subtortile Card. — A. D. tortili Lindb. europæo habitu 
staluraque simili differt foliis perichætialibus internis basi distincte vagi- 
nantibus, abrupte et longiuscule subulatis, foliis caulinis margine planis 
vel hie illic tantum subreflexis, operculo breviore, annuloque latiore. e 
dupliei vel triplici serie cellularum formato. A D. vaginanti Hpe foliis 
subulatis, patentibus, nec imbricatis, prima fronte distinguitur. 

Japon : Nasuzan (n. 119, 12%, 138 c). 


Ceratodon (?) perplexans Card. — Planta humilis, 5-10 mm. 
alta; cespites basi terra obruti, superne lurido-virides. Folia siccilate 
ereclo-imbricata, valde hygroscopica, madida primum subilo Grimmiarum 
modo resupinantia. deinde patentia palulave, ovato-lanceolata, acuminala, 
acula, marginibus integris e basi usque fere ad apicem revolulis, costa 
rotundala percurrente vel breviter excedente; cellulis chlorophyllosis, 
quadratis vel subhexagonis. inlerdum lenissime papillosis, parietibus haud 
vel vix incrassalis, inferioribus majoribus, reclangulis, parietibus angustis. 
Fruetifiealio ignota. 


(9) J. CARDOT. MOUSSES NOUVELLES DU JAPON ET DE CORÉE. Au 


Corée : Fusan (n. 277). 

En section transversale, la nervure présente un arc de grandes eury- 
cysles, recouvert sur la face ventrale par des éléments à large lumen, en 
une ou deux couches, et sur la face dorsale par des stéréides plus ou 
moins caractérisées et par une couche de cellules épidermiques différen- 
ciées ; on trouve, en outre, ordinairement, un et parfois deux groupes de 
sténocystes. J’ai beaucoup hésité sur la place à assigner à celle pelite 
Mousse; la facon dont les feuilles réagissent à l'humidité m'avait d’abord 
fait croire a un Grimmia, d'autant plus que le port rappelle beaucoup 
celui des petites espèces du sous-genre Schistidium ; mais la complication 
de structure de la nervure s’oppose évidemment à ce rapprochement. 
Finalement, celte structure, ainsi que l'aspect général du tissu, m'ont 
‘déterminé à placer cette Mousse dans le genre Ceratodon, bien que ce 
classement ne puisse étre que provisoire; la découverte seule du fruit 
permettra d’assigner avec certitude à cette espèce sa véritable place dans 
la classification. 


Hyophila weisiæformis Card. — Tenella, habilu staturaque 
Weisiam viridulum Hedw. vel longisetam Lesq. et Jam. in memoriam refe- 
rens, parvæ illæ seclioni capsula peristomala insigni perlinens. Ab 
H. plicuta Mill. et H. subplicata Ren. et Card. africanis proximis jam dif- 
fert foliis longioribus et angustioribus, siccitate crispatis. Capsula pallida, 
leptoderma, siccitate plus minus distincte plicata. Peristomii dentes 46, 
remoti, angusli, subulati, profunde inserti, purpurei, plus minus papillosi, 
æxlerius lamellosi. Folia lineari-spalhulala, rotundato-obtusa, vel subapi- 
‚culala, vel brevissime et obtuseacuminata, integra, rete valde chlorophyl- 
loso, cellulis convexis sed non distincte papillosis, costa sub apice evanida 
vel subpercurrente. 

Japon : Futatabisan, ravins. à 200 m. (n. 2250). Corée : île Quelpaert, 
Hong-no, ravins, à 50 m. (n. 7, 8, 21, 24 in parte, 476 in parte). 

On peut encore comparer cette espèce à l’H. angustifolia Card., de 
Formose, qui s’en rapproche un peu par la forme générale des feuilles. 
mais qui s’en distingue d’ailleurs par ses feuilles beaucoup plus longues, 
à tissu nettement papilleux dans la partie supérieure. 


Hyophila anomala Broth. et Par. in sched. — Species pusilla, 
minima. præcedenti affinis, sed slatura minore, folits angustioribus, 
iinearibus, rete magis obscuro et minus viridi, peristomioque minus evo- 
luto dislincta. 

Japon : Tsushima (n. 1630). Corée : Hoang-hai-to (n. 642, 661). 


Hyophyla coreensis Card. — H. weisieformi Card. cui affinıs 
videtur foliis distincte et sat longe acuminatis, acutis subacutisve primo 
intuitu distinguitur. Fructus desideratur. 

Corée : murailles du fort de Syou-Ouen (n. 309); An-pyen (n. 611); île 
Quelpaert (n. 476 in parte). 


Hyophila amblyphylla Card.—Foliis majoribus, lineari-spathu- 
lalis, superne angustalis et apice rotundato-obtusis, rele lævissimo, parieti- 
bus incrassalis species a præcedentibus facile dignoscenda. Fructus ignotus. 

Corée : Tjyang-Tjyen, falaises (n. 325). 

(A suivre.) 


sis 


PLANTE PARAGUARTENSES 


NOVÆ VEL MINUS COGNITÆ 


AUCTORE 
E. HASSLER. 


(Avec une gravure dans le texte). 


V 


Paradolichandra Hassler genus novum. — Paradolichandra Chodati Hassler- 
spec. nov. — Simaba præcox Hassler spec. nov. — Waltheria macrophylla 
Hassler spec. nov. — Sida adscendens (St. Hil.) emend. Hassler. — Sida rubr- 
folia St. Hil. subspec. pseudocymbalaria Hassler subspec. nov. — Sida: 
Martiana St. Hil. var. 8 viscosissıma St. Hil. — Pavonia subhastata Triana 
et Planch subspec. paludosa Hassler subspec. nov. — Pavonia hastata Cav.. 
emend. Hassler. 


Un genre nouveau de Bignoniacées. 


y Paradolichandra Hassler genus novum Tecomearum. 

Frutices ope cirrhorum alte scandentes, /olia decussata, conjugata,. 
eirrho terminali trifurcato clausa, ramuli cirrhorum in uncum incrassa- 
lum, aculissimum, desinentes ; /oliola petiolulata, integerrima, énflo- 
rescentia axillaris, flores in paniculam brevem decussatam dispositi, ma- 
gni, speciosi, bracteæ et bracteolæ deciduæ. 

Calyx latissime inflato-campanulalus, quinque plicatus, corollæ longi- 
tudine cc. t/2 altingens, in lobos quinque æquales irregulariter i.’e. + 
profunde dehiscens, sæpius lobis duobus lateralibus usque ad apicem coa- 
litis pseudo-trilobus, membranaceus, subcoloratus, ante anthesin clausus,. 
intus et extus lepidibus conspersus ; corolla tubuloso-infundibuliformis, 


- 


(64) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 1% 


extus glabra, subvernicosa, tubo elongato intus striis pilosulis percursus, 
paulo supra basin ad staminum insertionem puberulo, lobis brevibus, 
descendenti-imbricatis, intus et extus glabris; stamina 4 supra basin co-- 
rolle æquialte affixa, didynama, inclusa, leviter eurvata; staminodium fili- 
forme longiusculum ; thecæ divaricatæ, verticaliter superpositæ, glabræ,. 
rima longitudinali dehiscentes, connectivo parvo superatæ ; discus du- 
plex, parte superiore pulvinari-hemisphærica, basi annuliforme con- 
tracta, parte inferiore superiore paulo latiore, annulari, quam ob rem: 
corolla a calyce internodio brevi disjuneta ; ovarium sessile, basi vix. 
contractum, elongato-applanatum, glabrum, quadri-sulcatum, sulcis late- 
ralibus manifestis, dorsalibus i. e. septo oppositis vix conspicuis, apice 
leviter angustatum, in stylum inclusum transiens, stigma bilobum lobis- 
obovatis obtusis, ovula pro loculo pluriserialim affixa, in quoque pla- 
centa adsunt series 4-5, series ex ovulis 20-24 formatæ ; ovula erecta,. 
obovata subalata. 

Capsula deest sed ob ovarii structura certe quadrivalvis, loculicida. 

Genus novum e tribu Tecomearum, calyce pro tribu maximo, amplo,. 
angulato-quinqueplicato et disco duplici valde peculiaris, generibus 
Dolichandra et Odontotecoma imprimis affine. 

A genere Dolichandra Cham. differt : calyce quinquelobo, intus et 
extus lepidoto, staminibus et stigmate inclusis, ovario sessile, inflores- 
cenlia paniculala. 

A genere Odontotecoma Bur. et K. Sch. differt : calyce amplo haud 
tubuloso, intus et extus lepidoto, corollæ limbis brevibus, ovario glabro,. 
ovulis pluriseriatim affixis, foliis, panicularum. rhachi, pedicellis glabris,. 
pseudostipulis manifestis. 

A genere Parabignonia Bur. differt : calyce lepidoto, ovario sessile, 
ovulis pluriseriatim pro loculo affixis, inflorescentia paniculala. 

Notre nouveau genre appartient à ce groupe de genre monolypes, qui 
représentent les formes de passage de la tribu des Bignoniées aux Téco- 
me6es, Par la structure de son ovaire il est une Técomée typique, par son 
port de liane, à vrilles onguiculées et surtout par son disque double, il à 
sans doute de grandes affinités avec les genres Macfadyena et Mellow 
placés par Schumann à la fin des Bignoniées. D'un autre côté, la struc- 
ture de l'ovaire, l'indument lepidote du calyce et la capsule, selon toute 
probabilité quadrivalve et loculicide, le rapprochent des genres Odonto- 
tecoma et Dolichandra placées par Schumann en tête des Técomées. Le: 
disque double, le calyce physaloïde rapprochent notre genre plus intime- 
ment de Melloa et Macfadyena que de Parabignonia et Odontotecomu. 


120 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (65) 


Nous lui assignons donc sa place en tête des Tecomes avec le n° 46. 
‘(Cfr. K. Sch. in Engl. u. Prtl. Nat. Pflzfam. Nachtr. p. 303.) 
La clef serait alors à modifier de la facon suivante : 


A. Mit Hilfe von Krallenranken oder einfachen Ranken kletternd. 
‘a. Stb. eingeschlossen. 
a, Discus doppelt. 
«. Kelch fünfkantig aufgeblasen 1/2 so lang wie die Blkr. Ranken kral- 


LED ATI Ne ER N Paradolichandra 46. 

a,, Discus einfach. 
enKelchnorlappig, ele am. > er me Parabignonia 46 a. 
BrKelehrunzeselmassiergeten a ae Odontotecoma 16 b. 
DS Sthsnichtieingeschlossene.n 2. aan ee Dolichandra 47. 


Paradolichandra Chodati Hassler spec. nov. 

Frutex scandens 10-15 m. allus ; rami leretes, manifeste striali, cor- 
tice lævi cinerascente obtecti. ramuli subteretes ut rami striati, epider- 
midi exfoliante albo-pruinosi, novelli læves glaucescentes ad insertionem 
foliorum incrassato-dilatali ; internodiu 6-8 cm. longa ; folia decussata, 
-conjugala cirrho terminali trifurcato clausa, cirrho sæpe caduco, petioli 
divaricati 15-25 mm. longi, striatuli, basi dilatato incrassati, supra leviter 
canaliculati, glabri ; petioluli 15-40 mm. longi, glabri, complanati, superne 
canaliculati ; cirrhus terminalis subteres glaber, striatulus 20-35 mm. 
longus, apice in ramos 3 crassiusculos 15-25 mm. longos, + compla- 
nalos divisus, ramis apice in uncum induralum, recurvum aculissimum 
abientibus; lamina foliolorum ovalis, basi subcordata vel subtruneata, 
-apice breviter et subabrupte acutiuscule acuminata, leviter inæquilatera, 
60/35, 80/48, 85/60 mm. membranaceo-subcoriacea, supra et subtus gla- 
berrima, supra obcure viridis, sicco cupreo-nitens, more Dolichandri foliis, 
‚subtus subopaca late virens, rarius in foliis vetustis cupreo nitens, mar- 
gine discolori, inlegerrima, sicco ochroleuco-glaucescente, nervis prima- 
-riis utrinque 4, supra et subtus ut reli venularum leviter prominentibus ; 
‚pseudostipule in axillis foliorum non floriferis et ad basin panicularum 
‘lanceolatæ vel ovali lanceolatæ, subulato-acuminatæ, subcoriaceæ, cc. 4 
mm. longæ in axillis non floriferis 1 mm. latæ, ad basin panicularum 
-2-2,5 mm. late, glabræ, dorso medio + longitudinaliter plicatæ. 

Inflorescentia axillaris, flores in paniculas decussatas breves dispositi, 
:panicularum rhachi vulgo 40-50 mm. longo, glabro, ruguloso striatulo, 
sicco badio, epidermidi exfoliante ut rami pruinescente, paniculæ ramis 
vulgo 20 mm. longis, sicco nigrescentibus, subangulatis ; bractee caducæ 


(66) 


E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES: 72E 


suborbiculares nigrescentes, glabr& ce. 2,5 mm. diametro ; pedicelli elon- 
gati, 30-45 mm. longi, glabri, apice claviformi incrassati, basi et medio. 
cc. 1,5 mm. apice ad 3 mm. crassi, sicco nigrescentes ce. 10 mm. supra 


PARADOLICHANDRA CHODATI Hassler. 


I : I 
1. Calyx..... = 3. Stamina.. Br 


?- Pistillum, c. Corolla, 
a - I 2 : C2 
DNRIDS Fi s.. Pars inferior disci. 


ae 2 
4. Pistillum. Sr 
0. Ovarium. 
d.. Discus.. pars superior. 
e. Discus, pars inferior. 


722 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me ser.). 1907 (67) 


“basin cicatricibus duabus insertionem bracteolarum deciduarum proban- 
tibus muniti ; calyx anthe anthesin clausus ; postea latissime inflato- 
»campanulatus, quinque-angulari-plicatus, 40-50 mm. longus et apice cc. 
30 mm. diametro, membranaceus, vivo purpurascente-viridis, sicco ni- 
grescens, exlus dense, intus sparsior lepidibus flavescentibus, rubescen- 
‘übus intermixtis, conspersus, anthesi in lobos 3-5 æquilongos et + 
-æquales lanceolato-oblongos apice subulato-acuminatos, medio cc. 15 mm. 
latos irregulariter i. e. + profunde dehiscens, sæpe pseudo-trilobus 1. e. 
4 unilateraliter tantum dehiscentibus. 

Discus duplex glaber, pars superior pulvinari-hemisphærica ce. 6 mm. 
-diamelro et 3 mm. alla, basi ad insertionem corollæ annuliformi-con- 
tracla, pars inferior annularis superiore cc. 1 mm. latior, vix 1 mm. 
-alta, ‚Corolla tubuloso-infundibuliformis 7-9 cm. longa, vivo, violaceo- 
-purpurea, sicco luride-violacea, subrecta, extus glabra, subvernicosa, in 
‚1obos 5 breves descendenti-imbricalos divisa, Lubo elongato, intus stris 
cc. 10 breviler et sparse pilosulis percurso, ad staminum insertionem cc. 
10 mm. supra basin leviter contracto et intus pilis crispulis fulvis sub- 
-densis puberulo, tubo basali glabro, lobis obtuse rotundatis, 10 mm. altis 
et 13-15 mm. latis inlus et extus glabris, intus vivo (ex collect.) purpu- 
reis, sicco luride rubris; stamina % supra basin corollæ + æquialte 
affixa, inclusa, didynama, leviter curvata, majora 25 mm., minora 15 mm. 
longa, basi excepta, glabra ; thecæ divaricatæ, verticaliter superposilæ, 
oblongæ obtusiusculæ, 5 mm. longæ, rima longitudinali dehiscentes, 
connectivo parvo ; staminodium 10-12 mm. longum subulato-filiforme, 
basi excepla, glabrum ; ovarium sessile, basi vix levissime contractum, 
ad 10 mm. longum «et 4 mm. latum, elongato-applanatum, glabrum mi- 
nulissime veruculosum, quadri-sulcatum, sulcis lateralibus manifestis 
sulcis dorsalibus ä. e. septo opposilis vix ope lentium conspicuis, apice 
leviter angustatum, sectione transversa oblonga, ovulis pro loculo pluri 
serialim affixis, erectis, subalatis, obovatis, series ex ovulis 20-24 for- 
mata ; stylus glaber, complanatus 35 mm. longus; stigma bilobum obova- 
tum planum 5 mm. longum et 3 mm. latum ; capsula in speciminibus 
‚nostris deest, sed ob ovarii structura certe quadri-valvis loculicida. 

Liana fruticosa 10-15 m. alta corolla violaceo-purpurea, lobis inlus 
-purpureis, calyx purpurescenti-viridis, in silva primæva Picada Esperanza 
Sierra de Amambay, flor. mens. Mart. Hassler n. 10,281 leg. Rojas. 


{68) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES, 723 


Un Simaba suffrutescent nouveau. 


Dans nos malériaux rapportés de la Sierra de Maracayu en 1899 se 
trouvait un spécimen incomplet aphylle de Simaba récolté sur une four- 
miliere, et par conséquent à moitié détruit et qui rappelait le Simaba suf- 
fruticosa Engl. auquel nous l’avions assimilé, malgré que la panicule 
ample, les fleurs plus grandes, paraissaient l’en distinguer, mais avec les 
matériaux incomplets qui étaient à notre disposition, nous n’osions pas 
l’en séparer, le considérant comme une forme anormale du S. suffruti- 
c0S0. 

Lors de notre dernier voyage, nous avons eu occasion de retrouver de 
nouveau cette espèce, qui abonde dans les campos au nord de Caaguazu, 
les matériaux complets ont montré qu'il s’agit effectivement d’une espèce 
nouvelle, qui, outre les caractères differenliels indiqués plus bas, 
présente la particularité d’être complètement aphylle au moment de la 
floraison. Ce n’est que deux mois plus tard que nous eûmes occasion de 

récolter des feuilles en plein développement. 

Simaba præcox Hassler spec. nov. 

Caudiculus hypogæus 10-12 mm. longus apice ad 5 mm. crassus, 
ramis omnino carens, corlice flavicante suberosulo leviter fissuralo, 
oblectus ; folia omnia basalia, pseudoverlicillata, i. e. ad apicem caudiculi 
alternantim affixa, subhorizontali-patentia ; petiolus communis 20-40 cm. 
longus basi cc. 10 mm. longe nudus, flexuosus, in foliis novellis subteres 
in foliis adullis quadrisulcatus, impari-pinnatus, vulgo 7-9 (5-11) jugus, 
ad inserlionem foliorum leviter incrassatus, medio 2,5-3,5 mm. crassus, 
basi incrassato-subarticulatus et ce. 5 mm. crassus, longiludinaliter stria- 
tulus, pilis brevibus patulis in foliis juvenilibus rufis, in foliis adultis 
ferrugineis, molliter pubescens ; foliola breviter petiolulata, internodiis 
15-40 mm. longis separala, in jugis superioribus stricte opposita, in jugis 
inferioribus + allerna ; petioluli crassiusculi 3-4 mm. longi, dense rufo- 
vel ferrugineo-pilosuli ; lamina foliolorum late oblonga vel ovali-oblonga, 
folioli apicalis obovata, apice breviter obtuse-acuminata, basi rolundata 
vel-subacuta, 65/32, 85/45, 95/40 mm. subcoriacea vel coriacea, margine 
integra leviter undulata, supra, vivo obscure-viridis, sicco viridi-glauces- 
cens, subtus flavovirens, costa centrali et nervis supra et sublus rufo 
puberulis, margine et acumine subtus pilis brevissimis subsparsis albi- 


724 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (69): 


cantibus vestilis, cæterum glabra, nervi supra impressi, sublus ut costa 
centralis valde prominenles, utroque latere cc. 10-12, erecto patentes 
paulo ante marginem, basin versus leviter revolulam, anastomosan- 
tibus. 

Inflorescentia præcox, e paniculas vulgo plures (3-5), amplas 20-35 cm. 
longas, sæpe compositas, formala, panieularum rhachi sulcato-strialo, 
pilis erispulis nitentibus ferrugineis pubescens, rami seu racemi infe- 
riores ad 15 cm. longi in tertio superiore tantum flores 10-15 gerens, 
basi bractea carnosula, oblongo-navieulari, apice obtuse calloso-incrassala. 
6-5 mm. longa dorso rufo pilosula intus glabrescenti, instructi, racemi 
superiores 2-3 cm. tantum longi a basi ad apicem florigeri cc. 8-12 flori, 
basi bractea crassiuscule carnosa subreflexa, dorso pilosa 3-4 mm. longa 
suffulti ; pedicelli alabastris oblongo-obovatis breviores, in floribus evolu- 
tis 5-6 mm. longi, tomento fulvo dense obtecti, basi prophyllo carnosulo, 
bracteis racemorum superiorum simile, red minore præditi ; calyx turbi- 
nalus, brevissimus 1,5-2 mm. allus, usque ad medium cc. in lobos 5 
triangulares obtusiusculos divisus, intus glabrescens extus pilis rufis den- 
sis pilosus ; petala 5 oblonga, apice obtuse-rolundata, basi leviter angus- 
tata, 10-12 mm. longa, et 3 mm. lata, membranacea, ochroleuca, anthesi 
retroflexa. intus pilis albis crispulis puberula, basin versus glabrescentia, 
extus subtomentosula ; stamina 10, flamenta crassiuscula apicem versus 
subulata, bası appendiculata, 8 mm. longa et medio cc. 0,5 mm. crassa, 
appendiculo oblongo, 3,5 mm. longo et À mm. lalo, cc. ad °/s libero, 
intus et extus glabrescente, marginibus pilis albis longiusculis dense 
vestilis ; antheræ oblongæ, cremeæ, 2 mm. longæ, introrsæ, dorso basi 
affixis, rimis longitudinalibus dehiscentes ; discus v. gynophorus ovario 
brevior, vix 1 mm. allus, profunde decem-sulcatus, ovarium 5-merum, 
subglobosum, cc. 1,5 mm. altum, dense longiuseule flavescenti-pilosum, 
carpidia 5, basi libera apice ope styli connata, styli 5 connati 7 mm. 
longi, usque ad medium pilis albis crispulis hirsutuli, apicem versus 
glabri, stigmata minuta, vix manifesta. Carpidia matura non vidi. 

Species nova Simabz suffruticose Engl.affinis, differt : caudiculo ramis 
carente ; foliis duplo-quadruplo majoribus, vulgo 7-9 jugis, foliolis acumi- 
nalis duplo majoribus ; inflorescenlia præcox ; paniculis ad 6-plo longio- 
ribus ; bracleis racemorum inferiorum et superiorum diversis ; racemis 
longioribus, multifloris ; petalis, staminibus et stylo multo longioribus, 
petalorum indumento ; disco ovario breviore. 

Ab aliis speciebus ejusdem sectionis dıffert : habilu suffrulicoso, folio- 
lorum numero et aliis. 


(70) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 725 


Inflorescentia præcoci, paniculis amplis floribundis, floribus pro sec- 
tione maximis, foliolis numerosis valde peculiaris. 

Suffrutex 0,3-0,4 m. petala albo-ochroleuca, in campis pr Yhu, flor. 
sed. aphyllus mens. Oct. Hassler n° 9497 ; folia eod. loco in mens. Dec. 
lecta. — id. Hassler n° 4556 sub. S. suffruticosa in PI. Hasslerian. II p. 181. 


Une Stereuliacée nouvelle des campos de Caaguazu. 


Waltheria macrophylla Hassler spec. nov. 

Radix lignosa apice ad 30 mm. crassa ; caules plures ascendentes vel 
erecii, flexuosi, 30-38 cm. longi, subteretes apicem versus leviter com- 
pressi, basi lignescentes + glabrescentes, ce. 5 mm. crassi, cortice rimoso 
caslaneo obtecti, superne pube stellatata, densa, cano-fulvescente, hispi- 
dula vestili ; inlernodia 3-7 cm. longa ; shipulæ lineari-lanceolatæ acutæ, 
15 mm. longæ basi cc. 2 mm. lat», castaneæ, extus hispido pilosæ, 
intus puberulæ; folia subconcolora, sat longe petiolata, suprema et 
 inferiora minora, mediana maxima ; petioli 25-40 mm. longi, cras- 
siusculi, Supra canaliculati, eodem indumento ul caules superne, 
præditi; lamina orbicularis vel orbiculari-reniformis, basi subcordata 
margine irregulariter grosseque dentato-crenala, in foliis supremis 
et imis 50/50, 70/55 mm., in foliis medianis 140/150, 150/180, 
160/160 mm., indumento variabili, supremis i. e. novellis, supra pube 
densa fulvescente asperula, subius pube cana densa submolli, in nervis 
pube subferruginea fulvescenti, in foliis medianis supra pilis stellatis 
fulvescentibus basi in veruculam sitis, asperrimo-puberula, subtus pilis 
stellatis albidis, in nervis fulvescentibus, asperulo-pubescens, in foliis 
imis, eodem indumento ut folia mediana sed sparsiore vestita, subsep- 
temnervia, nervis supra impressis, sublus prominentibus. 

Inflorescentia terminalis vel e nodis superioribus axillaris 1-2 cm. 
longe peduneulata, e dichasiis pluribus capituliforme conglomeralis, 
composila, cincinnis prophyllis tribus difformibus auctis, exterioribus 
ovalo-lanceolatis cc. 7 mm. longis et 3 mm. lalis, interioribus linearibus 
cc. 4-5 mm. longis et 0,3-0,5 mm. latis, extus hispido-pilosis, intus pube- 
rulis, auctis. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, 10 9, 31 août 1907. 47 


Nas 


_ 


726 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (71) 


Flores sessiles cc. 41 mm. longi, calyx turbinatus, 7-8 mm. longus, 
exlus ad ‘/s in lobos 5 triangulari-acutos divisus, prominenter decemner- 
vius, nervis marginalıbus ad loborum basin confluentibus, extus pilis 
albidıs longiusculis hirsutus, tubo intus glabro, lobis intus pilis brevibus 
hyalinis puberulis ; petala spatulato-oblonga, glaberrima in unguem 
angustam longiusculam contracta, 9-10 mm. longa, apice 3 mm. lata, 
tubo stamineo brevi tractu cc. 0,75 mm longe adnata ; stamina 5 petalis 
opposita basi in tubum 2 mm. allum, usque ad medium fissum, coalila ; 
filamenta petalis æquilonga, linearia glabra ; antheræ oblongæ cc. 1,25 
mm. long&, loculis parallelis, rimis longitudinalibus dehiscentibus ; 
ovarium sessile, cylindricum, vix 2 mm. altum, apicem versus longiuseule 
albo-pilosum, uniloculare, biovulatum, ovulo inferiore jam in anthesi, 
abortivo, ovulum erectum orthotropum. 

Stylus excentricus pilis albis, stellato hirsutus, 5-6 mm. longus. Stigma 
in gemmis deltoideo-capitatum, in anthesi rhomboideo-complanatum, 
lateribus decurrenti papillosis, glaberrimum. 

Suffrutex 0,3-0,8 m. pelala lulea in campis siccis pr. Caaguazu, flor. 
mens. Mart. Hassler n. 9151. 

Species nova nulli speciei nota arcte affinis, et melius pro {ypo sectio- 
nis novæ generis Waltherie habenda est. 

Tubo stamineo brevissimo, pelalis tubo stamineo cc. ad medium 
adnatis, stigmate capilato glaberrimo, ab omnibus speciebus manifeste 
distincta, propter longitudinem florum 10-11 mm. sectione Stegowaltheriæ 
affinis, sed ob capsulam maturam deficientem sectionis dubiæ. 

Outre les particularités florales, telles que les pétales soudées au tube 
staminal, le stigmate capité-glabre, le tube staminal très court, notre 
nouvelle espèce se distingue aussi par ses feuilles d’une grandeur inu- 
sitée dans ce genre. 


Malvacées paraguayennes peu connues. 


{Suite.) 


Parmi les Malvacées peu connues et qui n’ont plus été retrouvées, 
depuis St-Hilaire, K. Sch. mentionne le Sida adscendens St-Hil., une 
espèce des campos du Brésil austral ; parmi les Sida de notre collection 


(72) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 727 


nous avons retrouvé cette intéressante espèce très particulière par son port, 
ses neuf carpelles muliques et son calyce à lobes acuminés, M. Hochreu- 
üiner croyait celte espèce nouvelle et l’a décrite sous le nom de Sida pa- 
raguariensis dans les Plantæ Hasslerianæ II, il n’y fait pas mention de 
l'ovaire et des carpelles sı typiques; la description de Schumann étant 
faite d’après des matériaux insuffisants, nous redécrivons l'espèce 
d'après des matériaux qui concordent en tout avec la description origi- 
nale du Flora Bras. merid. 

Sida adscendens St-Hil. 

Flor. Bras. merid., I p. 182, K. Sch. in Flor. Bras. XII. 3. p. 341 (ubi 
errore, pag. 144. Flor. Bras. merid. citatur). 

— Sida paraguariensis Hochreut. in Plant. Hassler. II, p. 557. 

Radix crassiuscula, lignosa, ad 5 mm. crassa ; caules plures vel solitarii, 

simplices vel parum ramosi, flexuosi 6-15 cm. longi, basi subteretes, 
supra obtuse rotundato-trigoni vel complanati, pilis stellatis griseo-viren- 
tibus pubescentes ; internodia 1-2 cm. longa ; stipulæ herbaceæ virides, 
lineari-acul&, basi breviter dilatatæ, nervo mediano crassiusculo supra et 
subtus valde prominente percursæ, longitudine valde variabiles, in foliis 
inferioribus vix 4, in foliis superioribus ad 12 mm. longæ, vulgo 8-10 mm. 
- Jongitud. et 0,5 mm. latitud. metientesintusetextusslellato puberulæ; folia 
membranacea, viridia, brevi-petiolata, erecto-patentia ; petiolus compla- 
nalus, superne canaliculatus, pubescens, ut lamina punctis glandulifor- 
mibus nitentibus vix ope lentium conspicuis adspersus, 3-6 mm. longus; 
lamina in foliis inferioribus obovata vel ovata, apice obtusa vel rotundata 
basin versus subcuneata, retuso-subcordata, in foliis superioribus oblongo- 
elliptica vel oblonga, apice acutiuscula, basi retusa, supra et sublus sparse 
puberula, ut petioli glanduliforme-punctala, margine ciliata, 20/10, 
39/14, 40/20 mm. marginibus apice et usque ad medium crenato-serra- 
tis, basi integris, trinervia vel rarius sub 5-nervia, nervis supra impres- 
sis, subtus manifeste prominentibus. 

Pedunculi axillares solitarii, graciles, flexuosi, leretes, apicem versus 
indistincte articulali vel potius plicato-striati, pilis stellatis appressis ves- 
titi, longitudine variabiles, floriferi 15-40 mm. fructiferi plerumque 40-50 
mm. longi, calyx cupuliformi-campanulatus plicato 5-angulatus, usque 
cc. ad medium in lobos 5 triangulari-ovatos divisus, lobi apice dentiforme 
acuminati, breviter ciliati, intus glabrescens, extus eodem indumento 
ut lamina prædilus, viridis, herbaceus, floriferus 8-10 mm. fructiferus ad 
12 mm. altus, basi 10 nervius, nervis ad angulos calycis usque ad apicem 
crassiuscule prominentibus, nervis in medio loborum, basi incrassatis api- 


728 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (73) 


cem versus evanescentibus, pefala lale obovata manifeste obliqua ,. 
intus glabra, extus glabrescentia vel sparse pilosula, marginibus prope: 
basin, modo petalis Wissadulæ breviter ciliatis, 10-12 mm. alta et 12-15» 
mm. lata, vivo alba, sicco roseo-incarnata, nervis lateritiis cc. 10 percursa ; 
tubus stamineus extus puberulus apice in filamenta  puberula cc. 2 mm. 
longa divisus, filamentis adjunctis 6-7 mm. longus : ovarium hemisphæ- 
ricum 9-lobum, glabrum, styli 9, tubum stamineum paullulum supe- 
rantes vix ad '/s coalili, stigmata capitata. 

Carpidia 9 rotundato-trigona, glabra lævia, mutica cc. 6 mm. alla ; 
semen ovalo-compressum, testa castanea glabra, minutissime punctala. 

Species certe Sidæ rhombifoliæ L. speciei valdi polymorph&:arcte affi— 
nis, stipulis linearibus, nervo percursis, ovario 9 mero, seminibus glabris, 
carpidiis muticis bene distincta. 

Suffrutex ascendens 0,05-0,15 m. petala alba, in arenosis Ipe-hu 
(Sierra de Maracayu), flor. et fruct. mens. Oct. Hassler n. 5121. 

M. Schumann qui, comme du reste St-Hilaire lui-même, n’a eu que- 
des matériaux insuffisants pour la description, émet l’idée, qu'il s’agit 
peut-être d'une forme mutique du Sida rhombifolia L., espèce très poly- 
morphe, mais tant dans le spécimen type, comme dans mes matériaux, le 
nombre toujours constant de 9 divisions, dans les organes femelles, le: 
port ascendant, les carpelles mutiques, les semences glabres, différences: 
bien marquées, nous font considérer le Sida adscendens St-Hil. comme: 
une espèce suffisamment distincte, pour être maintenue. 


Sous le nom de Sida cymbalaria Hochr. M. Hochreutiner avait désigné: 
dans notre herbier trois nos 4325, 6086, 7047. La description des organes. 
floraux ne se réfère qu’au premier de ces spécimens, le n° 4325 ; ce qui 
ressort des caractères suivants : Calix late hymeno-cupularis, extus bre- 
viter {omentellus, malurilale hymenoideo-inflatus carpidia amplectens,. 
styli 8 salis alle connati, carpidia 8. » 

En revisant nos Malvacées, nous avons trouvé que les deux nos 6086 
et 7047 ne correspondaient pas à la diagnose donnée par l’auteur, malgré: 
qu'ils portaient l'étiquette les désignant comme S. cymbalaria Hochr., 
espèce qui, du reste, n’est qu'une forme du S. macrodon DC., très variable 
quant à la grandeur des feuilles et des organes floraux, comme de 
nombreux spécimens rapportés de notre dernier voyage le prouvent. Or 
ces deux spécimens, ayant un peu le port, même l’indument du Sidaæ 
cymbalaria Hochr. appartiennent à une section très différente du genre: 


(74) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 229 


‘Sida, que celle à laquelle appartient le n° qui a servi de type à la descrip- 
tion. 

Le Sida macrodon DC. var. cymbalaria (Hochreut.) nob. = Hassler 
no 4325 appartient à la section Calyachymenia A. Gr. 

Les deux nos 6086 et 7047 que M. Hochreutiner a confondus avec le 
n° 4325 sont les types d’une nouvelle espèce {res voisine du Sida rubi- 
‚folia St-Hil. qui appartient à la section Malvinda Gris. et qui à premiere 
vue se distingue par le calyce fructifère qui renferme les carpelles 
murs qui n’est pas accrescent. Nous n'avons pas eu occasion de voir 
le spécimen original du Sida rubifolia de St-Hilaire. D’après la des- 
cripiion de K. Schumann dans le Flora Brasiliensis l’espece parait rela- 
tivement variable, et malgré que nous ayons trouvé des differences 
nolables avec la descriplion originale dans nos spécimens nous 
préférons la designer comme sous-espèce du S. rubifolia St-Hil. jusqu’à 
‚ce que l'examen d’un spécimen authentique nous permette à l’en sépa- 
rer ; nous la décrivons in extenso et nous donnerons à la fin les carac- 
tères différentiels de la nouvelle sous-espèce avec le Sida rubifolia 
St-Hil. 

Sida rubifolia St-Hil. 

Flor. Bras. merid. I, p. 144, 1. 34 ; K. Sch. Flor. Bras. XII. 3, p. 328 
tab. LXIL 

Subspec. pseudocymbalaria Hassler an spec. nov. 

Sida cymbalaria Hochreut. pp. in PI. Hassl. II, p. 553 ex schedis, haud 
ȣ descriptione. 

E radice lignosa palari, caules plures decumbentes edens; caules 
flexuosi, pauei ramosi, 30-60 em. longi ; rami subteretes vel apicem ver- 
sus subangulati, basi glabrescentes, corlice fulvescente asperulo obtecti, 
medio et apicem versus indumento tripliei vestiti, indumeuto e pilis 
brevibus stellatis, subdensis, pilis glanduliferis simplicibus æquilongis 
intermixtis et pilis hyalinis patentibus sparsioribus 2-2,5 mm. longis, 
<omposito ; internodia 1-3 em. longa ; stipulæ subulato-filiformes, 
eodem indumento triplici ac rami præditæ ; folia sat longe petiolata, 
äiscoloria ; petiolus erectus gracilis 1-2 em. longus, supra canaliculatus, 
apicem versus ce. 2 mm. longe incrassato-articulatus, pilis stellatis sim- 
plicibus, longioribus intermixtis dense vestitus ; /amina orbiculata vel 
subcordata rarius subtruncata, apice rotundata vel obtuse acuminata, 
margine grosse dentato-crenata, 8/8, 21/19, 25/21 mm. supra pilis stellatis 
appressis, pilis simplieibus brevibus et punctis glanduliformibus inter- 
anixtis, molliter puberula, subtus pilis stellatis albis densis molliter 


730 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (75} 


tomentosa, marginibus præcipue dentibus apices versus, pilis paucis- 
hyalinis longiuseulis eiliatis, sub-septem-nervia, nervis supra-immersis, 
subtus manifeste prominentibus, nervo mediano utroque latere nervis- 
binis secundariis prominentibus prædito ; inflorescentia axillaris ; pe- 
dunculi solitarii, graciles, petiolis longioribus, 20-30 mm. longi, eodem 
indumento ut petioli vestiti ; calyx plicato-pentagonus, basi subpyrami, 
datus, 8 mm. longus ce. ad medium in lobos 5 ovato-triangulares, lon- 
giuseule acuminatos divisus, intus pilis erispulis puberulus, extus pilis 
stellatis, pilis-simplieibus hyalinis patulis, longiuseulis intermixtis, 
tomentosus, loborum marginibus pilis simplieibus ad 2 mm. longis, 
sparse ciliatis ; petala late rotundato-obtriangularia, leviter inæquila- 
tera, apice + profunde emarginata, 15 mm. longa et apice cc. 15 mm. 
lata, intus et extus glaberrima, margine basali et apicali, pilis brevibus 
capitellatis ciliolatis ; éubus stamineus filamentis 2 mm. longis adjunctis, 
5 mm. longus, decem striatus, striis pilis brevissimis subcapitellatis in- 
spersis, filamenta sparse brevissime pilosula ; anthere subglobosæ par- 
ve; ovarium depresso hemisphæricum, 10-lobum, vix 1,5 mm. diametro 
et 1 mm. altum; styli 10 basi vix 0,5 mm. coaliti; stigmata subcapitellata 

Calyx fructiger haud accrescens, lobis conniventibus, ec. 7 mm. dia- 
metro ; carpidia 10, complanato-trigona, leviter protracta, mutica, dorso 
sulcata 2,5 mm. crassa, chartacea, fragilia, lateribus obliterantibus, 
apice et dorso pilis simplicibus puberulis, semen minutissime foveolatum, 
glabrum fulvum ce. 2 mm. longum. 

A Sida rubifolia differt habitu procumbente, iudumento glanduloso- 
viscoso, foliis vulgo omnibus + suborbieularibus, petalis '/« brevioribus, 
intus et extus glabris, carpidis brevioribus, pilis simplieibus adspersis, 
seminibus foveolatis fulvis. 

Suffrutex procumbens 0,3-0,5 m. petala alba vel persicina, in arenosis 
pr. Chololo in valle fluminis Y-aca, flor. et fruct. mens. Dec. Hassler n° 
6806 ; id. in campis pr. Valenzuela, flor. et fruct. mens. Jan. Hassler 
no 7047. 


Parmi nos Sida se trouve une espece qui comme port, forme des 
feuilles, grandeur des fleurs, ressemble à la confondre à l’espece pré- 
cédemment décrite, un examen plus détaillé nous montre cependant tout 
de suite que nous avons affaire à une espèce bien distincte de la précé- 
dente, malgré sa ressemblance extérieure frappante; outre la différence 
dans l’indument des tiges et feuilles, c’est surtout les caractères floraux 


(76) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 731 


qui séparent nettement notre plante du S. pseudocymbalaria. Les styles 
et les loges de l’ovaire ne sont qu’au nombre de 5, les 5 carpelles ont 
une autre forme, le calyce fructifere a les lobes érigés et ne se replie pas 
sur les carpelles comme dans l’espèce précédente. Une étude soigneuse 
de la littérature correspondante nous amène à la conclusion, que notre 
spécimen n’est qu’une forme à feuilles un peu plus larges du Sida Mar- 
tiana St-Hil. var. ß viscosissima St-Hil. M. Schumann a assimilé le Sida 
Martiana St-Hil. au S. auriantaca du même auteur, or nous ne pouvons 
pas partager ce point de vue et nous sommes de l’opinion de M. E. G. 
Baker qui rétablit dans son synopsis le S. Martiana comme espèce dis- 
tincte. Le Sida aurantiaca décrit par K. Sch. dans le Flora Brasiliensis 
ne concorde pas non plus avec le S. aurantiaca du Flora Bras. merid. 
Tant le texte que la planche montrent que le S. aurantiaca St-Hil. est 
une espèce à pétales sensiblement plus longues que le calyce, tandis que 
le S. aurantiaca K. Sch. a des pétales d’un tiers plus courtes que le calyce, 
il s'agit donc probablement d’une troisième espèce, parce que l’espece 
Schumannienne n’est ni le S. aurantiaca St-Hil. ni le S. Martiana St-Hil. 

Il y a certainement un nombre de caractères communs dans les trois 
espèces, et le monographe disposant de tout de matériel nécessaire les 
réunira peut-être plus tard en une seule espèce et en fera plusieurs variétés. 

Pour le moment nous considérons notre espèce assez distincte pour 
ne pas être réunie au S. aurantiaca sens. K. Sch. in Flor. Bras. XII. 3. p. 
311. Notre plante présente quelques différences avec la description ori- 
ginale du S. Martiana St-Hil. ; nous préférons donc de la redecrire parce 
que la var. B viscossima à laquelle nous attribuons notre spécimen n'est 
défini dans le texte original que par la phrase suivante : Caulibus multo 
majoribus, viscosissimis, procumbentibus, foliisque multo majoribus. 

Sida Martiana St-Hil. e descr. in Flor. Bras. merid. I, p. 147. 

Var. ß viscosissima St-Hil. 1. c. 

Forma latifolia nob. 

Planta tota viscosa, caules procumbentes flagellares vel pauciramosi 
0,5-1,5 m. longi, basi lereles apicem versus subangulati, indumento, tri- 
plici vestiti, i. e. pilis simplicibus vel stellatis crispulis brevibus laxe 
pubescentes, simulque pilis longiusculis (ad 3 mm.) simplicibus hyalinis 
patulis sparsioribus hirsuti ; internodia 1-2 cm. stipulæ subulato-filifor- 
mes, petiolis multoties breviores 2-2,5 mm. longæ, pube brevi pilis lon- 
gioribus intermixta pubescentes ; folia longe petiolata, subeoncolora 
petioli 10-20 mm. longi, graciles superne canaliculati, eodem indumente 
ut caules et rami vestili, apicem versus cc. 2 mm. longe incrassato-articu- 


732 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (77) 


lati et indumento densiore vestiti ; Jamina triangulari-ovata, apice rolun- 
data basi + profunde cordata vel subcordata, 15/12, 22/18, 28/22 mm. 
crenala vel crenato-denticulata, supra pilis simplicibus longiusculis 
appressis sparsis, subtus pilis stellatis brevibus appressis, simplicibus 
longioribus intermixtis, pubescens, marginibus præcipue ad erenulas api- 
ces pilis longiusculis simplicibus præditis ; pedunculi graciles elongati, 
20-35 mm. longi, eodem indumento ac petioli prædili; calyx plicato- 
pentagonus, basi decem nervius, paulo infra medium in lobos 5 ovatos 
longiuscule acuminatos divisus, extus pube brevi pilis longiusculis 
inspersa pubescens, tubo intus glabrescente lobis nervo mediano promi- 
nulo percursi, nervis marginalibus ad basin loborum confluentibus; petala 
late-obovata, basi subcuneata, apice profundei. e. ad '/s longiludinis, emar- 
ginata, vulgo biloba (cfr. St-Hil. 1. c.) vivo albo-persicina, sicco alba, valde 
inæquilatera, intus etextus glabra, marginibus supra et basin versus minu- 
tissime ciliolatis, 12-15 mm. longa et apice 10-12 mm. lala ; fubus stami- 
neus, pilis hyalinis brevibus sparsis inspersus, filamentis brevibus vix 
1 mm. longis adjunclis, ad 5 mm. altus, decemstriatus, antheræ orbicu- 
lari-reniformes ; ovarium 5-merum, glabrum, subglobosum cc. 1 mm. 
latum et altum, siyli ad 7 mm. longi, vix ad '/ı longitudinis coaliti, 
stigmata vix capitellata. | 

Calyx fructiger lobis patentibus ; carpidia 5 trigono-rotundata 2,5-3 
mm. alta, apice obtusa, mutica, dorso complanata, lateribus membrana- 
ceis, subobliterantibus, glabriuscula, vix apicem versus pilis paucis minu- 
tissimis conspersa, apice et secus sulcum dorsalem breviter dehiscentia, 
semina glabra, castanea, minute punctulata. 

Suffrutex procumbens 0,5-1,5 m. petala albo-persicina, in campo San 
Blas (Yeruti), fior. et fruct. mens. Dec. Hassler n° 5778 sub S. argentina 
Chod. et Hassler non K. Sch. in Pl. Hassl. II, p. 556. 


Pavonia polymorphes. 


Dans les matériaux rapportés des regions avoisinantes du Rio Paraguay, 
au nord du Capricorne, se retrouve une espèce de Pavonia représentée par 
de nombreux numéros, dont aucun,au premier abord, ne ressemble à 


(78) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 733 


l'autre, depuis la feuille orbiculaire glabre jusqu’à la feuille sagittée trilobée 
glanduleuse visqueuse, toutes les formes de passage y sont représentées. 

Deux de ces formes ont été décrites par M. Hochreutiner comme de 
nouvelles espèces, le Pavonia patuliloba et le Pavonia vitifolia, le P. 
patuliloba a été assimilé dans une récente publication par M. Hochreu- 
tiner au P. subhastata Tr. et PI. auquel il appartient effectivement. 

Par l’aimable intermède de M. Beauverd nous avons eu occasion de 
comparer nos nombreux spécimens avec le spécimen type de Triana, que 
le Muséum de Paris a bien voulu mettre à notre disposition. De cette 
comparaison résulle que nos spécimens paraguayens forment une sous- 
espèce du P. subhastata Tr. et Pl bien distincte par les pétales de gran- 
eur presque double, l’involucre plus long, l’indument très variable et le 
polymorphisme foliaire. Cette sous-espèce paraît avoir un de ses centres 
de développement dans la région paraguayenne suscitée, nous désigne- 
rons donc l’ensemble de ces formes avec le nom de 

Pavonia subhastata Triana et Planch. in Prodr. Flor. Nov. 
‘Granat. in Ann. Sc. Nat. Paris, we ser., tome XVII, p. 165. 

Subspec. paludosa Hassler subspec. nov. 

Suffrutex 0,8-4 m. altus, jam primo anno florens, radix palaris 
caules in speciminibus nonullis basi longe tractu (20-30 cm.), radicibus 
fibrillosis numerosis aucli ; caules teretes indumento variabillimo, ut in 
descriplione varielatum et formarum indicatur, sed in omnibus specimi- 
mibus Jinea pilorum de nodo ad nodum decurrens adest, specimina 
‚glabra linea discolori ea pilorum simili notata ; inlernodia sat variabilia 
1-9 cm. longa; stipulæ late lineares, acul&, falcatæ, nervo mediano exlus 
+ prominulo percurs& ; petioli longitudine et indumento variabiles, 
vulgo longiusculi ; lamina triangulari-rotundata, subhastata, subtriloba, 
triloba, palmatiloba, suborbicularis; pedunculi petiolis vulgo longiores, 
in axillis inferioribus vulgo solitarii, ad apices ramulorum racemosi ; 
änvolucrum e phyllis lineari subulatis 12-16, 12-20 mm. (vulgo 14-17 mm.) 
longis compositum, calyce longius, indumento variabili ; calyx campanu- 
latus 8-12 mm. altus, lobis ovalis acuminatis petala ; 20-35 mm. longa, 
“obovala, tubus stamineus glaber 10-25 mm. vulgo 20 mm. altus, a basi 
ad apicem filamenta numerosa gerens; s{yli 10 ultra medium connali, 
tubo stamineo sensim longiores; stigmata capitellato-barbellata ; ovarium 
glabrum 5-merum ; carpidia malura nigrescentia trigono-obovala, mulica, 
apice et dorso rugosa, tricarinata, pilis paucis minutissimis inspersa in 
‘omnibus speciminibus similia, cc. 5 mm. alla et ad 3 mm. lata ; semen 
ambrino-incanum minutissime punctulato-striatulum, pilis minutissimis 


734 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (79) 


albis conspersum cc. 3,5 mm. longum, subreniforme-trigonum, apice 
rotundatum basi acutum. 

A specie genuina subspecies nostra differt : indumento variabillimo ; 
foliorum polymorphismo ; involucri phyllis vulgo longioribus ; calyce 
paulo longiore ; petalis vulgo duplo longioribus ; carpidiorum colore. 

Hic loco error a cel. Schumann in Flor. Bras. commissus corrigere 
liceat : stipulæ in specim. a Trian. lecto sunt ut in deser. orig. recte 
citatur lineares arcuatæ haud subulato-filiformes ; carpidia sunt pilis 
paucis minutissimis conspersa ut videtur e specimine originali haud ut 
in deser. orig. et in Flor. Bras. dieitur. glabra. 

Var. a. eglandulosa nob. var. nov. 

Caulibus et ramis pilis stellatis strigillosis basi in verucula silis sparse 
adspersis ; foliis concoloribus ; petiolis sparse stellatim strigillose-pube- 
rulis, linea pilorum crispulorum manifesta nolatis ; lamina supra vix in 
nervis, subtus sparse strigulis stellatis vestita, floribus inferioribus axilla- 
ribus, apice in paniculam foliatam dispositis, involueri phyllis 12-14 ; 
petalis vulgo 25 mm. tantum longis, tubo stamineo 8-14 mm. longo. 

Forma o vitifolia nob. 

— Pavonia vitifolia Hochreut. in PI. Hassl. II, p. 561. 

Lamina palmatiloba, sub-septemnervia, lobo mediano lateralibuslon- 
giore marginibus crenato-dentatis 50/50. 70/70 mm. Hassler no 7801 
Pl. Hassl. IT, p. 561 id. Suffrutex 1-2 m. petala lutea in dumetis paludosis 
pr. Villa Rica, flor. et fruct. mens. Jan. Hassler no 8823. 

Forma ß intermedia nob. 

Lamina late ovato-cordata vel sublobata apice cuspidato-acuminala, 
ambitu 70/55, 70/75 mm. margine crenato-dentata. 

In dumetis paludosis pr. Villa Rica flor. et fruct. mens. Jan. Hassler 
n° 8824 a. 

Forma y suborbicularis nob. 

Caulibus et ramis eodem indumento ac forma præcedens præditis, 
foliorum lamina suborbiculari, vel late ovata, apice cuspidato-acuminata, 
basi subcordata, margine crenata, crenis breviler apiculatis. 

In dumeto in regione cursus superioris fluminis Apa flor. et fruct. 
mens. Nov. cum n° 7801. Hassler n° 7801 a. 

Var. b. glabrescens nob. var. nov. 

Caulibus et ramis, apicibus exceptis. plus minus glabrescentibus, foliis 
concoloribus supra et subtus pilis stellatis strigillosis sparse vestitis, invo- 
lucri phyllis 12-14, petalis vulgo 25 mm. tantum longis, tubo stamıneo 
8-15 mm. longo. 


(80) E. HASSLER. PLANTAÆ PARAGUARIENSES, 735 


Forma a triloba nob. 

Caulibus et ramulis usque fere ad apicem subglabris, vix pilis paucis 
stellatis brevissimis apicem versus simplicibus glanduliferis intermixtis 
conspersis, petiolis eodem indumento ut caules sed paulo densiore præditis, 
foliis subhastato-trilobis, lobis triangulari-lanceolatis acutis, 50/40, 
45/38 mm. lobo mediano lateralibus cc. duplo longiore, margine serrala. 

Suffrutex 1-1,5 m. petala lutea in stagnis pr. Loma Clavel, Gran Chaco, 
flor. mens. Nov. Hassler n. 2469 a. 

Forma ß subquinqueloba nob. 

Indumento formæ præcedentis, foliis late ovatis, basi subcordatis, apice 
subeuspidatis, subquinquelobis, lobis triangularibus acutiuseulis, margi- 
nibus crenato-serratis. 

Suffrutex 0,6-0,8 m. petala lutea, ad margines paludium Loma Clavel, 
Gran Chaco, flor. et fruct. mens. Nov, Hassler n° 2469. 

Var. c. mollis nob. var. nov. 

Caulibus et ramis pilis stellatis strigillosis in verrucam crassiusculam 
silis, pilis glanduliferis simplicibus brevibus intermixtis, pubescentibus, 
petiolis dense piloso-pubescentibus, lamina leviter discolori, supra et 
subtus pilis simplicibus leviter pubescente, in nervis pilis stellatis præ- 
dita, involucri phyllis ad 20 mm. longis, petalis vulgo 30-35 mm. longis, 
Lubo stamineo ad 25 mm. longo, stylis ad 30 mm. longis. 

Forma a patuliloba nob. 

— Pavonia patuliloba Hochreut. in Pl. Hassl. Il, p. 560. 

Lamina inæquilater subhastato-triloba, lobo mcdiano lateralibus plus 
quam duplo longiore, lobis lateralibus ovali-lanceolatis obtusis vel 
acutis, mediano oblongo-triangulari acuminato, a lateralibus angulo + 
recto separalo, marginibus inciso-crenatis. 

Hassler n° 7305, Pl. Hassl. 1. c. 

Forma ß latiloba nob. 

Lamina late ovala subtriangulari vel subpentagona, subtriloba vel 
subquinqueloba, lobis lateralibus late ovatis, acule acuminalis, lobo me- 
diano late triangulari, lateralibus paulo longiore 60/60, 70/80 mm. 

Suffrutex 2-4 m. petala ochracea, in siagno pr. Concepcion, flor. et 
fruct. mens. Sept. Hassler n. 7305 a. 

Var. d. viscosissima nob. var. nob. 

Caulibus, ramis, stipulis, petiolis, foliorum lamina, pedunculis, involucri 
phyllis et calyce, pilis glanduliferis brevibus dense vestitis, caulibus 
pr&ter indumentum glandulosum pilis simplicibus, vestitis, lamina supra 
pilis simplieibus, stellatis intermixtis pubescente, lanceolala, subhastato- 


7736 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (81) 


“triangulari vel triangulari-ovata, basi subcordata apice acuta vel longius- 
-cule acuminata, rarius subtriloba, lobis lateralibus vix prominentibus, 
anvolucri phyllis vulgo 46, pelala 30-35 mm. tubo stamineo ut in var. 
:præcedente. 

Suffrutex 1-1,5 m. petala lutea, ad ripas rivuli pr. Santa Elisa, Chaco 
-seplentrionalis, flor. et fruct. mens. Jan. Hassler n. 2747. 


Nos derniers voyages nous ont permis de récolter de nouveau des ma- 
»teriaux très complets notamment des fruits mürs de plusieurs espèces de 
‘Pavouia voisines du P. hastata Cav.; une comparaison soigneuse nous a 
-fait arriver à la conclusion, que nous nous trouvons en présence d’une 
seule espèce très polymorphe quant à la forme et largeur de l’involucre 
«et du calyce. La longueur des pétales dans les Malvacées, ainsi que nous 
l'avons constaté dans un travail antérieur, pour les Bombacées, n’est 
‘pas un caractère distinctif admissible, vu les grandes différences obser- 
-vées souvent sur un même spécimen. 

Nous réunissons donc en une seule espèce avec plusieurs variétés le 
Pavonia subhastata Cav., P. bullulata Hochr.. P. belophylla Hochr., P. pul- 
-chra Hochr. La forme et longueur des feuilles est très variable dans ces 
différentes espèces, mais un caractère est constant, c'est la base sagittée 
-cordiforme des feuilles, qui varient de l’oblong jusqu’au suborbiculaire. La 
forme de l’involucre et des lobes du calyce, les seuls caractères qui per- 
mettent d'établir des variétés, présentent toutes les formes de passages, 
d’une variété à l’autre, tant que l’auteur du P. belophylla lui-même a 
placé trois spécimens qui sont des genuina typiques, dans sa nouvelle 
espèce, parce que par le port, la grandeur des feuilles et fleurs, elles rap- 
pelaient le P. belophylla plutôt que les spécimens désignés sous Pavonia 
hastata ; mais le calyce à lobes à la base non élargis, à nervures proémi- 
‘nentes ne laisse aucun doute qu’il s’agit effectivement de spécimens 
appartenant à la variété genuina. La var. subconcolor nous présente le 
passage de l’involucre spatulé-lancéolé à l’involucre linéaire de la forme 
‚pulchra de la var. grandiflora ; la forme mollis de la var. genuina nous 
présente la forme de passage du calyce à lobes ovales à nervure saillantes 
au calyce à lobes dilatés à la base de la var. grandiflora. L’androcee el le 
:gynecee ne présentent pas, la moindre difference, les carpelles et 
semences sont identiques. Par conséquent, nous considérons comme 
simples formes d’une même espèce tout notre matériel de ces ci-devant 
quatre espèces et nous le divisons comme suit : 


(82) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 137% 


Pavonia hastata Cav. 

Diss. [IT 138, tab. 47, fig. Il; Gürke Flor. Bras. XH, 3, p. 499, tab. XCV,. 
fig. 1; — P. bullulata Hochreut. in Plant. Hassler. Il, p. 562; — P. belo- 
lophylla et P. pulchra Hochreut. in Malvac. nov. in Ann. du Cons. et Jard.. 
bot. Genève, VI, p. 43 et 42. 

Characteres communes : Suffrutices jam primo anno florentes, folia + 
longe petiolata, forma valde variabilia, sed semper basi hastato-cordata; 
vel sagittala, apice + acula, a basi ad apicem sensim angustala, margini- 
bus irregulariter grosseque crenalis, crenato serratis vel dentatis; stipulæ 
filiformes, subulato-acuminatæ, 4-6 mm. longæ ; flores solitarii axillares ; 
pedunculi petiolis æquilongi vel longiores, involucri phylla 5 forma et 
longitudine valde variabilia, sed semper supra basin connata, apice acula, 
e late ovata brevia, triangulari ovata, spatulato lanceolata, lanceolata,. 
oblongo lanceolata vel lineari-lanceolata longiuscula ;.calycis lobi ovali, 
late ovali — cordato ovati, ultra medium divisi, + distincte 5 nervii, nervis 
loborum vicinorum calycis basi non confluentibus,. petala 15-35 mm. 
longa lale obovata, intus glabra extus + stellato puberula, basin versus. 
et ad margines pilosula, tubus stamineus brevis 9-10 mm. tantum, etiam 
in speciminibus grandifloris, longus, 5-gonus; glaber, paulo supra basin 
usque ad apicem filamenta vulgo 2 mm. longa gerens ; siyli 10 longius-- 
cule connati, 12-15 mm. longi, pars libera 2-4 mm: ; carpidia in omnibus- 
_varietatibus similia, obovato-rotundata, apice obtusa basi acuta + 4 mm. 
longa, mutica, apice et dorso medio leviter carinala, reticulato-rugosa, 
puberula ; semina trigono reniformia, ad hilum et basi pilosula, ceterum: 
glabra, vulgo 2 mm. longa. 

Species valde variabilis sed foliorum basi semper hastata vel sagittala ; 
shpulis in omnibus varietatibus similibus-;. inflorescentia, petalorum: 
forma et indumento, andræceo et gynaceo:invariabili, carpidiis et semini-- 
bus simillimis certe bene definita. Varietales, indumento; foliorum longi-- 
tudine et lalitudine, involueri et calycis forma tantum distinguuntur ;. 
characteres non sufficientes ad separalionem specificam. 

Var. « genuina nob. 

— Var. 4 pubescens Gürke in Flor. Bras. l: c: emend. 

Indumentc pubescente vel tomentosulo,. foliorum forma variabili,. 
lamina discolori, pedunculis petiolos longitudine superantibus, involucri 
phyllis ovalis. spatulato-ovatis, spatulato-lanceolatis vel lanceolalis, apice 
acutis. pubescentibus vel subtomentusulis, calyce cupuliformi ad trientem 
inferiorem in lobos ovatos acutos diviso, 8-12 mm. longo, lobis basi 5-7 
mm. latis, distincte 5-nerviis, exlus pubescentibus vel tomentosulis, intus- 


738 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (83) 


basi glabrescentibus, apicem versus pubescenlibus, petalis vulgo 25 mm. 
longitudin. haud superantibus. 

Forma 1 longifolia nob. 

Foliis oblongis, lamina margine crenata, crenato-dentala vel subserrala, 
supra puberula vel pubescente, sublus pubescente vel sublomentosula, 
discolori. 

Subforma I pubescens nob. 

Caule pubescente, foliorum lamina supra sparse puberula, subtus cano- 
viridi pubescente, involucri phyllis spatulato lanceolatis 6-7 mm. longis. 

Suffrutex 1-2 m. petala alba basi intus atropurpurea in dumetis siccis 
in campis pr. Villa Rica flor. et fruct. mens. Jan. Hassler n. 8760. 

Subforma II {omentosula nob. 

— P. belophylla Hochr. p. p. 

Caule tomentosulo, foliorum lamina supra puberula, subtus cano-viridi 
tomentosula involucri phyllis ovatis vel spatulato-ovalis 5-6 mm. longis. 

Suffrutices 0,5-2 m. alli, petala alba vel dilute rosea, basi obscure vel 
pulchre purpurea. 

Petalis albis : Hassler n’s 1896, 8126, 8285 sub P. hastata Cav. PI. 
Hassl. II, p. 563. 

Petalis persicinis Hassler ns 5683, 5684 sub P. belophylla Hochr. Pl. 
Hassl. Il, p. 559 det. Hochr. 

Forma 2 intermedia nob. 

Foliis superioribus oblongis, inferioribus deltoideis, vel suborbicula- 
ribus, marginibus repando-crenatis, crenalis vel crenato-dentatis sæpe in 
eodem specimine diversis. 

Subforma I rigida nob. 

Foliis membranaceis vel subcoriaceis, supra puberulis subtus appresse 
breviter cano-viridi tomentosulis, involucro ovato-spatulato 5-6 mm. 
longo. 

Suffrutex 1-1,5 m. petala lilacina basi intus violaceo-purpurea, in cam- 
pis pr. Valenzuela Hassler n° 6967. Pl. Hassl. II, 1. c. P. belophylla Hochr. 
det. Hochr. 

Subforma II mollis nob. 

Foliis herbaceis supra minute puberulis subtus molliter longiuscule 
piloso tomentosulis, involucri phyllis brevibus vix 0,5 mm. longis, ovalo 
spatulatis, calycis lobis latiusculis, nervis parum conspicuis. 

In campis in regione cursus superioris fluminis Pilcomayo, flor. et fruct. 
mens. Maj. Rojas no 142. 

Subforma nostra calycis lobis latiusculis, nervis parum conspicuis, arcte 


(84) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 739 


accedit ad var. grandifloram nob.; sed involucri phyllis brevissimis, 
pelalis brevibus ad var. genuinam tribuenda est. 

Forma 3 brevifolia nob. 

— P. hastatu Cav. var a pubescens, ß brevifolia Gürke Flor. Bras. I. c. 
Foliis suborbicularibus, vel late ovatis interdum latioribus quam longis, 
subreniformibus, minoribus. 

In Paraguaria vacat. 

Var ß subconcolor nob. 

Indumento pubescente, strigilloso vel subtomentosulo, foliis oblongis 
subconcoloribus, pedunculis petiolos subæquantibus, involucri phyllis, ellip- 
tico-lanceolatis, lanceolalis vel oblongis apice aculis, longitudine variabi- 
libus, calyce cupuliformi ad trientem inferiorem in lobos ovato-acumi- 
natos extus pilosos divisus, nervis 5 manifeste prominentibus percursis, 
pelalis 25 mm. longitud. haud superantibus. 

Forma 1 bullulata nob. 

P. bullulata Hochr. PI. Hassl. II, p. 562. 

Foliis læte viridibus bullulatis, lamina ut caules et pelioli strigilloso- 
pubescente, 40/14, 60/17 mm. calyce ad 1% mm. longo, lobis basi ad 
6 mm. latis, involucri phyllis elliptico lanceolatis, strigilloso-pilosis; 
4-6 mm. longis. 

Petala alba, intus rosea, basi pulchre purpurea, in campis pr. Välenzuela 
- Hassler n° 6987 sub P. bullulata Hochr. I. c. 

Subforma ptlosiuscula nob. 

Caulibus, petiolis, lamina pilis fulvescentibus substrigillosis vestitis, 
involueri phyllis triangulari-lanceolatis acutis 6-7 mm. longis. 

Suffrutex 0,2-0,6 m. pelala alba basi intus purpurea, in campis gla- 
reosis pr. Villa Rica, flor. et fruct. mens. Jan. Hassler n° 8757. 

Forma II tomentosa nob. 

Caulibus petiolisque molliter longiuscule tomentosis, foliis novellis 
leviter discoloribus, lamina supra puberula, subtus in fois novellis glauco- 
tomentosula, in foliis adultis viridi-pubescente, 40/12, 55/15 mm. invo- 
lucri phyllis oblongo-lanceolatis, calyce longioribus 8-10 mm. longis et 
2,5 mm. tantum latis, calycis lobis ovato-acuminatis 7-9 mm. longis. 

Forma involucri phyllis longiuseulis, angusto oblongis transilum præ- 
bens ad formam 2 pulchram varietatis grandifloræ nob. 

Petala dilute rosea basi purpurea, in arenosis ad flumen Pilcomayo flor. 
el fruct. mens. Aug. Rojas n° 384. 

Var.  grandiflora nob. 

Indumento tomentosulo, foliorum forma variabili, pedunculis petiolos 


740 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (85} 


æquantibus vel superantibus, involucri phyllis ovatis acutis brevibus vel 
lineari-lanceolatis longiuseulis, calyce cupuliformi 12-15 mm. longo, ad 
trientem inferiorem in lobos late ovatos basi cordato-dilatatos, apice- 
acutos, diviso, ita ut alabastra 5 plicata sunt, lobis intus basi glabrescen- 
tibus, apicem versus tomentosulis, extus breviter tomentosis, 5 nervis,. 
nervis in sicco haud conspicuis, lobis basi ad 10 mm. latis, petalis vulgo: 
25 mm. superantibus. 

Forma 1 belophylla nob. 

P. belophylla Hochr. 1. c. 

Foliis superioribus oblongis, inferioribus deltoideis vel suborbiculari- 
deltoideis, 50/26, 30/29 mm. involucri phyllis ovatis acutis 6-8 mm. longis,. 
3-5 mm. latis, petalis 25-28 mm. longis. 

Suffrutex 0,2-0,4 m. petala rosea, basi atropurpurea, in dumetis pr. 
Curuguaty, flor. mens. Sept. Hassler n° 4602 PI. Hassl. 1. c. sub. 
P. belophylla, id. Hassler n 9091 a cum n. 9091 in eodem loco lecto et. 
cum eo commixto, 

Forma 2 pulchra nob. 

P. pulchra Hochr. I. c. 

Folia deltoidea vel ovato-deltoidea, 20/18, 40/25 mm. involucri phyllis- 
lineari-lanceolatis, ad 10 mm. longis et 2 mm. latis, calyce ei formæ 
præcedentis simili, petalis ad 35 mm. longis. 

Suffrutices 0,3-1,5 m. basi interdum lignescentes, petala alba vel persi- 
cina, basi intus pulchre purpurea, in campis siceis pr. Caaguazu, flor. et 
fruct. mens. Mart Hassler n° 9094 p.p. id. Hassler n° 438% sub. P. pulchræ 
Hochr. PI. Hassl. II, p. 559. 

Var. ö glabriuscula (Gürke) nob. 

P. hastata Cav. var. b. glabriuscula Gürke in Flor. Bras. I. c. 

Caule, ramis, foliis, petiolis, peduneulisque glabrescentibus vel glabris. 

In Paraguaria vacat ! 


741 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
RER. 


Fortsetzung von Seite 664. 


IL. 


Die in Europa bis jetzt beobachteten 


EUPHORBIA-Arten der Sektion ANISOPHYLLUM. 


VON 


A. THELLUNG (Zürich). 


Der folgende Aufsatz soll eine kritische Studie über die im Titel be- 
zeichneten Euphorbia-Arten, die mit 2 Ausnahmen exotischen Ursprungs 
sind, bringen. Wiewohl dieselben schon mehrfach zum Gegenstand von 
kleinen Publikationen gemacht worden sind, hat es doch bis jetzt an einer 
zusammenfassenden Bearbeitung, in der z. B. die Differentialdiagnosen 
der sämtlichen Arten in übersichtlicher Weise zusammengestellt wären, 
gefehlt; und, was noch wichliger ist, selbst in den neuesten Auflagen 
einiger milteleuropäischer Floren figurieren einzelne adventive Arten 
unter unrichtigen Namen. Es wird also einerseits meine Aufgabe sein, 
einen Bestimmungsschlüssel nach leicht auffindbaren und doch spezifisch 
konstanten Merkmalen aufzustellen und die aufgeführten Arten mit Be- 
schreibungen zu versehen, und anderseits, die in der Litteratur erwähnten 
Vorkommnisse. soweit möglich, an Hand von Belegexemplaren zu kon- 
trollieren und nach ihrer Richtigstellung, zugleich mit eigenen Beobach- 
tungen in den Herbarıen und in der Natur, zusammenzustellen. 

Von der benutzten Litteratur erwähne ich folgende Publikationen, die 
über die exotischen Arten handeln: 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 9, 31 août 1907. h8 


749 BULLETIN DE L'HERBLER BOISSIER (2me séR.). 1907 


1862. Boissier, Euphorbiaceæ-Euphorbieæ in De Candolle’s Pro- 
dromus XV. 2. — Meisterhafte Bearbeitung der Gattung Euphorbia. 

1876. Zabel. Auch einige Bemerkungen über verwilderte Pflanzen, 
in Gartenflora XXV. (1876) 178. — Erwähnt Anisophyllum humifusum 
Kl. & Gcke. (= E. humifusa Willd.) als Unkraut im Garten der Forst- 
akademie zu Münden. 

1877. Lloyd, Flore de l’Ouest de la France : Herborisations de 1876, 
1877, une feuille de 16 pages (1877); Referat in Bull. Soc. bot. France 
XXV. (1878) 147/8. — Erwähnt zum ersten Mal E. polygonifolia L. ven 
der Mündung der Gironde. 

1878. Genevier, G. Note sur l’Euphorbia maculata L., in Bull. Soc. 
bot. France XXV. 247. — Bespricht die Einschleppung dieser Art am 
Quai von Nantes, angeblich aus Sierra Leone (?). 

1882. Magnin, A. Origines de la flore lyonnaise. in Compte-rendu de 
l’année 1881-82, publié par l'Association lyonnaise des amis des sc. nat. 
(Lyon 1882); Referat in Bull. Soc. bot. France XXIX. (1882) [123]. — 
Euphorbia depressu Torr. (= E. maculata L.) in Hofe der Tabak- 
manufaktur in Lyon gefunden. 

1883. Büttner. R.Flora advena marchica in Verhandl. Brandenb. bot. 
Ver. XXV. 52. — Zählt mehrere Fundorte von Anisophyllum humifusum 
Kl. & Gcke. (= E. humifusa Willd.) aus Brandenburg auf. 

1891. Seubert-Klein, Exkursionsflora von Baden, 5. Aufl. 197. — 
Die Adventivpflanze von Rheinweiler und vom botan. Garten in Karlsruhe 
LE. maculata L.!] wird hier als E. Chamæsyce var. canescens aufgeführt. 

1892. Jäggi u. Schröter, Fortschritte der Floristik in Ber. d. schweiz. 
Bot. Ges. II. 101. — Enthält mehrere Fundorte von « E. Engelmanm » 
[= E. maculata L.!] aus der Schweiz. Die gleiche Aufzählung findet sich 
auch im Berichte der Kommission für die Flora von Deutschland in Ber. 
deutsch. bot. Ges. X. (1892) (133). 

1892. Ascherson in Ber. deutsch. bot. Ges. X. (1892) (133) not. — 
Erwähnt E. Engelmanni Boiss. [die echte Art!] aus dem Berliner bot. 
Garten und gibt neue Standorte von E. humifusa Willd. an. Der von 
Ascherson zu E. Engelmanni gerechnele Fundort Bellagio gehört zu 
E. maculata L. 

1895. (Jan.). Magnus, P. Zur weiteren Verbreitung zweier einge- 
wanderter Pflanzen in Südtirol, in Oesterr. Bot. Zeitschr. XLV. 17-22. — 
Bespricht die Einwanderung von E. Preslii Guss. (— E. nutans Lag.) in 
Südtirol, wo sie zuerst 1881 von Sardagna bei Trient gefunden wurde, 
nachdem sie schon um 1820 bei Verona Kkonstaliert worden war und sich 
seither über Oberitalien verbreitet hatte. Verf. nimmt zur Erklärung des 
so späten Auftretens dieser Art in Südtirol eine neue Eınschleppung 
einer «härteren» Form der E. Preslii aus Nordamerika an; dazu ist 
jedoch zu bemerken, dass die um Verona einheimische E. Chamzsyce I; 
auch erst in allerneuester Zeit in Südtirol längs der Eisenbahn einge- 
wandert ist. 

1895. Artaria, F. A. Seconda Contribuzione alla Flora della Prov. di 
Como, in Atti Soc. Ital. sc. nat. XXXV. — Erwähnt « E. Chamzsyce var. 
maculata Parl.», worunter wohl E. maculata L. zu verstehen ist, von ver- 
schiedenen Lokalitäten Oberitaliens. 

1895. Petry, H. Euphorbia Chamæsyce Auct. germ., in Allg. bot. 
Zeitschr. I. (1895) 11. — Sehr verdienstvolle Studie, durch die die Auf- 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆ! ZURICH. XXXIV. 743 


merksamkeit der europäischen Floristen auf die anisophyllen Euphorbien 
gelenkt und nachgewiesen wird, dass die von den deutschen Autoren bis 
dahin gemachten Angaben von « E. Chamzsyce » auf Verwechslung mit 
ähnlichen exotischen Arten beruhen. Leider Krankt die Arbeit an zwei 
Fehlern, die für die nomenklatorische Geschichte dieser Arten verhäng- 
nisvolle Folgen gehabt haben : 1. E. maculata L. wird unter dem Namen 
E. polygonifolia Jacq. aufgeführt, der, als Homonym zu der schon damals 
in Frankreich eingebürgerten E. polygonifolia L., notwendig Verwechs- 
lungen hervorrufen musste und auch tatsächlich hervorgerufen hat 
(vergl. Höck 1903). 2. Petry’s «E. Engelmanni » ist aus 3 helerogenen 
Elementen zusammengeschweisst: a. (zum kleinsten Teil) aus der echten 
E. Engelmanni Boiss., b. (zum kleineren Teil) aus E. humifusa Willd., c. 
{zum grössten Teil) aus E. maculata L. Da Petry die 2 letztgenannten 
Arten unter dem Namen E. Engelmanni auch im Exsikkaten ausgegeben 
hat, die wohl häufig bei Bestimmungen als Vergleichsmaterial benutzt 
wurden, so bürgerte sich der Name E. Engelmanni in unrichtigem Sinne 
rasch in der floristischen Litteratur ein und hat sich bis heute erhalten. 

1895. Chiovenda, E. Delle Euphorbie della sezione Anisophyllum 
appartenenti alla Flora italiana, in Bull. Soc. bot. Ital. 1895, 61. — Angeregt 
durch die Arbeit Petrys, hat Verf. in einer vorzüglichen Studie die ita- 
lienischen Anisophyllum-Arten einer Revision unterzogen und dabei für 
das Gebiet 8 Arten (E. Preslü Guss., E. Peplis L., E. humifusa Willd., 
E. Chamæsyces L., E. Engelmanni Boiss., E. maculata L., E. thymifolia 
Burm. und E. prostrata Ait.) zu konstatieren geglaubt und ihre Unter- 
scheidungsmerkmale in einem trefflichen Bestimmungsschlüssel knapp 
und übersichtlich dargestellt. Nach dem heutigen Stande unserer Kennt- 
nis sind nur 3 Punkte richtigzustellen: 1. E. Preslii Guss. hat den älteren 
Namen E. nutans Lag.' zu führen. 2. Sämtliche angeführten Standorte 
- von E. Engelmanni « Boiss. », von denen mindestens die zwei ersten (Isola 
Bella und Bellagio) lediglich der Litteratur (Petry 1895) entnommen sind, 
gehören zu E. maculata L. 3. E. ihymifolia der italienischen Autoren 
entpricht nicht der Linné-Burmann’schen Art, sondern stellt eine Form 
der E. maculata L. dar. Daraus ergibt sich, dass auch hier noch E. macu- 
data L. unter 3 verschiedenen Namen (E. Engelmanni, maculata und thy- 
mifolia) figuriert. 

1895. Goiran, A. A proposilodi una stazione di Euphorbia Engelmanni 
sulle sponde veronesi del Lago di Garda, in Bull. soc. bot. Ital. (1895) 
249-530. — Die vom Verf. bereits 1870 bei Verona gesammelte Euphorbia. 
die er früher als E. Chamæsyce var. canescens ausgab, hält er jetzt — wohl 
in Anlehnung an Petry — für E. Engelmanni Boiss.; in Wirklichkeit 
handelt es sich zweifellos um E. maculata L. Das Vorkommen dieser da- 
mals um Verona bereits sehr häufigen Pflanze zu Castelletto di Brenzone 
am (Gardasee erklärt Verf. als Einführung seit 1885 mit Zierpflanzen in den 
Leck’schen Garten daselbst. 

1895. Bruhin, Th. A. Euphorbia maculata L. sp. pl. (E. polygonifolia 
Jacq ?), in Deutsche bot. Monatsschr. XII. (1895) 63. — Macht mit Recht 
darauf aufmerksam, dass der Name E. polygonifolia Jacq., als Homonym 
zu der älteren gültigen Bezeichnung E. polygonifolia L., für E. maculata 
L. nicht verwendbar ist, 


! Dieser letztere Name wird bereils van A. Kerner (Sched. ad fl. austro-hung. 
IL. [1882] 44) für E. Preslii Guss. verwendet. 


. 744 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


1895. Petry, H. Euphorbia maculata Boiss., in Allg. bot. Zeitschr. I. 
(1895) 234. — Petry akzieptiert für die badische Adventivpflanze die 
im Titel genannte Bezeichnung, sucht aber, in Erwiderung auf den sehr 
begründeten Einwand Bruhin’s, gleichwohl den Namen E. polygonifolia 
Jacq. zu verteidigen. 

1898. Whitwell, W. Euphorbia prostrata Ait. in Hants, in Journ. of Bot. 
XXXVI 32, — Gibt die im Titel genannte Spezies — die einzige mir aus 
Grossbritannien bekannte exotische Art — aus Hampshire an. 

1898. Fritsch, C. Ueber eine im Wiener botan. Garten auftretende 
Wanderpflanze: Euphorbia humifusa Willd., in Verh. Zool.-Bot. Ges. Wien 
XLVII. (1898) 99 und in Bot. Centralbl. LXXIV. (1898) 174. — Erwähnt 
die genannte Art aus den bot. Gärten von Wien (seit mindestens 10 Jahren) 
und Krakau. 

1901. Fiori & Paoletti, Flora analitica d'Italia IL 2. 273 seq. — Vor- 
zügliche Bearbeitung der aus Italien bekannten anisophyllen Euphorbien 
durch Fiori, die ihrerseits auf die bereits besprochene Studie von 
Chiovenda (1895) zurückgeht und gegenüber derselben einige Ver- 
besserungen aufweist ; so sind die dort gerügten Punkte 1 und 3 richtig- 
gestellt, während die oberitalienischen Fundorte der E. maculata L. auch 
hier noch zu E. Engelmanni « Boiss. » gerechnet werden (auch der gegen- 
über Chiovenda neu hinzukommende Standort Castelletto diBrenzone 
am Gardasee, der der erwähnten Publikation Goiran’s vom Jahre 1895. 
entnommen ist, gehört zweifellos zu E. maculata). Die knappen und prä- 
zisen diagnostischen Phrasen der « Flora analitica », unterstützt durch die 
treff lichen Abbildungen in der « Iconographia » der gleichen Autoren, er- 
möglichen ohne grosse Mühe ein sichere Bestimmung der italienischen 
Arten. 

1901. Binz, A. Flora von Basel und Umgebung 189. — Führt dıe Ad- 
ventivpflanze von Rheinweiler (E. maculata L.!), dem Vorgang Petry’s. 
folgend, als E. Engelinanni auf. 

1902. Murr, J. Beiträge zu Flora von Tirol und Vorarlberg, in Deutsche 
bot. Monatsschr. XX. (1902) 51 seq. — Erwähnt E. humifusa Willd. 
(unter dem Namen E. polygonifolia Jacq.) von Arco in Südtirol und 
E. maculata L. (als E. Engelmanni Boiss.) von Innsbruck. 

1903. Höck, F. Die Ankömmlinge in der Pflanzenwelt Mitteleuropas 
während des letzten halben Jahrhunderts VIII, in Beih. bot. Centralbl. 
XV. (1903) 399, u. IX, 1. e. XVII. (1904) 197. — Sehr verdienstvolle 
Zusammenstellung der bis dahin publizierten Funde adventiver Arten. 
Hier macht sich ganz besonders der Mangel an einer einheitlichen 
kritischen Bearbeitung der mitteleuropäischen anisophyllen Euphorbien 
geltend, indem oft die gleiche Art, entsprechend den verschiedenen 
Angaben der Gewährsmänner, unter verschiedenen Namen aufgeführt 
wird (z. B. E. maculata L. als E. engelmanni, polygonifolia und depressa), 
und anderseits unter dem gleichen Namen verschiedene Arten verstanden 
werden; so ist « E. engelmanni » der Höck’schen Publikation — E. En- 
gelmanni Boiss. + E. maculata L. + E. humifusa Willd, und auch 
« E. polygonifolia » besteht aus 2 sehr heterogenen Elementen, nämlich 
aus E. polygonifolia L. + E. polygonifolia Jacq., Petry [non L.] (= E. 
maculata L.); dieses letztere Versehen ist wohl zum guten Teil auf die 
Gewohnheit des Verfassers, die Autorennamen nicht zu zilieren, zurück- 
zuführen. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 749 


1903. Murr, J. Beiträge zur Flora von Tirol. XV, in Allg. bot. Zeitschr. 
IX. 144. — Der Autor führt die früher (1902) als E. polygomifoha publi- 
zierte Æ. humifusa Willd. von Arco jetzt als E. Engelmanni, die frühere 
E. Engelmanm |— E. maculata L.] als E. polygonifolia auf. 

1905. Schinz u. Keller, Flora der Schweiz, 2. Aufl., I. 319, II. 149. 
— Hier wird von Thellung zum ersten Mal E. humifusa Willd. aus der 
Schweiz erwähut, die bis dahin von E. maculata L. (E. Engelmanni auct. 
nelv. non Boiss.) nicht genügend unterschieden worden war. 


Als weitere Quellen haben mir (neben eigenen Beobachtungen) gedient: 
die an Ort und Stelle eingesehenen Herbarien des kgl. bolan. Museums 
in Berlin und der Universität und des eidgen. Polytechnikums in Zürich, 
ferner zahlreiche Zusendungen von lebendem und getrocknetem Mate- 
rial und schriftliche Mitteilungen. Für solche gebührt mein wärmster 
Dank vor allem meinen verehrten Lehrern Herrn Geh. Reg. Rat Prof. 
Dr. P. Ascherson in Berlin, der die Güte hatte, mir die anisophyllen 
Euphorbien seines Herbars zur Ansicht zu senden, Prof. Dr. Ch. Flahault 
in Montpellier, der mir die zahlreich vertretenen europäischen Zuphorbia 
S Amsophyllum-Arten des Museums der dortigen Universität zur Benut- 
zung zustellle, und meinem jetzigen Chef Herrn Prof. Dr. H. Schinz in 
Zürich, der im Kanton Tessin an verschiedenen Orten Material für mich 
sammeln liess und mir ausserdem bei der Beschaffung schwer zugäng- 
licher Litteratur in zuvorkommender Weise behülflich war. — Ferner 
haben mich durch Beiträge irgendwelcher Art in verdankenswerter 
Weise unterstützt die Herren : 

Dr. A. Binz in Basel; Dr. Ph. Brumhard in Breslau; P. Chenevard 
in Genf; J. Daveau, Conservalor am botan. Museum und Garten der 
Universität Montpellier ; Dr. A. v. Degen in Budapest; E. Diettrich- 
Kalkhoff in Arco (Südtirol), Prof. Dr. A. Fiori in Florenz; Em. 
Gadeceau in Nantes ; Prof. Dr. A. Goiran aus Verona (jetzt in Nizza) ; 
Hofgartendirektor L. Græbener in Karlsruhe; W. Hasse in Herbede 
a. d. Ruhr: Dr. G. Hegi in München; Dr. E. H. L. Krause in Strass- 
burg; Dr. E. Lehmann in Dresden ; Dr. A. Ludwig in Strassburg ; 
H. Lüscher in Grenchen (Kt. Solothurn); Oberlehrer Fr. Lutz in 
Mannheim; Prof. Dr. A. Magnin in Besancon; Prof. Dr. J. Murr in 
Feldkirch (früher in Trient); Prof. Dr. F. Pax in Breslau; Handelsgärtner 
H. Schäppi in Locarno-Muralto; J. Schwingruber in Lugano; Dr. 
Fr. Vierhapper in Wien; Dr. E. Vinassa in Lugano ; Dr. A. Vol- 
kart in Zürich; Prof. Dr. A. Vollmann in München; Oberlebrer Fr. 
Zimmermann in Mannheim; ferner die Gartenleitung der /sola Bella 
im Lago Maggiore und die Direktion des botan. Museums der technischen 
Hochschule in Dresden. 

Allen diesen Genannten sage ich auch an dieser Stelle meinen 
herzlichen Dank. 

Zürich, im Januar 1907 '. A. THELLUNG. 


1 Der Aufsatz war bereits im März gesetzt, konnte aber wegen Stoffandrangs 
erst im August zum definitiven Abdruck gebracht werden. Infolgedessen war es 
ınir möglich. einige seither gemachte Beobachtungen teils in den Text, teils 
in Form von Fussnoten einzufügen. 


746 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze skR.). 1907 


Euphorbia L. [Syst. ed. 1. (1735), Gen. ed. 1. (1737) 152] Gen. ed. 5. 
(1754) 208 ; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 7. 

$ Anisophyllum (Haw.) Reeper in Duby Bot. Gall. I. (1828) 412 ; Boiss. 
in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 8 & 11 ; Anisophyllum Haw. Syn. pl. suceul. 
(1812) 149 ; Klotzsch & Garcke Tricoccæ in Abh. Akad. Berlin 185% 
(1860) ; Euphorbia $ Chamæsyce Rchb. Fl. Germ. exc. (1830—2) 755 ; 
Nym. Consp. fl. Eur. II. (1881) 655. — Laubblätter sämtlich gegen- 
ständig, am Grunde ungleichhälftig, oft 2-zeilig, selten quirlständig. 
Nebenblätter vorhanden, 3-eckig-lanzettlich bis linealisch. Doldentraubige 
Gesamtblütenstände achsel- oder endständig, oft auf ein einzelnes Cya- 
thium reduziert. Drüsen des Hüllbechers meist 4, mit Anhängseln ver- 
sehen. Same ohne Caruncula. — Kräuter, Stauden oder Halbsträucher 
der Alten Welt und Amerikas ; 176 Arten nach Boissier |. c. 


Schlüssel zur Bestimmung der europäischen Arten. 


1. Cyathien (Einzelblütenstände) in an den oberen Verzweigungen endständigen 
Doldentrauben. Stengel aufrecht oder aufsteigend. Laubblätter (an gut 
entwickelten Exemplaren) 2—3 cm. lang, aus abgerundetem oder schief 
herzförmigem, 3-5-nervigem Grunde eiförmig-länglich. Same schwärzlich 
(SSH yperzedfoheBoiss, Je: 20) arena... 1. E. nutans Lag. 

1*. Cyathien einzeln gabel-oder achselständig, durch Verkürzung der Internodien 
oft zu traubigen, beblätterten Gesamtblütenständen vereinigt. Stengel dem 
Boden angedrückt. Same rötlich oder grau ($$ Chamesyce® Boiss. 1. c. 27). 

2. Same glatt oder sehr fein warzig punktiert (bei E. serpens oft auf der 
Mitte der Aussenflächen mit 2—3 sehr schwachen Querrunzeln). Cyathien 
an den oberen Partieen der Pflanze einzeln achsel-oder gabelständig 
(* Leiospermæ Boiss. 1. c. 27). 

3. Pflanze sehr schlank und zart, Stengel und Aeste cylindrisch-fädlich. 
Laubblätter dünn (nicht fleischig oder lederig), verkehrteiförmig- 
länglich, 4—7 mm lang, in der oberen Hälfte oder wenigstens gegen 
die Spitze gezähnelt, stumpf. Frucht 1 1/2-2 mm breit. Habitus der 
ENChamesyce. ee ee: 2. E. humifusa Willd. 

3*. Pflanze kräftiger. Laubblätter + lederig oder fleischig, bläulich- 
oder weisslich grün, mit Ausnahme des zuweilen gezähnten Grundes 
de länglich oder eiförmig oder fast kreisrund. Pflanze stets 

ahl. 

. Laubblätter etwas lederig, 4-7 mm lang, fast kreisrund oder 
eiförmig oder elliptisch, am Grunde wenig ungleichhälfig (auf 
der einen Seite abgerundet, auf der anderen schwach herzförmig), 
an der Spitze etwas ausgerandet. Stengelknoten und Grund der 
Zweige nicht verdickt. Nebenblätter auffällig, häutig, mit breit 
dreieckigem Grunde. Frucht 2 mm breit..................... 

3. E. serpens H. B. K. 

4*. Laubblätter fleischig, dicklich, 8—12 mm lang, eiförmig- 


1 Hieher auch la. E. hypericifolia L., die — sicherlich nur infolge 
Verwechslung — mehrfach aus Europa angegeben wurde. Der E. nutans sehr 
ähnlich, unterscheidet sie sich von ihr durch völlige Kahlheit, durch an den 
Enden kurzer achselständiger Seitenzweige stehende und dadurch seitenständig 
erscheinende Doldentrauben von Cyathien und durch die viel kleineren (nur 
ca. 4 !/sz mm breiten) Früchte. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 747 


länglich oder linealisch-länglich. Stengelknoten oder Grund der 

Zweige verdickt. Frucht 375 mm breit. Meerstrandspflanzen. 

5. Laubblätter eiförmig-länglich (3—), 5—10 mm breit, stumpf 

oder etwas ausgerandet, am Grunde sehr ungleichhälftig 

(auf einer Seite tief herzförmig geöhrt und oft gezähnt, auf 

der anderen verschmälert). Pflanze kräftig, mit fleischigen 

Stengeln. Frucht (3 !/2—) 4-5 mm breit: Same 3 mm 

lang, ei-kegelförmig, nicht zusammengedrückt SHE 

4. E. Peplis L. 

9*. Laubblätter linealisch-länglich, 1—2—3 mm breit. ganz- 

randig, stumpflich aber mit aufgesetzter Spitze, am Grunde 

fast gleichhälttig, nicht geührt. Pflanze schlanker als bei 

der vorigen Art. Frucht + 3 mm breit: Same 2 mm lang, 

zusammengedrückt-eifürmig ..... 5. E. polygonitolia L. 

2*. Same, wenigstens auf den 2 äusseren Flächen, von geraden Querfurchen 

durchzogen oder von zahlreichen Querrunzeln bedeckt (*** Rhytidospermeæ 
Boiss. 1. c. 33). 

6. Die 2 Aussenflächen des Samens unregelmässig quer- 
runzelig, mit unter sich anastomosierenden und oft 
unterbrochenen Runzeln. Internodien der blüten- 
tragenden Zweige wenig verkürzt (etwa so lang wie die 
zugehörigen Laubblätter), Cyathien daher keine dichten 
achselständigen Trauben bildend. 

7. Stengel (wie die ganze Pflanze) fast kahl oder 
allseitig abstehend behaart. Laubblätter fast kreis- 
rund oder eiförmig oder breit verkehrteiförmig, 
stumpf oder ausgerandet, fast siets gekerbt 
(wenigstens gegen die Spitze). Anhängsel der 
Drüsen des Hüllbechers weisslichgelb, meist so 
breit oder breiter als die Drüse selbst, 3-lappig... 

6. E. Chamæsyce L.. 

7*. Stengel mit einer (zuweilen undeutlich entwickel- 
ten, nur unter dem Mikroskop sichtbaren) Längs- 
zeile von angedrücklen Haaren besetzt. Laubblätter 
eiförmig-länglich, spitz oder spitzlich, gegen die 
Spitze fein gesägt. Anhängsel der Drüsen “tes Hüll- 
bechers purpurn, ganz oder schwach gelappt...... 

7. E. Engelmanni Boiss. 

6*.1 Die 2 Aussenflächen des Samens von 3-7 geraden, 
parallelen, unter sich gesonderten (bei E. maculala 
zuweilen am Grunde des Samens EN zusammen- 
fliessenden) Querfurchen durchzogen. Internodien der 
blütentragenden Zweige stark verkürzt, die Cyathien 
daher kurze achselsländige, dichte, beblätterte, trauben- 
arlige Gesamtblütenstände bildend. Laubblätter, 
wenigstens gegen die Spitze, fein gezähnt oder gesägt. 

8. Frucht gleichmässig angedrückt behaart?. 
Stengel und Laubblätter rauhhaarig, mit ziem- 


1 6a. E. granulata Forsk., einmal irrtümlich aus Deutschland angegeben, 
zeichnet sich durch die Kombination folgender Merkmale aus : Same wie "unter 
6. beschrieben; Cyathien durch Verkürzung der Internodien dicht gedrängt; 
Pflanze + dicht abstehend weichhaarig; Laubblätter verkehrteiförmig. ganz- 
randig. 

2 8a. E. thymifolia L., der Æ. maculata ausserordentlich ähnlich, kommt 
mit ihr auch in der Behaarung der Frucht überein, unterscheidet sich aber durch 
schwächere Behaarung der ganzen Pflanze, durch die stumpferen Laubblätter, 


748 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER 2me SÉR.), (1907 


lich derben, aufrecht abstehenden, dem Durch- 
messer des Stengels an Länge etwa gleich- 
kommenden Haaren. Laubblätter eiförmig- 
oder elliptisch- lanzettlich bis lanzettlich, 
spitzlich, gegen die Spitze fein gesägt, meist 
oberseits mit einem purpurnen Fleck. Same 
3—5-furchig.......... 8. E. maculata L. 
8*. Frucht auf den Kielen der Fächer abstehend 
bewimpert, sonst kahl. Stengel und Laubblät- 
ter fast kahl oder sehr fein kurzhaarig. 
Laubblätter elliptisch oder häufiger schmal 
verkehrteiförmig, stumpf, gegen die Spitze 
sehr schwach gezähnt. Same 5—7-furchig .... 
9. E. prostrata Ait. 


Mit Rücksicht auf die Bedürfnisse der Fachgenossen romanischer 
Zungen lasse ich eine Uebersetzung des Bestimmungsschlüssels ins 
Lateinische folgen : 


Clavis analytica specierum Europearum. 


1. Involucra cymosa, cymis in ramis terminalibus. Caulis erectus vel ascendens. 
Folia (in speciminibus bene evolutis) 2—3 cm longa, e basi rotundata vel obli- 
que cordata 3—5-nervi ovato-oblonga. Semen nigricans!. 1. E. nutans Lag. 

1*. Involucra solitaria, in ramorum bifurcationibus sita vel axillaria, sed inter- 
nodiorum brevitate sepe in racemos densos foliosos congesta. Caulis terra 
adpressus. Semen rubellum vel cinereum. 

2. Semen læve vel subtiliter verruculoso-punctulatum (in E. serpente sæpe 
faciebus 2 exterioribus rugulis 2—3 transversalibus levissimis notatum). 
Involucra in partibus superioribus plantæ solitaria, axillaria vel in bifur- 
cationibus sita. 

3. Planta gracilis el tenera, caulibus et ramis filiformi-cylindricis. Folia 
tenuia (non carnosa neque coriacea), obovato-oblonga, «—-7 mm 
longa, apicem versus denticulata, obtusa. Capsula 1 !/2—2 mm lata. 
Habitus BAC hamesyces un. ana. 2. E. humifusa Willd. 

3*. Planta robustior. Folia + coriacea vel carnosa, pallide- (sæpe 
glauco-) virentia, basi interdum dentata, ceterum integerrima, oblongo- 
lanceolata vel ovata vel suborbiculata. Planta semper glaberrima. 

4. Folia leviter coriacea, 4—7 mm longa, suborbiculata vel ovata 
vel elliptica, basi parum inæqualia (altero latere rotundata, 
altero leviter cordata), apice leviter emarginata. Caulis nodi et 
ramorum bases non incrassati. Stipulæ conspicuæ, membranaceæ, 
basi late triangulari. Capsula 2 mm lata..................... 

3. E. serpens H. B. K. 


durch die aufrechten (nicht nickenden) jungen Früchte und namentlich durch den 
auf einer Seite tief (bis zum unteren Drittel) aufgeschlitzten (statt ungeteilten 
oder nur bis zur Hälfte gespaltenen) Hüllbecher, dessen Drüsen rundlich-eiförmig 
(statt quer elliptisch) und mit schmäleren (statt gleichbreiten oder breiteren) 
Anhängseln versehen sind. Auch die Angabe dieser Art aus Europa beruht nur 
auf Verwechslung. 

! 1aE. hypericifolia L., E. nutanti valde similis et interdum cum ea confusa, 
differt planta glaberrima, cymis lateralibus breviter pedunculatis et capsula fere 
duplo minore (1 1/2 mm lata). 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆ! ZURICH. XXXIV. 749 


4*, Folia carnosa, crassiuscula, 8—12 mm longa, ovato-oblonga 
vel lineari-oblonga. Caulis nodi vel ramorum bases incrassati. 
Capsula 3—5 mm lata. 

5. Folia ovato-oblonga (3—) 5—10 mm lata, obtusa vel leviter 
emarginala, basi valde inæqualia (altero latere profunde 
cordato-auriculata et sæpe dentata, altero angustata). Planta 
satis robusta, caulibus carnosis. Capsula (3 ?/2—) 4—5 mm 
lata ; semen 3 mm longum, ovato-conicum, non compressum. 

4. E. Peplis L. 

5*. Folia e basi obtusa vel subcordata lineari-lanceolata vel 
lineari-oblonga, 1—2—3 mm longa, integerrima, oblusius- 
cula sed apiculata, basi fere æqualia, non auriculata. Planta 
gracilior quam spec. præcedens. Capsula Æ 3 mm lata; 
semen 2 mm longum, compresso-ovoideum.............. 

5. E. polygonifolia L. 
2*. Seminis 2 facies exteriores sulcis rectis transversalibus exaratæ vel 
rugis numerosis transversalibus obtectæ. 

6. Seminis 2 facies exleriores irregulariter transverse 
rugulosæ rugulis inter se anastomosantibus et sæpe 
interruptis. Ramorum floriferorum internodia parum 
abbreviata (foliis suis subæquilonga), involucra inde non 
dense racemosa. 

7. Caules (ut tota planta) subglabri vel ubique 
patenter pilosi. Folia suborbiculata vel ovata vel 
late obovata, obtusa vel emarginata, fere semper 
(saltem apicem versus) crenulata. Glandularum 
appendices albido-flavæ, glandulæ ipsi sæpissime 
æquilatæ vel latiores, 3-lobatæ................. 

6. E. Chamæsyce L. 

7*. Caules et rami unifariam adpresse pubescentes 
(interdum indistincte tantum). Folia ovato-oblonga, 
acuta vel acutiuscula, apicem versus subtiliter 
serrulata. Glandularum appendices purpureæ, inte- 
græ vel leviter lobatæ. 7. BE. Engelmanni Boiss. 

6*1. Seminis 2 facies exteriores sulcis 3—7 transversali- 
bus rectis parallelis inter se separatis (in E. maculata 
interdum basi seminis subconfluentibus) percursæ. 
Ramorum floriferorum internodia valde abbreviata, invo- 
lucra inde racemos axillares breves densos foliosos for- 
mantia. Folia, saltem apicem versus, subtiliter dentata 
vel serrata. 

8. Capsula ubique adpresse pilosa?. Caules et 
folia hirsuta, pilis setiformibus erecto-patenti- 
bus caulis diametro subæquilongis. Folia 
ovalo- vel elliplico-lanceolata vel lanceolata, 
acutiuscula, apicem versus subtiliter serrata, 


1 6a. E. granulata Forsk. characteribus sequentibus excellit : Semina ut sub 
6. descripta; involuera internodiorum brevitate dense approximata: planta + 
dense patule et molliter villosulo-pubescens; folia obovala, integerrima. 

2 8a. E. thymifolia L., valde similis E. maculatæ, convenit capsulæ indu- 
mento, differt tamen planta minus pilosa, foliis obtusioribus, capsulis junioribus 
ereclis (non nutantibus) et præsertim involuero uno latere profunde (ad partem 
terliam inferiorem, non ad medium tantum) fisso, glandulis ovato-rotundatis 
(non transverse ellipticis), appendicibus ipsa glandula angustioribus (non æqui- 
latis vel latioribus). 


| 
© 
>) 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


superne sæpissime macula purpurea nolala. 
Semen 3—5-sulcatum... 8. E. maculata L. 
8*. Capsula ad carınas loculorum patenter 
ciliata, ceterum glabra. Caules et folia sub- 
glabra vel subtiliter et breviter pubescenlia. 
Folia elliplica vel sæpius anguste obovata, 
obtusa, apicem versus leviter dentata. Semen 
9—7-sulcatum....... 9. E. prostrata Ait. 


1. Euphorbia nutans Lag. 

Gen. et spec. nov. (1816) 17 ; E. Preslii Guss. Fl. Sie. Prodr. I. (1827) 
539 ; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 52 et auct. mult. ; E. refracta 
Lowe in Trans. Camb. Phil. Soc. VI. (1838) reimp. 11; E. trinervis Bertoi. 
Fl. ftal. V. (1842) 37, non Schum. & Thonn. ; E. maculata L. Mant. II. 
(1771) 392 (« similis E. hypericifoliæ ») ; Pollini Viag. al lago di Garda 
(1816) 126 et Fl. Veron. IL. (1822) 98; Rchb. Fl. Germ. exc. (1830-2) 755 
saltem ex p. (quoad loc. Avesa pr. Veronam); Rehb. Exs. n. 2589 ! (Avesa, 
leg. Kællenstein) et collector. nonnull. — non L. Spec. pl. ed. 1. (1753) 
455 ; Tithymalus maculatus Mönch Meth. (1794) 666! (« caule erecto 
glabro ») ; E. hypericifolia Jan Elench. pl. h. Parm. (1826) 7 ex Bertol. Fl. 
Ital V. (1847) 38; A. Gray Man. (1848) 407; Lesp. & Thev. Manip. pl. 
Agath. p. 11, in Bull. Soc. Bot. France VI. (1859) 657 (verisim. ex loc.) 
et auct. plur. — non L. Spec. pl. ed. 1.; Anisophyllum hypericifolium 
Klotzsch & Garcke in Abh. Akad. Berlin 1859 (1860) 36; E. androsemi- 
folia Presl Delic. Prag. (1822) 57 et Fl. Sic. I. (1826) XL — non 
Schousb. 

Abbildungen! : Britton & Brown Ill. Fl. North. U. S. Canad. II. (1897) 
375 f. 2319! ; Fiori & Paoletti Icon. fl. Ital. VI. (1901) 303 f. 2571 ! ; Coste Fl. 
deser. ill. France Ill. 3. (1905) 231 n. 3196! (E. Preslü). 

©). Pflanze oberwärts sparsam abstehend langhaarig. Stengel aufrecht 
oder aufsteigend, abwechselnd- und gabelig-ästig. Laubblätter fast unge- 
stielt, aus etwas ungleichseiligem, abgerundetem oder schwach herzför- 
migen, 3—5-nervigem Grunde eiförmig-länglich bis lanzettlich, stumpf- 
lich, schwach gesägt (besonders am unteren Rande), oberseits meist mit 
einem rötlichen Fleck ; Nebenblätter 3-eckig, bewimpert. Cyathien an 
den Enden der Zweige zu dichten, doldentraubigen. am Grunde von 
dem obersten Laubblatipaar gestützten Gesamtblütenständen vereinigt. 
Hüllbecher schmal kreiselförmig. Kahl, innen rauhhaarig. mit lanzett- 
lichen Zipfeln ; Anhängsel der Drüsen eiförmig-rundlich, breiter als die 
Drüse selbst, weiss oder + purpurn überlaufen, ganz oder schwach ge- 
stutzt-ausgerandet. Griffel kurz, 2-spaltig ; Frucht 2—2 '/; mm breit, 
kahl, ihre Fächer schwach gekielt. Same schwärzlich, 4-kantig-ovoidisch, 
mit zahlreichen, unregelmässigen Querrunzeln. 

Heimat: Nord-, Zentral- und Südamerika ; eingebürgert auf Kul- 
turland, zwischen Bahngeleisen etc. auf Madeira und in Südeuropa : Spa- 


1 Hill Veg. Syst. X. (ed. 2., 1772) bildet auf L. 56 fig. 2 !, t. 57 fig. 2—3 ! und 
t. 58 fig. 1—4 ! E. « hypericifolia » (wohl nutans !), thymifolia, maculata, 
canescens, Chamesyce, Peptis und polygonifolia ab, aber so schlecht, dass eine 
Identifikation der Abbildungen grösstenteils unmöglicht ist. Ich sehe daher im 
Folgenden davon ab, die Hill’schen Abbildungen bei den einzelnen Arten zu 
zitieren. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 791 


nien!, Südfrankreich (noch selten?), Italien, Südtirol, Oesterreich. Küsten- 
land (Triest etc.), Fume. — Ursprünglich ist die Pflanze wohl in einige 
europäische botan. Gärlen eingeführt worden (Hort. Reg. Paris, 1781! [Herb. 
Cambessèdes, Montpell., pro « Æ. hypericifolia ? » corr. « maculala », 
mixt. cum Æ. hypericifolia !|, 1799! Hort. Matrit. ca. 1810 !) und dürfte 
wohl von dort aus verwildert sein. Zeigt zuweilen die Tendenz, auf + 
natürliche Standorte (Garigues, Weiden, Hecken, etc.) überzugehen ; die 
Pflanze ist dann in allen Teilen schmächtiger, die Laubblätter beträcht- 
lich schmäler : f. ericetorum Goiran ! in sched. 

Ich sah Exemplare aus Spanien! (Andalusien), Südfrankreich” 
(Pont de Villeneuve an der Mosson bei Montpellier, 1877, Bonneau 
& Barrandon!; botan. Garten Montpellier !; zu unserer Art gehört 
zweifellos auch das von Lespinasse & Theveneau in Bull. Soc. Bot. 
Fraace VI. (1859) 657 unter dem Namen « E. hypericifolia » aufgeführte 
Gartenunkraut von Agde [Dept. Hérault]; Mentone, 1868, Moggridge !), 
Italien (zahlreiche Standorte in allen Herbarien vertreten; z. B. Verona 
seit mindestens 1820 ; vergeschobener Posten : Prov. Como : Bellano bei 
der Stalion, 1906, G. Geilinger!), Südtirol (Trient 1881 : Sardagna 
nach Magnusin Oest. Bot. Zeitschr. XLV. (1895) 18; 1883, Gelmi!; 
Bahnhof Auer, 1884, Vatke!; Periam Bahndamm, 1895, Frembling!; 
Arco, 1906, Diettrich-Kalkhoff!). 

Deutschland : Hafen von Mannheim, 1883, Zimmermann! 


la. Euphorbia hypericifolia L. 

Spec. pl. ed. 1. (1753) 45% ex p. et herb. (non alior.); emend. Boiss. in DC. 
_Prodr. XV. 2. (1862) 23 ; Anisophyllum hypericifolium Haw. Syn. pl. suceul. 
(1812) 161: E. hypericifolia var. micrantha Engelmann ex Boiss. 1. c.; E. cus- 
pidata Bertol. Misc. bot. III. (1844) 433 t. 99 f. 9: ; Anisophyllum hyssopifolium 
(non E. hyssopifolia L.) Klotzsch & Garcke ex Boiss. L. c. 

. un : Hooker Exot. fl. I. (1823) t. 36 ; Bertol. Misc. III. (1844) t. 22 

Verbreitung : Tropisches Amerika. 

Aus Europa sicherlich nur infolge von Verwechslung mit E. nutans Lag. 
angegeben; vergl. die vorige Art. Das einzige in Europa gewachsene Exemplar, 
das ich sah, stammt aus dem Pariser bot. Garten vom Jahre 1781 (Herb. 
Cambessèdes, Montpell.).. 


2. Euphorbia humifusa Willd.! 

Enum. h. Berol. Suppl. (1813) 27; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 
30 ; Petry in Allg. bot. Zeitschr. I. (4895) 11 ; Anisophyllum humifusum 
Klotzsch & Garcke in Abh. Akad. Berlin 1859 (1860) 27 ; Zabel in Gar- 
tenfl. XXV. a 179; Bültner Fl. adv. march. in Verh. Brandenb. bot. 
Ver. XXV. (1883) 52: Tithymalus humifusus Bubani Fl. Pyren. (ed. 
Penzig) 1. (1897) 116; E. pseudo-Chamæsyce Fischer & Meyer ! Ind. IX. h. 
Petrop. (dec. 1842) 73 el in Linnæa XVIIL (1844) 183 ; E. polygonisperma 


1 In verwilderlem Zustand erst seit 1888 in den Provinzen Valencia und 
Granada konstatiert; vergl. Willkomm Suppl. Prodr. fl. Hisp. (1893) 259, und 
Magnus in Oesterr. Bot. Zeitschr. XLV. (1895) 19-20. 

2 Nach Coste Fl. deser. ill. France II. 3. (1905) 231 in den Departementen 
Alpes-Maritimes, Var und Hérault. 

# Nach Simonkai in Mag. Bot. Lap. VI. (1907) 86. 


752 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1307 


Gren. & Godron FI. France III. 1. (1855) 75; Parlat. Fl. Ital. IV. (1867) 451 ; 
Nyman Consp. fl. Eur. I. (1881) 656 ; Acloque Fl. reg. medit. France 
(1904) 559 ; E. confusa Blume! et E. Geringü Steud. ex Boiss. L. c. ; E, 
Chamzsyce |L. Spec. pl. ed 1. (1753) 455 ex minima parte, quoad loc. 
« Sibiria »] Pallas! Reise Il. (1773) 523 & 542 et herb. ; C. A. Meyer in 
Ledeb. Fl. Altaic. IV. (1333) 196 ; Delacour & Verlot! 1859 in Billot Fl. 
Gall. Germ. exs. n. 4515 ; Verlot! in Soc. Dauph. n. 1368 (1876); Callier ! 
FI. Siles. exs. n. 252 ; Weiss in Schr. d. phys. ökon. Ges. Königsberg 
XXVIL (1886) 11 et XXVIIL (1887) 48; Petry ! in Mitteil. d. philom. Ges. 
f. Els.-Lothr. I. 2. (1893) 39'-? — non L. Spec. ex maxima p.; E. pro- 
cumbens Timm ap. Knuth Fl. Schlesw.-Holst. (1887) 592 — non Miller 
nec DC. ; E. Engelmanni Petry! in Allg. bot. Zeitsch. I. (1895) 11 ex mi- 
nore p. (quoad loc. « bot. Garten Strassburg » el «Genf»); Pax ap. Schinz ! 
in Bull. herb. Boiss. 2e ser. II. (1902) 351 ex p. (quoad loc. « Lugano »); 
Murr!in Allg. bot. Zeitschr. IX. (1903) 144; Ludwig! in Mitteil. d. pilom. 
Ges. für Els.-Lothr. XII. (190%) 114; Engler & Urban ! Ind. sem. h. Berol.- 
Dahlem. in Notizblatt App. XVII. (1906) 10—non Boiss.! ; E. polygoni- 
folia Murr! in D. bot. Monatsschr. XX. (1902) 53 — non L. nec alior. 
Abbildungen: Fiori & Paoletti Icon. fl. Ital. VI. (1901) 303 n. 2575! 
©). Pflanze bläulichgrün, im Alter oft rot überlaufen. Stengel dem 
Boden angedrückt, zart, eylindrisch-fädlich, gabelig verzweigt, bei uns 
völlig kahl (wie die ganze Pflanze), in der Heimat zuweilen abstehend 
behaart. Laubblätter aus wenig ungleichem Grunde elliptisch oder häu- 
figer verkehrteiförmig bis verkehrt-länglich (die obersten meist min- 
desiens doppelt so lang als breit), stumpf. gegen die Spitze gesägt, kahl 
oder unterseits elwas behaart ; Nebenblätter pfriemlich. am Grunde oft 
gezähnt. Cyathien einzeln gabel- und achselständig ; Hüllbecher glockig- 
kreiselförmig, kahl, mit 3-eckigen, schwach 3-zähnigen Lappen; Drüsen 
quer länglich, ihr Anhängel schmäler als die Drüse selbst, stumpf 2—3- 
lappig. Griffel lang. lief 2-spaltig ; Frucht kahl, ihre Fächer stumpf ge- 
kielt. Same länglich, 4-Kantig, weisslich, glatt (bei Vergrösserung mit 
feiner wabiger Struktur). — Habitus der E. Chamæsyce L. ; von dieser 
Art in jungen Stadien, wenn noch keine gut ausgebildeten Samen vor- 
handen sind. oft recht schwer zu unterscheiden durch folgende Merk- 
male : Pflanze (bei uns) völlig kahl (bei E. Chamæsyce wenigstens ober- 
wärts mit ziemlich langen, feinen, abstehenden Haaren besetzt) ; Laub- 
blätter schmäler, stark zur verkehrteiförmig-länglichen Form neigend, 
nie ausgerandet (bei E. Chamæsyce + rundlich oder eiförmig oder breit 
elliptisch, an der Spitze oft ausgerandet ; selten verkehrteiförmig (1 : 4 ‘/2) 
und zugleich stark behaart und die Anhängsel der Drüsen sehr auffällig); 


1 Dieses Zitat bezieht Petry selbst später (Allg. bot. Zeitschr. I. [1895] 11) 
auf E. Engelmanni «Boiss.»; da er unter diesem Namen, was süddeutsche 
Pflanzen anbetrifft, sowohl Formen von E. maculata L. als von E. humifusa 
Willd. zusammenfasst, so ist nicht ohne Weiteres zu ersehen, welche Art er 
anfänglich unter E. Chamesyce verstand. Nach freundlicher brieflicher Mittei- 
lung von Dr. A. Ludwig in Strassburg bezieht sich jene erste Angabe auf die 
Pflanze des Strassburger bot. Gartens, wo damals nur E. humifusa vorkam. 

? Zu E. humifusa gehört wohl auch die von H. N. Dixon in Journ. of Bot. 
XLV. (1907) No 535 (Juli) 281-2 erwähnte « E. Chamesyce»; es handelt sich 
um eine aus vom Amphitheater in Verona stammenden Samen gezogene Pflanze, 
die dem Autor besonders schmächtig erschien (Frucht 2 mm. im Durchmesser). 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 799 


Anhängsel der Drüsen des Hüllbechers schmäler (statt breiter) als die 
Drüse, meist purpurn ; Cyathien und Früchte meist etwas kleiner. 
Persimilis E. Chamæsyce L., a qua in statu nondum plane evoluto 
(seminibus deficientibus) ægre distinguenda totius plantæ (apud nos!) 
glabritie, foliis angustioribus, plerumque obovato-oblongis (superioribus 
1:2), nunquam emarginatis, glandularum appendicibus glandula ipsa 
angustioribus, plerumque purpureis, involucris et capsulis subminoribus. 
Heimat: West-, Nord- und Ostasien (Kaukasus, Sibirien vom Ural bis 
zum Altai und nach Transbaikalien, Amurgebiet, Korea, Japan, Mongolei, 


China). 
Eingebürgert in zahlreichen botanischen Gärten Europas und — 
wohl infolge Verwilderns aus denselben — auf Kulturland, zwischen 


Pflaster etc. im europäischen Mediterrangebiet und in Mitteleuropa. 

Ich sah folgende adventive Vorkommnisse und glaubwürdige Litlera- 
turangaben : 

Russland : Gouvern. Cherson : Nikolajew, Ziegeleien von Warwa- 
rowka, auf Schutt. 1899, P. Karajew ! 

Oesterreich-Ungarn : Galizien : Botan. Garten in Kraukau seit 
längerer Zeil: H. Rettig nach Fritsch in Verh. Zool. bot. Ges. Wien 
XLVIIT. (1898) 99. — Ungarn : Drassö (Com. Alsö-Feher), im Parke des 
Grafen Arved Teleki, 1900 : Thaisz in Mag. Bot. Lapok Il. (1903) 298- 
301; Fiume und in den Budapester Gärten : Simonkai in Mag. Bot. 
Lapok VI. (1907) 85. — Nied.-Oesterr. : im botan. Garten von Wien seit 
den S0erjahren : Fritsch in Bot. Centralblatt 74. (1898) 174 und in 
_Verh. Zool. bot. Ges. Wien XLVII. (1898) 99, Kerner! Fl. Austro-Hung. 
exs. n. 2582, 1906 Vierhapper! — Tirol : Meran, Herb. Murr! ; Arco, 
in Gärten und Parkanlagen, auf Wegen und Brachland, 1906, E. Diet- 
trich-Kalkhoff! (schon von Murr in Deutsch. bot. Monatsschr. XX. 
(1902) 52 als Æ. polygonifolia und in Allg. bot. Zeitschr. IX. (1903) 144 
als E. Engelmanni publiziert). 

Deutschland : Ostpreussen : Königsberg im botan. Garten, 1860, 
A. Braun!, 1895 Abromeit! (hier auch von Ascherson gefunden : 
Höck in Beih. Bot. Centralbl. XV. [1903] 399) ; Caymen : Weiss in Schr. 
d. phys. ökon. Ges. Königsberg XXVII. (1886) 11 und XXVIIL. (1887) 48 !. 
— Brandenburg : seit den 40erjahren im [alten] Berliner botan. Garten 
als Unkraut (1840 : Herb. Regel!. 1857 und 1863, A. Braun!, 1858 
Ascherson!, 1874 Rensch!, 1878, 84 und 87 E. Roth!, 1879 Sydow 
[nach Murr briefl.] ; 1906 von mir vergeblich gesucht) ; im botan. Garten 
in Dahlem 1906 in ungeheurer Menge, Thellung (im Samenkatalog des 
Hort. Berol. Dahlem. 1906, p. 10 als Æ. Engelmanni Boiss. aufgeführt) ; 
Königsplatz in Berlin 1870, Ruhmer (nach Büttner Fl. adv. march. in 
Verhandl. bot. Ver. Brandenb. XXV. (1883) 52), Ascherson (briefl.) ; 
Potsdam (infolge von Verschleppung aus dem Berliner bot. Garten) : 
Pfaueninsel seit 1862 (Fintelmann, Büttner), Gärtnerlehranstalt 
(Büttner), auch ausserhalb derselben (Lauche) nach Büttner Fl. adv. 
march. in Verhandl. bot. Ver. Brandenb. XXV. .(1883) 52, Wildpark : 
Heiland 1879 als &. Chamæsyce (nach Murr briefl.). — Hamburg im 


1 Als E. Chamwsyce ; die Bestimmung wurde richtiggestellt von Ascherson 
in Ber. D. bot. Ges. X. (1892) (133). 


Lo 
. 


754 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2m® SÉR. 1907). 

botan. Garten : Timm nach Knuth Fl. Schlesw. Holst. (1887) 592 (als 
E. procumbens, richüggestelll von Ascherson in Verhandl. bot. Ver. 
Brandenb. XXIV. 1887 (1888) 141). — Hannover : Münden, im Garten der 
Forstakademie, 1875 : Zabel in Gartenfl. XXV. (1876) 179. — Schlesien: 
Breslau in Junger's Garten am Lehmdamm, 1878, Uechtritz! (als 
E. Chamæsyce), 1906 Junger! (comm. Brumhard) ; Breslau auf Gar- 
tenland, 1891, Callier ! (als Æ. Chamæsyce) ; Proskau im Seminar- 
garten, 1890, Richter! (A. Callier Fl. Siles. exs. n. 252, « E. Chamaæ- 
syce »), 1901/2 Buchs! (vergl. auch Schube, Ergebn. d. Durchf. d. 
schles. Phan. u. Gefässpfl. i. J. 1901, 10). — Sachsen : Dresden im botan. 
Garten. 1873! (leg.?). — Bayern : Regensburg, städtische Baumschule, 
1897, Vollmann!; Würzburg im botan. Garten: Rost nach Ascherson 
(vergl. Höck in Beih. bot. Gentralbl. XV. (1903) 400) ; ? München! : Gar- 
tenflora XXV. (1876) 159 nach Höck in Beih. bot. Centralbl. XV. (1903) 
400°. — Württemberg : botan. Garten Tübingen. 1883. Zechert! — 
Baden : Hafen von Mannheim, 1906. Zimmermann ! — Elsass : botan. 
Garten Strassburg, 189%, Petry ! (in Allg. bot. Zeitschr. I. (1895) 11 fälsch- 
lich zu E. Engelmanni « Boiss. » gerechnet, von Ludwig in Mitteil. d. 
philom. Ges. Els.-Lothr. X. (1902) 529 richtig als Æ. humifusa Willd. 
publiziert ?), 1906 Ludwig!, Müller! 

Schweiz: botan. Garten Zürich seit längerer Zeit, Schinz, Brunies, 
Thellung u. A. (vergl. Naegeli und Thellung, Ruderal- u. Adventivfl. 
des Kt. Zürich in Vierleljahrsschr. d. naturf. Ges. Zürich L. (1905) Sep. 
56) ; botan. Garten Basel als Unkraut, 1906, Thellung ; botan. Garten 
Bern, 1900-1, Lüscher! ; botan. Garten Genf, « acclimaté », 1885, Pai- 
che! (pro E. Chamæsyce), 1888 Grandjean ! in Herb. Lüscher ; Lugano 
auf Gartenland und zwischen Pflastersteinen häufig, 1902—6, Sch win- 
gruber! (von Schinz in Bull. herb. Boiss. 2e ser. IL. (1902) 351 nach Be- 
stimmung von Pax als E. Engelmanni aufgeführt); Gut von Dr. Vinassa 
in Lugano, 1906, Vinassa!; Taverne (Kt. Tessin), A906, Vinassa! 

Italien : Oggebio am Lago Maggiore, 1893, Chiovenda!; Spoleto 
(Prov. Perugia), 1890, Pirotta, M. Subasio (Prov. Perugia), 1886, Frizzi: 
beide Angaben nach Chiovenda in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 6%; botan. 
Gärten von Pisa und Florenz : Fiori in Fiori & Paoletti Fl. anal d’Ital. 
II. 2. (1901) 275 ; Verona mehrfach (Veron& in hortis et ad vias, Valdo- 
nega in cultis, Ca di Cozzi, Villafranca), 1903, Goiran ! (auch nach Fiori 
1. c.) ; Venetien : Lunge le vie a Vittorio (140 m.), 1899. Pampanini!; 
Faenza : alle Cosegrandi prope Errando, 1883, Caldesi! (pro E. Cha- 
mæsyce); Friaul : nella reg. pad. a Castions e Udine : Gortani Fl. 
Friul. I. 2. (1906) 308: A Malgrate nel Comasco nei viali di giardino : 
Gamperio nach Fiori Fl. anal. Ital. IV. 1. (App.) (III. 1907) 160. Sizilien: 
Palermo, Todaro! (« E. Chamesyce » ex p.!). 

Corsica : Cap Corse à Lury : Salle nach Gren. & Godron Fl. Franc 
II. 1. (1855) 75. 


1 Botan. Garten München, 1907, G. Hegi! 

2 Ich finde an dem von Höck angegebenen Orte die fragliche Euphorbra nicht 
erwähnt; offenbar liegt eine Verwechslung mit dem auf S. 179 der genannten 
Zeitschrift aufgeführten Vorkommnis von Münden vor. 

® In einer späteren Publikation (Mitterl. d. Philomath. Ges. Els.-Lothr. XD. 
[1904] 11%), greift Ludwig wieder auf die unrichtige Petry’sche Benennung 
zurück. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZURICH. XXXIV 799 


Frankreich : Unkraut in botan. Garten Paris, 1859, Delacour & 
Verlot! (Billot Ft. Gall. Germ. exs. n. 2736, sub E. Chamæsyce), 1876 
Verlot! (Soc. dauph. n. 1368, sub Æ. Chamzsyce), 1905 Thellung ; 
Avignon : nach Chiovenda in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 64. 


3. Euphorbia serpens Humb. Bonpl. & Kunth ! 

N. gen. et spec. orb. nov. Il. (1817) 41 ; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. 
(1862) 29 ; Anisophyllum serpens Klotzsch & Garcke in Abh. Akad. 
Berlin 1859 (1860) 23 ; Æ. herniarioides Nutt. in Trans. Amer. Phil. Soc. 
V. (1837) 174. 

Abbildung: Britton & Brown Ill. Fl. North. U. S. Canad. IL. (1897) 
372 f. 2311 ! (nicht gut !). 

©. Pflanze kahl. Stengel ziemlich schlank, dünn cylindrisch, dem Boden 
angedrückt, verästelt. Laubblätter etwas lederig-dicklich, aus mässig un- 
gleichhälfugem, etwas herzförmigem Grunde eiförmig-kreisrund, ganz- 
randig, meist elwas ausgerandet. Nebenblälter meist paarweise ver- 
wachsen, auffällig, weisslich häutig, im Umriss ziemlich breit dreieckig, 
meist an der Spitze gezähnelt. Cyathien einzeln in den Achseln der 
oberen Laubblätter, durch Verkürzung der Internodien etwas genähert; 
Hüllbecher kreiselförmig, innerseits wie die dreieckigen, 2—3-spalligen 
Lappen bewimpert ; Drüsen quer länglich, ihr Anhängsel weisslich, so 
breit oder etwas breiter als die Drüse selbst, oft schwach 2—3-lappig. 
Griffel sehr kurz, 2-spaltig ; Fruchtfächer scharf gekielt ; Same 4-kantig- 
ovoidisch, in der Regel glatt. 

Habitus (Verzweigung und Blattform) von 2. Chamzsyce L., von der 

‚sich Æ. serpens jedoch ausser den glatten oder sehr schwach und spärlich 
wellig-runzeligen Samen auch durch die weisslichgrüne Farbe und die 
völlige Kahlheit der ganzen Pflanze, durch die mehr lederigen, [bei uns] 
völlig ganzrandigen Laubblätter und die auffälligen, häuligen, 3-eckigen, 
oft paarweise verschmolzen Nebenblätter unterscheidet. 

Ab E. Chamæsyce L., cui persimilis ramificatione et foliorum forma, 
differt præter semina Iævia vel ievissime et parce undulato-rugulosa 
etiam colore pallıdo et glabritie totius plantæ, foliis magis coriaceis (apud 
nos) integerrimis et stipulis conspicuis, membranaceis, triangularibus, 
sæpe per paria coalilis. 

Heimat: Nord-, Zentral- und Südamerika, eine Varietät in Indien und 
Indonesien. 

Abänderung: 

Var. fissistipula Thell. n. var., stipulis (saltem superioribus) plerum- 
que sejunclis, profunde laciniatis laciniis filiformi-capillaribus ; seminis 
faciebus 2 exterioribus medio levissime undulato-rugulosis. — Neben- 
blätter (wenigstens die oberen) meist getrennt, tief zerschlitzt, mit fäd- 
lich-haarförmigen Zipfeln ; die 2 äusseren Seitenflächen des Samens in 
der Mitte sehr schwach wellig-runzelig. — Diese Varietät ist vielleicht 
nicht verschieden von der Var. à indica Engelm. ex Boiss. I. c. 30 (E. 
microphylla Roth Pl. Ind. (1824) 229 ; E. Hayneana Sprengel Syst. Ill. 
(1826) 791) von Indien und Indonesien, der jedoch an der Spitze oft 
gezähnelte Laubblätter zugeschrieben werden, während sie bei meiner 
Pflanze völlig ganzrandig sind. Durch die Ausbildung der Nebenblätter 
nähert sich die Var. fissistipula der nordamerikanischen E. cordifolia Ell. 
Sketch II. (1824) 656 (? E. ludoviciana Rafin. Fl. Ludovic. (1817) 111), 
die sich indessen noch immer durch die einzelstehenden, von einander 


756 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


weit getrennten Cyathien, die breiten Anhängsel der Drüsen (die ca. 
3 mal so breit sind als die Drüse selbst) und die eiförmigen, stumpfen, 
bedeutend grösseren (9— 12 mm langen) Laubblätter unterscheidet. 

Heimat der Var. fissistipula : Südamerika, z. B. Montevideo (Sello n. 
926 in herb. Berol.!), von wo die Pflanze zweifellos durch den Schiffs- 
verkehr (etwa mit Ballast) in unser Gebiet eingeführt wurde. 

Adventivin Europa (bis jetzt noch nicht angegeben) : 

Südfrankreich: Cette pres Montpellier, 10 oct. 1842, Salzmann!; 
Cette au Bourdigue, 1859, Touchy!; bei der seither an dieser Lokalität 
errichteten zoologischen Station von Cette auf sandigen Ruderalstellen in 
ziemlicher Menge, 1907, Thellung: Cette, sables de la plage, 1891, 
Paiche! (pro E. Peplide) ; Güterbahnhof Montpellier (wohl von Cette 
her eingeschleppt), 1905-7, ziemlich reichlich. Thellung. 


%. Euphorbia Peplis L. 

Spec. pl. ed. 1. (1753) 455; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 27 ; Ti- 
thymalus Peplis Scop. Fl. Carn. ed. 2. I. (1772) 340 ; Anisophyllum Peplis 
Haw. Syn. pl. suceul. (1812) 159 ; ? E. dichotoma Forsk. Fl. Aegypt.-Arab. 
(1775) 93 (spec. dubia sec. Boiss. 1. c. 177); Tithymalus auriculatus Lam. 
Fl. franc. Il. (1778) 102; E. rubescens Link in Buch Beschr. Canar. 
(1825) 158 ; E. polygonifolia Forsk. Fl. Aegypt.-Arab. (1775) LXVII — 
non L. nec alior. 

©. Pflanze kahl, etwas fleischig, bläulich-oder weisslichgrün. Stengel 
dem Boden angedrückt, dicklich, mit meist angeschwollenen Knoten, 
gabelig reichästig. Laubblätter dicklich, eiförmig länglich, an der Spitze 
stumpf oder etwas ausgerandet, ganzrandig, am Grunde sehr ungleich- 
seitig, nämlich auf der einen Seite tief herzförmig geöhrt und oft etwas 
gezähnt, auf der anderen verschmälert ; Nebenblätter pfriemlich, 2—3- 
spaltig. Cyathien einzeln achsel- und gabelständig, gestielt ; Hüllbecher 
glockig, im Schlunde behaart, mit bewimperten Lappen ; Drüsen quer 
länglich, konkav, ihr Anhängsel schmäler als die Drüse selbst, ganz oder 
etwas gelappt. Griffel sehr kurz, 2-lappig, an der Spitze spatelig; Lappen 
der Hülle der © Blüte 3-eckig, verlängert, oft 2-spaltig; Frucht gross, ihre 
Fächer auf dem Rücken abgerundet ; Same grau, ovoidisch. 

Abbildungen: Hill Brit. Herb. (1756) t. 21! NE one Sea Spurge); 
Engl. Bot. t. 2002 ; Rehb. Deutschl. Fl. ser. II. (1842) t. CXXXL 
f. 4753 ! ; Fiori & Paoletti Icon. fl. Ital. VI. 90 303 n. 2576! ; Coste 
Fl. deser. ill. France III. 3. (1905) 232 n. 3198 ! 

Heimat: Küsten des atlantischen Ozeans von den Canaren und 
Azoren bis nach Grossbritannien und des ganzen Miltelmeeres ostwärts 
bis zum Schwarzen Meer, nach Syrien und Aegyplen. Ich sah Exemplare 
von den Canaren (Teneriffa), Azoren, Portugal, Spanien. West- und Süd- 
Frankreich, Corsica, Italien, Oesterreich. Küstenland, Dalmatien, Bulga- 
rien, Macedonien, Griechenland und Inseln, Krim, Kleinasien (Smyrna), 
Aegypten und Algerien. 

Aendert ab (am gleichen Standort) mit röllichen und (seltener) blass- 
grünen Stengeln : f. rubricaulis Thell. (caule purpurascente); f. viridi- 
caulis Thell. (caule pallide viridi). 

Adventiv: 

Deutschland : Hafen von Mannheim, ca. 1900, Fr. Zimmermann! 
[Die Angabe dieser Art aus Gärten von Zürich durch L. Reber in 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSIT.ET ZURICH. XXXIV 757 


Schweiz. Gartenbau XIX. (1906) n. 13. p. 116 beruht auf Verwechslung 
mit E. maculata L.] 


5. Euphorbia polygonifolia L. 

Spec. pl. ed. 1. (1753) 455 ; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 28; 
Lloyd Fl. Ouest France : Herbor. de 1876, 1877 (1877), 16 p., et in 
Bull. Soc. bot. France XXV. (1878) 147/8 ; Lloyd Fl. Ouest Fr. ed. 5. par 
E. Gadeceau (1897) 302 ; Höck in Beih. bot. Centralbl. XV. (1903) 399 ex 
minima p. (quoad loc. « Gironde ») ; Coste Fl. descr. ill. Cr IM. 3. 
(1905) 232 — non alior. auct. Europ. ; Anisophyllum polygonifolium Haw. 
Syn. pl. succul. (1812) 160 exel. syn. Jacq. Coll. Suppl. t. 13 f. 3! (quod 
ad E. maculatum L. spectat). 

Abbildungen: Britton & Brown Ill. Fl. North. U. S. Canad. Il. 
(1897) 371 f. 2307! ; Coste Fl. descr. ill. France III. 3. (1905) 232 f. 3199! 

©. Kahl, etwas fleischig, blass- (oft bläulich-) grün. Stengel nieder- 
gesir eckt, gabelig reichästig. Laubblätter aus wenig ungleichem, stum- 
pfem oder schwach herzförmigem Grunde linealisch-länglich, stumpflich, 
mit aufgeseizter Stachelspitze, ganzrandig ; Nebenblätter vielspaltig. 
Cyathien einzeln achsel- oder gabelständig, kurz gestielt ; Hüllbecher 
kreiselförmig. innen kahl, seine Zipfel lanzettlich, länger als die Drüsen ; 
diese sehr klein, etwas gestielt, mit verkümmertem Anhängsel. Griffel 
sehr kurz, 2-spaltig ; Frucht mittelgross, mit auf dem Rücken abgerun- 
deten Fächern ; Same grau, ovoidisch. 

Steht der vorigen Art nahe (neuweltliche Parallelform) und unter- 
. scheidet sich von ihr durch schmächtigeren Wuchs, schmälere, stachel- 
spitzige, am Grunde nicht einseilig geöhrte Laubblätter, kleinere Hüll- 
becher, deren Zipfel verlängert sind, und durch die fast fehlenden 
Anhängsel der Drüsen. 

Heimat: Atlantische Küste Nordamerikas von Kanada bis Florida und 
an den Ufern der grossen Seen ; Oregon. 

Adventiv in Europa : 

West-Frankreich : Meeresstrand des Golfes von Gascogne, z. B. 
Charente-Infér. : dunes de la Courbe, 1885, Montelay ! (Soc. Rochel. 
1885 ed. Foucaud) ; am Strand von Bayonne, 1901 : Neyrault nach 
Murr in Allg. bot. Zeitschr. IX. (1903) 114 not.; Strand von Biarritz, 
1 Expl., 1907, Jos. Braun u. Thellung. — Weitere Standorte nach 
Lloyd Fl. Ouest France ed. 5. par E. Gadeceau (1897) 302 : sables mari- 
times de l’anse du Tranchet (Vend.), avec l'E. Peplis L., Lehard ; assez 
commun sur les deux rives de l’embouchure de la Gironde, par ex. entre 
la Pointe de Grave et Soulac, Contejean ; Arcachon en Gironde, Marc- 
Arnauld ; Capbreton dans les Landes, Dubalen. 


6. Euphorbia Chamæsyce L. 

Spec. pl. ed. 1. (1753) 455 (excel. loc. « Sibiria »); Boiss. in DC. Prodr. 
XV. 2. (1862) 34 — non auct. germ. et helv.; Tithymalus Chamzsyce 
Mönch Meth. (1794) 666 ; Anisophyllum Chamæsyes Haw. Syn. pl. succul. 
(1812) 160; E. canescens (incl. var, a) Cav. Icon. I. (1791) 46; Tithymalus 
nummularis Lam. Fl. franc. IT. (1778) 101. 

Abbildungen : Sibth. Fl. Græc. V. (1825) 1. 461 ; Rchb. Deutschl. Fl. 
ser. 2. [IL (1842) t. CXXXI. f. 4750! ; Fiori & Paoletti Icon. fl. Ital. VI. 
(1901) 303 n. 2574 !; Coste Fl. deser. ill. France III. 3. (1905) 231 n. 3197 ! 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 9, 31 août 1907. 49 


758 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


©). Pflanze fast kahl oder + abstehend behaart. Stengel fädlich-cylin- 
drisch, dem Boden angedrückt, sehr reichästig. Laubblätter aus sehr un- 
gleichhälftigem, abgerundetem Grunde fast Kreisrund bis eiförmig oder 
elliptisch, seltener verkehrteiförmig, in der Regel fast ringsum stumpf ge- 
kerbt, stumpf oder etwas ausgerandet; Nebenblätter borstlich, am Grunde 
oft gezähnt. Cyathien in den oberen Teilen der Pflanze gabel- und achsel- 
ständig, wenig genähert. Hüllbecher kahl oder behaart, im Schlunde be- 
wimpert, mit 3-eckig-eiförmigen, gefransten Zipfeln ; Drüsen quer oval- 
länglich, wachsfarbig, etwas konkav, ihr Anhängsel meist breiter als die 
Drüse, weisslich, oft etwas 3-lappig. Frucht kahl oder abstehend lang 
und fein behaart, ihre Fächer gekielt. Same 4-kantig-ovoidisch, weisslich, 
mit zahlreichen, unregelmässig anastomosierenden Runzeln. 

Verbreitung: An unbebauten, steinigen Orten (Garigues etc.) im 
Mittelmeergebiet (Südeuropa von Portugal bis zum Banat und nach 
Südrussland ; Vorderasien von Kleinasien bis Syrien, zum Kaukasus und 
nach Persien; Nordafrika, jedoch für Aegypten etwas zweifelhaft?) ; selten 
adventiv in Zentraleuropa. 

Abänderungen (ohne pflanzengeographische Beoculuna) 

Var à glabra Roeper in Duby Bot. Gall. ed. 2. Il. (1828) 412; var. gla- 
briuscula Willk. et. Lge. Prodr. fl. Hisp. II. 489 (1877); var. glabrescens 
Chiovenda in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 64.; E. Chamæsyce L. Spec. pl. 
ed. 2. I. (1762) 652; Lam. et DC. F1. franc. ed. 3. III. (1805) 330; 
E. canescens à Cav. Icon. I. (1791) 46. — Pflanze ziemlich kahl; Laub- 
blätter + gezähnelt, nicht gefleckt. 

Var. ß canescens (L.) Roeper in Duby Bot. Gall. ed. 2. II. (1828) 412; 
Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 35; var. pilosa Guss. Fl. Sic. Syn. L 
(1842) 531; E. canescens Ib. Spec. plr.ed. 21.2.4762) 65202 Wer 
(1791) t. 63 (vidı specim. authentica in Herb. Montpell.) ; E. massiliensis 
& ß villosa DC. Fl. franc. t. V. (vol. VI.) (1815) 357 °;? E. thymifolia Lois. 
Fl. Gall. ed. 1. II (1807) 727, ed. 2. 1 (1828) 338 (ex “loc. excl. descr.) — 


1 E. Chamæsyce Aschers. et Schweinf. Ill. Fl. Egypte (1887) 772 gehört, 
wenigstens zum Teil, zu E. prostrata Ait.; vergl. diese Art (No 9). Allerdings 
liegt im Herb. DC. Prodr. ein mit « Esypte » bezeichnetes, ss Aucher-Eloy 
(1836) stanımendes Exemplar der E. Chamesyce, das jedoch von Boissier in 
der Fl. Orient. nicht erwähnt wird. 

2 E. massiliensis DC. 1. c. ıst nach der Beschreibung («... port de l’E. Cha- 
mesyce... Sa tige est grêle... pubescente ou poilue; ses feuilles sont opposées, 
presque ovales, très obtuses, légèrement dentées en scie, obliquement échancrées. 
en forme de cœur à la base..., légèrement poilues en dessous ; les capsules sont 
triangulaires, légèrement pubescentes, herissees de longs poils sur les angles ») 
durchaus die behaarte Varietät der E. Chamæsyce (die in der Fl. franc. ed. 3. Ill. 
[1805] 330 als kahl beschrieben wird), und die var. véllosa DC. 1. c. [nomen 
nudum!], zu der DC. selbst « E. canescens L.? » als Synonym zitiert, stellt 
zweifellos eine noch stärker behaarte Form der gleichen Varietät dar. Ich kann 
daher Petry nicht beistimmen, wenn er (Allg. Bot. Zeitschr. I. [1895] 13) die 
Vermutung äussert, « die mysteriöse E. massiliensis DC., welche Boissier in sc 
Prodr. als“ wenig charakteristische Form der E. Chamesyce L. zu unterdrücken 
suche, sei jedenfalls eine ausländische Spezies ». Nach dem Zeugnis Boissier’s 
(Prodr. 1. e.) gehört zudem DC.’s Originalexemplar der E. massiliensis zu E. Cha- 
meesyce. — Die Besichtigung der authentischen Exemplare der E. massiliensis DC. 
im Herb. DC. Prodr. am 10. VIII. 07 verschaffte mir vollständige Gewissheit. 
über die Zugehörigkeit der E. massiliensis zu E. Chamesyce var. canescens. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 759 


non L. (cfr. E. prostratam, N° 9). — Abbildungen: Cav. Ic. I. (1791) t. 631; 
Jacq. Collect. V. (1796) t. 2. f. 3!; Rehb. Deutschl. Fl. ser. 2. IL. (1842) 
t. CXXXL f. 4751 ! — Ganze Pflanze dicht und fein abstehend grauhaarig 
(im Verbreitungsgebiete der Art). 

Var. y maculata Parlat. Fl. Ital. IV. (1867) #48. — Laubblätter auf der 
Oberseite mit einem linealisch-länglichen, purpurnen Fleck versehen 
(z. B. Rom, Sizilien, Konstantinopel etc. ; bei Montpellier [Port-Juvenal 
1836, (Delile ?) !] vielleicht nur adventiv). 

Var. öintegrifolia Thell. n. var., fo'''s subintegerrimis. — Laubblät- 
ter fast völlig ganzrandig. 

Adventive Vorkommnisse der Æ. Chamzsyce : 

Südtirol: Bahnhof Nago bei Arco, 1906, E. Diettrich-Kalkhoff! 
(vers. var. ß .). 

Schweiz: Genf: introduit à la Campagne des Charmilles (Châtelaine), 
1848, Fauconnet! (var. 8). 

Deutschland: Baden: Botan. Garten Freiburg. B., 1848 (ob nur kulti- 
viert ?), A. Braun ! (var. y); Hafen von Mannheim, 1881, 1901, Fr.Zim- 
mermann ! (var. ß und y); Mühlau bei Mannheim, 1906, Lutz ! (vers. 
var. ß). 

Frankreich : Naturalise dans le voisinage du Jardin des Plantes 
[Paris ?], 1834, Fleurot! (Herb. DC. Prodr.); Lyon: Jardin de l’Ecole 
royale vétérinaire, dans les plate-bandes et même dans les allées, 184%, 
Henon! (Herb. Dunal). 

Belgien und Niederlande ? : Reichenbach Deutschl. Fl. ser. 2. IT. 
(1842) 12 gibt E. Chamæsyce aus « Belgien nach Boerhave » und 
E. canescens in « Gärten von Amsterdam » an ; beide Angabe scheinen 
mit sehr zweifelhaft, die letztere bezieht sich wohl auf E. maculata 
- L. Durand & Wildeman Prodr. Fl. Belge Phan. fasc. X. (1899) geben 
aus Belgien keine anisophylle Euphorbia an. 


6a. Euphorbia granulata Forsk. 

Fl. Aegypt.-Arab. (1775) 94; Vahi. Symb. IL (1791) 5%; Boiss. in DC. 
Prodr. XV. 2 (1862) 33; E. fragilis Decaisne in Ann. sc. nat. ser. 2. II. (1834) 
241; E. Forskalei var. 8 et y J. Gay in Webb et Berth. Phytogr. Canar. III 
(1836-50) 242; Anisophyllum Forskalei Klotzsch & Garcke in Abh. Akad. Berlin 
1859 (1860) 25; E. arıllata Edgew. in Journ. As. Soc. Bengal. XVI. (1847) 
1218 ex Anders. Fl. Aden (1860) 34. 

Habitus der E. Ghamesyce L. var. canescens (L.) Rœper, von der sich E. gra- 
nulata durch die völlig ganzrandigen und zugleich verkehrteiförmig-länglichen 
Laubblätter und durch die Skulptur des Samens unterscheidet, dessen 2 äussere 
Seitenflächen weniger zahlreiche, dicker, mehr von einander entfernte 
Querrunzeln aufweisen, zwischen denen sich ansehnliche Vertiefungen befinden. 

Verbreitung : Arabien, Nordostafrika (Aegypten, Nubien, Abessinien), 
Sahara, Canaren, Capverden. 

E. granulata wurde von E. H. L. Krause in Mecklenb. Fl. (1893) 143 irrig 
aus Mecklenburg (Gartenunkraut in Neustadt) angegeben, ebenso von Höck in 
Beih.. bot. Ceutralbl. XV. (1903) 400; nach der Richligstellung von Krause 
selbst in Sturm Deutschl. Fl. ed. 2. VII. (1902) 115 und nach freundlicher 
schriftlicher Mitteilung des Autors vom X. 1906 gehört die fragliche Pflanze zu 
E. maculata L. 


7. Euphorbia Engelmanni Boiss. ! 


760 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


Cent. Euph. (1860) 15 ex p.', emend. Boiss. in DC. Prodr. XV. 2, 
(1862) 42 ; Ascherson in Ber. deutsch. bot. Ges. X. (1892) (133) ex p. 
(quoad pl. in h. Berol. ab Alex. Braun lectam) ; Petry in Allg. bot. Zeit- 
schr. 1. (1895) 11 ex minima p. (quoad loc. hort. Berol.) ; Chiovenda in 
Bull. soc. bot. ital. (1895) 62 et 65 excl. loc. ; Fiori in Fiori & Paoletti 
Fl. anal. Ital. IL 2. (1901) 27% (excel. loc. ital. verisim. omn. !) ; Höck in 
Beih. bot. Gentralbl. XV. (1903) 399 ex minima p. (quoad loc. hort. 
Berol.) — non alor. auct. europ. ; E. hortensis Engelm. ex Boiss. 1. €. ; 
E. depressa CI. Gay Fl. Chil. V. (1849) 556 — non Torr. ; E. prostraia 

non Ait.] hort. bot. (ad ex. h. Paris. 1819! [Delile] h. Monspel. 1832! 
«Munich » | h. Monspel. 1842! Berol. ! Lips. !), E. inclinata hort. bot. (ad 
ex. h. Lugd. 1822! Monspel. 1825! Carlsr. !), E. humifusa [non Willd. !] 
hort. bot. ([Touchy] h. Monspel. 1842! h. Berol. !) et E. procumbens [non 
Mill. nec DC.] hort. bot. ex Boiss. IL. c. 42. 

Abbildung : Fiori & Paoletti Icon. fl. Ital. VI. (1901) 303 n. 2573 ! 

(©). Pflanze dem Boden angedrückt, gabelig-reichästig, ausser den 
einreihig angedrückt behaarten Æsten kahl. Laubblätter kurz gestielt, 
aus fast gleichhälftigem Grunde länglich eiförmig, spitzlich, gegen die 
Spitze sehr fein entfernt sägezähnig ; Nebenblätter rötlich, kurz lanzett- 
lich, gefranst. Cyathien einzeln gabel- oder achselständig, von einander 
ziemlich entfernt ; Hüllbecher gestielt, kreiselförmig-glockig, Kahl, im 
Schlunde behaart, mit rötlichen, kurz lanzettlichen, gefransten Zipfeln ; 
Drüsen purpurn, quer elliptisch, ihre Anhängsel schmäler als die Drüse 
selbst, ganz oder sehr schwach gelappt. Griffel kurz 2-spaltig ; Frucht 
kahl, ihre Fächer auf dem Rücken kaum gekielt ; Same 4-Kantig-ovoi- 
disch. rötlich, schwach-, aber reichlich querrunzelig. 

Habitus der E. humifusa Willd., aber durch die spitzlichen Laubblätter, 
deren grösste Breite unterhalb der Mitte liegt, von dieser Art sehr leicht 
zu unterscheiden. 

Heimat: Chile. 

Adventivin Europa : 

Frankreich : In der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts in einigen 
botan. Gärten (Paris 1819! Lyon 1822! Montpellier 1825, 1852, 1842! 
Toulon ca. 1840!) gezogen und wohl auch verwildert, obgleich positive 
Angaben darüber nicht vorliegen. 

Deutschland : in den 40er- und 50erjahres des letzten Jahrhunderts 
in mehreren botan. Gärten (Karlsruhe! Leipzig 1849 !, Berlin) kultiviert 
und auch. verwildert, so im Berliner Garten 1857. A. Braun! (vergl. 
Ascherson in Ber. deutsch. bot. Ges. X. (1892) [133] ; im botan. Garten 
von Dresden noch 1890, Stiefelhagen ! 

? Ungarn : Banat : Basias, leg. Wierzbicki, Herb. Läng (als E. Cha- 
mæsyce ; 1 Exemplar zusammen mit einem der letzteren Art im Herb. 
Univ. Zürich ; ob wirklich aus dem Banat stammend ?). 


1 In der ersten Fassung schliesst E. Engelmanni Boiss. auch die süd- 
amerikanische E. ovalifolia Engelm. ap. Klotzsch et Garcke in Abh. Akad. 
Berlin 1859 (1860) 26 (Anisophyllum ovalifolium Kl. et Gcke. 1. c.) ein; ein im 
Berliner Herbar von Boissier selbst als E. Engelmanni bezeichnetes Exemplar 
aus Chile gehört zu dieser letzteren Art. Daneben finden sich im Berliner Museum, 
wie auch in den Herbarien DC. Prodr., von Paris und des Polytechnikums in 
Zürich, von Boissier revidierte, aus dem botan. Garten von Petersburg siam- 
mende Exemplare, die der verbesserten Diagnose im Prodromus entsprechen. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 761 


Die übrigen Angaben der E. Engelmanni aus Europa beruhen, soweit 
ich Belege davon sah, ausschliesslich auf der Verwechslung mit anderen 
Arten, und auch für diejenigen Vorkomnisse, die ich nicht kontrollieren 
konnte, dürfte dasselbe gelten. Ich lasse eine Zusammenstellung und 
Rektifizierung der mir vorgekommenen Litleraturangaben folgen. 

E. Engelmanni Jäggi u. Schröter ! in Ber. Schweizer. bot. Ges. II. 
(1892) 101 !; Jäggi ! in Ber. deutsch. bot. Ges. X. (1892) (133); Aschers. 
ibid. not. ex p. (quoad loc. Isola Bella et Bellagio) ; Petry ! in Allg. bot. 
Zeitschr. I. (1895) 11 ex majore p. (exel. loc. Berlin, Strassburg, Genf) ; 
Kneucker ! exsice. 1895 (Karlsruhe) ; Chiovenda in Bull. Soc. bot. ılal. 
(1895) 65 saltem quoad loc. Isola Bella et Bellagio et verisim etiam Ve- 
rona! ; Goiran in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 249/50; Joh. Wirz ! in Neu- 
jahrsbl. d. naturf. Ges. Kt. Glarus I. (1898) 54-5; Fiori in Fiori & Pao- 
ietti Fl. anal. Ital. II. 2. (1901) 274 quoad loc. Isola Bella ! et Bellagio ! et 
virisim. etiam Brenzone et Verona? (excl. deser. et ic.) ; Binz ! in Verh. 
Naturf. Ges. Basel 1901, 383 und Fl. Basel ed. 1. (1901) 189, ed. 2. (1905) 
209; Pax ! ap. Schinz in Bull. herb. Boiss. 2 ser. IL (1902) 351 ex p. 
(excl. loc. Lugano); Murr ! in Deutsche bot. Monatsschr. XX. (1902) 53 ; 
Höck in Beih. bot. Centralbl. XV. (1903) 399 und XVII. (1904) 197 ex 
majore p. (excl. loc. Berlin et Arco) ; Thellung® in Schinz u. Keller. Fl. 
d. Schweiz ed. 2. (1905) I. 319, IT. 149 ; Nægeli u. Thellung ? Ruderal- und 
Adveniivfl. Kt. Zürich in Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich L. (1905) 
sep. 56 = E. maculata L. 

E. Engelmanni Petry ! in Allg. bot. Zeitschr. I. (1895) 11 ex minore p. 
(quoad loc. « Strassburg » et « Genf ») ; Pax ! ap. Schinz in Bull. herb. 
_ Boiss. 2e ser. II. (1902) 351 ex p. (quoad loc. « Lugano ») ; Murr ! in Allg. 
bot. Zeitschr. IX. (1903) 144 ; Engler & Urban ! Ind. sem. h. Berol.- 
Dahlem. in Notizblatt App. XVIIL (1906) 10 = E. humifusa Willd. 

Die unrichtige Verwendung des Namens E. Engelmanni für E. macu- 
lata L. und E. humifusa Willd. erkläre ich mir auf folgende Weise : In 
den A0er- und 50erjahren des letzten Jahrhunderts wurde die echte E. 
Engelmanni Boiss. tatsächlich in einigen deutschen botanischen Gärten 
verwildert beobachtet. Gleichzeitig oder wenig später wurden aber auch 
andere ähnliche, an das europäische Klima besser adaptierte Arten kulti- 
viert ; E. Engelmann? starb nach kürzerer oder längerer Zeit aus — die 
letzien Exemplare, die ich sah, stammen aus dem Dresdener Garten vom 
Jahre 1890 ; heute scheint die Pflanze in Europa nirgends mehr lebend 
vorzukommen —, und an ihre Stelle traten E. maculata oder humifusa 
oder beide Arien ; der Name E. Engelmanni blieb dagegen erhalten und 
wurde auf die beiden anderen Spezies übertragen. Es ist dies umso 
erklärlicher, da Boissier in De Candolle’s Prodromus (loc. ci.) aus den 
europäischen botanischen Gärten einzig E. Engelmann: als Unkrauterwäbnt, 
und auch das beigefügte Synonym E. hortensis Engelm. musste verführe- 
risch wirken. Die unrichtige Bestimmung der süddeutschen, schweize- 


! Vergl. die Fussnoten zu E. maculata L. (n. 8). 

? Nach freundlicher schriftlicher Mitteilung vom XI. 1906 erinnert sich Prof. 
Dr. A. Fiori nicht, die echte Æ, Engelmanni Boiss., so wie sie in seiner Flora 
beschrieben und abgebildet ist, je mit Sicherheit aus Italien gesehen zu 
haben. 

® Zufolge der Bestimmung von Prof. Dr Pax in Breslau. 


702 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


rischen und oberitalienischen Adventivpflanzen erfolgte sodann zweifel- 
los auf Grund des Vergleiches mit falsch benannten Gartenpflanzen. 


8. Euphorbia maculata L. 

Spec. pl. ed. 1. (1753) 455 et herb. (teste Boiss.) ; Jacq. Hort. Vindob. 
II. (1772-3) 87 et 1. 186! ; Rchb. Fl. Germ. exc. (1830-2) 755 et Deutschl. 
Fl. ser. 2. III. (1842) 12 et t. CXXXL f. 4752! (saltem quoad syn. et 
descr. et ic., sed excl. loc. verisim, omn. !); ? Genevier in Bull. Soc. bot. 
France XXV. (1878) 247: Bruhin in Deutsche bot. Monatsschr. XIIL 
(1895) 632 ; Chiovenda in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 65 ; Fiori & Pao- 
letti Fl. anal. Ital. II. 2. (1901) 274; E. H. L. Krause in Sturm Deutschl. 
Fl. ed. 2. VIL (1902) 115 — non L. Mant. nec alior. auct. Europ. ; Aniso- 
phyllum maculatum Haw. Syn. pl. succul. (1812) 162 ; Tithymalus macu- 
latus Beckhaus-Hasse Fl. Westf. (1893) 787 (non Mönch) ; E. depressa 
Torrey ex Sprengel Syst. IIL (1826) 794 ; Magnin in Compt. rend. Assoc. 
Lyon 1881/2 et Bull. Soc. bot. France XXIX. (1882) [123], Veg. du 
Lyonnais (1886) 479; E. supina Rafin.! Dec. pl. ex Boiss. I. c. 47; E. poly- 
gonifolia Jaeq. Coll. V. (1796) 114 et t. 13. f. 3! ; Petry ! in Allg. bot. 
Zeitschr. I. (1895) 11 und 235°? ; Murr ! in Allg. bot. Zeitschr. IX. (1903) 


! Der Autor erwähnt «E. maculata L. » als eingeschleppt am Quai von Nantes, 
« wohl mit Sesam aus Sierra Leone eingeführt», an welch letzterem Orte aus der 
Pflanze Thee bereitet werde. Da E. maculata aus dem tropischen Afrika nicht 
hekannt ist, dürfte die Pflanze von Sierra Leone wohl zu E. thymifolia L. 
gehören, zumal da der Autor ihr «feuilles obtuses, peu poilues» zuschreibt 
|E. prostrata Ait., das häufigste tropische Unkraut, kommt nicht in Frage, 
da der Autor die angedrückte Behaarung der Frucht ausdrücklich hervorhebt]. 
Die Frage ist nun, ob die Adventivpflanze von Nantes mit der tropisch- 
afrikanischen Art wirklich identisch und mithin zu E. ihymifolia L. zu rechnen 
ist, oder ob nicht vielmehr die der Æ. thymifolia äusserst ähnliche echie 
E. maculata L. aus Nordamerika vorliegt: die letztere Annahme scheint mir 
wahrscheinlicher. — Leider gelang es mir trotz vielfälliger Bemühungen nicht, 
die Pflanze Genevier’s zum Ansicht zu bekommen. Im Herbarium des Muséum 
d’histoire naturelle in Nantes findet sie sich nach freundlicher Mitteilung des 
Direktors, Dr. L. Bureau, nicht; ebenso wenig besitzt sie Herr E. Gadeceau 
in Nantes (Zeitgenosse Genevier’s und Herausgeber der 5. Auflage von Lloyd’s 
Flora), noch existiert sie, wie ich von Herrn G. Bouvet in Angers vernehme, 
im Herbarium Lloyd; im Herbarium Genevier’s selbst, das sich, wie ich von 
Herrn Bouvet erfuhr, im Besitze der Universität Cambridge befindet, ist 
sie nach Mitteilung von Herrn Savard, Direktor der dortigen Botany School, 
gegenwärtig nicht zugänglich, da das Herbarium noch nicht geordnet ist. 
Gleichwohl ist für mich die Wahrscheinlichkeit sehr gross, dass Genevier die 
echte E. maculata L,. gemeint hat, da ja diese Pflanze schon 1871 tatsächlich in 
Nantes gefunden worden war. 

? Es ist mir unbegreiflich, wie Petry, der zuerst (l. c. 11) den Namen 
E. polygonifolia Jacq. in die deutsche Litteratur eingeführt hat, auch nachdem 
Bruhin |. e. 63 seine Unverwendbarkeit mit Hinweis auf den homonymen 
älteren gültigen Namen E. polygonifolia L. (1753) dargetan hatte, die 
Jacquin'sche Bezeichnung gleichwohl verteidigen wollte (1. c. 234) mit der sehr 
fragwürdigen Begründung, «aus der Beschreibung Jacquin’s gehe hervor, dass 
von E. polygonifolia L. nicht die Rede sein könne.» Wenn auch einerseits 
zugegeben werden muss, dass die Verwendung des Namens E. maculata, der 
von verschiedenen Autoren in verschiedener Bedeutung gebraucht worden ist, 
bis zu einem gewissen Grade zu Verwirrungen führen könnte, so ist anderseits 
aus dem angeführten Grunde der Name E. polygonifolia Jacq. für E. maculata 
L. Spec. erst recht unmöglich. Es scheint dem Autor — schwer verständlicher 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZURICH. XXXIV. 703 


144; Höck in Beih. bot. Centralbl. XV. (1903) 400 und X VIT. (190%) 197 
ex D. (quoad loc. Nantes [?], Ahaus, Karlsruhe, Innsbruck, Prag) — non 
L. ; E. thymifolia Pursh FI. Am. sept. IT. (1814) 606 ; : Arcangeli ! Comp. 
fl. Ttal. ed. 2. (1894) 189 ; Chiovenda ! in Bull. Soc. ital. (1895) 65/6 
(saltem quoad loc. Pietrasante) et collect. ital. nonnull. — non L. ; E. 
Pseudo-Chamæsyce Delacour & Verlot ! in Billot Fl. Gall. Germ. exs. 
(1859) n. 2756 ; Verlot ! in Soc. Dauph. 1876 n. 1369 — non Fischer & 
Meyer ! ; E. Engelmanni Jäggi u. Schröter ! in Ber. Schweiz. bot. Ges. II. 
(1892) 101%; ; Jäggi ! in Ber. deutsch. bot. Ges. X. (1892) (133) ; Aschers. ! 
ibid. not. ex p. (quoad loc. « Isola Bella » et « Bellagio a Petry ! in 
Allg. bot. Zeitschr. I. (1895) 11 ex majore p. (excl. loc. Berlin, Strassburg, 
Genf) ; Kneucker ! exsice. 1895 (Karlsruhe) ; Chiovenda in Bull. Soc. bot. 
ital. (1895) 65 saltem quoad loc. Isola Bella et Bellagio et verisim. etiam 
Verona ?; Goiran in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 249/50? ; Joh. Wirz ! in 
Neujahrsbl. d. naturf. Ges. Kt. Glarus I. (1898) 54-5; Fiori in Fiori & 
Paoletti Fl. anal. Ital. II. 2. (1901) 274 quoad loc. Isola Bella! et Bellagio ! 
et verisim. etiam Brenzone et Verona? (excl. descr. et ic.) ; Binz ! in 
Verh. Naturf. Ges. Basel 1901, 383 und Fl. Basel ed. 1. (1901) 189, ed. 2. 


Weise — völlig entgangen zu sein, dass durch die Annahme der Jacquin’schen 
Bezeichnung eines der Grundprinzipien der botanischen Nomenklatur, dass 
nämlich zwei verschiedene Arten derselben Gattung nicht den gleichen Namen 
führen dürfen (Art. 27 der Wiener Regeln), verletzt wird ! Zudem hat Jacquin 
seine E. polygonifolia keineswegs als neue Art aufgeslellt, sondern seine 
Bezeichnung rührt lediglich von der unrichtigen Verwendung des homonymen 
Linne’schen Namens her. — Dass der erwähnte Art. 27 sehr wohl begründet ist, 
und wohin dieses Nebeneinander - Bestehenlassen zweier homonymer Namen 
aus Bequemlichkeit führt (Petry meint, die deutschen Botaniker brauchten auf 
die amerikanische Litteratur keine Rücksicht zu nehmen !), zeigt in drastischer 
Weise der vorliegende Fall. Da schon früher die echte E. polygonifolia L. in 
Westfrankreich aufgetreten war, hatte man in Europa 2 verschiedene « E. poly- 
gonifolia», nämlich von Linné und von Jacquin, was naturgemäss zu 
Verwechslungen führen musste und auch geführt hat; wenn dann gar noch das 
— an sich zwar berechtigte, aber in seiner Anwendung heute noch verfrühte 
und in unserm Fall ganz besonders verhängnisvolle — schlimme Prinzip, die 
Autornamen nicht zu zitieren, hinzukam, wie dies z. B. leider in Höck’s sonst 
sehr verdienstvoller Arbeit «Die Ankömmlinge in der Pflanzenwelt Mitteleuropas 
während des letzten halben Jahrhunderts » der Fall ist, dann war die Konfusion 
vollkommen, wie man aus der Synonymenliste der E. maculata zu ersehen 
beliebe. 

1 Schliesst auch noch E. humifusa Willd. aus dem botan. Garten Genf ein. 

? Die fragliche « E. Engelmannı », die Chiovenda I. c. von Verona (leg. 
Goiran) und Goiran selbst in der italienischen Zeitschrift von Verona (seit 
1870) und vom Gardasee angibt und deren Bestimmung vermutlich auf Grund 
der von Petry angeführten” oder ausgegebenen Exsikkaten erfolgte, gehört mit 
aller Wahrscheinlichkeit zu E. maculata L., da Goiran die Pflanze früher (nach 
Chiovendal.c.) als E. Chamesyce var. canescens ausgegeben halte; mit dieser 
letzteren konnte die raubhaarige E. maculata L. sehr wohl verwechselt werden, 
keineswegs aber die fast kahle E. Engelmanni Boiss. Leider konnte mir Herr 
Goiran, der vor einiger Zeit aus (Gesundheitsrücksichten nach Nizza über- 
gesiedelt ist und mir von dort in liebenswürdiger Weise zahlreiche Proben aus 
seinem reichen Herbarium übersandte, bis jetzt nicht mit Sicherheit mitteilen, 
welche Pflanze er seinerzeit als E. Engelmanni Ba hatte. — Ueber das 
Vorkommen von E. Engelmanni in Italien vergl. auch : Fiori Fl. anal. 
Ital. IV.4. (App.) (III. 1907) 160. 


764 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


(1905) 209 ; Pax ! ap. Schinz in Bull. herb. Boiss. 2e ser. II. (1902) 351 ex 
p. (exel. loc. « Lugano ») ; Murr ! in Deutsche bot. Monatsschr. XX. 
(1902) 53 ; Hôck in Beih. bot. Centralbl. XV. (1903) 399 und XVII. (1904) 
197 ex majore p. (excl. loc. Berlin et Arco); Thellung ' in Schinz u. 
Keller Fl. d. Schweiz ed. 2. (1905) I. 319, II. 149 ; Nægeli u. Thellung? 
Ruderal- u. Adventivfl. Kt. Zürich in Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zü- 
rich L. (1905) sep. 56 — non Boiss.! ; E. Engelmanni var. aspera Petry |! 
exsicc. 1894 ; E. Chamæsyce var. canescens Goiran exsicc. 1872 (Verona) 
sec. Chiovenda in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 65 (sub E. Engelmanni); 
E. Levier ! exsicc. 1876 (Prov. Lucca); Seubert-Klein ! Exk.fl. Baden ed. 5. 
(1891) 497 — non (L.) Reper; E. Chamzsyce var. maculata « Parl. » 
Artaria Seconda Contrib. Fl. Prov. di Como in Atti Soc. ital. sc. 
nat. XXXV. (1895) sep. 18 (verisim. ex deser.) — non Parl. ; E. Chamæ- 
syce Neuberger ! Fl. Freiburg 1. B. ed. 1. (1898) 140, ed. 2. (1903) 140 ; 
Chenevard ! in Bull. her». Boiss. 2e ser. II. (1902) 778 — non L.; E. 
granulata E. H. L. Krause Mecklenb. F1. (1893) 140 (teste ipso auctore 
in Sturm Deutschl. Fl. ed. 2. VII. (1902) 115 et in litt. ad me [X. 1906]) — 
non Forsk. ; E. prostrata Bauer exsicc. 1892 (Prag) sec. Petry in Allg. 
bot. Zeitschr. I. (1895) 235 — non Ait.; E. Peplis L. Reber ! in Schweiz. 
Gartenbau XIX. (1906) n. 13. p. 116 — non L. 

Abbildungen: Plukenet Phytogr. I. (1691) 1. 65 f. 8!; Jacq. Hort. 
Vindob. Il. (1772-3) t. 186! (bene); Jacq. Collect. V. (1796) 1. 13, f. 31; 
Rchb. Deutschl. Fl. ser. 2. III. (1842) t. CXXXL, f. 4752!; Britton & Brown 
Ill. Fl. North. U. S. Canad. II. (1897) 373 f. 2314!; Fiori & Paoletti Icon. 
fl. Ital. VI. (1901) 303 n. 2571 ! 

©). Pflanze dem Boden angedrückt, sehr ästig, rauhhaarig, mit ziemlich 
derben, borstenförmigen, aufrecht-abstehenden, dem Durchmesser des 
Stengels an Länge etwa gleichkommenden Haaren besetzt, im Alter meist 
rot überlaufen. Laubblätter kurzgestielt, aus wenig ungleichhälftigem 
Grunde eiförmig-bis linealisch-länglich, spitzlich, gegen die Spitze fein 
gesägt; Nebenblätter aus lanzettlichem Grunde pfriemlich, fransig gezähnt. 
Cyathien achselständig, durch Verkürzung der oberen Internodien zu 
achselständigen, kurzen, dichten, beblätterten, traubigen Gesamt- 
blütenständen vereinigt; Hüllbecher gestielt, kreiselförmig, aussen und 
innen rauhhaarig, seine Zipfel lanzettlich, bewimpert; Drüsen quer 
elliptisch, ihre Anhängsel etwas breiter als die Drüse selbst, meist 
blassrot, gestutzt oder seicht 2—3-lappig. Griffel kurz, tief 2-spallig; 
Frucht überall ziemlich gleichmässig angedrückt behaart, ihre Fächer 
auf dem Rücken stumpf gekielt. Same meist blass ziegelrot, 4-kantig- 
ovoidisch, seine 2 äusseren Flächen von 3—4 geraden und parallelen, nur 
am Grunde des Samens zuweilen etwas unregelmässig verlaufenden 
Querfurchen durchzogen. 

Heimat : Nordamerika von Kanada bis Florida und Texas (ich 
sah Exemplare aus Massachusetts, New Jersey, Ohio, Illinois, Mis- 
souri, Florida, Texas); schon zu Ende des 18. Jahrhunderts in Europa 
in die botan. Gärten eingeführt; in neuerer Zeit vielfach völlig 
eingebürgert, so namentlich im Kies der Bahngeleise und in botan. 
Gärten. 


! Zufolge der Bestimmung von Prof Dr. Pax in Breslau. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 765 


Mir bekannt gewordene Vorkommnisse in Europa: 

Frankreich : Hort. Reg. Paris. 1781, 1786 ! (Herb. Cambessèdes, 
Montpellier); Paris im botan. Garten als Unkraut. 1859, Delacour 
& Verlot! (als E. Pseudo-Chamæsyce) in Billot Fl. Gall. Germ. exs. 
n. 2736, 1876 Verlot! (ebenso) in Soc. Dauph. n. 1369, 1905 Thellung. 
— Lyon, dans la cour de la manufacture des tabacs : Miciol nach 
A. Magnin in Compt. Rend. Assoc. Lyon 1881/2 et in Bull. Soc. bot. 
France XXIX. (1882) [122], Veg. du Lyonnais (1886) 479; nach Magnin 
briefl. (X. 1906) auch in anderen Tabakkulturen und-manufakturen. 
— Hert. Monspel. 1840. Salzmann!; sur la terre des bâches entre les 
arbres, 1844. Dunal!; Unkraut im botan. Garien Montpellier, seit 1899 
konstatiert, Daveau!, 1905-7 Thellung!. — Pyr.-Or. : Collioure, 1886, 
P. Oliver ! — Nantes, allées et pelouses des deux squares vis-à-vis de 
l'Hôtel Dieu, 1871, Lloyd ! (comm. Gadeceau); allées du Jardin Lloyd à 
Nantes, naturalise : herb. Lloyd sec. Gadeceau in litt.; ? Nantes, am 
Quai ziemlich häufig, wohl mit Sesam aus Sierra Leone eingeführt : 
G. Genevier in Bull. Soc. bot. France XXV. (1878) 247°; Rochefort 
(Charente-Infer.), entre les pavés de l’Arsenal : herb. Lloyd sec Gade- 
ceau in litt. 

Italien : Isola Bella im Lago Maggiore : Schröter in Ber. Schweiz. 
bot. Ges. II. (1892) 101 und nach Ascherson in Ber. Deutsch. bot. 
Ges. X. (1892) (133) not. (sub E. Engelmanni), 1892 K. Hegetschweiler!, 
1906 von der dortigen Gärtnerei erhalten (Th.); Bellagio am Comersee, 
zwischen Steinen des Weges nach der Villa Serbelloni, 1889, C. Schrö- 
ter !, 1892 : Kny und Ascherson (Ber. Deutsch. bot. Ges. 1. c.); Prov. 
Como : Camnago, Cantu-Asnago, Cucciago, ferner Milano, Monza, Sere- 
gno, Bollata : Artaria Sec. Contrib. Fl. Prov. Como in Atti Soc. Ital. sc. 
nat. XXXV. (1895) sep. 18 (pro E. Chamæsyce var. maculata)®; um Verona 
- in neuerer Zeit‘ mehrfach : Porta Nuova secus vias 1900-1, Borgo Trenta 
1903, Goiran! [ob schon zu Reichenbach’s Zeiten vorhanden ?°]; 
Venetien : Lungo le vie a Vittorio (140 m.), 1899, Pampanini!; 
Friaul : naturalizzata fino alla reg. subm. a 260 m. (stazione per la 


1 Im Herb. Fauconnet (Herb. Delessert) liegt unter E. Chamæsyce L. von 
Port-Juvenal bei Montpellier. 4832 (leg. Delile?), 1 Exemplar von E. maculata ; 
ob wirklich von dieser Lokalität stammend ? 

2 Vergl. die erste Fussnote zu E. maculata. 

# Lungo la ferrovia Milano-Lecco : Camperio nach Fiori Fl. anal. Ital. IV. 1. 
(App.) (III. 1907)180. 

* Nach Goiran in Bull. Soc. bot. Ital. (1895) 249 findet sich « E. Engel- 
manni», die wohl = E. maculala L. zu setzen ist (vergl. Fussnote 2 auf S. 763), 
schon seit 1870 in Menge um Verona und in neuerer Zeit reichlich am Gardasee ; 
von Fiori in Fiori & Paolelti Fl. anal. Ital. II. 2. (1901) 27% wird « E. Engel- 
manni», zufolge der Angabe von Goiran, speziell von Castelletto di Brenzone 
am Gardasee angegeben. 

5 Reichenbach (Fl. Germ. excurs. [1830-2] 755 et Deutschl. Fl. ser. 2. III. 
[1842] 12) gibt «E&. maculata L.» als « häufig an Hügeln in Veronesischen, 
besonders F; Avesa, del Tagliaferro, Parona, “Ospedaletto, Nlası, Lazise» an. 
Während sich die Beschreibung und Abbildung Reichenbachs zweifellos auf 
die echte E. maculata L. Spec. beziehen, dürften die Standorte wohl Pollini’s 
Flora Veronensis entnommen sein und mithin zu E. maculata L. Mant., Pollini 
et auct. nonnull. (non L. Spec.) = E. nutans Lag. gehören; sicher gilt "dies für 
die Lokalität Avesa (vergl. die Synonyme von E. nutans). 


766 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉéR.). 1907 


Carnia) : Gortani Fl. Friul. IE 2. (1906) 308; Faenza in collibus, 1883, 
L. Caldesi! (E. Chamæsyce B maculata); Pavia, abbondantissima nell’Orto 
botanico, 1876 : Canepa nach Chiovenda in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 
65; La Mortola bei Ventimiglia, 1906, A. Berger!; Genua in Gärten ? 
(Goiran [Bull. Soc. bot. ital. (1895) 250] erhielt Pflänzchen dieser Art 
im Winter 1894-5 mit Kulturveilchen aus Genua; nach Angabe von Dr. 
Vinassa in Lugano wurde E. maculata, die in seinem Gute sich als 
Unkraut findet, vor ca. 20 Jahren von Genua her eingeführt !); Prov. 
Massa-Carrara et Luna : secus viam ferream inter Pietrasante et Avenza- 
1887, Rossetli!; Prov. Pisa : Gello, secus viam ferream, 1899, Arcan- 
geli! (pro Æ. thynufolia); Etruria : ad viam ferream juxta stationem 
Altopascio (Prov. Lucca), 1876, E. Levier! (pro E. Chamæsyce B canes- 
cente); pr. Seramezza in glareosis secus ferroviam, 1890, C. Rossetti! 
(pro E. thymifolia); Florenz : horto botanico «dei Simplici» in ambula- 
cris siccioribus, 1898, St. Sommier!; Prov. di Roma : abbondante tra 1 
binari nella stazione di Fiumicino, 1894 : Chiovenda in Bull. Soc. bot. 
ital. (1895) 66 (sub E. thymifolia); Rom, 1896, Cortesi! (mixt. cum 
E. Chamzsyce L. var. maculata Parl.); Insel Capraria (Capraja), 1896, St. 
Sommier !; Sizilien : Palermo, Todaro! (pro E. Chamæsyce. mixt. cum 
E. Chamæsyce, humifusa et prostrata !). Ausserdem nach Fiori in Fiori 
& Paoletti Fl. anal. Ital. II. 2. (1901) 274 : Brondolo presso Chioggia e 
Conegliano (Fiori), Orlo bot. di Padova (Goiran), Aosta (Sommier), 
Orti bot. di Modena, Pisa e di Roma, Foggia, Manfredonia. 

Schweiz : Kt. Tessin : Brissago, Mariani!; Locarno-Muralto in der 
Handelsgärtnerei H. Schäppi, 1903, J. Bär !, 1906 Schäppi!; Bahndamm 
zwischen Bellinzona und Locarno, besonders häufig im Bahnhof Gordola, 
1906, F. Zimmermann!; Lugano im Gute von Dr. Vinassa (vor ca. 
20 Jahren von Genua eingeführt) und im Pflaster bei der Post, 1906, 
Vinassa!; Bahnhof von Melide, 1901-2, Chenevard! (E. Chamæsyce 
in Bull. herb. Boiss. 2e ser. II. (1902) 778), 1906 Vinassa !; Lugano gegen 
Taverne (Bahngeleise), 1906, Vinassa ! — Genf im bolan. Garten, mit 
E. humifusa, 1888, Grandjean! in Herb. Lüscher (von Jäggi und 
Schröter in Ber. Schweiz. bot. Ges. II. (1892) 101 als E. Engeimanni 
publiziert); Allées du jard. bot. de Genève, naturalisé, 1890, H. Jaccard! 
— Bern : Handelsgärtnerei Tanner (Klosterhof), 1900, und Pflaster des 
Klosterhofgartens (früherer bot. Garten), 1901, Lüscher! — Zürich 
mehrfach : Kunstgärtnerei Fröbel [ursprünglich als Zierpflanze einge- 
führt], 1886, Schröter!, Jäggi ! (vergl. Ber. d. Schweiz. Bot. Ges. IL. 
(1892) 101), 1895 Fröbel!, noch heute in Menge vorhanden, Thel- 
lung; in den Fröbel’schen Baumschulen nach mündlicher Mitteilung 
von Herrn 0. Fröbel 190%!; Festgasse in Zürich V, seit 1901 beobachtet, 
Holbeinstrasse seit 1902. Hohe Promenade seit 1903, botan. Garien 
neben E. humifusa seit 1904 (an allen diesen Orten noch jetzt 
vorhanden), Thellung (vergl. Nægeli und Thellung Ruderal-und 
Adventivfl. Kt. Zürich in Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich 1.. 
(1905) sep. 56); Versuchsfeld Oberstrass der schweiz. Samenkontroll- 
anstalt in Zürich, 1906, Volkart!; Handelsgärtnerei Mertens in Zürich V, 
1906, Mertens !— Bahnhof Linthal (Kt. Glarus), 1890, Lüscher! (vergl. 
Jäggi u. Schröter in Ber. Schweiz. bot. Ges. II. (1892) 101 u. Joh. 


1 1907 in ziemlicher Menge, Thellung. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 707 


Wirz in Neujahrsbl. naturf. Ges. Kt. Glarus I. (1898) 54-5), 1904 
Thellung. 

Deutschland: Elsass : botan. Garten Strassburg (von H. Petry ange- 
sät). 1906, Ludwig!, Müller! — Baden: Bahnkörper bei der Station 
Rheinweiler, 1885-6, Hausser! (als E. Chamæsyce), 1900 Binz! (E. En- 
gelmanni)‘; Karlsruhe im botan. Garten (Hofgarten), schon 1891 von 
Seubert-Klein Exkurs. fl. Baden ed. 5, 197 als E. Chamzsyce var. 
canescens erwähnt, 1894 Petry! (als E. Engelmanni var. aspera; in Allg. 
bot. Zeitschr. I. (1895) 12 als E. polygonifolia Jacq. publiziert), 1895 
Kneucker!, 1906 Græbener! (nach Mitteilung von Herrn Hofgarten- 
direktor Gr&bener findet sich die Pflanze auch in der Baum- 
schule und auf dem Schlossplatz daselbst); Stadtgarten Karlsruhe, 1894, 
Petry! (E. Engelmanni in Allg. bot. Zeitschr. 1. c.); Bahndamm 
zwischen Schwetzingen und Hockenheim, 1905, Zimmerman !—Jena : 
Unkraut im Garten des Herrn Hofgäriner Maurer, wohl mit Vaccinium 
macrocarpum Ait. aus Nordamerika eingeführt : Lauche in Verh. bot. 
Ver. Brandenb. 1875 Sitzb. 96. — Westfalen : Ahaus, wohl mit fremdem 
Tabak eingeführt : von der Mark nach Beckhaus-Hasse Fl. Westf. 
(1893) 787.— Berlin im botan. Garten, 1857 und 1864, A. Braun!, 1861 
Ascherson!, 1884 E. Roth! (mit E. humifusa): in der pflanzengeogra- 
phischen Anlage in Dahlem, 1906, Thellung. — Mecklenburg : Neustadt, 
Gartenunkraut : E. H. L. Krause Mecklenb. Fl. (1893) 140 (pro E. gra- 
nulata). 

Oesterreich : Im botan. Garten zu Prag ! (Herb. Murr), E. prostrata 
Bauer Exs. a. 1892 [non Ait.] nach Petry in Allg. Bot. Zeitschr. I (1895) 
235 unter E. polygonifolia. — Salzburg im botan. Garten, 1895. Glaab ! 
(Dörfler Herb. norm. n. 3657) (E. polygonifolia Petry le 235), im 
botan. Garten von Innsbruck eingebürgert : Murr in Deutsche bot. Mo- 
natsschr. XX. (1902) 53 (als E. Engelmanni) und in Allg. bot. Zeitschr. 
IX. (1903) 144 (als E. polygonifolia). 

Ungarn : Szeged, Pflaster bei der Bibliothek, 1905, Bela Länyi! 
(comm. À. v. Degen; vergl. auch Mag. Bot. Lapok VI. [1907] 49). 


8a. Euphorbia thymifolia L. 
Spec. pl. ed. 1. (1753) 454 ex p. (var. 82?) et herb. teste Boiss.; Burm. f. Fl. 
Ind. (1768) 112 (var. 3°) et herb. teste Boiss.; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2 


1 Diese Pflanze wurde von Seubert-Klein Exkurs. fl. Baden ed. 5. (1891) 
197 als E. Chamesyce var. canescens, von Petry in Allg. bot. Zeitschr. I (1895) 
41 und ebenso von Binz in Verhandl. Naturf. Ges. Basel 1901, 383 et FI. Basel 
ed. 1. (4901) 189, ed. 2. (1905) 209 als E. Engelmanni, von Neuberger FI. 
Freiburg i. B. ed. 1. (1898) 140, ed. 2. (1903) 140 als E. Chamesyce 
aufgeführt. 

2 Als Synonym zu dieser Var. zitiert Linné die sehr kenntliche Abbildung in 
Burimann’s Thesaurus Zeylanicus (1737) t. 105, f. 3! Der Typus der Art gehört 
dagegen. wenigstens nach der angeführten Figur des Plukenetius (Phyt. I (1691) 
t. 113.21 — E. indica Lam. ?) nicht hieher. 

3 Boissier (Prodr. |. c.) zitiert als Autor zu Æ. thymifolia «Burm. fl. Ind. 

. 2 [irrig statt 112]» und zieht dazu als Synonym «E. thymifolia var. 8 L. 
re Ac. IH, 115.» Es liegt jedoch durchaus kein Grund vor, Burmann statt 
Linné zum Autor der E. thymifolia zu machen ; denn Burmann’s E. thymifolia 
ist gerade so weit gefasst wie die Linné’sche Art; auch er zitiert zum Typus der 
Art die nicht zu E. thymifolia gehörige Figur des Plukenelius und führt eine 
besondere Varietät 8 mit dem Synonym des Thesaurus Zeylanicus auf. 


768 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


(1862) 48; Chiovenda in Bull. Soc. bot. ital. (1895) 62 et 65 (excl. loc. ital.); 
Anisophyllum thymifolium Haw. Syn. pl. succul. (1812) 160; E. rubicunda 
Blume Gew. Buitenz. (1823) 73; E. folrata Buch.-Hamilt. ex Dillw. Rev. hort. 
Malab. (1839) 52; E. Bur manniana J. Gay in Webb et Berth. Phytogr. Canar. III. 
(1836-50) 239; Anisophyllu: n thymifolium et Burmannianum Klotzsch et Garcke 
in Abh. Akad. Berlin 1859 (1860) 25; E. macnlata Aublet PI. Gui. I. (1775) 
479; ? Genevier in Bull. Soc. bot. France XXV. (1878) 247 saltem quoad pl. Afr. 
trop. — non L. 

Abbildung : Burm. Thes. Zeyl. (1737) t. 105 f. 3! (optima!), 

Heimat: Tropen der Neuen und Alten Welt; aus Europa nicht mit Sicherheit 
bekannt. 

Der E. maculata L. ausserordentlich ähnlich und leicht mit ihr zu verwechseln ? 
(über die Differentialcharaktere siehe den Bestimmungsschlüssel). Die Angaben 
aus Europa beruhen daher wohl ausschliesslich auf unrichtiger Bestimmung von 
Exemplaren der letztgenannten nordamerikanischen Art; sicher gilt dies für 
E. thymifolra der italienischen Autoren (z. B. Arcangeli! Comp. fl. Ital. ed. 2. 
(1894) 189; Chiovenda! in Bull. Soc. bot. ital. (1905) 66 sallem quoad loc. 
Pietrasante), die schon von Fiori in Fiori & Paoletti Fl. anal. Ital. II. 2. (1901) 
274 als zu E. maculata L. gehörig erkannt wurde. Dagegen kommt bei der von 
Genevier von Nantes als E. maculata erwähnten Adventivpflanze doch auch 
die echte E. thymifolia L., Burm. f. in Frage. — Ueber die nicht genügend 
geklärle E. thymifolia Lois. Fl. Gall. vergl. die folgende Art. 


9. Euphorbia prostrata Aiton 

Hort. Kew. II. (1789) 139 ; Boiss. in DC. Prodr. XV. 2. (1862) 47 ; Ani- 
sophyllum prostratum Haw. Syn. pl. succul. (1812) 163 ; Tithymalus pro- 
stratus Bubanı Fl. Pyren. (ed. Penzig) I. (1897) 116; E. tenella Humb. 
Bonpl. & Kunth ! N. gen. et spec. Orb. nov. IL. (1817) 53 ; E. callitri- 
choides Kunth 1. c. 52 ; E. perforata Guss. Fl. Sie. Prodr. I. (1827) 540 ; 
E. trichogona Bertol. Misc. bot. II. (1844) 20 t. VI. f. 3;? E. thymufolia 
Loisel. Fl. Gall. ed. 1. 11. (1807) 727, ed. 2.1. (1828) 338 (verisim. ex deser. 
et forsan ex loc.) — non L.; E. Chamæsyce Bertol. Fl. Ital. V. (1842) 39 ex 


1 Vergl. die erste Fussnote zu E. maculata L. (n. 8), 

2 Vergl. auch : A. v. Degen in Mag. Bot. Lapok VI. (1907) 49. 

8 Was unter E. ihymifolia Loisel. (non L.) zu verstehen ist, dürfte kaum je 
mit Sicherheit zu eruieren sein. Nach der Angabe des Fundorles : «in marilimis 
Provinciæ » [in der 2. Aufl. wird eingefügt : «ex D. de Suffren »; offenbar hat 
Loiseleur selbst die fragliche Pflanze gar nicht gesehen !] wäre vor allem an E. 
Chamesyce L. var. canescens (L.) Rœper zu denken, wie denn auch E. thymi- 
folia Lois. von A. Pyr. de Candolle (Fl. franc. V. [vol. VI.] (1815) 357), zu 
E. massiliensis DC. (— E. Chamesyce var. canescens) und von Grenier et 
Godron (Fl. France IH. 1. [1855] 75) zu E. Chamesyce gezogen wird. Loise- 
leur’s Beschreibung dagegen (E. caule subpubescente, foliis ovatis... glabris hasi 
subæqualibus vix cordatis, floribus axillaribus confertis subracematim disposilis, 
capsularum glabrarum angulis pilosis...») kann sich unmöglich auf E. Chame- 
syce, sondern nur auf eine exotische Art, und zwar am ehesten auf E. prostrata 
Ait., beziehen. Es ist nun keineswegs ausgeschlossen, dass auch Suffren unter 
E. Ihymifolia, E. prostrata verstanden haben könnte, welch’letztere Art schon 
frühzeitig bei Toulon gefunden wurde. Leider gaben mir die Herbarien bis jetzt 
keinen sichern Aufschluss über E. thymifolia Lois. Im Herb. DC. Prodr. liegt unter 
dieser Bezeichnung E. Chamesyce var. canescens, im Herb. Dunal (Montpellier) 
dagegen E. maculata L., und « E. thymifolia » von Toulon (Herb. Fauconnet) ist 
E. prostrata! Es bleit nun abzuwarten, ob die von Suffren gesammelten Exem- 
plare vielleicht noch in irgend einem Herbar zum Vorschein kommen. — Als 
ganz verfehlt ist das Vorgehen von Gillet & Magne zu bezeichnen, die (Nouv. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 709 


p. (quoad syn. « E. perforata Guss. »); Ascherson & Schweinf. ! Ill. Fl. 
Egypte (1887) 772 saltem ex p. (quoad pl. Cahiri a Sickenberger lectam); 
Todaro ! in F. Schultz Herb. norm. nov. ser. Cent. 15 n. 1463 (Panor- 
mum); Ricardo de Cunha! in Fl. Lusit. exs. 1888 n. 1293 (Lisboa) — 
non L. 

Abbildungen: Bertol. Mise. bot. III. (1844) t. VI. f. 3; Boiss. Ic. 
Euphorb. (1856)! t. 17! ; Fiori & Paoletti Icon. fl. Ital. VI. (1901) 505 n. 
2572 | 

©. Pflanze schwach behaart, dem Boden angedrückt. Stengel und 
Æste schlank cylindrisch, verästelt, fein kurzhaarig. Laubblätter kurz 
gestielt, sparsam feinhaarig bis fast kahl, elliptisch oder verkehrteiförmig- 
länglich. stumpf, an der Spitze gezähnelt ; Nebenblätier 3-eckig, zer- 
schlitzt-gefranst, die oberen paarweise verwachsen. Cyathien achselstän- 
dig, durch Verkürzung der Internodien der blütentragenden Zweige zu 
kurzen und dichten, mit (oft verkleinerten) Laubblättern untermischten, 
achselständigen traubigen Gesamtblülenständen genähert ; Hüllbecher 
kreiselförmig, aussen und innen kahl, mit eiförmigen. kammförmig ge- 
wimperten Zipfeln ; Drüsen sehr klein, fast kreisrund, mit sehr schmalem 
oder verkümmertem Anhängsel. Fruchtfächer scharf gekielt, auf den 
Kielen abstehend steifhaarig bewimpert, sonst kahl. Same grau, scharf 
&-kantig-ovoidisch, mit 5-7 geraden und parallelen, tiefen Quer- 
furchen. 

Heimat: Tropen und Subtropen Amerikas, westliches tropisches 
Afrika (auch auf den Canaren und Madeira wohl einheimisch), Mauritius, 
Reunion, Neu-Kaledonien !, Samoa- ! und Hawai-Inseln ! (vielleicht teil- 
weise eingeführt); ad ventiv (teils wohl durch den Schiffsverkehr einge- 
schleppt, teils in und aus botan. Gärten verwildert) und stellenweise 
eingebürgert auf Kulturland im Mittelmeergebiet und in Gross- 
brilannien. 

Vorkommnisse in Europa: 

Portugal: Lisbonne, vallée d’Alcantara, 1884, 1888, Daveau! 
(Herb. Lusit. n. 1110 et in F. Schultz Herb. norm. nov. ser. Cent. XXVL. 
4, n. 2583); Lisboa: Belem, Pocinhos, 1888, und Arredores de Pocinhos, 
& 0 rdo de Gunha! (Fl. Lusit. exs. n. 1293 pro E. Chamæsyce 

50.97). 

Frankreich: Devenu spontané autour de Lyon, 1806, Gilibert! 
(Herb. DC. Prodr.); Toulon ?, 1850, herb. Fauconnet ! pro E. thymifolia 
(nach Boiss. I. c. wurde die Pflanze dort von Fontenay gesammelt) ; 
botan. Garten Montpellier ca. 1840, Herb. Salzmann ! (wohl kulti- 
viert), seit einiger Zeit eingebürgert, Daveau!, 1905 Thellung. 

Italien : Sizilien : in pratis aridis pr. Panormum, Todaro! (F. Schultz 


Fl. franc. ed. 3. [1873] 408) « E. thymifolia Lois. » als Kleinart oder Varietät 
(« Feuilles très petites, legt en cœur ») hinter E. Ghamesyce aufführen; denn 
abgesehen davon, dass Loiseleur gar keine neue Art aufgestellt, sondern ledig- 
lich den Linne’schen Namen unrichtig verwendet hat, ist E. thymifolia Lois. 
entweder einfach E. Chanwesyce var. canescens (und die Beschreibung bei Loi- 
seleur bezieht sich gar nicht auf die Pflanze der Provence), oder aber eine von 
E. Chamesyce spezifisch verschiedene exotische Art. 

1 Nach Pritzel; auf dem Titel des Werkes selbst steht : 1866. 

? Loiseleur gibt (l. c.) seine « E. thymifolia », die vielleicht = E. prostrata 
zu setzen ist, schon 1807 aus der Provence an. 


770 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


Herb. norm. nov. ser. Cent. 15. n. 1463) ; in einem andern Exsikkatum 
von Palermo, leg. Todaro, finden sich unter dem Namen E. Chamæsyce 
ausser der echten Linné’schen Art auch E. humifusa, maculata und 
prostrata vermengt ; Palermo, dans les cultures des jardins, 1883, leg. ? 
(Pl. Sie. rar. n. 236). — Pisa (wohl im botan. Garten), 1873, Caruel!; 
Florenz : in horto bot. (Boboli), 1898, St. Sommier ! ; Roma nell’arena, 
Fior. Mazz., Roma nella Villa Albani, Sanguinetti, Campobasso : 
Termoli, 1868, Pedicino : alle 3 Angaben nach Chiovenda in Bull. 
Soc. ital. (1895) 66 ; Verona (in viis urbis), 1890, Goiran ! — Fiori in 
Fiori & Paoletti Fl. anal. Ital. II. 2. (1901) 284 erwähnt die Pflanze aus- 
serdem aus dem botan. Garten von Neapel. 

[Aegypten : Alexandrien und Kairo, Sickenberger ! — Ascherson 
& Schweinf. II. Fl. Egypte (1887) 772 geben E. Chamæsyce L. an.] 

Grossbritannien : Cultivated ground in Hampshire : R. Charles 
(of High-cliffe) nach Whitwell in Journ. of Bot. XXXVI (1898) 32 
(vergl. auch Dunn Alien fl. of Britain (1905) 170). 


Als Resultat der vorstehenden Studie über die europäischen Æu- 
phorbia-Arten der Sektion Anisophyllum ergibt sich hinsichtlich der 
Beständigkeit ihres Auftretens und ihrer Bedeutung für die 
europäische Flora folgendes: 

1. E. Peplis L. und E. Chamæsyce L. sind im Mediterrangebiet (E. Peplis 
auch an der atlantischen Küste bis England) einheimisch; beide zeigen 
nur eine geringe Tendenz zur Erweiterung ihres Areals; Æ. Peplis ist fast 
ausschliesslich an die Meeresküste gebunden, Æ. Chamæsyce ist Bewohne- 
rin unkultivierter Orte (Garigues u. s. w.), geht aber auch « apophy- 
tisch» ‘auf Kulturland über und folgt zuweilen den Verkehrswegen nach 
Norden. 

2. E. polygonifolia L. und E. serpens H. B. K., beide aus Amerika 
stammend, finden sich in Süd- bezw. West-Frankreich auf dem Sande des 
Meeresstrandes eingebürgert; dasienatürliche Standorte! bewohnen 
und zudem den klima-ausgleichenden Einfluss der Meeresnähe geniessen, 
dürften sie zu den dauernden Erwerbungen der europäischen Flora 
im Sinne von «Neubürgern» («Neophyten»)? gerechnet werden. 
E. serpens, eine bisher verkannie Art, ist zweifellos — schon um 1840 — 
mit Ballast aus Südamerika eingeschleppt worden ; Æ. polygonifolia, aus 
N.-Amerika stammend, wird zum ersten Mal 1877 aus West-Frankreich 
erwähnt. 

3. E. nutans Lag., E. maculata L. (beide aus Amerika), E. prostrata 
Aiton (Tropen) und Æ. humifusa Willd. (Asien) finden sich — nament- 


1 Vergl. Vierteljahrsschr. d. Naturf. Ges. Zürich L. (1905) 23% (sep. 10). 

2 E. serpens, die von Paiche als auf den « sables de la plage » wachsend 
bezeichnet wird, traf ich selbst nur auf sandigen, salzhaltigen Ruderalstellen 
in der Nähe des Meeres, dienicht als vollkommen natürliche Standorte bezeichnet 
werden können; E. serpens ist daher vielleicht richtiger zur folgenden Kategorie 
zu stellen. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZURICH. XXXIV. 771 


lich in Südeuropa — dauernd eingebürgert auf Kulturland, vor- 
nehmlich als Unkraut in botanischen Gärten (Æ. nutans und E. maculata 
vorzugsweise auch im Kies der Eisenbahngeleise), und gehören somit zu 
den «Ansiedlern» («Epökophyten»). Æ. nutans zeigt überdies eine 
Tendenz, auf + natürliche Lokalitäten (Garigues etc.) überzugehen : 
f. ericetorum Goiran. — Das Vorkommen von Æ. nutans, maculata und 
humifusa in Europa dürfte auf Verwildern aus botanischen ‚Gärten 
zurückzuführen sein — die beiden erstgenannien Arten wurden schon 
1781 im Pariser Garten kultiviert —, während X. prostrata (wohl schon 
zu Anfang des 19. Jahrhunderts in der Provence gefunden), wenigstens 
teilweise, eher durch die unbewusste Vermittlung des Menschen, etwa 
durch den Schiffsverkehr von den Canaren her, eingeführt worden sein 
dürfte. 

4. E. Engelmanni Boiss. (Chile) fand sich im letzten Jahrhundert in 
einigen französischen und deutschen botanischen Gärten in Kultur und 
wohl auch verwildert, doch kaum je ausserhalb derselben [gegenteilige 
Angaben beruhen auf unrichtiger Bestimmung]; heute dürfte sie in 
Europa nirgends mehr lebend vorkommend, offenbar hat sie sich an das 
ihr nicht zusagende Klima nicht anzupassen vermocht. Sie zählt daher 
zu den «Passanten» («Ephemerophyten »). 


NAMENREGISTER. 


Die gültigen Namen sind kursiv gedruckt. 


Anisophyllum Burmannianum Kl. & Euphorbia callitrichoides H. B. K. 768 


Gcke. 768 »  canescens Cav. 757-8 
»  Chamæsyce Haw. 757 » »  « Cav. 758 
»  Forskalei Kl. & Geke. 759 » » bu ER 
»  humifusum Kl. & Gcke. 751 » »  Rchb. 759 
»  hypericifolium Haw. 751 »  Chamæsyce L. Sp. ed. 1. 747, 
» » Kl. & Gcke. 750 749, 752-3, 757 
»  hyssopifolium KI. & Gcke. » »  L: Sp. ed. 2. 758 
751 » Chamæsyce Bertol. ex p., 
»  maculatum Haw. 762 Aschers & Schweinf., To- 
»  ovalifolium Kl. & Gcke. 760 daro, Ric. de Cunha 769 
»  Peplis Haw. 756 »  Chamæsyce Hausser, Neuber- 
»  polygonifolium Haw. 757 ger, Chenevard 764, 767 
»  prostratum Haw. 768 »  Chamæsyce [L. ex p.] Pallas, 
»  serpens Kl. & Gcke. 755 C. A. Meyer, Delacour et 
»  thymifolium Haw. 768 Verlot, Callier, Weiss, Pe- 
» » Kl. & Gcke. 768 try olim, Dixon 752 
Chamcæsyceæ Boiss. 746 »  Chamæsyce Rchb. 759 
Euphorbia androsæmifolia Pres] 750 » »  Todaro 754, 766, 770 
» ‘arillata Edgew. 759 »  Ghameesyce var. canescens (L.) 


»  Burmanniana J. Gay 768 Rœper 758 


772 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (22: SéR.). 1907 


Euphorbia Chamæsyce var. canescens 


Goiran, Levier,  Seubert 
Klein 764 

Chamesyce var. glabra Roeper 
758 


Chamwsyce var. glabrescens 
Chiovenda 758 

Chamesyce var. glabriuscula 
Willk. & Lge. 758 

Chamesyce var. integrifolia 
Thell. 759 


Chamesyce var. maculala Par- 
lat. 759 
Chamæsyce var. maculata Ar- 
taria, Caldesi 764, 766 
Chamwsyce var. pilosa Guss. 
38 


confusa Blume 752 
cordifolia Ell. 755 
cuspidata Bertol. 751 
depressa CI. Gay 760 
»  Torrey 762 
dichotoma Forsk. 756 
Engelmanni Boiss. 747, 749, 
Engelmanni Jäggi, Schröter, 
Aschers. ex p., Petry ex ma- 
jore p., Kneucker, Chioven- 
da, Goiran, Wirz, Fiori, 
Binz, Pax ex p., Murr D. 
bot. Mon., Höck ex p., Næ- 
geli, Thell. 761, 763 
Engelmanni Petry ex minore 
p-, Pax ex p., Murr Allg. 
bot. Zeit., Ludwig, Engler & 
Urban 752, 761 
Engelmanni var. aspera Petry 
76% 
foliata Buch.-Hamilt. 768 
Forskalei 8 & 7 Gay 759 
fragilis Decaisne 759 
Geringii Steud. 752 
granulata Forsk. 747, 749. 759 
granulata Krause, Höck 764 
Hayneana Spr. 755. 
herniarioides Nutt. 755 
hortensis Engelm. 760 
humifusa Willd.746, 748, 754, 
763 
humifusa hort. bot. 760 
hypericifolia L. 746, 748, 751 
hypericifolia Jan, A. Gray. 
Lesp. & Thev. 750 
»  var.mierantha Engelm. 


inelinata hort. bot. 760 

indica Lam. 767. 

ludoviciana Raf. 755. 

maculata L. Sp., Boiss. 748, 
750, 759, 762 


Euphorbia maculata L. Mant., Pollini, 


» 


Rehb. 750. 765 
maculata Aublel, Genevierexp. 
768 
»  Genevier 762, 768 
massiliensis DC. 758 
massiliensis 8 villosa DC. 758 
microphylla Roth 755. 
nutans Lag. 746, 748, 750 
» F.ericetorum Goiran.751 
ovalifolia Enselm. 760 
Peplis L. 747, 749, 756 
»  f.rubricaulis Thell. 756 
» f.viridicaulis » 756 
Peplis L. Reber 764 
perforata Guss. 768 
polygonifolia L. 747, 749, 757 
polygonifolia Forsk. 756 
polygonifolia Jacq., Petry, 
Murr Allg. b. Zeit. 762 
polygonifolıa Murr D. b. Mon. 
752 
polygonisperma Gr. Godr. 751 
Preslii Guss. 750 
procumbens hort. bot. 760 
» Timm 752 
prostrala Aït. 748, 750, 768 
prostrata Bauer 764 
»  hort. bot. 760 
pseudo-Chamæsyce Fisch. & 
Mey. 751 
pseudo-Chamæsyce Delacour & 
Verlot 763 
refracta Lowe 750 
rubescens Link 756 
rubicunda Blume 768 
serpens H. B. K.746, 748, 755 
» var. fissistipula Thell. 
755 
»  var./ndicaEngelm.799 
supina Raf. 762 
tenella H. B. K. 768 
thymifolia L. 747, 749, 767 
thymifolia Loisel. 758, 768 
» Pursh. Arcangeli, 
Chiovenda 763 
thymifoliaGilletet Magne 768-9 
trichogona Bertoi. 768 
trinervis Bertol. 750 


Hypericifoliæ Boiss. 746 
Leiospermeæ Boiss. 746 
Rhytidospermæ Boiss. 747 
Tithymalus auriculatus Lam. 756 


Chamæsyce Mönch 757 

humifusus Bubanı 751 

maculatus Beckhaus-Hasse 762 
» Mönch 750 

nummularis Lam. 757 

Peplis Scop. 756 

prostratus Bubani. 768 


773 


Beiträge zur Flora 


DER 


ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS 


VON 


J. BORNMÜLLER, Weimar. 


(Suite.) 


Campanulaceæ. 


Michauxia lævigata Vent. — Boiss. fl. Or. III, 891. 

Elburs occident., in subalpinis supra Getschesär, 22-2300 m. s. m. (4. 
VIT. 1902 ; n° 7604 ; florens). — Inter Kalak et Kilischim (22. VII. 1902. 
leg. Th. Alexeenko ; n° 1043 ; indeterm.). 


* Campanula Lourica Boiss. — Boiss. fl. Or. III, 918. 

Elburs oceid., ad rupes vallis Lur ad pagum Meidan (Meidanek) et supra 
Getschesär, 22-2200 m. s. m. (17 et 18. VI. 1902 ; n° 7610 et 7611 ; flor.). 
— In angustiis montis Kendewan, 23-2400 m. s. m. (23. VI. 1902 ; n° 
7613). — Inter Asadbar et Gerab, in jugo Gerdene Bary ad rupes prope 
Jaila Assalek, 2800 m. s. m. (2. VIT. 1902 ; no 7614). — Ad basin montis 
Demawend inter Pelur et Rene, 20-2200 m. s.m. (15. VII. 1902 ; n° 7612). 


Campanula odontosepala Boiss. — Boiss. fl. Or. IH, 921. 

In silvis regionis littoralis inter Rescht et Rustamabad, prope Imamsade- 
Haschim (29. VII. 1902 ; no 7622). 

Nach Bossier (l. c.) ist diese sonst nur noch aus Talysch (leg. Buhse) 
bekannte Pflanze in Gilan nur von Aucher ohne Standortsangabe gesam- 
melt worden ; Boissier schreibt aber sicher unrichtig « in silvis alpinis ». 
Fast am selben Tage des gleichen Jahres traf Th. Alexeenko diese seltene 
Campanula in Gilan an zwei Plätzen an : « In abruptis argillosis humidis 
prope pagum Tasiabad (inter Roudar-chanä » et Pulardischan « 16. VII. 
1902 Cal. Jul,) n° 223 ; indeterm. Beide Oertlichkeiten liegen auf der 
Wegstrecke Rescht-Lahidschan-Kaswin. 


Campanula glomerata I,. — Boiss. Or. III, 927. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 9, 31 août 1907. 50 


77% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (188) 


Prope Scheheristanek ad basin borealem alpium Totschal, 2200 m. s. 
m. (3. VI. 1902 ; no 7621). 


Campanula Steveni M.B. — Boiss. fl. Or. III, 936. — Buhse, Aufz. p. 143. 
Alpium Totschal in declivitatibus alpinis vallis Dosderre, 24-2500 m. s. 
ın. (4. VI. 1902 ; n° 7607, p.p.). 


ß vesiculosa Bornm. (var. nov.), calycis tubo (obconico!) cellulis 
inflatis albis dense spongioso-crystallino-vesiculoso. 
In consortio f. typicæ in valle Dosderre, (4. VI. 1902; n° 7607 p.p.) 


f. alpina, caulibus pumilis (5-12 cm. altis) unifloris, tubo calycino paulo 
abbreviato. 

Ad nives jugi Kendewan, 30-3100 m. s. m. (23. VI. 1902 ; no 7609.) 

In cacuminibus alpium Totschal, 35-3600 m. s. m. (8. VII. 1902; n° 7608.) 

Ich glaubte in vorliegender Pflanze P. phyctidocalyx Boiss. et Noë, 
eine nur aus Kurdistan türkischer und persischer Seite bekannte Art, zu 
erkennen; doch schreibt Boissier derselben einen « calycıs tubum hemi- 
sphæricum » zu, allerdings mit ganz den gleichen blasigen Zellwuche- 
rungen. Vergleichsmaterial steht mir nicht zu Gebote. Die Exemplare aus 
der subalpinen Region von Totschal weisen sonst nicht den geringsten 
Unterschied mit der dort gemeinsam auftretenden typischen Form auf. 
Eine andere abweichende Form dieser Art erwähnt bereits Buhse (Aufz. 
l.c.) vom Demawend und vom Sahend (Aserbeidschan) « ovario furfu- 
raceo-piloso ». 


Campanula Rapunculus L. +. Lambertiana A. DC. — Boiss. fl. Or. IH, 
940. — Buhse, Aufz. p. 43 an — Lipski, pl. Ghilan I. c. p. 228. 
In silvis ad Rescht (27. IV. 1902 ; no 7617). 


Podanthum pulchellum Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. II, 947. 

In vallibus regionis subalpinæ alpium Totschal, nec non in valle Lur, 
2200 m. s. m. (15 et 9. II. 1902; no 7605, 7606). — Eandem speciem 
recepi a Th. Alexeenko, 21. VIT. 1902 (Cal. Julian.) « prope pagum Diard- 
schan (inter Lahidschan et Kaswin) in clivis calcareis inter frutices » 
lectam (n° 322 ; indelerm.). 


Podanthum amplexicaule (Willd.) Boiss. ß Kotschyi Boiss. — Boiss. 
fl. Or. III, 349. 

Elburs occident.. in trajectu Gerdene-Bary, supra Gerab districtus Tal- 
kan (Talagon), 2700 m. s. m. (26. VI. 1902 ; n° 7620.) 


Specularia Ey L. — Boiss. fl. Or. III, 960. 
In arvis prope Rudbar, 2-300 m. s. m. (7. V. 1902; n° 7618) ; civis 
floræ Persiæ nova. 


Vacciniaceæ. 


Vaccinium Arctostaphylos L. Boiss. fl. Or. III, 964. 

« In umbrosis prope pagum Chalüdescht (prov. Ghilan) » ; 18. VII. 1902 
(Cal. Julian.) leg. Th. Alexeenko (n° 212 ; indeterm.) ; species e dilione 
nondum nota ! 


(189) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 775 


Primulaceæ. 


Anagallis arvensis L. — Boiss. fl. Or. IV, 6. — Buhse, Aufz. p. 145. — 
Lipsky. pl. Ghilan. 1. c. p. 228. — Freyn, Sint.-Masend. 1. c. p. 897. 
In arenosis ad Enseli (25. IV. 1902 ; n° 8096). 


* Asterolinum linum stellatum (L.) Duby in DC. — Boiss. fl. Or. IV, 
p. 10. — Lipsky, pl. Ghilan. 1. c. p. 228. 

Inter Mendschil et Kaswin prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 
41902 ; no 8095). 


Cyclamen Ibericum Stev. — C. Coum Mill. BG Ibericum Boiss. — Boiss. 
fl. Or. IV, 11. — Buhse, Aufz. p. 145 (C. elegans). — Freyn, Sint.-Masend. 
1. c. p. 897. 

In silvis inter Rescht et Rustamabad, in declivitatibus montium copio- 
sissime (14. I. 1892; iter Persico-turcicum n° 3855). 


Androsace maxima L. — Boiss. fl. Or. IV, 18. — Buhse, Aufz. p. 145. 
— Stapf, Polak. Exp. I (1885), p. 70 (var. glabrescens Stapf, a typo vix 
diversa). 

Inter Rescht et Kaswin in jugo Charsan, 1200 m. s. m. (13. V. 1902 ; 
n° 8099.) — Prope Kaswin, 1300 m. s. m. (15. V. 1902 ; no 8097.) — In 
valle fluvii Sefidrud, ad Rudbar, 300 m. s. m. (7. V. 1902 ; no 8100.) — 
_ Prope Teheran in planitie copiose, 1200 m. s. m. (18. IL. 1892 ; no 3858.) 
— Transcaspia, in collibus ad Baku (19. IV. 1902 ; no 8098). 


Primula vulgaris Huds. — G. acaulis (L.) Jacq. — Boiss. fl. Or. IV, 
24. — Buhse, Aufz. p. 144. Freyn, Sint.-Masend. I. c. p. 897. — P. 
heterochroma Stapf, Polak. Exp. I (1885) 70 = f. hypoleuca Heldr. in 
Haiäcsy Consp. fl. Græc. IV. (1904) 6 (pro var.) ; cfr. Pax, Monogr. p. 54 
(Pflanzenreich, 1905). 

In silvis prope Kudum und Rustamabad in valle fluvii Sefidrud (loc. 
class. P. heterochromæ Stapf), ad 100 m. s. m. (12 I. 1892; iter Pers.-turc. 
n° 3856). 

Die Exemplare vom Klassischen Standort der Stapf schen Art {Kudum, 
nicht Kudrun) sind von den typischen Formen bis auf die Unterseite der 
in der Jugend graubehaarten Blätter in keiner Weise verschieden. Bei 
den griechischen Exemplaren der var. hypoleuca Heldr. (herb. græc. 
norm. n° 1473!) tritt diese Abweichung weit erheblicher hervor als bei 
den persischen. In der Monographie Paxs wird P. heterochroma Stapf 
noch als Art angeführt, freilich nicht ohne Bedenken, zumal Ver- 
fasser Exempiare dieser Form nicht hat untersuchen können. Uebrigens 
tritt im gleichen Gebiet, in den persischen Wäldern am Kaspisee, auch 
ganz typische P. vulgaris Huds. auf; vergl. Sintenis exsicc. n° 1413 (prov. 
Asterabad, in silvis primævis ad Bender-Ges, 1. II. 1901). 


Primula auriculata Lam. — Boiss. fl, Or. IV, 28. — Buhse, Aufz. p. 
14%. — Stapf, Polak. Exped. I, 70. — In pratis alpinis humidis montium 
Totschal ad Imamsade-Davud, 2700 m. s. m., et in jugo Lädd, 2600-3000 
an. s. m. (29. V. et 4. VI. 1902 ; no 8155 et 8156.) — Elburs occid, in jugi 


776 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (190) 


Kendewan lalere meridionali supra Getschesär, 2500 m. s. m. (23 VI 
1902; no 8153). — Ad nives alpis Tachti-Soleiman ad Häsarischal, 
3900 m. s. m. (29. VI. 1902; n° 8154). — In pratis supra Norion ejus- 
dem districtus, 2700 (observ.) 

Sämtliche Exemplare sind auffallend kleinblumig (Saum der Blumen- 
krone 6-11 mm. [nicht 14-20] messend), Blütenstiele sehr verkürzt, 
Blätter, Schaft und Kelche völlig kahl. Die Pflanze ist auf dem Totschal 
stellenweise ungemein häufig, so dass es ganz unmöglich scheint, dass 
Kotschy dieselbe habe übersehen können. Nach Boissiers und des 
Monographen Paxs Angaben soll aber die von Kotschy auf dem Totschal 
(Derbend) gesammelte Pflanze (n° 148, ausgegeben als P. auriculata :} 
zu P. capitellata Boiss. gehören, während Pax meine Exemplare (meines 
Erachtens durchaus richtig!) als P. auriculata Lam. anerkennt. Mit aller 
Wahrscheinlichkeit ist P. capitellata Boiss. aus der Flora Nord-Persiens 
völlig zu streichen und ist somit auf den Süden Persiens, wo ich sie 
vielfach in grossen Mengen antraf, und auf Affghanistan beschränkt. 

Die Pflanze des Elburs liesse sich in ihren extremen Formen als var. 
Persica (florum limbo duplo minore ac in typo, scapis et calycibus glaber- 
rimis) bezeichnen; die in West-Persien vorherrschende Pflanze mit 
ebenfalls meist kleinen Blumen und mit auffallend schmallanzettlichen 
spitzen gespreizten Kelchzipfeln und Hüllblättern (Schaft unterhalb der 
Dolde meist bestäubt) stellt dagegen var. Straussii Hausskn dar. Die 
grossblumige typische Form, meist ansehnlich und doppelt höher als die 
persischen Pflanzen, scheint in Persien gänzlich zu fehlen. 


Ebenaceæ. 


Diospyrus Lotus L. — Boiss. fl. Or. IV, 33. — Buhse, Aufz. 146. — 
Freyn, Sint.-Masend. p. 897. 
In silvis ad Rescht, prope Kudum (2. V. 1902; n° 7625). 


Oleaceæ. 


Olea Europæa L. — Boiss. fl’ Or. IV. 36. — Buhse, Aufz. p. 146. — 
Lipsky, pl. Ghilan. I. c. p. 228. 

In valle fluvii Sefidrud ad Rustamabad, Rudbar et Mendschil copios- 
sime colitur, 150-400 m. s. m. (13. I, 1892 legi; no 5025). 

J. E. Polak (Persien, das Land u. seine Bewohner, II, p. 150), sagt dass. 
der Oelbaum nur in höher gelegenen Gegenden am Kaspischen Meer 
gedeihe, und dies stimmt auch mit den Angaben der botanischen Literatur 
überein; ich traf indessen auch im südwestlichen Persien zwischen 
Schiras und Buschir und zwar bei Schahpur unweit von Kaserun (11 
XII 1892; exsice. n° 582) Olivenkulluren an, sonst allerdings nirgends. 


Fraxinus oxycarpa Willd. — Boiss. fl. Or. suppl. p. 343. — 
F. oxyphylla M. B. — Boiss. fl. Or. IV, p. 40. 


= 


(191) I. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. A 


Teheran, ad vias et in hortis urbis ubique cult. (26. II. 1892; florens; 
n° 899); folia non vidi. 


Fraxinus Syriaca Boiss. — F. Sogdiana Bge. — F. oxyphylla M. B. 
ß oligophylla Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 40-41. 

Kaswin, in vinetis et hortis (15. V. 1902: n° 7628). 

Junge Exemplare und Stockausschlag haben mehrpaarige Blätter. 
Vermutlich gehören auch die Teheraner Blütenexemplare dieser Unterart 
an, während die im Gebirge in der Nähe der Ortschaften häufig 
(z. B. bei Ahar) angepflanzie Esche typische F. oxycarpa Willd. darstellen 
dürfle 


Jasminaceæ. 


Jasminum fruticans L. — Boiss. fl. Or. IV, 43, — Buhse, Aufz., 
p. 146. 

In valle fluvii Sefidrud, supra Rudbar, 500 m. s. m. (7. V. 1902; 
n° 7623). 


Jasminum officinale L. — Boiss. fl. Or. IV, 44. — Buhse, Aufz. p. 146. 
Lipsky, pl. Ghilan I. c. p. 228. 
Prope Kudum ditionis Rescht (observ.). 


Apocynaceæ. 


Vinca Libanotica Zucc. — Boiss. fl. Or. IV, 46. 
In frulicelis montium supra Rudbar (in valle Sefidrud), 5-600 m. s. m. 
(4. V. 1902; n° 7624). 


Asclepiadaceæ. 


Periploca Græca L. — Boiss. fl. Or. IV, 49. — Buhse, Aufz. p. 147. — 
Freyn. Sint.-Masend. 1. c. p. 897. — Lipsky, pl. Ghilan. 1. €. p. 208, 
In dumelis ad Rescht eb a. 1891 et 1902). 


Vincetoxicum medium Decaisn. — Boiss. fl. Or. 55. — V. funebre 
Boiss. Diagn. — Buhse, Aufz., p. 147. 

In monte Lare-Kuh ad pagum Germabdar in rupestribus, 2400 (12, 
NII. 1902; n° 7627; c. fruct.). 


Vincetoxicum scandens Somm. et Lev., Act. H. Petropol. XII, 
158; tab. XXXIV. 

« In umbrosis prope Chalüdescht (inter Lahidschan et Kaswin) 18. VII. 
4902 (Cal. Julian.) leg. Th. Alexeenko » (n° 216, indeterm.; c. fruct.). 

Die zur Bestimmung nötigen Blüten fehlen leider, doch stimmt die 


778 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (492) 


sehr ansehnliche hoch kletternde Pflanze gut mit der Abbildung und 
einem von Kronenburg am Sarjal-dagh bei Helendorf gesammelten, mir 
zur Bestimmung übergebenen blühenden Exemplar des V. scandens 
Somm. et Lev. gut überein. — Neu für die Flora Persiens. 


Gentianaceæ. 


Limnanthemum nymphoides (L.) Link. — Boiss. fl. Or. IV. 65. 
In stagnis ad Rescht (31. VII. 1902; n° 7633). 


Centaurion pulchellum (Sw.) Druce. — Erythræa pulchella(Sw.} 
Fries. — E. ramosissima Pers. — Boiss. fl. Or. IV, 67. 
Enseli, in arenosis ad mare (VII. 1902; leg. Th. Alexeenko). 


Gentiana verna L. y obtusifolia Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 73. — 
G. Pontica Marie Soltokovic in Oesterr. Bot. Zeitschr. LI (1901) p. 168-170. 

Elburs occident, supra Pias-tschal et ad Häsartschal montis Tachti- 
Soleiman, 38-4100 m. s. m. (29. VI. 1902; no 7632). 

Als eigene Art aufgefasst, hat diese Pflanze G. Pontica Solt. zu heissen, 
welche somit vom Schipka-Balkan an über das ganze nördl. Kleinasien 
(Bithynien, Paphlagonien : Ilkhas-dagh, und Pontus : Gümüsch-chane 
und Cigana-dagh) bis zum Kaukasus und Elbursgebirge Nord Persiens 
(Totschal) verbreitet ist, ferner im cilicischen Taurus und in den persisch- 
türkischen Grenzgebirgen Kurdistans (Riwandous) beobachtet worden 
ist!. Die echte @. angulosa M. B. kommt nach Soltokovic nur «in den 
Gebirgen von Centralasien bis zum Kaukasus » vor, wird aber trotzdem 
bei den Einzelangaben der untersuchten Exemplare noch aus den 
pontischen Gebirgen Kleinasiens (Lazistan, Djimil, leg. Balansa) und von 
Tossia in Paphlagonien?, also dem mittleren nördlichen Anatolien, 
angeführt, wo (bei Tossia) demnach beide Unterarten, G. angulosa 
und G. Pontica. auftreten. 


* Gentiana septemfida Pall. y procumbens Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 75. 
Elburs occident., in valle Lur in rupestribus matidis supra pagum 
Getschesär, 22-2300 m. s. m. (20. VI. 1902; no 7630). — Demawend, ad 
basin montis in valle Lar, 2400 m. s. m. (13. VII. 1902; flor.; n° 7651). 


* Swertia longifolia Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 79. 
Elburs oceident., ditionis Asadbar in jugo alpis Kendewan, 2300 m. 
s. m. (25. VI. 1902; nondum florens; n° 7629). 


1 Die Standortsangaben in Oest. Bot. Zeitschr. sind in denkbarem Durchein- 
ander angeführt. Die Exemplare vom Ilkhas-dagh in Paphlaganien (bei Tossia 
im Wilajet Kastambuli) entstammen der Sintenisschen Reise (determ. Hauss- 
knecht). — Unter Elbrus (Kotschy) ist hier das nordpersische Gebirge zu ver- 
stehen, zu welchem also auch der Totschal (nicht « Tatschal ») gehört. 

2 Paphlagonien wird auch hier anscheinend nach Centralasien verlegt; ebenso 
Lazistan. 


1 
© 


(193) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 7 


Convolvulaceæ. 


Convolvulus chondrilloides Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 92. 

In valle fluvn Dschadsche-rud in subalpinis prope Egil et Uschan, 
2000 m. s. m. (11. VII. 1902; n° 7640). — In collibus aridis inter oppidum 
Demawend et Teheran (22. VII. 1902; no 7641). . 

Ueber O0. Kuntzes Auffassung (Act. H. Petropol. X, 221), welcher 
diese Art zu einer Zwischenform von C. Doryenium und C. Cantabrica 
stempeln will, braucht man wohl keine Worte zu verlieren. 


Convolvulus commutatus Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 9% — Buhse, 
Aufz., p. 149. 

In montibus vallis Sefidrud supra Rudbar, 500 m. s. m. (7. V. 1902; 
no 7642). 


Convolvulus Cantabrica L. — Boiss. fl. Or. IV, 95. - Buhse, Aufz. 
p. 148. 
Enseli, in arenosis (29. IV. 1902; n° 7637). 


Convolvulus Persicus L. — Boiss. fl. Or. IV. 99. — Buhse, Aufz, 
p. 148. — Lipsky, pl. Ghilan. 1. c. p. 228. 
Enseli, in arenosis maritimis (VIII. 1902; n° 7643; c. fruct.). 


Convolvulus arvensis L. —- Boiss. fl. Or. IV ; 108. 

In subalpinis alpium Totschal, prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (3. 
VI. 1902; n° 7635). — In valle Lur prope Getschesär, 2200 m. s. m. (4. 
VIL. 1902; ne 7636). 


Cuscuta planiflora Ten. — Boiss. fl. Or. IV; p. 116. 

In valle pagi Scheheristanek montium Totschal, 2200 m.s. m. (VI. 1902; 
n° 7630; ad Galium et Melicam parasitica). — Ad basin montis Demawend 
prope Rene, 2000 m. s. m. (VII. 1902; n° 76305. 


Boraginaceæ. 


Tournefortia Sibirica L. — 7. Arguzia (L. fil.) R. et Sch. — Boiss. fl. 
Or. IV, 125. — Buhse, Aufz. 149. — Freyn, Sint.-Masend. p. 898. 

Enseli, in arenosis maritimis (22. IV. 1902; no 7649; var. latifolia 
Turez.). 

Heliotropium lasiocarpum Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. 
IV, 131. 

‘In planitie argillosa circa urbem Kaswin (25. VII. 1902. Cal. Julian; leg. 
Th. Alexeenko; n° 500; indeterm.); species e ditione nondum nota. 


Heliotropium dissitiflorum Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 132. 
In montibus inter alpes Totschal et Demawend, ad pagum Egil, 


780 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (194) 


1900 m. s. m. (11. VII. 1902; no 7652). — Inter Teheran et oppidum 
Demawend in aridis argillosis ad fluvium Dschadsche-rud, 1500 m. s. m. 
(21. VII. 1902; ne 7653). 

Hierher gehört auch eine von Th. Alexeenko in Gilan zwischen 
Lahidschan und Kaswin mit der Slandortsangabe «inter Kilischim et 
Pul-i-ambu » 24. VII. 1902 gesammelte Pflanze (exsice n° 426; indeterm.). 


Heliotropium Mamamense Bge. — Boiss. fl. Or. IV, 156. 
Inter Patschinar et Mendschil, in arenosis, 400 m. s. m. (11. V. 1902; 
no 7650). 


* Heliotropium Teheranicum Bge. — Boiss. fl. Or. IV, 136. 
In montosis subalpinis prope pagum Egil (inter alp. Totschal et 
Demawend), 1900 m. s. m. (11. V. 1902; n° 7651). 


* Heliotropium (Catoxys) minutiflorum Bge. — Boiss. fl. Or. IV, 141. 
Kaswin (loc. class.), in deserlis ad orientem urbis versus pagum Kislak, 
1500 m. s. m. (20. V. 1902; n° 7656). 


ß Rudbaricum Bornm. (var. nov.); planta vegelior foliis majus- 
eulis (2 X 3, cm. usque latis longis) spicis laxiusculis sepe multifloris 
(10-12 flores), corollæ limbo paulo majore quam in typo. 

In arenosis ad fluvium Sefidrud, inter Rudbar et Mendschil, 350 m. s. m. 
(10. V. 1902; n° 7655). 

H. minutiflorum Bge, von Bienert bei Kaswin entdeckt, seitdem aber 
überhaupt nicht wieder gefunden, ist in Buhses Liste nachzutragen. 


Heliotropium Aucheri DC. — Boiss. fl. Or. IV, 142. 

In desertis argillosis inter Teheran et urbem Demawend, abunde ad 
pagum Bumahin, 15-1600 m. s. m. (21. Vll. 1902; n° 7657). 

Diese Art, in der ich H. eremobium Bge vermutete, ist durch die 
äusserst raue borstige Bekleidung der sehr breiten Blätter leicht 
kenntlich; auch meine südpersischen Exsiccaten von Kerman n° 3933 
gehören dieser Art an; das nahverwandte H. Carmanicum Bge hat 
dagegen ganz kahle Nüsschen. 


Anchusa arvensis (L.) M. B. — Boiss. fl. Or. IV, 160. — Stapf. Polak. 
Exp. 1, 27. 

Transcaucasiæ in collibus ad Baku (19. IV. 1902; n° 7687). — In valle 
fluvii Sefidrud ad Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; n° 7686. 


ß Orientalis (L.) O0. Kuntze Act. H.Petrop. X (1887) 217 (incl. à ovata). 
— Boiss. fl. Or. IV, 161 (spec.). 

Inter Rudbar et Rustamabad et prope Rudbar, 2-300 m. s. m. (2.-6. V. 
1902; n° 7685 et 7685). 

Die Blütenfarbe dieser Exemplare ist wasserblau; die Krümmung der 
Corolla ist eine schwache; der Blütenstand ist ein sehr lockerer. Die 
Grösse der Blüten ist ebenfalls sehr variabel. Kulturexemplare, aus 
südpersischen Samen (meiner Reise 1892) gezogen, zeigten auffallend 
grosse Corollen, dabei völlig ganzrandige Blätter (wie exsice. 3959, vom 
Dorfe Dschupar bei Kerman. 6. VII. 1892). Alle Merkmale zur Aufrecht- 
erhaltung der A. Orientalis L. als Art erweisen sich als unhaltbar. 


Nonnea lutea (Desr. in Lam. Dict. Encyel. 1787, sub Lycopside) Rehb. 


(195) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 781 


fl. excurs. I, 338 (1830-32). — Boiss. fl. Or. IV, 163. — Buhse, Aufz. 151. 
— Freyn, Sind.-Masend. p. 898. — Anchusa lutea M. Bieb., Nor. Taur.- 
Cauc. II, 124 (1819). — Lycopsis setosa Lehmann. Asperifol. p. 269 (1818). 
— Nonnea setosa Roem. et Schult,, syst. veg. 4, 754 (1819). — Anchusa 
setosa Caruel, in Parlat. fl. Ital. VI, p. 913 el 905 (1886). — Nota : Nonnea 
lutea DC. fl. France III (1805) p. 626 und VI (1815). p. 420 (nicht Reichen- 
bach 1830-32) ist unsere jetzige Alkanna lutea DC. Prodr. X, 102 (1846). 

In incultis prope Enseli, ibidem in insula Mianposchte (23, IV. 1902; 
n° 7683. — In valle fluvii Sefidrud inter Rustamabad et Kudum (2. V. 
1902; n° 7679). 

In Stapf Polak. Exped. I, 151 wird diese ansehnliche, bei Enseli 
sehr häufige Pflanze nicht erwähnt, wohl aber ebendaher N. rosea (M. B.) 
F. et M. in einer gelbblühenden Form (« flore luteo !»). Ohne die Richtig- 
keit dieser Bestimmung in Frage stellen zu wollen, möchte ich nur 
betonen, dass meine Pflanze keinesfalls zu N. rosea gehört, wie dies aus 
der Form des reifen Samen deutlich ersichtlich ist. Auch die von Sintenis 
i. J. 1901 bei Bender-Ges am Südrand des Kaspisees gesammelte Pflanze 
(n° 1439) ist echte N. lutea Rchb. bezw. B parviflora Boiss., als solche 
auch meine Exemplare zu betrachten sind. Nonnea lutea “Rchb. und 
Alkanna lutea DC. (— Nonnea lutea DC.) sind mehrfach verwechselt 
worden; vergl. Nyman, consp. fl. Eur. p. 512 et 517, suppl. p. 223; ferner : 
Th. Caruel in Parl. fl. Ital. 1. c. Auch Arcangelis Standortsangaben von 
« Nonneu lutea DC.» beziehen sich bekanntlich teils auf N. lutea (Desr.) 
Rehb. teils auf Alkanna lutea DC., zwei durch die ganz verschiedene Samen 
(Gattungscharactere) leicht zu unterscheidende Pflanzen. So gehört auch 
die von A. Mori vielfach ausgegebene Pflanze aus dem Botanischen 
Garten der Universität Modena, hier subspontan auftretend, ebenfalls 
nicht zu Nonnea lutea DC. resp. Alkanna lutea DC., als solche sie auch in 
- Dörfler herb. norm. (n° 4269) ausgegeben ist, sondern zu Nonnea lutea 
(Desr.) Rehb. Der Index Kewensis (tom. II, 317) schliesslich richtet neue 
Konfusion an, indem er diese beiden Arten verschiedener Gattung für ein 
und dieselbe Pflanze hält, d. h. sie unter Alkanna lutea DC. anführt, und 
nalürlich als deren Synonym auch Nonnea setosa Rœm. et Schult. etc 
angibt. (Dass übrigens letzgenannter Name nicht an Stelle von N. lutea 
Rchb. 1850-32 zu gelten hat, etwa weil bereits eine ältere N. lutea DC. 
1805 exestiert, ergibt sich daraus, dass die Candollesche Pflanze aus der 
Gallung auszuscheiden war, der Name « Nonne lutea » also wieder frei 
wurde). 


= Nonnea longiflora Wettst. in Stapf. Polak Exped. I (1885), 28. 

In valle fluvii Sefidrud prope Rustamabad (loc. class.) abunde (2. V. 
1902; n° 7675) et Rudbar, 300 m. s. m. (5. V. 1902; no 7673). — Prope 
Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; no 7674). 


Nonnea melanocarpa Boiss. — Boiss. fl. Or. IV. 164. 

Teheran, in planitie locisque ineultis, 1200 m. s. m. (26. VI. 1892; 
n° 4970). — Ad radices montis Totschal (Schimran), prope Ferasad, 1800 
m. s. m. (28. V. 1902; n° 7682). 


Nonnea picta (M. B.) Fisch et Mey. — Boiss. fl. Or. IV., 166. — Buhse, 
Aufz. p. 151. 

Transcaucasiæ in collibus ad Baku (19. IV. 1902; no 7683). — Inter 
Mendschil et Rescht prope Patschinar, 600 m. s. m. (12. V. 1902; no 7678). 


782 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (me SÉR.). 1907 (196) 


Nonnea pulla (L.) DC. — Boiss. fl. Or. IV, 166. — Buhse, Aufz. 
p. 167. 

In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar, 2-500 m. s. m. (7. V. 1902; 
nos 7677 et 7681). 


* Nonnea Persica Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 1617. 

In regione alpina alpium Totschal, supra Scheheristanek in valle Dos- 
derre, 2500 m. s. m. (3. V. 1902; n° 7684). — In alpinis argillosis montis 
Demawend, 3700 m. s. m. (17. VII. 1902; n° 7676. 


Onosma setosum Led. ß dichroanthum Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 
1. 


Ad basin montis Demawend prope Pelur et Rene, 20-2300 m. s. m. 
(16. VII. 1902; no 7664). 


Onosma bulbotrichum DC. — Boiss. fl. Or. IV. 184. 

In collibus ad urbem Kaswin, 1300 m. s. m. (16. V. 1902; n° 7665). — 

In distrietu Saudschboulagh ad pagum Huschkerabad, 1200 m. s. m. 
(21. V. 1902; n° 7661. — Teheran, ad radices montis Schimran (Totschal) 
prope Ferasad, 1600 m. s. m. (28. V. 1902; n° 7663). 


* Onosma sericeum Willd. — Boiss. fl. Or. IV, 185. — 0. flavum 
(Lehm.) Vatke. 

In collibus ad Kaswin, 1300 m. s. m. (16. V. 1902; n° 7658). 

Fehlt in Buhse’s Liste, schon von Kotschy bei Teheran gesammelt 


(0. flavun). 


* Onosma pachypodum Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 187. 

Alpium Totschal in vallibus ad latus boreale regionis subalpinæ prope 
Scheheristanek, in schistosis, 2200 m. s. m. (10. VI. 1902; n° 7659). 

Die Corollen der sehr ausehnlichen Pflanze haben eine Länge von 
3 cm. und überragen so um das Doppelte die Kelche. Länge der 
Rosettenblätter (einschliesslich des Sliels) bis 10 cm., die grösste Breite 
1.5 cm. 


Onosma Bodeanum Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 187. — 0. Elwendicum 
Wetist. in Stapf, Bot. Ergebn. Polak. Exped. n. Pers. I, 28 (1885). 

Elburs oceid., ad Dschoistan et Chikan districtus Talkan (Talagon), 
20-2200 m. s. m. (27. VI. 1902; no 7660). 

Es steht nichts im Wege, diese schöne Art mit (getrocknet) tief violetten 
Blüten als O. Bodeunum Boiss. anzusprechen. Sie stimmt aber auch ganz 
überein mit Originalexemplaren desin ganz West-Persien weitverbreilelen 
0. Elwendicum Wettst. (vergl. Bornm. Plant. Strauss. II, I. c. p. 187), 
das wie manche andere Arten der Gattung in der Blütenfarbe ungemein 
variabel ist. 


Onosma microspermum Slev. — Boiss, fl. Or. IV, 191. — 0. Stapfü 
Wetist. in Stapf Polak. Exp. I, 29. 

In collibus ad Kaswin, 1300 m. s. m. (16. V. 1902; n° 7667). — In 
regione subalpina alpium Totschal, prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. 
(4. VI. 1902; no 7665); ibidem in jugo Lädd, 25-3000 m. s. m. (4. VI. 
1902; no 7667); prope Ferasad, 1600 m. s. m. (28. V. 1902; no 7668). — 
In valle Lur, prope Getschesär, 2200 m. s. m. 19. VI. 1902 ; n° 7666). 


(197) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 183 


O. Stapfi Wettst. ist nach einem Originalexemplar * von der hier als 
O. microspermum angesprochenen, im Gebiet unmöglich zu übersehenden 
Pflanze in keiner Weise zu trennen, ebenso die von Th. Strauss so 
häufig in West-Persien gesammelte Art (vergl. Bornm. PI. Strauss. II]. c. 
p. 189). Meine Bestimmung stützt sich auf den Vergleich mit Calvertschen 
und Kotschyschen Exemplaren aus Armenien und Süd-Persien. Kotschys 
Exemplare des 0. microspermum Stev. aus dem nördl. Persien (Elburs) 
tragen die falsche Bezeichnung «O0. bulbotrichum » (sec Boiss. 1. c.). — 
Meine Exemplare haben meist niederen Wuchs, die Stengel kräftigerer 
Individuen (n° 7665) sind etwa 1 fuss hoch. 


8 spathulatum Wettst. 1. c. p. 29 (pro spec.). 

In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar et inter Rustamabad et Rudbar, 

2-300 m. s. m. (loc. class) haud raro (2-7. V. 1902; n° 7671 et 7672). — 
In jugo Charsan supra Patschinar, 1200 m. s. m. (13. V. 1902; no 7670). 

Eine reiche Zahl gut präparierter Exemplare, bei denen die Form der 
keulenförmigen Corollen (im frischen Zustande) gut erhalten ist, über- 
zeugte mich, dass die in typischer Form an den breiten spatelförmigen 
Blättern zwar leicht kenntliche Pflanze durch untrügliche Uebergangs- 
formen mit obigem O0. microspermum Stev. verbunden ist. 


Echium amœnum Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. IV, 209. — Buhse, 
Aufz. p. 451. — Lipsky. pl. Ghilan. 1. c. p. 229. 

Inter Rustamabad et Mendschil, 2-400 m. s. m. (2-10. V. 1902; 
n° 7688). 


* Arnebia decumbens (Vent.) Coss. et Kral., Bull. soc. bot. France IV, 
p. 103 (1857). — 0. Kuntze in Act. hort. Petrop. X (1887) p. 211. — 

Gürke, Bot. Tidsskrift, Kopenh. Bd. 27, 216 (1906). — A. cornuta 
- (Ledeb) Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. IV, 213. — Buhse, Aufz. p. 15% 
(B tubiflora DC.). 

Transcaucasiæ in collibus arenosis ad Baku (19, IV, 1902; n° 7715). 
In desertis inter Mendschil et Patschinar el supra Patschinar, 4-600 m. 
s. m, (11 et 12. V. 1902; n° 7714 et 7716). — In districtu Saudsch- 
boulagh prope pagum Huschkerabad et ad urbem Kaswin, 12-1300 m. 
s. m. 21 et 16 V. 1902; n° 7712 et 7713). 


* Arnebia linearifolia DC. — Boiss, fl. Or. IV, 214, 

In desertis inter Mendschil et Patschinar et prope Patschinar. 4-600 m. 
s. m. (11 et 12. V. 1902; no 7707 et 7711). — In districtu Saudschboulagh 
(inter Kaswin et Teheran) prope Huschkerabad, 12-1300 m. s. m. (21. V 
1902; n. 7710). 


* Arnebia minima Welist., Stapf Potak. Exped. I (1885) p. 30. 

In argillosis supra Patschinar (loc. class.), 550-600 m. s. m. (12. V. 
1902; n° 7708). 

Diese Art ist nach dürfligen nur 3-5 em. hohen nur blühenden 
Exemplaren beschrieben worden. Meine kräftigeren Individuen sind bis 


"In «Plant. Straussianæ » (Beihefte Bot. Centralbl. XX, IT p. 187; 1906) 
habe ich — ohne Kenntnis des Originals — die Form O. Stapfiı noch als Art 
gesondert aufgeführt. 


784 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (198) 


20 cm. hoch, von der Basis an verzweigt; die Fruchtkelche erreichen 
daselbst eine Länge von 25-28 mm., die Abschnitte derselben eine Breite 
von 4 mm. Der Saum der ansehnlichen Blüten hat 12-13 mm. Durch- 
messer. Die Form der Samen und des Fruchtkelches (Lubo non cornuto- 
cristato) entspricht derjenigen der A. Bungei Boiss., mit welcher sie in 
der Tat am nächsten verwandt zu sein scheint. Vergleichsmaterial der 
bisher nur von Bunge im mitlleren Persien gesammelten A. Bungei 
Boiss. steht mir nicht zu Gebote. 


Lithospermum arvense L. ß Sibthorpianum (Griseb.) Haläcsy 
Boiss. fl. Or. IV, 216 (pr. spec.). 

In glareosis ad Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; no 7730). — 
Transcaucasia, prope Baku in collibus (19. IV. 1902; no 7730). 


Lithospermum tenuiflorum L. fil. — Boiss, fl. Or. IV. 217. 

In arenosis prope Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; no 7730). 

Neu für das Gebiet! Die Pflanze ist klein, aufrecht. gedrängt-blätterig, 
die Fruchtstände gedrungen, im Habitus wie L. Apulum L. Die gleiche 
einem L. arvense L. (und Unterarten) durchaus unähnliche Pfianze 
sammelte ich in Assyrien bei Kerkuk (23. IV. 1893; n° 1621) und in 
Palästina bei Jericho (29. III 1897; n° 1170). Dagegen ist die von mir 
aus West-Persien (Plantæ Strauss. IT, 1. c. p. 188) im Sinne 0. Kuntzes 
(Act. Horti Petropol. X, p. 26; 1887) als L. tenwflorum L. bezeichnete 
Pflanze nur L. arvense L. mit bald blauen bald weissen Blüten (var. 
cærulescens DC.) oder gehört, mit niederliegenden Stengeln, der var. 
Siblhorpianum (Griseb.) Haläcsy an. 


Lithospermum officinale L. — Boiss. fl. Or. IV, 218. — Buhse, Aufz. 
p. 154. 

In valle Talkan (Talagon) in dumetis pagi Dschoistan, 1800 m. s. m. 
(26. VI. 1902; no 7732). 


Moltkia cærulea (Willd.) Lehm. — Boiss. fl. Or. IV, 221. — Stapf, 
Polak. Exped. I. 31. 

In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar et Mendschil, 3-400 m. s. m. 
(4-10. V. 1902; n' 7728). — Supra Patschinar, 600 m. s. ın. (12. V. 1902; 
n° 7727). 


Alkanna frigida Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 231. 

Montium Totschal in rupestribus regionis subalpinæ et ad nives cacu- 
minum haud rara; inter Imamsade-Davud et jugum Lädd, 27-3000 m. s. m. 
(30. V. 1902; n° 770% et 7702); in valle Dosderre supra Scheheristanek, 
2300 m. s. m. (3. VI. 1902; n° 7705; e. fruct.). 


8 pallida Bornm. (var. nov.); corollæ limbo pallide ochroleuco. 
In jugo Lädd alpium Totschal, 3000 m. s. m. (4 VI. 1902; no 7703; 
€. Slor.); in consorlio typi. 


Alkanna bracteosa Boiss. ß glanduligera Bornm. (var. nov.), 
tota planta + dense glanduloso-pubescens. 

Elburs oceident.. in valle Lur prope Getschesär, ad basin rupium, 
2200 m. s. m. (19. VI 1902; n° 7706). 

Die Exemplare gleichen im Herbarzustand ungemein einer A. Orien- 
talis (L.) Boiss.; indessen ist der Habitus der lebenden Pflanze ein völlig 


(199) 3. BORNMÜLLER. FLOR DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 785 


verschiedener. Die Stengel sind hier wie bei A. frigida Bois. nieder- 
gestreckt, von welcher Art sie besonders durch kürzere, breitere und 
stumpfere Blätter und Bracteen, sowie durch dieanderen Samen (semini- 
bus non Lubereulato-crislalis) abweicht. Von A. Orientalis (L.) Boiss. ist 
A. bracteosa Boiss. ß glanduligera Bornm. vor Allem durch die fast 
doppelt grösseren Samen und die schwächlichen niederliegenden tief 
gabeliggeteilten Stengel leicht zu unterscheiden. 


Myosotis cæspitosa Schultz. — Boiss. fl. Or. IV, 235. 
Enseli, in pratis arenosis ad mare (24: IV. 1902; no 7724). — Rescht, 
in pralis et fossis (IV. 1902; no 7722). 


ß macrocalyx Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. IV, 235. 

Enseli. in paludosis insulæ Mianposchte (23. IV. 1902; no 7793). 

Auch die Exemplare von Rescht neigen zu der grosskelchigen Varietät. 
Ebendaher führt Lipsky M. palustris With. an. 


Myosotis silvatica Hoffm. — Boiss. fl. Or. IV, 237. — Buhse, Aufz. 
p. 155. — Siapf. Polak. Exped. I. 31. 

Asadbar, in subalpinis fontanis paulo infra cacumen jugi Gerdene- 
Bary, 2900 m. s. m. (2. VII. 1902; no 7719). 


Myosotis Pyrenaica Pourr. var. Olympica Boiss. (pr. sp.). — Boiss. 
fl. Or. IV, 238 (pro var. M. alpestris Schm.). 

In rupestribus regionis alpine montis Demavend, 36-3900 m. s. m. 
(17. VII. 1902; no 7721; sub M. alpestris var. Demawendica Bornm). 

Die Exemplare, obwohl ansehnliche Rasen bildend, besitzen vor- 
herrschend kurze dichtblütige Trauben; die sehr starke "Bekleidung der 
Kelchzipfel mit weissen Striegelhaaren erstreckt sich hauptsächlich auf 
den Rand und die Spitze der Abschnitte, so dass der Rand dieser reinweiss, 
die Aussenfläche dagegen schwärzlich grün erscheint. Insofern ist die 
Pflanze des Demawends keineswegs ohne weileres mit M. Olympica Boiss., 
die am Olymp in der subalpinen Region die mannigfachsten Uebergänge 
zu M. alpestris Schm. (sensu Boiss. fl. Or.) zeigt, zu vereinen und lässt 
sich ebensogut als eigene Varietät dieser oder — je nach Auffassung des 
Speziesbegriffes — jener Art unlerordnen. 


Myosotis sparsiflora Mik. — Boiss. fl. Or. IV. 241. — Buhse. Aufz. 
p. 155. — ? = M. propinqua Fisch. et Mey; cfr. Buhse, Liste p. 51, et Freyn, 
Sint.-Masend. p. 898. 

Ad latus boreale alpium Totschal, ad rivulum prope Scheheristanek, 
2200 m. s. m. (VI. 1902; n° 7717). 


* Eritrichium Persicum Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 243. 

Ad nives deliquescentes alpium Tachti-Soleiman, ad Häsartschal (Elburs 
occid.), 4100 m. s. m. 

Die Pflanze stammt vom klassischen hochalpinen Standort und ist 
bisher von keiner anderen Lokalität bekannt. An der Identität mit der 
Kotschyschen Pflanze d. J. 1842 ist kaum zu zweilleln. Früchte liegen 
bei meinen Exemplaren nicht vor, sind bisher überhaupt nicht bekannt, 
und so bleibt die Zugehörigkeit dieser Pflanze zur Gattung Eritrichium. 
auch fernerhin nur eine Vermutung. Nur des Habitus halber (etwa wie 
E. obovatum DC.) und wegen der hochalpinen Lage hat Borssier dieselbe 
zu Eritrichium gestellt. Wäre der Wurzelstock nicht ausgesprochen 


786 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2nt SÉR.), 1907 (200) 


mehrjährig, würde ich die Pflanze ohne jedes Bedenken für ein in 
höherer Lage gewachsene, daher zwergige Form des Echinospermum 
microcarpum Ledeb. halten, einer in der subalpinen Region jener 
Gebirge sehr verbreiteten 1-2-jährigen, hier allerdings meist hoch- 
wüchsigen Art. Ebenso könnte Echnospermum saxatile (Pall.) Wetist. 
— E. barbatum (M. B.) Lehm. in Frage kommen. 


* Rochelia Persica Bge. — Boiss. fl. Or. IV. 244. — Stapf, Polak. 
Exped. I, 31. 

In valle fluvii Sefidrud ad Rudbar, 3-400 m. s. m. (4 et 7. V. 1902; 
n° 769%, 7695). — Prope Palschinar 5-600 m. s. ın., et in jugo Charsan 
1800 m. s. m. (12 et 13. V. 1902; no 7693, 7696 et 7692). — Ad basin 
borealem alpium Totschal ad Scheheristanek, 2300 m. s. m., abunde 
(5. VL 1902; no 7691). 


Rochelia Bungei Trautv. Act. H. Petrop. IX, 462. = R. incana 
Bge. Reliqu. Lehm. p. 243 (non Kar et Kir). — Boiss. fl. Or. IV, 244. 

In collibus ad urbem Kaswin, 1300 m. s. m. (16. V. 1902; no 7697). 

Neu für die Flora Persiens ! Bisher nur aus Centralasien bekannt; von 
P. Sintenis neuerdings (4. V. 1900; exsicc. n° 210) auch in Transkaspien 
bei As-chabad gesammelt. Durch die bedeutend längeren Fruchtstiele und 
hackıg gekrümmten Borsien der Kelchzipfel leicht von À. Persica Bge. 
zu unterscheiden. 


Rochelia disperma (L., 1762) Weitst., Stapf Polak. Exped. I 
(1885). 31. — R. stellulata Rehb., 1823. — Boiss. fl. Or. IV, 244. 

In desertis inter Kaswin et Teheran ad Schahabad. 1200 m. s. m. (23. 
V. 1902; no 7700). — Ad Patschinar, in argillosis 5-600 m. s. m. (12. V. 
1902; no 7699. — In subalpinis alpium Totschal prope Scheheristanek, 
2300 m. s. m. (5. VI. 1902; no 7698). — In valle Lur ad Getschesär, 
2100 m. s. m. (6. VI. 1902; no 7701). 

In Buhses Liste nicht verzeichnet. doch dürften die Aucherschen 
nordpersischen Exemplare ohne Standortsangabe dem gleichen Gebiete 
entstammen. 


Rochelia peduncularis Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 246. 

In valle pagi Scheheristanek ad basin, borealem alpium Totschal, 
2300 m. s. m. (5. VI. 1902: no 7689). 

Neu für Nord-Persien ! Bisher nur aus Süd-Persien bekannt, wo es 
von Kotschy am Kuh Delu entdeckt und dann i. J. 1892 auch von mir 
am Kuh-i-Dschupar bei Kerman in 2900 m. Seehöhe aufgefunden wurde 
(Bornm. n° 4982). 


Rochelia cardiosepala Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 246. 

In subalpinis argillosis ad radices lateris borealis alpium Totschal, 
prope Scheheristanek, 2300 m. s. m. (5. VI. 1902; 7690). 

Neu für Persien ! Auch von dieser interessanten und höchst seltenen 
Art weiss Boiss. fl. Or. nur eine Lokalilät (in Turkestan) anzuführen. 


* Echinospermum echinophorum (Pall. sub Myosot.) Bornm. in PI. 
Strauss. II (1906) p. 190. 


ß Szovitsianum (Fisch. et Mey.) Regel (emend.) in Act. H. Petrop. VI, 
345. — Boiss. fl. Or. IV, 246 (spec.) — Buhse, Aufz. p. 155. 


[1 


D) 


«I 


(201) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 


In planitie prope Kaswin, 12-1300 m. s. m. (16. V. 1902, no 7752). 


Var. sessile 0. Kuntze (sub Lappula echin. var.), Act. H. Petrop. X 
(1887) 214; pedicellis fructigeris nullis. 

Ad Patschinar (dilionis Kaswin), 5-600 m. s. m. (12. V. 1902; n° 7750). 
— Ad Mendschil‘in arenosis ad fluvium Sefidrud, 350-400 m. s. m. (10. 
V. 1902; no 7751). 


Echinospermum spinocarpum (Forsk.) Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 249. 
— Stapf, Polak. Exped. I, 32. 

Inter Rustamabad et Rudbar, 2-300 m. s. m. (3. V. 1902; n° 7747). — 
Prope Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; n° 7748). — In lapidosis ad 
Patschinar, 6-700 m. s. m. (11. V. 1902; n° 7749). — In planitie Tehera- 
nica, 1200 m. s. m. (26. II. 1892). 


Echinospermum patulum Lehm. — Boiss. fi. Or. IV, 250. 

Inter Rudbar et Rustamabad vallis fluvii Sefidrud, 2-300 m. s. m. (3. V. 
1902); no 7745). 

Neu für Persien. 


* Echinospermum microcarpum Ledeb. — Boiss. fl. Or. IV. 251. — 
Stapf, Polak, Exped. I, 31. 

In monte Charsan ditionis Kaswin (13. V. 1902; n° 7745). — Ad basin 
alpium Totschal in rupestribus supra pagum Ferasad, 2000 m. s. m. ia 
V. 1902; n° 7755). — In montosis prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. 
(6. NIL 1902; n° 7756. — Elburs occident. in valle Lur ad an 
Geischesär. 2200 m. s. m. (4. VII. 1902; no 7757). 


Echinospermum saxatile (Pall. 1792) Wetist. in Stapf Polak. Exped. 
I (1885) p. 31. — E. barbatum (M. B., 1808) Lehm., 1818. — Boiss. fl. Or. 
IN, 20. 

In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar, 2-300 m. s. m. (6. VIL. 1902; 
n° 7753). — Transcaucasia, in collibus ad Baku (19. IV. 1902; no 7754). 


Echinospermum sessiliflorum Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 253. 

In valle fluvii Sefidrud inter Rudbar et Mendschil, 3-400 m. s. (7. V. 
1902; ne 7743). — Supra Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902; 
n° 7792). — In aridis collium ad Kaswin, 12-1300 m. s. m. (20. V. 1902; 
no 7744). 

Neu für die Flora des nördlichen Persiens. 


Paracaryum undulatum Boiss. — Boiss. fl. Or., IV, 256. — Stapf, 
Polak. Exped. I, 32. 

In valle fluvii Sefidrud inter Rustamabad et Rudbar et in declivitatibus 
montium supra Rudbar, 2-600 m. s. m. (3-7. V. 1902; no 7739 et 7741). 
— In rupestribus supra Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902; n° 7740). 
— Ad radices montium Totschal, in faueibus supra Ferasad, 19-2000 m. 
s. m. (28. V. 1902; no 7738). 

Cynoglossum Nebrodense Guss. — Boiss. fl. Or. IV. 265. 

Elburs occident., in valle Lur, 2000 m. s. m. (21. VI. 1902; no 7733). 

* Solenanthus brachystemon Fisch. et Mey. — Boiss. fl. Or. IV, 268. 
— Buhse, Aufz. p. 156. 

In silvis prope Pirebasar ditionis urbis Rescht (26. IV, 1902; no 7775) 


788 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (202) 


Solenanthus stamineus (Desf., 1808) Wettstein, in Stapf Lyc. Car. 
Mesopot. I, 16; 1885. — S. Tournefortü DC. (1846). — Boiss. fl. Or, IV, 
269. 

In regione alpina montium Totschal (Schimran), 28-2900 m. s. m. (10. 
VI. 1902; n° 7776). — Inter Imamsade-Davud et Scheheristanek, 3000 m. 
S'm (291002 n°17773); 

ß luteus Bornm. (var. nov.) corolla pallide lutea (non rubra), stami- 
nibus rufis (non purpurascentibus). 

In regione alpina montium Totschal, 3100 m. s. m. (11. VI. 1902; 
n° 7774). 


Solenanthus petiolaris DC. — Boiss. fl. Or. IV, 270. — Buhse, Aufz. 
p. 156. — Stapf, Polak. Exped. I, 32. 

Ad basin borealem alpium Totschal. in vallibus prope Scheheristanek, 
2300 m. s. m. (42. VI. 1902; no 7771). — In regione alpina monlium 
Totschal supra Imamsade-Davud, 3000 m. s. m. (29. V. 1902; no 7772). 


Trachelanthus cerinthoides (Boiss.) Kunze. — Boiss. fl. Or. IV, 271. 
— Buhse. Aufz. p. 156. 

Ad basin borealem alpium Totschal in lapidosis herbidis vallium 
prope pagum Scheheristanek, 2200 m. s. m. (3. VI. 1902; no 7769; 
c. flor.). — In valle Lur prope Getschesär, 2200 m. s. m. (19. VI. 1902; 
n° 7770; c. fruct.). 

Die Blumenkronenzipfel sind gelblich mit violetter Mittellinie. Die 
von mir im südlichen Persien bei Kerman am Dorfe Dschupar 8. VI. 
1892 gesammelten Exemplare besitzen bläuliche Corollen; die Blätter 
dieser Form sind erheblich schmaler und zugespilzt, diejenigen des 
Stengels ebenfalls linearlanzettlich, an der Basis abgerundet (nicht: 
breit-eiförmig oder länglich, stumpf und mit tief-herzförmiger Basis). 
Ich bezeichne diese als ß stenophyllus Bornm. (exsicc. n° 3915). Aus 
Samen gezogene Exemplare dieser Varietät, befindlich in den Kulturen 
des Herrn Dr Dieck in Zöschen, zeichneten sich durch ganz besonders 
schmale Blätter aus. 


Mattia lanata (Lam.) Schult. (= Cyphomattia lanata Boiss. fl. Or. 
IV, 272.) var. punctata (DC. pr. sp.) Bornm. in PI. Strauss. IL, 194; 
1906. 

In vallibus prope Scheheristanek montium Totschal, 2600 m. s. m. (4. 
VI. 1902; no 7736). — In saxosis in valle Lur, ad Getschesär, 2200 m. 
s. m. (VII. 1902: c. fruct.). — In alpinis glareosis jugi Kendewan ditionis 
pagi Asadbar, 3100 m. s. m. (23. VI. 1902; no 7735).. 

Die Verkahlung erstreckt sich häufig bis auf die Blütenstiele, die Blätter 
sind von Jugend auf fast völlig kahl, die Kelche sind kurz-wollig, 
weisslich schimmernd (var. detonsa Bornm. besitzt dagegen fast kahle 
Kelche); so der Rindera tetraspis Pall. überaus ähnlich, aber an der 
Form des unterhalb den Mitte eingeschnürten Blumenkroneröhre leicht 
zu unterscheiden. Aus dem Gebiet bisher nicht nachgewiesen; wohl 
aber in den ostwärts angrenzenden Gebirgen (bei Schahrud) von Bunge 
aufgefunden und im westlichen Persien bis Aserbeidschan (Sahend- 
gebirge; leg. Buhse) verbreilet. 

(Fortsetzung folgt.) 


— He — 


| PUBLICATIONS BOTANIQUES DE NÜLLER- ARG. 


(Suite.) 


Müzer J.— Kritik über Dr Wainio's 
«Etude», in-80, 7 p. Regensburg, 
1891. 

— Lichenes Myoshiani (Japon), in-80, 
12 pages. Florence, 1891. 

— Lichenes exotiei I à IV, in-80, 13p., 
17 p.,12 p., 7 p., 1892-1893-1895. 

— Lichenes, in-8°, 8 p. Berlin, 1892. 

— Lichenes Manipurenses, in-80, 16 
pages. Londres, 1892. 

— Lichenes Knightiani in Nova Zelan- 
dia, in-8°, 20 p. Bruxelles, 1892. 

— Lichenes epiphylli Spruceani, in-8°, 
12 pages. Londres, 1892. 

— Lichenes exotici herbarii Vindobo- 
nensis (Australia), in-80, pages. 
Wien, 1892. 

— Lichenes Yatabeanni (Japon), in-80, 
14 pages. Florence, 1892. 

— Lichenes Australiæ occidentalis, in- 
80, 8 pages. Berlin, 1892. 

— Lichenes Persici, 8°, 9 p.Berlin, 1892. 

— Lichenes Wilsoniant in Australiæ 
Prov. Victoria lecti, in-80, 33 pages. 
Genève, 1893. 

— Lichenes Neo-Caledonici, in-80, 12 
pages. Paris, 1893. 

— Lichenes Scotliani, in-80, 1 page. 
Genève, 1893. 

— Lichenes Chinenses Henryani, in-80, 
2 pages. Genève, 1893. 

— 1. Lichenes Arabici ; 2. Lichenes Am- 
boinenses, 89, 2p. ; 2p. Genève, 1893 

— Lichenes Zambesici, in-8°, 6 pages. 
Wien, 1893. 

— 4. Lichenes Africanı ; 2. Revision 
der Stein’schen Übersicht über die 
von Dr Hans Meyer in Ostafrika 
gesammelten Flechten, in-80, 6 p. 
et 11 pages. Leipzig, 1893. 


— Lichenes Usambarenses, in-8°, 61 


pages. Berlin, 189%. 

— Lichenes Eckfeldliani (américains), 
in-80, à pages. Genève, 1894. 

— Arthoniæ et Arthothelii, in-8°, 12 
pages. Genève, 189%. 

— Conspectus systematicus lichenum, 
Novæ Zelandiæ, in-8°, 114 pages. 
Genève, 189. 


— Graphidæ Eckfeldtianæ, in-8°, 10 


pages. Genève, 1895. 

— Pyrenocarpeæ Queenslandiæ, in-8°, 
18 pages. Brisbane, 1895. 

— Serlum Australiense s. species no- 
ve auslralienses Thelotremearum, 
Graphidearum et Pyrenocarpearum, 
in-8°, 15 pages. Genève, 1895. 

— An énuméralion of the plants col- 
lected by M. E. Penard, in-80, 
3 p. Genève, 1895. 


Mürter J.— Lichenes Uleani in Brasi- 
lia lecti, in-8°, 4 p. Berlin, 1895. 

— Lichenes Colensoani, in-8°, 12 pa- 
ges. Londres, 1895. 

— Lichenes Sikkimenses, in-80, 2 pa: 
ges. Genève, 1895. 

— Leeanoreæ et Lecideeæ Australien- 

ses novæ, 80, 11 p. Genève, 1895. 

Lichenes Ernsliani, 80, 8 p. Berlin, 

1895. 

— Analecta Australiensia, in-8°, 10 
pages. Genève, 1896. 

— Ueber einige Flechten vom Monte 
Rosa, in-80, 2 pages, Bern, 1896. 
Autres Publications. 
Mürter J. — Euphorbiaceen, 8°, 7 p. 
— Species nova nonullæ americ, Apo- 
cynearum, sp. Echitis. in- 80, 68 

pages. Geneve, 1859. 

— Neue Euphorbiaceen des Herb. Hoo- 
ker in Kew., in-80, 39 pages. Re- 
gensburg, 1864. 

— Nachricht zu meiner system. Arbeit 
über die Euphorbiaceen, in-80, 7 
pages. Leipzig, 1866. 

— Apocynaceæ (Symbolæ ad fl. Brasi- 
lie centralis cognoscendam, ın-8°, 
19 pages. Stockholm, 1869. 

— Observationeset descripliones plant. 
nov. herbarii Van Heurckianı fasc, 
Tet ll, in-8°, 117 p.; 132 p. An- 
vers et Berlin, 1870-1871. 

— Euphorbiacearum species nov&, in- 
8°, 19 pages. Ratisbonne, 1872. 

— Beslätigung der R. Brown’schen An- 

' sicht über das Cyathium der Euphor- 
bien, in-8°, 7 p. Regensburg, 1872. 

— Lysurus Clarazianus, in-80, 1 page, 
1 planche. Regensburg, 1873. 

— Replik auf Dr Baillons « Nouvelles 
observationssurlesEuphorbiacees», 
in-8°, 20 pages. Leipzig, 1875. 

— Rubiaceæ brasil, nov, in-8°, 27 pa- 
ges. Regensburg, 1875. 

— Les Characées Genevoises, in-8o, 96 
pages. Genève, 1881. 


1 


Publications lichénologiques 
d’autres auteurs. 
HuEA.-M.—LichenologischeBeiträgein 
Flora annis 1874-1891 Editi. Index 
alphabeticus, 8°, 52 p. Genève, 1899. 

KREMPELHUBER. — Die Flechten Europas 
(HeppsExsice.), 80,20 p. Regensburg 

STIZENBERGER Ernst. — Actinopelte, 
eine neue Flechten-Sippe, in-8°, A 
pages, I planche. Regensburg, 1861. 

Waisr C., Graphideæ Cubenses lect& 
(Nylander determinavit.) (Liste), in- 
40, 1 page. Genève. 


S'ADRESSER A L'HERBIER BOISSIER, CHAMBÉZY 


AVIS IMPORTANTS 


relatifs a la publication dans le Bulletin de l'Herhier Boissier 


Les frais considérables que nous occasionnent les rema- 
niements ou trop nombreuses corrections faites sur les 
épreuves en dehors du texte manuscrit, nous font un devoir 
de prier nos honorés collaborateurs de bien vouloir se 
conformer aux recommandations suivantes relatives à la 
publication dans le Bulletin : 


I. — Les manuscrits doivent être rédigés d’une maniere 
défnutive, lisiblement, et d’un seul côté de la page; les 
remaniements, adjonctions et toutes corrections autres que 
celles d'ordre typographique restent à la charge de l’auteur. 


II. — Les épreuves à corriger sont envoyées aux auteurs 
en doubles exemplaires, accompagnées du texte manuserit ; 
sauf avis contraire, les corrections doivent être retournées 
à l’Herbier dans un délai maximum de trois jours après 
leur réception. — Le bon à tirer doit être entre les. 
mains de la Rédaction (à Chambésy) le 25 du mois 
au plus tard; passé ce délai, la publication de l’article 
sera renvoyée à un numéro ultérieur. 


III. — Soucieuse d'assurer l’unité typographique du 
Bulletin, les mesures nécessaires ont élé prises dans ce but 
et, exception faite de cerlains travaux spéciaux ou de ceux 
actuellement en cours de publication, la Rédaction n’ad- 
mettra dorénavant aucune dérogalion à ce principe. 


IV. — Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de 
l’Herbier Boissier ont droit gratuitement à 30 exemplaires 
en tirage à part. 

Tous les changements demandés pour des tirages à part 
sont à la charge des auteurs. 


Chambésy, 7 décembre 1905. 


Gusrave BEAUVERD, rédacteur. 


Genève. — Imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26. 


BULLETIN 


DE 


HERBIER BOISSIER 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Chaque Collaborateur est responsable de ses travaux. 


e2 


SECONDE SERIE 
Tome VII. 41907. 


N° 10. 


Bon à tirer donné le 30 septembre 1907. 


= 


Prix de l’Abonnement 


20 FRANCS PAR AN POUR LA SUISSE. — 95 FRANCS PAR AN POUR L'IÈTRANGER. 


Les abonnements sont reçus 
A L’'HERBIER BOISSIER 
CHAMBÉZY (Suisse). : 


PARIS | BERLIN 
PAUL KLINCKSIECK | R. FRIEDLÆNDER & SOHN 
3, rue Corneille. 44, Carlstrasse. 
LONDRES 


WILLIAM WESLEY & SON 
28, Essex Street. 


1907 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 
y compris la Hollande, la Suede et la Norvége. 


L'expédition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée, l’administration du Bulletin décline toute responsabilité pour numéros égarés. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE 


SOMMAIRE DU N° 10. — OCTOBRE 1907. 


II: — 


WIN. — 


H. Christ. — SERTUM ANEIMIARUM Novarum aut 
HAUTS COSTA SE re ee RC Re 
Robert Chodat el Emile Hassler. — PLANTE 
HASSLERIANÆ soit ENUMERATION DES PLANTES 
RECOLTÉES AU PARAGUAY par le Dr Emile HASSLER, 
d’Aarau (Suisse), de 1885 à 1902 (swile)...........-... 
Jens Holmboe. — NOTE SUR UNE ESPÈCE NOU- 
VELLE D’ONOPORDON DE LA FLORE SYRIENNE (Avec 
oravure dans 16 texte): 22. ren nn OS Ur est 
Frederic N. Williams. — A REVISIO OF STELLA- 
BIA-sUbSSADENONEMAT N 2er ee re 
Franz Stephani. — SPECIES HEPATICARUM (suite). 
Julius Schuster. — ZUR SYSTEMATIK VON CAS- 
DATA TEN PMP AN EEE ea A A A ER EES 


OBSERVATIONS 


Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de l’'Herbier Boissier 
ont droit gratuitement à trente exemplaires en lirage à part. 


Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sontinvités à présenter leurs réclamations dans les quinze jours 


qui suivent la publication de chaque numéro. 


BULERTIIN DE EHERBIER BOISSIER 
ame SERIE. — TOME Vil. — 1907. 
N° 40. 


SERTUM ANEIMIARUM 


Novarum aut mınus cognitarum 


PAR 


D' H. CHRIST, Bâle. 


Depuis le travail magistral de K. Prantl : « Untersuchungen der Mor- 
phologie der Gefässkrypt. II Die Schizæaceen » (1881), contenant une 
enumeration de toutes les espèces alors connues, rien de complet n’a été 
publié sur ce groupe si intéressant à tous égards; toutefois les contri- 
butions partielles augmentant nos connaissances des espèces et de leur 
morphologie n’ont pas manqué. Voici une liste de ces publications : 


Baker G., Journ. Bot., 1885, 217. 

Baxer G., Engl. Jahrb. IV, 1893. 522. 

CHRISTENSEN C., Index filicum 51. 

Carisr H., Spicilegium pterid. Austro-Brasiliense in Bull. Herb. Boiss. 2 ser. 
1993, n. 3, 692. 

Carıst H., Pteridophyten in Ergebnisse der Bot. Exped. der Kaiserl. Acad. 
Wien nach S. Brasilien, 1906, 43. 

Drezs, L., Aneimieæ in Nat. Pflanzen-familien I, 366. 

Hieronymus G., Pteridoph. flora der Argentina in Engler Bot. Jahrb. 22, 1896, 
410. 

Higronymus G., Plantæ Lehmannianæ in Engler Bot. Jahrb. 34, 1905, 564. 

Lixpmax C. A. M., Beitr. zur Kenntniss der trop. Amer. farn fl. Arkiv för 
Botan., I Stockholm, 1893, 256. 

Rosexsrock E., Beiträge zur Pteridophyten fl. S. Brasiliens I. Hedwig, 43, 
233, IL eod. 46, 157. 

Neue Farne aus Bräsilien Fest Schr. Albert v. Bamberg Gotha 1905, 66. 
Taugerr. Plantæ Glaziovianæ Engl. Bot. Jahrb., 1893, 255, 1896, 422. 


Ces auteurs ont notablement augmenté le nombre des espèces, éva- 
luées au chiffre de 46 par Prantl, tandis que Christensen en connaît 
(1906) déjà 62. Mon herbier étant exceptionnellement riche en formes 
qui me paraissent critiques et non décrites, je vais donner ici les diag- 
noses des espèces que j'estime nouvelles. Je dois faire remarquer toute- 
fois que la synonymie des Aneimia est particulièrement embrouillée et 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° 10, 30 septembre 1907. 51 


ee 


790 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SéR.). 1907 (2) 


que les espèces établies par quelques auteurs sont décrites par eux d’une 
manière souvent défectueuse, de sorte qu'il se pourrait que l’une ou 
l’autre de mes nouvelles espèces aurait pu avoir élé déjà nommée 
ailleurs, question délicate que l'inspection des échantillons authentiques 
seule pourrait élucider complètement. 


1. Aneimia rutæîfolia Martius Ic. Crypt. Brasil. 112, Tab. 

C’est cette espèce, trés bien figurée par Martius, que j'ai prise, dans 
Spicileg. 697, pour A. dimorphostachys Baker Engler Bot. Jahrb. (1893) : 
522. La diagnose de Baker cadre du reste assez exactement avec l’espece 
de Martius, et je suppose qu'il faut réduire le nom de Baker à cette 
espèce comme synonyme. 


2. Aneimia Gardneri Hook. Ic. Plant. 190, nec Christ Spicil. 
695. 

Synonyme d’A. Glaziovu Fée. Crypt. vasc. Bres. 74. 2. Christ Spicileg. 
693. | 

Retrouvé par Ducan Wagner Serra dos Orgaos: Pedra Maria Antonieta, 
1901. 


3. Aneimia lanuginosa Bong. in Sturm flor. Bras. 210. 

A. Gardneri Christ Spicileg. 694 non Hook. Icon. Plant. 190. 

J’ai identifié par erreur cette espèce à A. Gardneri. C'est un membre 
du groupe d’A. oblongifolia, mais différent très notablement par les pinnæ 
inférieures fortement incisées, un indument de poils roux, étalés du stipe 
et une crinière de longues soies cuivrées couvrant le rhizome, qui est 
puissant, court, dressé. Les dimensions sont de moitié plus petites que 
celles d’A. Gurdneri. 

Rhizomate brevi crasso -erecto 4 cm. diametro, radicoso, omnino 
coma densa cuprea pilorum 1 cm. longorum simplicium strietorum 
micanlium obtecto. Foliis cæspitoso-fasciculatis, stipite rigido sulcato 
3 ad 7 cm. longo, cum rachi pilis rufis patentibus À ‘/2 ad 2 ‘/2 mm. 
longis tomentoso, rufostramineo. Lamina 7 cm. longa 2 ‘/2 cm. lata 
lineari-oblonga obtusa, pinnata, pinnis duabis infimis fertilibus laminam 
æquantibus aut aliquantulum superantibus, longe stipitatis, stipite 5 cm. 
longo, racemis soriferis confertis 2 '/. cm. longis 1 cm. latis Lripinnatis 
glomeratis brunneoviridibus pilosis, pinnis sterilibus 6 aut 7 jugis, inferio- 
ribus opposilis, reliquis alternis, sessilibus, distantibus, rhombeo-ovalis, 
obtusissimis, basi mæqualibus, i. e. postice subeuneatis antice truncalis, 
rarius subauriculatis, 4 '/s cm. longis 1 cm. lalis, minute crenulato- 
dentatis, infinis basi profunde incisis aut pinnatifidis, lobi cuneatis oblon- 
gis, pinna terminali obtuse cuneato triloba, pinnis utrinque dense sed 
minute pubescentibus, pilis patentibus albidis substrigosis, ecostatis, 
nervis radiato-flabellatis, densissimis, parallelis, subimpressis, faciebus 
opacis, textura subcoriacea, sicce corrugata, colore brunneo-viridi. 

Hab. Brasil. Austr. Minas Geræs : inter saxa quartzitosa, locis aridis in 
Serra do Batatal pr. Capanema. Ap. 1906 1. A. Silveira 464. Près de Ouro 
Preto I. Damazio 8. 1895. Serra de Ouro Preto, sur les rochers. Avr. 1907 
1849 id. Serra do Frazao unter Felsen bei 900 m. 1902 1. Schwacke 
19885. Na Serra de Caraca Mrz 1892. 1. Ule. Sierra de Piedade I. Claussen. 


(3) H. CHRIST. SERTUM ANEIMIARUM. 791 


4. Aneimia Gomesii n. sp.; typus in herb. H. Christ. 

Voisin du précédent, également distingué par un coussin épais de poils 
soyeux d'une teinte foncée pourprée-cuivrée, mais different par des 
feuilles très brièvement stlipilees, presqu’en rosette, par des pinnæ 
coriaces. arrondies, rapprochées, à bords entiers, et par des slipes et 
rachis épais canaliculés aplatis, à duvet mou. 

Rhizomate brevi crasso erecto 5 cm. diametro, omnino coma densa 
purpureo-cuprea pilorum 1 cm. longorum simplicium tenerrimorum 
flexuoso-intricatorum tecto. Foliis cæspitosis subrosulatis, stipite valido 
sulcato 2 mm. lato 4 ‘/2 ad 2 cm. longo, cum rachi pilis tenerrimis 
floccosis rufis velutino, rufostramineo. Lamina 6 cm. longa 3 cm. lata 
oblonga obtusa pinnata, pinnis duabus infimis fertilibus laminam 
superanlibus, longe stipitatis, stipite 4 cm. longo, racemis soriferis 5 cm. 
longis À cm. latis glomeratis ochraceis, pilosis, pinnis sterilibus 5 aut 
6 jugis, suboppositis, sessilibus, confertis, rhombeo-rotundatis obtusissi- 
mis, basi subinæqualibus plus minus truncato-subcordatis, 1 ?/. cm. longis 
1 cm. latis, margine integris aut repandulis, pinna terminali cuneata 
rarius incisa, pinnis supra glabris, sublus ad basin floccoso-pubescentibus, 
ecosialis, nervis radialo-flabellatis densissimis, faciebus opacis, siece pla- 
nis, textura rigide coriacea, colore luteo-viridi. 

Hab. Brasil. Austr. Minas Geraës, sub rupibus ad Serra {do Itatiaia pr. 
Chapada. Mai 1895. 1. Mag. Gomes et Schwacke 2435. Serra de S. Thomé 
das Lettras, Pico do Gaviao 5, 1893, 1. A. Silveira 126. 


5. Aneimia Sanctæ Martæ n. spec.; typus in herb. H. Herbert 
-Smith. 

‘Caractérisé dans le groupe d’A. oblongifolia par des pinnæ nombreuses 
petites. non incisées, obtuses, rachis velue de poils roux, feuilles très 
brièvement stipitées, pinnæ fertiles très allongées, filiformes; ces pinnæ, 
à cause du stipe très court des feuilles, ont l’air de sortir presque immé- 
diatement de leur base. Tissu herbacé. 

Rhizomatie brevi obliquo 1 cm. crasso radicoso, pilis ochraceis 1/2 cm. 
longis dense vestilo, foliis fasciculatis numerosis (7 ad 9) stipite À cm. 
longo (raro longiore) crassiusculo À mm. lato cum rachi ochraceo aut 
purpureo, et pilis tenuibus flexuosis rufis dense vestito, lamina 9 cm. 
longa 2 ‘/2 cm. lata oblonga obtusa ad basin aliquantum attenuata 
pinnata, pinnis sessilibus distantibus 10-aut 11-jugis suboppositis at 
alternis patentibus cuneato-rhombeis rotundato-obtusis basi inæqualibus 
postice cunealis antice truncalo-auriculatis, 12 mm. longis '/ cm. latis 
antice inlerdum ieviter incisolobatis, lobis 2 ad 3, undique serrulato- 
crenalis, raris pilis brevibus sparsis, pinna terminali obluse cuneata 
lobata cum pinnis proximis sæpe connata. Pinnis duabus infimis ferti- 
libus longissime stipitatis, stipite 10 ad 14 cm. longo stramineo filiformi 
erecto frondem superante, racemo usque ad 6 cm. longo 1 cm. lato 
composito glomerato ochraceo. 

Colore læte virente, textura tenui herbacea diaphana, nervis confertis 
flabellatis furcatis tenuibus, costa nulla. 

Hab. Santa Marta Columb. 1. H. H. Smith 1114. 


| 
L 


6. Aneimia lancea n. sp.; typus in herb. H. Christ. 
J'ai pris cette forme dans le Spicileg. 602 pour A. Langsdorffiana Prsl. 


/ 


| 


792 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (4) 


Suppl. 85, mais je me suis convaincu que c’est une espèce qui doit être 
traitée à part, quoique ses rares anastomoses marquent son affinité avec 
le type de A. Phyllitidis dont A. Langsdorffiana ne semble être qu’une 
légère variation. Plante petite, grêle, fronde deltoide à pinnæ lancéolées 
très pointues, quelquefois profondément lobées surtout postérieurement. 

Rhizomate.... stipite tenui stramineo pilis fulvis flexuosis piloso, 
10 ad 16 cm. longo, lamina 6 ad 7 cm. longa et lata deltoidea 1. e. pinnis 
infimis longissimis, acuta, pinnata, 4-juga, pinnis patentibus 3 ‘/2 cm. 
longis ‘/2 em. latis acuminatis anguste lanceolatis basi ovata fere quali, 
pinnis supremis cum pinna terminali acuta connalis, pinnis foliaceis 
infimis interdum, imprimis postice, lobatis, lobis acutis porrectis, margi- 
nibus leviter prostrato-dentatis, pinnis infimis fertilibus erectis stipitatis, 
stipite filiformi 4 cm. longo, racemo 4 cm. longo 1 cm. lato glomeralo- 
composito ochraceo, faciebus fere glabris, textura tenuiter herbacea 
diaphana, costa fere usque ad apicem pinnæ manifesta, nervis valde 
obliquis manifestis furcatis interdum anastomosantibus, colore lacte 
viridi. 

Hab. Mato Grosso 1. H. Smith 143. Herb. Mus. Nac. Brasil. 


7. Aneimia Munchii n. spec.; typus in herb. H. Christ. 

Echantillon à épis sorifères tombés, mais suffisamment caractérisé par 
les pinnæ ovales, courtes, à base presque égale, quelquefois à une 
entaille profonde ‘(peut- -être accidentelle ?). Groupe Phyllitidis, mais port 
d’A. hirta Sw. syn. fil 155. 

Rhizomate obliquo brevi crasso, squamis ochroleucis subulato-lanceo- 
latis 2 cm. longis coronato; foliis sterilibus fertilibus multo brevioribus, 
stipite illarum 5 ad 8 cm. longo, lenui, cum rachi setis atropurpureis 
vestito, lamina sterili 10 cm. longa 5 cm. lata ovata versus basin vix 
dilatata pinnata, pinnis fere sessilibus distantibus sexjugis fere oppositis, 
ovalis, basi æqualibus aut antice leviter truncatis, patentibus, 2 cm. longis 
1 ‘/2 em. latis obtusiusculis, pinnis infimis ad basin utrinque (an irregu- 
lariter ?) auriculate- incisuratis nec lobatis, cæteris integris sed undique 
serrulato-crenatis, diaphanis, pinna ter minali cuneato-lobata obtusa spe 
cum inferioribus connata. Costa tenui haud ad apicem pinnæ prolensa 
inconspicua, nervis obliquis furcatis interdum anastomosantibus, faciebus 
fere glabris, textura tenuiter payracea, colore late virente. 

Foliis fertilibus stipite 25 cm. longo tenui rufo fere glabro præditis, 
sterilibus brevioribus sed similibus, pinnis infimis fertilibus stipilatis, 
stipitibus lamina foliacea longioribus, spicis deficientibus. 

Hab. S. Cristobal Chiapas Mexico 1. Munch 30. 

A. mexicana Klotzsch longe differt glabritie, pinnis petiolatis coriaceis 
acutis, costa manifesta, elc. 


* 8. Aneima Damazii n. sp. typus in herb. H. Christ. 

Très particulier dans le groupe d’A. hirsuta (L.) Sw. par une fronde 
glabrescente, allongée, à pinnules lancéolées, obtuses arrondies, atténuées- 
cunéiformes à la base dont les inférieures sont lobées et même pennées. 

Rhizomate breviter repente obliquo brevi radicoso 1 cm. crasso, coma 
densissima setarum opacarum subulatarum hispidarum latericiarum 
composita coronato, foliis fasciculatis, sterilibus brevius, fertilibus multo 
longius stipitatis, illis stipite 2 ad 5 cm. longo sul Ifutis, stipite tenui 


(5) H. CHRIST. SERTUM ANEIMIARUM. 793 


stramineo, cum rachi setulis albidis rigidis parce sparso, lamina sterili 
7 ad 10 cm. longa, 2 ad 3 cm. lata, late canceolata, basi dilalata, acuta, 
pinnata (raro ad basin bipinnata) pinnis usque ad 13 jugis remous 
porreclis, sepe suboppositis, 2 cm. longis 4 mm. latis lanceolatis rotun- 
dato-obtusis, apice latissimis, ad basin anguste cuneatis, inæqualibus fere 
dimidiatis, antice obtuse auriculatis, ecostalis, interdum pinnis infimis 
auctis lobatis aut trijuge pinnatis, lobis linearibus usqne ad 1 cm. longis 
obtusis. Textura herbacea, opaca, nervis protrato-obliquis, tenuissimis, 
creberrimis, suboccultis, margine minutissime crenulato, faciebus selulis 
albidis parce sparsis. 

Folio fertili longius (10 cm.) stipitato, lamina foliacea abbreviata, 5 cm. 
longa, cælerum laminæ sterili sımili, pinnis infimis fertilibus stipitie 
2 2 cm. longo filiformi suffultis, racemis 3 cm. longis 1 cm. latis glo- 
meratis. 

Hab. Brasil. Austr. Minas Geraes pres Sabara 1. Damazio 1170, 
1903. 


9. Aneimia myriophylla nov. spec. 1ypus in herb. K. Fiebrig. 

Groupe À. tomentosa Sw., particulier par une décomposition jusqu'ici 
inconnue dans le genre, des segments très petits, arrondis, rappelant 
Cheilanthes myriophylla Desv, et une villosité blanche ou rousse très 
prononcée des parties axiales. Plante à l'apparence très xérophile, 
alpestre. 

Rhizomate erecto, brevi, crasso, radicoso, elegantissime coma densa 
selarum tenuissimarum aureo-fulvarum ultra 1 cm. longarum flexuosa- 
-rum coronato, filiis fasciculatis fere cæspitosis, sterilibus stipite tenui sed 
firmo rufostramineo sulcato 1 mm. crasso suffultis, stipite cum rachi, 
coslis, costulis, imo faciebus segmentorum denso indumento velleo pilo- 
rum tenerrimorum patentium primo albo-flavorum, demum rufo-ochro- 
leucorum tectis, segmentis demum plus minus calvescentibus. Lamina 
sterili deltoides-oblonga, 8 cm. longa, 5 cm. lata, tri- et quadripinnati- 
secla acuta\ pinnis remolis 8 aut 40 utrinque, suboppositis, fere sessili- 
bus e basi latiore ovalis, costa tenui libera, pinnulis 6 ad 8 utrinque, 
cuneato-ovalis, 6 mm. longis et latis, obtusis, usque ad costulam tenuem 
incisis, pinnula Ill ord. late cuneatis obtusissimis, iterum profunde lobatis, 
lobis ultimis rotundalo-aut truncato-cunealis 2 cm. longis et lalis crenu- 
lalis. Nervis prominentibus ad marginem protensis. Folio fertili longius 
stipitato, slipite usque ad 20 cm. longo, laminæ sterili omnino simili, sed 
pinnis duabus infimis fertilibus stipitatis, stipitibus filiformibus 4 cm. 
longis, racemis 4 cm. longis, partem foliaceam haud superantibus, glo- 
meralis, viridibus postea ochraceis valde pilosis. 

Textura herbacea, colore læte viridi, sed ob villositatem rufo- 
subfuso. 

Hab. Bolivia Austr. Padcaya 2100 m. 10, 12, 1903 1. K. Fiebrig 
2541. 


10. Aneimia Tweedieana Hook. Ic. fil. II, 906. 

Trouvé dans une forme très «typique» ou extrême par M. A. 
Usteri. 
Grandeur totale 15 cm., feuilles seulement à pinna terminale large, 
cordiforme, et à une paire de pinnæ lalérales pétiolées et cordiformes. 
M. Usteri ajoute ce qui suil : 


79% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (6) 


« Sie wächst an einem überaus heissen trocknen Felsen, aber nicht an 
der Sonne, sondern in kleinen vollkommen dunkeln, niedrigen Felsen- 
nischen. Würde man sich eine A. Phyllitidis hieher versetzt denken und 
versuchen, die Veränderungen zu construiren, die die Pflanze hier 
voraussichtlich eingehen würde, so müsste man zu einer ähnlichen 
Gestalt kommen. Ich bin überzeugt, dass dieselbe Pflanze, in andere 
Bedingungen gebracht, in kurzer frist wieder normale Blätter (d. h. der 
A. phyllitidis Sw. Typ.) erzeugen würde. » 

M. Usteri est donc de l’avis que A. Tweedieana n’est qu'une modifi- 
cation d’A. Phyllitidis due à une station exceptionnelle. 

Hab. Bras. Austr. Guaruja. Santos, 13, I, 1907. N. 5. 


11. Aneimia adiantifolia Sw. 

Les grandes Iles de l’Inde occid. ont le privilège d’un nombre 
d’Aneimia dérivés d’un type dont A. adiantifolia est le membre le plus 
répandu. A. aurita Sw., À. coriacea Griseb., À. cuneata Kze, A. circutaria 
Kze. A. Wrightü Bak., A. cuneata Kze y appartiennent. Outre ces 
espèces, il y a deux variétés d’A. adiantifolia qui manifestent la même 
tendance du dit type à se modifier dans ces Îles. 

Var. subaurita n. var. 

Cette variété lire vers A. aurita Sw. en présentant des feuilles moins 
deltoides, plus allongées, à segments plus larges, moins cunéiformes, 
mais ovales el à pourtour convexes des deux côtés. En outre, les 
nervures sont saillantes à la manière d’A. aurita. Le port de la plante 
fait naître le soupcon d’hybridité entre les deux espèces citées. La feuille 
fertile montre deux paires de pinnæ soriferes, très raccourcies et n’attei- 
gnant pas la moitié de la fronde feuillue. 

Differt a typo lamina ovato-elongata, versus apicem pinnata, medio 
bipinnata et ad basin solummuodo parce tripinnata, segmenlis paucio- 
ribus sed majoribus et imprimis latioribus, ovatis nec cuneatis, 6 ad 
8 mm. latis, apice oblusis nec truncatis, nervis prominentibus; folii 
fertilis pinnis soriferis bijugis, abbrevialis, lamina dimidio brevio- 
ribus. 

Hab. Portorico. Utuado in rupibus ad los Angelos, 17, I, 1887, 1. P. Sin- 
tenis 5948. 

Var. pumila n. var. 

Typo similis, sed cæspitosa, quadruplo minor, 9 cm. alta, foliis bipinna- 
tis, racemis folium æquantibus. Habitus omnino A. cuneatæ, sed charac- 
teribus A. anthriscifohæ. 

Hab. Portorico. Inter Cayey et Cidra in silva juxta flumen Plata 16, 9, 
1885, 1. P. Sintenis 2194. 


Juin 1907. 


SI 
de) 
QE 


PLANTE MASSLERTANE 


SOIT 


ENUMERATION DES PLANTES RÉCOLTÉES AU PARAGUAY 


PAR LE 


D' Émire HASSLER, v’AArau (SUISSE) 


de 1885 a 190O2 


ET PUBLIERS PAR 


le Prof. D" R. CHODAT et le D" EB. HASSLER 


(Suite et fin.) 


MYRTACEÆ 


Cfr. J. Barbosa Rodriguez Myrtacées du Paraguay recueillis par le 
Dr. E. Hassler. Bruxelles 1903. 

Les Myrlacees rapportées du Paraguay sont au nombre de 157 espèces et avec 
les nouveaux matériaux, non étudiés encore, les espèces paraguayennes de ce 
genre dépasseront le chiffre de 200. 

D'après le déterminateur environ 90 0/0 des 157 espèces seraient des espèces 
nouvelles. 

Les espèces étudiées se distribuent sur 11 genres de la facon suivante : Eugenia 
L5 espèces : Psidium 39: Myrcia 36; Campomanesia 17; Myrciaria 1 ; Myrtus 3; 
Marlierea 2; Calycorectes, Galyptranthes, Britoa, Myrceugenia 1 espèce. 

Les Eugenia et Myrcra sont les représentants typiques du sous-bois des forêts 
seches humides et riveraines. 

Les Myrtus; Psidium; Campomanesia ainsi que les espèces naines de Myreia : 
et Eugenia donnent à certaines époques de l’année la note prédominante dans la 
composition du tapis végétal des campos secs. Le botaniste qui a traversé dans 
les heures matinales pendant les mois de septembre ou octobre les hauts plateaux 
du Nord-Est, n’oubliera jamais le tableau merveilleux que ces millions de 
« cerisiers » nains couverls de fleurs blanches ou teintées de rose lui présentent. 


796 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (700) 


Malheureusement ce spectacle n’est que de courte durée, aussitôt que le soleil 
brûlant du printemps a séché la rosée matinale, qui couvrait les campos, les 
pétales blancs ou roses commencent à tomber, et dans le peu d'espèces qui les 
conservent, elles prennent une teinte jaunâtre et se fanent. Toutes ces espèces 
des campos, qui n’ont pas été récoltées pendant la rosée, perdent leurs pétales au 
moindre contact: c’est pourquoi on les trouve si fréquemment sans pétales dans 
les collections anciennes. 

Les buissons des campos se composent en grande partie d’especes de Psidium 
frutescentes et parfois arborescentes, de Myrcia et Eugenia dont quelques-uns 
atteignent la dimension d'arbres moyens. 

Les Myrciaria arbustes ou petits arbres habitent les campos et les forêts. 

De nombreuses espèces fournissent des fruits très appréciés, le Psidium 
guayava et plusieurs espèces affines produisent en abondance la goyave, le fruit 
silvestre le plus apprécié dans le pays; le Myrciaria cauliflora un petit arbre 
très Curieux, produit une baie ressemblant à nos cerises noires, connue sous le 
nom d’ybä-ponü. Ces cerises qui couvrent le tronc et les rameaux possèdent 
un goût et un arôme qui les placent parmi les meilleurs fruits silvestres de ces 
régions. 

Le Campomanesia obversa et plusieurs espèces affines, buissons des campos 
couvrant des fois d'immenses étendues fournissent le guavira-mi, une baie 
olivâtre ou bleuâtre très douce et aromatique. 

Outre les espèces citées ce sont encore plusieurs Eugenia, Campomanesia. 
Brittoa qui fournissent des fruits comestibles. 

Le bois de plusieurs Psidium, Eugenia et Myrcia est apprécié à cause de son 
grain fin et sa dureté pour travaux de tourneur. 

Parmi les Myrtacées cultivées se trouvent : les Eucalyptus en de nombreuses 
espèces; elles sont appréciées surtout pour leur rapide développement et pour 
leurs feuilles, qu'on utilise pour des fumigations, dans les endroits infestés de 
moustiques; le Jambosa malaccensis, arbre fruitier et d'ornement, fournissant la 
pomme-rose; le Marlierea edulis arbre fruitier du Brésil. 

Le genre Blepharocalyx qui ne figure pas dans notre énuméralion est repré- 
sentée par plusieurs espèces dans nos nouvelles récoltes. 


MYRTACEE det. J. Barbosa Rodriguez !. 


Myrtus incana Berg. 
Flor. Bras. XIV, 1, p. 416, tab. VI, fig. 126 et tab. XLV. 


1 Les nouvelles espèces citées dans notre énumération feront l'objet d’une 
publication spéciale de M. J. Barbosa Rodriguez, qui a déjà publié dans ses 
Myrtacées du Paraguay les Unica de la collection Hassler. < 

Notre énumération a élé rédigée d’après les déterminations de M. Barbosa 
Rodriguez. Nous avons adopté la division en genres d’après Niedenzu in Engl. 
et Prtil. Nat. Pflzfam. d'où résultent quelques changements dans la nomenclature. 


slt 


(701) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 79 


Fruticulus 0,3-0,6 cm. petala alba, in campo Itacurubi, Nov., n. 3498. 


Myrtus Hassleriana Barb. Rodr. 
Myriac. du Paraguay, p. 16, tab. XX. 
Fruticulus 0,1-0,15 m. petala alba, in campis ad flumen Curuguaty, Sept., 
Hassler, n. 4609. typ. unicum ! 
Myrtus formosa Barb. Rodr. 
Myriac. du Paraguay, p. 16, tab. XXI. 
Fruticulus 0,1-0,2 m. petala alba, in campis pr. Ipé-hu (Sierra de Maracayu), 
Oct., n. 5079, typ. unicum ! 
«/ Psidium macrophyllum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 1-2 m. petala alba, in silvis aridis Cordillera de Altos, Oct., n. 339. 


“ Psidium piribebuiense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,3-0,6 m. petala alba in dumeto Cordillera de Piribebuy, Dec., n. 6632. 


Psidium grandifolium Mart. 
Herb. ex DC. Prodr. II, p. 234: Berg. Flor. Bras. XIV, 1, p. 406, 
lab. XL. 
Frutex 0,5-1 m. petala alba, in campo pr. Curuguaty, Sept., n. 4662. 


“ Psidium ellipticum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-3 m. petala alba, in dumetis pr. Igatimi Sept., n. 4745. 


Psidium Chodatianum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-3 m. petala alba, in campo pr. Igatimi, Oct., n. 4792. 


. Psidium laurifolium Barb. Rodr. spec. nov, ms. 
Frutex 1-1,5 m. pelala alba, in campis pr. Igatimi, Sept., n. 4762. 


£ Psidium rufinervium Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 15, tab: XVIII. 
Frutex 0,5-1,0 m. petala alba in campo pr. Tobaty, Sept., n. 6300. 


u Psıdium tomasense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex vel arbor parva 4-8 m. petala alba, ad ripas rivuli in colle So-Tomas. 
Dec , n. 6554. 
Psidium yacdense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,15-0,3 m. petala alba; in glareosis pr. Valenzuela, Febr. n. 7099 
Unicum ! 
Psidium capıbaryense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,2-0,3 m. petala alba in campo pr. Vaqueria Capibary, Sept., 
n. 4387. 
Psidium psychrophilum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,4-0,5 m, petala alba, in alta-planitie Loma guazu in valle flumi- 
nis Y-aca, Dec., n. 6805. Unicum ! 
Psidium Hasslerianum Barb. Rodr. 

Myrtac. du Paraguay, p. 9, tab. XI. 


c 


798 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2% sÉR.). 1907. (702) 


Fruticulus 0,3-0,% m. petala alba, inter rupes in collibus in valle fluminis 
Y-aca, Dec., n. 6745. 
Id. n. 4870 typus. Myrt. du Parag. I. c. 
Psidium incanescens Mart. 
Herb. ex DC. Prodr. III, 23%; — Berg. Flor. Bras. XIV, 1, p. 403. 
Var. £ parvifolium Berg. 
Flor. Bras. XIV, tr, p. 403, tab. V, fig. 110. 
Frutex 1-2 m. petala alba, in campo Ipe-hu, Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 5076. 
Psidium multiflorum Camb. 
Flor. Bras. merid. II, 200 et 205; Berg. in Flor. Bras. XIV, 1, p. 406. 
Fruticulus 0,3-1 m. petala alba in campis pr. Igatimi, Oct., n. 4830 a et b. 


Psidium tomentosum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba in campo pr. Curuguaty, Sept., n. 4648. 


Psidium valenzuelense Barb. Rodr. spec. nov. ms, 
Fruticulus 0,05-0,2 m. petala alba, in campis pr. Valenzuela, Jan., n. 6947. 


Psidium paraguayense Barb. Rodr. spec. nov. ins. 
Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba, in campo pr. Igatimi, Oct., n. 4831. 


Psidium mucronatum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,2-0,4 m. petala alba, in campis Ipe-hu Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 5082. 

(An P. incanescenti Mart. var.) (Ch. et H.). 
Psidium apaënse Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-1,5 m. petala alba, in campo in regione cursus superioris fluminis 
Apa. Febr. n. 8529. Unicum. 
Psidium pirayuense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 2-5 m. petala alba, in dumetis Villa Hayes, Jul., n. 544; in dumetis 
pr. Pirayu, Jul., n. 590, — ad ripas fluminis Juqueri, Dec., n, 1679. 
Psidium sabulosum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

An præcedentis varietas. (Ch. et H.) 

Frutex 2-3 m. petala alba in arenosis ad ripam fluminis Paraguay, Sept., 
n. 7402. 
Psidium roseum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-2 m. petala dilute rosea, in silvis pr. Villa Rica, Nov., n. 1524. 

(An varietas P. pirayuensis ! (Ch. et H.). 
Psıdium tobatyense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Frutex 1-2 m. petala alba inter rupes collium pr. Tobaty, Sept., n. 6164; — 
in silvis pr. Tucangua, Jul., n. 612a florif. 6125 fructif.; — ad ripam lacus 
Ypacaray, Aug., n. 861. 


Psidium crispum Barb. Rodr. spec. nov. ms 


Fruticulus 0,3 m. petala eburnea, in dumetis Cordillera de Altos, Oct., 
n. 1442. 


c 


(703) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 199 


“Psidium deltosepalum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,3-0,5 m. petala alba in campo pr. Vaqueria Capibary, Sept., n. 4400. 


Psidium guayava Raddi 
Mem. 1821, 2; Berg. Flor. Bras. XIV, ı, p. 396, tab. V, fig. 11%. 
Frutex 3-4 m. petala alba, in dumetis Cordillera de Altos, Maj., n. 404. 


Psidium cordillerense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 3-4 m. petala alba dumeta formans Cordillera de Altos, Dec., n. 1689; 
— dumeta formans in campis Nu-guazu, Dec., n. 1687 et n. 1723. 
Psidium suberenatum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulns 0,5-0,6 m. petala alba, in dumetis pr. Bellavista, Apa, Nov., 
n. 7793. Unicum. 
Psidium glandulosum Barb. Rodr. spec, nov. ms. 

Frutex 0,3-0,5 m. petala alba, in dumetis Cordillera de Piribebuy, Dec., 
n. 6633. 
Psidium atirdense Barb. Rodr. spec. nov. ms, 

Frutex 1-2 m. petala alba in campis pr. Atira, Dec., n. 36%1; — in valle flu- 
minis Y-aca pr. Chololo, Dec., n. 6751. 
Psidium verrucosum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 2-3 m. petala alba, in dumeto humido pr. Tobaty, Sept., n. 638%. 


Psidium Emilhasslerianum Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-3 m. petala alba in campis pr. Tacuaral, Oct., n. 1330; dumeta for- 


. mans Cordillera de Alto, Oct., n. 1258. 


Psidium mattogrossense Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 1-2 m. petala alba, in dumeto pr. Valenzuela, Febr., n. 7135. 


Psidium igatemyense (Barb. Rodr.). 
Myrtac. du Paraguay, p. 10, tab. XIH. 


Frutex 1-1,5 m. pelala alba in dumetis pr. Igatimi, Sept., n. 47 
unicum ! 


x 


0. typ. 


Psidium campicolum Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 11, tab. XIV. 
Fruticulus 0,2-0,4 m. petala alba, in campis ad fiumen Corrientes, Sept., 
n. 4522. 
Psidium triphyllum Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 12, tab. XV. 
Frutex 0,5-0,8 m. petala alba, in campis pr. Ipe-hu Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 4990. Lyp. unicum ! 
Psidium eriophyllum Barb. Rodr. 
Myrtac du Paraguay, p. 12, tab. XVI. 


Frutex 2-3 m. petala alba, in campis pr. oppidum Igatimi (haud Rio Igatimi), 
Dec., n. 5659. iyp. unicum ! 


800 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SER.). 1907 (704) 


Psidium lanatum Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 13, tab. XVII. 

Rs 1-1,5 m., fruct. tant. in campis Ipé-hu (Sierra de Maracayu, Dec., 
n. 9236. 

Psidium spodophyllum Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 14. tab. XIX. 

Fruticulus subherbaceus 0,2-0,3 m. petala alba, in campo in regione fluminis 
Corrientes, Sept., n. 4521. 

Campomanesia obversa Berg. 
Flor. Bras. XIV, 1. p. 445. 

Frutex humilis 0,2-0,6 m. petala alba, in campis pr. San Estanislao, Aug., 
n. 4147 et 4229; — in campo pr. Vaq. Capibary, Sept., n. 4406; in campo pr. 
fl. Carimbatay, Sept., n. 4546. 

Campomanesia yerutiensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,5-1 m. petala alba, in campo Yeruti, Dec., n. 5790. 


Campomanesia igatimiensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,5-1 m. petala alba, in campo pr. Igatimi, Sept., n. 2748. 


Campomanesia nitidifolia Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,5-1 m. petala alba, in campo pr. Igatimi, Sept., n. 4648. 


Campomanesia glareophila Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,5-0,6 m. petala alba, in glareosis pr. Concepcion, Sept., n. 7324. 


Campomanesia lancifolia Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,3-0,6 m. petala alba, in campo pr. San Estanislao, Aug., n. 4229a. 


Campomanesia paraguayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,5-0,6 m. petala alba, in campo sicco pr. « Picada Isabel » Concepcion, 
Sept., n. 7474. 
Campomanesia rugosa Berg. 

Flor. Bras. XIV, ı, p. 439, tab. VI, fig. 141. 

Var. lanuginosa Barb. Rodr. var. nov. 

Frutex 0,5-0,8 m. petala alba, in campo ad ripam fluminis Aquidaban pr. 
Concepcion, Oct., n. 7678. 
Campomanesia apaensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,3-0,8 m. petala alba, in campis glareosis in regione cursus superioris 
fluminis Apa, Nov., n. 7827. 
Campomanesia mollicarpa Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-1,5 m. petala alba, bacca tomentosa. in campis siceis in regione 
eursus superioris fluminis Apa, Nov., n. 7737. 
Campomanesia maracayuensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,2-0,5 m. petala, alba, in campo pr. Ipé-hu, Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 5005. 


Campomanesia apiculata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


(705) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 801 


Frutex 0,3-0,4 m. fruct. tant. in campis Ipé-hu, Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 4947. 
Campomanesia diversifolia Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 18, tab. XXI. 
Frutex 0,5-0,6 m. petala alba, in campis pr. Igatimi, Oct. n. 4799. typ. 
unicum ! 
Campomanesia Hassleri Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 19, tab. XXIV. 
Frutex 1-1,5 m. fructif. tant. in campis pr. Igatimi, Oct., n. 4858. typ. 
unicum ! 
Campomanesia trichosepala Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 19, tab. XXV. 
Fruticulus 0,3-0,5 m. fructif. in campis pr. Igatimi, Sept., n. 4774. typ. 
unicum ! 
Campomanesia resinosa Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 20, tab. XXVI. 
Fruticulus 0,3-0,4 m. petala ln in campis Ipe-hu Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 5080. typ. unicum ! 
Campomanesia (Abbevillea) bullata (Barb. Rodr.). 
Sub Abbevillea in Myrtac. du Paraguay p. 17, tab. XXI. 
Fruticulus 0,2-0,4 m. petala alba, in campis pr. Igatimi, Oct., n. 4798. typ. 
unicum. 
Britoa Hassleriana Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
-  Frutex 1-2 m. petala alba in dumetis pr. Igatimi, Sept., n. 4721; eod. loco, 
Oct., n. 4894. 
Myrceugenia longipedicellata Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 2, tab. III. 
Fruticulus 0,3-0,4 m. petala alba, in campo Yeruti, Dec., n. 5789. typ. 
unicum ! 
Myrcia flavescens Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-4 m. petala flavescentia, in dumetis in colle Cerro pyta, Aug. 
n. 855 


w 


Myrcia corcovadensis Berg. 
Flor. Bras XIV, 1, p. 177, tab. III, fig. 47. 
Frutex 2-3 m. in dumeto pr. Ipe-hu Sierra de Maracayu, Oct., n. 5154. 


Myrcia sparsifolia Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 1, tab. 1. 
Fruticulus 0,2-0,3 m. petala alba, in regione vicine San Estanislao Aug., 
n. 421%, typ. unicum ! 
Myrcia supraaxillaris Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Frutex 2-4 m. pelala alba, in dumeto pr. Bellavista, in regione fluminis Apa, 
Febr., 8438. 


802 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (706) 


Myrcia brevifolia Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Arbor parva vel frutex 3-4 m. petala alba, in silva pr. Igatimi, Oct., n. 484%. 


Myrcia villosa Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Fruticulus 0,5-0,8 m. petala alba, in campo pr. San Estanislao, Aug., n. 4187. 


Myrcia concepcionis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 2-4 m. pelala alba, in dumetis pr. Tobaty, Sept., n. 6457; ad margines 
silvarum pr. Concepcion, Sept., n. 7549. 
Myrcia perorebimi Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-2 m. petala alba in silva pr. San Estanislao, Aug., n. 4124. 


Myrcia stanislasiensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,5-0,6 m. petala alba, in campo pr. San Estanislao, Aug., n. 4232. 
Myrcia apaënsis Bab. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-1,5 m. petala alba, in campis siceis in regione cursus superioris flu- 
minis Apa, Nov., n. 7769. 

Myrcia yacäensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,5-1 m. flos albus, in campis arenosis in valle fluminis Y-aca, Dec., 
n. 6831. 

Myrcia corrientinensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor parva vel frutex 3-4 m. petala alba, in silvis pr. flumen Corrientes, 
Sept., n. 4483. 

Myrcia uniflora Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,5-0,8 m. pelala alba, in campo pr. San Rafael in regione cursus supe- 
rioris fluminis Apa, Oct., n. 7711. Unicum. 
Myrcia Hassleriana Barb. Rodr. 

Myrtac. du Paraguay, p. 2, tab. II. 

Frutex 2-4 m. petala alba, bacca immalura griseo-virens, in dumeto glareoso 
pr. Concepcion, Sept., n. 7291; id. in campis ad flumen Carimbatay, Sept., 
n. 4565, typ. 

Myrcia bernardinensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Arbor 6-7 m. petala alba, in dumeto pr. San Bernardino, Sept., n. 1113. 


Myrcia ypacarayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor 5-6 m. petala alba, in silva ad ripam lacus Ypacaray, Aug., n. 785. 
Myrcia racemosa Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 2-3 m. petala persicina, in dumetis Cordillera de Altos, Aug., n. 877. 
Myreia (Aulomyreia) cotonosa Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Frutex 0,5-2 m. petala alba, en campo silvatico, Cordillera de Altos, Jan., 
n. 3742; — inter rupes pr. Piribebuy, Dec., n. 6718; — in campo rupestre pr. 
Chololo, in valle fluminis Y-aca, Dec., n. 6819; in arenosis pr. Valenzuela, Jan., 
n. 7011; — in campis in regione cursus superioris fluminis Apa, Febr., n. 8531. 


Myrcia (Aulomyreia) tucangudensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba, in campo arenoso pr. Tucanguà, Sept., 
n. 903 


(707) R. CHODAT ET E, HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANÆ. 803 


Myreia (Aulomyreia) glaberrima Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 2-3 m. petala alba in dumeto pr. Igatimi, Oct., n. 4813. — in dumeto 
pr. Ipe-hu Sierra de Maracayu Nov., n. 5243. 

Myreia (Aulomyreia).rufescens Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor 6-8 m. petala alba ad ripam rivi Salado, Aug., n. 3208; — in uligi- 
nosis pr. Igatimi, Nov., n. 5427; — Frutex 1-2 m. petala alba, in silvis pr. 
Igatimi, Nov., n. 5454. 

Myreia (Aulomyrcia) cinnamomea Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex vel arbor parva 4-8 m. petala alba, dumeta formans in campis in 
valle fluminis Y-aca, Dec., n. 6586; — in silvis Cordillera de Piribebuy, Dec., 
n. 6703. 

Myrcia (Aulomyreia) silvatica Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor 3-8 m. petala alba, in silvis Cordillera de Altos, Sept., n. 1112; — in 

silvis San Bernardino, Aug., n. 3108. 
Myrcia (Aulomyrcia) dumeticola Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-3 m. petala alba, in dumelis San Bernardino, Nov., n. 3553. 


Myreia (Aulomyreia) macrocarpa DC. 
Prodr. III, 249; Aulomyrcia macrocarpa Berg in Flor. Bras. XIV, ı, 
p. 75. 
Arbor 4-6 m. petala alba, in silvis pr. Ipé-hu, Sierra de Maracayu, Nov., 
n. 5241. 
- Myrcia (Aulomyreia) ciliata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 1-1,5 m. petala alba, in dumeto pr. San Estanislao, Aug., n. 414%. 


Myrcia (Aulomyrcia) valenzuelana Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,5-0,8 m. petala alba, in campo aprico pr. Tacuaral, Dec., n. 1575; 
— ad ripam rivuli in dumeto pr. Tobaty, Sept., n. 6251; — inter rupes pr. 
Valenzuela, Dec., n. 6653. 

Myrcia (Aulomyreia) delicata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 2-3 m. petala alba in dumeto pr. Ipe-hu, Nov.. n. 5257. 


Myrcia (Aulomyreia) flavida Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Arbor 6-7 m. petala albo-flavescentia, in silvis Cordillera de Altos, Dec., 
n. 1724; — in dumetis pr. Villa Rica, Dec., n. 1551 a spec. florif. et 1551 b spec. 
fructif. 


Myrecia (Aulomyreia) alpestris Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba, in campis pr. Ipe-hu, Sierra de Maracayu, 
Oct., n. 4962; — in campis pr. Igatimi, Dec., n. 5628. 
Myrcia (Aulomyreia) stellata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 1-3 m. petala alba, in campis pr. Bella Vista (Apa), Nov., n. 7841. 
Myrcia (Aulomyrcia) Chodatiana Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,5-1 m. petala alba, in silvis pr. San Estanislao, Aug., n. 4252. 
Myrcia (Aulomyreia) dealbata DC. 
Prodr. Ill, 25%; Aulomyrcia dealbata Berg. Flor. Bras. XIV, 1, p. 102. 
Frutex 1-2 m. petala alba in silva p. flumen Corrientes, Sept., n. 4486. 


80% BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me s£R.). 1907 (708) 


Myreia (Aulomyreia) monantha Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,1-0,3 m. petala alba, in arenosis pr. Vaqueria Capibary, Sept., 
n. 4388. 

Myrcia (Aulomyrcia) divaricata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor 5-6 m. petala alba in silvis pr. Ipé-hu. Sierra de Maracyu, Oct., 
n. 5144. 

Myrcia (Aulomyrcia) cochleata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-1,5 m. petala alba, in dumetis Ipé-hu, Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 5038 ; in campis glareosis in regione cursus superioris fluminis Apa, Nov., 
n. 7718. 

Marlierea (Eugeniopsis) rosea Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-3 m. pelala rosea, in silvis collis Cerro-pyta, Oct. n. 1279. 


Marlierea (Eugeniopsis) ternata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,2-0,5 m. petala alba, in campo Ipé-hu, Sierra de Maracayu, Oct. 
n. 5058. 

Calyptranthes paraguayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex vel arbor parva 2-4 m. petala alba, ad ripas rivulorum in valle flumi- 
nis Y-aca Dec. n. 6729. 

Eugenia maracayuensis Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 3, tab. IV. 

Frutex 0,3-1.5 m. petala alba, in campis Ipe-hu, Sierra de Maracayu, Oct. 
n. 4979 ; — in campis eod loco Oct. n. 519% typ. — in arenosis pr. Vaqueria 
Capibary Sept. n. 4432; — in dumetis arenosis in regione cursus superioris 
fluminis Apa Dec. n. 8108. 

Eugenia Hassleriana Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. %, tab. V. 

Frutex 0,3-0,5 m. petala alba, in campis pr. San Estanislao Aug. n. 4190 
typ — id. n. 4256 et 4273. 

Eugenia discolor Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Fruticulus 0,3-0.5 m. petala alba, in campis ad flumen Capibary, Sept. 
n. 4397. 


Eugenia erythrocarpa Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Frutex 2-3 m. petala alba, bacca rubra, ad margines silvarum pr. Concepcion, 
Sept. n. 7401. 


Eugenia tapiraguayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Fruticulus 0,3-0,4 m. petala alba, in campo pr. flumen Tapiraguay, Aug. 
n. 4286 ; — in campis pr. Chololo in valle fluminis Y-aca, Jan. n. 6884 Unicum. 


Eugenia ipehuensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Arbor 3-4 m. petala alba, in campo Ipe-hu Sierra de Maracayu, Oct. n. 504775 
in silva pr. Igatimi, Oct. n. 4868. 


Eugenia rufipetala Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Frutex 2-3 m. petala albo-rufescentia, in dumetis Cordillera de Altos, Jan. 
n. 1790. 


(709) R. CHODAT ET E. HASSLER. PLANTÆ HASSLERIANX. 805 


Eugenia Nangapiru Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Arbor 4-6 m. petala alba, in silvis Cordillera de Altos, Jan. n. 424 et 413 a et b. 


Eugenia sparsifolia Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 2-4 m. petala alba, dumeta formans ad ripam fluminis Paraguay pr. 
Concepcion, Sept. n. 7360. 
Eugenia lucidifolia Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba, in campo pr. Igatimi, Oct. n. 4790. 


Eugenia erythrocaula Barb. Rodr. spec. nov. 

Suffrutex lignescens 0,4-0,6 m. petala alba, in campo silvatico Cordillera de 
Altos, Dec. n. 1714 ; in campo pr. Chololo in valle fluminis Y-aca, Dec. n. 6759. 
Eugenia valenzuelensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-2 m. petala alba, inter rupes pr. Valenzuela, Jan. n. 6999, inter 
rupes in colle «Cerro-Pacuri », Dec. n. 6757 ; in colle Tobaty, Mart. n. 4012. 
Eugenia pothaplosantha Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-1,5 m. petala alba, in dumetis siceis pr. Concepeion, Sept. n. 7409. 


Eugenia divaricata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Arbor 4-8 m. petala alba, in campis Cordillera de Altos, Jul. n. 425a; in 
silvis campestribus Tucangua Jul. n. 425 b ; in silvis campestribus Cordillera de 
Altos, Jul. n. 541 b; eod loco pr. Itacurubi Jul. n. 541 c ; in silvis Cerro hu, 
Aug, n. 863 fruct; in dumetis ad lacum Ypacaray, Aug. fruct. n. 864, 3043, 
3094. 

- Eugenia rosea Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Fruticulus 0,1-0,3 m. petala rosea in campo Apepu, Aug. n. 4330. 


Eugenia carimbatayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba, in campo pr. flumen Carimbatay, Sept. 
n. 4563 ; — in arenosis pr. flumen Capibary, Sept. n. 446%. 
Eugenia Momby; Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,2-1 m. petala alba, in dumetis collis Santo Tomas, Aug. n. 777 ; in 
campis pr. Vaqueria Capibary, Sept. n. 4425. 
Eugenia plurisepala Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,2-0,5 m. petala alba, in campis pr. Tacuaral, Oct. n. 1209 ; — in 
campis arenosis pr. Tobaty, Sept. n. 6304. 
Eugenia multipetala Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 0,3-1 m. petala alba, in arenosis aridis in valle fluminis Y-aca, Dec. 
n. 6725 ; — in campis altis « Paso Laguna » pr. Concepcion, Oct. n. 7677. 
- Eugenia stenophylla Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Frutex 0,5-2 m. petala alba, in campo pr. Igatimi, Dec. n. 5602 ; — in areno- 
sis pr. Vaqueria Capibary, Sept. n. 4426 ; — in campis pr. Atira, Nov. n. 3481 ; 
— ın campis Cordillera de Altos, Nov. n. 3555 ; — in arenosis pr. Tobaty, Sept. 
n. 6158 et 6225 ; — in dumetis pr. Tobaty, Sept. n. 6337. 


Eugenia ammophylla Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Fruticulus 0,25-0,5 m. pelala alba, in campis arenosis pr. Itacurubi, Oct. 
n. 1204. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 10, 30 septembre 1907. D2 


806 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sER.). 1907 (710) 


Eugenia chlorophyta Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Arbor 2-3 m. petala alba, in campis Ipe-hu, Sierra de Maracayu, Oct., n. 5025. 


Eugenia lacustris Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 4-6 m. petala persicina, in silva ad ripam lacus Ypacaray, Aug., 
n. 3218. 
Eugenia igatemiensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba, in campo pr. Igatimi, Sept., n. 4776. 


Eugenia strieta Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,5 m. petala alba, in campo in regione cursus superioris fluminis 
Apa, Febr., n. 8530. 
Eugenia rccurvisepala Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,1-0,3 m. in campis arenosis pr. Villa Concepcion, Sept., n. 7349. 


Eugenia umbraticola Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Arbor 4-6 m. petala alba, in silvis Cordillera de Altos, Sept., n. 1127. 


Eugenia apaënsis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-2 m. petala alba, in campis siccis in regione cursus superioris 
fluminis Apa, Nov., n. 7810. 
Eugenia polyantha Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-3 m. petala alba, in dumetis pr. Valenzuela, Febr., n. 7120. 


Eugenia palustris Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor parva vel frutex 3-4 m. petala eburnea, in paludosis San Bernardino, 
Aug., n. 787. 

Eugenia variifolia Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 3-4 m. petala alba, in silvis Cordillera de Altos, Oct., n. 1340a et 
13405; in silvis pr. Tobaty, Sept., n. 733. 

Eugenia montigena Barb. Rodr. 
Myrlac. du Paraguay p. 5, tab. VI. 

Frutex 0,6-0,8 m. petala alba, in dumetis Cordillera de Altos, April., n. 4097. 
Unicum ! 

Eugenia corrientina Barb. Rodr. 
Myrtac. du Paraguay, p. 5, tab. VI. 

Fruticulus 0,3-0,5 m. petala alba, in campis ad flumen Corrientes (Paraguay 
haud Brasil ut indicat. in Myrt. d. Parag. 1. c.). Sept., n. 4527. Unicum. 
Eugenia foliosa Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 3-6 m. petala alba, in silva pr. San Estanislao, Jan., n. 5991. 


Eugenia (Stenocalyx) penicillata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Frutex 1-2 m. petala alba, ad margines silvæ in glareosis pr. Concepcion, 
Sept. n. 7392. 
Eugenia (Stenocalyx) {acuaralensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Fruticulus 0,1-0,3 m. petala rosea vel persicina, in campo humido San Ber- 
nardino, Aug., n. 808; — in campo pr. Tacuaral. Sept., n. 1073. 


(711) R. CHODAT ET E. HASSLER, PLANTÆ HASSLERIANE. 807 


Eugenia (Stenocalyx) microphylla Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-4 m. petala alba, in dumetis pr. Concepcion, Sept., n. 7469. 


Eugenia (Stenocalyx) sapucayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor parva vel frutex 5-6 m. petala alba, dumeta formans pr. Sapucay, Jun., 
n. 505a florif. et 5055 fructif. 
Eugenia (Stenocalyx) anomala Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor 5-6 m. fruct. tant. in silva montana pr. Piribebuy, Jul., n. 423. 


£ 


Eugenia (Stenocalyx) lacustris Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 2-3 m. petala alba, in silvis ad ripam lacus Ypacaray, Aug., n. 819; 
eod. loco. Aug., n. 3140. 
Eugenia (Stenocalyx) Barbosæ nob. nom. nov. 
Stenocalyx nanus Barb Rodr. in Myrtac. du Paraguay, p. 8, tab. X. ob 
E. nanam Berg nomen mutandum. 
Fruticulus 0,1-0,2 m. petala alba, in campis Ipé-hu, Sierra de Maracayu, Oct., 
n. 4966. Unicum. 
Eugenia (Phyllocalyx) paraguayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Arbor 6-8 m. petala alba, in silva pr. Atira, Dec., n. 3688. 
Eugenia (Phyllocalyx) retusa (Berg.). 
Flor. Bras. XIV, 1, p. 331, tab. V, fig. 91 et tab. XXX, sub Phyllocalyx. 
Frutex 2-3 m. petala alba, in collibus pr. Tobaty inter rupes, Sept., n. 6259. 


Eugenia (Phyllocalyx) Chodatii Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,05-0,1 m. petala persicina, in campo Ipe-hu, Sierra de Maracayu, 
Oct. n. 4981. 
Eugenia (Phyllocalyx) obtusa Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Fruticulus 0,03-0,05 m. petala persicina, in arenosis pr. Vaqueria Capivary, 
Sept., n. 4407. 
Eugenia (Phyllecalyx) Aemilii Barb. Rodr. spec. nov. ms. 

Arbor 5-6 ın. petata alba in silva pr. San Estanislao, Aug., n. 4157. 


Calycorectes (Siphoneugenia) maracayuensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex vel arbor parva 2-6 m. petala alba, in dumetis Ipe-hu Sierra de Mara- 
cayu, Nov. n. 5242 ; — ad ripas fiuminis Corrientes, Dec. n. 5862. 
Myrciaria cauliflora (Mart.) Berg. 
Fior. Bras. XIV, 1, p. 361 ; — Myrtus cauliflora Mart. Reise I, 285. 
Arbor parva vel frutex, petala alba, bacca nigra, in silvis Cordillera de Altos, 
Aug. n. 804. 
Myrciaria tapiraguayensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,3-1 ın. petala alba, in campo Apepu ad flumen Tapiraguay, Dec. 
n. 5960 ; — in campo pr. Valenzuela, Febr. n. 7115. Unicum ! 
Myreiaria tenella (Mart.) Berg. 
Flor. Bras. XIV, 1, p. 368; — Myrtus tenella Mart. Herb. 
Arbor 4-6 m. petala alba, in silva pr. Yeruti, Dec. n. 5753. 


808 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (712) 


Myrciaria cuspidata Berg. 
Flor. Bras. XIV, 1, p. 367. 


Fruticulus 0,1-0,2 m. petala alba, in campis arenosis pr. Itacurubi, Dec. 
n. 1568; — petala persicina in arenosis Ipe-hu, Sierra de Maracayu, Oct. 
n. 5119; — in campis arenosis pr. Tobaty, Sept. n. 6226 et 6483 ; — Frutex 
0,6-0,8 m. petala alba in colle « Pacury » in valle fluminis Y-aca, Dec. n. 6815. 
Dunes Frutex 4-6 m. petala alba, in silva humida pr. Bellavista, Apa, 
Jan.n. 15 


Myrciaria apiculata Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Arbor 4-8 m. petala alba, in silvaïhumida in regione cursus superioris flumi- 
nis Apa, Jan. n. 8386. 


Myrciaria recurvipetala Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Frutex vel arbor parva 2-4 m. petala alba, in altaplanitie pr. flumen Cor- 
rientes, Dec. n. 5869. 


Myrciaria atiraensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 


Arbor vel frutex 3-8 m. petala alba vel persicina, in silvis pr. San Bernardino 
Jun n. 428 ; — in silvis pr. Atira Jun. n. 444; — in silvis Cordillera de Altos, 
Oct. n. 1349 ; — in silvis San Bernardino, Jun. n. 3045. 


Myrciaria itacurubiensis Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Frutex 0,5-0,6 m. petala alba, in dumeto pr. Itacurubi, April n. 4097. 


Myrciaria micrantha Barb. Rodr. spec. nov. ms. 
Arbor 6-8 m. petala alba, ad ripam fluminis Y-aca pr. Valenzuela, Jan. n. 7058. 


Myrciaria leptophylla (Barb. Rodr.). 
Sub Eugenia in Myrtac. du Paraguay, p. 6, tab. VIII. 


Fruticulus 0,2-0,4 m. petala alba, in campo Nandurucay (Sierra de Maracayu), 
Oct n. 4921. Unicum. 


Myrciaria dumicola (Barb. Rodr.). 
Sub Eugenia in Myrtac. du Paraguay, p. 7, tab. IX. 
Frutex 0,5-0,6 m. petala alba, in dumetis Cordillera de Altos, Fehr. n. 6061. 


RATIO EDENDI CHRONOLOGICA 


1-49 die 1. 
DAR 
» 31. 
» 928. 
» 27. 
» 31. 
» 31. 


43-88 
89-136 
137-152 
153-174 
175-189 
190-203 


1-17 die 30. 
» 28. 


18-3% 
39-48 
49-83 
84-98 
99-128 
129-160 
161-192 
193-228 
229-261 
262-292 
293-324 
329-392 
393-388 
389-403 
L04-419 
420-425 
426-441 
442-472 
473-290 


491-508 


509-52% 
329-590 
391-968 
569-594 
395-605 
606-63% 
635-652 
653-680 
681-698 
699-712 


Plantæ Hasslerianæ I. 


IV. 
NE 


1898 in Bull. Herb. Boiss. VI App. I. 

1899 » » DVI 59 JE 
. 1904 in Bull. Herb. Boiss. 2me ser. 1. 
. 1902 » » » » Il 
. 1902 » » » » I 
. 1902 » » » » II 
. 1902 » » » » II 


Plant» Hasslerianæ II. 


. 1902 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 1903 
. 190% 
. 190% 
. 190% 
. 190% 
. 190% 
. 190% 
. 190% 
. 190% 
. 1904 
. 4904 
. 1904 
. 1905 
. 1905 
. 1905 
. 1905 
. 1907 
. 1907 
. 1907 
. 1907 


in Bull. Herb. Boiss. 2me ser. III. 
» » » » 


in Bull. Herb. Boiss. 2me ser. IV. 


» » » » 


in Bull. Herb. Boiss. Que ser. V 
» » » » 


in Bull. Herb. Boiss. 2me ser. VII 
» » » » 
» » » » 
» » » » 


DOPPETT 


PHPPTEPTSETTUSETTTTTTTETE CUT TE TT 


1-22. 
43-88. 
395-442. 
297-312. 
382-403. 
733-747. 
811-824. 


50-66. 
239-255. 
342-355. 
387-421. 
538-992. 
612-641. 
701-732. 
780-811. 
906-941. 


. 1007-1039. 
. 1097-1127. 


|: 1051-1068. 
| 1155-1472. 


1273-1288. 
65-90. 
228-305. 
481-506. 
603-613. 
671-699. 
279-296. 
297-624. 
665-682. 
795-808. 


COLLABORATEURS 


J.-G. Baker : Lihaceæ. — Amaryllidaceæ. — Iridaceæ. 

J. BARBoSA-RODRIGUEZ : Palme. — Myrtacez. 

A. Benert : Potamogetonacee. 

A. BranD : Symplocaceæ. 

J. Briquer : Verbenaceæ. — Labiatæ. — Flacourtiaceæ. 

C. DE CANDOLLE : Piperaceæ. — Meliaceæ. — Begoniacee. 

H. Carıst : Filices. — Lycopodiaceæ. — Salviniaceæ. 

+ C.-B. CLARKE : Commelinaceæ. — Cyperaceæ. — Juncaceæ. 

A. Cocniaux : Cucurbitaceæ. — Orchidaceæ. — Melastomatacez. 

R.-E. Fries : Anonaceæ. 

E. HackeL : Gramineæ. 

W.-P. Hier : genus : Diospyros. 

G. Hıeronyamus : Selaginellaceæ. 

B.-P.-G. HocHREUTINER : Malvaceæ partim. 

R. KerLer : genus : Hypericum. 

E. Koenne : Lythracee. 

G. Linpau : Acanthaceæ. 

G.-0. Marne : Asclepiadaceæ. — Xyridaceæ. — Burmanniaceæ. — Apo- 
cynacee. 

C. Mez : Lauraceæ. — Myrsinaceæ. — Theophrastaceæ. — Bromeliaceæ. 

F. Nigvexzu : Malpighiaceæ. 

L. RADLKOFER : Sapindaceæ. 

W. RuxLanp : Eriocaulonaceæ. 

+ K. Schumann : Cactaceæ. — Sterculiaceæ. — Marantaceæ. 

T.-A. SPRAGUE : Bignoniaceæ. 

J. Ursan : Turneraceæ. — Umbelliferæ. 

A. ZAHLBRUCKNER : Lobelioideæ. 


811 


PLANTE HASSLERIANE I ET IT 


Index familiarum et generum. 


A 


Abbevillea 11, 705. 
Aberemoa Il, 506. 
Abutilon I, 94. II, 549. 
Acacia I, 41. II, 399. 
Acalypha I. 91. Il, 596. 
Acanthaceæ I, 29. II, 113. 
Acanthococos II, 112. 
Acanthonychia Il, 172. 
Acanthospermum II, 147. 
Acanthosyris II, 76. 
Achatocarpus II, 79. 
Achyrocline I, 109, 160. 
Acicarpha I, 113. II, 698. 
Acisanthera Il, 511. 
Acnistus I (193). IL, 311. 
Acrocomia II, 413. 
ACROSTICHEE I, 104. 


Acrostichum 1, 4 (121). II (10%). 


Actinostemon I, 93. II, 613. 
Adelia IT (591), 596. 
Adenocalymma I, 27. II, 540. 
Adenoropium II, 604. 
Adenostemma I, 146. II, 132. 


Adiantopsis I (6) (123). II, 102. 


Adiantum I, 5. 121. II, 102. 
Aechmea I, 115, 203. II, 258. 
Aegiphila I, 200. II, 502. 
Aeranthus I, 119. 
Aeschynomene I, 32. Il, 444. 
Agave II, 266. 

Agonandra II, 165. 
Agrosticula II, 374. 

Ajouea I, 202. II, 175. 

Aira Il, 374. 

Aizoaceæ II, 169. 

Albizzia II, 397. 

Alchornea I, 91. II, 595. 
Alectra I, 99. II (387). 
Alibertia II, 329. 

Alisma |, 113. II, 253. 
Alismataceæ I, 113. Il, 252. 
Allophylus I, 69. Il, 188. 
Alomia II, 131. 

Aloysia I (198). II (488). 
Alpinia Il, 273. 

Alsophila I, 9, 124. II, 97. 
Alstræmeria I, 116. II. 266. 
Alternanthera I, 64, 128. II, 47 (52). 
Amarantaceæ I, 63, 125. II. 45. 
Amarantus I, 64. II, 46. 


’ Les chiffres entre parenthèses indiquent des synonymes. 


812 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


Amaryllidace I, 116. Il, 264. 
Amaryllis I, 116. II (265). 
Ambrosia I, 110, 161. II, 147. 
Ammi I, 77. 

Ampelidacee I, 73. 
Amphilochia I, 178. 
Amphilophium I, 27. II, 544. 
Amphistelma II, 16. 
Anacardiace II, 296. 
Anacardium Il, 297. 

Ananas II, 258. 

Ananassa Il, 258. 

Andira II, 457. 

Andropogon II, 362. 
Aneilema I, 131. 

Aneimia I, 9, 125. II, 105. 
Anemopægma II, 541. 
Anethum II, 290. 

Angelonia I, 98. II, 381. 
Anguria II, 212. 

Aniseia I (48). II, 621. 
Anisomeris II, 330. 

Anoda II, 559. 

Anogramme I, 124. 

Anona I], 41. II. 506. 
Anonaceæ I, 11. II. 505. 
Anosporum Il, 242. 
Anthænanthia II, 367. 
ANTHEMIDEZÆ 1, 168. II, 159. 
Anthodus II, 183. 

Anthurium TI, 114. II, 278. 
Antiphytum 1, 196. II, 572. 
Apium I, 77. II, 289. 
Aplopappus I (152). II, 141. 
Apocynaceæ II, 349. 
Aporosella II, 576. 

Apuleia II, 422. 
Aquifoliaceæ I, 182. II, 533. 
Arace I, 114. II, 277. 
Arachis I, 33. IL, 448. 
Araliaceæ I, 185. Il, 535. 
Araucaria II, 695. 

Arauja I, 81. II, 13 (16). 
Arcyphyllum II (465). 
Argemone I, 12. II, 696. 
Argithamnia Il, 590. 
Argyrothannia IT, 590. 


Aristida II, 373. 

Aristolochia I, 61. II, 168. 
Aristolochiace& I, 61. II, 167. 
Arrabidæa I, 25. II, 538 (541). 
Arrhostoxylum II (117). 
Arundinella II, 364. 
Asclepiadaceæ I, 79. II, 12. 
Asclepias I, 80. II, 14 (20). 
Ascolepis I, 22, 135. II, 243. 
ASPIDIEE II, 99. 

Aspidium I, 8, 120. II, 99. 
Aspidosperma IT, 350. 

Aspilia I, 140, 162. II, 148. 
ASPLENIEE NW, 100. 
Asplenium I, 7, 119. II, 100. 
Aster I, 153. II, 141. 
ASTEREZÆ I (108.), 151. IL, 140. 
ASTEROTRICHILIA I], 74. 
Astræa 11. 578. 

Astronium II, 299. 

Ateleia II, 436. 

Attalea II. 111. 

Aulomyreia II, 706. 

Ayenia I, 69. II, 307. 

Azolla I, 10. 


B 


Baccharis I, 108, 154. II. 143. 
Bacopa II, 384. 

Bactris II, 113. 
Balfourodendron II, 522. 
Bambusa Il, 378. 

Banara I, 54. II, 68%. 
Banisteria I, 16. II, 642. 
Basanacantha I, 83. II, 328. 
Basellace I, 64. II, 81. 
Bassovia I, 193. 

Batatas 1 (50). 

Bauhinia I, 39. II, 420. 
Begonia II, 65. 
Begoniaceæ II, 65. 
Belangera Il, 86. 
Beloperone I, 30. II, 121. 
Bergeronia II, 456. 
Bernardia I, 91. Il, 591. 
Pia II, 599. 


(3) INDEX. 


Bidens I. 111, 165. II, 154. 

Bignonia I, 27. 11 (538), 544. 

Bignoniaceæ I, 25. II, 536. 

BIGNONIEE I, 25. IT, 538. 

Billbergia II, 258. 

Bixa II, 191. 

Bixaceæ II, 190. 

Blainvillea I, 162. II, 148. 

Blechnum I, 7, 121. II, 100. 

Blepharocalyx II, 700. 

Blepharodon I, 80. II, 15. 

Bœhmeria I, 60. II, A. 

Bœrhavia I, 66. II, 77. 

Bombacaceæ I, 67. II, 531. 

Bombax I, 67. II. 532. 

Bonamia I, 44. II, 619. 

Borraginaceæ I, 78, 194. II, 566. 

Borrago I, 79. 

Borreria I, 84. II (338), 339. 

Bougainvillea I, 66. II, 77. 

Boussingaultia I, 64. II, 81. 

BRACHYPTERIS II, 647. 

Bramia Il, 384. 

Brassavola I, 119. II, 220. 

Bredmeyera II, 8. 

_ Breweria II, 618. 

Britoa JI, 705. 

Briquetia IL (559). 

Briza Il, 378. 

Bromelia I, 115. Il, 257. 

Bromeliaceæ I, 115, 203. II, 256. 

Brosimum II, 43. 

Brunfelsia I, 100. II, 319. 

Bryophyllum I, 15. II, 697. 

Buddlea IX, 325. 

Buddleia I, 101, 201. II, 205. 

Buechnera I, 100. II, 388. 

Bueitnera I, 68, 97. II, 305. 

Buettneria I, 68, 97. 

Buettneriacee I, 68. 

Bulbophyllum II, 221. 

Bulbostylis I, 21, 133, 136. II (237), 
240. 

Bulnesia II, 69%. 

Bumelia II, 693. 

Bunchosia II (650), 651. 

Burmannia 1[, 25. 


813 


Burmanniaceæ II. 25. 
Burseraceæ II, 181. 
Butomaceaæ I, 114. II, 254. 
Byrsonima II, 651. 


C 


Cabomba II. 172. 

Cabralea II, 7%. 

Cactaceæ II, 25. 

Cæsalpinia I, 37. II, 430. 

CÆSALPINIEZÆ 1, 37. II, 417. 

Cajanus I, 36. II, 465. 

Caladium I, 114. II, 279. 

Calathea If, 274. 

Calea I, 144, 166. II, 154. 

Calliandra I, 42. IL. 398. 

Calolisianthus I (136.). II, 95. 

Calonyction I, 53. 

Calophanes IL (115.). 

Calopogonium I (34.). Il, 460. 

CALOSPHACE I, 659. 

Calyceraceæ I, 113. II, 698. 

Calycophyllum If, 323. 

Calycorectes II, 711. 

Calydorea II, 268. 

Calyptranthes II, 708. 

Calyptrostylis II, 246. 

Calystegia I, 48. II, 622. 

Camara IL (485). 

Camarea I, 17. II, 648. 

Campanulaceæ I, 86, 136. II, 208. 

CAMPANULOIDEE 1 (87.) (136). 
II. 208. 

Campelia II, 24. 

Campomanesia Il, 70%. 

Camptosema I, 35. II, 464. 

Campuloclinium 1(107.) (150). IT (138). 

Campylocentrum I, 119. II, 223. 

Canavalia I, 35. IT, 465. 

Canna I, 118. II, 273. 

Cannaceæ I (118). II, 273. 

Caperonia If, 590. 

Capparidaceæ I, 12, 177. II, 176. 

Capparis I (12.), 177. II, 178. 

Caprifoliaceæ II, 207. 

Capsicum I, 193. IT, 311. 


814 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Cardiospermum I, 69. II, 187. 
Carex I, 22. II, 251. 

Carica I (73), 74, 187. II, 92. 
Caricaceæ I, 73, 187. II, 91. 
CARICEÆ I, 251. 
Cariniana II, 309. 

Carolinea II (533). 
CARPUNYA Il, 62. 
Caryocar II, 190. 
Caryocaraceæ II, 190. 
Caryophyllaceæ II, 170. 
Casearia I, 55. II, 687. 
Cassebeera I, 6. II, 102. 
Casselia II, 501. 

Cassia I, 37. 11, 423. 

Castela II, 181. 

Catasetum I], 119. II, 221. 
Cayaponia II, 213. 

Cecropia I, 60. II, 4%. 
Cedrela UI, 75. 

Ceiba IL, 532. 

Celastraceæ I, 183. II, 86. 
Celtis I, 59. II, 40. 

Cenchrus II, 372. 

Cenostigma Il, 431. 


Centratherum 1, 102, 137. IL, 195. 


Centrosema I, 3%. II, 459. 
Centunculus IT, 199. 
Cephalanthus I, 83. II, 325. 
CEPHALOHYPTIS II, 671. 
Cerastium II, 171. 

Ceratonia II, 422. 
Ceratosanthes II, 212. 
Cercidium II, 430. 

Cereus II. 28. 

Cestrum I, 188. II, 317. 
Chetea Il, 306. 

Chætocalyx II, 44%. 
Chetoeyperus I (13%). II, 236. 
Chamissoa I, 63, 125. II, 46. 
Chaptalia I, 412, 171. II, 162. 
Cheilanthes I, 6, 123. 


Chenopodiaceæ I, 62. II, 536. 


Chenopodium I, 62. II, 536. 
Chevreuilia I, 160. 
Chiococca I, 83. II, 331. 
Chloranthaceæ II, 695. 


Chloris II, 375. 

Chlorophora I (59.). II, 42. 
Chlorophytum II, 263. 
Chomelia I, 83. II (330). 
Chorisia 1, 67. IT (532). 
Chrysophyllum II, 690. 
Chuquiraga I, 112, 169. II, 162. 
Chymocarpus I, 15. II, 697. 
CICHORIEE I, 113, 174. II, 164. 
Cienfuegosia I, 96. Il, 56%. 
CINCHONOIDEE 1, 82. II, 322. 
CZRUELA II, 651. 
Cissampelos I, 11. II, 82. 
Cissus I, 73 (18%). II, 89. 
Citharexylon I, 200. 
Citharexylum I (200). II, 502. 
Citrus I, 522. 

Clavija II, 198. 

Cleanthes II, 164. 

Clematis I, 10. II, 84. 

Cleome I, 12, 177. 1, 177. 
Clerodendron I, 201. 
Clibadium I, 160. 

Clidemia II, 515. 

Clitoria II, 458 (459). 
Clytostoma IT, 542. 
COCCOBRYON II, 62. 
Coccocypselum II, 325. 
Coccoloba I, 55. 
Cochlospermaceæ II, 191. 
Cochlospermum II (191.). 
Cocos Il, 112. 
COŒELOCARPIUM IX, 647. 
Cenotrophium 1 (108.). 

Coffea II, 332 (337.). 
COFFEOIDEE 1, 83. II, 330. 
Collea I, 35. II (462.). 
Combretaceæ II, 37. 
Combretum II, 38. 

Commelina I, 23, 131. II, 24. 


Commelinaceæ I, 23, 131. Il, 23. 


Comostemum II, 230. 
Compositæ 1, 102, 137, II, 122. 
Conoclinium I (106.). 
Convolvulaceæ I, 43. II, 616. 
Convolvulus I (44). 46. II, 634. 
Conyza I, 108, 153. IT, 141. 


(8) 


Copaifera I, 39. II, 419. 
Copernicia II, 114. 
Corchorus I, 68. II, 32. 
Cordia I, 79, 194. II, 567. 
Cordiaceæ I, 194. 
Cordyline I, 116. II, 263. 
Coriandrum I, 77. 
Corytholoma I (201.). IL, 93. 
Costus II, 272. 

Couratari II, 309. 
Coursetia IL. 443. 
Courtoisia II, 242. 
Coussarea !, 84. II, 336. 
Coutarea I, 83. II, 324. 
Craniolaria I, 100. II, 93. 
Crantzia II, 289. 
Crassulace I, 15. II, 697. 
Cratæva II, 178. 

Crinum II, 265. 
Crotalaria I, 31. II, 436. 
Croton I, 89. II, 577. 
Cruciferæ I, 11. Il, 176. 
Crumenaria I, 181. II, 88. 
Cryphiacanthus II (116). 
Ctenium II, 375. 

. Cucumis II, 211. 
Cueurbita II, 211. 
Cucurbitaceæ 1, 86. II. 209. 
Cucurbitella II, 212. 
Cunoniaceæ Il. 85. 
Cupania I, 69. II, 190. 
Cuphea I, 72, 172. II, 35. 
Cureuligo II, 266. 

Cuscuta II, 636. 
Cuspidaria II, 543. 
Cyanæorchis II, 221. 
Cyathea I, 124. II, 96. 
Cyatheaceæ I (9) (124). II, 96. 
Cybistax II, 547. 
Cyclodium I, 120. 
Cyclolobium II, 454. 
Cymbosema Il, 464. 
Cynanchum  (16.). 
Cynodon II, 375. 
Cynosurus II, 376. 
Cypella I, 117. IT, 267. 
CYPEREE II, 225. 


INDEX. 


Cyperaceæ I, 19, 132. II, 223. 
Cyperus 1, 19, 132. II (226), 227. 
CYRTA II, 674. 

Cyrtopodium I, 119. II, 221, 


D 


Dactylostemon I, 93. II, 613. 
Dalechampia I, 92. Il, 600. 
Daphnopsis II, 192. 

Daucus II, 290. 

Datura I, 188. II, 316. 

Davallia I, 9. 

DAVALLIEE II, 100. 
Declieuxia Il, 335. 
Dendropanaz I, 185. II (535). 
Dennstædtia I (9.), 124. II, 100. 
Desfontænea 11, 590. 
Desmanthus I. 40. II, 41%. 
Desmodium I, 33. II, 452. 
Dianthera I (30). IL (120.). 
Diatenopterix II, 188. 

Dicella I, 15. II, 651. 
Dichondra I, 43. II, 618. 
Dichorisandra I, 24, 131. II, 23. 
Dichromena I, 21, 135. II, 243. 
Dicksonia 1 (9) (12%). 
Dicliptera I, 29. II, 119. 
Didymochlæna I, 9, 120. 
Didymopanax I, 185. Il, 535. 
Dimorphandra II, 418. 

Dioclea I, 35. II, 464. 

Diodia II, 338. 

Dioscorea I, 117. II, 275. 
Dioscoreaceæ 1, 117. II, 275. 
Diospyros Il, 693. 

Diotanthera I (512). 
Dipladenia II, 353. 

Diplazium I (7.). II, 100. 
Diplokeleba II, 189. 
Diplothemium IH, 113. 


815 


Dipteracanthus I (29.) II (116) (117). 


Dipteryx II, 457. 
Discolobium II, 446. 
Dissothrix 1, 105. 

Ditassa I, 80. II. 45 (18.). 
Ditaxis II, 590. 


816 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (6) 


Dolichandra I, 28. II, 545. 
Dolichodeira I, 202. II (94.). 
Dolichos II (467.). 

Dorstenia I, 59. II, 43. 
Doryopteris I, 123. II, 101. 
Drosera II, 85. 
Droserace Il, 85. 
Dufourea II, 621. 

Dyckia I, 115, 203. II, 258. 
Dyschariste II, 115. 


E 


Ebenaceæ II, 693. 
Echinocactus II, 30. 
Echinocephalum I (161.) II, 152. 
Echinodorus I, 113. II, 253. 
Echinopsis II, 30. 

Echites II, 352. 

Eclipta I, 161. II, 148. 
Eichhornia I, 115. II, 260. 
Elaphoglossum I, 121. II, 104. 
Eleocharis I, 20, 134. II, 234. 
Eleogenus I, 21. II, 238. 
Elephantopus I, 105, 145. II, 126. 
Eleusine II, 376. 

Elionurus II, 361. 

Elodea I, 114. II, 255. 
Emmeorrhiza Il, 345. 
ENCKEA II, 58. 

Endlicheria I, 202. II, 176. 
Enhydra I, 161. II, 147. 
Enkylista II, 323. 
Enterolobium I, 42. II, 395. 
Epidendron I, 119. 
Epidendrum I (119). II, 220. 
Epistephium II, 217. 
Equisetaceæ II, 107. 
Equisetum II, 107. 

Eragrostis II (374), 377. 
Eranthemum II (119.). 
Erechthites I, 111, 168. II, 160. 
Erianthus II, 361. 

Ericace& II, 197. 

Erigeron I, 108 (152.), 153. IL, 142. 
Eriocaulon II, 256. 
Eriocaulonace& II, 255. 


Eriochloa JI, 366. 

Eriochrysis II, 361. 
Eriodendrum II (532). 

Eriope II, 668. 

Eriosema I, 37. II, 467. 
Eryngium I, 76. II, 287. 
Erythrina I, 35. II, 460. 
Erythroxylace I, 14, 178. IL, 523. 
Erythroxylon I, 14, 178. II, 524. 
Escobedia I, 99. II, 387. 
Esenbeckia II, 521 (521). 
EUBORRERIA Il, 339. 
Eugenia II, 708. 

Eugeniopsis Il, 708. 
Eulophidium II, 221. 
EUMASCAGNIA II, 640. 
EUPATORIEE I (105), 145. II, 130. 
Eupatorium I, 105, 146. II, 133. 
Euphorbiace I, 89. II, 572. 
Euphorbia I, 93. II, 613. 
Euruellia I (29.). 
EURYPTERYS II, 647. 
EUTRICHILIA II, 71. 
Evolvulus I, 43. II, 619. 
Excecaria I (92.). II, 611. 
Exolobus I, 81. II, 20. 
Exostemma I (83.). 


F 


Facelis 1,:160. 

Fagara II, 517. 

Faramea I, 84. Il, 337. 
Ferreirea II, 436. 

Ficus I, 60. II, 43. 

Filago I, 160. II, 145. 
Fimbriaria 1 (17.). 
Fimbristylis I, 20. II, 239. 
Fischeria II, 14. 
Flacourtiaceæ I, 54. II, 681. 
Flaveria I, 111. 

Floscopa I, 131. II, 23. 
Flotowia I (169.). 
Forsteronia II, 355. 
Fourcroya II, 266. 

Frangula I, 181. II, 88. 
Frebhlichia I, 63, 127. II, 47. 


(7) 
Fuirena I, 21, 135. II, 242. 


G 


Galactia I, 34. II, 161 (464.). 
Galeandra I, 118. II, 220. 
GALEGEE Il, 439. 
GALIANTHE Il, 341 (344.). 
Galium I (85.). II (348.). 
Galphimia II, 650. 

Garcinia II, 290. 

Gardenia II, 329. 
Garugandra II, 430. 
Gaudichaudia 1 (17). Il, 648. 
Gaya II, 558. 

Gaylussacia II, 197. 

Genipa I, 83. II, 327. 
GENISTEÆ Il, 436. 
Genlisea If, 206. 
Gentianaceæ I, 136. II, 94. 
Geofirza II, 457. 

Geonoma If, 111. 

Geophila II, 335. 

Gerardia I, 99. II, 387. 
Gesnera I, 201. II (93.). 
Gesneriace& I, 201. II, 93. 
 Giülibertia I (485.). II, 535. 
Glechon I, 56. II, 656. 
Gleditschia II, 430. 
Gleichenia I, 125. II, 105. 


Gleicheniaceæ I (125.). II, 104. 


Gloxinia I (202.). II (9%). 
Glycine II (462), (466), (468). 
Gnaphalium I, 109, 160. 
Geppertia I (176.). 

Gomeza II, 222. 

Gomphia I, 182. 

Gomphrena I, 63, 125. II, 49. 
Gonolobus II, 20. 
Gonzalagunia II, 325. 
Gossypianthus Il, 47. 
Gossypium I, 96. II, 566. 
Gouania II, 88. 

Gourliea II, 436. 
Gramine II, 358. 

Gratiola I, 99. II, 382. 
Guadua II, 378. 


INDEX. 817 


Guangu-bina II (322.). 

Guarea Il, 69. 

Guazuma I, 68. II, 307. 
Guettarda II. 330. 

Guilleminea II, 47. 

Guttiferæ II, 290. 
Gymnanthes II, 609. 
GYMNEIA I, 676. 
Gymnobalanus IL (175.). 
GYMNOCIMUM I, 678. 
Gymnocoronis I (106.). II, 131. 
Gymnogramme I, 4, 124. II, 101. 
Gymnolor a I, 140. 
Gymnopteris Il, 99. 

Gynerium II, 376. 


H 


Habenaria II, 216. 

Hæmadictyon II (352.), 357. 
Halorhagidaceæ II, 196. 
Hamelia II, 330. 

Hancornia II, 350. 

HASSLERIA I, 82. 
HASSLEROHYPTIS II, 673. 
Hassleropsis II, 381. 

Hebanthe I, 195. 

Hebeclinum 1 (148.). II (138). 
Hedeoma II, 667. 

Hedychium II, 272. 

Hedyosmum II, 695. 

Hedyotis Il (322). 

Hedysarum II, 453. 

Heimia I, 73, 172. 

Heladena II, 650. 

HELENIEE 1 (111.), 167. II, 156. 
Heleocharis I (21.) (134.), II, 235. 
Helia II, 95. 

HELIANTHEE 1 (109.), 160. II, 146. 
Heliconia II, 272. 

Helicteres II, 307. 

Helietta II, 521 (522). 
Heliocarpus I, 68. II, 33. 
Heliosciadium I, 77. 
Heliotropium I, 79, 195. II, 570. 
Helopus II. 366. 

Hemipogon II, 13. 


818 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.) 1907. 


Hennecartia II, 696. 
Herpestes Il, 38%. 

Herreria Il, 269. 

Heteranthera I (116.). II, 261. 
Heteropteris 1, 16. 
Heteroplerys II, 643. 

Hibiscus II, 563. 

Hieracium I, 171. 
HIEROCIMUM II, 677. 
Hippeastrum II, 265. 
Hippocratea I, 184. II, 182. 
Hippocrateace I, 184. II, 182. 
Hiræa I (15.). Il, 641. 
Hoffmannseggia II, 430. 
Holocalyx II, 432. 

Holostylis II, 168. 
Homoiopetalum II, 651. 
Hydrocharitace I, 114. II, 25%. 
Hydrocotyle I, 76. IF, 286. 
Hydrolea I, 78, 179. II, 295. 
Hydroleace I, 78. 


Hydrophyllace I, 78, 179. II, 295. 


Hydropteridaceæ I, 10. 
Hygrophila I, 29. II, 115. 
Hymenachne I, 368. 

Hymenæa II, 420. 
Hymenophyllaccæ I, 4. II, 96. 
HYPENIA I, 669. 

Hyperbæna II, 83. 

Hypericum II, 291. 

Hypochæris I, 113. 171. II, 164. 
Hvpoxis I, 116. II, 267. 

Hyptis I, 57. II, 669. 


1 J 


Jaborosa II, 316. 
Jacaranda I, 28. II, 547. 
Jacaralıa I, 73, 187. II, 92. 
Jægeria I, 161. 

Janusia I, 17. II, 648. 
Jaquemontia I, 44. II, 631. 
Jasminum I, 81. II, 202. 
Jatropha II, 603. 
Icacinaceæ II, 534. 
Ichnanthus II, 371. 

Icica IT (181.). 


Ilex I, 182. II, 534. 
Indigofera I, 31. II, 439. 
Inga I, 42. II, 395. 


INULEÆ 1, (109.), 156. II, 144. 


Inulopsis I, 152. II, 141. 
Jonidium 1, 13, 175. II, 526. 
Jonopsis II, 221. 

Ipomæa I, 47. II, 621. 
Iresine IL, 51. 

Iridaceæ I, 117. II, 267. 
Isochilus II, 220. 

Isolepis I (21.). II, 241. 
Isostigma I, 411, 165. II, 153. 
Julocroton I, 91. II, 585. 
Juncaceæ II, 262. 

Juncus II, 262. 

Jungia I, 112, 171. 

Jussieua I, 71. II, 193. 
Justicia 1, 30. II, 120 (121). 


K 


KEITHIA II, 667. 
Kielmeyera II, 290. 
Krameria II, 430. 


Kyllinga I (20.) (133.). IL, 223. 


Kyllingia I, 20, 133. 


L 


Labatia II, 692. 
Labiatæ I, 56. II, 653. 
Lacistema II, 56. 
Lacistemace II, 56. 
Lætia II, 687. 

Lafeensia I, 172. II, 36. 
Lagascæa I, 109, 160. 
Lagenaria I, 86. II, 210. 


Lantana I, 198, 199. II, 484 (490). 


Laseguea II, 355. 

Lathyrus II, 458. 

Lauraceæ 1, 202. II, 173. 
Laurocerasus I (67.). II (180.). 
Leandra II, 513. 
Lecythidaceæ II, 309. 
Leersia II, 373. 
Leguminosæ I, 31. Il, 3%. 


(8) 


(9) INDEX. 


Leiphaimos II, 95. 
Lentibulariaceæ Il, 206. 
Leonotis I, 56. II, 656. 
Leonurus II, 653. 

Lepidagathis II, 118. 

Lepidium I, 11. II, 176. 
Leptochloa II, 376. 
Leptocoryphium II, 367. 
Leptolobium 11. 435. 

Leptotes II, 221. 

Leucæna I, 41. II, 416. 
Leucopsis I. 152. II (141.), 142. 
Lieberkuhnia I, 171. 
Liliaceæ I. 116. II, 262. 
Limnanthemum II, 95. 
Limnocharis I, 114. II, 254. 
Limnochloa I (20.). 

Lindsaya I, 121. II, 300. 
Linociera 11 (202.). 

Linum I, 199. 

Liparis II, 220. 

Lipocarpha I, 135. II, 243. 
Lippia I, 198, 199. II, (487). 488. 
Lisianthus I, 136. IL (95.). 
Lithræa II, 299. 

Loasa II, 191. 

-Loasace II, 191. 

Lobelia I, 86, 136. II, 209. 
Lobeliaceæ I, 86, 136. 
LOBELIOIDE Æ \(86.) (136.). II, 208. 
Lochnera II, 351. 
Loganiaceæ I, 101, 201. II, 202. 
Lomaria I (7.) (122). II, (101.). 
Lonchocarpus II, 456 (456.). 
Lophiocarpus II, 253. 
Loranthaceæ I, 60. II, 165. 
Loranthus I, 60. II (165). 
Lucilia I, 160. 

Lucuma II, 691. 

Lühea I, 67. II, 33. 

Lupinus II, 458. 

Luziola II, 373. 

Lycium II, 314. 
Lycopodiaceæ I, 10. II, 107. 
Lycopodium 1. 40. II, 107. 
Lygodium I, 9. II, 105. 
Lythrace I, 72, 172. II, 33. 


819 
M 


Maba II, 693. 

Macfadyena I, 28. II, 545. 
Machærium I, 37. II, 455. 
Machaonia I, 83. IL, 331. 
Maclura I (59.). II, 43. 
Macradenia II, 221. 
Macreightia Il, 693. 
Macrosiphonia Il, 352. 
Malachra II, 549. 
Malacochete II, 242. 
Malpighiaceæ I, 15. II, 637. 
Malvace I, 94. II, 548. 
Malvastrum Il, 553. 
Manettia I, 82. II, 322. 
Manihot II, 606. 

Manisuris Il, 361. 

Mansoa II, 543. 

Mapouria I, 84. II, 332. 
Maranta I, 118. II, 274. 
Marantaceæ I (118.). Il, 274. 
Marica II, 268. 

Mariscus I, 19, 135. II, 231. 
Marlierea II, 708. 

Marsdenia II, 20. 
Marsypianthes Il, 676. 
Martyniaceæ I, 100. II, 92. 
Mascagnia I, (15.). IL, 639. 
Matayba II, 190. 
Maximilianea 11, 191. 
Mayaca I, 114. II, 255. 
Mayacace I, 114. II, 255. 
Mayepea II, 201. 

Maytenus I, 183. II, 86. 
Medicago II, 439. 
Melancium II, 212. 
Melasma I, 99. II, 387. 
Melastomatacæ II, 509. 
Melia II, 69. 

Meliaceæ II, 67. 
Melicocca 1, 69. II, 189. 
Melilotus I, 31. II, 439. 
Melloa II, 545. 

Melochia I, 96. II, 3014. 
Melothria I, 86. Il, 211. 
Meniscium I, 120. II, 100. 


820 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SéR.). 1907 


Menispermaceæ I, 11. II, 82. 
Menodora I, 101. II, 202. 
Merremia I, 46. II, 634. 
Mesechites IL (352.). 
Mespilodaphne II (175.). 
Miconia II, 514. 
Microstachys II, 609. 
Microtea II, 80. 

Mikania I, 108, 152. II, 140. 
Miltonia I, 118. II, 222. 
Mimosa I, 40. II, 400. 
MIMOSEÆ I, 39. II, 393. 
MINTHIDIUM IX, 669. 
Mirabilis I, 65. 
Mitracarpum II (346). 
Mitracarpus I, 85. II, 346. 
Modialbastrum I, 94. 
Modiola I (94.). II, 552. 
Modiolastrum I, 94. II, 553. 
Mogiphanes 1 (6%) (127). II (48). 
Mohlana II, 81. 

Mollugo II, 169. 

Momordica I, 86. II, 211. 
Monimiaceæ II, 696. 
Monnina I, 14, 130. II, 7. 
Moquinia I, 169. II, 162. 
Moraceæ I, 59. II, 41. 
Morrenia I, 81. II, 16. 
Morus I, 59. II, 42. 
MOSCHOXYLUM II, 73. 
Mucuna I, 26. II (464). 
Muehlenbeckia I, 62. II, 54. 
Muellera II, 456. 
MUELLEROHYPTIS II, 670. 
Musaceæ II, 271. 
Mussenda 1 (83.). II (328). 
Mutisia I, 112, 169. IT, 162. 


MUTISIEE& I, 112, 169. II, 161. 


Muracodruon II, 300. 
Myrceugenia II, 705. 

Myrcia IL, 705. 

Myrciaria II, 711. 
Myriogomphus Il, 577. 
Myriophylium II, 196. 
Myrocarpus II, 436. 

Myroxylon II, 686. 
Myrsinaceæ I (202.). II, 197. 


Myrsine II, 198. 
Myrtaceæ Il, 699. 
Myrtus IL, 700. 


Nautonia II, 13. 

Nectandra I, 202. IL, 175. 
Neea II, 78. 

Neesea 1 (73.). 
NEPETOPSIS II, 667. 
Nephrodium I (8.). II, 99. 
Nephrolepis II, 99. 

Neptunia I, 39. II, 414. 
Nicotiana I, 188. II, 317. 
Nierembergia IT, 318. 

Nissolia II, 444. 

Notoscordon I, 116. 
Notoscordum I, (116.). II, 263. 
Nyctaginaceæ I, 65. II, 76. 
Nymphæa II, 173. 
Nymphæaceæ II, 172. 


(0) 


Ochnaceæ I, 13, 181. II, 308. 
Ocimum I, 57. II, 677. 
Ocotea I, 202. IL, 174. 
Oenothera I, 71. II, 193. 
Oenotheraceæ I, 71. II, 192. 
Olacaceæ II. 296. 
Oldenlandia IT, 322. 
Oleaceæ I, 81, 101. IT, 201. 
Olyra II, 372. 

Onagraceæ I, 71. 

Oncidium I, 119. II, 222. 
Oncostylis II, 241, 
Operculina II, 631. 
Ophioglossaceæ II, 106. 
Ophioglossum II, 106. 
Ophryoscleria II, 250. 
Opiliaceæ II, 166. 
Oplismenus II, 371. 

Opuntia I, 27. 
Orchidaceæ I, 118. II, 213. 
Oreodaphne II (174.) (175.). 
Orthopolygala I, 128. 


(10) 


(41) 


Oryza II, 373. 

Osmunda II, 106. 

Osmia I (107.). 
Osmundaceæ II, 106. 
Ossæa IT, 515. 

Ottelia IT, 255. 

Ouratea I, 182. II, 308. 
Oxalidaceæ I, 179. II, 528. 
Oxalis I, 179. II, 529. 
Oxycaryum II, 242. 
Oxypetalum I, 79. II, 16. 


P 


Pacourina I, 137. II, 125. 
Pæpalanthus II, 256. 
Palicourea I (84). II, 333. 
Palmæ Il, 111. 

Panicum II, 367 (371). 
Papaveraceæ I, 12. II, 696. 
Papayaceæ I, 187. 
PAPILIONATÆ I, 31. II, 432. 
Pappophorum II, 376. : 
Paragonia II, 543. 

Parietaria II, 45. 

. Parkinsonia I, 37. II, 430. 
Paronychia II, 172. 

Paspalum IT, 364. 

Passiflora I, 74, 185. II, 292. 


Passiflorace& I, 74, 185. II, 291. 


Patagonula I, 79. II, 570. 
Pauletia IL, 421. 

Paullinia I, 69 (70.). II, 186. 
Pavonia I, 95. I, 559. 
Pectis II, 158. 

Peireskja II, 27. 

Peixotoa II, 643. 

Pelexia II, 217. 

Pellea II, 101. 

Peltodon II, 676. 
Peltophorum I, 37. I, 431. 
Pentapanax I, 185. IL 535. 
PENTAPTERYS II, 641. 
Peperomia I, 17. II, 63. 
Perianthomega II, 546. 
Petastoma II, 540. 
Petiveria I, 65. II, 80. 


INDEX. 821 


Petunia II, 317. 

Pfaffia I (63.), 127. 
Pharmacosycea II (43.). 
Pharus II, 372. 

Pharbitis I (46.) (50). 
Phaseolus I, 35. II, 470. 
Phegopteris I, 9. II (100.) 
Philibertia II, 14. 
Philodendron I, 114. II, 278. 
Philyra II, 590. 
Phoradendron I, 61. II, 165. 
Phrygilanthus I, 165. 
Phyllanthus I, 89. II, 575. 
Phyllocalyx II, 714. 
Phyllocactus II, 29. 
Phyllostylon II, 40. 

Physalis I, 188. II, 311. 
Physiruellia I, (29). 
Physostemon II, 178. 
Physurus II, 219. 

Phytolacca I, 65. IL, 81. 
Phytolaccaceæ I, 64. II, 78. 
Picramnia II, 181. 

Picreus I, 19, 135. 

Picrosia I, 113, 171. II, 164. 
Pilea II, 45. 

Pilocarpus II, 520. 
Pinaceæ II, 695. 

Piper I, 17. II, 58. 
Piperaceæ I, 17. II, 56. 
Piptadenia I, 39. II, 415. 
Pircunia I (65.). II (81.). 
Piriqueta II, 280. 

Pisonia II, 77. 
Pithecoctenium I, 27. II, 543. 
Pithecolobium I, 42. II, 396. 
Plantaginaceæ I, 81. II, 697. 
Plantago I, 81. II, 698. 
Platylepis I (135). II, 243. 
Plathymenia II, 417. 
Platypodium 11, 456. 
Plenckia I, 184. IT, 87. 
Pleurophora I, 172. II, 36. 
PLEUROPTERYS II, 640. 
Pluchea I, 109, 156 (159.,. IT, 145. 
Plumbaginaceæ II, 199. 
Plumbago II, 199. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 10, 30 septembre 1907. 93 


822 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (12) 


Plumiera II, 350. Pterocaulon I, 109, 157. 11, 145. 
Pogonia I, 217. Pterogyne II, 419. 
Poikilacanthus I, 30. I, 120. Pterolepis II, 511. 

Poinciana II, 430. Ptilochæta II, 649. 

Poiretia I, 33. II, 444. Pycreus I (19.) (135.). II, 226. 
Polycarpæa IT, 171. Pyrostegia I, 27. JL, 544. 
POLYDESMIA II, 669. 

Polygala I, 1%, 128. II, 8. Q 
Polygalaceæ I, 14, 128. II, 6. 

Polygonaceæ I, 61. II, 53. Qualea I, 178. II, 22. 
Polygonum I, 61. IH, 53. Quamoclit I, 54. II, 621. 
Polymnia I, 110, 161. II, 147, Quebrachia II, 300. 
Polypodiace I, 4, 119. II, 97. 

POLYPODIE#& II, 103. R 
Polypodium I, 4 (à), 122. II, 103. 

Polystichum I (8.). II, 99. Randia I (83). II (328). 
Pontederia I, 116. II, 260. Ranunculaceæ I, 10. II, 84. 
Pontederiace I, 115. II, 260. Ranunculus I, 10. II, 84. 
Porophyllum I, 111. IL, 157. Rapanea I, 202. II, 197. 
Portlandia I (83.). II (324.). Rauwolfia II, 351. 

Portulaca II, 170. Reichenbachia 1, 66. II, 78. 
Portulacaceæ I, 66. II, 169. Relbunium I, 85. II, 348. 
Potamogeton II, 695. Reussia II, 261. 
Potamogetonaceæ II, 695. Rhabdadenia II, 355. 

Pouteria II, 692. RHA BDOCAULON II, 668. 
Prasopepon II, 212. Rhamnaceæ I, 181, 184. II, 87. 
Pratia I, 86. II, 209. Rhamnidium I, 181. II, 87. 
Prescottia I, 118. II, 219. Rheedia II, 290. 

Prestonia II, 356. Rhipsalis II, 30. 
Primulace II. 198. Rhynchospora I, 133. II, 24%. 
Proboseidea II, 93. Rhytiglossa 11 (120). 

Prockia II, 682. Richardsonia I, 84. II, 337. 
Prosopis I, 39. I, 414. Ricinella IX, 596. 

Protium II, 181. Ricinus I, 92. II, 602. 

. Prunus I, 67. II, 180. Riedelia 11 (487). 
Pseuderanthemum II, 119. Rivina I, 65. II, 80. 
PSEUDOCOELUM IX, 647. Rollinia I, 14. II, 508. 
Psidium I, 701. Rosa I, 67. 

Psilotaceæ II, 108. Rosace I, 66. II, 179. 
Psilotum I, 108. Rosmarinus I, 56. 
Psittacanthus I (60.). II, 165. Rotbeellia II, 361. 
Psychotria I, 84. II, 333. Roulinia II, 16. 
Psyllocarpus Il, 346. Roussea II, 692. 
PTERIDEE II, 101. Rubia II, 347. 

Pteridium II, 103. Rubiaceæ I, 82. II, 319. 
Pteris I (6.). II, 103. Rubus |, 66. II, 179. 


Pterocarpus II, 456. Rudgea II, 335. 


(13) 


Ruellia I, 29. II, 115 (119.). 
Ruprechtia I, 62. Il, 55. 
Rutace II, 516. 
Rynchanthera II, 511. 
Rynchosia I, 36. II, 465 (468). 
Rynchospora I, 22, 133. II, 244. 
RYNCHOSPOREE II, 243. 


S 


Saccharum Il, 361. 
Sageretia I, 184, II, 88. 
Sagittaria 1, 113. II, 25%. 
Salacia 1, 184. II, 183. 
Salicaceæ II, 52. 
Salicornia Il, 536. 

Salix II, 52. 

Salpichroa I, 194. II, 316. 
Salpiglossis II, 318. 

Salvia I, 56. II, 659, 
Salviniace I (10.). II, 106. 
Sambucus II, 208. 

Samolus II, 199. 
Santalaceæ II, 76. 
Sapindaceæ I, 69. II, 184. 
. Sapindus Il, 189. 

Sapium I, 92. II, 611. 
Sapotaceæ Il, 689. 
Saranthe II, 275. 
Sarcostemma L, 80. II (14). 
Satureia II, 653. 

Sauvagesia I, 13, 181. II, 309. 
Sauvagesiaceæ 1, 13. 
Scheelea IL (112.). 
Schinopsis II, 300. 

Schinus II, 298. 


Schizaeaceæ I, 9 (125). II, 405. 


Schizolepis Il, 250. 
Schkuhria I, 167. 
Schmidelie II, 188. 
Schranckia II, 400. 
Schubertia II, 1%. 
Schultesia II, 95. 
Schwannia I, 17. II (643.) 
Schwenkia 1, 187. II, 318. 
Sciadophyllum I (185). 
SCIRPEE 11, 234. 


INDEX. 


823 


Seirpus I (21.) (13%.). II (235) 241. 


Scitaminaceæ I, 118. 
Scleria I, 22, 435. II, 249. 
SCLERIEÆ II, 249. 
Sclerolobium II, 432. 
Scolopendrium I, 8. 
Scoparia I, 99. II, 386. 
Scrophulariaceæ I, 98. II, 381. 
Scutellaria I, 56. II. 655. 
Sebastiana I, 92. II, 609. 
Securidaca I (14). IT, 7. 
Seguiera I, 64. II, 79. 
Selaginella I, 10. II, 109. 
Selaginellaceæ I, 10. II, 108. 
Senecio I, 112, 469. II, 160. 
SENECIONIDEÆ I, 111, 168. 
159. 
Serjania I, 70. II, 184. 
Serturnera I (63), 125. II, 49. 
Sesbania I, 32. II, 443. 
Setaria II, 371. 
Sida I (9%.), 95. II, 553. 
Sideroxylon II, 691. 
Sigmatostalix I, 118. II, 223. 
Silene II, 171. 
Simaba II, 181. 
Simarubace II, 180. 
Sinningia I (202.). II, 94. 
Siolmatra II, 213. 
Siphocampylus I, 86, 136. II, 208. 
Sisyrinchium I, 117. II, 268. 
Smilax II, 263. 
Solanace I, 187. II, 309. 
Solanum I, 188. II, 312. 
Solidago I, 108. II, 143. 
Soliva I, 168. II, 159. 
Sonchus I, 113, 171. II (160.). 
Sophora II, 436. 
SOPHOREE II, 435. 
Sophronitis II, 220. 
Sorghum Il, 363. 
Soromanes Il, 100. 
Spathicarpa II, 278. 
Spergula IT, 171. 
Spergularia II (171.). 
Spermacoce II, 345 (347). 
Sphæralcea IT, 552. 


II, 


824 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (14) 


Sphenostigma II, 268. 
Sphinctanthus II, 326. 
Spigelia I, 101, 204. II, 203. 
Spilanthes I, 110, 16%. II, 152. 
Spiranthes I, 118. II, 217. 
Sponia I, 59. II (41.). 
Sporobolus I, 374. 

Stachys II, 653. 

Stachytarpha I, 198. 
Stachytarpheta I (198). II, 500. 
Staëlia II, 346. 
STEFFENSIA II, 58. 
Stemodia I, 98. II, 382. 
Stemodiacra I, 99. 
Stenachænium I, 159. II, 144. 
Stenactis I, 153. 

Stenandrium I, 29. II, 118. 
Stenocalyx II, 710. 
Stenocephalum I (104.). 
Stenolobium I, 3%. II (460). 
Stenorrhynchus II, 218. 
Stephanophysum II (116.). 
Sterculia I, 98. II, 308. 


Sterculiaceæ I. 68, 96. II, 301. 


Stevia I (105.), 145. II, 132. 
Stigmaphyllum I, 16. 
Stigmatophyllon II, 647. 
Stillingia II (610), 611. 
Struthanthus II, 165. 
Strychnodaphne II (175.). 
Strychnos I, 101. II, 205. 
Stryphnodendron IT, 415. 
Styracaceæ II, 199. 
Styrax II, 200. 
Stylosanthes I, 33. II, 446. 
Sweetia II, 435. 
Sweetiopsis II, 435. 
Symplocaceæ II, 378. 
Symplocos I, 379. 
Synedrella I, 165. 
Syngonanthus II, 256. 
Syphoneugenia II, 711. 


T 


Tabebuia II, 546. 
Tabernæmontana II, 351. 


Taccarum II, 279. 

Tachigalia IT, 432. 

Tagetes I, 167. II, 157. 
Talinum I, 66. II, 170. 

Talisia II, 189. 

Tamarindus II, 420. 
Tanæcium II, 543. 

Tecoma I, 28. II, 546. 
TECOMEE 1. 28. II, 545. 
Telanthera I, 64, 127. II (48.). 
Teliostachya II (118.). 
Tephrosia I, 32. II, 442. 
Teramnus II, 460. 

Terminalia II, 39. 

Tessaria I, 157. II, 145. 
Tetrapterys II, 641. 

Teucrium I, 56. II, 659. 
Thalia I, 118. IT, 275. 
Theophrastaceæ II, 198. 
Thevetia II, 351. 

Thieleodoxa II, 330. 

Thinouia II, 188. 

Thouinia II (188). 

Thryallis IL (650). 
Thymelæaceæ I, 191. 
Tibouchina II, 512. 

Tiliaceæ I, 67. II, 32. 
Tillandsia I, 115, 203. I (258) 259. 
Tissa IL, 171. 

Tocoyena II, 326. 

Torresea II, 436. 

Torulinium I, 135. II, 234. 
Tournefortia I, 78, 194. II, 569. 
Trachypogon II, 361. 
Tradescantia I, 23. 131. II, 24. 
Tragia I, 92. II, 598. . 

Trema I (59.). I, 41. 
Trichilia I, 71. 

Trichocline I, 112, 170. II, 162. 
Trichogonia I, 152. 
Trichomanes I, 4, 124. II, 96. 
Trichopteryx I, 374. 
Trifolium II, 439. 

Trigonia II, 182. 
Trigoniace& II, 182. 
Triplaris II, 55. 

Tripsacum II, 361. 


(15) 


Tristachya II, 374. 

Triumfetta I, 68. II, 33. 
Trixis I, 112, 470. IT, 162. 
Tromsdorfia I, 128. II, 52. 
Tropæolaceæ I, 15. II, 697. 
Tropæolum I (15). II, 697. 
Turnera II, 283. 
Turneraceæ II, 279. 

Typha II, 252. 

Typhace II, 252. 


U 


Ulmaceæ I. 59. I, 40. 
Umbelliferæ I, 76. II, 286. 
Urena II, 559. 

Urera I, 60. II, 44. 
Urostigma I, 43. 

Urtiea I, 60. 

Urticaceæ I, 60. II, 44. 
Urvillea I, 69. II. 187. 
Utricularia I, 100. II, 206. 
_Utriculariaceæ I, 100. 


V 


Vaccinium IT, 197. 

Valeriana II, 696. 
Valerianaceæ II, 696. 
Valerianopsis II, 696. 

Vanilla II, 217. 

Vasconcellea I, 92. 

Verbena I, 196. II, 477 (483). 
Verbenaceæ I, 196. I, 475. 
Verbesina I, 110, 164. II, 150. 
Vernonia I, 102, 138. IT, 126. 
VERNONIEE 1 (102.), 137. IL, 124. 
Vieia I, 34. II, 457. 

Victoria II, 173. 

Vigna I, 36. I, 474. 

Viguiera I, 163. II, 152. 

Vılfa I, 37%. 

Villaresia II, 535. 

Vinca II (351), 

Violace& I, 13, 175. II, 526. 
Vitaceæ I, 73, 18%. II, 89. 


INDEX. 


825 


Vitex I, 200. II, 505. 

Vitis I, 184. II (90). . 
Vittaria IT, 103. 
VITTARIEZÆ TI, 103. 
Vochysia IT, 22. 
Vochysiaceæ I, 178. II, 22. 
Voyria II (95). 

Vriesea II, 259. 


W 


Wahlenbergia I, 87, 136. 11, 208. . 

Waltheria I. 97. II, 304. 

Websteria IL, 242. : | 
Weddelia I, 110, 162. ; 
Widgrenia II, 16. he. 
Wilbrandia I, 211. 

Wissadula I, 94. II (550), 551. 

Wulffia I, 110, 164. IT, 148. 


X 
Xanthium I, 110, 161. II, 147. 
XANTHOZEUGMA I, 651. 
Ximenesia 1, 110. 
Ximenia II, 296. 
Xylosma II, 686. 
Xylopia II, 506. 


Xyridaceæ I, 114. II, 21. | 
Xyris I, 114. II, 21. 5 


Y 


Yucea I, 116. 
Z 


Zanthoxylum II (517). | 
Zephyranthes I (116). II, 265. \ 
Zerumbet II, 273. 
Zingiberace& II, 272. 
Zizyphus II, 88. 

Zornia I, 33. II, 450. 
Zygophyllace II, 694. 
Zygostigma I, 136. II, 95. 


cr. 
RQ — 


NUMERI CORRIGENDI : 


. Ozypetalum aurantiacum Malme ajouter n. 7920. 

. Exolobus patens Fourn. au lieu de 5408 lire 5403. 

. Xyris savanensis Miq. ajouter n. 5327. 

). Beehmeria nivea H. et A. n. 1915 lire 1969. 

. Gomphrena decumbens Jacq. f. albiflora n. 6946 lire 6496 subf. villosa 


n. 4028 lire 4208. 


. Piper ovatum Vahl & hirtellum C. DC. ajouter In silva arroyo Bolas 


Cua Nov. n. 5387. 


. Piper hispidum Sw. lire P. hirsutum Sw. 

. Achatocarpus bicornutus Schinz et Autr. 727% spec. Q lire 7274 a spec. Q. 
. Ruellia sanguinea Gris. n. 6234 lire 6324. 

. Beloperone Hassleri Lindau n. 3065 lire 3053. 

. Eupatorium oblongifolium Bak. n. 8523 lire 8533. 

. Inulopsis scaposa Hoffm. n. 8338 lire 8487. 

. Erigeron linifolius Willdn. n. 6845 lire 6485. 

. Erechthites hieracifolia Raf. rayer n. 8362. 

. Mollugo verticillata L. n. 3029 lire 8029. 

. Capparis cynophallophora L. frutices ajout. Oct. n. 5211. 

. Prunus spherscarpa Sw. f. subcoriacea ajout. Sept. n. 4595. 

. Hippocratea Grisebachii Loes. n. 1758 lire 758. 

. Diplokeleba floribunda N. E. Br. ajout. n. 7584. 

. Stenorrhynchus balanophorostachyus Cogn. ajout. Herba 0,8-1 m. 


petala alba, in campis humidis in regione fluminis Apa, Dec. 
n. 8232 a. 


. Eleocharis nodulosa Schult. Hassler n. 8582 lire 8382. 

. Rynchospora stenocarpa Kth. ajout. Nov. n. 7970. 

. Melochia venosa Sw. var. « typica K. Sch. ajout. n. 6587 a. 

. Waltheria communis St. Hil. var. vulgaris K. Sch. n. 7686 lire 7681. 
. Cestrum pseudoquina Mart. rayer n. 7627. 

. Borreria paraguariensis nob. f. puberula n. 6503 lire 6508. 

. Andropogon leptocladus Hock. n. 3766 lire 3760. 

. Chloris polydactyla Sw. ajout. Aug. n. 639. 

. Mimosa viscosa Mart. lire M. rixosa Mart. 

. Sweetia elegans Benth. Balansa n. 443-444 lire 4434. 

. Tephrosia adunca Benth. var. acutifolia nob. ajout. Herba 0,4-0,8 m. 


petala rosea in campis Vaqueria Capibary Aug. n. 4381. 


. Aeschynomene hystrix Poir. var. y mucronulata Benth. n. 454à lire 


4645. 


. Arachis prostrala Benth. f. lzgnosa n. 6515 lire 6513. 
). Vitex cymosa Bert. rayer n. 1108. 
1. Salvia paraguariensis Benth. lire Brig. 


827 


NOTE SUR UNE EXPÈCE NOUVELLE D'ONOPORDON 


DE LA 


FLORE SYRIENNE 


PAR 


Jens HOLMBOE, de Bergen (Norvège). 


Avec gravure dans le texte. 


Dans ses « Beiträge z. Flora v. Ægypten u. Arabien », p. 85 (Frankfurt 
a. M., 1834), le prof. G. Fresenius a décrit une espèce particulière d’Ono- 
pordon, O. ambiguum, originaire de la vallée de Rim où elle avait été 
découverte par le voyageur allemand Rümpell, et dès lors retrouvée en 
d’autres localités d’Arabie, de la péninsule du Sinai et du désert égyptien. 
Dans le « Flora orientals » de Boissier ainsi que dans la flore de Pales- 
tine et Syrie par le Dr G.-E. Post, cette même espèce est signalée 
aussi dans les environs de Damas (leg. Boissier et Gaillardot). En 
outre dans la revision plus récente du genre par G. Rouy, la plante 
syrienne n’est pas distinguée de l’espèce établie par Fresenius. 

Occupé à l’Herbier Boissier de la determination des collections bota- 
niques que j'ai faites en 1905 dans l’île de Chypre, j'ai eu l’occasion 
d'examiner les espèces syriennes d’Onopordon conservés dans cet institut, 
et j'ai pu me persuader que deux espèces bien distinctes y avaient été 
confondues sous le nom de O0. ambiguum Fresen. Tous les exemplaires 
récoltés à Damas par Boissier et Gaillardot appartiennent à une 
espèce, qui ne sembie pas avoir été décrite jusqu’à présent, et de laquelle 
je donne ici la diagnose suivante : 

Onopordon syriacum Holmboe n. sp.; typus in herb. Boissier. 

Syn. : O0. ambiguum Boiss. Fl. orient. II, 562 (1875), quoad plantam 
syriacam; G. Rouy, Revis. genre Onopord., 21, p.p.; Post, Fl. Syr. and 
Palest., 457, saltem p.p.; non Fresen. 

Biennis, dense albo-tomentosa. Caule elato, ad 1 m. alto, obtus- 
angulo, superne ramoso, alis pluribus angustissimis, crebre flavido- 


828 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me seR.). 1907 (2) 


spinosis, parum lobulatis. Foliis basalibus oblongo-spathulatis, argute 
lobatis, lobis triangularibus acutis, crebre spinis flavis validis mar- 
ginatis; caulinis valde deminulis, angustioribus, vix lobatis. Capitulis 
majusculis, globosis, diametro (sine spinis) 2,5-3 cm., subtus convexis. 
Phyllis involucri exterioribus a basi late ovata adpressa tomentosa 
abrupte in spinam longissimam — ad 3,5 cm. longam — fortem, patule 
recurvatam contractis, interioribus lanceolatis, erectis, sensim attenua- 
tis, minus pungentibus. Acheniis tetragono-compressis, acute costatis, 
transverse rugosis. Setis pappi brevissime ramosis. 

Hab. in collibus ad Damascum (leg. Boissier 1846, Gaillardotı 
1853). 


GE 
= RS 
Se I 


Le 
TEE 
SK 


LT 


LP 
ES 
a nn 
QITITRITTIIRIEE = 
RSS S 


ET 
a 
ar 


Fig. I. ONOPORDON SYRIACUM Holmboe, n. sp. 


a.-e., serie des folioles d’un involuere (grossies d'1/3); f., fragment d'un rayon de pappus 


(grossi 40 fois). 


Fig. II. ONOPORDON AMBIGUUM Fresen. 


a.-e., serie des folioles d'un inyolucre (grossies d'1/3; f., fragment d'un rayon de pappus 


grossi 40 fois). 


(3) J. HOLMBOE. ESPÈCE NOUVELLE D’ONOPORDON. 829 
Voici les différences les plus importantes enire cette espèce et 
0. ambiguum : 


O. syriacum. O. ambiguum. 


Foliis argute lobatis, lobis triangu- Foliis fere integris, vix lobatis. 
laribus, acutis. 
Phyllis involucri exterioribus abrupte Phyllis involucri omnibus sensim in 
in spinam recurvatam contractis. spinam patentem, vix recurvatam 
contractis. 
Setis pappi brevissime ramosis vel Setis pappi distincte plumosis. 
tantum scabris. 


Les caractères des folioles involucrales et du pappus sont représentés 
dans les figures ci-jointes. — En outre, à côté des différences morpho- 
logiques, les deux espèces possèdent aussi des aires géographiques dis- 
tincles. 

Il ressort de la description de «O. ambiguum » donnée par Boissier 
dans le « Flora orientalis », ainsi que du fait qu'il a placé cette plante parmi 
les espèces avec « pappus scaber » (— non plumeux), que sa diagnose a été 
établie d’après l’examen des exemplaires de mon 0. syriacum, et que 
les differences entre celte espèce et le véritable O. ambiguum ont échappé 
a sa perspicacile. En effet O. syriacum, d’après mon opinion, se rapproche 
beaucoup plus de quelques formes du polymorphe 0. Sibthorpianum Boiss. 
et Heldr., au nombre des sous-espèces duquel il pourrait se rattacher. 
_ Il se rapproche spécialement de la subsp. O. anatolicum Boiss. et Heldr., 

mais s’en distingue facilement par sa canescense plus dense, ses feuilles 
moins profondément incisées, et ses épines involucrales beaucoup plus 
fortes. 

Chambésy près Genève, le 23 août 1907. 


830 


NOR ENT SD ON 


OF 


STELLARIA subg. ADENONEMA 


BY 


Frederie N. WILLIAMS. 


1. St. cherlerie. 2. St. arenaria Maxim. 
var. À, {ypica. 3. St. dicranotdes Fenzl. 
forma pygmæa. 4. St. levis Rohrb. 
var. 2, uniflora. var. |, éypica. 
var. 3, apetala. var. 2, brevifolia. 


var. 4, fasciculata. 


Stellaria subgen. Adenonema Fenzl in Endl. Gen. Plant. 969 
(1840); Fenzl in Ledeb. Fl. Rossica, I. 394 (1842); Hook. f. Fl. Brit. Ind. I. 
234 (1874); Engl. & Prantl Natürl. Pflanzenfam. Il. 1 b. 79 (1889); 
Torre & Harms Gen. Siphonog. fasc. II, 156 (1900). 

Suffruticuli dense vel pulvinatim cæspitosi. Folia arcte imbricata, subu- 
lato-triquetra lanceolato-linearia anguste ovato-oblonga vel linearia, inter- 
nodiis brevissimis vel (foliis fasciculatis) suppressis. Flores sessiles vel 
breviter pedicellati, plerumque solitarii, rarius plures congesli, in cymas 
terminales bracteolatas dispositi. Petala minuta, calyce multo breviora. 
Glandulæ disci 5, staminiferæ, sepalis opposilæ truncatæ. Stamina 10 
(vel 5), perigyna.Styli 3. Ovula plura. Capsula ovoidea vel breviter oblongo- 
ovala, semina 1-2 includens, valvis 3 bidentatis rectis dehiscens. 


1. Stellaria cherleriæ (Fisch. in Cand.) Williams comb. nov. 

Radix inter saxa longe repens. Caudex sublignosus multiceps. Cauliculi 
permulti e basi decumbente erecti subtetragoni, interdum e caudiculis 
clavatis subnulli. Folia 2-12 mm., sessilia acutissima incrassato-marginala, 
trinervia uninervia vel carnosulo-enervia, rigida. Cyma sessilis vel pedun- 
culata, uni-vel pauciflora, floribus solitariis, 1-3 vel 8, rarius 10. Sepala 
oblongo-lanceolata, margine late membranacea, acuta vel acuminata. 
Petala brevissima angusta. Stamina 10. Semina fusca punctata. 

Syn. — Arenaria cherleriæ Fisch. in Cand. Prodr. I, 409 (1824); Ade- 
nonema petrœum Bunge in Mém. Sav. Etrang. Pétershb. II, 548 (1836), 
reimpr. in Ledeb. Fl. Altaïc. suppl. 36; Stellaria decumbens Edgew. in 
Trans. Linn. Soc. XX. 35 (1846). 


(2) F. N. WILLIAMS. A REVISION OF STELLARIA SUBG. ADENONEMA. 831 


Hab. Northern India, Tibet, Mongolia, Manchuria, and Eastern Siberia. 
The geographical limits of the species are as follows : 

N. On bare hills above Ajan in the Coast Province of East Siberia, 
where the plant here described under the name of var. apetala was col- 
lected by H. Tiling in 1846-1851, lat. 56° 28’, during the term of his stay 
in the district as medical officer to the factory of the Russo-American 
Trading Company (Regel & Tiling Florula Ajanensis, 72 [1858], — 
Cherleria sibirica). Specimens in Herb. Petropolit. 

E. In the Amur district of East Siberia, near the confluence of the 
R. Dsega with the main stream of the Amur, where var. fasciculata was 
collected by G. Radde in his journey of 1855-1859 (Regel PI. Raddeanæ, 
n. 340 [1862], — Stellaria petræa var. fasciculata). Specimens in Herb. 
Petropolit. 

S. Sikkim, Lachung valley, in lat. 27° 28’, where Hooker, in 1849, 
collected the plant here described under the name of var. typica forma 
pygmæa. Specimens are in Herb. Kew. 

W. Kashmir, where Royle collected specimens of var. fasciculala 
in 1832 (in Herb. Kew.). 


Var. I. typica Williams, nom. nov. — Cauliculi glabrati, vel linea 
decurrente utrinque puberuli. Folia 2-5 mm., lanceolata vel lanceolato- 
linearia plana trinervia ciliolata. Cyma sessilis, 1-3-flora. Sepala 3 mm., 
nec Sæpius longiora, acutata, obsolete uninervia. 

Syn. — St. petræa Bunge in Ledeb. FI. Altaica, IL 160 (1830); 
St. petræa var. x, imbricata Fenzl in Ledeb. Fl. Rossica, I. 395; St. petræa 
var. à alpina Turcz. in Bull. Soc. Nat. Mosc. XV, 609 (1842), reimpr. Fl. 
Baicalensi-Dahurica, I. 238; St. decumbens varr. 1, 2, 4, Hook. f.. Fl. Brit. 
Ind. I. 234 (1874). 

Hab. — Northern India : in rocky and gravelly places, in the alpine 
and subalpine zones of the Himalayas, from 3600 to 4500 metres. Kaslı- 
mir; in Ballistan (herb. Falconer, n. 252), Badzulkod Nala (Duthie, 1893, 
Fl. of Kashmir, n. 13403, in Herb. Mus. Brit.). Punjab; above Dharmsala, 
on the Dhaola Dhar Range (C. B. Clarke, 1874, n. 23860, in Herb. Mus. 
Brit.). Native state of Bashahr; in the Kunawar district, across the 
Kionbrong Ghat and above Kanum (Jacquemont, 1828, n. 902, n. 903, 
also in Hangarang, Werang, and Runang Passes (Thomson, 1847), — 
these in Herb. Kew. Feudatory state of Garhwal; Tihri (J. S. Gamble, 
1393), Ourie Gadb and Gangitsi (Duthie, n. 643, 1883, and n. 1388, 1881), 
— these in Herb. Mus. Brit. Kumaon; Barjikang Pass, above Milam, and 
Ralam (see also Duthie, Cat. Pl. Kumaon, 21 [1906]), Kutti valley in 
Byans district (Duthie, 1884, n. 2765), Panga Chuli in Garhwal district 
(Duthie, 1885, n. 3865), Badarinath (Edgeworth, 184%, n. 169, — these 
are the original type-specimens of St. decumbens), Dhanrao (Edgeworth, 
1844, n. 178), — all these in Herb. Kew. Native state of Sikkim ; at great 
elevations (Hooker, 1849, in Herb. Kew. and Herb. Mus. Brit.), at Islumbo 
(C. B. Clarke, 1875, n. 25578, in Herb. Kew.). Mongolia; in the lake 
districts of Kosogol (Potanin, 1880, in Herb. Kew.) and Ubsa (Maxim. Fl. 
Mongolica [1889], 102). Siberia; Altai Mountains, rocky and stony places 


832 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (3) 


in the Ulba district and above the river Tschuja (Bunge), and above the river 
Tessa (Turczanınow,1836,a subglabrous form), allin the province of Tomsk. 
Manchuria; specimensin Herb. Petropolit. collected in 1902 (D.J. Litwinow). 

Forma pygmæa Williams nom. nov. — Cauliculi 5-9 ctim., pumili tenues. 
Folia uninervia, vel trinervia nervis lateralibus fere obsoletis, 3 mm. 
longa, sed in ambitu paullum latiora quam in forma typica, sæpius in 
fasciculos axillares imbricata. 

Syn. — St. decumbens var. minor Hook. f., Fl. Brit. Ind. I, 254. 

Hab. Sikkim; Lachung valley, at 4800 metres, Yalloong valley, at 
3000 metres, and Kankala (Hooker in Herb. Kew.), Mt. Singalelah 
(€. B. Clarke, 1870, n. 12575, in Herb. Mus. Brit.). 

The original reference 1o this form says ” sepals A ; but in most of 
the fiowers examined there were 5 sepals. 


Var. 2, uniflora (Fisch.) Williams, comb. nov. — Pulvinatim cæspitans. 
moles duras densas globosas efformans. Radix lignosa valida. Cauliculi 
subnulli. Folia subulata vel anguste ovato-subulata, infima latius ovato- 
subulata, carinata ciliolata obsolete trinervia, apice incurva. Cyma subses- 
silis villosula triflora, floribus alaribus autem sæpius suppressis. Sepala 
omnino incrassata acula obsolete uninervia. 

Syn. — Arenaria cherleriæ var. à uniflora Fisch. in Cand. Prodr. 1. 
409; St petræa var. ß tenuifolia lusus 2, Fenzl in Ledeb. Fl. Rossica, I. 
395; St. petræa var. y. Cherleriæ Turez. in Bull. Soc. Nat. Mosc. XV, 610; 
St. decumbens var. 5, pulvinata Hook. f., Fl. Brit. Ind. I. 235, Maxim. Fl. 
Tangutica, 92 (1889). 

Hab. Northern India; in Kashmir, Kumaon, and Sikkim. Kashmir, in 
Baltistan and Ladakh (Thomson, 1847, Stellaria n. 10, Strachey, 1848. 
n. 25, in Herb. Kew), Palgam, at 3600 metres (C. B. Clarke, 1876, 
n. 31071, in Herb. Mus. Brit.). Kumaon, Käla-jowar in British Garhwal, 
up io 5400 metres (Duthie Cat. Pl. Kumaon, 21 [1906]) (Strachey and 
Winterbotitom, 1848, n. 9), — both in Herb. Kew. Sikkim (Hooker, 1849, 
n. 246, in Herb. Kew.). Tibet; N. Tibet (Przewalski, 1884); Central Tibet, 
Gooring Valley, lat. 30° 12’, long. 90° 25’, at 5000 metres (Littledale, 
1895), between camps 26-27 (Sven Hedin, 14 Sept. 1896); E. Tibet, 
Tangut (Maximowicz); S. Tibet, at Chumbi (Dungboo, 1877, n. 4594, 
King’s collector, 1882, C. H. Bell, Tibet Frontier Commission, 190%), 
which is in the wedge of Tibet between Sikkim and Bhutan. Siberia : 
near Selenginsk and Grædina in Trans-Baikalia (Georgi Reis. Russ. Reich 
im Jahr 1772, I. 216 [1775]; Turczaninow, 1832). Specimens which I 
have examined, collected in Mongolia and Manchuria, referred to this 
variety, under the name of Adenomena petræum var. cherleriæ, from 
their somewhat laxer habit certainly belong to var. fasciculata. 


Var. 3, apetala Williams, nom. nov. — Radix lignosa valida. Caudiculi 
ramosissimi Cæspitosi. Folia lineari-trigone vel deinde lineari-filiformia 
subfalcata, apice subacuta, margine ciliolato-scabra, 4-7 mm. Caudiculi 
floriferi pedunculiformes (pedunculi) erecti hispiduli solitarii exserti. 
Sepala incurvo-patentia (rinervia, nervo dorsali crasso carinala, apice 


(£)  F. N. WILLIAMS. A REVISION OF STELLARIA SUBG. ADENONEMA.  899- 


carinato-acutiuscula, præcipue basin versus exlus minute hispidula. Petala 
nulla. Antheræ flavæ. | 

Syn. — Cherleria sibirica Regel et Tiling, Florula Ajanensis, 72 (1853), 
el in Nouv. M&m. Soc. Nat. Mosc. XI. 72 (1859). 

Hab. On bare hills above Ajan in the Coast Province of East Siberia 
(the northern limit of the species). 

A variety intermediate but quite distinct from varr. 2 and 4, geogra- 
phically far beyond the limits of the other forms of the species. 


Var. 4, fasciculata (Fisch.) Williams, nom. nov. — Cauliculi puberuli 
interdum elongali semper cæspile exserli. Folia 4-12 mm., lineari- 
subulata vel anguste linearia plana erecto-palenlia apice haud incurva, 
obsolete trinervia, glabra vel solum margine puberula. Cyma pedunculata 
pluriflora; bracteæ conspicuæ concavæ semi-scariosæ. Sepala 3-4 mm., 
acuminata obsolete uninervia. 

Syn. — Arenaria cherleriæ var. 8 fasciculata Fisch. in Cand. Prodr. 1. 
409; St. petræa var. a, vegela, et var. ß, tenuifolia lusus 1, Fenzl in 
Ledeb. Fl. Rossica, I. 39%; St. petræa var. B fasciculata Turcz. in Bull. 
Soc. Nat. Mosc. XV. 610 (1842), reimpr. Fl. Baicalensi-Dahurica, I. 238; 
St. Davurica (non W.) Spreng., Syst. Veget. II. 398; St. decumbens. 
varr. 6 et 7, Hook. f. Fl. Brit. Ind. 1. 235; Cherleria sedoides (non L.) 
Pallas, Reis. Russ. Reich, Il. 210 (1776); Adenonema petræum var. y fas- 
ciculatum Bunge in Ledeb. Fl. Altaic. suppl. 36. 

- Hab. Northern India : Kashmir (Royle, 1832), along the Chenab and 
Ravi valley in Kashmir (Dr J. L. Stewart, 1872), Baltistan (Thomson, 
1847); Punjab, at Lahul (Rev. H. Jæschke); Sikkim, above Tangu 
(Hooker, 1849), on the mountain behind the bungalow at Tangu at 
4500 metres (Col. Younghusband, Tibet Frontier Commission, 1903). 
Tibet; N. Tibet (Przewalski, 1884), Yatung, lat. 27° 51’, long. 88° 35’ 
(H. E. Hobson, 1897), S. Tibet at Put-lo (King’s collector, 188%, n. 21). 
Mongolia : on rocky places (Kiriloff), and on the rocky cliffs of Suma-. 
hava (Przewalski, 1871), see also Maximowiez in Mel. Biol. IX. 50 (1873), 
and Fl. Mongolica, 102 (1889). Siberia : Trans-Baikalia, on the stony 
desert between the rivers Argun and Onon, by the little stream of Schil- 
boungou, where the plant was collected by Pallas on 25 May 1772 (Pallas: 
ex herb. Fischer, — one of these specimens was sent by Fischer for 
descriplion in Cand. Prodr.), specimens were collected also by Radde in 
the same locality in 1857 (the original locus classicus of the species); 
near Nertschinsk (Sossnin), on the hills above the mines in the vicinily 
of Nertschinsk (Patrin in herb. Delessert), at the bilter spring of Pogro- 
meczen (Bassin in herb. Ledebour), on sandhills above Nertschinsk 
(F. Karo, PI. Dahuricæ, 1889, n. 56, — see also J. Freyn, in OEsterr. Bot. 
Zeitschr. 1895), elsewhere in the province in stony places (Turczaninow, 
1550), on rocks and rocky cliffs above the river Schilka and below 
Gorbiza (specimens from here in Herb. Mus. Brit, Maxim. It. II, 1859, 
— see also his Prim. fl. Amur. 60, and Regel Pl. Raddeanæ, n. 340, 
[1862]). Amur district : near the confluence of the R. Dsega with the. 
main stream of the Amur (Radde in Herb. Petropolit.). Manchuria :. 


834 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2m SÉR.). 1907 (5) 


Maximowicz (in Mel. Biol. IX. 50) says he has collected specimens of this 
variety of the species « mox humilia grandiflora calycis laciniis acuminatis, 
mox elala floribus fere triplo minoribus calyeis laciniis fere anguste 
ovalis aculis, sed inter talia erant simillima floribus normalibus paullo 
tantum minoribus onusta. » This variable character in examples from the 
same district is one of the reasons why I have here uniled Fenzl’s var. « 
with var. ß lusus 4, — as Fenzl himself says (l. c. 395), « varietas « in 
var. ß medianle lusu 1. hæc in var. 7 mediante lusu 2, insensiliter 
transeunl. » With the exceptions mentioned, all the specimens of var. 
fasciculata here cited are in Herb. Kew. 

The earliest reference lo the species is in Pallas’s Account of his 
Travels; and the following extract (which is dated in the margin 
25 May 1772) is transcribed from the French translation of Gauthier 
de la Peyronie (1793) : — « Parvenu à la moitié du chemin, je m’arretai 
« dans une plaine sablonneuse où l’Onon forme une nouvelle sinuosité. 
« Je fis halle pour faire manger les chevaux près du petit ruisseau de 
« Schilboungou. lei l'Onon est bordé de rochers escarpés. et surtout vers 
« sa rive gauche. Je vis dans la plaine sablonneuse le cherler en forme 
» de sedum, petite plante très commune en Daourie. » This certainly 
refers to var. fasciculata, which is distinguished from var. wniflor a in the 
Prodromus by «floribus subumbellatis, caule elongato, foliis non 
curvatis. » 

Iconogr. — Lebeb. Ic. pl. fl. Rossicæ, 401. This excellent plate of the 
iypical form is the only figure of the species known to me. 

The characters relied upon by Edgeworth for separating St. decumbens 
from this species are incorrect. In Fl. Brit. Ind. I. 234, he says, it is ”a 
very common and variable Alpine Himalayan plant, allied to S. petræa 
Bunge, but at once distinguished by its shorter less rigid leaves, and 
denser pubescence.” Reference to authentic specimens of both, and com- 
parison of descriptions, show no such discrepancy. Edgeworth gives the 
length of the leaves as !/s-"/ı inch, which is longer, not shorter, than 
that given of the leaves of S. petræa (in the original description); nor 
indeed is the pubescence more marked in the Indian plant, but an exa- 
mination of the available material shows that the reverse is the more 
frequently the case. These two characters, trivial in themselves, are most 
inconstant. Again, in var. 3, Edgeworth writes ”sepals 4” but in the 
Sikkim specimens I examined only a few flowers seemed io have four 
sepals, — and in these the fifth might have become detached. Again, 
Siberian specimens of ” S. petræa” do not show the leaves to be less 
nitescent than those of Indian examples of St. decumbens. Moreover, in 
the description of the latter, the accidental omission of the word leaves 
somewhat obscures the sense and meaning. 


2. St. arenaria Maxim. Fl. Tangutica, p. 91, t. 29, fig. 18 (1889). 
Replans ex nodis cauliculos 75 mm. apice in ramos pube crispa 
bifariam puberulos solutos emittens. Caules primarii arena sepulli hori- 
zontales teretiusculi filum emporeticum crassi glabri internodiis 25-36 mm. 
folia ovata squamiformia ferentes, ex axillis fibras radicales et cauliculos. 


(6) F. N. WILLIAMS. A REVISION OF STELLARIA SUBG. ADENONEMA. 835 


secundarios usque 50 mm. emittentes, qui primario tenuiores basi gerunt 
paria 2-3 approximata foliorum 5 X 4 mm. magnorum elliplicorum 
aliaque remotiora. Sequuntur paria foliorum 1-2 majorum (9 x 4 mm.) 
lanceolatorum, e quorum axillis rami foliati floriferi oriuntur. Folia cau- 
caulina hypogæa decoloria rotundato-elliptica apiculata. ramealia luteo- 
viridia coriacea cartilagineo-marginata reverse ciliala lanceolata pungenli- 
cuspidata crasse I-costata, superiora ex axilla fasciculigera. Cyma 1-5-flora, 
pedicello centrali nudo florem superante, lateralibus basi bracteis 2 ellip- 
ticis obtusis hyalinis fullis flore brevioribus; pedicelli glabri; floribus 
apertis 8 mm. diam. Sepala anguste membranaceo-marginata oblongo- 
ovala acula, petala triente superantia. Antheræ luteæ. Semina punctala. 
Hab. Tibet, 188% (type-specimens in Herb. Petropolit.). 


3. St. dicranoides Fenzl in Ledeb. Fl. Rossica, I. 395 (1842); 
Seem. Bot. Voy. Herald, 26, t. 3 (1852); Gray Syn. Fl. N. Amer. I. 237 
(June 1897). 

Cæspites duros pulvinalos formans, caudiculis clavatis basi e radice 
fibrosa lignescentibus. Cauliculi nulli. Folia 4-5 X 1-1 '/« mm., glaber- 
rima, subspathulato-oblonga vel lanceolata basi attenuata vaginantia 
subcarinala concaviuscula enervia carnosula adpressa erecta; emortua 
diaphana persistentia. Flores solitarii, in cæspite haud crebri, breviter 
pedicellati; pedicelli 4-5 mm., glaberrimi filiformes, folia subtendentia 
vix superantia. Sepala 5 mm., uninervia acuminala, inferne sallem nervo 
subcarinata colore stramineo, petala !/s-'/, superantia. Stamina 10. 
Capsula ovoidea. Semina punclata. 

Syn. — Cherleria dicranoides Chamisso et Schlechtendal, De plantis in 
expeditione speculatoria Romanzoffiana observatis, in Linnæa, I. 63 
(1826). 

The above description is drawn up from a series of specimens in Herb. 
Kew. collected by Seemann. This is the only gathering of the plant which 
is available for detailed examination, and they agree in every respect 
with Fenzl’s description. Regel says he has seen only a single poor spe- 
cimen, collected by Eschscholtz; and judging merely from this restricted 
material, it seems to be "only a form of St. petrea”. The sheet in Herb. 
Kew., covered with many examples of the small plant, offers sufficient 
material whereon not only to base a description, but to discriminate 
differential characters. This gathering of Seemann’s is therefore valuable 
as affording the only available series of authentic specimens. In the work 
referred Lo Seemann says; — ”’notwithstanding that all the specimens 
collected by me are without petals, I have no hesilation to refer them 10 
Fenzl’s S. dicranoides : the corolla may have dropped off, as the season 
was far advanced when the plants were gathered, or, as is the case with 
other Alsinez, ii may be present at one time and abortive at another”. 

In Herb. Mus. Brit. there is a sheet of another gathering by Dr Neill in 
1825, labelled ”Stellaria ? dicranoides.” The plant, however, does not 
belong here; it lookes quite different when placed by the side of 
Seemann’s specimens, nor does it agree with Fenzl’s description, as the 
leaves are linear and prominently 3-nerved, and otherwise looks more 


836 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (7} 


like an Arenaria. In Seemann’s fig. of the dissected flower, the ovary has. 
four styles, and the five glands opposite the sepals are very well 
marked. 

Hab. St. Lawrence bay, in the land of the Chukchis, in the Coast 
Province of Eastern Siberia, lat. 65° N, long. 172° W (Chamisso, Esch- 
scholtz); and on the opposite coast of Alaska, at Cape Lisburne (Seemann, 
1849-50, n. 1887, in Herb. Kew, — and labelled provisionally Stellaria ? 
Arctica). The only other reference to the plant which I know of is in a 
memoir by the recently deceased Prof. F. R. Kjellmann on the flora of 
the east coast of Siberia, in the scientific reports of Nordenskiöld’s 
Vega Expedition (1882). 

Fenzl says ” petala semibifida ”, but I have not had the opportunity of 
verifying the character. The plant is certainly more readily distinguished 
from St. cherleriæ than is St. arenaria, and for this reason I have placed 
St. arenaria between the two. As this paper is being revised in proof, 
Mr. Boris Fedischenko writes from Petersburg ”specimen is very 
different from St. petrea”. 


4. St. lævis Rohrb. in Linnæa, XXXVII, 275 (1872). 

Caules plures diffusi lortuosi pusilli, a basi ramosissimi duri peren- 
nantes glabri foliorum emarcidorum vestigiis superne tecli. Rami 
alterni ramulosi inæquales glabri foliosi apice adscendentes. Folia 
4-6 mm., coriacea glabra nitida enervia crassiuseula ovata. basi connala, 
acumine longo lanceolato acuto apice subincurvo mucronata, margine 
setulis rectis ciliolata. Flores in ramulorum apice solitarii, sessiles, foliis. 
numerosis, interioribus squamiformibus membranaceis dense involucrali, 
minimi. Sepala vix 2 mm., oblongo-lanceolata obtusiuseula concaviusceula, 
ad lentem trinervia. Stamina 5, calyce parum breviora, petalis alterna; 
antheræ flavæ subrotundæ. 

Syn. — Cherleria lævis Baril. in Reliquiæ Hænkeanæ, I!, 12 (1827). 

Hab. Quebrada, in the mountains of Peru (Hænke, — lype-specimens. 
in the Botanical Department of the Prag Museum). 

Var. 1, typica Williams, nom. nov. — ut supra. 

Var. 2, brevifolia Williams, nom. nov. — Folia duplo breviora, non 
acuminata neque in aristulam apice producla, margine incrassato non 
ciliata, sed apice deltoideo acutata. Sepala 3 mm., acuta concava obsolete: 
nervata. 

Syn. — St. aphanuntha Griseb. Symb. Fl. Argentin. in Gütting. 
Abhandl. XXIV. 27 (1879). 

Hab. Cerro del Campo grande, in Argentina (type-specimens in Herb. 
Götlingen). 

The slight differences in the character of the leaves and sepals do not. 
seem sufficient fo separate it specifically from the Peruvian plant. 


TE He — — — 


837 


SPECIES HEPATICARUM 


AUCTORE 


Franz STEPHANI 


(Suite.) 


18. Chiloscyphus Gollani St. n. sp., typus in herb. Stephani. 

Dioicus mediocris vel major, pallidus flaccidissimus. Caulis ad 5 cm. 
longus vix ramosus tenuis pallidus debilis repens apice longe procum- 
bens. Folia caulina 2 mm. longa alterna imbricata oblique patula angulo 
67° parum concava, disticha late ovata integerrima vel apice oblique 
relusa inæqualiter obtuseque biloba. Cellulæ apicales 36 w basales 
45 x 54 y trigonis nullis. Amphigastria caulina parva cauli æquilata 
libera oblonga transverse inserta basi utrinque unispina apice profundis- 
sime bifida laciniis anguste lanceolatis porrectis. Perianthia obcuneato- 
campanulala ad ‘2 triloba lobis breviter acuteque bilobis interdum pau- 
cidentatis, dentibus validis acutis. Folia floralia intima parva oblonga 
plus minus profunde bifida, lobis acutis integerrimis. Amphigastrium 
florale intimum subrotundum ad medium trilobatum lobis ovatis aculis. 
Andræcia in caule mediana bracteis ad 5 jugis quam folia caulina parum 
minoribus, lobulo antico parvo inflato acuto vel obluso. 

Hab. Himalaya Mussoorie (Gollan). 

19. Chiloscyphus himalayensis St. n. sp., typus in herb. 
Stephani. 

Monoicus mediocris pallidus flaccidus in terra laxe cæspitosus. Caulis 
ad 6 cm. longus tenuis pallidus debilis pauciramosus. Folia caulina 2 mm. 
longa alterna, dense imbricata oblique patula angulo 58° plano-disticha 
adulta ovato-triangulata, juniora optime ovata, omnia integerrima. Cellulæ 
apicales 36 y, basales 36 X 54 y trigonis nullis. Amphigastria caulina 
parva cauli æquilata libera oblongo-rectangulata apice ad medium quadri- 
fida laciniis æqualibus mediis interdum longioribus. Perianthia ovato- 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n° A0, 30 septembre 1907. D 


838 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2ne SÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


campanulala ore breviter trilobato lobis ovatis emarginato-bidentalis sinu 
marginibusque hic illic spinula armatis. Capsula magna late ovalis. Folia 
floralia et amphigastrium florale intima oblonga ad '/s inciso-bifida 
laciniis lanceolatis acutis vel acuminatis sæpe inæqualibus. Andræcia in 
caule et ramis mediana, bracteis 4-6 jugis quam folia caulina minoribus 
basi minute cucullatis, lobulo antico exciso-unidentato. 

Hab. Himalaya. Mussoorie (Duthie). 

Die © und  Blütten sind stets benachbart d. h. die Perianthien 
entspringeu seitlich aus derjenigen Stelle des Stengels, welche dorsal die 
Antheridien trägt. 

20. Chiloscyphus flaccidus (Mitten) St. 

Syn. : Lophocolea flaccida Mitt. Proc. Linn. Soc. V, p. 99. 

Sterilis major flaccidus fragillimus brunneolus laxe cæspitosus. Gaulis 
ad 5 cm. longus parum longeque ramosus pallidus tenuis debilis arcte 
repens. Folia caulina opposila antice coalita 2 mm. longa disticha dense 
imbricata subrecte patula, late triangulata valde asymmetrica margine 
anlico substricto postico maxime arcualo apice quam basis 7 plo angustiore 
breviter inciso-bilobulo rarius 3 lobato lobis triangulatis acutis vel apicu- 
latis inæqualibus anteriore minore. Cellulæ apicales 27 w basales 
27 X 54 y trigonis magnis acutis. Amphigastria caulina maxima (ad 
2 mm. longa) imbricata basi utrinque breviter coalita optime cordiformia 
apice breviter bidentata marginibus ceterum plus minus regulariter denli- 
culatis. 

Hab. Himalaya. Sikkim (Hooker). 

Die Pflanze steht einigen javanischen Arten so nahe, dass ich Keinen 
Austand genommen habe sie zu unserer Gattung Chiloscyphus zu stellen. 

21. Chiloscyphus confluens Mitt. in Seemann. flora Viti., 
p. 409. 

Sterilis mediocris flaccidus brunneus muscis consociatus. Caulis ad 
% cm. longus tenuis fuscus debilis pauciramosus. Folia caulina 1.6 mm. 
longa opposita, basi anlica connata, conferta recte patula assurgenti- 
secunda, adulla plano-disticha, ovato-falcata valde asymmetrica margine 
antico stricto postico arcuato subsemicirculari, apice normaliter exciso- 
bidentulo rarius solum apiculato. Cellulæ apicales 27 y. basales 27 36 y 
trigonis magnis acutis superne stellalim incrassatis. Amphigastria caulina 
magna caule sextuplo latiora utrinque foliis anguste coalita imbricala 
cauli appressa obovato-rotundata apice quadrifida lobis triangulatis bre- 
viter acuminatis medianis validioribus, inferne utrinque quinquedenti- 
culata. 

210 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 839 


Hab. Hawai (Seemann), Samoa (Powell. Græffe). 

Die Pflanze könnte sehr wohl eine Form des Chil. aselliformis sein; 
mit Ch. decurrens hat sie wenig Aehnlichkeit, obwohl Mitten diese 
Ansicht vertritt. 

22. Chiloscyphus bifidus Schffn. Acad. Vindob. 1900, p. 210. 

Sterilis minor flaccidus brunneolus corticolus. Caulis ad 3 cm. longus 
tenuis fuscus subsimplex arcte repens. Folia caulina adulta imbricata 
recte palula plano-disticha opposita, antice coalita, oblongo-deltoidea 
1,5 mm. longa apice quam basis plus triplo angustiore profunde emargi- 
natc-bifido, laciniis triangulatis tenuicuspidatis porrectis subæqualibus, 
marginibus ceterum substrictis integerrimis. Cellulæ apicales 27 y. basales 
36 X 5% y Lrigonis magnis subnodulosis basi parum minoribus. Amphi- 
gastria caulina magna, caule plus triplo latiora, foliis late coalita ambitu 
late ovata utrinque quinque-denticulala apice emarginato-biloba, lobis 
late triangulatis abrupte setaceis. 

Hab. Java, Pangerango 1500 m. (Schiffner). 

23. Chiloscyphus communis St n. sp., typus in herb. Stephani. 

Syn. : Chil. coalitus Nees. Hep. Javan., p. 205. 

Dioicus mediocris pallidus laxe cæspitosus corlicolus et terricolus. 
 Caulis ad 7 cm. longus validus vage ramosus pallidus arcte repens. Folia 
caulina opposita imbricata plano-disticha recte patula ovato-trigona apice 
plus duplo angustiore, ad '/ı emarginato-bifida laciniis porrectis angustis 
longe selaceis. Cellulæ apicales 27 y basales 36 X 72 y trigonis nullis. 
Folia ramulina minora similia. Amphigastria caulina utrinque late coalita 
duplo latiora quam longa apice 6 ciliata ciliis regulariter distributis por- 
rectis. Folia floralia parva ovato-oblonga ad ‘/2 inciso-bifida, laciniis lan- 
ceolatis longe acuminatis. Amphigastrium florale intimum subquadratum 
ad */s bilobatum, lobis ovatis apice breviter bifidulis. Perianthia obovata 
breviler lobata, lobis 5-6 regulariter longeque lacinulatis, laciniis angustis 
porreclis sæpe incurvis. Calyptra magna perianthio vix brevior. Capsula 
late ovalis rufo-brunnea in pedicello 2 cm. longo. Elateres 130 y late 
vermiculares spiris geminatis teretibus laxe tortis. Sporæ ferrugineæ 
9-12 y. leves. Andrecia minuta caulis latitudine vix longiora, bracteis 
3-4 jugis imbricatis inflatis apice breviter emarginato-bispinulosis. 

Hab. Java, Sumatra, Celebes, Nova Guinea, Timor, Samoa, Andaman 
Insulæ, Queensland, Assam, Sikkim, Japan, valde communis. Ch. coalitus 
ist eine australische Pflanze. Daher die Aenderung des Namens. 

24. Chiloscyphus Lauterbachii St. n. sp., typus in herb. 
Stephani. 

211 


840 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


Dioicus mediocris pallide-virens ætate flavicans in cortice depresso- 
cæspitosus. Caulis ad 3 cm. longus tenuis rigidus strictus pluriramosus. 
Folia caulina 1,5 mm. longa opposita antice libera recte patula plano- 
disticha ovato-triangulata marginibus æqualiter curvatis apice quam basis 
quadruplo angustiore sæpe recte truncato haud rare emarginato-bidentulo 
dentibus latis brevibus, vel exciso dente anteriore majore stricto vel cur- 
vato. Cellulæ apicales 36 y. basales 36 y basales 36 X 54 y trigonis nullis. 
Amphigastria caulina pro planta maxima foliis utrinque breviter coalita 
reniformia utrinque grosse trispinosa spinis hamatis apice ad ‘/2 emargi- 
nato-bifida, laciniis triangulatis acuminatis porrectis vel hamatis. Perian- 
thia (juvenilia) in ramulo brevissimo profunde triloba lobis angustis 
utrinque longissime laciniatis, laciniis linearibus interdum longe furcatis. 
Folia floralia intima coalita, cum amphigastrio in excipulum profunde 
fissum confluentia obcuneata, varie incisa longeque laciniata. Amphigas- 
trium florale mtimum oblongum grosse breviterque paucilaciniatum. 

Hab. Nova Guinea Sattelberg (Lauterbach). 

Mit Chil. baduinus Nees zu vergleichen. 

25. Chiloscyphus baduinus Nees Syn. Hepat., p. 174. 

Syn. : Jung. baduina Nees Hepat. Javan., p. 26. 

Dioicus ? Caulis ad 6 cm. longus validus simplex repens, brunneus. 
Folia caulina 2 mm. longa conferta opposita disticha antice breviter 
coalita in plano ovato-triangulata marginibus leviter arcuatis apice 
anguste emarginato-bidentato, dentibus brevibus acutis, dente terlio 
accessorio interdum in margine postico. Cellulæ + 36 y trigonis magnis 
nodulosis. Amphigastria caulina foliis utrinque anguste coalita, magna 
dense imbricata convexa, in plano reniformia plus duplo latiora quam 
longa eircumeirca dentato-ciliata, dentibus apicalibus validioribus. 

Hab. Java (Blume). 

Die Pflanze, welche bisher nicht wiedergefunden worden ist, kenne 
ich nur aus jüngeren Exemplaren (Herbar. Nees) und gebe im Vorste- 
handen die Uebersetzung der Schiffner’schen Diagnose, welche nach 
Lindenbergs Orig. Exemplar gefertigt wurde. Schiffner erwähnt dabei 
auch die Nees’sche Beschreibung der Andræcien (« inflorescentia mascula 
ad basin foliorum in sacculis dorsalibus margine dentatis ut in Chiloscy- 
phis mos est») und hegt berechtigte Zweifel an der Richtigkeit dieser 
Beobachtung, da die verwandten Arten sämmtlich kleine männliche 
Seitenäste besitzen. 

26. Chiloscyphus porrigens Schffn. Acad. Vindob. 1900, 
p. 203. 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 841 


Dioicus major pallide virens flaccidus in cortice et rupibus plus minus 
late expansus. Caulis ad 4 cm. longus validus palhdus parum ramosus. 
Folia caulina ad 3 mm. longa opposita antice libera contigua vel parum 
imbricata disticha, oblongo-falcatula margine antico leviter arcuato postico 
sinualo apice quam basis subduplo angustiore late emarginato-vel sub- 
truncato-bidentato dentibus brevibus validis acuminatis. Cellulæ apicales 
27 u basales 36 X 54 y trigonis nullis. Amphigastria caulina foliis late 
coalila subquadrata utrinque grosse bidentata apice lunatim emarginata 
bidentata, dentibus validioribus. 

Hab. Java (Schffn.) 750-1500 m. 

Der Autor bezeichnet die Pflanze, 1. c., p. 192 als diœcisch erwähnt 
aber weder eine gJ' noch © Inflorescenz. Meine Exemplare sind völlig 
steril. 

27. Chiloscyphus propaguliferus Schffn. Hep. Buitenz,, 
p. 208. 

Dioicus parvus pallidus vel glaucescens in cortice laxe cæspitosus. 
Caulis ad 15 mm. longus strictus tenuis simplex sparsim radicans. Folia 
caulina 0,8 mm. longa contigua opposila basi antica libera contigua, 
_subrecte patula anguste oblonga sæpe leniter falcata apice inciso-biden- 
tula vel acuta ceterum integerrima. Propagula 2-4 cellularia levia. 
Cellulæ magnæ apicales 27 y basales 27 x 36 y trigonis magnis; cuticula 
maleria granulosa obtecta. Amphigastria caulina magna caule triplo 
latiora foliis utrinque breviter coalita obovata sexdentata, dentibus bre- 
vibus, apicalibus validioribus geminatis. Ramulus femineus brevissimus, 
foliis subdestructis). 

Hab. Java (1600 m.) (Schiffner). 

28. Ghiloscyphus planus Mitien Journ. Linn. Soc. VII, p. 157. 

Dioieus mediocris pallide virens dense depresso cæspitans, terricolus et 
corticolus. Caulis ad 5 cm. longus tenuis pallidus debilis subsimplex et 
parum radicans. Folia caulina 2 mm. longa parum imbricata subopposita 
recte patula semper plano-disticha ovata symmetrica apice quam basis 
duplo angustiore (runcato-bidentato rarius tridentato. Cellulæ apicales 
18 y basales 27 y trigonis subnullis. Amphigastria caulina parva caule 
parum latiora foliis utrinque coalita basi utrinque unidentata apice late 
lunatim emarginata laciniis brevibus angustis divergentibus. Perianthia 
magna ovalo-campanulata plicata interdum alata ore amplo trilobato, lobis 
late rotundatis dense breviterque dentatis, dentibus curvatulis subæqui- 
magnis sed irregulariter distributis. Folia floralia parva irregulariter tri- 
fida, laciniis profunde solutis. Amphigastrium florale intimum folus suis 

213 


842 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


submajus ad medium quadrifidum laciniis lanceolatis porrectis, mediis 
validioribus interdum dentalis. Andrecia parva lateralia bracteis 5 jugis 
contiguis late ovatis apice quadridentatis, lobulo antico ovato exciso- 
unidenlato. 

Hab. Japonia, valde communis, Liukiu Insulæ (Oshima). 

29. Chiloscyphus irregularis St. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Dioicus major tenerrimus pallide virens in corlice arcte repens grega- 
rius. Caulis ad 5 cm. longus pallidus validissimus carnosus strictus et 
pauciramosus. Folia caulina ad 3 mm. longa per paria approximata parum 
imbricata, subrecte patula, plano-disticha late ovata, normaliter late trun- 
cata angulis apiculatis, sæpe integerrima apice rotundato vel obtuse angu- 
lato vel acuto. Cellulæ apicales 36 y basales 45 63 y trigonis nullis. 
Amphigastria caulina parva, uno latere coalita, caule vix latiora subcircu- 
laria ad medium emarginato-bifida lobis late triangulatis acutis. Perian- 
thia (juvenilia) ore trilobato, lobis circumeirca regulariter dentatis, denti- 
bus angustis validis obtusis. Folia et amphigastria floralia intima parva 
oblonga apice irregulariter bi-3 fida. 

Hab. Japonia, Kanita (Faurie). 

30. Chiloscyphus Bescherellei St. Bull. Herb. Boiss. 1897, p. 87. 

Dioicus majusculus flaccidus virens vel brunneolus dense depresso- 
cæspitosus. Caulis ad 4 cm. cm. longus tenuis sæpe fuscus parum longe- 
que ramosus. Folia caulina parum imbricata per paria approximata plano- 
disticha subrecte vel oblique patula 2 mm. longa, in planta optime evolula 
ad 3 mm.) ovato-oblonga apice quam basis parum angustiore marginibus 
substrictis integerrimis, apice late lunatim emarginata bidentata dentibus 
latis acutis brevibus. Cellulæ apicales 27 y basales 3654 y trigonis 
nullis. Amphigastria caulina parva caule parum latiora ambitu subrotunda 
utrinque longe decurrentia foliisque connata apice quadrispina spinis 
longis divergentibus æquimagnis. Folia et amphigastria floralia parva 
rudimentaria varie profundeque lacerata. Perianthia in ramulo crasso 
brevissimo obovata vel pyriformia plicata, ore breviter trilobato lobis sat 
regulariter denticulalis. Calyptra magna valida brunnea perianthio æqui- 
longa vel parum exserta. Capsula in pedicello perbrevi crasso sphærica. 
Spore 14 y ferrugineæ læves. Elateres breves 120-140 w vermiculares 
spiris duplicatis crassis teretibus laxe tortis. Andræcia ignota. 

Hab. Japonia (Faurie, Makino. Inouë, Challenger Expedition). 

31. Chiloscyphus Zollingeri G. Enum. Hep. Zollingeri 1854. 

Dioicus mediocris pallidus flaccidus in rupibus laxe cæspitans. Caulis 

214 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUN 843 


ad 7 cm. longus debilis pallidus vage pauciramosus. Folia caulina 2 mm. 
longa per paria approximala libera imbricata recte patula ovato-ligulata 
apice rotundato normaliter geminatim bidenticulato sæpe 3-4 dentato, 
sinubus brevibus vix lunatis sæpe substrictis. Cellulæ apicales 18 u 
basales 18 X 36 y trigonis nullis. Amphigastria caulina parva caule 
parum latiora libera basi utrinque unispina apice profunde emarginato- 
bifida laciniis angustis spiniformibus late divergentibus. Perianthia in 
ramulo brevi pyriformia ore amplo profunde emarginato-bifida laciniis 
angustis spiciformibus late divergentibus. Perianthia in ramulo brevi 
pyriformia ore amplo profunde trilobato lobis conniventibus margine 
longe irregulariterque spinoso-ciliatis. Folia floralia et amphigastrium 
florale intima grosse dentata, 

Hab. Java (Zollinger, Schiffner, Fleischer), Singapore (Mme van Bosse), 
Borneo (Korthals), Nova Guinea (Loria), Formosa (Miyake), Japonia 
(Makino). 

Von Chill. argutus Nees ist unsere Pflanze sofort durch die viel 
grösseren Blaltzellen zu unterscheiden. 

32. Chiloscyphus argutus Nees Syn. Hepat., p. 183. 

Syn. : Chil. Endlicherianus Nees Syn. Hep., p. 184. 

Chil. denticulatus Mitten in Godman. Nat. Hist. Acores. 

Dioicus mediocris olivaceus in cortice late expansus, in terra el rupibus 
male evolutus. Caulis ad 7 cm. longus tenuis fuscus arcte repens parum 
ramosus. Folia caulina alternantia plano-disticha recte patula parum 
imbricata, ovalo-rectangularia 2 mm. longa apice truncato 6-11 spinulosa, 
spinis normaliter angustis recte patulis in planta etiolata vel paupercula 
plus minus deficientibus usque ad 2 vel 3 reductis. Cellulæ apicales 18 u. 
maxime æqualiterque incrassat® limbum vulgo bene distinctum for- 
mantes, reliquæ exincrassatæ, basales 36x45 u. Amphigastria cau- 
lina caule parum latiora plus minus longe decurrentia foliis utrinque 
coalita quadrifida sæpe valde reducta. Folia et amphigastria floralia 
parva ovata irregulariter dentata. Perianthia in ramulo brevissimo 
campanulata ad medium triloba lobis profunde bifidis, laciniis plus 
minus regulariter pinnatim spinosis. Andrecia spicata foliis vix lon- 
giora bracteis 6-8 jugis contiguis conduplicatim concavis apice breviter 
bispinosis breviterque recurvis. Antheridia magna solilaria brevissime 
pedicellata. 

Hab. Asia tropica et subtropica (Japonia), Insulæ pacificæ, Australia et 
Nova Zelandia subtropica, ubique valde communis, sed rarissime fructi- 
ficans. 

215 


844 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1906 Conoscyphus. 


33. Chiloscyphus ambhoinensis Schffn. Consp. Hep. Arch. 
Ind. p. 126. 

Syn. : Chilosc. Endlicherianus var. amboinensis Schffn. Exped. Gazelle, 

p. 15, tab. IV. 

Planta dioica. Folia caulina alterna recte patula plano-disticha ovato- 
rectangulata marginibus substricis nudis apice parum angustato truncato 
normaliter tridentato. Amphigastria caulina parva cauli æquilata, folio 
proximo coalila basi utrinque unispina apice late emarginata bifida laci- 
niis angustis acutis. Perianthia juvenilia trilobata lobis ad medium bifidis, 
laciniis grosse pinnalim-spinosis. 

Hab. Amboina (Gazelle Expedition). 

Chilosc. caledonicus ist eine gute Art, die sich wesentlich von der 
vorstehenden Pflanze unterscheidet, wie ich aus der Beschreibung und 
Abbildung entnehme. 

34. Ghiloscyphus cubans Taylor J. of Bot. 1846, p. 282. 

Dioicus mediocris flaccidus triste viridis, corticolus. Caulis ad 25 mm. 
longus tenuis fuscus vage ramosus arcle repens. Folia caulina ad 2 mm. 
longa per paria approximala vel opposita parum imbricata recte patula 
plano-disticha, ovato-ligulata apice parum angustata normaliter 3 dentata, 
dentibus angustis vel spiniformibus sinubus leviter lunatis. Cellulæ 27 w 
basales 27x36 y parielibus æqualiter incrassatis. Amphigastria caulina 
caule quintuplo latiora utrinque connala, profunde quadrilaciniata laciniis 
divergentibus angustis lanceolatis vel setaceis. Folia et amphigastria 
floralia parva rudimentaria profunde varieque paucilaciniata. Perianthia 
in ramulo brevissimo ovata profundissime trilobata, lobis irregulariter 
grosseque laciniatis, sepe duplicato laciniatis (nusquam pinnalım cihatis 
ut in Chil. arguto). Andræcia in ramis parvis lateralibus, ex apice vegeta- 
tivis, bracteis ad 10 jugis minutis conduplicatim concavis arcte imbricatis 
apice patulo brevissimo emarginato-bispinuloso. 

Hab. Nepal (Wallich), Tonkin (Bon), Singapore (Ridley), Philippinæ 
Insulæ (Micholilz). 

35. Chiloscyphus caledonicus St. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Sterilis major validus flavicans. Caulis ad 4 cm. longus fuscus validus 
rigidus pauciramosus. Folia caulina subopposila conligua recte patula 
plano-disticha ad 2 mm. longa optime cuneata, duplo fere longiora quam 
lata, marginibus strictis, apice parum angustiore late triangulato, angulis 
in spinam mulalis, spinis majusculis angustis pungenlibus leniter diver- 
gentibus. Cellulæ apicales 36 y. basales 45x81 y trigonis nullis. Amphi- 

216 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 849 


gastria caulina caule duplo latiora utrinque anguste in folium decurrentia 
latiora quam longa apice sinu profundo lunatim excisa utrinque trifida 
laciniis angustis spina magna basali auctis. 

Hab. Nova Caledonia (Deplanche). 

36. Chiloscyphus Etesseanus SI. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Dioicus parvus pallide virens in cortice repens. Caulis ad 2 cm. longus 
tenuis fuscus rigidus parum ramosus. Folia caulina parum imbricata 
alternantia recte patula plano-disticha obcuneata, apice latiore trilobata, 
lobis late triangulatis brevibus acutis vel apiculatis divergentibus, sinu- 
bus acutis ; adsunt folia emarginato-biloba. Cellulæ apicales 27 y. basales 
27 X 45 y, trigonis nullis. Amphigastria caulina libera parva caule vix 
duplo latiora ad / trifida laciniis angustis, mediis longioribus. Perianthia 
obcuneata compressa ore dilatato ad medium trilobato, lobis grosse regu- 
lariterque laciniatis, laciniis lanceolatis integerrimis porreclis. Folia 
floralia intima parva ovala apice emarginato-bidentata. Amphigastrium 
florale intimum obcuneatum apice profunde sexfidum, lobis intimis multo 
majoribus. Andræcia gracillima foliis caulinis duplo longiora bracteis 
minulis appressis concavis apice inciso-bifidulis. 

Hab. Nova Caledonica (Etesse). 

37. Chiloscyphus fragilicilius Schffn. Acad. Vindob. 1900, 
_p. 210. 

Dioicus mediocris flaccidus pallide-virens in rupibus laxe cæspitosus. 
Caulis ad 3 cm. longus tenuis fuscus, radicellis longis arcte repens sim- 
plex vel parum ramosus. Folia caulina opposita 2 mm. longa recte patula 
imbricata plano disticha antice coalita, superiora erecto-conniventia, in 
plano ovato-triangulata apice quam basis multo angustiore sæpe biden- 
tato inlerdum tridentato dentibus e lata basi abrupte attenuatis brevibus, 
mediis longioribus, Cellulæ apicales 27 w basales 36 x 54 y Lrigonis 
magnis truncatis. Amphigastria caulina magna imbricata longe lateque 
utrinque connata circumcirca regulariter 8 dentata, dentibus breviusculis 
recte patulis angustis. Ramulus femineus juvenilis foliis floralibus trijugis 
veslilus, amphigastrio plurifido alte connatis antice liberis, lacerato- 
ciliato-dentatis. 

Hab. Sumatra 360 m. in monte Singalang (Schiffner). 

38. Chiloscyphus Gammianus Si, n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. | 

Sterilis major pallidus flaccidus supra muscos late expansus. Caulis ad 
8 cm. longus pallidus debilis tenuis subsimplex. Folia caulina 3 mm. 

217 


846 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER 21e (SÉR.). 1906 Chiloscyphus. 


longa alterna parum imbricala recte patula plano-disticha quadrato- 
rotundata marginibus parum eurvalis apice quam basis parum angusliore 
truncalo-rotundato normaliter 4-5 dentato. dentibus brevibus validis 
acutis irregulariter consecutivis sinubus excisulis vel lunatis vel substric- 
tis. Cellulæ apicales 27 u. basales 36 X 72 y trigonis subnullis. Amphi- 
gastria caulina parva uno latere in folium anguste decurrentia basi 
utrinque unispina spinis validis hastatim patulis apice late lunata bifida, 
laciniis lanceolatis acutis divergentibus. 

Hab. Himalaya, Sikkim (Gammie). 

39, Chiloscyphus aselliformis Nees, Syn. Hep., p. 176. 

Syn. : Jung. aselliformis Nees, Hep. Javan. in Nova Acta 1824, p. 412. 

Dioicus spectabilis flaccidus et fragillimus pallide olivaceus cæspites 
laxos spongiose intumescentes formans. Caulis ad 10 cm. longus parum 
ramosus debilis crassus arcle repens. Folia caulina 4 mm. longa opposila 
anlice vix decurrentia libera dense imbricata valde concava adscendenlia 
conniventia, margine anlico valde recurvo vel revoluto, in plano late ovala 
apice quadruplo angustiora emarginato-bifida sinu lunato laciniis e lata 
basi abrupte attenuatis plus minus longe setaceis ceterum integerrimis. 
Cellulæ apicales 36 y basales 36 5% y trigonis majusculis superne 
maximis. Amphigastria caulina maxima imbricata ex angusta basi subeir- 
cularia apice normaliter 4 dentata dentibus mediis majoribus utrinque 
folio coalita limbo coalescente anguste recurvo. Folia floralia 3-4 juga 
dense imbricata intima cum amphigastrio alte connata excipulum obconi- 
cum trilobatum formantia, lobis eireumeirca grosse irregulariterque den- 
tato hic illie laciniato, Capsula in pedicello 3 cm. longo parva late ovalis. 
Elateres 450 y, attenuati spiris duplicatis ligulatis laxe tortis. Sporæ ? 
Andrceia parva, bracteis confertis imbricatis integerrimis margine antico 
incurvato; Antheridia solitaria longe pedicellata. 

Hab. Java, Sumatra, Amboina. Borneo. 

Die Pflanze ist sehr variabel, die Blätter sind zuweilen an der Spitze 
und am dorsalen Rande lang gezähnt; eine ganz extreme Form sammelle 
Kurz am Gedeh; hier ist die Blatispitze mit 5 langen fädigen Lacinien 
versehen, der dorsale Rand grob gezähnt, der ventrale nur am basalen 
Theile ganzrandig. 

40. Chiloscyphus hebridensis St. Hedwigia 1893, p. 323. 

Dioicus pallide virens majusculus in cortice dense depresso-cæspitosus. 
Caulis ad 4 cm. longus validus flaccidus pallidus pauciramosus arcte 
repens. Folia caulina 2,5 mm. longa conferta recte palula opposita plano- 
disticha antice decurrentia libera, late triangularia marginibus parum 

218 


Conoscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 847 


curvalis apice grosse 3-4 dentata, dentibus validis inæqualibus medio 
sæpe majore; in aliis quadridentata, dentibus æquimagnis sinubus lunatis 
vel excisis vel acute incisis. Cellulæ 27 y, ipsa basi tantum 36 y trigonis 
parvis basi subnullis. Amphigastria caulina magna foliis utrinque anguste 
connata, imbricata subrotunda lobata, lobis inæqualibus grosse dentatis 
vel hamatim ciliatis, mediis superis sinu ampliore discretis. Perianthia 
(juvenilia) ore valde laciniato laciniis lanceolatis vel filiformibus, furcatis 
vel pinnatim spinosis. Folia et amphigastria floralia inlima profunde bi- 
trifida, laciniis maxime irregularibus, ut in perianthio pinnatim spinosis 
et cilialis. 

Hab. Novæ Hebridæ (Micholitz). 

41. Chiloscyphus Jackii St. Bot. Centralbl. 189%, vol. 60, p. 6. 

Dioicus spectabilis et robustus, dilute olivaceus, inferne flavicans, in 
cortice laxe cæspitosus. Caulis ad 8 cm. longus validissimus pallidus 
debilis inferne fuscus, parum ramosus. Folia caulina plus 2 mm. longa 
subopposila, antice libera, parum imbricala recte patula plano-disticha 
triangulato-ligulata marginibus stricüs nudis, apice Lruncato 6-9 dentato- 
Spinoso, spinis majusculis inæqualibus strictis vel curvatis. Cellulæ api- 
cales 18 u basales 36 y trigonis nullis. Amphigastria caulina utrinque 
coalita profundissime bifida, laciniis lanceolatis maxime divergentibus 
uno latere pinnatim 4 pilosis, sinu latissime lunato substricto integro. 
Perianthia in ramulo breviusculo maxima oblongo-fusiformia ore ad 
medium triloba, lobis profunde quadrifidis laciniis porrectis lanceolatis 
optime pinnatim spinulosis. Folia floralia intima majuscula oblique 
ovata inæqualiter quadrilaciniata laciniis similiter spinulosis. Amphigas- 
trium florale mtimum ovatum spinulosum ad ?/s inciso-bifidum lobis por- 
rectis laceratis. 

Hab. Samoa, Upolu (Græffe, Reinecke). 

12. Chiloscyphus morokensisSt.n.sp.,iypusin.herb. Stephani. 

Sterilis mediocris flavicans rigidus aliis hepaticis corticolis consociatus. 
Caulis ad 3 cm. longus pauciramosus tenuis fuscus et tenax. Folia caulina 
opposita 2 mm. longa imbricala recte patula plano-disticha antice coalita 
vel libera anguste oblongo-conica marginibus strictis apice quam basis 
triplo angustiore triangulato normaliter trispinoso spinis angustis strictis 
majusculis divergentibus. Cellulæ apicales 27 u basales 27 X 45 y trigonis 
maximis acutis. Amphigastria caulina magna caule quadruplo latiora foliis 
utrinque late breviterque coalita reniformia utrinque triciliata apice late 
emarginato biciliato, ciliis validis radialiler patulis. 

Hab. Nova Guinea, Moroka (Loria). 

219 


818 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2ne séR.). 1906 Chiloscyphus. 


43. Chiloscyphus Nadeaudii St. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Dioicus major validus pallide olivaceus in terra laxe intricatus. Caulis 
ad 5 cm. longus inferne pluriramosus ramis longis simplicibus, fuscus 
crassus el durus, arclissime repens. Folia caulina adulta ad 3 mm. longa 
subopposila imbricata subrecte patula plano-disticha ovato-oblonga sym- 
melrica duplo longiora quam lata, apice vix duplo angustiore normaliter 
oblique truncato trispinoso, spinis parallelis porrectis validis, e lala basi 
acuminatis; adsunt folia truncato-bispinosa et quadrispinosa. Cellulæ api- 
cales 27 y basales 36 x 54 y trigonis nullis. Amphigastria caulina caule 
triplo latiora utrinque longe angusteque in folia decurrentia, basi 
utrinque unispina apice latissime emarginala bifida laciniis validis acu- 
minatis divergentibus interdum 1-2 dentatis. Perianthia (juvenilia) cam- 
panulata profunde triloba lobis 3-4 laciniatis, laciniis longis simplicibus 
longe attenuatis sinubus paucispinosis. Folia floralia intima oblongo 
-rectangulata basi utrinque unispina apice ad '/s emarginalo-bifida, laci- 
niis lanceolatis. Amphigastrium florale intimum foliis suis parum brevior 
ad basin fere bifidum laciniis lanceolatis porrectis apice bifidis utrinque 
plus minus serralis. 

Hab. Tahiti (Nadeaud). 

44. Ghiloscyphus Sandei St. nom. novum. 

Syn. : Lophocolea tridentata Sande-Lac. M. Lugd-Bat. 1863-64. 

Chilosc. tridentatus Schffn. Hep. Buitenz., p. 192 non Mitten. 

Dioicus mediocris flaccidus pallidus. Caulis ad 4 cm. iongus subsimplex 
repens. Folia caulina plano-disticha recte patula imbricata opposita antice 
libera late ovato-deltoidea vel subrotunda apice 3-4 dentata, dentibus 
validis acutis vel acuminatis sinubus profundis. Folia ramulina multo 
minora ovalo-rectangularia apice quam basis parum angustiore truncato 
trifido laciniis angustis triangulatis acuminatis subparallelis, sinubus pro- 
funde lunatis. Cellulæ apicales 27x35 w basales 27 X54 y trigonis 
nullis. Amphigastria caulina majuscula subtriplo latiora quam longa foliis 
utrinque breviter connata normaliter sexlaciniata, laciniis e lata basi 
longe attenuatis. Perianthia in ramo brevissimo parva 2 mm. longa 
ovato-cupulata vix plicata ore amplo ad ‘/s inciso quinquelaciniato, 
laciniis bifidis fimbriatis. Folia floralia intima libera minima pro- 
funde inæqualiterque bifida laciniis lanceolatis dentatis. Amphigastrium 
florale intimum subquadratum ad '/s tri-quadrilaciniatum laciniis parum 
dentatis. 


Hab. Java in monte Gedeh (Korthals). 
220 


Chiloscyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 849 


45. Chiloscyphus Wettsteinii Schffn. Acad. Vindob. 1900, 
page 210. 

Syn. : Chil. combinatus Nees quoad pl. javanicam. 

Dioicus major flaccidus fusco-rufus apicibus pallidis rupicolus. Caulis 
ad 5 cm. longus pallidus tenuis debilis subsimplex. Folia caulina ad 
3 cm. longa opposita basibus imbricatis, recte patula tenera antice decur- 
rentia distincte connala ceterum oblonga apice quam basis duplo angus- 
tiore marginibus striclis apice truncata grosse trilobata lobis late triangu- 
latis acuminatis subæquilongis medio vulgo latiore, denticulis accessoriis 
subapicalibus raris. Cellulæ apicales 36 u basales 36x54 y trigonis 
maximis. Amphigastria caulina magna utrinque breviter angusteque 
coalita ambitu reniformia circumeirca grosse laciniala laciniis inferis 
longe spiniformibus superis latioribus longe acuminatis sæpe furcatis. 
« Perianthia (juvenilia) ore laciniato laciniis longissime ciliatis simplicibus 
vel furcatis. Folia floralia trijuga intima libera ovato-lanceolata laciniato- 
spinosissima laciniis longissimis nonnullis furcatis. Amphigastrium 
florale liberum late ovatum ultra medium bifidum ceterum similiter spi- 
nosissimum. » 

Hab. Java (Schiffner) 800-1000 m. 

46. Chiloscyphus acutangulus Schffn. Hepat. Buitenz, 1900, 
p. 200. 

Dioicus major flaccidus pallide flavo-virens, nitens in cortice dense 
 cæspitosus. Caulis ad 25 mm. longus validus fuscus parum ramosus. 
Folia caulina magna plus 3 mm. longa opposita recte patula plano- 
disticha imbricata, anlice connata vel libera, late ovata apice quam basis 
subtriplo angustiore profunde emarginato-bispinoso, sinu aculo vel rotun- 
dato spinis validis e lata basi abrupte attenualis porreclis, margine 
postico vulgo unispino. Cellulæ apicales 36 y, basales 36 X 54 y. trigonis 
magnis aculis. Amphigastria caulina magna, foliis utrinque late coalita 
celerum subrotunda margine denliculata, apice quadrispinosa spinis e 
lata basi abrupte atienuatis mediis multo majoribus sinu acuto discretis 
apice setaceis. Perianthia cyathiformia profunde pluriplicata ore late 
aperto breviter trilobato lobis irregulariter incisis longeque ciliatis. 
Folia floralia intima caulinis equimagna reniformia eircumeirca irregula- 
riter dentata apice breviter quadriloba, lobis longe bifidis, dentibus paucis 
interjectis. Amphigastrium florale intimum magnum obovatum ceterum 
foliis suis similiter armatum. Andrecia parva, bracleis cucullatis apice 
dentatis. 

Hab. Java 300-1740 w. (Schiffner). 

221 


850 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907  Chiloscyphus. 


47. Ghiloscyphus Diestianus Sande-Lac. in Miquel. Ann. Mus. 
Lugd. Batav. I, p. 296. 

Dioicus majusculus pallide-virens flaccidus laxe intricatus. Caulis ad 
7 cm. longus validus viridis flexuosus parum breviterque ramosus, radi- 
cellis longis repens. Foliu caulina conferta subopposita recte patula disti- 
cha leniter adscendentia basi antica coalita vel libera, postice amphigas- 
trio connala, in plano oblique ovata margine antico substricto parviden- 
(ato ala antica decurrente grosse unispinosa, margine postico curvato 
integerrimo apice quam basis subtriplo angustiore paucidenticulato, 
denticulis ubique mamilliformibus. Cellulæ apicales 36 y basales 
36 *X 5% y trigonis magnis aculis superne maximis truncalis. Amphigas- 
tria caulina magna latissima reniformia valde concava margine arcte 
angusteque recurvo in plano triplo latiora quam longa basi utrinque late 
truncala abruple in laminas conjunctionis angustala utrinque hastata 
ceterum integerrima, margine supero lale rotundato ipso apice truncato 
bimamillato. Perianthia in ramulo parvo campanulala profunde trilopata, 
lobis late ligulatis apice truncato-rotundatis circumeirca irregulariter 
mamillatis. Folia et amphigastria floralia intima ovata similiter mamil- 
lata. 

Hab. Insula Banca in monte Maras. 2000 (van Diest). 

48. Chiloscyphus expansus (Lehm.) Nees, Syn. Hep., 
p. 179. 

Syn. : Jung. expansa Lehm. Linnæa 1829, p. 361. 

Jung. congesta Lehm. Pug. II, p. 51. 

Dioicus minor flaccida terricola laxe cæspitosa. Caulis ad 4 cm. longus 
tenuis pallidus remote longeque ramosus, ramis ex axilla postica foliorum 
ortis, radicellis fasiculatis e basi amphigastriorum nascentibus. Folia 
caulina A mm. Tonga alterna, juvenilia assurgenti-secunda concava subro- 
tunda, adulta parum longiora quam lata plano dislicha apice sæpe late 
truncato-rotundata, omnia integerrima. Cellulæ apicales 18 y basales 
18x36 y trigonis parvis superne nullis. Amphigastria caulina parva 
cauli æquilata libera ovata medio utrinque unidenticulata apice ad medium 
inciso-bifida, laciniis lanceolatis porrectis acutis. Andrecia in caule 
mediana, bracteis 4-5 jugis foliis caulinis similibus minoribus lobulo 
antico magno obtuso. 

Hab. Africa australis. Table mountain (Ecklon, Pappe, Devylder, 
Rabenhorst). 

Die Pflanze von Outenique leg. Krauss welche Kelche besass, habe ich 
nicht gesehen. 

222 


Chiloseyphus. FRANZ STEPHANI. SPECIES HEPATICARUM. 851 


49. Chiloscyphus Lindenbergii Nees Syn. Hep., p. 187. 

Sterilis mediocris tenerrimus pallide-virens corticolus. Caulis ad 25 mm. 
longus tenuis debilis simplex vel pauciramosus. Folia caulina 1,2 mm. 
longa subopposita libera parum imbricata subrecte patula plano disticha, 
juniora assurgenti-secunda leniterqne concava in plano late ovala apice 
oblusa vel repandula integerrima. Cellulæ apicales 27 y basales 27 X 36 y 
trigonis nullis. Amphigastria caulina profundissime quadrifida laciniis 
lanceolatis parum divergentibus longe attenuatis mediis validioribus et 
longioribus. 

Hab. Africa australis. Table mountain (Drege). 

Der Autor fügte seiner Diagnose hinzu : « propter amphigasiria 
minora et texturam foliorum inter Chiloscyphus retuli» — welche 
Bemerkung uns keine grössere Gewissheit verschafft, dass die Pflanze 
hier am richtigen Orte steht. 

50. Chiloscyphus Renauldii St. n. sp., typus in herb. Ste- 
phani. 

Dioicus major pallide virens inferne brunneolus in cortice late expan- 
sus. Caulis ad 5 cm. longus tenuis debilis inferne fuscus et lenax, pauci- 
ramosus. Folia caulina 2,5 mm. longa subopposita imbricata recte patula 
plano-disticha ovato-ligulata integerrima apice quam basis duplo angus- 
tiore truncato-rotundato. Cellulæ apicales 27 y basales 36 X 45 y trigonis 
- parvis apice nullis. Amphigastria caulina caule triplo latiora foliis utrin- 
que angusle breviterque connata basi utrinque unispina apice late emar- 
ginato-bifida laciniis omnibus lanceolatis divergentibus. Perianthia (juve- 
nilia) profundissime trilobata, lobis profunde 4-5 laciniatis, laciniis 
anguslis integerrimis inæquilongis. Folia floralia intima oblonga inferne 
irregulariter spinosa ad medium bifida, laciniis lanceolatis integerrimis. 
Amphigastrium florale intimum foliis suis simillimum laciniis quidem 
paucispinosis. 

Hab. Insula Maurice (Herb. Renauld). 

5l. Chiloscyphus regularis St. Hedwigia 1893, p. 325. 

Sterilis spectabilis flavo-rufescens. Caulis ad 8 cm. longus pauciramosus 
procumbens. Folia caulina opposita plano-disticha recte patula integer- 
rima valde regularia ovato-triangularia basibus imbricatis, apice late 
acuminato obtuso, antice parum decurrentia libera postice amphigastrio 
late coalita. Ceilulæ maximæ, apicales, 36 y basales 54x72 y trigonis 
nullis. Amphgastria caulina parva caule duplo latiora subquadrata apice 
late truncata angulis apiculatis ceterum integerrima vel paucidenti- 
culata. 

223 


852 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2€ SÉR.). 1907. Chiloscyphus 


Hab. Insula Réunion (Lepervanche). 

52. Chiloscyphus armatistipulus St. Hedw. 1893, p. 319. 

Dioica major viridis inferne fuscus, muscis consociatus. Caulis ad 8 cm. 
longus tenuis fuscus pauciramosus. Folia caulina opposita conferta recte 
patula plano-disticha oblongo-rectangularia apice truncato-rotundata basi 
antica parum decurrente. Cellulæ 34 y ubique æquimagnæ, trigonis 
nullis. Amphigastria caulina quam caulis latiora utrinque sat late coalita 
el plurispinosa apice profunde (ad °/ı) exciso-bifida, laciniis divergentibus 
e lata basi abrupte longeque setaceis basi utrinque unispinis. Andræcia 
in ramulo parvo bracteis ad 6 jugis confertis monandris basi inflatis 
apice patulis breviterque bidentulis, lobulo antico magno exciso-bidentulo. 
Antheridia magna ovalia longe stipitata. 

Hab. Africa centralis. Stanley Pool (Ledieu), 

53. Chilosyphus ankefinensis G. ms. 

Dioicus mediocris pallide virens ælate rufo-brunneus; flaccidus corti- 
colus in latas plagas expansus. Caulis ad 4 cm. longus fuscus tenax vage 
pauciramosus. Folia caulina 1,8 mm. longa, alternantia plano-disticha 
recie patula parum imbricata late ovato-falcata apice obtusa margine 
antico substricto parum decurrente postico valde arcuato. Cellulæ apicales 
27 y basales 36x54 y. trigonis ubique majusculis acutis optime defini- 
tis. Amphigastria caulina parva cauli æquilata uno latere coalita ad /4 
bifida laciniis e lata basi abrupte piliformibus flexuosis utrinque spina 
angusta armatis. Perianthia in ramo brevissimo obovata breviter inciso- 
triloba lobis acutis dense breviterque dentatis dentibus irregularibus 
obtusis. Folia floralia intima parva integerrima vel paucidenticulata. 
Amphigastrium florale intimum ‚caulinis simillimum et parum majus. 
Andrœcia in medio ramulorum, bracteis ad 6 jugis quam folia parum 
minoribus basi inflatis apice recurvis obtusis, lobulo anlico nullo. 

Hab. Madagascar. Betsileo in silva Ankefina (Hildebrandt). 


(Fortsetzung folgt.) 


224 


853 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
DNA 


ZUR SYSTEMATIK 


VON CASTALIA UND NYMPHÆA 


VON 


Julius SCHUSTER, München. 


Seit Caspary vor nicht ganz einem halben Jahrhundert seine ersten 
Arbeiten über Nymphæaceen veröffentlicht hat, ist die Systematik auf 
diesem Gebiete nicht untätig geblieben. So entstand seitdem eine Reihe 
von Arbeiten, deren Resultate neben vielen neuen Ergebnissen am voll- 
ständigsten in Conards gross angelegter Monographie der Galtung Casta- 
ha niedergelegt sind, während die Gattung Nymphæa in meiner Arbeit 
« Ueber den Polymorphismus bei Nuphar » systematisch näher 
untersucht wurde. 

Immerhin sind damit nichi alle Fragen abgeschlossen und ich kam 
daher mit Freuden der Aufforderung des Herrn Prof. Hans Schinz 
nach, die Nymphæaceen aus dem Herbarium des bot. Museums der Uni- 
versität Zürich zu revidieren !. Die folgende Arbeit, in der die Nymphæa- 
ceen der Schweiz besonders berücksichtigt sind, enthält neben anderen 
Beobachtungen vor allem die Ergebnisse, die aus der Durchsicht des 
Materials aus dem Herbarium des Kantons Zürich (= H. Z.), dem Herba- 
rium belveticum (= H. h.) und dem Herbarium generale (= H. g.) des 
genannten Instituts gewonnen wurden. 


1 Herrn Prof. Radlkofer bin ich für die Erlaubnis die Sammlungen des 
Münchener botanischen Museums benützen zu dürfen, zu grösstem Danke ver- 
pflichtet. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 10, 30 septembre 1907. DD 


894 BULLETIN DE L'HÉRBIER BOISSIER (2me sék.). 1907 


Freilich ist das Studium der Nymphæaceen an Herbarmaterial nicht 
ganz leicht und nur bei genauer Kenntnis der teilweise sehr formen- 
reichen Arten möglich und das umsomehr, als der Erhaltungszustand 
häufig zu wünschen übrig lässt. Es sei daher auch an dieser Stelle auf 
die zweckmässigen Anweisungen aufmerksam gemacht, die von Harz 
und Nordstedt über die Präparation dieser Pflanzen gegeben werden. 

Auch eine Bemerkung über die Nomenklatur der Nymphæac cn 
muss ich noch vorausschicken. Die von Tournefort 1700 aufgestellte 
Gattung Nymphæa konnte nicht aufrecht erhalten werden, da sie auch 
die Galtung Nuphar Sm. umfasst, ebenso Konnte Nymphæa in dem ihr 
von Linné 1762 gegebenen Umfange — Linné vereinigle ausser Nuphar 
Sm. auch noch Nelumbo Tourn. damit — nicht belassen werden. Im 
Jahre 1805 löste dann Salisbury in Annals of Botany II, p. 71 und im 
Paradisus Londinensis n° 14 und 15 die bisherige Gattung Nymphæa 
einerseits in die Gattung Castalia' auf, während er anderseits für die 
gelben Seerosen die Bezeichnung Nymphæa beibehielt. Bekanntlich 
ignorierte Smith die Nomenklatur Salisburys ganz und gar und stellte 
in Sibthorps Prodromus Floræ Græcæ I. 1808, p. 36! die Gattungen 
Numphæa und Nuphar in dem uns geläufigen Sinne auf. Schon Plan- 
chon veranlasste das durch nichts gerechtferlig.e Vorgehen Smiths zu 
der Aeusserung : « On doit blämer Smith d’avoir, probablement par 
esprit d’antagonisme contre l’ingénieux Salisbury, bouleversé à plaisir la 
nomenclature proposée par ce derr'er botaniste ». Später versuchten 
allen voran Greene”, Britton, Lawson und St-Lager Salisbury zu 
seinem Rechte zu verhelfen, aber nur teilweise mit Erfolg. Heute zwingen 
die internalionalen Regeln der botanischen Nomenklatur allgemein zur 
Annahme der Salisbury’ schen Bezeichnungen, die daher auch bei 
dieser Arbeit zu Grunde gelegi sind. 

I. Castalia Salisb. Ann. of Bot. 11,1805,p. 71 (— Nymphaa Sm. 
ap. Sibth. Prodr. Fl. Græc. I. 1808, p 361). 

Von der Galtung Castalia will ch zunächst diejenigen Arten, die von 
Conard zur Subsectio Eucastalia — Castaliella mh’. gestellt werden, 
näher besprechen und dabei namentlich auf die Frage eingehen, wie- 
viele Castalia-Arten in Europa vorkommen und welche davon auch in 
der Schweiz verireten sind, ferner welcher phylogenelische Zusam- 
menhang unter diesen Arten besteht. 

Im Jahre 1897 überraschte Mela die Systemaliker durch die Ent- 
deckung einer neuen europäischen Seerose, die er im mitileren Finnland 
in dem kleinen See Hapalampi des Kirchspiels Kuopio 63° n. Br. gefunden 
hatte und Nymphza fennica nannte. Hatte man bisher mit Caspary 
geglaubt, in Europa kämen nur zwei Castalia-Arıen vor, nämlich Castalia 
alba und candida, so schien Melas Fund das Gegenteil zu beweisen. Ja 
Mela war geradezu der Ansicht eine Castalia-Art vor sich zu haben. die 
Caspary niemals gesehen haite. Das war nun freilich nicht der Fall. 
Denn Caspary war diese Seerose gar wohl bekannt, wenn auch gerade 
nicht aus Europa. So konnte Nordstedt bald darauf das Lebenslicht der 
« neuen Art » ausblasen und nachweisen, dass schon Georgi in seinen 


1 « Quasi ob pudicitiam uterum totum petalis occultant species huius generis, 
ilaque Castalias dixi » (Salisbury in Ann. of Bot. If, 1805, p. 72). 
? Bull. Torrey Bot. Club of New-York XIV, 1887, p. 177 und XV, 1888, p. 84. 
3 Siehe p. 868, Fussnote. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITET ZÜRICH. XXXV. 899 


Bemerkungen einer Reise im russischen Reiche I, 1775, p. 220 jene See- 
rose beschrieb, dieselbe, die auch dem Scharfplick J. G. Gmelins nicht 
entgangen war. Denn was dieser Forscher in seiner Flora Sibirica IV, 
1769, p. 18% unter Nymphæa alba var. minor beschreibt und auf Tafel 71 
abbildet, ist nichts anderes als Georgis Nymphæa tetragona. Diese Art 
fällt in typischer Ausbildung durch ihre Kleinheit auf. Dazu kommen als 
charakteristische Merkmale die stark hervortretende vierkantige Blüten- 
achse, die breiten Filamente und der fein granulierte Pollen. Da aber 
diese Merkmale nicht alle Autoren kannten und teilweise durch stark 
variable Charaktere ersetzten, war man sich über Castalia tetragona nicht 
immer klar. Ohne Blüten ist die Pflanze überhaupt nicht bestimmbar. 
Wir wissen daher nicht, ob wir einen Fund, den Gunnar Andersson 
aus Rulbo in Schweden beschreibt, für Castalia tetragona ansprechen 
dürfen, so dass also der westlichste Punkt des Vorkommens dieser Pflanze 
auf dem asiatisch-europäischen Kontinent immer noch Finnland bleibt, 
wo sie auch mit Castalia candida bastardiert!. Je weiter wir nach Osten 
gehen, desto häufiger wird Castalia tetragona. Sie geht durch Sibirien, 
Kamischatka und die Mandschurei, China und Japan, sowie Kashmir, wo 
sie bis 1500 m hoch steigt, und das nordöstliche Indien, ohne sich in 
besondere Rassen zu gliedern. Trotzdem wurde sie von den verschiede- 
nen Bezirken ihres Vorkommens unter einem besonderen Namen be- 
schrieben. so aus China als Nymphæa pygmæa Ait. Hort. Kew. ed. 2, III, 
1811. p. 295. Die letztere verdient auch Beachtung, weil sie Mela nicht 
nur für synonym mit seiner Nympæa fennica hält, sondern auch mit 
jener kleinblütigen Castalia-Form aus Canada, die gewöhnlich als Nym- 
phæa odorata var. minor bezeichnet wird. Da das Vorkommen der Casta- 
lia tetragona in Amerika von erheblichem pflanzengeographischen Inte- 
resse ist, so laucht die Frage auf, ob Castalia tetragona in Amerika 
vorkommt und in welcher Ausbildung. 

Was die Castalia odorata (Dryand. ap. Ait. Hort. Kew. II, 1789, p. 227) 
Woody. et Wood. ap. Ree’s Cycl. 1819-21, VI anlangt, so ist diese eine 
gut charakterisierte mit keiner anderen zu ver wechselnde Art. Von der 
ihr am nächsten stehenden Castalia alba unterscheidet sie sich durch den 
überall mit Stacheln besetzten Pollen, die etwas schief herablaufenden, 
fast nierenförmigen Nebenblätter und treibt das ganze Jahr hindurch ihre 
stark duftenden Blüten. Mit ihr hat also Castalia teiragona nichts zu tun. 
Die Nymphæa odorata var. minor gehört unstreitig zu Castalia odorata. 
Das ergibt sich schon aus der Originaldiagnose und Abbildung in Sims’ 
Botanical Magazine 1814, tab. 1652. Synonym ist Nymphæa minor DC. 
Syst. Il, p. 58 und Prodr. I, p. 116. Sie unterscheidet sich von der typi- 
schen Castalia odorata durch kleinere Blätter und Blüten, sowie weit 
abstehende Blattlappen. kann also ebenfalls mit Castalia tetragona 
nicht identifiziert werden. Dagegen wird mit der kleinblütigen Varietät 
der Castalia odorata häufig eine andere kleinblütige Castalia in Zusam- 
menhang gebracht, die den nördlichen Teil der vereinigten Staaten von 
Nordamerika bewohnt. Sie wurde von Morong in Botanical Gazette XII, 
1888, p. 154, als Castalia Leibergü beschrieben und kommt vor im 
Gebiete des Misinaibi und Severn River, in Ontario, Keewatin, Granite, 
idaho (Leoberg) und in Canada. Mit den südlich ihres Verbreitungsareals 


" Cf. Sundvick in Medd. Soc. Faun. et Fl. Fennic. XX VII, 1900-01, p. 36. 


856 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.), 1907 


in Amerika auftretenden Castalia-Arten zeigt diese Art keine Verwandt- 
schaft : sie hat weder mit Castalia odorata den starken Geruch, noch mit 
Castalia tuberosa die knollenförmig verdickten Seitenwurzeln gemein. 
Dagegen erinnert sie lebhaft an Castalia tetragona, so dass sie mehrere 
amerikanische Systematiker direkt für diese hielten, so Britton und 
Brown, auch Lawson. Allerdings bemerkt letzterer mit Recht, dass sie 
sich von der typischen Castalia tetragona etwas unterscheidet. Allein 
alle diese Unterschiede kommen auch als Variationen bei der asiatischen 
Castalia tetragona vor — mit Ausnahme der fein purpurn gestreiften 
Kronblätter. Solche wurden bei Castalia tetragona bis jetzt nicht be- 
obachtet, wenn auch Mela Castalia tetragona mit roten Blüten fand 
(f. colorata Mela). Dagegen kann ich auf Grund des umfangreichen 
Nymphæaceen-Materials, das ich gesehen, versichern, dass stumpfe, ver- 
kehrteiförmige Blumenkronblätter auch bei Castalia tetragona vorkom- 
men und die Zahl der Stamina bald geringer, bald stärker ist, ferner ihre 
Insertion am Torus für die Systematik keinen Belang hat. Bleiben also 
nur die purpurn gestreiften Blumenkronblätter. Bei der Konstanz dieses 
— wenn auch einzigen — Merkmals auf einem so abgegrenzten Areal 
glaube ich berechtigt zu sein dieamerikanische Castalia tetragona für 
eine besondere Varietät zu halten. 

Castalia tetragona stellt demnach eine spezifisch nordische Seerose 
dar. Nur Castalia alba und candida teilen mit ihr ein Stück des Verbrei- 
tungsgebieles. Von De Candolle wird zwar für Sibirien auch eine Nym- 
phæa nitida Sims Bot. Mag. 1811, tab. 1359 angegeben, doch war diese 
Art schon Ledebour unbekannt. Der Irrtum rührt wohl daher, dass 
Gmelins Abbildung der Castalia tetragona fälschlisch auf Nymphæa 
nitida bezogen wurde. 

Im einzelnen lässt sich der Formenkreis der Gastalia tetragona 
(Georgi Bem. Reise Russ. Reich I, 1775, p. 220) Lawson Trans. Roy. Soc. 
Canada VI, 1888, p. 112, folgendermassen darstellen : 


A. Asiatisch-europäische Pflanze. 
1. Blüten- uud Kelchblätter kürzer und breiter........................ R 
f. lata Casp. Ann. Mus. Lugd.-Bat. II, 1865-66, p. 241. 
/ a. Durchmesser der Blüte 2,5—3,5 cm................ 
sf. pusilla Mela Act. Soc. Faun. et Fl. Fenn. XIV, 
| n° 3, 1897, p. 7. 
Bar b. Durchmesser der Blüte ca. k cm.................. x 
\ sf. intermedia Mela 1. c. 
| c. Durchmesser der Blüte 6—7 cm ................... 
sf. maior Mela I. c. — Exs. : J. Dœrfler, Herb. norm. 
n° 3601. 
BU TOS A RU NE Re NEIL: f. colorata Mela |. c. 
2. Blüten- und Kelchblätter länger und schmäler... f. angusta Casp. I. c. 
a. Aeussere Kronblätter etwas kürzer als die Kelchblätter... ........ 
sf. orientalis Casp. I. c. 
b. Aeussere Kronblätter länger als die Kelchblätter sf. indica Casp. 1. c. 


B. Nordamerikanische Pflanze. 
Kronblätier purpmengestreilt.. 4... 2.0 0 2a ee en Le 
var. Leibergii (Morong Bot. Gaz. XIII, 1888, p. 134) mh. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZÜRICH, XXXV. 857 


Aus der Sammlung der Universilät Zürich verdient aus diesem For- 
menkreise eine Pflanze Erwähnung. Es war eine unbestimmte Castalia- 
Art aus Plantes de Sıberie, recueillies en 1895 et 1896 par M. Jean 
Chaffanjon, n° 1652. Mandchourie, rivière Lokhy. Sie ist Castalia 
tetragona Laws. f. lata Casp. sf. pusilla Mela. 

Eine der Castalia tetragona sehr ähnliche Seerose wurde 1833 im sog. 
Triebner- oder Gaishornsee (700 m) in Steiermark durch Sommerauer 
entdeckt und in Flora XVI. 1833, p. 625 als Nymphæa biradiata beschrie- 
ben. Auch Hoppe und Fürnrohr, die damals die Flora redigierten, 
hielten die von Sommerauer übersandte Pflanze für eine neue Art, wäh- 
rend der Autor selbst in seiner ersten Arbeit noch nicht ganz sicher 
war ob er es mit Gastalia odorata oder einer neuen Art zu tun habe. 
Wie sich später zeigte, war keines von beiden zutreffend. Vielmehr ist 
Nymphæa biradiata identisch mit jener Nymphæa candida Presl, die so 
oft beschrieben und so wenig in ihren charakleristischen Merkmalen 
erkannt wurde. Presl’s Beschreibung erschien 1822 in den Deliciæ Pra- 
genses — czechisch und lateinisch — p. 224. Der Grund, warum seine 
Pflanze später vielfach verkannt wurde, liegt darin, dass seine offenbar 
nur auf wenige Exemplare gegründete Diagnose Merkmale enthält, die 
wegen ihrer Variabilität zur Fixierung dieser Art nicht verwendet wer- 
den können. So erklärt er den Fruchtknoten für « ovalo-conicum », 
während er in Wirklichkeit zwischen kugelig und eiförmig variiert; 
sagt, die Blüte messe vier Daumen, gibt für die Narbe acht Strahlen an 
u. dgl. So kam es, dass jeder voll Freude an seiner Seerose etwas Neues 
« entdeckle », so auch, dass jetzt als schwerer Ballast folgende Synonyme 
zu Castalia candida zu setzen sind : Nymphæa alba var. oocarpa Casp. in 
Walp. Ann. bot. syst. IV, 1855, p. 16% — Nymphæa alba var. oligostigma 
Casp. Ann. Mus. bot. Lugd.-Bat. Il, 1863, p. 250; Nymphæa semiaperta 
Xlinggr. Fl. v. Preussen 1848, p. 20 und J. W. Sturm Abh. naturhist. 
Ges. Nürnberg I, 1852, tab. II; Nymphæa paueiradiata Bunge ap. Ledeb. 
Fl. Altaic. II, 1830, p. 272. Auch Nymphæa neglecta Hausl. Bot. Zeit. 
1850. p. 905, Kosteletzkyi Palliardi in Otto, Hamb.-Gart.- und Blum.- 
Zeit. VII, p. 369, intermedia Weiker und aperta Cel. Pr. Fl. Böhm. 1881 
sind als hieher gehörig nachgewiesen. Ich möchte noch hinzufügen 

Nymphæa Basniniana Turcz. Fl. baikal. davur. n° 84 und Nymphæa 
punctata Kar. et Kir. En. pl. Fl. Altaic. in Bull. Soc. nat. Moscou, 1841, 
p. 371, n° 50, beides Arten, die Ledebour Fl. Ross. I, 1842, p. 84, irrtüm- 
lich zu Nymphæa pygmæa Aït. — Castalia tetragona Laws. stellte. Auch 
die Nymphæa nitida Sims, die bei Lawson (l.c.p 111) unter den Arten 
dubiæ sedis rangiert, muss ich nach der Beschreibung‘ und Abbildung 
Sims’ in Botanical Magazine 1811, tab. 1359 als Castalia candida 
deuten. 

Hier kommt es jedoch namentlich darauf an, die Beziehungen der Casta- 
ha candida zu der Landform der Castalia alba, speziell der var. minor 
der letzteren, näher zu kennzeichnen. Zuvor jedoch seien noch die wich- 
tigsten Merkmale der Castalia candida angeführt. Gleich Castalia tetra- 
gona ist sie in sterilem Zustande nicht bestimmbar. Dass die untersten 


1 « Petalis oblusis, calicem tetraphyllum æquantibus ». Das ist zwar auch bei 
Castalia tetragona der Fall, doch ist für diese schon die Blüte zu gross und die 
Kronblätter zu zahlreich. 


858 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SER. 1907). 


Nerven der Blätter konvergieren, wie in manchen Floren zu lesen ist, 
kommt ja bei Castalia candida ab und zu vor, ist aber nicht einmal 
häufig und wird ebenso oft auch bei Castalia alba angetroffen. Auch das 
OEffnen der Blüten, das Klinggraeff und andere für ein wichtiges Art- 
merkmal hielten, kann bei Castalia nicht als trennendes Merkmal zur 
Fixierung der Arten benützt werden. Wie bei Castalia candida neben 
den halbgeöffneten offene Blüten vorkommen, so habe ich umgekehrt 
bei Castalia alba auch halbgeöffnete Blüten gesehen, allerdings sehr 
selten. So beobachtete ich in eınem Dorfteich bei Rosenheim bei Sonnen- 
schein mittags um elf Uhr nur halbgeöffnete Seerosen, die, wie die genauere 
Untersuchung zeigte, alle der Castalia alba angehörten; an einen Bastard 
mit Gastalia candida war ebenfalls nicht zu denken, da im Umkreis nur 
Castalia alba vorkommt und alle unter dem Mikroskop betrachteten 
Pollen vollkommen normal entwikelt waren. Die einzigen Merkmale, die 
zur sicheren Bestimmung der Castalia candida führen, sind, von eini- 
gen mehr untergeordneter Bedeulung abgesehen, die etwas verbrei- 
terten Filamente der innersten Stamina, die stark konkave Narbe 
und vor allem der körnige Pollen. In einigen wenigen Fällen fand 
ich die Höcker des Pollens mehr zu kurzen stumpflichen Stacheln 
verlängert. Alles übrige ist mehr oder weniger variabel und ergibt 
folgendes Bild des Formenkreises von Castalia candida (Presl. Delic. 
Prag. 1822, p. 224) Schinz et Thellung in Bull. Herb. Boissier (1997), 
573. Die Einteilung erfolgt nach der Gestalt der Früchte, die man aller- 
dings in Herbarien selten genug zu sehen bekommt. 


l#Eruchtenormie Nanger,alsthreit.. APPLE RES tree CSPAREREE 
var. oocarpa (Casp. in Walp. Ann. bot. syst. IV, 1855. p. 164) 
Conard Waterlilies 1905, p. 173. 


AB HT seoieb ae EME RE Sn subvar. aperta Con. |. e. 
AN aEDe REIMS RES PAERS AS f. xanthostigma Con. I. c. 
b=Narbesrob nn Re Re Na. 4. f. erythrostigma Con. |. c. 

SANRTUCHEIEOL ee N sf. erythrocarpa Con. |. c. 
MRTUC I LUNG ee: sf. chlorocarpa Con. I. e. 

2= Blüten. nur halbseöffnet, oleckenformie.... .. PORN 
subvar. semiaperta Con. |. ©. -— Syn. : Nymphea biradiata 


Somm. Fl. XVI, 1833, p. 625; Nymphea semiaperta Klinger. 
Fl. v. Preussen 1848, p. 20. — Exs. : Bænitz. Herb. Eur 
no 39; Fl. exs. Bavar. n° 403; J. Doœrfler, Herb. norm 
no 3502. 


« Frucht rot...... sf. rubella mh. — Syn. sf. erythrocarpa Con. I. c. 

8. Frucht grün. sf. virescens mh. — Syn. : sf. chlorocarpa Con. I. c. 

II. Frucht kugelig, breiter als hoch..............- var. sphæroides Con. |. c. 
1. Blüten geöffnet.. subvar. patula mh. — Syn. : subvar. aperta Con. I. c. 

«. Frucht rot sf. purpurascens mh. — Syn. : sf. erythrocarpa Con. 1. c. 

8. Frucht grün..... sf. olivacea mh. — Syn. : chlorocarpa Con. I. c. 

2. Blüten nurhalbseütinet, glockenförmig "CPC ..... RUE 302 ne 
subvar. campanulata mh. — Syn. : subvar. semiaperta Con. |. e. 

«. Frucht rot.... sf. amans mh. — Syn. : sf. erythrocarpa Con. I. c. 


8. Frucht grün... sf. sperans mh. — Syn. : sf. chlorocarpa Con. I. ce. 


In ähnlicher Weise stellt sich der Formenkreis der Castalia alba 
(L. Sp. pl. ed. 1, 1753, p. 512) Woodv. et Wood. ap. Ree’s Cycl. 1819- 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 850 


21, VI dar!, wobei ebenfalls die Gestalt der Früchte als unterschei- 
dendes Merkmal zu Grunde gelegt wird. 


Blnnchiikuselio un a LORS DEA ES EU RAA EE var. sphærocarpa Casp. |. c. 
1PStubblätierischwetelgelh eee Rent Re RE AIE, OP PAU e  EOnE 
subvar. parviflora (Hentze Bot. Zeit 1848, p. 700) Casp. |. e. 
2eStaubblatterrdolterselb.. en. es UNE ae lee un role 
subvar. splendens (Bentze, ]. c.. p. 601)CGasp. |]. ce. 
a. Narbenscheibe breiter als die halbe Frucht f. platystigma Casp. |. c. 
b. Narbenscheibe schmäler als die halbe Frucht..................... 
f. engystigma Casp. |. c. 
ar uchtroblich nr sf. erythrocarpa Casp. |. ce. 

MRC TIRE SCIAN EN 2 sf. chlorocarpa Casp. | 

PRruchinedersedruckiekKuselioe, rene var. depressa Casp. | 
a. Narbenscheibe breiter als die halbe Frucht ............... .......... 
f. latidiscus mh. — Syn. : f. platystigma Casp. 1. c. 
b. Narbenscheibe schmäler als die halbe Frucht... ....................... 
f. attenuata mh. — Syn. : engystigma Casp. 1. e. 
«. Fracht rötlich... sf. rotundifolia (Hentze |. c., p. 700) Casp. |. c. 
8. Frucht grünlich..... sf. venusta (Hentze |. c., p. 699) Casp. 1. e. 
III. Frucht eıförmig, höher als breit, Narbe nicht oder nur seicht verlieft...... 
var. oviformis Casp. |. c. 
«. Frucht rötlich sf. purpurascens mh. — Syn.: sf. erythrocarpa Casp. 1. c. 
8. Frucht grüulich... sf. olivacea mh. — Syn. : sf. chlorocarpa Casp. 1. € 

IV. Narbe der Frucht fief trichterig. 


var. urceolata (Hentze |. c., p. 699) Casp. L e. 
«. Frucht rötlich.... sf. rubella mh. — Syn. : sf. erythrocarpa Casp. 1. c. 
8. Frucht grünlich.. sf. virescens mh. — Syn. : sf. chlorocarpa Casp. I. c. 


V. Farbenspielart : Blüten rosa, schwach wohlriechend................-.... 
f. rosea Beckh. Fl. v. Wesifalen, 1893, p. 135. 


Auf ausserordentlich geringe Dimensionen wird Castalia alba reduziert, 
wenn sie in ungünslige Lebensbedingungen kommt. namentlich wenn 
sie Landformen bildet, wie man sie an seichten Stellen der Seen nicht 
selten findet. Diese reduzierten Formen haben eine sehr kleine Blüte, 
deren Durchmesser kaum 3 em überschreitet, kleine Blälter und kurze 
Triebe. Auch sind die Kronblätter dann manchmal nur in zwei Reihen 
angeordnet, submerse Blätter sind höchst selten ausgebildet. Bachmann 
beobachtete solche bei einer Landform der Castalia alba am rechten See- 
ufer’bei Stansstad, Alpnachstad, am linken Ufer der aus dem Rothsee 
austretenden Rhon und bemerkt. dass die Blatiflächen zum Schulze 
gegen allzu starke Transpiralion mit ihren Rändern nach oben eingerollt 
waren. Nach Brand geht die Landform, wenn man sie in das Wasser 
verpflanzt. nach verhällnissmässig kurzer Zeit wieder in die lypische 
Wasserform über. Systematisch gibt diese Landform deshalb zu einer 
srörterung Anlass, weil die in der Literatur als var. minor bezeichnete Ca- 
stalia alba teils als Landform der Gastalia alba aufgefasst, teils aber mit 
Castalia candida identifiziert wurde. Ich habe schon oben gezeigt, dass 
Nymphæa alba var. minor Gmel. Flor. Sibir. IV, p. 184 synonym mit 


1 Exs. : Fl. exs. Austro-Hungar. n° 2056 ; Fl. Lusitan. exs. no 1097. 


860 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2m SÉR.). 1907 


Castalia tetragona Laws. ist und Nymphæa minor DC. Syst. II, p. 58 sich 
mit Castalia odorata Woodv. et Wood. deckt. Eine Nymphæa minor alba 
war schon den alten Botanikern bekannt. Aber was Dalechamps als 
Nymphæa minor alba bezeichnet, das ist ebensowenig wie die Nymphæa 
parva des Mathiolus und Cesalpini sowie C. Bauhins Nymphæa 
alba minima eine Nymphæacee, sondern nichts anderes als — Hydrocha- 
ris morsus ran&. Eine wirkliche Castalia unter der Bezeichnung alba 
minor erschien zum ersten Male 1643 in dem ältesten deutschen Pracht- 
werk von Pflanzenabbildungen, im Hortus Eystettensis des Basi- 
lius Besler. Dort findet sich unter den Icones plantarum vernalium 
(Sept. Ordo, Fol. 3) unter Fig. II eine Nymphæa alba minor in farbiger 
Darstellung, zu der im Texte bemerkt wird : « Nullatenus priori (sc. albæ) 
dissimilis, nisi quod omnia minora habeat », eine Angabe, die von hier 
fast wörtlich in Bauhins Pinax überging. Was ist nun Beslers Nym- 
phæa alba minor ? Diese Frage beschäftigte schon Hoppe und Fürnrohr, 
als ihnen Sommerauer seine Nymphæa biradiata zur Begutachtung ein- 
sandte. Die Aehnlichkeit mit der Abbildung des Hortus Eystettensis ent- 
ging ihnen nicht, aber sie erkannten doch nicht die Identität beider 
Pflanzen. Wahrscheinlich hielten sie, wie auch später manche Systema- 
tiker, Beslers Pflanze für eine Landform der Castalia alba. Das ist aber 
nicht der Fall. Denn die ziemlich exakt gezeichnete Abbildung zeigt im 
Gegensatz zu der daneben gemalten Castalia alba deutlich die breiten 
Filamente, die keinen Zweifel darüber lassen, dass wir es hier mit der 
Castalia candida zu tun haben. Wenn daher De Candolle in seinem 
Syst. nat. II, 1821, p. 56 und im Prodr. regni vehet. I, p. 115 zu seiner 
Nymphæa alba var. minor die Pflanze des Hortus Eystettensis zitiert, so 
dürfen wir a priori erwarten, dass De Candolle damit ebenfalls die Ca- 
stalia candida meint. Aus der Beschreibung geht dies freilich nicht her- 
vor, denn diese betont die kleinen Blüten und die spreizenden Blätter, 
Merkmale, an denen, wie wir gesehen, Castalia candida unmöglich 
erkannt werden kann. Unzweideutigen Aufschluss gibt ein im Herbar 
De Candolle befindliches Exemplar, das 1819 von Fischer gesammelt 
wurde und als Nymphæa alba var. minor bezeichnet ist. Dieses ist aber 
nichts anderes als Castalia candida. Desgleichen geht aus Reichen- 
bachs Icones VIl, 1845, tab. LXVII hervor, dass auch seine Nymphæa 
minor die Castalia candida darstellt, obgleich auch hier die Diagnose! 
nichts enthält, was auf letztere schliessen lässt. Selbst in neueren Wer- 
ken und Publikationen finden wir Nymphæa alba var minor DC. noch als 
Landform der Castalia alba aufgezählt. so in den Vorarbeiten zu einer 
Flora Bayerns (Ber. Bayer. bot. Ges. 1897, p. 87 und 89), in Haläcsy 
Consp. Fl. Gree. I, 1901, p. 37, Rouy, Fl. Fr. 1, 1893, p. 148. Der Irrtum, 
der daraus entstand, ist ein doppelter. Teils wurden die Landformen der 
Castalia alba, teils die kleinblütigen Formen der Castalia candida als 
Nymphæa alba var. minor bezeichnet, so dass es unmöglich ist auf Grund 
einer solchen Angabe zu entscheiden, welche Seerose dem betreffenden 
Sammler wirklich vorlag. Lawson (l. c., p. 111) erwähnt z. B. Standorte 
der Nymphæa alba var. minor DC. aus Amerika, meint damit aber, wie 
aus dem Fundort (River Bekun) hervorgeht, die Castalia tetragona. Seine 


11.c., p. 11: « Stigmate 9—12-radıato, flore dimidio minore, habitu gracili. 
Fortasse non nisi Nymphea alba forma hebetata ». 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. S61 


Beschreibung « Flowers half the size of the normalform, leaf-lobes 
spreading, with an open space between » passt ebenso auf die kleinen 
Formen der Castalia alba als auf Castalia candida und tetragona. Die 
Bezeichnung var. minor DC. für die Landform der Castalia alba, bez. 
Formen der letzteren mit kleinen Blüten oder kleineren und spreizenden 
Blättern, ist also unzulässig und Castalia alba var. minor DC. als Syno- 
nym zu Castalia candida zu stellen. Man darf wohl annehmen — we- 
nigstens spricht dafür das von mir gesehene Herbarmaterial — das die 
meisten als var. minor DC. bezeichneten Seerosen kleine Formen der 
Castalia alba vorstellen. Will man solchen reduzierten Formen der Ca- 
stalia alba einen Namen geben, so mag man sie als f. terrestris unter- 
scheiden. Rouy stellt zwar (l. c., p. 148) eine var. ß. parvifolia auf, wenn 
die Blätier gross und die Blüten klein sind, ferner eine var. y. parvi- 
folia, wenn die Blätter klein und die Blüten von normaler Grösse sind, 
allein eine solche Trennung erscheint doch etwas gesucht. 

Eine bemerkenswerte Form stellt die Pflanze dar, die in Heldreichs 
Herb. Græc. norm. unter n° 1106 ausgegeben und als Nymphæa alba var. 
ß. minor DC. bezeichnet ist. Sie wurde im nördlichen Euböa in einem 
Sumpfsee am Gipfel des Tympanon in einer Höhe von 3500° gesammelt. 
Sie ist keine terrestrische Form, sondern ich halte sie für eine Gebirgs- 
form der Castalia alba, von der sie sich durch kleinere Blätter unter- 
scheidet, während die Blüten von mittlerer Grösse sind (6-7 cm Durch- 
messer). Aus dem Herbar der Universität Zürich möchte ich von den 
behandelten Formenkreisen erwähnen: Nymphæa alba var. minor, Gräben 
im Lechhauser Moor, leg. Caflisch (H. g.) ist eine kleinblütige Form der 
Castalia alba; ebenso Rheinprovinz, Teiche bei St. Toenis, leg. Vigener 
(H. g). Eine terrestrische Form der Castalia alba mit kleinen Blüten und 
Blättern stammt aus Moorgräben am Lago di Annone, leg. Bär (H. g.). Zu 
Castalia candida gehört : In turfosis apud Vill propre OEnipontem, 850 m, 
leg. Gremblich sub Nymphæa semiaperta (H. g.); desgleichen Teiche bei 
Schwärzdorf! in Oberfranken. leg. Appel (H. g.) und Sonneberg in Thü- 
ringen, leg. Appel (H. g.); ferner Kirchberg in Sachsen, leg. Lehmann 
sub Nymphza candida var. aperta Cel. (H. g.); Gräben bei Grünhoffen, 
Borussia occidentalis, leg. R. Schultz (H. g.). Die letztere Pflanze stellt 
eine interessante Monstrosität dar: sie trägt zwei Blüten an einem 
gegabelten Stiel. Solche Fälle kommen bei Castalia öfter vor. In charakte- 
ristischer Weise zeigt sich derselbe Vorgang bei zwei Pflanzen, die Prof. 
K. Harz in den Weihern bei Weissenstadt im Fichtelgebirge sammelte 
(Herb. K. Harz). Es handelt sich auch hier um Castalia candida. Bei der 
einen Pflanze ist der Stengel gebändert, gabelt sich 2,5 cm unter der 
Infloreszenz und trägt zwei Blüten, die aber weiter oben sich wieder 
vereinigen, indem je ein Kelch- und ein Kronblatt mit einander ver- 
wachsen ist. Die Blüten haben dabei normale Grösse, sind von glocken- 
förmiger Gestalt und halbgeöffnet. Dagegen ist bei dem zweiten Exem- 
plar die Blütengrösse stark reduziert, die Kronblätter sind nur 2.5 cm 
lang, die Gabelung befindet sich 2 mm unterhalb der Blüte. Von den 
Blumenkronblättern sind zwei an der linken Blüte unter sich ver- 


1 An diesem Standort mit sehr kleinen, nur 5,5 em spannenden Blüten, die 
dadurch an Castalia tetragona erinnern, sich aber durch die Blütenachse sofort 
als verschieden von dieser erweisen. 


862 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


wachsen. das dritte mil einen Blumenblatt der rechten Blüle. Ferner ist 
je ein Kelch- und ein Kronblatt der rechten und linken Blüte ver- 
wachsen. Bei der rechten Blüte endlich ist ein Kelchblalt oben ver- 
wachsen und unten stielartig gegabelt. so dass die ganze Infloreszenz 
einen sehr merkwürdigen Anblick bietet. Der Pollen war natürlich 
grösslenteils schlecht. Von Castalia candida ist noch ein Fund von 
pflanzengeographischen Interesse. der in n° 1179 der Plantes de Sibérie 
rec. en 1895 et 96 par M. Jean Chaffanjon mitgeteilt ist (H. g.). Es ist 
eine aus dem Flusse Irtisch stammende unbestimmte Castalia-Art,. 
deren Erhaltungszustand sehr mangelhaft ist. Doch gelang es wir einige 
Pollen zum Aufquellen zu bringen und da zeigle sich, dass die Pflanze 
zu Castalia candıda gehört. Da diese nach Korshinsky nicht über Irkutsk 
hinausgeht, so ist dies ein bemerkenswerter Fundort in jenem Gebiete, 
vor die Castalia candida ihre östlichste Verbreitung findet und ausser 
ihr nur noch Castalia tetragona vorkommt. Zwar gibt Ledebour (]. c., 
p. 84) Castalia alba aus Turinsk, Tjumen und Irkutsk an, allein diese 
Angaben beziehen sich ohne Zweifel auf Castalia candida, deren charak- 
teristische Unterscheidungsmerkmale von Castalia alba ihm unbekannt 
waren. 

Was nun speziell die Schweiz anlangt. so konnte ich unter dem über- 
sandten Herbarmaterial eine Castalia candıda nicht finden. In den 
Floren der Schweiz findet sich über diese Art meist die Notiz : angeblich 
in St. Gallen und Zürich. Im Kanton St. Gallen fand Brügger am 
28. August 1856 in den Gräben an der Strasse von Gams nach Haag eine 
Form, die Wartmann und Schlatter näher beschreiben. Das Original 
Brüggers sah ich leider nicht und aus der Beschreibung geht nicht mit 
Sicherheit hervor, ob wirklich eine Castalia candida vorlag. Das Mittel- 
säulchen der Narbe, d. h. die zentrale Hervorragung der Blütenachse, 
wird bei der Form von Gams als konisch erhaben bezeichnet und dazu 
erwähnt. dass sich daneben auch typische Früchte der Castalia alba mil 
flachem Mittelsäulchen finden. Allein da diese zentrale Hervorragung bei 
Castalia alba auch Kurz eiförmig sein kann. so erscheint es doch fraglich, 
wohin die Seerose von Gams zu stellen ist. wenn sie auch wahrschein- 
lich zu Castalia candida gehört. Dass diese in St. Gallen vorkommt. wird 
noch wahrscheinlicher durch die weitere Bemerkung bei Wartmann und 
Schlatter, dass hie und da im Gebiete Formen der Castalia alba typica 
vorkommen. die hinsichtlich der Staubblätter mit Castalia candida über- 
einstimmen. Da aber, wie wir gesehen, die Staubblätter ein sehr wichtiges 
diagnostliches Merkmal für die Gastalia candida darstellen, so möchte ich 
kaum bezweifeln. dass Castalia candida in St. Gallen an mehreren Stellen 
vorkommt und die Aufmerksamkeit der Schweizer Botaniker auf diese inte- 
ressante Pflanze lenken. Gremli erwähnt Brüggers Fund ebenfalls und 
glaubt, es handle sich hier um einen ganz wenig ausgepräglen Typus der 
Castalia candida, da diese in der Schweiz ihre westliche Verbreitungs- 
grenze erreicht. Allein Uebergangsformen kommen bei diesen Ca- 
stalia-Arten nicht vor, sondern was man dafür hält, sind Bastarde, die 
an den Grenzen der Areale der einzelnen Arten nicht selten gebildet 
werden und es wäre sehr gut denkbar, dass der Bastard Castalia alba x can- 
dida ebenfalls in St. Gallen zu finden ist. Auch das Vorkommen im 
Kanton Zürich würde der geographischen Verbreitung der Castalia cun- 
dida entsprechen, indes eine genauere Angabe ist mir aus diesem Gebiete 
nicht bekannt geworden. Aus Robenhausen leg. Hess (H. Z.) sah ich 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 803 


allerdings sub Nuphar luleum* Blätter einer Castalia, die man wegen ihrer 
spitzen Blattlappen und bogig zusammenneigenden untersten Nerven zu 
Castalia candida zu stellen versucht sein könnte. So will ja Sturm? be- 
obachtet haben, dass bei Castalia candida die Blattlappen in einen Bogen 
herabge kı ümmt sind, so dass sie in der Verlängerung sich schneiden und 
ein Oval einschliessen würden. Aber das ist ein Merkmal, auf dessen Unzu- 
länglichkeit hier schon des öfteren hingewiesen wurde. Zudem zeigten 
weitere Belege aus Robenhausen (leg. Hug, leg. Hess, H. Z.), dass dort 
nur Castalia alba vorkommt. Ebenso ist die als Nymphæa alba L. vera ! 
bezeichnete Seerose aus einem Teiche bei Andelfingen (leg. Schaloh, 
H. Z.) eine ausgesprochene CGastalia alba. Diese ist überhaupt in den Seen 
der Schweiz verbreitet und kommt kekanntlich noch im Stelsersee auf 
dem Küblis bei 1660 m vor, während sie in Bayern kaum über 1000 m 
emporsleigi. Castalia candida geht in Südbayern bis zu einer Höhe von 
500 m. 

Bevor ich nun zu den phylogenetischen Beziehungen der einzelnen 
Castalia-Arten unter einander übergehe, erscheint es bei der grossen 
Variabilität der Arten einerseits und der Verwirrung in der Literatur 
anderseits angezeigt alle Merkmale — sowohl die konstanten wie die 
variablen — vergleichend gegenüber zu stellen, wie sie sich nach zahl- 
reichen Beobachtungen an lebendem Material ergaben und am Herbarma- 
terial bestätigi gefunden wurden. 


1 Da die Blätter von Caslalia und Nymphea häufig verwechselt werden, sei 
erwähnt. dass man diese leicht an der Nervatur unterscheiden kann. Bei Cast«- 
lia zweigen die Seitennerven gegen den Rand hin rechtwinkelig ab und anasto- 
mosieren, bei Nymphæa gabelt sich ziemlich regelmässig jeder Seitennerv in zwei 
Seitennerven 2. Ordnung, die sich ihrerseits wıeder in zwei Seitennerven 3. Ord- 
. nung teilen, um sich dann kurz vor dem Rande nochmals zu gabeln. Auf Grund 
dieser charakterischen Nervatur lassen sich auch fossile Blattreste leicht erken- 
nen. So stellt der als Nympheites rhœnensis Fr. Kurtz beschriebene Art aus dem 
unteren Miocän von Sieblos in der Rhön ein typisches Nymphæa-Blait dar. 

2 Abh. Naturf. Ges. Nürnb. I, 1852, p. 147. 

® Diese sind durch gesperrten Druck hervorgehoben. 


864 


Art. 


nes 
Blätter. 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Castalia alba (L.) 


Woodv. et Wood. 


Eirundlich ; Basallappen 
+ auseinanderstehend, 
stumpr bis spitz. 


Blütenstiel. 


Blatt- und |Reich an Trichoblasten. 


Blütenachse. 


Rund. 


Kelchblätter. 


Schliesslich abfallend. 


Kronblätter. |Ca. 20, allmählich in die 


Staubblätter übergehend. 


Castalia candida (Presl) 
Schinz et Thellung. 


Eirundlich; Basallappen 

+ genähert bis überein- 

andergeschlagen, stumpf 
bis + spitz. 


Ebenso. 


Mit gerundeten 
Ecken bis schwach 
vierkantig. hervor 

tretend. 


Längere Zeit bleibend. 


15-18 (20), allmählich in 
die Staubblätter 
übergehend. 


Castalia telragona 
(Georgi) Laws. 


Eirundlich ; Basallappen 
genähert oder überein- 
andergeschlagen, selten 
auseinanderstehend, 
zugespitzt oder stumpf. 


Arm an Trichoblasten. 


Quadratisch, sehr 
stark hervor 
springend. 


Die reife Frucht 
einschliessend. 


10-12, oft plötzlich in 
die Staubblätter über- 
gehend. 


Sehr breit oval. 


eiförmig. 


Filamente Lineal, nicht Lanzettlich, etwas 
der innersien verbreitert. verbreitert. 
Staubblätter. 
Pollen. Mit stumpflichen Höckerig. Feinkörnig, fast 
Stacheln an glatt. 
der Exine. 
Ovarium. Kugelig bis eiförmig, | Halbkugelig bis kurz- | Zapfenförmig, unter- 
fast bis zur Spitze von den eiförmig, ziemlich weit/halb der stigmatischen 
Staubblättern bedeckt. |hinauf von den Staub-|Scheibe von den Staub- 
blättern bedeckt. blätten wenig oder gar 
nicht bedeckt. 
Narbe. + flach, gelb. + konkav, oft Konkav, meist 
purpurn. dunkelviolett. 
Zentralkegel | Halbkugelig bis kurz- | Eiförmig bis zapfen- Lang zapfenförmig. 
der Narbe. eiförmig. förmig. 
Narben- 11-22. 6-20. 5-12. 
strahlen. 
Frucht. |Halbkugelig biseiförmig.) Rundlich-eiförmig bis |Eiförmig, breit konisch 


Verbreitung. | Durch ganz Europa bis | Von Irkutsk durch Sibi- 


zum Ural. 


rien, Nordrussland und 
Schweden, Mitteleuropa 
bis Elsass-Lothringen . 


Durch Sibirien und 
Russland bis Finnland, 
ın China und Indien. 
var. Leibergii (Mor.) 
mh. in Nordamerika. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 865 


Betrachten wir die eben mit einander verglichenen Castalia-Arten, so 
drängt sich uns die Frage auf, welchen systematischen Charakter 
sie einnehmen und wie sie sich phylogenetisch verhälten. Castalia can- 
dida wird von manchen nur für eine Varietät oder gar nur für eine 
Standortsmodifikation der Castalıa alba gehalten, während andere 
wieder die Castalia candida sowie tetragona für Rassen erklären, die sich 
erst in jüngerer Zeit aus Castalia alba entwickelt haben. Man räumt ihnen 
teilweise auch wohl den Charakter von kleinen Arten ein, so Kor- 
shinsky, der eine Nymphæa alba ssp. Iypica, ssp. candıda u. Ss. w. 
unlerscheidet. Viele lassen die drei Formen auch als Arten gelten, 
kommen aber nicht selten mit der diagnostischen Merkmalen in Wider- 
spruch. Zur richtigen Beurteilung des Zusammenhanges zwischen unse- 
ren drei europäischen Castalia-Arten ist es vor allem wichtig, ob sich in 
den Grenzen ihrer Verbreitungsareale nichthybride Zwischenformen oder 
Uebergangsformen vorfinden. Dies wird zwar teilweise behauptet, aber 
der schlechte Pollen, den ich bei solchen « Uebergangsformen » stets 
konstatierle, spricht ohne weiteres für ihre Bastardnatur. Gerade aus 
Gebieten, wo beide Arten gemischt vorkommen, so aus Osipreussen, sah 
ich nie sog. Uebergangsformen. Was man dafür hält, sind entweder 
Variationen der Castaha alba oder candida oder Bastarde zwischen 
diesen. Aus dem Nichtvorhandensein von Uebergangsformen 
lässt sich schliessen, dass die drei Seerosen nicht etwa jüngere Sippen 
darstellen. sondern ältere Typen. Dies erhellt auch daraus, dass sie 
durch tiefer gehende Unterschiede, wie durch den Bau des Pollens und 
die Gestalt der Stamina, von einander verschieden sind. Fassen wir nun 
die geographischen Areale ins Auge, so ergibt sich daraus folgendes. 
Custalia tetragona findet sich in Sibirien, China, Indien, im europäischen 
Russland von Jekaterinburg bis Solwiczegodsk und erreicht in der finni- 
schen Seenplatte ihre Westgrenze. Castalia candida dominiert in Skan- 
dinavien und geht von da östlich durch Russland und Sibirien bis Irkutsk. 
Wir sehen also, dass einerseits Castalia candida weit in das Areal der 
Castalia tetragona vorgedrungen ist, während anderseits diese selbst in 
Westsibirien, Russland und Finnland einwanderte. Südlich geht Castalia 
candida bis Tirol und westlich bis zur Schweiz, Elsass-Lothringen, Pfalz! 
und Westpreussen. Castalia alba bewohnt ganz Europa, überschreitet 
aber den Ural nicht. Es gibt demnach kein grösseres Areal, in dem Casta- 
ha candida allein vorkommt. Das ist nur der Fall bei Castalia tetragona 
im äussersten Osten Asiens und bei Castalia alba im Westen und Süden 
Europas. Die Grenzen der Areale greifen also stark übereinander. 
Auch’ das beweist, dass die drei Arten einander nicht so nahe stehen, 
dass sie in jüngerer Zeit entstanden sein Können. Es fragt sich nun, wo 
der Ursprung der ganzen Gruppe zu suchen ist. Es kann keinem Zweifel 
unterliegen, dass dieser im Norden anzunehmen ist. Denn Castalia 
telragona hat eine circumpolare Verbreitung, Castalia candida ist boreal. 
Diese beiden der Castalia alba am nächsten stehenden Arten gehören 
somit dem nördlichen Florengebiet an und solche Arten pflegen ihre 


1 Siehe Peverlein, Beiträge zur Flora der bayerischen Pfalz, Mitt. Bayer. bot. 
Ges. no 38, 1906, p. 500; ne 39, p. 525 und no 40, p. 546. — Nach den zahl- 
reichen eingesehenen Exemplaren (Herb. K. Harz) ist Castalia candida in der 
Pfalz häufiger als Castalia alba. 


866 BULLETIN DE L'HÉRBIER BOISSIER (2Me SÉR.). 1907 


ursprüngliche Heimat im Norden zu besitzen. Ferner ist gerade diejenige 
Art, die zwischen den beiden anderen in der Mitte steht, folglich der 
hypothelischen Stammform am nächsten kommen wird, die Castalia 
candıda, eine boreale Pflanze. Endlich ist in Südeuropa weder eine dieser 
Arten ausschliesslich verbreitet noch exis'’erl dor, eine morphologisch 
verwandte Art. Das alles weist auf einen nördlischen Ursprung der 
Stammform hin. Auch für das Alter der einzelnen Ai.en finden sich 
Anhaltspunkte. Betrachten wir das gesamte Areal der Gruppe, so fällt die 
grosse Verbreitung durch zwei Kontinente von Ost nach West auf. Ein 
so gewalliges Areal kann aber unmög'ich in jüngerer oder jüngster Zeit 
besiedelt worden se'n, sondern die Erlarsıng desselben muss vor die 
Eiszeiten zurückreichen, die Gruppe muss im Tertiär vorhanden 
gewesen sein. Welches war nun aber d'e G!' lei ang der Gıuppe im Ter- 
tiär und welches ihre geographische Verbreitung? Da ist vor allem 
bemerkenswert, dass Castalia candida ausserhalb ihres eigentlichen 
Areales in Skandinavien heute nur an zerstreuten Standorten vor- 
kommt. die als e‘"“elne vorgeschobene Posten einer einstigen wei- 
teren Verbreitungszone aufgefasst werden müssen. Es muss ferner auf- 
fallen, dass Castahia candida im Gezensalz zu der bei uns verbreiteten 
und von der geologischen Beschafferheit des Bodens unabhängigen Ca- 
stalia alba nur in Moorgräben und Moorseen vorkommt, überhaupt aus- 
schliesslich in stehenden Gewässei a. Das ist kein Zufall. Die Pflanzen- 
decke, die solche Mooı wässer umsäumt. weist in ihrer Zusammenselzung 
vielfach eine oder mehrere Pflanzen auf, d’e borealen Charakter besitzen 
und eben in den Mooren sich als Relikte aus der Glacialzeit erhalten 
haben, wie Sweertia perenms, Betula nana, varex capitata und micro- 
glochin, alles Pflanzen, in deren Gesellschaft Castalia candida bei uns 
gefunden worden ist. Dagegen dürfıe manches Vorkommen der Castalıa 
candıda, wie z. B. das im Dutzendteich bei Nürnberg, kein ursprüngliches 
sein. 

Aus den eı wähnten Tatsachen ergibt sich, dass Castalia candida schon 
zur Glacialzeit ausgebildet war und zur Eiszeit von ihrem ursprüng- 
lichen Wohnsitz in Skandinavien bei uns einwanderte und damals eine 
dominierende Stellung einnahm, um sich dann an einzelnen geschülzten 
Stellen der Moore bis auf den heutigen Tag zu erhalten. Jetzt versiehen 
wir auch, warum Castalia candida im Flussgebiete des Rheins ihre 
Westgrenze erreicht und in Russland ihre östliche Verbreitung findet. 
Wissen wir doch, dass die Eismassen damals bis zur Mündung des Rheins 
gingen und der grösste Teil des europäischen Russland mit Innlandeis 
bedeckt war. Aus der geographischen Verbreitung ergibt sich aber auch, 
dass Castalia alba und tetragona, die ja ungleich grössere Areale ein- 
nehmen als Castalia candida, schon im Tertiär dort waren, wo jetzt ihr 
Hauptverbreitungsgebiet liegt. Die Castalia alba bewohnte Mitteleuropa, 
Castalia tetragona Sibirien. Schon die wenigen, aber dabei tiefgreifenden 
Unterschiede zwischen allen Arten zeigen, dass ihre Gliederung bis in 
das Tertiär zurückreicht. Dies wird auch bestätigt durch die Funde fos- 
siler Samen aus der ersten Interglacialzeit. Im diluvialen Torflager von 
Klinge bei Cottbus ! fand man aus dieser Periode Samen einer Castalia, 
die mit denen der heutigen Castalia alba so sehr übereinstimmen, dass 


1 Cf. Nehring, Naturw. Wochenschr. 1892. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVEPSITÆT ZÜRICH. XXXV. 867 


man sie allgemein als Samen von Custalia alba aufführt, wenn man auch 
nicht weiss. ob sie nicht — was viel wahrscheinlicher ist — von Castalia 
candida stammen. Dies lässt sich nicht entscheiden, da die drei euro- 
päischen Arten in ihrem Samen keine Verschiedenheiten aufweisen. 
Letzteres ist aber natürlich kein Argument gegen ihren ausgeprägten 
Artcharakter und ihr hohes Alter. Denn auch die Samen von 
Nymphæa lulea und pumila lassen sich mit Sicherheit nicht von 
einander unterscheiden, trotzdem beide ohne Zweifel gule elementare 
Arten sind. 

Es steht also der Auffassung nichts entgegen, dass die drei Custalia- 
Arten schon zur Glacialzeit ausgebildet waren. Während der Glacial- 
zeil erweiterten sie ihre Areale und wo sie als Relikte zurückblieben, 
haben sie unbedeutende Varietäten entwickelt, aber sich nicht in weitere 
Rassen gegliedert. was eben wieder für ihr hohes Aller spricht. Wie w;r 
gesehen, haben Castalia alba und tetragona im Terliär schon ein ziem- 
lich ansehnliches Verbreitungsgebiel bedeckt. Als dann die Eiszeit kam, 
mussien sie demgemäss eine Zurückdrängung nach Süden erfahren und 
während so die Castalia candida dort vorherrschte, wo sie jetzt nur mehr 
ein Relikt bildet, wanderte Castalia alba nach dem Süden Europas und 
nach der Küste von Nordafrika, Castalia teiragona nach China und Indien. 
Nach Ablauf der Glacialperiode rückten die beiden Arten wieder nach 
Norden vor und erhielten sich dort, soweit ihnen die klimatischen Ver- 
hältnisse entsprachen. Deshalb geht Castalia alba in Skandinavien ziem- 
lich weit nach Norden !, deshalb findet sich Castalia tetragona auch in 
Finnland vor, wo Isothermen, Isobaren und mittlere Regenmenge denen 
von Sibirien ziemlich ähnlich sind und es wäre aus eben diesm Grunde 
nicht ausgeschlossen, dass Castalia tetragona auch in dem klimatisch 
homologen nördlichen Teile Skandinaviens noch aufgefunden würde. 
Waren die drei Castalia-Arten, wie gezeigt wurde, im Tertiär der Haupt- 
sache nach ebenso von einander verschieden wie heute, so wird — bei 
den vielen in einander übergehenden Merkmalen, die sie ebenfalls bis 
heute bewahrt haben — die hypothetische Stammform ihrerseits über 
das Tertiär nicht hinausgehen; allein die fossilen Reste. die hier allein 
in Betracht kommen, gewähren hierüber keine befriediegenden Auf- 
schlüsse. 

Sicher ist. dass Castalia alba, candida und tetragona drei gleichwer- 
tige, schon im Tertiär existierende Arten sind. die besiimmte geogra- 
phische Areale bewohnen, wenn auch heute die Grenzen stark verwischt 
sind. Sie haben sich offenbar aus der hypothetischen Stammform in 
Anpassung an drei klimatisch verschiedene Gebiete entwickelt. Sicher ist 
ferner, dass alle drei Arten gleich alte Typen darstellen, deren Ent- 
stehung auf keinen Fall in eine jüngere Zeit fällt. Es haben sich deshalb 
auch weder aus Castalia alba — wie man teilweise irrig annahm, weil 
diese die gemeinste und verbreitetste Seerose ist — Castalia candida und 
tetragona entwickelt, noch haben, wie Conard in seinem Stammbaume 
angibt (1. c.. p. 218), Castalia alba und candida einen gemeinsamen Ur- 
sprung und ebenso Castalia fennica und tetragona, sondern der oberste 


1 Das nördlichste Vorkommen der Castalia candida liegt bei 67° 58’ n. Br. 
und entspricht einer Monalsisotherme von 14° C im Juli (Birger Ark. f. Bot. II, 
190%, p. 98). 


868 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 
Zweig des Stammbaumes muss das Castalia alba. 
neben dargeslellte Bild ergeben. 
Aus diesem Grunde muss es als 
künstlich bezeichnet werden, 
Castalia alba und candıda einer- 
seits, fennica und tetragona ander- 
seils zu je einer Series zusammenzu- 
fassen, wie dies Conard auf Grund 
seiner phylogenelischen Auffas- 
sung tut oder nach dem Vorgange 
von Planchon eine eigene Sek- 
lion Chamænymphæa einzuführen, 
sondern die drei Arten gehören 
gleichwertig zur Sectio Archi- 
castalia, Subsectio Castaliella *. 
Will man für die Artengruppe 
selbst einen Namen, so möchte ich 
dafür die Bezeichnung Series Lan- 
ceolato-slipulatce vorschlagen: « sti- 
pulis lanceolalis, anguste emargi- 
natis, omnibus liberis, punctum 
vegelationis longe superantibus », 
weil hier die Nebenblätter lanzett- 
lich sind im Gegensatze zu Casta- Sect. Archicastalia. 

lia odorata, wo sie fast beckenför- 

mige Gestalt haben. Aus der geo- 

graphischen Verbreitung der drei Arten geht auch ohne weiteres hervor, 
dass Castalia tetragona unmöglich in Australien vorkommen kann, 
wie teilweise immer noch als möglich hingestellt wird. Ebensowenig 
kann Nymphæa alba var. minor DC. — Castalia candida inMarokko und 
Algier vorkommen, sondern nur Castalia alba. 

Demnach gibt es in Europa drei Castalia-Arten?, von denen zwei auch 
in der Schweiz auftreten, Castalia alba sicher und Castalia candida mit 
grösster Wahrscheinlichkeit. Aus dem Chaos der beschriebenen Formen 
von geringener Differenz ergaben sich deutlich jene drei Arten, deren 
gegenseitige Differenz weit grösser ist als die der einzelnen Variationen 
unter diesen, wenn mann sie schrittweise untersucht und nicht nur nach 
Extremen oder mangelhaftem Herbarmaterial ein Urteil fällt. So konnte 
auch Castalia tetragona, die Conard I. c., p. 213 « the most widerspread 
species » nennt, leicht und ungezwungen zu Castatia alba und candıda 
in die richtige Beziehung gebracht werden. 

(Fortsetzung folgt). 


Castalia candida. 


Castalia letragona. 


Ser. Lanceolato-stipulate tal. 


Subsect. Castaliella. 


1 Archicastalia mh. — Castalia Planch., Castaliella mh. = Eucastalia Con. 
Dieser Namenwechsel war wegen der Wiederherstellung der Gattung Castalia 
Salisb. notwendig. 

2 Dazu kommt noch aus der Sektion Leptopleura Casp. Castalia Lotus, die 
Lotusblume, in Ungarn, deren dortiger Indigenat jedoch nach meiner Meinung 
nicht bewiesen ist. Vgl. darüber später. 


els 


Sous presse 


FLOR/E LYBICÆ PRODROMUS 


OU 


CATALOGUE RAISONNÉ 


DES 


Plantes de Tripolitaine 


Ernest DURAND et Gustave BARRATTE 
AVEC LA COLLABORATION .DE 
Paul ASCHERSON et William BARBEY 


Illustré de 20 planches in-4° 


HERBIER BOISSIER, Ghambezy (Suisse) 


ANNALES MYCOLOGICI 


EDITI IN NOTITIAM 


SCHEN EI. MNGCGOLOGICEH UNIVERSATLS 


Organ für die Gesammtinleressen der Mvcologie, enthaltend Original-Abhand- 
lungen, BReferale und krilische Besprechungen wichtiger mycologischer Publi- 
calionen, sowie eine Uebersicht über die neu erschienene Lilleralur. 

Jährlich gelangen 6 Hefte zur Ausgabe. Preis des Jahrgangs 25 Mark. 
Abonnements nimm! entgegen die Buchhandlung R. FRIEDLÆNDER & SOHN 
in Berlin N. W., Karlstrasse 11. 


PTE, D CE 


PUBLICATIONS BOTANIQUES DE MÜLLER-ARG. 


Lichens. 

Müzzer J. — Principe de classification 
des lichens el énumération des li- 
chens des environs de Genève, in-4°, 
95 pages, 3 planches. Genève, 1862. 

— Lichenum species et var. nov., In- 
8°, 8 p.; Regensburg, 1871. 

— Ueber Dufourea madreporiformis, 
in-8°, 5 pages. Regensburg, 1870. 

— Compte-rendu cerilique du Licheno- 
graphia scandinavica de Th. M. 
Fries, 80, 12 p. Regensburg, 1872. 

— ne Beiträge, fasc. 3 à 

39, IN-8°, "Regensburg, 1874-1891. 

— Ein Wort zur Gonidienfrage, in-8°, 
3 pages. Regensburg, 1874. 

— Lichenes Finschiani, in-8°, 11 pa- 
ges. Moscou, 1878. 

— La nalure des lichens, in-8°, 7 pa- 
ges. Geneve, 1879. 


— Lichenes Japonici, in-8°, 7 pages. 


Regensburg, 1879. 

— Les lichens Neogrenadins et Ecua- 
doriens récollés par M. Ed. André, 
in-8°, 15 pages. Toulouse, 1879. 

—_ Lichenes Africæ occidentalis a M. 
Pechuel-Lesche et Soyaux, in-8°, 
18 pages. 1880. 

— Les lichens d'Egypte, in-8°, 13 pa- 
ges. Toulouse, 1880. 

— 4. Enuméralion des lichens valai- 
sans nouveaux. — 2. Lichens Augs- 
bordpass ; 3. Lichens pentes Gran- 
ges ; L. Lichens Brigue, Naters ; 5. 
Lichens Hautes- Alpes Valais, in- 
8°, 21 p. Sion, 1881. 

— L'organisation des Cœnogonium el 
la théorie des lichens, in-8°, 4 pa- 
ges. Genève, 1881. 

— Compte rendu critique des « Sym- 
bolæ lichens-mycologicæ » du Dr 
Minks, in-80, 4 pages Toulouse, 
1882. 

— Revisio Lichenum Meyenianorum, 
in-8°, 12 pages. Berlin, 1883. 

— Lichenes Paleslinenses et Enume- 
rationis Lichenum ægypliacorum 
Supplementum primum, in-80, 9 
pages. Toulouse, 1884. 

— Revisio lichenum Esch weileriano- 
rum, I. (Brésil), in-8°, 17 pages. 
Regensburg, 1884. 

— Lichenes-Otaïlenses, in-8°, 1 page, 
Toulouce, 1884. 

— Nachtrag zu den von Dr Naumann 
auf der Expedition der Gazelle 
gesammelten Flechten, 80, 8 pa- 
ges. Berlin, 188%. 


Mürter J. — Pyrenocarpeæ Cubenses, 
in-8°, 46 pages. Leipzig, 1885. 

— Trois communications lichénologi- 
ques faites à la Société murithien- 
ne, in-8°, 3 pages. Sion, 1887. 

— Revisio lichenum Féeanorum, in-8°, 
16 pages. Toulouse, 1887. 

— Enumeralion de quelques lichens de 
Nouméa, in-8°, 8 p. Toulouse, 1887. 

E= Graphideæ Féeanæ. in-AP, 80 pages. 
Genève, 1887. 

— Revisio lichenum Eschweileriano- 
rum. (Brésil), ser. II, in-80, 43 
pages. Regensburg, 1888. 

— Lichenes Portoricenses, in-80, 7 pa- 

* ges, Regensburg, 1888. 

— Lichenes Montevidenses, in-8°, 6 
pages. Toulouse, 1888. 

— Lichenes Paraguayenses, in-8°, 32 
pages. Toulouse, 1888. 

— a Féeanæ in Féei essai 

(1824) et Suppl. (1837). Editæ, in- 
L°, 45 pages. Genèce, 1888. 

— Lichenes “(Mission scientifique du 
Cap Horn, 1882-1883), in-40, 32 
pages. Paris, 1888. 

— Lichenes Spegazziniani in. Slaten 
Island, Fuegia et in regione freli 
Magellanici lecti, in-80, 20 pages. 
Florence, 1889. 

— 4}. Lichenes Sandwicenses : 2. Ob- 
servalions in lichenes Argentinen- 
ses, in-8°, 3 p.;8p. Marburg, 1889. 

— Lichenes "Oregonenses, in-8°, 5 pa- 
ges. Regensbur g, 1889. 

__ Lichenes Rd (Rio-de- 
Janeiro), in-80, 12 p. Florence, 1889. 

— Lichenes epiphylli novi, in-80, 20 
pages. Genève, 1890. 

— Lichenes Argenlinienses, in-80, A 
pages. Marburg, 1890. 

— Lichenes Africæ tropico orienlalis, 
in-80, {4 pages. Regensburg, 1890. 

__ Lichenes Coslaricensis I. IL, in- -80, 
49 p., 52 pages. Gand, 1891, 189%. 

— Lichenes Bellendeniei (Queensland), 
in-80, 10 pages. Berlin, 1891. 

— Lichenes Tonkinenses, in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

— Lichenes Schenckiani, in-8°, 16 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

— Lichenes Catharinenses, in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

— Critique de l'Etude du Dr Wainio, 
in-8°, 8 pages. Toulouse, 1891. 

— Lichenes Vıelorienses, in-80, 4 pa- 
ges. Florence, 1891. 

— Lichenes Brisbanenses (Queensland), 
in-8°, 20 pages. Florence, 1891. 

(A suivre). 


S'ADRESSER A L'HERBIER BOISSIER, CHANBEZY 


Geneve. — Imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26, 


"BULLETIN . 


DE 


L HERBIER BOISSIE 


SOUS LA DIRECTION DE 


| GUSTAVE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Chaque Gollaboraleur est responsable de ses travaux. 


SECONDE SÉRIE 
Tome VII. 31907. 


N° 11. 


UE Bon à tirer donné le 31 octobre 1907. 


Prix de l’Abonnement 


90 FRANES PAR AN POUR LA SUISSE. — 25 RRANCS PAR AN POUR L'ÉTRANGER. 


ne 
: ES 
ne 


Les abonnements sont reçus 


A L'HERBIER BOISSIER 
CHAMBÉZY (Suisse). 


PARIS BERLIN 
PAUL KLINCKSIECK R. PRIBEDEAINDER & SOIN 
3, rue Corneille, 44, Carlstrasse. 
LONDRES 


WILLIAM WESLEY & SON 
24, Essex Street. 


1907 


Tous droits de reproduction et de traduction réservés pour tous pays, 


y compris la Hollande, la Suede et la Norvège. 


égarés. 


r 


e pour numeros 


Proz 


L’expedition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée. l'administration du Bulletin décline toute responsabilit 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER | 


SECONDE SÉRIE 


SOMMAIRE DU N° 11. — NOVEMBRE 1907. 


R. Hamet. — MONOGRAPHIE DU GENRE KALAN- 


Julius Schuster. — ZUR SYSTEMATIK VON CAS- 
TALIA-und NYIMPHZA (sine) re era 


E. Hassler. PLANTÆ PARAGUARIENSES NOVÆ 
VEL MINUS GOGNEFAR (Suite)... 1.2 Fr auss 


E. Camus. — SOCIÉTÉ POUR L'ÉTUDE DE LA 
FLORE= FRANCO HBENETIOUR 322: 2 a 


Gustave Beauverd. — SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE 
GENEVE, Compte rendu de la séance du 1% octobre 1907: 
Publications. — G. Beauvero : Sur la flore du flysch alpin de 
la vallée du Reposoir, Haute-Savoie. — Reclificalions el adjonc- 
tions à la flore des Bauges. — Dr Lexpxer : Une anomalie chez 
Equisetum Talmateja: — Dr Hassıer : Conservalion naturelle 
du bois de conifere. — Dr Guovar : Nouvelles recherches sur 
l'absorblion des matières minérales chez les végétaux. ........ 


OBSERVATIONS 


Pages 


869 


901 


949 


Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de l'Herbier Boissier 
ont droit gratuitement à trente exemplaires en tirage à part. 


Aucune livraison n’est vendue séparément. 


Les abonnés sontinvilés à présenter leurs réclamations dans les quinzejours 


qua suivent la publication de chaque numéro. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


2m SERIE. — TOME VII. — 1907. 


N° 11. 
MONOGRAPHIE 
GENRE KALANCHOE 


LIBRARY 
NEW YORK 
BOTANICAL 

GARDEN 


M. Raymond HAMET 


INTRODUCTION 


La famille des Crassulacées, si interessante cependant à lant d’egards, 
a été jusqu’ici presque entièrement délaissée tant au point de vue anato- 
mique qu'au point de vue systématique. Cet abandon s'explique par ce 
fait que les Crassulacées sont presque méconnaissables dans les herbiers, 
où elles ne sont représentées que par des échantillons en petit nombre 
dont les feuilles sont recroquevillées, déformées, pourries méme et dont 
les fleurs se trouvent souvent dans un état tel qu’une analyse complète 
en est impossible. 

Pour remédier à cet inconvénient et aborder avec fruit l'étude de cette 
famille, il n'existait guère qu’un procédé : en cultiver le plus grand nom- 
bre possible d'espèces. C’est ce moyen que j’ai choisi. Des jardins botani- 
ques et des botanistes nombreux ont bien voulu s'intéresser à mon tra- 
vail et me procurer des plantes vivantes. Je citerai tout particulièrement 
les jardins botaniques d’Athenes, Dijon, Gand, Gôtlingen, Kew, Paris, 
Saint-Petersbourg, Tiflis, puis MM. Aznavour, de Constantinople; Baltan- 
dier, d’Alger; Bayley Balfour, d’Edimbourg; Correvon, de Genève; P. A. 
Genty, de Dijon; Jeanpert, Vilmorin, de Paris; Woronoff, de Tiflis. Je leur 
adresse à {ous mes remerciements les plus sincères. 

C’est donc pourvu d’une importante collection de Crassulacées vivantes 
que j'en aicommencé l'étude. Cette étude a été vérifiée par des comparaisons 
dans les herbiers, comparaisons qui ont servi aussi à établir la distribu- 
tion géographique. L’herbier du Muséum d'Histoire Naturelle de Paris a 
libéralement mis à ma disposition ses riches collections. Je prie M. le 
professeur Lecomte, directeur de cet herbier, ainsi que MM. Bonnet, 

BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, no AA, 31 octobre 1907. 96 


Ter 
TU 


870 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SER.). 1907 (2) 


Finet, Danguy, Gagnepain, Hua, Jeanpert et Poisson de croire à toute ma 
reconnaissance. Je dois encore mes remerciements à M. Auffray, conser- 
valeur de l’herbier Drake del Castillo qui m'a aidé dans mes recherches 
à cet herbier. 

Mais il me faut tout particulièrement exprimer ma gratitude à mon maître, 
M. le professeur Van Tieghem qui m’a ouvert les portes de son labora- 
toire et qui m'a encouragé dans cette étude tant par ses savants conseils 
que par sa bienveillance. 

Je publie aujourd’hui les premiers résultats de mes recherches : la 
monographie du genre Kalanchoe. Il n'existait à l'heure actuelle aucun 
travail d'ensemble sur ce genre. Les documents épars ca et la dans les 
flores ne pouvaient permeltre de se représenter les Kalanchoe d’une 
manière bien précise. Aussi une confusion effroyable s'était établie. Une 
révision s’imposait donc pour mettre un peu de clarté dans ce chaos. 
C’est ce que j'ai essayé de faire avec toute l’exactitude possible : le lec- 
teur en jugera. 


Kalanchoe' Adanson, Fam. des pl., t. II, p. 248 (1763). 


Cotyledon L., Spec. plant., . I, p. 43 (1753), pro parte. — Crassuvia 
Commerson, in herb., ex De Lamack, Encycl. method. Bot., t. II, pp. 141 
el 142 (1786). — Vereia H. Andrews, The Botan. Reposit., t. I, tab. 21 
(1797). — Calanchoe C. H. Persoon, Synops. plant., t. I, pp. 445 et 446 
(1805). — Bryophyllum R. A. Salisbury, The Paradis. Londinens., lab. 3 
(1806). — Verea Willdenow, Enum. plant. hort. reg. bot. Berolin., 
p. 443 (1809). — Kalenchoe A. H. Haworth, Synops. plant. suceulent., 
p. 119 (1819). — Physocalycium Vest, in Flora, t. III, p. 409 (1820). — 
Kitchingia J. G. Baker, Not. on a collect. of few-flow. pl. made by L. Kit- 
ching, in Madagascar, in 1879, in The Journ. of the Linn. Soc. Bot., t. XVIIT, 
p. 268 (1881). 

Comme on le voit dans la synonymie générique donnée ci-dessus, j'ai 
réuni au genre Kalanchoe les genres Bryophyllum et Kitchingia, que de 
nombreux bolanistes considéraient encore aujourd’hui comme distincts. 
Il importe donc, après un rapide aperçu historique de ces deux genres, 
de donner les raisons de cette réunion. 

Le genre Bryophyllum fut crée, en 1806, par Salisbury, pour une plante 
des îles Moluques, connue depuis très longtemps sous des noms fort 
divers. La première mention qu’on en trouve est celle de Clusius qui 
l'avait décrite en 1605 sous le nom de Sedum Madagascaricum. Commer- 
son, dans son herbier, avait nommé cette espèce Crassuvia floripendia, 
établissant pour elle seule le genre Crassuvia. Puis, en 1786, Lamarck 
avait considéré la plante comme faisant parlie du genre Cotyledon et lui 
avait donné le nom de Cotyledon pinnata. Enfin Persoon, en 1805. l'avait 
rangée dans le genre Kalanchoe et en avait fait le Kalanchoe pinnata. 


! Certains botanistes ont prétendu que l’on devait écrire Calanchoe, alléguant 
que les Romains ne connaissaient point la lettre K. Cette opinion est erronnée 
puisque quelques mots latins commencent par K, tels Kæso, Kalendæ, Karthago, 
Klepsydra, etc. Aussi ai-je conservé l’ancienne orthographe Kalanchoe. 


1 


(3) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 871 


Salisbury, sans se soucier que Commerson l’avait fait avant lui, créa 
donc pour cette plante un genre particulier. Dans sa description il insiste 
sur ce que la fleur présente un calice 4-fide, très distinct, d’après lui, du 
calice 4-parlit, à sépales presque libres du genre Kalanchoe. C’est cette 
forme particulière du calice qui fit qu’il donna à la plante le nom spécifi- 
que de calycinum. 

Le genre Bryophyllum fut unanimement accepté par les botanistes, 
mais, en 1852, Dalzell! après avoir décrit le K. Ritchieana, qui possède 
un calice presque 4-fide, conclut à la nécessité de le supprimer. En 1873, 
Hance*, s'appuyant sur les mêmes arguments et invoquant le témoi- 
gnage de De Candolle, qui avait écrit dans son Mémoire sur la famille des 
Crassulacées que « considéré comme genre le Bryophyllum diffère peu 
du Kulanchoe et qu’il eût été peut-être plus conforme aux affinités de l’y 
réunir comme section » le supprima et redonna au Bryophyllum caly- 
cinum son ancien nom de K. pinnata. 

Néanmoins le fait invoqué par Dalzell et Hance ne sembla point suffi- 
sant pour légitimer la réunion au genre Kalanchoe du genre Bryophyllum. 
Aussi celui-ci fut-il maintenu jusqu’à aujourd'hui. Endlicher, dans son 
Genera, Bentham et Hooker, dans leur Genera, Baillon, dans son Histoire 
des plantes, Schönland, dans le Pflanzenfamilien, et un grand nombre 
d’autres botanistes parmi lesquels je citerai MM. J. G. Baker, Th. Cooke, 
W. Hillebrand et H. Trimen sont d’accord pour le conserver. 

Voyons donc quels sont les caractères sur lesquels se sont appuyés ces 
bolanistes pour distinguer les Bryophyllum des Kalanchoe. 

Le plus important, puisque c’est lui qui a servi et qui sert même encore 
aujourd’hui à caractériser le genre Bryophyllum, est certes le calice qui, 
comme on le sait, est campanulé ou urcéolé, brièvement 4-fide. Si après 
l'avoir examiné on analyse celui d’un Kalanchoe de la région centrale 
africaine, celui du K. laciniata, par exemple, plante dans laquelle on 
observe des signes libres presque dès la base, on sera tout naturellement 
porté à distinguer les deux genres précités; mais entre le Bryophyllum 
calycinum et le K. laciniata on peut construire une longue série d'espèces 
intermédiaires entre ces deux extrêmes. Que l’on observe, par exemple, 
la série des K. streptantha, Costantini, miniata, lanceolata, platysepala et 
hirta. Chez le K. streptantha, espèce dont le calice est presque identique 
à celui d’un Bryophyllum, le tube est plus long que les segments; chez 
les K. Costantini et miniata, il l’est déjà beaucoup moins. Il est presque 
egal aux segments chez le K. lanceolata, deux fois plus bref que ceux-ci 
chez le K. platysepala. Enfin la série se termine par le K. hırta où les 
segments sont beaucoup plus longs que le tube. On voit donc que le calice 
ne peut servir à caractériser le genre Bryophyllum, puisqu'on est dans 
l’impossibililé de savoir où ce genre commence et où le genre Kalanchoe 
finit. 

On a encore invoqué comme caractère distinctif des Kalanchoe et des 
Bryophyllum, la forme des écailles qui serait beaucoup plus large chez 
les premiers que chez les seconds. Cela est vrai si l’on n’examine que les 


1 M. A. Dalzell, Contribut. to the Bot. of West. India, in Hooker’s Journ. of 
Bot., t. IV, pp. 346 et 347 (1852). 

2 H. F. Hance, Flor. Hongkong. Supplem., in The Journ. of the Linn. Soc. 
Bot., t. XIII, p. 103 (1873). 


872 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (4) 


Kalanchoe du centre de l’Afrique. mais cet argument tombe si l’on 
observe certains Kalanchoe malgaches : les K. tomentosa, orgyalis et 
Grandidieri, par exemple, car chez ces espèces les écailles sont très lar- 
ges, souvent même plus larges que chez les Bryophyllum. 

On voit donc que les caractères invoqués pour distinguer le genre 
Bryophyllum du genre Kalanchoe ne résistent pas à une critique un peu 
sérieuse : Ces deux genres doivent donc être réunis. 

Quant au genre Kitchingia, il fut créé en 1881 par J. G. Baker, qui le 
caractérisa comme suit : « Calice petit, gamosépale, campanulé, à seg- 
ments deltoides-orbiculaires, aussi longs que le tube. Corolle tubuleuse 
campanulee, à segments orbiculaires ou deltoides-orbiculaires, beaucoup 
plus courts que le tube. Elamines insérées au-dessus du milieu de la 
corolle. Carpelles divergents. Ecailles quadrangulaires, tronquées. Herbes 
glabres, à feurlles crénelées, sessiles ou pétiolées, et à fleurs d’un rouge 
brillant. » 

Si les types du genre nouveau : les K. gracilipes et campanuluta 
répondent bien à la description ci-dessus, il n’en est point de même du 
K. miniata que Baker décrivit l’année suivante. Cette espèce présente, en 
effet, des élamines insérées au-dessus du milieu de la corolle, des carpel- 
les convergents et des écailles linéaires, en un mot des caractères tout 
différents de ceux assignés par Baker à son genre nouveau. 

En 1883 et 1884, le genre Kitchingia s’enrichit de quelques espèces 
voisines du K. gracilipes et du K. campanulata; ce sont les K. peltata, 
panduriformis, parviflora, amplexicaulis, porphyrocalyx et schizo- 
phylla. 

En 1885, M. Baillon', remarquant la faiblesse des caractères du genre 
Kitchingia, le réduit à l’état de section, sur les caractères de laquelle ilne 
semble pas très fixé, puisqu'il y range le K. multiceps qui en diffère abso- 
lument. Cette plante présente, en effet, des feuilles entières, des segments 
calycinaux plus longs que le tube, des segments corollins obovés, des 
étamines insérées au-dessous du milieu de la corolle, des carpelles 
connés et des écailles linéaires. 

M. Baker*, deux ans plus tard, se range à l’avis de Baillon : le genre 
Kitchingia ne sera plus désormais qu’une section, section qui s'enrichit 
alors de quatre espèces : les K. sulphurea, streptantha, laxiflora et sub- 
peltata. Sur ces quatre espèces, trois sont complètement aberrentes, et 
l’on ne s'explique point pourquoi elles ont été rangées dans cette 
section. 

Bref, si l’on expulse du genre Kitchingia, devenu, de l'avis de tous, la 
section Kilchingia, les espèces qu'on ya rangé à tort, à savoir les K. 
miniata, multiceps, streptantha, laxiflora et subpeltata, on se irouve en 
présence d’un groupe très homogene et bien défini, correspondant à la 
diagnose générique de M. Baker, groupe qui comprend neuf espèces : les 
K. graci-lipes, campanulata, peltata, panduriformis, parviflora, amplexi- 
caulis, porphyrocalyx, schizophylla et sulphurea. 


1 M. H. Baillon, Liste des pl. de Madagascar, in Bull. mens. de la Soc. Linn. de 
Paris, t. I, p. 468 (1885). 

2 J. G. Baker, Contribut. to the Flora of Madagascar, in Journ. of the Linn. 
Soc. Bot., t. XXII, pp. 471 et 472 (1887). 


ss APE 
u 


(5) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 873 


BIBLIOGRAPHIE. 


C. H. Persoon, Synops. plant., t. I, pp. 445 et 446 (1805) ; DC., Mem. sur 
la fam. des Crassulacees, pp. 22 et 23 (1828); DC., Prodrom., t. Ill, pp. 394- 
396 (1828); St. Endlicher, Genera plant., p. 810 (1836); A. Richard, T'entam. 
for. Abyssinic., t. I, pp. 310-331 (1847): W. H. Harvey, in W. H. Harvey and 
0. W. Sonder, Flora Cap., t. Il, pp. 379-380 (1861-1862) ; G. Bentham et J. D. 
Hooker, Genera plant.. t. I, pars 2da, pp. 658 et 659 (1865); J. Britten, in 
D. Oliver, Flora of tropic. Africa, t. Il, pp. 390-396 (1871); H. Baillon, Host. 
des pl., t. III. pp. 311-312, 323-324 (1872); A, G. Eichler, in Martius, Flora 
Brasil., t. XIV, pars 2da, pp. 381 et 382, tab. 89, fig. 2 (1872); C. B. Clarke, 
in J. D. Hooker, l'he Flora of Brit. Ind., t. Il, pp. 413-415 (1878); Is. Bayley 
Balfour, Bot. of Socotra, in Transact. of the Roy. Soc. of Edinburgh. t. XXXI, 
pp. 91-92( 1888); S. Schönland, Crassulaceæ, in A. Engler und K. Prantl, Die 
natührlich. Pflanzenfamil., Theil III, Abth. 2, pp. 34 et 35 (1891); Dr A. Engler, 
Pflanzenw. Ost. Afrik., Theil C, pp. 188-189 (1895); W. P. Hiern, Catal. of the 
afric. pl. collect. by Dr Welwitsch, t. I, pp. 326-329 (1896); G. Schweinfurth, 
Samml. arab. æthiop. Pflanz., app. 2, in Bull. de l'herb. Boissier, t. IV, pp. 
198-202 (1896). 


CHARACTER 


Calyx gamosepalus, 4 segmentis quam tubus longioribus vel brevioribus- 
Corolla gamopetala, 4 segmentis quam tubus brevioribus vel paulum lon- 
gioribus. Stamina 8, glabra, corollæ tubo plus minusve concreta. Car. 
pella 4, basi concreta deinde libera, glabra, conniventia vel divergentia; 
styli 4, glabri, conniventes vel divergentes, stigmatibus terminalibus dila- 
talis; ovula numerosissima. Squamæ semiorbiculares, quadralæ vel 
lineares, integræ vel plus minusve emarginatæ. Folliculi 4, polyspermi. 


Je passerai sous silence les caractères que présentent les Kalanchoe 
pendant leur germination et au cours de leur développement, ne possé- 
dant point suffisamment de matériaux vivants pour permettre une étude 
un peu complete. Je me bornerai donc à considérer les caractères qu'ils 
présentent au moment de la floraison. 

Les Kalanchoe sont des sous-arbrisseaux, toujours vivaces semble-t-il, 
atteignant rarement de grandes dimensions. La tige, plus ou moins 
robuste, presque toujours érigée, simple ou très rarement ramifiée, 
porte le plus souvent des feuilles opposées, décussées. Quelquefois les 
feuilles sont très rapprochées el semblent alors subrosulées-verticillées 
(K. scapigera) mais ce n’est la qu’une illusion résultant de la dénudation 
de la base de la tige et de la briéveté des entre-nœuds. Cependant on 
observe quelquefois des feuilles subverticillées (K. verticillata) et des 
feuilles nettement alternes (K. tomentosa). Sans exagérer le parti qu’on 
peut tirer de la forme des feuilles, les Crassulacées ayant du reste un 
feuillage assez polymorphe, il est cependant utile d'indiquer dans leurs 
grandes lignes les caractères foliaires qui ont servi quelquefois à établir 
la classification. On peut séparer les Kalanchoe en deux grands groupes, 
suivant que les feuilles sont entières ou qu’elles sont crénelées. Ces deux 
formes ne passent point de l’une à l’autre, sauf chez le K. laciniata qui 


874 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (6) 


présente indifféremment des feuilles entières ou crénelées. Le limbe de 
celte espèce et de quelques autres (K. pinnata, prolifera) est simple ou 
pinnatiséqué ; il est pinnatiséqué aussi, quoique d’une manière toute dif- 
férente, chez le K. verticillata, où les segments sont excessivement 
réduits et affectent la forme de minuscules dents entières, réunies au 
sommet de la feuille. On peut encore diviser les Kalanchoe en deux gran- 
des séries : l’une à feuilles glabres et l’autre à feuilles velues. Ce carac- 
tere semble très constant, beaucoup plus que la forme générale des feuil- 
les qui cependant l’est encore suffisamment pour permettre souvent de 
distinguer facilement les espèces. C’est ainsi que l’on séparera les feuilles 
cylindriques (K. teretifolia et linearifolia) des feuilles planes, et les feuil- 
les peltées (K. peltata) des feuilles pennées. 

Les poils qui, chez quelques espèces, couvrent les feuilles et l’inflo- 
rescence sont de trois formes très différentes. Le plus souvent ils sont 
lisses. renflés en massue au sommet. Chez le K. citrina ils sont couverts 
d’asperites et lermines en pointes aiguës. Enfin quelques espèces malga- 
ches /K. beharensis, tomentosa et eriophylla) présentent des poils simples 
à la base divisés au-dessous du milieu en trois branches lisses et aiguës. 

L’inflorescence paniculiforme ou corymbiforme, très rarement racemi- 
forme (K. Grandidieri) qui se compose de cymes bipares le plus souvent 
rameuses, quelquefois cependant simples (K. Grandidieri) termine la 
tige. Le plus souvent elle ne s’en distingue point, mais chez quelques 
espèces (K. scapigera, Grandidieri), la tige s’elranglant brusquement à la 
naisssance du pédoncule. la séparation est alors très distincte. Les fleurs, 
en nombre variable, sont toujours portées par des pédicelles munis ou 
non de bractées. 

Le calice, à préfloraison valvaire, présente toujours quatre divisions 
plus ou moins longuement soudées. Chez quelques espèces (K. laciniata, 
velutina, quartiniana, Schimperiana, etc.) le tube est excessivement 
court de sorte que les segments semblent libres dès la base. Chez d’autres 
(K. pinnata, prolifera, Costantini. Beauverdi, elc.) la partie soudée prend 
un très grand développement et l’on a alors un calice campanulé, 4-fide. 
Les segments calycinaux ont des formes très distinctes et très nom- 
breuses, assez constantes pour chaque espèce. Atteignant de très grandes 
dimensions chez quelques Kalanchoe (K. marmorata, Schimperiana), ıls 
sont chez d’autres réduits à de simples dents dont la hauteur est extré- 
mement pelite. 

La corolle 4-fide est toujours gamosépale. Lerapport tube corollaire 

segments corollaires 
est assez constant. Il est le plus souvent supérieur à 1. Cependant 
chez quelques espèces (K. integrifolia, Beauverdi) il est légérement 
inférieur à 1. La corolle est, ainsi que le calice, glabre ou pubescente 
a l'extérieur, toujours glabre à l’intérieur. 

L'insertion de la corolle est toujours épisépale. Chez quelques espèces 
elle présente une particularité curieuse qui mérite d'être décrite en 
détail, d’autant plus qu’elle n’a jamais été étudiée jusqu'ici. Si l’on fend 
le calice du K. pinnata ou du K. prolifera et si l’on rabat sur le pédicelle 
les deux lambeaux ainsi formés, on remarque que le dit calice semble 
naître de l’intérieur ou tout au moins au-dessous de la base de la corolle; 
mais l'examen macroscopique est insuffisant et ne permel point de voir 
nettement le mode d'insertion. Aussi est-il nécessaire de faire des coupes 
longitudinales qui puissent permettre un examen microscopique. Ces 
coupes malheureusement sont assez difficiles à exécuter en raison du 


(7) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 875 


mauvais état des fleurs desséchées. Néanmoins, grâce au grand nombre 
de fleurs que j'avais à ma disposition, je suis arrivé aux résullals sui- 
vants. A la base des carpelles se trouve une petile couronne qui s’épaissit 
brusquement en formant un bourrelet charnu, dont la base donne nais- 
sance au calice et le sommet, à la corolle. Celle-ci est d’abord descen- 
dante. puis se redresse brusquement. C’est cette disposition qui explique 
que, dans un examen macroscopique, le calice semble, comme je lai dit 
plus haut, naître à l’intérieur de la base de la corolle. Il aurait été intéres- 
sant de poursuivre une série de coupes dans les Kalanchæ à sepales 
soudées, pour voir s'ils présentaient une disposition analogue à celle que 
j'ai décrite plus haut, malheureusement le petit nombre et la grande 
rareté des échantillons mis à ma disposition ne m'ont point permis de le 
faire. Cependant j'ai pu observer le mode d'insertion chez quelques 
autres espèces. Chez les Kalanchoe dont le tube calycinal est très bref, la 
petite couronne et le bourrelet font défaut. Chez le K. laciniata, par 
exemple, la corolle nait directement sur le calice, à peu de distance de la 
base de celui-ci. Entre ces deux extrêmes on trouve un intermédiaire : 
le K. Tieghemi. Chez cette espèce, l’épaississement a des proportions 
beaucoup moindres que chez les K. pinnata et prolifera, dont j'ai parlé 
ci-dessus : La corolle naît très peu au dessus du calice. D'ailleurs ces 
differences sont plus apparentes que réelles, car c’est la base du ealice 
qui, semble-t-il, s’epaissit pour former le bourrelet dont j'ai parlé, 
bourrelet sur lequel naît la corolle. On a donc à faire à la même inser- 
tion. 

L’androcee se compose toujours de huit élamines glabres, bisériées, 
- trés rarement unisériées. Les filets légèrement aplatis sont concrescents 
à la corolle sur une longueur plus ou moins grande. Chez quelques 
espèces (K. Beauverdi, Costantini) ils sont seulement soudés sur t/10 de 
leur longueur totale. Chez d’autres (K. antanosianu, bracteata, Nady&) ils 
sont soudés sur la presque totalité de leur longueur : les anthères 
paraissent alors presque sessiles. Les filets se rétrécissent brusquement 
à leurs sommets et se dilatent à nouveau pour former un connectif de 
forme losangique. Quant aux authères, elles ne présentent rien de parli- 
culier. 

Le gynécée se compose de quatre carpelles légèrement soudés à la 
base, puis libres. Ces carpelles toujours glabres sont convergents ou 
divergents. Ce caractère est extrêmement important. Le groupe des 
Kalanchoe à carpelles divergents forme, comme nous le verrons, un groupe 
malgache fort bien caractérisé. Les carpelles se rétrécissent en styles 
terminés par des stigmates dilatés. Il est assez difficile de distinguer dans 
la fleur jeune les carpelles des styles, mais dans,la fleur fecondee, la dis- 
tinction est aisée. Les carpelles portent sur leurs bords deux rangées 
d’ovules anatropes, dont les inférieurs sont descendants, les medians 
horizontaux et les supérieurs ascendants. 

Le disque présente des caractères qu’il est nécessaire d'étudier en 
détail. On avait signalé jusqu'ici quatre écailles adnées à la base des 
carpelles, mais on avait passé sous silence le disque proprement dit. On 
trouve en effet à la base des carpelles et intimement soudé avec eux un 
disque en forme de cupule, présentant au sommet huit divisions, dont 
quatre allongées deltoïdes, parfois légèrement émarginées, sont situées à 
la commissure des carpelles. Quant aux quatre autres qui sont beaucoup 
plus pelites et de forme deltoïde ou quadrangulaire, elles se trouvent à 


870 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (8) 


la base de chaque carpelle. Les écailles proprement dites se trouvent au 
dessus de ces dernières dents. Les coupes, qui m'ont servi à déterminer 
l'insertion de la corolle, m'ont permis de connaître aussi celle du disque et 
des écailles. L'examen m'a prouvé que ce sont des émergences nettement 
épigynes, el non hypogynes comme on l'avait prétendu jusqu'ici. Le 
disque proprement dit dont je viens de parler est presque identique chez 
toutes les espèces. Notons cependant qu'il est plus distinct chez certaines 
espèces (K. pinnata, Tieghemi) que chez d’autres. Je ne m’en occuperai 
point dans les descriptions spécifiques. Mais il n’en sera point de même 
pour les écailles, dont on peut distinguer trois formes principales, très 
distinctes et très conslantes : les premières sont semiorbiculaires, légè- 
rement émarginées (K. antanosiana, bracteata, Nadyæ), les secondes 
sont quadrangulaires profondément émarginées (K. Hildebrandtii) ; enfin 
les dernières sont linéaires, entières ou légèrement émarginées (K. laci- 
miala, Schimperiana, marmorata). 

Le fruit se compose de quatre follicules divergents ou convergents de 
même que les carpelles. Les graines, toujours très nombreuses, ont été 
données jusqu'ici comme striées longitudinalement. Mais cela n’est vrai, 
semble-t-1l, que pour les espèces de l’Afrique tropicale. Les espèces 
malgaches paraissent être dépourvues de stries. Néanmoins je ne puis 
rien affirmer, les graines examinées étant en trop mauvais état. 


DISTRIBUTION GÉOGRAPHIQUE 


Le genre Kalanchoe est presque exclusivement africain. L’Asie, 
l'Océanie et l’Amérique n’en possèdent que quelques rares espèces. 
L'Europe eu est complètement dépourvue. 

Les limites de leur aire de répartition coincident presque exactement 
au Nord avec celles des régions chaudes à température peu variable; 
mais elles les dépassent au Sud. On trouve, en effet, quelques Kalanchoe 
(K. hirta, Pentheri, rotundifolia, etc.) au Transvaal, au Natal et au Cap où 
la température est beaucoup moins élevée. 

Pour la commodité de l'étude, j'ai divisé les Kalanchoe en deux 
groupes géographiques : le premier comprend seulement les espèces 
africaines, le second englobe celles d’Asie, d’Oc&anie et d'Amérique. 


1. EspEcks AFRICAINES. — La flore de l’Afrique continentale en possède 
20 espèces, appartenant aux groupes 9, 12 et 13. Le plus grand nombre 
en est endémique. Cependant quelques-unes se retrouvent soit à Socotra, 
soit dans l’Arabie heureuse, et quelques autres dans presque toute les 
régions tropicales du globe. 

A Socotra, les trois groupes 11, 12 et 13 possèdent chacun un repré- 
sentant. Le premier de ces groupes est endémique, les deux autres se 
trouvent aussi dans l'Afrique continentale. 

Mais la véritable patrie des Kalanchoe est certaidement Madagascar, et 
particulièrement la région centrale où l’on ne compte pas moins de 
23 espèces réparties en 10 groupes, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 et 10, dont la 
plupart sont endémiques. Quelques-uns cependant ont aussi des repré- 
sentants dans la région malgache méridionale, qui est assez riche en 


(9) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 877 


espèces, puisqu'elle en compte 9, appartenant aux groupes 8, 9, et 11. 
Ces 11 groupes sont particuliers à Madagascar, sauf le groupe 9 dont on 
trouve deux espèces ailleurs que dans la région malgache : l’une, le 
K. floribunda croît à la Grande Comore, l’autre, le K. pinnata, dans 
presque toutes les régions tropicales du globe. 


2. ESPÈCES ASIATIQUES, OCÉANIENNES ET AMÉRICAINES. — La flore asiatique, 
océanienne et américaine est très pauvre en Kalanchoe. Seule l'Arabie 
heureuse en possède un certain nombre (K. citrina, lanceolata, etc.) qui 
appartiennent au groupe 13, et qui, pour la plupart, se trouvent aussi dans 
l'Afrique continentale, plus particulièrement dans l’Erythrea. Sont 
également représentées dans l’Afrique continentale, les trois espèces qui 
se rencontrent dans l’Inde. Deux de ces espèces, les K. laciniata et 
pinnata, couvrent à elles seules toute ia zone tropicale océanienne et 
américaine, où elles semblent avoir été introduites. 


GROUPEMENT DES ESPÈCES 


Afin de ne point compliquer inutilement la partie descriptive de mon 
travail, je me borne à donner ici la division du genre Kalanchoe à laquelle 
je me suis arrêté. Je ne me dissimule point l’imperfection de cette partie 
de mon étude. Je puis affirmer néanmoins que chacun des 13 groupes 
dont je donne ci-dessous les caractères est strictement homogène et 
possède une aire géographique bien déterminée. 

Groupe 1. — Plantes glabres, à feuilles crénelées. Calice à segments 
- égaux au tube ou un peu longs que celui-ci, deltoides ou semiorbiculaires. 
Coralle à segments beaucoup plus brefs que le tube, ov&s-orbiculaires ou 
serniorbiculaires. Elamines insérées au-dessus du milieu du tube de la 
corolle. Carpelles divergents, atténués en styles plus longs qu’eux, ou 
égaux à eux. Ecailles semiorbiculaires ou subquadrangulaires, légèrement 
émarginées. 

Neuf espèces du centre de Madagascar : K. amplexicaulis, campanulata, 
gracilipes, panduriformis, parviflora, peltata, porphyrocalyx ?, schizo- 
phylla 2, et sulphurea ?. 

Groupe 2. — Plante glabre, à feuilles entières. Calice à segments un 
peu plus longs que le tube, deltoides. Corolle à segments plus longs que 
le tube, obovés-oblongs. Elamines insérées au dessous du milieu du tube 
de la corolle. Carpeiles connés, atténués en styles plus brefs qu'eux. 
Ecailles linéaires, légèrement émarginées. 

Une espèce du centre de Madagascar : K. integrifolia. 

Groupe 3. — Planie glabre, à feuilles crénelées seulement dans la 
moitié supérieure. Calice à segments plus longs que le tube. deltoïdes. 
Corolle à segments plus longs que le tube, obovés. Elamines imsérées 
au-dessous du milieu du tube de la corolle. Carpelles connés, atténués en 
styles plus brefs qu'eux. Ecailles linéaires, légèrement émarginées. 

Une espèce du centre de Madagascar : K. pumila. 

Groupe 4. — Plante glabre, à feuilles crénelées seulement dans la 
moilié supérieure. Calice à segments plus brefs que le tube, deltoides 
semiorbiculaires. Corolle à segments plus brefs que le tube, ovés-orbicu- 


878 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (21e sER.). 1907 (10) 


laires. Elamines insérées au dessous du milieu du tube de la corolle. 
Carpelles connés, atténués en styles plus brefs qu'eux. Ecailles linéaires, 
légèrement émarginées. 

Une espèce du centre de Madagascar : K. synsepala. 

Groupe 5. — Plante glabre, à feuilles crénelées. Calice à segments 
plus longs que le tube, ovés-oblongs. Corolle à segments plus brefs que 
le tube, semiorbiculaires. Etamines insérées au-dessous du nulieu du 
tube de la corolle. Carpelles connés, atténués en styles plus longs qu'eux. 
Ecailles semiorbiculaires, légèrement émarginées. 

Une espèce de Madagascar : K. Adel. 

Groupe 6. — Plante couverte de poils simples dès la base, à feuilles 
glabres, serrées. Calice à segments plus brefs que le tube, deltoides. 
Corolle à segments plus brefs que le tube, oblongs-orbiculaires. Etamines 
insérées au-dessus du milieu du tube de la corolle. Carpelles connés, 
allenues en styles plus brefs qu'eux. Ecailles linéaires, légèrement 
émarginées. 

Une espèce du centre de Madagascar : K. trichantha. 

Groupe 7. — Plante couverte de poils simples des la base, a feuilles 
crénelées, glabres. Calice à segments un peu plus longs que le tube, 
deltoides. Corolle à segments plus brefs que le tube, oblongs. Etamines 
insérées au dessus du milieu du tube de la corolle. Carpelles connes, 
atténués en styles presque égaux à eux. Ecailles subquadrangulaires, 
profondément émarginées. 

Une espèce du centre de Madagascar : K. pubescens. 

Groupe 8. — Plantes couvertes de poils simples à la base, puis divisés 
au-dessous du milieu en trois branches aiguës, à feuilles entières ou très 
légèrement crénelées. Calice à segments plus longs que le Lube, ovés ou 
deltoides. Corolle à segments plus brefs que le tube, ou égaux à celui-ci, 
oblongs, ovés-orbiculaires, ou semiorbiculaires. Etamines insérées un peu 
au-dessous du milieu du tube. Carpelles connés, atténués en styles plus 
brefs qu'eux, ou égaux à eux. Ecailles linéaires ou semiorbiculaires, 
légèrement ou profondément émarginées. 

Trois espèces de Madagascar, deux de la region centrale : K. eriophylla 
et tomentosa, une de la region méridionale : K. beharensis. 

Groupe 9. — Plantes glabres, à feuilles entières, crénelées ou pinna- 
tiséquées. Calice à segments un peu plus longs (rarement un peu plus 
brefs) que le tube, deltoides ou semiorbiculaires. Corolle à segments plus 
brefs (rarement plus longs) que le tube, suborbiculaires ou deltoides. 
Etamines insérées au-dessous du milieu du tube de la corolle. Carpelles 
connés, atténués en styles plus longs qu'eux. Ecailles semiorbiculaires ou 
linéaires, entières ou légèrement émarginées. 

Neuf espèces : quatre du centre de Madagascar : K. miniuta, prolifera, 
streptantha et Tieghemi, trois du Sud de Madagascar : K. Beauverdi, 
Costantini et verticillata, une de la Grande Comore : K. floribunda, enfin 
une dans toutes les régions tropicales du globe : K. pinnata. 

Groupe 10. — Plantes glabres, à feuilles entières. Calice à segments 
égaux au tube ou plus longs que lui, semiorbiculaires ou lancéolés. 
Corolle à segments plus brefs que le tube, ovés-orbiculaires. Etamines 
insérées au-dessus du milieu du tube de la corolle. Carpelles connés, 
atténués en styles plus brefs qu’eux. Ecailles semiorbiculaires ou sub- 
quadrangulaires, entières, légèrement ou profondément émarginées. 

Sept espèces de Madagascar, cinq de la région méridionale : K. antano- 


(11) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 879 


siana, bracteata, Grandidieri, linearifolia et Nadyæ, deux de la région 
centrale : K. Hildebrandtu et orgyalıs. 

Groupe 11. — Plante glabre, à feuilles entières. Calice à segments 
plus longs que le tube, deltoides. Corolle à segments plus brefs que le 
tube, oblongs-ligulés. Etamines insérées un peu au-dessus du milieu du 
tube de la corolle. Carpelles connés, atténués en styles un peu plus longs 
qu'eux. Ecailles semiorbiculaires, entières. 

Une espèce de Socotra : K. abrupta. 

Groupe 12. — Plante glabre, à feuilles entières. Calice à segments un 
peu plus brefs que le tube, deltoides. Corolle à segments plus brefs que 
le tube, oblongs. Etamines insérées au-dessus du milieu du tube de la 
corolle. Carpelles connés, atténués en styles plus brefs qu'eux. Ecailles 
linéaires, légèrement émarginées. 

Une espèce de Socotra et de l’Angola : K. farinacea. 

Groupe 13. — Plantes glabres ou couvertes de poils simples dès la 
base, à feuilles crénelées (rarement entières ou pinnaliséquées). Calice à 
segments plus longs que le tube (rarement égaux à celui-ci). Corolle à 
segments pins brefs que le tube, ovés ou semiorbiculaires. Etamines 
insérées au-dessus du milieu du tube de la corolle. Carpelles connés, 
alténués en styles plus brefs (rarement plus longs) qu'eux. Ecailles 
linéaires. légèrement émarginées. 

Dix-huil espèces, douze de l'Afrique continentale : K. Baumü, brachy- 
loba, hirta, longiflora, marmorata, oblongifolia, Pentheri, platysepalu, 
Quartiniana, Schimperiana, thyrsiflora et velutina; une de l’Afrique 
continentale et de Socotra : K. rotundifolia ; deux de l’Afrique continen- 
tale el du Yemen : K. citrina et lanceolata; une de l’Arabie tropicale : 
K. teretifolia; une de l’Afrique continentale et de l'Inde : K. grandiflora; 
une de l’Afrique continentale et des régions tropicales asiatiques, 
_océaniennes et américaines : K. laciniata. 


CLAVIS SPECIERUM 


I. Carpella divergentia. Styli divergentes. 


OP HD AA pellatage N NS 1. K. peltata. 
2. Folia non peltala. 
A. Foliorum lamina panduriformis...:....... 2. K. panduriformis. 
B. Foliorum lamina non panduriformis. 
do peolata, 22... ne... 3. K gracilipes. 


b. Folia sessilia. 

a. Calycis segmenta deltoidea, subacuta, non mucronata..... 
4. K. campanulata. 

ß. Calycis segmenta semiorbicularia, abrupie mucronala. 
7 Gorollanuxeeolatan 2 a. Rene >. K. parviflora. 
**, Corolla campanulata......... 6. K. amplexicaulis. 

ll. Carpella conniventia. Styli conniventes. 
4. Corolla glabra. 
A. Folia teretia, styletliformia. 

a. Calycis segmenta ovato-lanceolata, acuta, multo longiora quam 
latiora. Squamæ lineares, multo longiores quam latiores........ 
7. K. teretifolia. 
b. Calycis segmenta semiorbicularia, cuspidata, latiora quam lon- 


880 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (12) 


giora. Squamæ semiorbiculares, latiores quam longiores ....... 
8. K. linearifolia. 
B. Folia lineari-oblonga, apice, in 2-4-6 segmentis oppositis, dentifor- 
mibus, integris, minimis (3 mm. 75-4 mm. longis, 1 mm. 40-1 mm. 
29 HAUS) PaARLIEa ae a ee 9. K. verticiliata. 
C. Folia neque teretia, stylettiformia, neque apice in segmentis denti- 

formibus, integris, minimis, partila. 

a. Folia integra vel vix sinuata. 
«. Squamæ semiorbiculares vel subquadratæ, leviter emargi- 
nat®, latiores quam longiores, 
*. Styli quam carpella longiores. 

+. Corollæ segmenta obtusissima, non mucronata. 


Holia,peholata 2 2 9.2.0... 10. K. Beauverdi. 
++. Corolla segmenta acuta vel mucronata. Folia 
sessilia. 


X. Calyx parvus, segmentis quam tubus bis lon- 
gioribus. Folia obovata, obtusissima, abrupte 
et leviter mucronata........ 14. K. abrupta. 

xXX. Calyx magnus, campanulatus, segmentis 
quam tubus brevioribus, vel illi æqualibus. 
Folia ovata, vel lineari-lanceolata, sensim 
coarctata. acuta, non mucronata. 

©. Corollæ segmenta lineari-oblonga, 
abrupte cuspidata. Folia lineari-oblonga, 
macna (10-14cm. Tonga). Ser 
12. K. streptantha. 
OO. Corollæ segmenta late ovata, subor- 
bicularia, sensim coarctata, acuta, non 
cuspidata. Folia ovata, parva (20-30 mm. 
lonva) a er 13. K. Costantini. 
**, Styli quam carpella breviores. 

+. Inflorescentia caulis distincta, racemiformis, in 
cymis simplieibus.......... 14. K. Grandidieri. 
++. Inflorescentia caulis non distincta, paniculæ- 

formis vel corymbiformis, in cymis ramosis. 

X. Calyeis segmenta, deltoïdea, tam longa quam 
lata. Folia oblongo-spathulata, vel ovata, 
magna (90-150 mm. longa). 


©. Folia oblongo-spathulata............. 
15. K. orgyalis. 
OO. Folia ovata, breviter petiolata...... 


16. K. antanosiana. 
X. Calycis segmenta, lanceolata, vel ovata, 
bis longiora quam latiora. Folia orbiculata, 
parva (15-30 mm. longa). 
©. Folia sessilia...... 17. K. bracteata. 
OO. Folia petiolala..... 18. K Nadyæ. 
6. Squamæ quadratæ, profunde emarginatæ, paulum longiores 
quam latiores (1 mm.-1 mm. 25 longa, 0 mm. 75-1 mm. lata) 
19. K. Hildebrandtii. 
y. Squamæ lineares, leviter emarginatæ, vel raro integr&, 
saltem bis longiores quam latiores. 
*, Corollæ segmenta quam corollæ tubus breviora...... 
20. K. integrifolia. 
**, Corollæ segmenta quam corollæ tubus longiora. 
+. Folia sessilia. 
X. Folia obovato-orbiculata, parva (20-27 mm. 
longa). Corolla non coarctata.............. 
21. K. scapigera. 


(13) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 881 


X. Folia obovato-oblonga, magna (80- 

150 mm. longa). Corolla coarctata. 
©. Corollæ segmenta acuta.............. 
22. K. oblongifolia. 

OO. Corollæ segmenta obtusa. 
DI. Corollæ segmenta ovato-orbiculata. 
Inflorescentia thyrsoidea, densissima 
23. K, thyrsiflora. 
CIE. Corolla segmenta oblonga. In- 
florescentia paniculæformis, laxa... 
24. K. Baumii. 

++. Folia petiolata. 

X. Folia in petiolo breve (2-5 mm. longo) atte- 


Da LL AO EE VAN 25. K. rotundifolia. 
xX. Folia in petiolo longo (20-80 mm.) atte- 
nuata. 


©. Calyeis segmenta deltoideo-semiorbi- 
cularıa, paulum longiora quam latiora 
(2 mm. 5-2 mm. 75 longa, 2 mm.-2 mm. 
23lata) un. 26. K. brachyloba. 
OO. Calycis segmenta lineari-lanceolata, 
lonsıora quamllatiorae er. 
27. K. laciniata. 
b. Folia aperte crenata, vel dentata, vel serrata, vel pinnalisecta. 
«. Calycis tubus campanulatus, magnus (4 mm. 50-30 mm. 
longus). 
*. Corollæ segmenta obovata, oblusissima, neque mucro- 
nata, neque cuspidala. 
+. Corolle segmenta quam corolle tubus paulum 
longiora, magna (16-17 mm. longa). Calycis seg- 
menta quam calycis tubus longiora............. 
10. K. Beauverdi. 
++. Corollæ segmenta quam corollæ tubus multum 
breviora (3 mm 5-4 mm. à longa). Calycis seg- 
menta quam calycis tubus breviora............. 
28. K. Tieghemi. 
** Corollæ segmenta obeuneiformia, vel semiorbicularia, 
vel ovato-semiorbicularia, vel ovato-orbicularia, acuta, 
vel mucronala, vel cuspidata. 
+. Folia petiolata. 
x. Squamæ semiorbiculares, ialiores quam lon- 
SIOTESER aa NE ... 29. K. prolifera. 
XX. Squamæ lineares, longiores quam latiores. 
©. Corollæ segmenta paulum latiora quam 
longiora, ovato-semiorbieularia........ 
30. K. miniata. 
OO. Corollæ segmenta multum longiora, 
quam latiora, obeuneiformia........... 
31. K. pinnata. 
++. Folia sessilia. 
X. Styli quam carpella multum breviores..... 
32. K. synsepala. 
XX. Styli quam carpella longiores. 
©. Folia ovata, acuta. Corollæ segmenta 
quam corollæ tubus paulum longiora.... 
13. K. Costantini. 
OO. Folia oblonga, obtusa. Corolla seg- 
menta quam corollæ tubus breviora..... 
33. K. floribunda. 


882 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (14) 


8. Calycis tubus brevis (0 mm. 10-2 mm. longus). 
*. Corollæ tubus quam corollæ segmenta brevior........ 
34. K. pumila. 
**, Corollæ tubus quam corollæ segmenta longior. 
+. Squamæ semiorbiculares, tam longæ quam latæ.. 
35. K. Adelæ. 
+t. Squamæ lineares, qualer longiores quam la- 
tiores. 
X. Styli quam carpella breviores. 
©. Corollæ tubus quam calycis segmenta 
decies longior...... 36. K. longiflora. 
OO. Corollæ tubus quam calycis segmenta 
quinquies longior. 
CI. Folia petiolata. 27. K.laciniata. 
mm Hola sessilia er 
37. K. grandiflora. 
XX. Styli quam earpella longiores. 
©. Folia petiolata.. 38. K. quartiniana. 
OO. Folia sessilia.. 39. K. marmorata. 
2. Corolla villosa. 

A. Pili basi simplices, infra medium in 3 partitionibus acutis, divisi. 
a. Styli corollæ tubo æquales (6 mm. longi). 40. K. beharensis. 
b. Styli quam corollæ tubus ter breviores (1 mm. 5-2 mm. longi). 

«. Corollæ segmenta ovato-orbicularia, cuspidata........... 
41. K. eriophylla. 

8. Corollæ segmenta semiorbicularia, oblusissima, non cuspi- 
datam. Arsch RUSS EL RTS 42. K. tomentosa. 

B. Pili a basi simplices, apice acuti vel dilatati. 

a. Folia integra vel vix sinuata. 
æ. Calycis segmenla quam calycis tubus bis longiora. 
uBolaspetiolatasa on. 2a. 7 27. K. laciniata. 
*, Folia sessilia. 
+. Folia lineari-lanceolata, acuta................. 
43. K. platysepala. 
++. Folia obovato-oblonga, obtusa 44. K. Pentheri. 
ß. Calycis segmenta calveis tubo æqualia. 45. K. lanceolata. 
b. Folia aperte crenata, vel dentata, vel serrata, vel pinnatisecla. 
&. no quam carpella multum longiores, 1 mm.-2 mm. 5 
ongi. 
© Folia infima glabra. 
+. Squamæ subquadratæ, profunde emarginatæ, tam 
longæ quam latæ........... 46. K. pubescens. 
++. Squamæ, lineares, leviter emarginaiæ, quater 
longiores quam latiores. 
X. Calycis tubus quam calycis segmenta lon- 


SLOT EEE N 47. K. trichantha. 
xX. Calycis tubus quam calycis segmenta bre- 
VOL RN ee 27. K. laciniata. 


**, Folia infima villosa. 
+. Folia ovato-lanceolata, inciso-dentata, subsessilia. 
48. K. citrina. 
++ Folia ovata, vel obovata, vel oblonga, crenata, 
petiolata. 
X. Calycis segmenta deltoidea.. 49. K. hirta. 
xX. Calyeis segmenta oblonga vel ovato-lan- 
ceolatanı ea le Te 50. K. velutina. 
£. Styli quam carpella longiores, 15-30 mm. longi.......... 
51. K. Schimperiana. 


(15) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 383 


1. K. peltata M. H. Baillon, List. des pl. de Madagascar, in Bull. 
mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, p. 468 (1885). — Kitchingia peltata, 
Contribut. to the Flora of Madagascar, in The Journ. of the Linn. Soc. 
Bot., t. XX, pp. 140 et 141 (1883). 

Caulis erectus, graeilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussala, pel- 
tala, glabra; petiolus quam lamina brevior, À cm. supra laminæ basim 
affixus, gracilis; lamina ovata, crenata, obtusa. Inflorescenlia caulıs non 
distincta, paniculæformis vel corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli 
quam corollæ tubus breviores. Flores magni. Calyx campanulatus, glaber, 
segmentis tubo æqualibus, ovalo-semiorbicularibus, subacutis vel obtusis, 
latioribus quam longioribus. Corolla campanulata, non coarctala, glabra, 
segmentis quam tubus brevioribus, ovato-suborbicularibus, obtusissimis, 
latioribus quam longioribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserta; 
antheræ superiores corollæ segmentorum medium attingentes. Carpella 
divergenlia, ovata, in stylis quam carpella longioribus, divergentibus, gra- 
eilibus, attenuata. Squamæ semiorbiculares, leviter emarginalæ, latiores 
quam longiores. 

Planta 1,50-2 m. longa. — Foliorum petiolus 31-70 mm. longus; lamina 
47-90 mm. longa, 31-60 mm. lata. — Pedicellli 13-16 mm. longi. — 
Calyeis tubus 1,75-2,25 mm. longus; segmenta 1,75-2,25 mm. longa, 3-3,25 
mm. lata. — Corollæ tubus 21-22,5 mm. longus; segmenta 3,75-4,25 mm. 
longa, 4,75-5.25 mm. lata. — Carpella 10-11 mm. longa, 4,75-5,25 mm. 
lata. — Styli 18-20 mm. longi. — Squamæ 1,10-1,25 long&, 1.50-1,75 late. 

Madagascar, région centrale : Ouest de la province d’Imerina, forêts 
d’Andrangoloaka [G. W. Parker. — Echantillon authentique !|; même 
localité, endroits éclairés, novembre 1880 [J. M. Hildebrandt, n° 37021]; 
sans localité [R. Baron, ns 463 ! et 12771]. 


2. K. panduriformis M. H. Baillon, Liste des pl. de Madagascar, 
in Bull. mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, p. 468 (1885). — Kitchingia 
panduriformis J. G. Baker, Contribut. to the Flora of Madagascar, in The 
Journ. of the Linn. Soc. Bot., t. XX, pp. 141 et 142 (1883). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussata, 
glabra; lamina oblongo-panduriformis, crenata, obtusa. Inflorescentia 
caulıs non distinela, corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli corollæ 
tubo æquales. Flores parvi. Calyx subcampanulatus, glaber, segmentis 
quam tubus paulum longioribus, semiorbicularibus, abrupte cuspidatis, 
latioribus quam longioribus. Corolla urceolata, non coarctala, glabra; 
segments quam tubus brevioribus, semiorbicularibus, abrupte cuspidalis, 
latioribus quam longioribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserta ; 
antheræ superiores corollæ tubi medium attingentes. Carpella divergentia, 
ovata, in stylis carpellis æqualibus, divergentibus, gracilibus, attenuata. 
Squamæ semiorbiculares, leviter emarginal&, latiores quam longiores. 

Foliorum lamina 40-12,5 cm. longa . . ... mm. lata. — Pedicelli 8-10 mm. 
longi. — Calycis tubus 1,25-1,50 mm. longus; segmenta 1,75-2 mm. longa, 
2,75-3 mm. lala. — Corollæ tubus 8-10 mm. longus; segmenta 3,75-4 mm. 
longa, 4,75-5 mm. lata. — Carpella 6,50-7,25 mm. longa, 2,25-2,50 mm. 
lata. — Styli 6,5-7,25 mm. longi. —- Squamæ 0,75-1 mm. longæ, 1-1,25 mm. 
late. 

Madagascar, région centrale : [R. Baron, n° 436. — Echantillon 
authentique !]. 


884 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (16) 


3. K. gracilipes M. H. Baillon, Liste des pl. de Madagascar, in Bull. 
mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, p. 468 (1885). — Kitchingia gracilipes 
J. G. Baker, Not. on a collect. of flow. pl. made by L. Kitching in Mada- 
gascar, in The Journal of the Linn. Soc. Bot., t. XVII, pp. 268 et 269, 
tab. VII (1881). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussala, 
peliolata, glabra; petiolus quam lamina brevior, gracilis; lamina 
obovalo-oblonga, crenata, obtusa. Inflorescentia caulis non distineta, 
corymbiformis, in Cymis ..... Pedicelli quam corollæ tubus breviores. 
Flores magni. Calyx subcampanulatus, glaber, segmentis quam tubus 
paulum longioribus, ovato-orbiculatis, acutis, longioribus quam latio- 
ribus. Corolla campanulata, non coarctata, glabra, segmentis quam 
tubus brevioribus, ovato-orbicularibus, subacutis, vel obtusis, paulum 
latioribus quam longioribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserla; 
antheræ superiores corollæ segmentorum medium attingentes. Carpella 
divergenlia, ovato-oblonga, in stylis quam carpella longioribus, gracilibus, 
attenuata. Squamæ subquadratæ, leviter emarginatæ, longiores quam 
laliores. 

Foliorum petiolus 6-7 mm. longus; lamina 15-18 mm. longa, 
10-11.5 mm. lata. — Pedicelli 10-15 mm. longi. — Calycis tubus 2-5 mm. 


longus; [segmenta 3-4 mm. longa, 2,5-3,25 mm. lata. — Corollæ tubus 
21-23 mm. longus; segmenta 4-4,5 mm. longa, 5-6 mm. lata. — Carpella 
7,5-8.5 mm. longa, 3-3,5 mm. lata. — Styli 17-18,5 mm. longi. — 


Squam& 1,75-2 mm. longæ, 1-1,25 mm. latæ. 
Madagascar, region centrale: Betsileo [Langley Kitching. — Echantillon 
authentique !]; sans lecalite [R. Baron, n° 1907 !]. 


4. K campanulata M. H. Baillon, Liste des pl. de Madagascar, in 
Bull. mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, p. 468 (1885). — Kilchingia cam- 
panulata J. G. Baker, Not. on a collect. of flow. pl. made by L. Kitching, 
in Madagascar, in The Journ. of the Linn. Soc. Bot., t. XVII, p. 269 
(1881). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposila, decussata, ses- 
silia, glabra; lamina lineari-oblonga, crenata, oblusa. Inflorescentia caulis 
non distincta, subcorymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ 
tubus longiores. Flores magni. Calyx campanulatus, glaber, segmentis 
quam tubus paulum longioribus, deltoideis, subacutis, paulum longioribus 
quam latioribus. Corolla campanulata, non coarctala, glabra, segmentis 
quam tubus brevioribus, ovato-orbiculatis, obtusis, tam longis quam 
lalis. Stamina supra corollæ tubi medium inserla; antheræ superio- 
res paulum supra corollæ segmentorum basim attingentes. Car- 
pella divergentia, oblongo lanceolata, in stylis carpellis æqualibus, 
divergenlibus, gracilibus. Squamæ subquadratæ, integræ, obtusæ. tam 
longæ quam lalæ. 

Foliorum lamina 6-9 cm. longa, ..... lata. — Pedicelli 15-20 mm. longi. 
— Calycis tubus 4-4,25 mm. longus; segmenta 4,75-5.25 mm. longa, 
3,75-4.25 mm. lala. — Corollæ tubus 12-14 mm. longus; segmenla 
5,75-6.25 mm. longa, 5,75-6.25 mm. lala. — Carpella 8-9 mm. longa, 
3-3.25 mm. lata. — Styli 8-9 mm. longi. — Squamæ 1-1,10 mm. 
longæ, 1-1,10 lat. 

Madagascar, region centrale : Betsiléo [Langley Kitching. — échantillon 
authentique !]. 


(17) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 885 


5. K. parviflora M. H. Baillon, Liste des pl. de Madagascar, in 
Bull. mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, p. 468 (1885). — Kitchingia par- 
flora J. G. Baker, Contrib. to the Flora of Madagascar, in The Journ. of 
the Linn. Soc. Bot., 1. XX, p. 141 (1883). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussata, sessi- 
lia, glabra; lamina ovato-oblonga, crenata, obtusa. Inflorescentia caulis 
non distincta, corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ 
tubus longiores. Flores parvi. Calyx campanulatus. glaber. segmentis tubo 
æqualibus, semiorbicularibus, abrupte cuspidatis, latioribus quam longio- 
ribus. Corolla urceolata, non coarclata, glabra, segmentis quam tubus 
brevioribus, suborbicwlaribus, abrupte cuspidatis, longioribus quam latio- 
ribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserta; antheræ superiores 
corollæ segmentorum medium attingentes. Carpella divergentia, oblongo- 
ovala, ın stylis quam carpella longioribus, divergentibus, gracilibus, atte- 
nuala. Squamæ semiorbiculares, leviter emarginatæ, paulum longiores 
quam latiores. 

Foliorum lamina 7-8,5 cm. longa, 2-2,5 cm. lala. — Pedicelli 10-11 mm. 
longi. — Calycis tubus 3,25-3,50 mm. longus; segmenta 3,25-3,50 mm. 
longa, 4-4,25 mm. lata. — Corollæ tubus 7,5-8 mm. longus; segmenta 
4-425 mm. longa, 5-5,25 mm. lata. — Carpella 4-4,25 mm. longa, 
2,25-2,50 mm. lata. — Styli 6-6,50 mm. longi. — Squamæ 1,25-1,50 mm. 
longæ, 1-1,25 mm. late. 

Madagascar, region centrale : sans localité [R. Baron, n° 1191. — 
Echantillon authentique !]. 


- 6. K. amplexicaulis M. H. Baillon, Liste des pl. de Madagascar, in 
Bull. mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, p. 468 (1885). — Kitchingia am- 
plexicaulis J. G. Baker, Contrib. to the Flora of Madagascar, in The Journ. 
- of the Linn. Soc. Bot., t. XX, pp. 142 et 143 (1883). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussata, ses- 
silia, glabra; lamina ovata, crenata, obtusa. Inflorescentia caulis non dis- 
tincta, corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ tubus 
breviores. Flores magni. Calyx campanulatus, glaber, segmentis quam 
tubus paulum longioribus, ovato-semiorbicularibus, abrupte cuspidatis, 
tam longis quam latis. Corolla campanulata, non coarctata, glabra, seg- 
mentis quam tubus brevioribus, suborbicularibus. abrupte mucronatis, 
latioribus quam longioribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserta ; 
antheræ superiores paulum supra corollæ segmentorum basim attingentes. 
Carpella divergentia, ovato-lanceolata, in stylis quam carpella paulum 
longioribus, divergentibus, gracilibus, attenuata. Squamæ semiorbiculares, 
leviter emarginatæ, paulum longiores quam latiores. 

Foliorum lamina 14-15 cm. longa, 4-4,5 cm. lata. — Pedicelli 10-11 mm. 


longi. — Calycis tubus 2,25-2,50 mm. longus; segmenta 3-3,25 mm. 
longa, 3-3,25 mm. lata. — Corollæ tubus 12-15 mm. longus; segmenta 
5-5.25 mm. longa, 6-6,25 mm. lata. — Carpella 6,5-7 mm. longa, 


2,25-2,50 mm. lala. — Styli 7,5-9 mm. longi. — Squamæ 1.25-1,50 mm. 
longæ, 0,75-1 mm. late. 

Madagascar, region centrale : province d’Imerina, Ankerimadinika 
[R. Baron, n° 1452. — Echantillon authentique !]. 


7. K. teretifolia A. Deflers, Note sur un Kal. remarq. de l’Arabie 
tropic., in Bull. de la Soc. bot. de France, ser. 2, t. XV, pp. 298-301, 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 11, 31 octobre 1907. 57 


886 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (18 


tab. III-V (1893). — K. Bent C. H. Wright mse. ex J. D. Hooker, in Curtis’s 
Botan. Magaz., ser. 3, L LVII, tab. 7765 (1901). 

Caulis erectus, robustus, simplex, glaber. Folia opposila, decussala, 
sessilia, glabra ; lamina teres, styleltiformis, supra leviter canaliculata, 
acutissima. Inflorescentia caulis non distincta, paniculæforaus. in cymis 
ramosis. Pedicelli quam corolle tubus breviores. Flores maximi. Calyx 
glaber, segmenlis quam tubus multum longioribus, ovato-lanceolalis, 
aculis, multum longioribus quam latioribus. Corolla tubulosa, infra 
medium coarclata, glabra, segmentis quam tubus brevioribus, oblongis, 
aculis, longioribus quam latioribus. Stamina supra corollæ tubi medium 
inserla; antheræ superiores infra corollæ segmentorum medium attin- 
gentes. Carpella connivenlia, ovalo-lanceolata, in stylis quam carpella 
brevioribus, conniventibus, gracilibus attenuata. Squamæ lineares, chtu- 
sæ, multo longiores quam latiores. 

Planta 1-1,50 m. longa. — Foliorum lamina 35-40 cm. longa, 9-12 mm. 
lata. — Pedicelli 15-18 mm. longi. — Calycis tubus 0,75-1 mm. longus; 
segmenta 14-17 mm. longa, 3,25-3,50 mm. lata. — Corollæ tubus 
22-24 mm. longus; segmenta 12-16 mm. longa. 6-6,5 mm. lata. — Car- 
pella 12-15 mm. longa, 2,5-3 mm. lata. Styli 6-8 mm. longi. — 
Squamæ 6,50-7 mm. longæ, 0,40-0,50 mm. late. 

Arabie tropicale : Bilad Fodhli, dans les roches arénacées d’une plaine 
intérieure qui se déploye entre les « gebel Nakhai » et les « gebel Kôr », 
31 mars 1890 [A. Deflers, Iter arabic. II, n° 500. — Echantillon authentique!). 

Observation : La description de M. Deflers, ainsi que les dessins qui 
l’accompagnent, est erronée quant aux élamines. D’après ce botaniste, 
elles seraient de 2 formes : les unes, oppositipétales auraient un filet del- 
toide, rétréci au-dessous de l’anthère et de même longueur qu’elle; les 
autres, alternipelales, seraient munies d’un filet extrêmement étroit, 
beaucoup plus court que l’anthère. Un examen attentif des échantillons 
authentiques m’a montré, pour les 2 séries d’étamines, des filets sembla- 
bles, linéaires, brusquement rétrécis au-dessous du connectif et plus longs 
que les anthères. 

Quant au K. Bentii, il est absolument identique au X. teretifolia ; il est 
impossible de trouver le plus léger caractère qni permette de le distin- 
guer de cette espèce. 


8. K. linearifolia E. Drake del Castillo, Note sur les pl. recueillies 
par M. G. Grandidier dans le S. de Madagascar en 1898 et 1901, in Bull. 
du Mus. d’hist. nat., t. IX, p. #1 (1903). — K. Bonnieri R. Hamet, Note sur 
2 Kal. malgaches, in Bull. de la Soc. bot. de France, t. LIV, p. 139 (1907). 

Caulis erectus, robustus, simplex. glaber. Folia opposita, decussata, 
sessilia, glabra ; lamina teres, stylletiformis, supra leviter canaliculala. 
Inflorescentia caulis non distincta, corymbiformis in cymis ramosis. Pedi- 
cell quam corollæ tubus breviores. Flores parvi. Calyx subcampanulatus, 
glaber, segmentis tubo æqualibus, semiorbicularibus, cuspidatis, latiorıbus 
quam longioribus. Corolla urceolata, non coarclata, tetraquetra, segmenlis 
quam tubus brevioribus, ovalo-orbicularibus, fortiter carinatis, margini- 
bus integris vel levissime fimbriatis, acutis, Iongioribus quam latioribus. 
Stamina supra corollæ tubi medium inserla; antheræ superiores corollæ 
segmentorum medium attingentes. Carpella conniventia, obovato-lanceo- 
lata, in stylis quam carpella brevioribus, conniventibus, crassis, altenuala. 
Squamæ semiorbiculares, integræ, obtusæ, latiores quam longiores. 


(19) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 887 


Planta 1.50 m. longa. — Foliorum lamina 5-8 cm. longa, 3-5 mm. 
lata. — Pedicelli 5-7 mm. longi. — Calycis tubus 2-53 mm. longus ; 
segmenta 2,5-3 mm. longa, 4-5 mm. lata. — Corolle tubus 8-9 mm. 
longus; segmenla 5-5.5 mm, longa, 3,25-3,50 mm. lata. — Carpella 
7-9,5 mm. longa, 3-3,25 mm. lata. — Styli 2,5-3,25 mm. longi. — Squamæ 
1-1,5 mm. longæ, 2-2,5 mm. lat. 

Madagascar, region méridionale : cap Sainte-Marie, 17 juillet 1901 
[Guillaume Grandidier, dans l’herbier Drake del Gastıllo. — Echantillon 
authentique du K. linearifolia et du K. Bonnieri?!|; Monts Mainia [Geay, 
n° 5938! dans les collections de la chair de culture du Museum]. 

Observation : M. Drake del Castillo a, dans sa description, donné les 
feuilles comme linéaires. Me basant sur la forme des cicatrices laissées 
sur la tige par les feuilles tombées, je les avais décrites comme cylindri- 
ques, styleltiformes. L’&chantillon rapporté dans l'alcool par M. Geay et 
dont les feuilles ont conservé leur forme naturelle m’a donné raison. 

La description du K. linearifolia n’est mentionnée dans aucun recueil 
bibliographique. L’echantillon authentique, conservé dans l’herbier Drake 
del Castillo, ne porte aucune mention qui fasse supposer qu'il ait été 
decrit. Aussi croyant avoir à faire à une espèce nouvelle, je lui avais donné 
le nom de K. Bonnieri. Un hasard m’apprit trop tard que ce nom faisait 
double emploi. 


9, K. verticillata G. F. Scott Elliot, New and little-kn. Madagascar 
pl., collect. and enumerat. by G. F. Scott Elliot, in The Journ. of the Linn. 
Soc. Bot., t. XXIX, p. 14, tab. IT (1891). 

Caulis erectus, robustus, simplex, glaber. Folia subverticillata, sessilia, 
glabra ; lamina lineari-oblonga, apice in 2-4-6 segmentis oppositis, oblongis, 
integris, obtusis, parvis, partita. Inflorescentia caulis non distincta, corym- 
biformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ tubus breviores. Flores 
- maximi. Calyx campanulatus, glaber, segmentis quam tubus longioribus, 
deltoideis. acutis, longioribus quam latioribus. Corolla campanulata, infra 
medium coarelata, glabra, segmentis quam tubus brevioribus, suborbicu- 
laribus, abrupte mucronalis, latioribus quam longioribus. Stamina infra 
corollæ tubi medium inserta; antheræ superiores corolle segmentorum 
medium attingentes. Carpella conniventia, ovato-oblonga, in stylis quam 
carpella longioribus, conniventibus, gracilibus, attenuata. Squamæ sub- 
orbiculares, leviter emarginatæ, tam longæ quam latæ. 


Planta 70 cm.-1 m. longa. — Foliorum lamina 35-37 mm. longa, 
3.5-3.75 mm. lata; segmenta 3,75-4 mm. longa, 1,10-1,25 mm. lata. — 
Pedicelli 10-15 mm. longi. — Calycis tubus 4-5 mm. longus; segmenta 
7-8 mm. longa, 4-4,5 mm. lata. — Corollæ tubus 20-25 mm. longus; 
segmenta 6-7 mm. longa, 8-9 mm. lata. — Carpella 7-7,5 mm. longa, 
2,25-2,75 mm. lata. — Styli 20-24 mm. longi. — Squamæ 1-1,25 longæ, 


1-1.25 late. 

Madagascar, région méridionale : environs de Fort Dauphin [G.-F. Scott 
Elliot, n° 2983. — Echantillon authentique]; même localité, terrains secs 
[M. Paroisse, n° 27!]; route de Fort Dauphin, 29 juin 1890 [M. Catat, 
n° 43421]; Smonombo, juin 1900 [M. Decorse !|; Behara, 8 juillet 1901 
[G. Grandidier !, dans l’herbier Drake del Castillo]. 


10. K. Beauverdi R. Hamet, sp. nov. 
Caulis procumbens, deinde erectus, basi nudatus, gracillimus, simplex, 


885 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (20) 


glaber. Folia opposila, decussala, petiolata, glabra; netiolus quam lamina 
brevior, latus; lamina oblonga, vel ovata. leviter crenata, obtusa. Inflores- 
centia caulis non dislineta, paniculæformis, in cymis simplicibus. Pedi- 
celli quam corollæ tubus breviores. Flores maximi. Calyx campanulatus, 
glaber, segments quam tubus longioribus, deltoideis, sensim cuspidatis, 
longioribus quam latioribus. Corolla campanulala. glabra, segmentis 
quam tubus longioribus, late obovato-suborbiculatis, oblusissimis, non 
inucronatis, magnis, latioribus quam longioribus. Stamina paulum supra 
corollæ tubi basim inserta; antheræ superiores süpra corollæ segmen- 
torum medium attingentes. Carpella conniventia, ovala, in stylis quam 
carpella longioribus, conniventibus, gracilibus, altenuala. Squamæ semi- 
orbiculares, leviter emarginatæ, latiores quam longiores. 

Planta 30-40 cm. longa. — Foliorum petiolus 7-11 mm. longus; lamina 
21-25 mm. longa, 15-18 mm. lata. — Pedicelli 6-8 mm. longi. — Calycis 
tubus 6,5-7 mın. longus; segmenta 11-13 mm. longa, 9-10 mm. lata. — 
Corollæ tubus 14-15 mm. longus; segmenta 16-17 mm. longa, 17-19 mm. 
lata. — Carpella 6,5-7 mm. longa, 3,75-4,25 mm. lata. —_ Styli 15-17 longi. 
— Squam& 1,75- 2 mm. longæ, 2 ‚25-2 2 ‚50 late. 

Madagascar, region méridionale : sans localité [M. Geay, nos 6313! et 
6352 !, dans les collections de la chaire de culture du Muséum |. 


11. K. abrupta Is. Bayley Balfour, Diagnos. plant. nov. el imper- 
fecte descript. Phanerogam. Socotrens.. in Proceed. of the Roy. Soc. of 
Edinburgh. 1. XI, p. 512 (1881); Is. Bayley Balfour, Bot. of. Socotra, in 
Transact. of the Roy. Soc. of Edinburgh, t. XXXI, p. 92 (18838). 

Caulis erectus, robustus, simplex, glaber. Folia opposila, decussala, 
petiolata, glabra; petiolus quam lamina brevior, laminæ parum distinctus, 
latus. Lamina obovato-spathulata, integerrima, leviter mucronata. Inflo- 
rescentia caulis non distinela, paniculæformis, in cymis ramosis. Pedicelli 
quam corollæ tubus breviores. Flores magni. Calyx glaber, segmentis 
quam tubus longioribus, deltoideis, sensim cuspidatis, longioribus quam 
latioribus. Corolla tubulosa, infra medium coarctata, glabra, segmentis 
quam tubus brevioribus, oblongo-ligulatis, basi non coarctalis, abrupte 
cuspidatis, longioribus quam latioribus. Stamina paulum supra corollæ 
tubi medium inserta; antheræ superiores corollæ segmentorum basim 
atlingentes. Carpella conniventia, ovato-lanceolala, in stylis quam car- 
pella paulum longioribus, conniventibus, gracilibus, attenuata. Squamæ 
semiorbiculares, integræ, obtusæ, latiores quam longiores. 

Foliorum petiolus 5-10 mm. longus; lamina 50-90 mm. longa, 
26-40 mm. lala. — Pedicelli 6-8 mm. longi. — Calycis tubus 1,5- 
1,75 mm. longus; segmenta 4,75-5 mm. longa, 3-3,25 mm. lata. — 
Corollæ tubus 12-18 mm. longus; segmenta 7-10 mm.longa, 3,75-4,25 mm. 
lata. — Carpella 6-8 mm. longa, 2-2,5 mm. lata. — Styli 7-9 mm. longi. 
— Squamæ 1-1,25 mm. longæ, 1,5-1,75 mm. latæ. 

Socotra : Dans les plaines à l'extrémité Est de l’île [Is. Bayley Balfour, 
n° 512. — Echantillon authentique !]. 

Observation : Par une erreur de typographie la diagnose du K. abrupta 
est donnée dans le Botany of Socotra sous le nom de K. robusta, et vice- 
versa. | 


12. K. streptantha J.-G. Baker, Contribut. to the Flora of Mada- 
gascar, in The Journ. of the Linn. Soc. Bot., t. XXII, p. 472 (1887). 


(21) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 889 


Caulis erectus, robustus, simplex, glaber. Folia opposita, decussala, 
sessilia, glabra; lamina lineari-oblonga, integra, acuta. Inflorescentia 
caulis non dislincta, corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam 
corollæ Lubus breviores. Flores maximi. Calyx campanulatus, glaber, 
segmentis quam lubus brevioribus, delloideo-semiorbiculatis, abrupte 
cuspidatis, paulum longioribus quam latioribus. Corolla tubulosa, infra 
medium coarclala, glabra, segmentis quam tubus brevioribus. lineari- 
oblongis, obtusis, abrupte cuspidatis, longioribus quam latioribus. Sta- 
mina infra corolle tubi medium inserta; antheræ superiores paulum 
supra corollæ segmenlorum basim attingentes. Carpella conniventia, 
oblongo-lanceolata, in stylis quam carpella longioribus, conniventibus, 
gracilibus, altenuala. Squamæ subquadratæ, leviter emarginatæ, latiores 
quam longiores. 

Foliorum lamina 10-11 cm. longa, 25-45 mm. lata. — Pedicelli 15- 
20 mm. longi. — Calycis tubus 14-16 mm. longus; segmenta 6,50-7 mm. 
longa, 6-6,25 mm. lata. — Corollæ tubus 30-32 mm. longus; segmenta 
10-11 mm. longa, 5-5,5 mm. lata. — Carpella 10-11 mm. longa, »,25- 
3,75 mm. lata. — Siyli 20-25 mm. longi. — Squamæ 1,25-1,50 mm. 
longæ, 1,75-2 mm. latæ. 

N region centrale :[R. Baron, n° 4874. — Echantillon authen- 
üque !|. 


13. K. Costantini R. Hamet, sp. nov. 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussala, 
sessilia, glabra; lamina ovala, basi leviler cordata, in parte inferiore 
integra, in parte superiore dentata, aculissima. Inflorescentia caulis non 
distineta, paniculæformis, in cymis . .... Pedicelli quam corollæ tubus 
breviores, vel illi æquales. Flores magni. Calyx campanulatus, glaber, 
segmentis quam tubus paulum brevioribus, vel 11li æqualibus, deltoideis, 
acutis, tam longis quam latis. Corolla campanulata. glabra, segmentis 
quam tubus paulum longioribus, ovato-suborbicularibus, acutis, paulum 
longioribus quam latioribus. Stamina paulum supra corollæ tubi medium 
inserla; antheræ superiores corollæ segmentorum medium atlıngenles. 
Carpella conniventia, ovato-lanceolala vel oblongo-lanceolata, in siylis 
quam carpella longioribus, conniventibus, gracilibus, allenuala. Squam& 
subquadratæ, integr&, obtusæ, latiores quam longiores. 

Foliorum lamina 20-30 mm. longa, 10-16 mm. lala. — Pedicelli 8- 
13 min. longi. — Calycis tubus 8-10 mm. longus; segmenta 7,5-8.25 mm. 
longa, 7.25-8,25 mm. lata. — Corollæ tubus 11-12 mm. longus; segmenla 
13-14 mm. longa, 10,5-11,5 mm. lata. — Carpella 6,5-7 mm. longa, 
3-3,25 mm. lata. — Styli 14-15 mm. longi. — Squamæ 1,25-1,50 mm. 
longæ, 2,25-2,50 mm. latæ, 

Madagascar, région méridionale : environs de Fort Dauphin [M. Geay, 
n° 6421 !, dans les collections de la chaire de culture du Muséum |. 


14. K. Grandidieri M. H. Baillon, Hist. nat. des pl., t. I, atlas 1, 
tab. 57, in A. Grandidier, Hist. phys., nat. et polit. de Madagascar, t. XX VIII 
(1886) ; E. Drake del Castillo, Note sur les pl. recueillies par M. G. Gran- 
didier dans le S. de Madagascar, en 1898 et 1901, in Bull. du Mus. d’Hist. 
Nat., t. IX, p. 42 (1903); R. Hamet, Note sur 2 Kal. malgaches, in Bull. de 
la Soc. Bot. de France, t. VII, pp. 138 et 139 (1907). 

Caulis erectus, robustissimus, simplex, glaber. Folia opposita, decussata, 


890 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (22) 


sessilia, glabra; lamina obovata, integerrima, obtusissima, leviter mucro- 
nata. Inflorescentia caulis distincta, racemiformis, in cymis simplicibus. 
Pedicelli quam corollæ tubus breviores. Flores magni. Calyx subcampa- 
nulatus, glaber segmentis quam tubus longioribus, semiorbicularibus, 
abrupte cuspidatis, latioribus quam longioribus. Corolla urceolata, tetra- 
quetra, glabra, segmentis quam tubus brevioribus, ovato-orbiculatis, 
forliter carinatis, marginibus integris vel paulum fimbrialis, leviter 
mucronatis, longioribus quam latioribus. Stamina supra corollæ tubi 
medium inserla; antheræ superiores corollæ segmentorum medium 
atungentes. Carpella connivenlia, ovato-lancealata, in stylis quam carpella 
brevioribus, conniventibus, crassis, attenuata. Squamæ semiorbiculares, 
leviter emarginalæ, latiores quam longiores. 

Foliorum lamina 9-13,5 cm. longa, 4,5-6,5 cm. lata. — Pedicelli 8-9 mm. 
longi. — Calyeis tubus 2,75-3 mm. longus; segmenta 3-3,5 mm. longa, 
5-5,5 mm. lata. — Corollæ tubus 12-13 mm. longus; segmenta 5-5,25 mm. 
longa, 4,25-4.50 mm. lata. — Carpella 11-12 mm. longa, 3-3.25 mm. 
lala. — Siyli 3-4 mm. longi. — Squamæ 1-1,10 mm. long&, 2-2,25 mm. 
lalæ. 

Madagascar, région méridionale : Sarondiano, 11 août 1901 [G. Grandi- 
dier! dans l’herbier Drake del Castillo]; le long de la rivière Onilahy, 
13 août 1898 [G. Grandidier! dans l’herbier Drake del Castillo]; sans loca- 
lité [A. Grandidier, n° 4514. — Echantillon authentique !|. 

Observation : Dans une note précédente, j'avais dit que la planche des- 
sinée par M. D’Apreval était tout ce que l’on connaissait du K. Grandi- 
dieri, qu'il n'y avait point eu de description authentique de cette espèce, 
ei que malgré mes recherches tant à l’herbier du Muséum qu’à l’herbier 
Drake del Castillo, je n'avais pu trouver l'échantillon authentique de cette 
plante. 

Or, M. Poisson, assistant au Muséum, vient de retrouver cet échantillon. 
Il avait été mis dans un bocal, vers 1880, et l’on ignorait absolument sa 
présence. Ce précieux spécimen est aujourd'hui dans un état lamentable. 
Ce qu’il en reste a été desséché et intercalé dans l'herbier du Muséum. 


15. K. orgyalis J. G. Baker, Contrib. to the Flora of Madagascar, in 
Trimen’s Journ. of Bot., new Ser., t. XI, p. 110 (1882); M. H. Baillon, 
Liste des pl. de Madagascar, in Bull. mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, 
p. 468 (1885). 

Caulis ereclus, .....,simplex, glaber. Folia opposita, decussala, ..... : 
glabra ; lamina oblongo-spathulata, integra, ..... Inflorescentia ..... à 
corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelii quam corollæ tubus longiores. 
Flores parvi. Calyx glaber, segmentis quam tubus longioribus, deltoideis, 
aculis, paulum longioribus quam latioribus. Corolla urceolata, glabra, 
segmentis quam tubus brevioribus, ovato-suborbicularibus, abrupte cuspi- 
datis, paulum longioribus quam latioribus. Stamina supra corollæ tubi 
medium inserta ; antheræ superiores corollæ segmentorum medium atlin- 
gentes. Carpella conniventia, oblonga, in stylis quam carpella brevioribus, 
conniventibus, attenuata. Squamæ semiorbiculares, leviter emarginatæ, 
laliores quam longiores. 


Foliorum lamina 9-15 cm. longa, ..... lata. — Pedicelli 13-15 mm. 
longi. — Calycis tubus 0.25-0,30 mm. longus; segmenta 3,25-3,50 mm. 
longa, 3 mm. lala. — Corollæ tubus 9-10,5 mm. longus; segmenta 


3,25-3,50 mm. longa, 2,75-3 mm. lata. — Carpella 9-10 mm. longa, 


(23) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 891 


3,19-4 mm. lata. — Styli 2,25-2,50 mm. longi. — Squam& 1,25-1,50 mm. 
longæ, 2,75-3 mm. latæ. 

Madagascar, région centrale : Ouest de Betsiléo, terrains pierreux 
autour des forêts |R. Baron, nos 105 et 249. — Echantillons authentiques]. 


16. K. antanosiana E. Drake del Castillo, Note sur les pl. recueill. 
par M. G. Grandidier dans le S. de Madagascar, en 1898 et 1901, in Bull. 
du Mus. d’hist. nat., t. IX, p. 41 (4903). 


Caulis erectus. ..... , simplex, glaber. Folia opposita, decussata, pelio- 
lala, glabra; petiolus quam lamina brevior, latus; lamina ovata, integra, 
acula. Inflorescentia, ....., corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli 


quam corollæ tubus breviores. Flores parvi. Calyx glaber, segmenlis 
quam tubus longioribus, deltoideis, acutis, paulum longioribus quam 
latioribus. Corolla urceolala, glabra, segmenlis quam tubus brevioribus, 
late ovato-orbiculalis, leviter mucronatis, paulum longioribus quam latio- 
ribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserta; antheræ superiores 
corolle segmentorum basim allingentes. Carpella conniventia, ovalo-lan- 
ceolata, in stylis quam carpella brevioribus, conniventibus, crassis, atte- 
auata. Squamæ semiorbiculares, leviter emarginal®, laliores quam 
longiores. 

Foliorum petiolus 42-15 mm. longus; lamina 9-9,5 cm. longa, 
4.50-5 cm. lata. — Pedicelli 6-8 mm. longi. — Calycis tubus 0,25- 
0.30 mm. longus; segmenta 3,25-3,50 mm. longa, 3-3,25 mm. lata. — 
Corolla tubus 9,25-10 mm. longus; segmenta 4.25-4,50 mm. longa, 
4-4.25 mm. lata. — Carpella 9-9.50 mm. longa, 3-3,50 mm. lala. — 
Styli 4-1,25 mm. longi. — Squam& 1-1,25 mm. longæ, 1-75-2 mm. lat. 

Madagascar, région méridionale : vallée du Saint-Augustin, 19 mai 1898 
| Guillaume Grandidier, dans l’herbier Drake del Castillo. — Echantillon 
aulhentique!]. 


17. K. bracteata G. F. Scott Elliot, New and little kn. Madagascar 
pl. collect. and enumerat. by Scott Elliot, in The Journ. of the Linn. Soc. 
Bot., t. XXIX, p. 15 (1891). 

Caulis erectus, gracilis. simplex. Folia opposita, decussata, sessilia, gla- 
bra ; lamina ovato-orbiculata, integra, subacuta. Inflorescentia caulis non 
distincla, paniculæformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ tubus 
breviores. Flores parvi. Calyx paulum pubescens, segmentis quam tubus 
longioribus, ovatis, aculis, longioribus quam latioribus. Corolla urceolala, 
non coarclata, glabra, segmenlis quam tubus brevioribus, orbiculatis, 
leviter mucronatis, paulum latioribus quam longioribus. Stamina supra 
corolie tubi medium inserta; antheræ superiores corollæ segmentorum 
medium attingentes. Carpella conniventia, ovato-lancevlata, in stylis 
quam carpella brevioribus, conniventibus, crassis, attenuala. Squamæ 
semiorbiculares, leviter emarginalæ, paulum latiores quam longiores. 

Foliorum lamina 25-30 mm. longa, 19-20 mm. lala. — Pedicelli 
2-4 mm. longi. — Calycis tubus 0,10-0,15 mm. longus; segmenta 
4-4,25 mm. longa, 2,5-2,75 mm. lala. — Corollæ tubus 7-8 mm. longus; 
segmenta 2,5-2,75 mm. longa, 3-3,25 mm. lata. — Carpella 7-8 mm. 
longa, 2,-5-2,75 mm. lata. — Styli 1,50-2 mm. longi. — Squamæ 1,10- 
1,20 mm. longæ, 1,50-1.75 late. 

Madagascar, region meridionale : environs de Fort-Dauphin, dunes 
sableuses et seches[G. F. Scott Elliot, n° 2993, — Echantillon authentique!]. 


892 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (24) 


18. K. Nadyx' R. Hamel, sp. nov. 

Caulis erectus, robustus, ramosus, glaber. Folia opposita, decussala, 
petiolata, glabra, petiolus quam lamina brevior, paulum latus; lamina 
orbiculata, vel orbiculato-ovala, integra, subacuta. Inflorescentia caulis 
non distincta, paniculæformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ 
tubus breviores. Flores parvi. Calyx glaber, segmentis quam tubus longio- 
ribus, lanceolatis, acutis, longioribus quam latioribus. Corolla urceolala, 
glabra, segmentis quam Lubus brevioribus, ovato-orbiculatis, mucronalis, 
tam longis quam latis. Stamina supra corollæ (ubi medium inserla; 
antheræ superiores corollæ segmenlorum medium allingentes. Carpella 
conniventia, ovato-lanceolata, in stylis quam carpella brevioribus, conni- 
ventibus, crassis, attenuata. Squamæ semiorbiculares, leviler emarginatæ, 
paulum latiores quam longiores. 

Folıorum petiolus 7-9 mm. longus; lamina 20-27 mm. longa, 20-27 mm. 
lata. — Pedicelli 6-7 mm. longi. — Calycis tubus 0,35-0,40 mm. longus; 
segmenla 5,5-6,25 mm. longa, 2,25-2.50 lata. — Corollæ tubus 9-10 mm. 
longus; segmenta 2,25-2,50 mm. longa, 2,25-2,50 mm. lata. — Carpella 
7-9 mm. long, 2.25-2.50 lata. — Sıyli 1-1,5 mm. longi. — Squamæ 
1,75-2 mm. longæ, 2,25-2.50 mm. latæ. 

Madagascar, région méridionale : environ d’Anpotoka [M. Geay. n° 
63581, dans les collections de la chaire de culture du Muséum]; Andra- 
homana, 1900 [Ch. Alluaud, n° 16! dans l’herbier Drake del Castillo] ; 
sans localité, 30 juin 1890 [ML Catat, no 4451]. 


19. K. Hildebrandtii M. H. Baillon, Liste des pl. de Madagascar. in 
Bull. mens. de la Soc. Linn. de Paris, t. I, p. 468 (1885). — K. gomphophylla 
J. G. Baker, Contrib. to the Flora of Madagascar, in The Journ. of the 
Linn. Soc. Bot., t. XXII, p. 471 (1887). 

Caulis erectus, robustus, ramosus, glaber. Folia apice ramorum agglo- 
merala, opposila, decussata, petiolata, glabra ; petiolus quam lamina bre- 
vior, gracilis; lamina obovalo-orbiculata, spathulata, integra vel leviter 
sinuata, obtusissima. Inflorescentia caulis non distincta, paniculæformis, 
in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ tubus breviores, vel illi æquales. 
Flores parvi. Calyx subcampanulatus, paulum pubescens, segmentis quam 
tubus paulum longioribus, deltoideis. acutis, latioribus quam longioribus. 
Corolla urceolata. non coarctata, glabra, segmentis quam tubus breviori- 
bus, ovato orbiculatis, obtusissimis vel leviter mucronatis, paulum longio- 
ribus quam latioribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserla; 
antheræ superiores corollæ segmentorum medium attingentes. Carpella 
conniventia, oblonga, in stylis quam carpella brevioribus, conniventibus, 
crassis, altenuata. Squamæ subquadral&, profundissime emarginatæ, pau- 
lum longiores quam latiores. 

Foliorum petiolus 2-5 mm. longus ; lamina 16-20 mm. longa. 13-16 mm. 
lata. — Pedicelli 2.5-4,25 mm. longi. — Calycis lubus 0,50-0,75 mm. 
longus ; segmenta 0,75-1 mm. longa, 1,25-1,50 mm. lala. — Corollæ tubus 
4-4,5 mm. longus; segmenta 2-2,25 mm. longa, 1.5-1.75 lata. — Car- 
pella 4-5 mm. longa, 2-2,25 mm. lata. — Siyli 1-1,50 mm. longi. — 
Squamæ 1-1.25 mm. longæ, 0,75-1 mm. lala. 

Madagascar, region centrale : province d’Imerina, novembre 1881 


1 Nominis Nadyæ Plantey. 


(25) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 893 


J. M. Hildebrandt, n° 3684. — Echantillon authentique !]; sans localité 
HR Baron, n° 3543. — Echantillon authentique du K. gomphophylla !\; 
[R. Baron, nos 4344 et 43501). 

Observations : Les échantillons authentiques du K. gomphophylla sont 
absolument identiques à ceux du K. Hildebrandt. 


20. K. integrifolia J. G. Baker, Contribut. to the Flora of 
Madagascar, in The Journ. of the Linn. Soc. Bot., t. XXILp. 471 
(1887). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussata, ses- 
silia, glabra; lamina obovato-cuneata, integra, obtusissima vel leviter 
mucronala. Inflorescenlia caulis non distincta, corymbiformis, in cymis 
ramosis. Pedicelli quam corollæ tubus breviores. Flores parvi. Calyx 
subcampanulatus, leviter pubescens, segmentis quam tubus paulum lon- 
gioribus, late deltoideis, acutis, latioribus quam longioribus. Corolla 
urceolata, non coarctata, glabra, segmentis quam tubus longioribus, 
obovato-oblongis, oblusissimis, non mucronatis, longioribus quam latio- 
ribus. Stamina infra corollæ tubi medium inserta ; antheræ superiores 
corollæ segmentorum medium attingentes. Carpella conniventia, ovala, 
in stylis quam carpella brevioribus, conniventibus, crassis attenuata. 
Squam& lineares, leviter emarginalæ, longiores quam latiores. 

Foliorum lamina 40-45 mm. longa, 20-22 mm. lata. — Pedicelli 
1,5-2.25 mm. longi. — Calycis tubus 0,60-0,70 mm. longus, segmenta 
1-1,10 mm. longa, 2-2,10 mm. lata. — Corollæ tubus 3,5-4 mm. longus; 
segmenla 5-5,25 mm. longa, 3-3.25 mm. lata. — Carpella 4-425 mm. 
Jonga, 1,25-1.50 mm. lata.— Styli 1,50-2m m. longi.—Squamæ 2-2,50 mm. 
longæ, 0,50-0,80 mm. lat. 

Madagascar, région centrale : sans localité [R. Baron, n° 4377. — 
Echantillon authentique !]. 


21. K. scapigera Welwitsch msc. ex J. Britten, in D. Oliver, Flora 
of trop. Africa. t. Il, p. 397 (1871); W. P. Hiern, Catal. of the Afric. pl. 
pl. collect. by Dr Welwitsch, in 1853-1861, t. I, p. 329 (1896). — K. /ari- 
nacea Is. Bayley Balfour, Diagnos. plant. nov. et imperfecte descript. 
Phanerogam. Socotrens., in Proceed. of the Roy. Soc. of Edinburgh, t. XI, 
p. 512 (1881); Ed. Regel, in Gartenfl., t. XXXII, p. 33. tab. 1143 (1884); 
Ed. Regel, Descript. plant. nov. et min. cognit., in Acta hortli bot. Petro- 
polit., t. VIII, p. 642 (1884); Is. Bayley Balfour, Botany of Socotra, in 
Transact. of the Roy. Soc. of Edinburgh, t. XXXI, p. 91 (1888); J. D. Hoo- 
ker, in Curtis’s Botan. Magaz., Ser. 3, t. LVIL tab. 7769 (1901). 

Caulis erectus, basi nudatus, robustus, simplex, glaber. Folia apice 
caulis aggregata, subrosulala, opposita, decussata, sessilia, glabra ; lamina 
obovato-orbicularis, integra, obtusa vel leviter emarginata. Inflorescentia 
caulis distincta, corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ 
tubus breviores. Flores magni. Calyx subcampanulalus, glaber, segmentis 
quam tubus paulum brevioribus, deltoideis, aculis, paulum longioribus 
quam latioribus. Corolla tubulosa, non coarctata, glabra, segmentis quam 
tubus brevioribus, oblongis vel ovato-oblongis, abrupte cuspidatis, longio- 
ribus quam latioribus. Stamina supra corollæ tubi medium inserta; 
antheræ superiores corollæ segmentorum medium attingentes. Carpella 
conniventia, ovalo-lanceolata, in stylis quam carpella brevioribus, conni- 


894 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (26) 


ventibus, paulum crassis, attenuata. Squamæ lineares, leviter emarginatæ, 
longiores quam latiores. 

Planta 15-40 cm. longa. — Foliorum lamina 20-27 mm. longa, 
11-22 mm. lata. — Pedicelli 4-6 mm. longi. — Calycis tubus 1,25-1,75 mm. 
longus; segmenta 1-10-1,25 mm. longa, 1,30-1,50 mm. lata. — Corollæ 
tubus 12-15 mm. longus; segmenta 6,50-7 mm. longa, 2,75-3 mm. lata. 
— Carpella 9-11 mm. longa, 2-2,25 mm. lala. — Styli 4-5 mm. longi. 
— Squamæ 2,25-2,75 mm. longæ, 0,75-0,80 mm. lat. 

Angola : Mossamedes. sommets des monts de Serra de Monte Negros, 
10 août 1859 [Dr Welwitsch, n° 2483. — Echantillon authentique]. 

Socotra : Wadi Dilal, 500 m., 26 avril 1881 [Dr G. Schweinfurth, no 753. 
— Echantillon authentique du K. farinacea!]; plaines calcaires des parties 
élevées de l'ile [Is. Bayley Balfour, n° 521]; sans localité [Hinter, 
no 15]. 

Observations : Les descriptions du K. scapigera et du K. farinacea 
concordent en tous points. 


22. K. oblongifolia W.H. Harvey, in W. H. Harvey and 0. W. Son- 
der, Flora Cap, t. II, p. 379 (1861-1862). 

Caulis erectus, ....., simplex, glaber. Folia opposila, decussata, sessilia, 
glabra; lamina obovato-oblonga, integra, obtusa. Inflorescentia caulis non 
distincta, paniculæformis, in cymis ramosıs. Pedicelli ..... Flores Mmes 
Calyx glaber, segmentis quam tubus longioaibus, delloideis, aculis, . .... 
Corolla glabra, segmentis ..... , ovato-lanceolatis, acutis, ..... Stamina 
RSS ; antheræ ..... Carpella ..... Squamæ lineares, leviter emargi- 
nal, longiores quam latiores. 

Foliorum lamina 8-11 cm. longa, 2-4 cm. lata. — Pedicelli . . . .. — Calycis 
LUDUS LEE secmental- eee — Corollæ tubus ..... — Segmenta ..... 
— Carpella ..... — Styli ..... — Squamæ ..... 

Cap de Bonne-Esperance : Hopelown district [M. Andrew Wiley. 
— Echantillon authentique]. 


23. K. thyrsiflora W. H. Harvey, in W. H. Harvey and 0. W. Son- 
der Flora Cap, t. Il, p. 380 (1861-1862) ; J. D. Hooker, in Curtis’s Botanic. 
Magaz., Ser. 3, t. LV, tab. 7878 (1899). 

Caulis erectus, robustus, simplex, glaber. Folia opposita, decussata, ses- 
silia, glabra ; lamina obovato-oblonga, integra, obtusa. Inflorescentia caulis 
non distincta, thyrsoidea, in cymis ramosis. Pedicelli ..... Flores ..... 
Calyx glaber, segmentis quam tubus longioribus, lineari-lanceolatis, sub- 
ACULIS ES Corolla glabra, segmentis quam tubus brevioribus, ovato- 
orbiculatis, obtusis, ..... Stamina ..... ;: antheræ ..... Carpella conni- 
ventia, ovato-lanceolata, in stylis quam carpella brevioribus, conniventibus, 
crassis, attenuata. Squamæ lineares, leviter emarginatæ, longiores quam 
latiores. 


Foliorum lamina 9-19 cm. longa, ..... — Pedicelli ..... — Calyeis 
UDUS AE ; Segmenta ..... — Corollæ tubus ..... : Segmenta 2" 
— Carpella ..... — Siyli ..... — Squamæ ..... 


Cap de Bonne-Espérance : vers les sources de Kat River [Ecklon et 
Zeyher, n° 1953. — Echantillon authentique |; Rhinoster Kopf et Vaal River 
[Zeyher, n° 670]; district de Cradock et Queenstown, sur les flancs des 
collines rocailleuses [Mrs. F. W. Barber, n° 221]. 


(27) R. HAMET. MONOGRAPNIE DU GENRE KALANCHOE. 895 


24. K. Baumii A. Engler und E. Gilg, Botan. Ergebn. Append., in 
H. Baum. Kunene Sambesi Expedit.. in Profr Dr O0. Warburg, Auftr. des 
Kolon. Wirtschaftlich. Komit., p. 242 (1903). — K. prasina N. E. Brown, 
in The Gardener’s Chronicle, Ser. 3, t. XXXV, p. 211 (1902). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia sessilia, glabra; lamina 
oblongo-lanceolata, integra, obtusa. Inflorescentia caulis non distincta, 
corymbiformis, in eymis ramosis. Pedicelli ..... Flores parvi. Calyx gla- 
ber, segmenlis quam tubus longioribus, ovato-deltoideis, cuspidalis...... 
Corolla ..... , glabra, segmentis quam tubus brevioribus. oblongis, obtu- 
SACS Stanına. 0. PANNE Be Carpella conniventia, ..... 
Squamæ lineares, leviter emarginatæ, longiores quam latiores. 

Foliorum lamina 8-11 cm. longa, 2-4 cm. lata. — Pedicelli ..... — 
Calyeis iubus ..... ; segmenta 2 mm. longa, ..... — Corollæ tubus 
6-11 mm. longus; segmenta 2-3 mm. longa, ..... — Carpella ..... — 
Squamæ ..... 

Zambèzie : Près de Goudkopje, 1300 m., dans les terrains argileux, 
enire des rocs, dans les forêts très éclairées, 22 mai 1900 [H. Baum, 
n° 938. — Echantillon authentique|. 

Nyassaland : Sans localité [M. J. Mac Clunie. — Echantillon authen- 
tique du K. prasina. 

Observation : La seule différence entre le K. Baumiü et le K. Prasina 
serait, d’après les descriptions, la longueur de la tige. Or j’ai reçu, année 
dernière, du jardin botanique de Saint-Pétersbourg, un échantillon vivant 
de K. Baumü, dont la tige ne dépassait pas 5 cm. Cultivé dans de bonnes 
conditions, la plante s’est accrue beaucoup, et la tige dépasse aujourd’hui 
40 cm. I n'y a donc pas lieu de tenir compte de la grandeur de cet 
organe. 


23. K. rotundifolia A. H. Haworth, Dec. quarta plant. nov. succu- 

lent., in The Philosoph. Magaz. and Journ., t. LXVI, p. 31 (1825); DC., 
Prodrom., t. III, p. 395 (1828); W. H. Harvey in W. H. Harvey and 
0. W. Sonder, Flora Cap., t. IL, p. 379 (1861-1862); Is. Bayley Balfour. 
Botany of Socotra, in Transact. of the Roy. Soc. of Edinburgh, t. XXXI, 
pp. 90 et 91 (1888). — Crassularotundifolia A.H. Haworth, Dec. nov. plant. 
suceul., in The Philosoph Magaz. and Journ., t. LXIX, p. 188 (1824); 
DC.. Prodrom., t. II. p. 384 (1828); W. H. Harvey, in W. H. Harvey and 
0. W. Sonder, Fle®& Cap., t. Il, p. 365 (1861-1862). — Verea rotundifolia 
Dav. Dietrich, Synops. plant., t. Ti, p. 1328 (1840). — Verosimile K. integer- 
rima Lange, Ind. sem. hort. Haun., p. 5 (1872). 

Caulis erectus, gracilis, simplex, glaber. Folia opposita, decussata, petio- 
lala, glabra; petiolus quam lamina brevior, gracilis; lamina obovato- 
oblonga vel oblongo-lanceolata, integra, subacuta. Inflorescentia caulis non 
distincta, corymbiformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ tubus 
breviores. Flores parvi. Calyx subcampanulatus, glaber, segmentis quam 
tubus longioribus, deltoïdeis, acutis, longioribus quam latioribus. Corolla 
tubulosa, infra medium coarctata, glabra, segmentis quam tubus brevio- 
ribus, oblongis. abrupte mucronatis, longioribus quam latioribus. Stamina 
supra corollæ tubi medium inserta ; antheræ superiores corollæ segmen- 
torum basim attingentes. Carpella conniventia, ovato-lanceolata, in stylis 
quam carpella brevioribus, conniventibus, crassis, attenuata. Squamæ 
lineares, integræ, obiusæ, longiores quam laliores. 

Planta 20-40 cm. longa. — Foliorum petiolus 2-4 mm. longus; lamina 


896 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (28) 


12-16 mm. longa, 8-13 mm. lata. — Pedicelli 4-6 mm. longi. — Calycis 
tubus 0,40-0.50 mm. longus; segmenta 1,25-1,50 mm. longa. 0,50-0,75 mm. 
lala. — Corollæ tubus 8-8.50 mm. longus; segmenla 4-4,25 mm. longa, 
1,50-1,75 mm. lata. — Carpella 4-6 mm. longa, 1,5-1,75 mm. lata. — Siyli 
0,75-1 mm longi. — Squamæ 2,25-2.50 mm. longæ, 0,20-0.25 mm. late. 

Cap de Bonne-Espérance : Zoulpanshodje [Zeyher, n° 2561|; Howisons 
Poort [H. Hutton]; Collines pres d’Adow, et Klein Winterhoek. dans une 
vallée entre Zoutpans et Enon [Drège, n° 6920 !]; sans localité [M. Buwie. 
— Echantillon authentique]; [Zeyher, n° 2562 !] 

Socotra : Sur les parties élevées du Haghier [Isaac Bayley Balfour, 
n° 4721]; Wadi Dilal, 600 m., 25 avril 1881 [G. Schweinfurth, no 7521] 

Observation : En 1824, Haworth décrivit une nouvelle espèce de Cras- 
sulacée, provenant des déserts de l'Afrique du Sud, qu'il rapporta au 


: genre Crassula. Il lui donna le nom de C. rotundifolia et se borna à en 


décrire les caractères extérieures (tige, feuille, inflorescence), disant 
d’ailleurs qu'il n’avail point examiné les fleurs. S’elant apercu, l’annee 
suivante, que la plante qu'il avait rapporté au genre Cr'assula élail un 
Kalanche. il S'empressa de reclifier son erreur et le C. rotundifolia 
devint le K. rotundifolia. 

De Candolle. dans le Prodrome, donna le C. rotundifolia comme syno- 
nyme du K. rotundifolia, mais par une singulière inadvertance il rangea 
encore cette plante dans le genre Crassula, disant même que celte espèce 
conslitualt peut-être avec le C. telephioides une section particulière. 
Celle bizarre erreur. au lieu d’être corrigée, a été admise par Harvey qui 
après avoir décrit le K. rotundifoliu. déclare qu’il n’est point certain que 
ce soit le K. rotundifohia Haworth. Quant au C. rotundifolia, il le range 
dans les espèces douteuses du genre Crassula. En dernier lieu, M. J. Bay- 
ley Balfour écrivit aussi que l'identification du K. rotundifolia de Harvey 
avec celui de Haworth était douteuse. Ces doutes doivent disparaitre. Il 
suffit en effet de constater que C. r'otundifolia et K. rotundifolia ne sont 
que deux noms de la même plante, dont la description complèle a été 
donnée en deux fois. En réunissant les deux diagnoses, on reconnaitra 
bien vite que le K. rotundifolix de Harvey est bien le véritable K. rotun- 
difolia de Haworth. 


26. K. brachyloba Welwitsch msc. ex J. Britlen, in D. Oliver, 
Flora of trop. Africa, t. Il, p. 392 (1871): W. P. Hiern, Catal. of the Afric. 
pl. collect. by Dr Welwitsch. t. I, pp. 326 et 327 (1896). — K. multiflora 
Dr Hans Schinz. Beitr. zur Kenntn. der Flora von Deutsch Südw. Atrika 
und der angrenzend. Gebiete. in Verhandlung. des Botan. Vereins der 
Prov. Brandenburg, t. XXX, pp. 172 et 173 (1888). 

Caulis erectus, robustus. simplex, glaber. Folia opposila, decussala, 
peliolata, glabra; petiolus quam lamina brevior, paulum latus; lamina 
ovalo-lanceolata, integra vel leviter sinuala, subacuta. Inflerescenlia 
caulis non dislincla, paniculæformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam 
corollæ tubus breviores. Flores magni. Calyx glaber, segmenlis quam 
tubus paulum longioribus, deltoideo-semiorbicularibus, subacutis vel 
aculis, paulum longioribus qum latioribus. Corolla urceolata, non coarctala, 
glabra, segmentis quam tubus brevioribus, deltoideo-semiorbicularibus, 
aculis, paulum longioribus quam latioribus. Stamina supra corollæ Lubi 
medium inserla; antheræ superiores paulum supra corollæ segmenlorum 
basim attingentes. Carpella conniventia, obovato-lanceolata, in stylis quam 


(29) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 897 


carpella brevioribus, conniventibus, crassis, altenuala. Squamæ lineares, 
leviter emarginata, longiores quam latiores. 

Foliorum petiolus 6-8 cm. longus; lamina 12-14 cm. longa, 4-45 cm. 
lata. — Pedicelli 8-11 mm. longi. — Calycis tubus 1-1,10 mm. longus; 
segmenta 2,5-2.75 mm.longa, 2-2,25 mm. lata. — Corollæ tubus 13-15 mm. 
longus; segmenta 4.75-5,25 mm. longa, 3,75-4.25 mm. lata. — Carpella 
10-12 mm. longa, 1,75- 29 25 mm. lata. — Styli 1,25-1.50 mm. longi. — 
Squamæ 3,75- 4.05 mm. long. 0,25-0,35 mm. late. 

Angola : Dans les fourrés des forêts de Parinari Mobola, aux environs 
de Lopollo, Monino et du grand lac d’lvantäla, février-mars 1860 
[Dr Welwitsch, n° 2486. — Echantillon authentique !]. 

Zambezie : Sud-Ouest du lac Ngami [..... ? — Echantillon authenti- 
que du A. multiflora]. 

Observations : D’après M. Schinz, le K. multiflora diffère du K. brachy- 
loba par ses sépales aigus el non obtus, plus courts, et par ses écailles 
beaucoup plus courtes. Le premier caractère distinctif invoqué par 
M. Schinz est nul, car on observe sur un même échantillon de K. brachy- 
loba des sépales subaigus et des sépales aigus. Quant à ce qui concerne la 
dimension plus réduite des sépales et des écailles, elle n’a rien de parli- 
culier, car toutes les parties de la fleur sont réduites dans la même pro- 
portion. Le K. multflora ne peut donc point être séparé du K. brachyloba, 
dont il constitue à peine une forme parviflore. 


27. K. laciniata DC., Plant. hist. Succulent., tab. 100 (1799-1829); 
C. H. Persoon, Synops. plant., t. I. p. 446 (1805); DC., Prodrom., t. IH, 
p. 395 (1826); R. Wight et G. A. Walker Arnott, Prodrom. flor. Peninsul. 
Ind. Orient., p. 360 (1834); J. D. Hooker and T. Thomson, Præcurs. ad 
flor. Ind.. in Journ. of the Proceed. of the Linn. Soc. Bot., t. II, p. 91 
(1857); G. H. K. Thwaites, Enum. plant. Zeylan., p. 129 (1864); J. Brilten. 
in D. Oliver, Flora of tropic. Africa, t. II, p. 392 (1871); C. B. Clarke, in 
J. D. Hooker, The Flora of Brit. Ind., t. II, pp. 415 et 416 (1879); 
H. Trimen, A. Handb. to the Fora of Ceylon, p. 144 (1894); W. P. Hiern, 
Catal. of the Afrie. pl. collect. by D. Welwitsch, in 1853-1861, t. I, p. 326 
(1896). — K. ægyptiaca DC., Plant. hist. succulent., tab. 64, (1799-1829); 
C. H. Persoon, Synops. plant., t. I, p. 446 (1805); DC., Prodrom., t. III, 
p. 395 (1828); W.P. Hiern, Catal. of the Afric. pl. collect. by D. Welwitsch 
in 1853-1861, t. I, p. 328 (1871). — K. spathulata DC., Plant. hist. 
succulent., Lab. 65 (1799-1829); C. H. Persoon, Synops. plant., t. I, p. 446 
(1805); DC., Prodrom., t. II, p. 395 (1828). — K alternans C. H. Persoon, 
Synops. plant., t. I, p. 446 (1805); DC., Prodrom., t. IL, p. 395 (1828); 
G. Schweinfurth, Samml. arab. æthiop. Pflanz., App. 2, in Bull. de l’herb. 
Boissier, t. IV, pp. 201 et 202 (1896). — K. Verea C. H. Persoon, Synops. 
plant., 1. I, p. 446 (1805). — K. acutiflora A. H. Haworth, Synops. plant. 
succulent., p. 109 (4812); DC., Prodrom., t. II, p. 395 (1828). — K. cre- 
nata A. H. Haworth, Synops. plant. succulent. , P. 109 (1819); DC., Plant. 
hist. suceulent, tab. 176, (1799-1829); W. H. Harvey, in W.H. Harvey 
and O0. W. Sonder, Flora Cap., t. Il, p. 379 (1861-1862); J. Britten, in 
D. Oliver, Flora of tropic. Africa, 1. Ii, pp. 394 et 395 (1871); A. Deflers, 
Voy. au Yemen, p. 137 (1889). — K. crenata var. collina A. Engler, Die 
Pflanzenw. Ost Afrik. und der Nachbargeb., Pars C, p. 189 (1895). — 
K. ceratophylla A. H. Haworth, Suppl. plant. succulent. , p. 23 (1819); DC., 
Prodrom., t. II, p. 395 (1828). — K. amplexicaulis Heyne ex N. Wallich, 


898 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (30) 


A numeric. list of dr. specim. of pl. in the E. Ind. Comp. Mus. collect. 
under the superintend. of D. Wallich, p. 244, no 7222 (1828). — 
K. Wightiana N. Wallich, À numeric. list of dr. specim. of pl. in the E. 
Ind. Comp. Mus. collect. under the superintend. of D. Wallich, p. 24%, 
n° 7225 (1828). — K. varians Haworth, in The Philosoph. Magaz. and 
Journ., New ser., t. IX, p. 302 (1829); N. Wallich, Plant. asiatic. rarior., 
t. II, pp. 53 et 54, tab. 67 (1831). — K. brasiliensis J. Cambessedes, in 
A. de St-Hilaire, Flora Brasil. merid.,:t. II, pp. 196 et 197 (1829); 
A. G. Eichler, in Martius, Flora Brasil., t. XIV, pars 2da, pp. 381 et 382, 
tab. 89, fig. 2 (1872); C. B. Clarke, in J. D. Hooker, The Flora of Brit. 
Ind., t. II, p. 415 (1879). — K. subamplectens N. Wallich, Plant, asiatic. 
rarior.. t. II, pp. 53 et 54, tab. 67 (1851). — K. teretifolia Haworth msc., 
ex N. Wallich, Plant. asiat. rarior., t. II, p. 53, tab. 166 (1831); J. D. Hooker 
and T. Thomson, Præcurs. ad flor. Ind., in Journ. of the Proceed. of the 
Linn. Soc. Bot., t, II, p. 91 (1857). — K. floribunda R. Wight and 
G. A. Walker Arnott, Prodrom. flor. peninsul. Ind. Orient., pp. 359 et 
360 (1834); J. D. Hooker and T. Thomson, Præcurs. ad flor. Ind., in Journ. 
of the Proceed. of the Linn. Soc. Bot., L. Il, p. 91 (1857); G.H.K. Thwaites, 
Enumer. plant. Zeylan., p. 129 (1864); C. B. Clarke, in J. D. Hooker, The 
Flora of Brit. Ind., t. II, pp. 414 et 415 (1879). — K. floribunda var. 
glabra C. B. Clarke in J. D. Hooker, The Flora of Brit. Ind., t. II, p. 415 
(1879). — K. heterophylla KR. Wight et G. A. Walker Arnott, Prodrom. 
flor. Peninsul. Ind. Orient., p. 360 (1834). — K. hybrida Desfontaines, ex 
E. Th. Steudel, Nomenclat. botanie., t. I. p. 252 (1840). — K. angustifolia 
A. Richard, Tentam. flor. Abyssin., t. I, p. 313. (1847); J. Britten, in 
D. Olivier, Flora of tropic. Africa, 1. I, pp. 392 et 393 (1871). — 
K. brachycalyx A. Richard, Tentam, flor. Abyssin., t. I, pp. 312 et 313 
(1847); J. Britten, in D. Oliver, Flora of tropic. Africa, t. II, p. 396 (1871). 
— K. brachycalyx var. yemensis A. Deflers, Voy. au Yemen, p. 138 
(1889). — K. petitiana A. Richard, Tentam. flor. Abyssin., t. I, p. 314 
(1847). — K. olivacea Dalzell, in Dalzell et Gibson, Bomb. Flora, p. 313 
(1861); Th. Cooke, The Flora of the Presid. of Bombay, t. III, p. 467 
(1905). — K. modesta Th. Kotschy et J. Peyritsch, Plant. Tinnean.. pp. 18 
ei 19 (1867). — K. gracilis H. F. Hance, Crassul. quat. nov. Chinens. 
deserib. auct., in B. Seemann, The Journ. of Bot., t. VII, p. 6 (1870). — 
K. macrosepala H. F. Hance, Crassul. quat. nov. Chinens. describ. auct., 
in B. Seemann, The Journ. of Bot., t. VII, p. 5 (1870). — K. afzeliana 
J. Britten, in D. Oliver, Flora of tropic. Africa. L II, p. 395 (1871). — 
K. coccinea Welwitsch msc. ex J. Britten, in D. Oliver, Flora of tropic. 
Africa, t. Il, p. 395 (1871); W. P. Hiern, Catal. of the Afric. pl. collect. 
by D: Welwitsch in 1853-1861, t. I, p, 328 (1896). — K. glaucescens 
J. Britten, in D. Oliver, Flora of tropic. Africa, t. Il, pp. 393 et 394 (1871); 
G. Schweinfurth, Samml. arab. æthiop. Pflanz, App. 2, in Bull. de l’herb. 
Boissier, t. IV, p. 201 (1896). — K. pubescens R. Brown, ex J. Brilten. in 
D. Olvier, Flora of tropic. Africa, t. II, p. 396 (1871). — K. stenosiphon 
J. Britten, in D. Oliver, Flora of tropic. Africa. t. Il, p. 395 (1871). — 
K. Welwitschü J. Britten, in D. Oliver, Flora of tropie. Africa, t. Il, p. 594 
(1871); W. P. Hiern, Catal, of the Afric. pl. collect. by Dr Welwitsch in 
1853-1861, t. I, p. 327 (1896). — K. Welwitschü var. gracilituba J. Britien, 
in D. Oliver, Flora of tropic. Africa, t. II, p. 394 (1871); W. P. Hıern, 
Catal. of the Afric. pl. collect. by Dr Welwitsch, in 1853-1861, t. I, 
pp. 327-328 (1896). — K. nudicaulis Hamilton in herb., ex C. B. Clarke, 


128 + (RE 


(31) R. HAMET. MONOGRAPHIE DU GENRE KALANCHOE. 899 


in J. D. Hooker, The Flora of Brit. Ind., t. II, p. 414 (1879). — K. carnea 
N. E. Brown, in The Gardeners’ Chronicle, New ser., t. XXV, pars 12, 
pp. 298 et 299 (1886). — K. deficiens Ascherson et Sheweinfurth, Illustr. 
de la fl. d'Egypte, in Mem. présent. et lus à l’Instit. Egyptien, t. III, p. 79 
(1889). — K. rosea C. B. Clarke, On the pl. of Kohima and Muneypore, 
in The Journ. of the Linn. Soc. Bot., t. XXV, p. 21, lab. 8 (1889). — 
K. integra D' Otto Kuntze, Rev. gener. plant., t. I, p. 229 (1891). — 
K. Schweinfurthii Prof. O, Penzig, Piante raccolte in un viagg. bot. fra i 
Bogos ed i Mensa, nell’Abiss. settentr., in Atti del Congres. bot. Internaz., 
p. 341 (1892); G. Schweinfurth, Samml. arab. æthiop. "Pflanz,, App. 2, in 
Bull. de l’herb. Boissier, t. IV, p. 199 (1896). — K. Ndorensis Dr 'G. Schwein- 
furth, Le Ludwig Ritter von löhneı, Zum Rudolph See und Stephanie 
See, 865 (1892); Dr A. Engler, Die Pflanzenw. Ost Afrik. und der 
cn. Pars C., p. 189 (1895). — K. flammea Stapf in Bull. of 
miscell. inform. of Roy. Gard. Kew, p. 266 (1897); J. D. Hooker, in 
Curtis’s Botanic. Magaz., ser. 3, t. LIV, tab. 7595 (1898). — K. Rohlfsu 
A. Engler, Contribuz. alla conoscenza della flora dell’Africa orient., in 
Annuar. del R. Istitut. bot. di Roma, t. IX, p. 252 (1902). — K. diversa 
N. E. Brown, in The Gardeners’ Chronicle, ser. 3,1. XXXII, p. 210 (1902). 
— K. Bhidei Th. Cooke, The Flora of the Presid. of Bombay, t. II, 
pp. 467 ei 468 (1903). — K. magnidens N. E. Brown, in The Gardeners’ 
Chronicle, ser. 3, t. XXXVII, p. 370 (1905). — A. Prittwitzü A. Engler, 
in A. Eneler und L. Diels, Crassul. afric., in Bot. Jahrbuch., t. XXXIX, 
p. 463 (1907). — Bryophyllum serratum Fr. M. Blanco, Flora de Filipin., 
p. 220 (1837). — Br. triangulore Fr. M. Blanco, Flora de Filipin., p. 221 
11837). — Cotyledon laciniata L.. Spec. plant. ti. pe 49 (1753): De 
Lamarck, Encycl. method. Bot., t. II, p. 142 (1786); W. Roxburgh, Flora 
Ind.. t. II, p. 456 (1832). — Cot. deficiens P. Forskal, Flor. ægypt. arab., 


-p. 89 (1773). — I orbiculata P. Forskal, Flor. zeypt. arab., p. 89 


(1775) — Cot. integra Medicus, in Acta Ac. Theod. Palat., ı. III, tab. 9 
(1775). — Cot. ægyptiaca De Lamarck, Encyclop. method. Bot., t. II, 
p. 142 (1786). — Cot. nudicaulis De Lamarck, Encyclop. method. Bot., 
t. II, p. 142 (1786). — Cot. alternans M. Vahl, Symbol. botanie., t. II, 
p. 51 (1791). — Cot. hybrida Hort. Paris, ex D. C. Plant. hist. Suceulent., 
tab. 65 (1799-1829). — Cot. crenata E. P. Ventenat, Jard. de la Malmai- 
son, lab. 49 (1803); Curtis’s Bolanie. Magaz.. t. XXXIV, tab. 1436 (1811). 
— Cot. Verea N. J. Jacquin, Plant. rar. hort. Caesar. Scheenbrun. descript. 
et icon., {. IV, pp. 17 et 18, tab. 435 (1804). — Cot. brasilica Velloso, 
Flor. Fluminens., p. 197 (1825). — Cot. biternata Wight, ex N. Wallich, 
A numeric. list of dr. specim. of pl. in the E. Ind. Comp. mus. under the 
superintend. of Dr Wallich, p. 244, no 7221 (1828). — (ot. corymbosa 
Herb. Madr., ex N. Wallich, A numerie. list of dr. specim. of pl. in the 
E. Ind. Comp. Mus. collect. under the superintend. of Dr Wallich. p. 244, 
n° 7224 (1828). — Cot. heterophylla W. Roschurgh, Flora Ind., t. II, 
p. 456 (1832). — Cot. paniculata Herb. Rottl ex R. Wight et G. A. Walker 
Arnott, Prodrom. flor. Peninsul. Ind. Orient., p. 360 (1834). — Verea 
crenala H. Andrews, The Botan. en t. I, tab. 21 (1797); C. L. Will- 
denow, Spec. plant., t. I, p. 471 (1799); Curt. Sprengel, Systema 
vegetabil., 1. II, p. 260 (1825 5); Dav. Dietrich, Synops. plant., t. II, p. 1328 
(1840). — Verea acutifiora H. Andrews, The Bot. Reposit.. 1. IX, tab. 560 
....); Curt. Sprengel, System. vegetabil,, t. 11, pP. 260 (1825): Dav. 
Dietrich, Synops. plant., t. II, p. 1328 (1840). — Verea alternans Curt. 


900 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (32) 


Sprengel, Systema vegetabil.. t. II, p. 260 (1825); Dav. Dietrich, Synops. 
plant., £ Il, p. 1328 (1840). — Verea laciniata Gurt. Sprengel, Systema 
vegetabil., t. II, p. 260 (1825); Dav. Dietrich, Synops. plant., t. II, p. 1328 
(1840). — Verea nudicaulis Gurt. Sprengel. Systema vegetabil., t. II, 
p. 260 (1825); Dav. Dietrich, Synops. plant., t. II, p. 1327 (4840). — 
Verea zgyptiaca E. G. Steudel, Nomenclat. botanic., t. II, p. 751 (1840). 
— Verea floribunda Dav. Dietrich, Synops. plant., t. II, p. 1328 (1840). — 
Verea heterophylla Dav. Dietrich, Synops. plant., t. Il, p. 1328 (1840). — 
Verea spathulata Dav. Dietrich, Synops. plant., t. II, p. 1327 (1840). 
Caulis erectus, robustus vel robustissimus, simplex vel rarissime ramo- 
sus, glaber. Folia opposita, decussata, raro subrosulata, petiolata, glabra; 
petiolus quam lamina brevior, vel raro illi æqualis, gracilis vel latus; 
lamina obovata, orbicularis, ovata, oblonga, vel lanceolata, integra. cre- 
nata, lobata, vel pinnatisecla, acuta vel obtusa. Inflorescentia caulis non 
distincta (rarissime caulis distincta), paniculæformis, corymbiformis, vel 
racemiformis, in cymis ramosis. Pedicelli quam corollæ tubus breviores, 
vel illi æquales. Flores magni. Calyx glaber vel pilosus, segmentis quam 
tubus longioribus, deltoïdeis, deltoïdeo-lanceolatis, lanceolato-linearibus, 
vel lanceolato-ovatis, acutis, vel subaculis, longioribus quam latioribus. 
Corolla tubulosa, infra medium coarctata, glabra vel pilosa, segmentis 
quam tubus brevioribus, obovato-cuneiformibus, obovatis, orbicularibus, 
ovalis, oblongis vel lanceolatis, abrupte vel sensim cuspidatis. Stamina 
supra corolle tubi medium inserta; antheræ superiores corollæ segmen- 
torum basim attingentes. Carpella conniventia, ovato-lanceolata, in stylis 
quam carpella brevioribus, conniventibus, paulum crassis. Squamæ 
lineares, integræ, oblus&, vel leviter emarginate, longiores quam latiores. 
Foliorum petiolus 10-40 mm. longus; lamina 30-95 mm. longa, 
15-60 mm. lata. — Pedicelli 2-15 mm. long. — Calycis tubus 
0,25-1,10 mm. longus; segmenta 4-10,5 mm. longa, 1,25-2,25 mm. lata. 
— Corollæ tubus 10,5-16,5 mm. longus; segmenta 5-8,5 mm. longa, 
2,5-5,5 mm. lata — Carpella 7-12,5 mm. longa, 2-2,5 mm. lata. — 
Styli 1,5-4,25 mm. longi. — Squamæ 2,25-5,50 mm. longæ, 0,15- 


0,50 mm. latæ. 
(A suivre.) 


.. AU AU AR ARS 
x Rp 3 


901 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 
UNIT: 


ZUR SYSTEMATIK 


VON CASTALIA UND NYMPHÆA 


VON 


Julius SCHUSTER, München. 


(Suite). 


Nicht weniger formenreich als die Castalia-Arten Europas sind die 
afrikanischen, speziell diejenigen Arten, die der Sektion Leptopleura 
Casp. und zwar der Subsektion Brachyceras Casp. mit glattem Pollen 
angehören. Es sind das hauptsächlich Formen, die jetzt zu der polymor- 
phen Art Castalia stellata gestellt werden, einer Art, die an den verschie- 
denen Standorten so verschieden ausgebildet ist, dass sie in eine grosse 
Anzahl von Arten zerlegt wurde, die heutzutage grösstenleils der Verein- 
fachung der Systematik zum Opfer fielen und nur noch als Synonyme in 
der Literatur aufgeführt werden. 

Hatte schon Caspary die Castalia-Arten Afrikas auf nur wenige Arten 
reduziert, so wird heute von hervorragenden Kennern der afrikanischen 
Flora, wie von Oliver, sowie von Durand und Schinz die Ansicht ver- 
treten, dass im tropischen Afrika nur zwei Castalia-Arten vorkommen, 
nämlich Castalıa Lotus, die Lotosblume, und Castalia stellata. Derselben 
Meinung ist auch Gilg, der zugleich die Vermutung ausspricht, dass 
zahlreiche Bastarde zwischen diesen Arten vorkommen. Conard 
dagegen, der neueste Monograph der Galtung Castalia, nimmt zehn 
tropisch-afrikanische Castalia-Arten an, von denen sieben zur Ver- 
wandschaft der Castalia stellata gehören. Diese Formen sollen nach- 
folgend im Zusammenhang mit dem Polymorphismus der Castalia stellata 
auf ihre sysiemalische Stellung und geographische Verbreitung näher 

BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 Al, 31 octobre 1907. 58 


902 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sÉéR.). 1907 


untersucht werden, wozu neben lebendem, kultiviertem Material 
namentlich die Sammlung im Herbar der Universität Zürich Gelegenheit 
bot. 

Eine der längst bekannten afrikanischen Seerosen nach der Lotosblume 
ist Castalia capensis (Thunb. Prodr. plant. cap. 1797, p. 92) aus dem 
Capland und Natal, sowie Zanzibar, wo sie später von Peters aufgefunden 
wurde. In systematischer Beziebung gehen die Ansichten der Autoren 
über diese Art auseinander. Caspary hält sie für spezifisch verschieden 
von der ihr unzweifelhaft am nächsten stehenden Castalia stellata Willd., 
ebenso neuerdings Gonard. Die anderen Forscher erklären sie für 
identisch mit Castalia stellata Willd., so Harvey, Oliver, Lawson 
Durand und Schinz, Gilg. 

Nimmt man die unterscheidenden Merkmale zwischen Castalia capensis 
und stellata, wie sie sich in der Literatur verzeichnet finden, heraus, so 
ergibt sich folgende Gegenüberstellung. 


Castalza capensis. Castalia siellata. 
Blattunterseite : blassrot oder blauviolett; grün mit schmalen, dunkelpur- 
purnen Flecken. 
Kelchblätter : mit winzigen sch wärzli- 
chen Punkten, meist dicht mit schwärzlichen Linien 
grün; und Punkten bedeckt. 


An den Blättern findet Caspary nach dem von ihm eingeführten 
Begriffen auch noch den Unterschied, dass die areæ primariæ ‘ des Blattes 
bei Castalia stellata kürzer, bei Castalia capensis sehr verlängert seien, 
die area principalis bei Castalia capensis fast rhombisch und !%/ıs der 
halben Blattbreite umfasse, während sie bei Castalia stellata Keilförmige 
Gestalt besitze und */s der halben Blattbreite messe. Wer aber weiss, wie 
sehr die Blätter der Nymphæaceen in ihren Grössenverhältnissen 
schwanken, der wird solche Unterschiede, und sollten sie sich auch an 
einer grösseren Anzahl von Blättern nachweisen lassen, ebenso wenig 
zur Trennung von Arten gelten lassen, wie etwa den, dass bei Castaha 
capensis — nach Caspary — die Zahl der Kronblätter, Staubblätter und 
Karpelle grösser sein soll? als bei Castalia stellata, auf deren Variationen 
sogleich eingegangen werden wird. Vorher sei nur noch die Frage berührt, 
ob die erwähnten Unterschiede der Blattunterseite und Kelchblätter 
zwischen Castalia stellata und capensis tatsächlich bestehen und ob sie 
ausschliesslich bei der einen oder anderen Art vorkommen. Was zunächst 
die Farbe der Blattunterseite anbelangt. so ist diese sicherlich nicht als 
arttrennendes Merkmal zu betrachten. Denn ob die Blätter grün sind oder 
dunklere Flecken aufweisen, oder ob sie vollständig rötlich sind, das 


1 Caspary versteht unter aree primariæ die Zwischenräume zwischen je zwei 
strahlenförmig vom Insertionspunkt des Blattstieles ausgehenden Hauptnerven 
samt ihren apicalen Verzweigungen; von diesen Zwischenräumen wird als area 
prineipalis diejenige bezeichnet, die vertikal zum Hauptmittelnerv geht und 
zwar die obere, wenn zwei vertikale vorhanden sind. 

? Dies hängt natürlich ganz von der Grösse der Blüte ab und von dieser 
bemerkt Baillon über Gastalia capensis : « Floribus parvis, mediocribus vel 
magnis. » 


VE 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZÜRICH. XXXV. 903 


hängt ganz von der Menge des vorhandenen Anthocyans ab und diese 
selbst wieder von der Beleuchtung und Transpiration. Daher können die 
Blätter je nach den Bedingungen des Standorts bald gefleckt, bald gleich- 
mässig grün, bald gleichmässig rötlich ausgebildet sein, und so finden 
sich bei Castalia siellata ebenfalls die unterseits röllichen oder mehr 
violelien Blätter, die für Castalia capensis charakteristisch sein sollen, 
neben grünen Blättern oder solchen mit dunkleren Flecken, wie auch 
bei Castalia Lotus eine ganz ähnliche von der Intensität der Anthocyan- 
bildung abhängige Verschiedenheit des Kolorits der Blälter beobachtet 
wurde. Es ist ja klar, dass auf einem kleinen Areal, wo die Insolation die 
gleiche ist, auch das Kolorit der Blätter ziemlich gleich bleibt, aber es 
brauchen solche Blätter nur in andere Lichtverhältnisse gebracht und 
demgemäss die Transpiration verändert werden, um auch ihre Färbung 
den neuen Bedingungen anzupassen. Wir ersehen daraus deutlich, dass 
die Färbung der Blaltunterseite, weil lediglich von äusseren Fakloren 
abhängig, nicht zur systematischen Abgrenzung von Arten Verwendung 
finden darf, sondern höchstens zur Aufstellung von Farbenvarietäten 
dienen kann. Bleibt für Castalia capensis nur noch das Merkmal, dass die 
Kelchblätier mit winzigen schwärzlichen Pünktchen bedeckt sind, 
während diese bei Castalia stellata dicht mit schwarzen Linien und 
Punkten gezeichnet sind. Dieses Merkmal ist zweifellos von grösserer 
Bedeutung. Denn während es bei manchen tropischen Seerosen, selbst 
wenn sie in der Kultur den verschiedenartigsien Bedingungen ausgesetzt 
werden, niemals auftritt, ist es für andere ganz charakteristisch und 
Jahrzehnte lang als konstant beobachtet worden. Wir finden solche 
- Streifen z. B. auch bei Castalia ampla Salisb., die auf das tropische und 
subtropische Amerika und dessen Inseln beschränkt ist und es ist inte- 
ressant, dass auch diese polymorphe Art in ihrem Formenkreise Verire- 
ter aufweist, die keine derartige Zeichnung der Kelchblätter besitzen. 
Untersucht man das afrikanische Nymphæaceenmaterial, so findet man 
darunler stets eine grosse Anzahl von solchen Castalia-Arten, die auf den 
Kelchblättern fast gar keine Flecken- und Strichzeichnung aufweisen. Es 
trelen höchstens winzige schwärzliche Pünktchen auf, die aber an den 
getrockneten Pflanzen meist verschwinden. Noch ein zweites Merkmal 
gibt es ausserdem, das diese Castalia mit ungefleckten Sepalen von jener 
mit schwarz gestrichelten Kelchblätter unterscheidet : es sind die 
Anhängsel der Staubblätter, die bei der Castalia mit den ungefleckten 
Sepalen stets schmäler sind als bei der mit Fleckenzeichnung versehenen. 
Was die Nomenklatur anlangt. so wurde die erstgenannte Castalia zuerst 
von Thunberg im Prodr. pl. cap. 1797, p. 92 als Nymphæa capensis aus 
dem Caplande beschrieben. Freilich wurden darin gerade die am meisten 
charakteristischen Merkmale der Castalia capensis nicht genügend betont 
und so beschrieb bald darauf Willdenow in Sp. pl. II, 1799, p. 1152 
seine Nymphæa stellata — auf Grund nur weniger spezifischer Unter- 
scheidungsmerkmale, die der Hauptsache nach von untergeordneter 
jedeutung sind. Indem immer nur einzelne Exemplare durch die 
Sammlungen der Reisenden nach Europa gelangten, entstand rasch eine 
Anzahl von Arten, deren Identität mit Castalia stellata bez. capensis 
nicht verborgen bleiben Konnte. Besonderes Interesse mussten in Europa 
namentlich jene Formen erregen, die auf ihren Blättern junge Pflanzen 
entwickeln. Diese merkwürdige Seerose wurde beschrieben ais Nymphæa 
quineesis Schumach. et Thon. Beskr. Guin. Pl. 1827, p. 248, Nymphæa 


90% BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Zme séR.). 1907 


micrantha Guill. et Perr. F1. Seneg. I, 1830-31, p. 16, Nymphæa micrantha 
Hook. Bot. Mag. 76, 1850, tab. 4535, Nymphæa vivipara Lehm. in E. Otto, 
Hamb. Garten- und Blumenzeitung VII, 1853, p. 370. Aus Guinea 
stammende Pflanzen mit weisser Blüte und dunkel gestrichelten 
Kelchblättern, von Nymphæa viviparia Lehm. nur dureh das Fehlen der 
Bulbillen verschieden, wurden als Nymphæa maculata Schumach. et 
Thonn. Beskr. Guin. Pl. 1827, p. 274 und später als Nymphæa Heudelotii 
Planch. Ann. sc. nat. XIX, 3, 1853, p. 41 beschrieben, nachdem 
schon 1799 Savigny eine ganz ähnliche Form, aber mit grösseren und 
blauen Blüten als Nymphæa cærulea bezeichnet hatte (Decad. pl. Egypt. 
IUT, 1799, p. 74). Die indischen Pflanzen gingen je nach der Blütenfarbe 
unter den Namen Nymphæa cyanea Rab. Hort. Beng. 1814, p. 41 und 
Nymphæa versicolor Roxb. Fl. Ind. II, 1852, p. 577. Wir sehen also, dass 
die älteste Bezeichnung für die Castalia mit gefleckten Sepalen von 
Savigny herrührt. Savignys Nymphæa cærulea wurde aber von den 
meisten Autoren mit Willdenows Nymphæa stellata identifiziert und wie 
diese entweder der Castalia capensis gleich gesetzt oder von dieser als 
besondere Art getrennt. Seil Caspary war man gewohnt von einer 
Gesamtart Nymphæa stellata Willd. sive Nymphæa cærulea Sav. zu 
sprechen, deren Kelchblätier teils mit, teils ohne Zeichnung vorkommen 
können, und pflegte diese Gesamtart auf Grund minutiöser Eigenschaften 
von Nymphæa capensis Thunb. zu trennen, oder wie die meisten neueren 
Autoren tun, mit ihr zu vereinigen. Der erste, der die Fleckenzeichnung 
der Sepalen zur Abgrenzung der einzelnen Arten benützte, ist Conard. 
Er fand, dass Castalia capensis durch das Fehlen schwärzlichen Flecken- 
zeichnung auf den Kelchblättern charakterisiert ist, während bisher diese 
Formen mit ungefleckten Sepalen zu Castalia stellata gestellt und für 
Castalia capensis — soweit diese als Art aufrecht erhalten wurde — 
Merkmale herangezogen worden waren, die wegen ihrer Veränderlichkeit 
nie zu einer sıcheren Kenntnis der Art führen konnten. 

Dass Thunberg unter seiner Nymphæa capensis tatsächlich nichts 
anderes verstand als jene Castalia mit ungefleckten Kelchblättern, geht 
am deutlichsten daraus hervor, dass im Capgebiet überhaupt keine 
andere Castalia-Art vorkommt. Diese Castalia besitzt ihre Hauptverbrei- 
tung in Südafrika und dringt nach Norden auch in Centralafrika ein. 
Nach den von mir an einem grösseren Material gemachten Beobachtun- 
gen scheint die Nordgrenze etwa durch eine Linie fixiert zu sein, die 
Mossamedes und Mosambik verbindet, wenigstens sah ich bisher Keine 
Castalia capensis von einem nördlicher gelegenen Standort. Es ist aber 
nicht unwahrscheinlich, dass sie vereinzelt auch den Aequator über- 
schreitet und in das Areal der Castalia cærulea (Sav.), wie wir die Form 
mit gefleckten Kelchblättern bezeichnen müssen, eindringt. So findet 
sich in der älteren Literatur die Angabe, dass die Form mit ungefleckten 
Kelchblättern in Aegypten und Guinea vorkommt. Aber jedenfalls 1st 
dieses Vorkommen, wenn es sich tatsächlich auf Castalia capensis 
bezieht, und nicht auf irrtümlichen Angaben oder Verwechslungen 
beruht, sicher nur ein vereinzeltes gegenüber den südlichen Hauptareal 
und es kann keinem Zweifel unterliegen, dass dieses durch die erwähn- 
ten Grenzen bestimmt ist. Dies geht auch daraus hervor, dass die süd- 
lichsten bekannten Standorte der Castalia cærulea, so z. B. Angola, wo 
sie Welwitsch sammelte, jenseit der für Castalia capensis gefundenen 
Nordgrenze liegen. Und weiter noch aus der Tatsache, dass gerade da, 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITET ZÜRICH. XXXV. 905 


wo beide Areale zusammenstossen, im Flussgebiete des Sambesi und 
Kunene eine nichthybride Zwischenform zwischen Gastaha cærulea 
und capensis gefunden wurde. In der Kollektion, die H. Baum bei der 
Kunene-Sambesi-Expedition zusammenbrachie, wurde unter n° 3951 
eine Seerose unter der Bezeichnung Nymphæa cærulea Savigny verteilt, 
dieam Kubango unterhalb des Kineio, 1120 m, gesammelt worden war. 
Conard nannte sie in seiner Monographie (p. 151) Nymphæa calliantha 
und bemerkt in der Beschreibung, dass die grünen lanzettlichen Kelch- 
blätter nur aussen am Rande mit schwarzen Streifen versehen sind. 
Ausserdem gibt Conard in seiner Diagnose auch noch die Grössenverhält- 
nisse, die Blütenfarbe und das Kolorit der Blätter an, ohne sich weiter 
über die systematische Stellung der Pflanze auszusprechen. Nach den 
von mir in der Züricher Sammlung gesehenen Originalen stellt die Nym- 
phæa calliantha eine nichthybride Zwischenform zwischen Castalia cæru- 
lea und capensis dar. Dies offenbart sich einmal ın der intermediären 
Beschaffenheit der Streifenzeichnung und ferner in der Breite der Staub- 
blattanhängsel, die die Milte zwischen den beiden genannten Arlen hält. 
Der Pollen ist vollständig normal entwickelt, und, wie dies typisch ist, 
ganz glalt. Die Blütenfarbe ist weissblau, der Blütendurchmesser beträgt 
10—15 cm, die Blätter haben auf der Oberseite einen Stich ins Purpur- 
role, während sie unterseits ausgesprochen purpurrot sind. Eine 
kleinere Form dieser interessanten Castalia, die offenbar durch die 
Standorisverhältnisse bedingt ist, nennt Conard (1. c.. p. 152) var. tenuis. 
Bei dieser beträgt der Durchmesser der Blüten nur 7,5 bis 10 cm und 


auch die appendices der Antheren sind durchschnittlich kürzer als bei 


der typischen Form. Wir sehen also bei Castaha cærulea und capensis 
einen deutlichen Dimorphismus in der geographischen Verbrei- 
tung. 

Daraus geht aber nicht unzweideutig hervor, in welcher Beziehung 
diese beiden einander ausschliessenden Formen systematisch zu einander 
stehen. Es sei sogleich bemerkt, dass analomische Unterschiede, wie 
innerhalb der anderen Castalia-Arten, auch hier nicht bestehen. Aber 
auch im Pollen, der die europäischen Seerosen deutlich von einander 
unlerscheidet. ist keine Differenz wahrnehmbar. Denn beide — sowohl 
Castalia capensis als auch Castalia cærulea — haben den vollständig 
glatten Pollen, der für die Suksektion Brachyceras Casp. charakteristisch 
ist. Wir sind daher auf morphologische Merkmale angewiesen. Diese 
sind, von mehr oder wenig veränderlichen abgesehen, folgende zwei : 
1) Die Fleckenzeichnung der Sepalen und 2) das Breitenverhältnis der 
Staubblattanhängsel. Was das letztere betrifft, so stellt dies zwar schein- 
bar ein geringfügiges Merkmal dar, verdient aber entschieden Be- 
achtung, weil sich auch in der Kultur seine Konstanz herausgestellt 
hat und keine Abhängigkeit von den Grössenverhältnissen der Pflanze 
besteht. Die Breite der Staubblattanhängsel bietet demgemäss ein ebenso 
sicheres Unterscheidungsmerkmale dar als bei den europäischen Ca- 
stalia-Arlen die Breite der Filamente. Castalia capensis hat deutlich 
schmälere Anhängsel der Staubblätter als Castalia cærulea. Ein dritter 
allerdings nicht immer sehr deutlich wahrnehmbarer Unterschied hegt 
in dem freien Teil der Fruchtblätter : dieser ist bei Castalia cærulea 
3/4—1 1/2 (2) mal so breit als lang, bei Castalia capensis dagegen 3 (3 ‘/2) 
mal so breit. Noch sicherere Anhaltspunkte müssen sich aus dem Kreu- 
zungsprodukt zwischen beiden Formen ableiten lassen, umsomehr als 


906 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Caspary diesen Bastard auch künstlich herstellte und näher beschrieb, 
Die künstlichen Bastarde waren im allgemeinen steril und zeigten teils 
Annäherungen an Castalia capensis, teils an czrulea, der sie im übrigen 
äusserst ähnlich waren. Interessant ist ferner, dass die Färbung der 
Blumenkrone bei dem Bastard tiefer violett ist als bei Castalia gigantea, 
also ein Kolorit aufweist, dass jedem der beiden Eltern vollständig 
mangelt. Ausserdem treten die dunkelschwarzen Flecken der Sepalen 
bei dem Bastard in verstärktem Masse auf und fliessen teilweise in ein- 
ander. Dass aber diese Fleckenzeichnung auch bei Castalia cærulea in 
der Kultur äusserst konstant ist, wurde schon erwähnt; Caspary fand 
sie, obwohl er manche Fälle fünfzehn Jahre lang beobachtete, völlig 
konstant und ähnliche Versicherungen geben alle, die sich mil der 
Kultur dieser Seerose beschäftigten. 

Ziehen wir die systematische Konsequenz aus diesen Darlegungen, so 
ergibt sich, dass Castalia cærulea und capensis zwei morphologisch, 
wenn auch unterscheidbare, so doch sehr nahestehende Sippen gemein- 
samen Ursprunges sind, die in Anpassung an zwei klimatisch verschie- 
dene Gebiete aus einem Typus entstanden sind. Da die von den beiden Sip- 
pen bewohnten Areale heute teilweise in einander übergehen, darf man 
annehmen, dass die Differenzen, die diese Gliederung veranlasst haben, 
jetzt nicht mehr vorhanden sind und daher die Entstehung der Sippen 
zwar nicht in jüngster Zeit erfolgt sein dürfte, dass sie jedoch nicht so 
sehr weit zurückliegen kann, beweist die Existenz einer nichthybriden 
Zwischenform. Da man annehmen darf, dass die Stammform dem 
Bastarde der beiden Sippen ähnlich war, liegt die Vermutung nahe, dass 
diese äusserst stark gefleckte Kelchblätter besass und dies lässt wieder 
folgern, dass der ursprüngliche Typus aus Nordosten stammt, wahr- 
scheinlich aus dem nördlichen Teil von Ostindien, wo heute noch Casta- 
ia cærulea, allerdings in einer weissblütigen Form vorkommt. Je mehr 
sich die Pflanze dem Süden nähert und aus dem subtropischen in das 
tropische Klima gelangt. destomehr verschwindet die Fleckenzeichnung 
der Kelchblätter. Wahrend sich in der Region des Kunene und Sambesi 
noch eine Mittelform erhalten hat, deren Sepalen nur am Rande noch die 
dunkelvioletten Striche tragen, zeigt die Pflanze des Caplandes höchstens 
noch hie und da als Atavismus winzige dunkle Pünktchen, die an der 
getrockneten Pflanze kaum zu erkennen sind. Und so scheint dieses 
Merkmal, wenn es auch heute erblich fixiert ist, ursprünglich doch in 
Anpassung an das Klima und die dadurch bedingte Veränderung der 
Transpiration entstanden zu sein, da die Bildung dieses dunkelvioletten 
Farbstoffes in den Zellen der sonst grünen Sepalen offenbar einen Schutz 
der subepidermalen Gewebe gegen zu starke Beleuchtung und Tran- 
spiration bedingt. Drücken wir dieses Verhältnis in unserem System 
aus, so wählen wir für die Gesamtart nach den Regeln der Priorität den 
ältesten Namen, der beide Sippen begreift und das ist in diesem Falle die 
Bezeichnung Castalia stellata (Willd.). die teils Castalia capensis, teils 
Castalia cærulea in dem hier definierten Sinne umfasst. Dieser Gesamt- 
art Castalia stellata (Willd.) s. I. ordnen wir dann die drei jüngeren 
Arten als Subspecies unter und wählen dafür entsprechend der Priorität 
die Bezeichnungen ssp. cærulea (Sav.) für die Form mit gefleckten 


! Abh. naturf. Ges. Halle, XI, p. 251 ff. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 907 


Sepalen, ssp. capensis (Thunb.) für die mit grünen Kelchblättern und ssp. 
ealliantha (Con.) für die nichthybride Zwischenform beider Sippen. 

Beide Sippen können wieder je nach den Bedingungen, unter denen 
sie wachsen, Varietäten und Formen ausbilden. die früher als Arten 
beschrieben wurden. Diese Variationen beziehen sich auf die Ausbildung 
der Knorpelzellen in den Blättern, die Entwickelung von Gemmen ober- 
halb der Insertion des Blatistiels, die Blütenfarbe und Blülengrösse. Ganz 
besonders die letztere ist natürlich sehr veränderlich. Wie es bei uns als 
Seltenheit vorkommt, dass Castalia alba infolge günstiger Ernährung an 
Grösse der Blüte ihren tropischen Verwandten nicht nachsteht — eine 
solche Form von Castalia alba mit einer Blütenspannweile von ca. 20 cm 
bezeichnete v. Heldreich als var. Dioscoridis', — so wurde von der 
ansehnlichen Castalia stellata in flachen sumpfigen Gräben Central- 
afrikas eine Form gefunden, deren Blüten kaum die Grösse eines Mark- 
stückes erreichen. Auch auf die Distanz der Blatllappen wurden bei den 
afrikanischen Castalia-Arten, wie dies auch bei unseren Nymphæu-Arten 
der Fall war, Formen gegründet, allein dieses Merkmal ist selbst für 
Formen zu schwankend, indem sich nicht selten an einem und dem- 
selben Stock genäherte oder mehr auseinandertretende Blattlappen 
finden. 

Die folgende Uebersicht soll die wichtigeren Variationen veranschau- 
lichen. 

Castalia stellata (Woodv. et Wood. ap. Rees’s Cycl. VI, 1819-21) 
mh. s. 1. 

Rheede Hort. mal. 1678-1803, XI, t. 27 — Andr. Rep. 1797-1811, V, 
330 — Kerner Hort. t. 406 — Bot. Mag. 46, 1819, t. 2058 — Fl.d. 
serres VI, 1851-52, t. 845 — Wight Ie. pl. Ind. or. I, 1838 t. 178. 

Syn. Nymphæa stellata Willd. Sp. pl. Il. 1799, p. 1152. 

Castalia stellaris Salisb. Ann. of. Bot. II 1805, p. 72 excl. pl. austr. 
Castalia scutifolia Salisb. Ann. of. Bot. Il, 1805, p. 72. 

Nymphæu scutifolia DC. Syst. nat. IT. 1821, p. 50. 

Nymphæa stellata Oliv. Fl. trop. Afr. I. p. 52. 


A. Kelchblätter mit dunkelvioletten bis schwärzlichen Streifen und 
Punkten gezeichnet, Anhängsel der Staubblätter deutlich breiter; freier 
Teil der Fruchtblälter °/«—1 1/2 (2) mal so breit als lang. 

ssp. cærulea (Sav. Decad. pl. Egypt. IN. 1799, p. 74) mh. 

Delile, Fl. d. Egypte 1817, t. 60. — Vent. Malm. 1803-1804, t. 6. — 
Kerner Hort. t. 99. — Ann. Mus. hist. nat. I, 1802-13, 1. 25. — Bot. Mag. 
16, 1802, t. 552; 78, 1852, t. 4647. — Spach, Hist. nat. veget. 1834-48, 
t. 87. — Fl. d. serres 1851-52, t. 653. 

Nymphza stellata Willd. f. maculata Casp. Ann. Mus. Lugd.-Batav. II, 
1865-66, p. 244. 


I. Blätter auf der Oberseite durch grosse dickwandige Zellen, sog. 
Knorpelzellen, erhaben punktiert : Knorpelzellen entweder gleichmässig 
auf das ganze Blati verteilt oder nur am Grunde der Hauptnerven oder 
am Insertionspunkt oder gegen den Rand hin. 


Fa Fl. Hellenic. no 4878! — cf. de Haläcsy, Consp. Fl. Græc. I, 1901, 
P. 


908 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


var. punctata Casp. Ann. Mus. Bot. Lugdg.-Batav. II, 1865-66, p. 244 

Nymphæa Leiboldiana Lehm. in E. Otto, Hamb. Gart. u. Blumenzeit. 
VII, 1853, p. 197 et 209 quoad pl. australi.-afric. 

1. Blüten blau, mit schwachem Geruch oder geruchlos. 

f. cærulea Casp. 1. c.. p. 244. 

var. cyanea (Roxb. Hort. Beng. 1814, p. 41) Hook. et Thoms. 

a) Blätter breit elliptisch. 

sf. ovalifolia (Con. The Waterlilies, 1905. p. 150 p. sp.) mh. 

2. Blüten weiss. 

f. albida Casp.1.c., p. 244. — Nymphæa maculata Schumach. et Thonn., 
Beskr. Guin. PI. 1827, p. 248. — Nymphæa Heudelotü Planch. Ann. sc. 
nat. XIX, 3, 1853, p. 41. 

a) Mit winzigen, nur 2—3 cm spannenden Blütchen. 

sf. nana (Conard 1. c., p. 149 pro var. N. Heudelotii) mh. 

3. Blätter oberhalb des Insertionspunktes Gemmen tragend. 

f. vivipara (Lehm. 1. c., p. 370, p. sp.) mh. 

Nymphæa quineensis Schumach. et Thonn. IL. c., p. 248. — Nymphea 
micrantha Guill. et Perr. Fl. Seneg. I, 1830-31, p. 16. — Nymphæa 
micrantha Hook. Bot. Mag. 76, 1850, t. 4535. — Nymphea stellata Wild. 
var. bulbillifera H. Ross in Neuberts Gartenmagazin 51, 1898, Heft 21, 
c. fig. — Zacharias Verh. Naturw. Ver. Hamb. 1907, p. 124 c. tab. 


IT. Blätter oberseits erhaben punktiert; zwischen den Knorpelzellen 
mit + vertieften Grübchen und kleinen, glatten, rundlichen Firsten 
“ versehen. 
var. vesiculosa Casp. I. c., p. 244. 

f. steirophylla Casp. 1. c., p. 245. 

1. Blüten blau. 

f. cyanea mh. 

Nymphea scutifolia hort. monac.! 

2. Blüten weiss. 

f. candicans mh. 

sf. plana et sf. pustulata Casp. I. c., p. 245. 

3. Blüten rot. 

f. versicolor (Roxb. Fl. Ind. II, 1832, p. 577). Hook. et Thoms. 
L. Blätter oberhalb des Insertionspunktes Gemmen tragend. 
f. blastophylla Casp. 1. c., p. 245. 


B. Kelchblätter grün oder hôchstens mit winzigen dunkleren Pünkt- 
chen, Anhängsel der Staubblätter deutlich schmäler; freier Teil der 
Fruchtblätter 1—3 (3 !/2) mal so breit als lang. 

ssp. capensis (Thunb. Prodr. pl. Cap. 1797, p. 92) mh. 

Nympheea cærulea B concolor Planch. I. c., p. 39. — Nymphea stellata 
Willd. f. immaculata Casp. 1. c., p. 244. 


I. Pflanze mittelgross, Blätter fast ganzrandig bis + geschweift. 
var. {ypica mh. 

1. Blüten blau bis hellviolett. 

f. cærulea Casp. 1. c., p. 244. 


II. Pflanze reduziert, Kronblätter 8, die 4 inneren immer schmäler. 
var. madagascariensis (DC. Syst. nat. II, 1821, p. 50) Con. I. c., p. 157. 


Late fo Ton RER 
à RAS 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 909 


I. Blätter geschweift-gezähnelt, unterseits + verschwommen violet; 
Stamina sehr zahlreich. 
var. zanzıbariensis (Casp. Bot. Zeit. 1877, p. 200-203) Con. L. c., p. 157. 


C. Kelchblätter grün, nur am Rande mit schwarzen Streifen, Anhängsel 
der Staubblätter intermediär ; Blüten weissblau. 

ssp. calliantha (Con. 1. c., pl. 151. fig. 59) mh. 

Nymphea cærulea Gilg. ap. O0. Warburg, Kunene-Sambesi-Expedition 
H. Baum 1903, p. 234. 


I. Blüten 10-15 cm Durchmesser, Staubblattanhängsel 6—19 mm. lang. 
var. iypica Con. I. c., p. 151. 


IL. Blüten 7,5—10 em Durchmesser, Staubblattanhängsel 7 mm lang. 

var. tenuis Con. I. c., p. 152. 

Die geographische Verbreitung der drei Subspecies wurde schon oben 
angeführt. Von den Varietälen ist var. vesiculosa der Castalia cærulea 
seltener als die var. punctata und die weissblülige Form im westlichen 
Afrika vorherrschend, ähnlich wie die rosa blühenden Variationen der 
Arten aus der Subsektion Castalliela im Norden Europas. Das Material im 
Herbarium der Universität Zürich verteilt sich auf Castalia stellata (W oodv. 
ei Wood.) s. I. folgendermassen. 


A. ssp. cærulea (mh.) var. punctata Casp. f. cærulea Gasp. — E. 
Sickenberger, Herb. ægyptiac. n° 401, Damiette, leg. Schweinfurth. Hier 
sind auch die Blätier auf der Unterseite mit dunkleren Flecken ge- 
zeichnet, die Blüten bei manchen sehr klein. — Kafre Dowar bei Alexan- 
dria, leg. Schweinfurth. 

f. albida Casp. — R. Hohenacker, Pl. Ind. or. 1849, pro 84, prope 
urbem Mangalor. Blüten sehr blein, nur 3,5 cm Durchmesser, Blatilange 
zur Breite 6 : 4,5. Mit diesen Exemplaren vollständig übereinstimmend 
ist die durch Major A. v. Mechows Expedition unter n° 480 herausgege- 
bene Casiulia stellata aus Malange (Westafrika) c. Rensch. Blütenmesser 
3—9 cm; Blattlänge zur Breite 3,5 bis 4,5 : 4,5 bis 5; Blätter auf der 
Unterseite mit schwarzen Streifen. 

var. vesiculosa Casp. f. versicolor Hook. et Thoms. — Nord-Austra- 
lien, leg. C. Walter sub Nymphæa stellata Willd. Das Vorkommen 
von Castalia stellata in Australien ist pflanzengeographisch von beson- 
derem Interesse, weil bisher angenommen wurde, dass diese Art in 
Australien überhaupt nicht vorkomme. Man findet daher in der Lite- 
ratur bei Castalia stellata (Willd.) und ihren Synonymen fast slets 
die Angabe excl. pl. austr. Und in der Tat zeigt sich, dass die Pflanzen, 
die aus Australien als Castalia stellata (Willd.) in den Herbarien ver- 
treten sind, nicht zu dieser Art gehören. Im Staatsherbar zu Mün- 
chen befindet sich eine Pflanze, verteilt vom Phytological-Museum of 
Melbourne. (Jueensland, leg. Baron F. v. Mueller. Solereder bemerkte 
dazu 1900, dass die Blüten der vorliegenden Exemplare zu Castalia 
ampla gehörten. Nun ist Castalia ampla Salisb. Ann. of Bot. II, 1805, 
p. 73 allerdings mit Cästalia stellata (Willd.) ziemlich nahe verwandt, 
aber samt ihrem Formenkreis bisher nur in der neuen Welt gefunden 
worden. Conard bestimmte die Exemplare als Castalia gigantea (Hook.) 
Britt. var. violacea (Lehm.) Con. Ein Vergleich mit dem Original der 


910 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR. 1907). 


Lehmann'schen Nymphæa violacea im Herbarium der Universität Giessen 
zeigte vollständige Uebereinstimmung und man glaubte bisher, dass die 
Castalia stellata F. v. Mueller mit Castalia gigantea (Hook. Bot. Mag. 78, 
1852, 1. 464) Britt. Journ. Bot. XXVI, 1888, p. 9. var. violacea (Lehm. in 
E. Otto Hamb. Gart.- und Blumenzeit. IX. 1853, p. 200) identisch sei und 
Castalia stellata Willd. in Australien überhaupt nicht vorkomme. Castalta 
gigantea (Hook.) Brilt. wurde zuerst von Banks in Endeavour-River auf 
Cooks erster Reise entdeckt. Lehmann nannte eine Pflanze, die Johu 
Macgillivray am 10. Oktober 1848 am Cap York sammelte, Nymphæa 
violacea. Diese unterscheidet sich aber nur durch die Blüten vom Typus. 
Im Uebrigen der Castalia stellata ziemlich ähnlich, lässt sich Castalia 
gigantea doch an zwei Merkmalen leicht von ihr unterscheiden : die 
Antheren besitzen keine Anhängsel, höchstens das Connecliv der äus- 
sersten Stamina ist manchmal in eine kurze Spitze ausgezogen. die man 
kaum als Anhängsel bezeichnen kann. Auch haben die Carpelle nicht, 
wie dies bei Castalia stellata und den anderen Castalia-Arten der Fall 
ist, dorsale Fortsätze; die Spitze der stigmatischen Scheibe ist bei Casta- 
lia gigantea breit-rund. Daran war es nicht schwer die von C. Walter 
gesammelle Pflanze als Castalia stellata zu erkennen und es ist interes- 
sant, dass diese in der Form var. vesiculosa f. versicolor' bis jetzt in 
Afrika nicht gefunden worden zu sein scheint, wohl aber in Indien. so 
dass wir sie als malaiisches oder indisches Element in der australischen 
Flora aufzufassen haben, falls es sich — was aus der Scheda nicht zu 
ermitieln war — dabei wirklich um ein ursprüngliches Vorkommen 
handelt. In der Blütenfarbe und den mit dunkelvioletten Linien versehe- 
nen Kelchblättern gleicht sie der Castalia gigantea (Hook) Britt. f. rosea 
Benth. 

B. ssp. capensis (mh.) f. cærulea Casp. — PI. Afr. austr., leg. Ecklon 
et Zeyher, erh. v. K. K. Hofmuseum Wien. — C.S.C. A. Herb. (South 
Afr.) by Laidly and C°. Cap Bonne Esperance, Port Elizabethe sub Nym- 
phea sculifolia. Blüten bis 13 cm Durchmesser. an einem Stiel zwei 
Blüten. von denen je ein Kelchblatt der einen Blüte mit einem der ande- 
ren Blüten verwachsen ist. — Dr A. Rehmann, Exs. Afr. austr. 1875-1880, 
u° 2376. Worcester. Brandvley. Mit kleineren, fast ganzrandigen Blät- 
tern. — Idem, n° 6584. Hogge Veld. — Idem, n° 8772, Natal. Durban. — 
F. Bachmann. Pl. Capens. n° 1419, Malmesburg, Umgegend von Hopfield. 
— Port Darwin 1891, leg. Dr Holtze. — Pl. Afr. austr. n° 12, Transvaal, 
im Cöldstrom an der Natalgrenze. leg. Dr Wilms. — Tingaling am 
Lebombo, Route Baberton-Delagoa Bai. leg. Schenck. — Ex. mus. bot. 
Berol. n° 497, Südostafrika, Pondoland, leg. F. Bachmann. Blätter stark 
buchtig-gezähnt. Lappen. lang zugespitzt. — Plantes de Delagoa Bay, 
Mozambique 1890, n° 55. legit Junod. — Amboland. Unkuanjama, 
Omupunda, 1898, leg. Wulfhorst. Mit submersen Blättern, diese m aus- 
gezackt; Blüten Durchmesser bis 15 cm. — PI. Afr. austro-oce., n° 396, 
Amboland, Alnkonda. leg. Schinz. — PI. Afr. austro-occ., Abo 
Ondonga, leg. Rautsannen. — PI. Afr. austro-oce.. n° 288, Kalapari. Oka- 
vango. leg. Dr Fleck. — Fl. v. Südwestafrika, n° 36, Damaraland, Mossa- 
medes, leg. Dr Höpfner, c. Rensch. 


1 Var. vesiculosa f. candicans sah ich aus Madagascar (leg. Bojer, Herb. Reg. 
Monac.). 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUMDER UNIVERSITAT ZÜRICH. XXXV. 911 


var. madagascariensis (DC.) Con. — Fl. v. Central-Madagascar, n° 3518, 
Imerina, leg. Hildebrandt sub Nyımph@a emirnensis Planch. (Herb. Reg. 
Monac.). 

C. ssp. calliantha mh.. — H. Baum, Reise nach Südwestafrika, 
Kunene-Sambesi-Expedition, n° 3951, Kubango unterhalb des Kineio, 
1120. 

Zu erwähnen ist noch Nymphæa Reichardiana Ferd. Hofmann in 
Beitr. z. Kenntn. d. Fl. v. Central-Ostafrika, 1889, p. 7. Sie gehört zu den 
wenigen Castalia-Arten, die Conard nicht näher untersuchen konnte. 
Ich sah ein Exemplar in Herbarium der Universität Zürich : Deutsche 
Expedition nach Ostafrika, n° 926, Ugalla-Fluss, leg. R. Böhm, c. Rensch. 
Diese Castalia-Art ist in der Tat sehr beachtenswert, da sie eine merk- 
würdige Mischung der Merkmale anderer afrikanischer Castalia-Arten 
zeigt. Die Blätter gleichen ganz denen von Castalia Lotus : der Blattrand 
der dünnhäutigen Blätter ist scharf geschweift-gezähnt. die spitzen Blatt- 
lappen sind vorgezogen. Die Blüten sind weiss und ähneln im Bau und 
in der Beschaffenheit der Sepalen der Castalia cærulea. Es liegt daher 
die Annahme nahe, dass es sich um einen Baslard zwischen Castalia 
Lotus und Castalia cærulea handelt. Von einem Bastard zwischen diesen 
beiden Arten liegt bis jetzt in der Literatur keine Beschreibung vor. 
Zwar erwähnt schon Planchon Nymphæa thermalis (= Castalia Lotus 
Ss. 1.) Nymphea scutifolia (= Castalia stellata) und Conard berichtet, 
junge Planzen dieses Bastardes erhalten zu haben, ferner erwähnt 
Richter (l. e.. p. 274) einen wahrscheinlichen Bastard zwischen Castaliæ 
Lotus und Castalia cerulea in der Sammlung von G. Schweinfurth. 
Aber genauere Nachrichten über eine derartige hybride Verbindung 
liegen bis jelzt nicht vor. Nach F. Hofmann ist Castalia Lotus aus dem 
Gebiete nicht bekannt, während Castalia stellata im Ugalla- und Wala- 

-fluss gefunden wurde. Doch geht die Verbreitung der Castalia Lotus süd- 
lich bis zum Sambesi! (Boruma, Sambesi-Mittellauf, leg. Menyhardt!). 
Aber auch morphologisch betrachtet sind die charakteristischen Merk- 
male so intermediär, dass ich geneigt bin Castalia Reichardiana für 
einen Bastard zwischen Castalia Lotus und cærulea zu halten. So scharf 
gezähnle Bläller, wie sie Castalia Reichardiana besitzt, kommen bei 
reiner Castalia cærulea nicht vor, obwohl ich hier manchmal auch 
stumpf geschweift-gezähnelte Blätter beobachtete. Die vorgezogenen 
Lappen des Blattes sind systematisch von geringerer Bedeutung, denn es 
handelt sich bei den aus dem Ugallafluss stammenden Blättern, wie aus 
ihrer dünnhäutigen Konsistenz hervorgeht, offenbar um untergelauchte 
oder früher submerse Blätter und speziell diese haben bei Castalia Lotus 
scharf vorgezogene Basallappen und sind auf der Unterseile violett 
gefärbt. Die Blüte unterscheidet sich von der der Castalia Lotus, der sie 
sonst sehr ähnlich ist, durch die schmäleren Staubblätter. Die Sepalen, 
die eine dunkelviolette Punkt- und Linienzeichnung besitzen, sind 4,5 
mal so lang als breit, die Zahl der Petalen beträgt 18. Der Pollen ist 
deutlich intermediär und, soweit ich dies feststellen konnte, ziemlich 


1 Nach Baillon, Listes des Plantes de Madagascar in Bull. Soc. Linnéen, 
Paris, 1885, p. 461, kommt Nymphæa Lotus auch auf Madagascar vor; diese 
Angabe beruht aber sicherlich nur auf einer Verwechslung mit ssp. capensrs 
var. madagascariensis. 


912 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


fertil. An Castalia Lotus erinnert ferner noch die Behaarung der Blatt- 
unlerseile, die bei Castalia stellata stets fehlt. 

Ein ganz ähnlicher Polymorphismus wie bei Castalia stellata ist auch 
bei Castaha Lotus (L. sp. pl. 1753, p. 511) vorhanden, wie namentlich 
durch die Bearbeitung von A. Richter gezeigt wurde. Da fast jede Expe- 
dilion wieder neues Material mitbringt, lässt sich natürlich ein abschlies- 
sendes Urteil jetzt noch nicht geben'. Jedenfalls kommt jene behaarte 
Sippe der Castalia Lotus, die am besten als ssp. pubescens (Willd. Sp. pl. 
Il, 1799, p. 1155) zu bezeichenen ist und aus Indien sowie von den indi- 
schen Inseln bekannt ist, auch in Afrika vor. Zu ihr gehört nach mei- 
ner Ansicht Nymphæa Zenkeri Gilg. ap. Con. |. c., p. 197 aus Kamerun, 
die sich von der indischen Pflanze nur durch geringere Grösse und die 
weisse Blüte unterscheidet. Auch Nymphæa Stuhlmannii Gilg. ap. War- 
burg, Kunene-Sambesi-Expedilion H. Baum 1903, p. 236 ist nach 
Schweinfurth? nur eine Varietät von Castalia Lotus. 

Betrachten wir jetzt die afrikanischen Castalia-Arten, so kommen wir 
zu dem Ergebnis, dass es in Afrika zwei sehr polymorphen Arten 
gibt, Gastalia Lotus und Castalia stellata, die in nur wenige Sippen, 
aber zahllose Variationen zerfallen. Auch von diesen Varietäten 
wieder ist nur eine beschränkle Anzahl systematisch von Bedeutung, 
während die übrigen nur unbeständige Anpassungen an ihre Um- 
gebung darstellen. Diese beiden Arten sind nicht allein auf Afrika 
beschränkt, sondern kommen auch in Indien vor. Castalia stellata auch 
in Australien und Castalia Lotus in Europa°. Eine dritte Art scheint 
in Afrika endemisch zu sein. Es is Nymphæa sulphurea Gilg. ap. 
Warburg, 1. c., p. 235, eine gut charakterisierte Art, die namentlich zu 
den reduzierten Formen der Castalia stellata Beziehungen aufweist, aber 
schon durch die schwefelgelbe Farbe ihrer kleinen Blüten eine Sonder- 
stellung einnimmt. Zu diesen tropischen Castaha-Arten * gesellt sich 
als vierte noch Castalia alba im nördlichen Afrika. 


1 Eine neue systematische Einteilung hat unterdessen Janos Juzson (A Nym- 
phea Lotus esoport morfologiäja és lagolödasa, Budapest 1907, p. 31 ff.) unter- 
nommen. 

? Ap. Engler, Die Pflanzenwelt Ostafrikas und deren Nachbargebiete, 1895, 

AD. 

a Ueber den Indigenat der Castalia Lotus bei Püspökfürdö in Ungarn 
existiert eine ganze Literatur. Neuerdings hat Pax Gastalia Lotus fossil bei 
Gäanösc nachgewiesen (Ueb. eine fossile Fl. d. hohen Tatra im 83. Jahresb. 
Schles. Gesellschaft. Vaterl. Kultur 2, 1905, p. 24), aber auch das ist kein 
Beweis, dass diese Pflanze an ihrem jetzigen Standort ursprünglich sein muss. 
Wenn man bedenkt, wie gut tropische Nymphæaceen in jenen Gegenden Ungarns 
gedeihen, erscheint es immer noch am wahrscheinlichsten, dass hier auch das 
Vorkommen der Lotosblume auf Kultur zurückzuführen ist, wobei man ja nicht ge- 
rade an die Türken zu denken braucht. Wäre die Lotosblume wirklich ein Relikt, 
warum findet man dann in keiner Therme die noch während der Eiszeiten so 
häufige, aber jetzt nur mehr tropische Brasenia petala? Bei dieser unschein- 
baren Nymphæacee wäre eine Verschleppung zu Kulturzwecken kaum anzuneh- 
men, wohl aber bei der seit dem grauen Altertum so berühmten Lotosblume. 

* Während der Drucklegung dieser Arbeit erschien das Buch der Nymphæaceen 
von Henkel, Rehnelt und Dittmann; in dieser umfassenden Arbeit, die 
namentlich für die Kenntnis der in Kultur befindlichen Arten von Wichtigkeit 
ist, wird p. 60 eine neue afrikanische Art Nymphæa Baumii beschrieben. Ihr 
Artenrecht erscheint mir indes zweifelhaft. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DERUNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 913 


I. Nymphaa (L.p.p.) Salisb. Ann. of Bot., II, 1805, p. 71 (= Nuphar 
Smith in Sibth. Prodr. Fl. Græc. 1808, I, p. 361). 

Die beiden Nymphæa-Arten, die Europas Gewässer bewohnen, sind 
auch in der Schweiz an mehreren Standorten vertrelen und eben diese 
Nymphæen der Schweiz sollen den Ausgangspunkt dieser systematischen 
Eröterung über Nymphæa bilden. 

Die eine, weitaus seltenere Art ist Nymphæa pumila — Nuphar 
pumilum. Zur Nomenklatur, die teilweise eine recht schwankende 
ist, sei hier folgendes bemerkt. Linné kannte nur eine Nymphæa lutea 
(Sp. pl. ed. 2, p. 729). Sie entspricht dem, was man jetzt gewöhnlich als 
Nuphar luteum bezeichnet mit Ausschluss der Pflanze von Kanada, auf 
die später zurückzukommen sein wird. Nymphæa pumila beobachtete 
zuerst der Malchiner Bürgermeister Timm um Langmütz im Mecklen- 
burgischen und beschrieb' sie als Nymphæa lutea ß pumila (Magazin für 
die Naturkunde Mecklenburgs II, 1795, p. 250). Dieselbe Pflanze findet 
sich dann bei Willdenow zunächst als Nymphæa minima (Enum. Supl., 
p. 38, nomen) und darauf als Nymphæa lutea 8 minima (Sp. pl. U, 1799, 
p. 1151 und Pers. Syu. II, p. 63). Bei Hoffmann erscheint sie wieder 
unter der Timm’schen Bezeichnung, aber als Art Nymphæa pumila 
(Deutschl. Fl. 1800, p. 241), ebenso bei Wahlenberg, Fl. lappon. 1812, 
p. 151 und Lessing in Linnæa IX, 1834, p. 157). Smith nannte diese 
Seerose anfangs Nuphar minima (Engl. Bot. XXXIT, 1811, tab. 2292), be- 
schrieb sie aber in der später herausgegebenen Engl. Fl. III, 1825, p. 16 
als Nuphar pumilum, desgleichen C. Sprengel (Caroli Linn. Syst. veg. 
ed. 16, IE, 1825, p. 606). Inzwischen hatte aber schon De Candolle die 
Pflanze als Nuphar pumilum genau beschrieben (Begn. veg. Syst. I, 
1821, p. 59 und Prodr. TI, 185%, p. 116. Die Betrachtung dieser Synonyme, 
die dadurch entstanden, dass die Pflanze an ihren verschiedenen Stand- 
orten unter einem besonderen Namen beschrieben wurde. zeigt, dass 
der älteste Name von Timm stammt und zuerst von Hoffmann zur 
Artbezeichnung erhoben wurde, so dass also korrekt zu schreiben ist 
Nymphæa pumila (Timm Mag. f. d. Naturk. Mecklenh. II, 1795, p. 250) 
Hoffm. Deutschl. FI. 1800, p. 241. 

In der Schweiz wurde Nymphæa pumila, die inzwischen auch im 
Schwarzwald und in den Vogesen gefunden worden war, 1826 von 
R. Schulthess im Hüttensee entdeckt. Seit längerer Zeit kennt man 
Nymphæa pumila aus den Gräppelerbergsee und aus dem Kämmoos- 
weiher bei Bubikon. Aus neuerer Zeit stammen die Funde aus dem Lac 
des Joncs, aus dem Lützel- und Egelsee. Die in diesen Seen vorkom- 
menden Pflanzen stimmen aber nicht vollständig mit einander überein, 
sondern zeigen grössere und kleinere Unterschiede, die teils zur Aufstel- 
lung von Varietäten benützt, teils mit den Nymphæa-Formen anderer 
Seen irrtümlich identifiziert wurden. Um sie richtig zu beurteilen, ist 
es notwendig die einzelnen Formen näher zu analysieren und sowohl 
unter sich als auch mit den Funden aus anderen Gebieten zu ver- 
gleichen. 

Von der Nymphæa pumila im Hüttensee bei Wädensweil gibt schon 
Gaudin eine genauere Beschreibung. Er betont namentlich die graugrüne 


! Herrn Prof. Geinitz-Rostock, dem ich diese Literaturangabe verdanke, sei 
auch an dieser Stelle für seine gütige Mitleilung bestens gedankt. 


914 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 


Farbe der Blattunterseite und bemerkt, dass die getrocknete Pflanze mit 
einer Kalkkruste überzogen sei, die dem Blatte ein zolliges Aussehen ver- 
leihe, aber sich leicht abwischen lasse. Dem gegenüber stellt Gaudin die 
Angabe Wahlenbergs, dass die Blätter glänzend, ganz glatt und nur 
in gelrocknetem Zustande von erhabenen Punkten etwas rauh seien. Ich 
sah von der Nymphæa pumila des Hüttensees ein reiches Material : leg. 
Hess, Bachmann, Eggler, Culmann (in schedis fälschlich « Hirtensee » 
anstatt Hüttensee), Zollinger. Baumann, Rikli (H. Z.). Rehsteiner fil. 
(Herb. Badischen Bot. Ver.). Danach ist die Pflanze des Hüttensees Nym- 
phæa pumila in hervorragend typischer Ausbildung. Die Blätter sind im 
allgemeinen nicht gross; das grösste. das ich sah, erreichte eine Länge 
von 12 cm bei einer Breite von 8,2 cm. Ueberwiegend sind kleinere, nur 
6—7 cm lange Blätter. Das Verhältnis der Länge zur Breite ist derart, 
dass das ganze Blatt länglich erscheint. Die Blattlappen sind nach Gestalt 
und Abstand ziemlich variabel : wenn sie zumeist auch rundliche Form 
aufweisen und genähert sind, so kommen doch auch nicht selten solche 
vor, die spitze und auseinandertretende Blatilappen besitzen und in 
einem Fall war der eine Basallappen rundlich und der andere spitz. Die 
Blattunterseite ist fein seidenhaarig, was besonders an den getrockneten 
Pilanzen deutlich sichtbar ist. Nymphæa pumila ist ja in der Behaarung 
der Blaltunterseite ziemlich variabel : während in unseren Gegenden häu- 
figer Formen sind, deren Blattunterseite dicht seidenhaarig ist. f. seri- 
cotricha mh. Allg. bot. Zeitschr. 1906, n° 5, p. 80), sind die Blätter der 
nordischen Formen meist verkahlt bis ganz kahl, f. glabrata Harz Bot. 
Gentralbl. LIT, 1893, p. 229. Das graugrüne Aussehen der Blallunterseite 
der Nymphæa pumila im Hüttensee, das Gaudin in seiner Diagnose 
erwähnt und auf Kalkinkrustation zurückführt, beruht der Hauptsache 
nach auf dieser seidigen Behaarung. Allerdings findet man an Nymphæa- 
Blättern, dıe aus dem Wasser genommen wurden, nicht selten Kalküber- 
züge, die hier offenbar wie bei den anderen Süsswasserpflanzen durch 
Zerlegung von Calciumbicarbonat infolge der Assimilation entstehen, 
aber auch nach der Entfernung dieser Kalkinkrustation zeigt ein Quer- 
schnitt durch das Blatt deutlich zahlreiche, dicht beisammen stehende, 
ziemlich lange, einzellige Haare. An frischen Blättern von Nymphæa 
pumila, die nicht von Kalküberzügen oder Algenfäden bedeckt sind, 
bemerkt man, dass von der Blatispitze nach jedem Basallappen in sanft 
geschwungener Kurve eine hellere Linie zieht, die beim Trocknen ver- 
schwindet. Besonders schön zeigt diese Erscheinung bei Nymphæa pu- 
mila f. sericotricha im Attlesee im Algäu. Dort war kein Blatt zu finden, 
das nicht diese Lichtlinie zeigte. Querschnitte durch die frischen Blät- 
ter liessen erkennen, dass es sich hier um sehr schwach ausgebildete 
Leitbündel handelt. Spenner will eine ähnliche Beobachtung an den 
submersen Blättern gemacht haben : wenigstens behauptet er, dass die 
Mitte des Blattes längs dem Mittelnerv einen starken faltenlosen Keil 
bilde, von welchem Querfalten fächerförmig bis an den Rand des Blattes 
laufen. Auf der Abbildung 1. c., Tafel 2, sind diese Faltungen auch 
gezeichnet, allein es handelt sich hier nur um zufällige Faltungen, denn 
ich konnte eine solche mantelförmige Längsfaltung bei submersen Blät-' 
tern in der Natur nie beobachten. Die submersen Blätter sind lediglich 
am Rande wellig und höchstens im jüngeren Stadien etwas eingerollt. 
Sie sind stets grün gefärbt, wie auch die Schwimmblätter im Gegensatz 
zu Castalia keine Anthocyanbildung zeigen. In einem Falle konnte ich 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 915 


eine solche an den submersen Blättern von Nymphæa pumila beobachlen. 
Im Wesslingersee bei München waren dadurch, dass das Schilf mit der 
Wurzel herausgerissen wurde, auch viele Rhizome von Nymphæa punula 
teils mitgerissen, teils gelockert und dann durch starke Wellenbewegung 
emporgetrieben worden, so dass sie an der Oberfläche des Wassers 
schwammen und dem Lichte im höheren Grade ausgesetz! waren als in 
ihrem ursprünglichen Medium. In diesem Falle waren die submersen 
Blätter teilweise oder ganz anthocyanhaltig'‘. Ich kultivierte solche Rhi- 
zome mil stark anthocyanhalligen submersen Blättern im Dunklen und 
schon nach wenigen Tagen hatten die Blätter wieder ihre grüne Farbe. 
Dies beweist, dass die Anthocyanbildung in diesem Falle direkt vom 
Licht abhängig ist. Die Schwimmblälter der seidenhaarigen Form bleiben 
auch im Alter behaart, dagegen sind die Schwimmblätter der kahlen 
Formen im Jugend zustand mehr oder minder behaart, werden aber bald 
kahl?. Was Schulthess’Bemerkung bei Gaudin (l. c., p. 439) anlangt, 
dass die Blattstiele an ihrer breiten konkaven Basis wohl an Stelle der 
Nebenblätter mit Fasern oder langen Haaren bedeckt seien, so handelt 
es sich natürlich hier um keine Nebenblätter — denn solche kommen 
bei Nymphæa im Gegensatze zu Castalia überhaupt nicht vor — sondern 
um Algenfäden, wie sie sich oft an den Blattstielen ansammeln. Die 
Blüte der Nymphæa pumila vom Hüttensee ist klein, hat einen Durch- 
messer von 2—3 cm, die Narbenstrahlen schwanken zwischen 9 und 12. 
Die Pflanze des Hüttensees stimmt gut mit der Beschreibung und Abbil- 
dung Smiths® in English Botany lab. 2292 überein. Man findet sie daher 
in den Herbarien teilweise auch als Nuphar minimum bezeichnet. Neuer- 
dings hat Waldvogel für die Nymphæa pumila des Hüttensees im Gegen- 
salz zu den später zu behandelnden Formen den Namen var. minimum 
Gaud. vorgeschlagen. Allein diese Bezeichnung erscheint nicht besonders 
zweckmässig. Den einerseits würde, wie wir gesehen, die Priorität des 
- Namens minimum Willdenow zukommen und anderseits habe ich schon 
früher nachgewiesen, dass Gaudin Nymphæa pumila nicht richtig er- 
kannte. sondern teils mit dem Bastard Nymphæa lutea X pumila konfun- 
dierte, teils mit dem neuen Namen Nuphar Spennerianum bezeichnete. 
So befindet sich unter Nuphar minima im Herbarium des badischen 
botanischen Vereins eine Nymphæa aus einem der Schwarzwaldseen mit 
einer Blütenspannweite von 5—7 cm, viermal längeren als breiten Anthe- 
ren und kahlen übereinandergeschlagenen, stark genährten Blättern, mit 
der Signatur des Sammlers : « €. Vernier. Warum heiss! sie dann Gaud. 
minima, wenn die Blumen und Blätter grösser sind als die der lutea ? » Es 
sei noch erwähnt, dass diese Exemplare zu dem Bastard Nymphæa lutea X 
pumila gehören und zwar in einer Verbindung, die der Nymphæa lutea 
sehr nahe steht. 

In derselben typischen Ausbildung wie im Hüttensee findet sich 


' Vergl. über Anthocyan in Nymphea-Blättern auch Gertz, Studier öfver 
Anthocyan 1906, p. 146 und Neumann-Ahlfvengren Sveriges Flora, 1904, 
p. 516. 

? Daher die Angabe bei Grenier und Godron, Fl. Fr., I, 1848, p. 37 : 
« Feuilles flottantes coriaces, velues-tomenteuses, puis glabrescentes ». 

# «Especially in its deeply-toothed, green-bordered, and compressed footstalks. 
The leaves are some what silky beneath and their lobes rather spreading or 
divaricated. » 


916 BULLETIN DE L'HERBIÈR BOISSIER (Ze sÉR.). 1907 


Nymphæa pumila im Kämmoosweiher bei Bubikon, sowie im Ein- 
flusse in den Egelsee bei Bubikon, der mil dem Kämmosweiher in Ver- 
bindung steht. Die Pflanze wurde hier im Juli 1875 von Hegetsch- 
weiler entdeckt. Die gesehenen Exemplare (leg. Schinz, leg. Bau- 
mann, H. Z.) stimmen vollständig mit denen des Hüllensees überein, nur 
sind die Blätter im Durchschnitt grösser, 7—8 cm lang und 5—6 cm 
breit. Die Blüten dagegen sind klein, 2—2,5 cm breit und haben nur 
6—8 Narbenstrahlen. Für den Egelsee selbst und für den Lützelsee 
wurde Nymphæa pumila von Waldvogel nachgewiesen (I. c.. p. 306). 
Die Formen des Egel- und Lützelsees stimmen mit der Pflanze vom Käm- 
moosweiher gut überein, sind aber nicht so kräftig entwickelt wie diese, 
blühen nur spärlich und erst Mitte August. Dies hängt offenbar mit den 
Standortsverhältnissen zusammen, vor allem mit den zeitweiligen 
starken Hebungen des Wasserspiegels, die die normale Blütezeit um 
einen ganzen Monat verzögern. Im Hüttensee (663 m) erscheinen die Blü- 
ten Anfang Juli und an noch tiefer gelegenen Standorten schon Mitte 
Juni und blühen bis Ende September, so im Wesslingersee bei München 
(ca. 550 m). Die Blüten sind homogam, werden aber, da sie im Gegen- 
salz zu Nymphæa lutea weder durch ein so leuchtendes Kolorit noch 
durch bedeutende Grösse und starken Geruch auffallen, soweit ich be- 
obachten konnte, nur von kleineren Käferarten, Blumenkäfern und 
Fliegen, besucht. Vielfach wurden auch gar keine Insekten darauf ange- 
troffen, so dass Selbstbestäubung bei Nymphæa pumila nicht ausgeschlos- 
sen erscheint. Dagegen fand ich z. B. im Schliersee fast in jeder der gros- 
sen, intensiv riechenden Blüten von Nymphæa lutea mehrere Exemplare 
von der zu den Chrysomeliden gehörigen Donacia crassipes Fahr. Die 
Tiere waren von dem Geruche meist so beläubt, dass man die Blüten 
leicht abpflücken konnte, ohne dass die Donacien wegflogen. Im Aus- 
flusse des Egelsees fand Meister (H. Z.) Nymphæa pumila ebenfalls und 
zwar in grosser Menge. Im Lützelsee ist Nymphæa pumila auf eine ganz 
kleine Fläche beschränkt etwa 10 qm, und hat teilweise sehr stark ge- 
näherte bis übereinandergeschlagene Blätter. Ueberhaupt ist Nymphæa 
pumila im Egelsee viel stärker vertreten als im Lützelsee. Dort kommt 
sie nach Waldvogel zusammen mit Nymphæa lutea vor und das ist des- 
halb bemerkenswert, weıl wir hier wohl mit Sicherheit auch auf den 
Bastard Nymphæa lutea X pumila in irgend einer Form rechnen dürfen. 
Wenigstens habe ich noch nie in einem See, in dem beide Nymphæa- 
Arten vorkommen, vergeblich nach dem Bastard gesucht. Aus dem 
Lützelsee ist ein Bastard bis jetzt mit Sicherheit allerdings nicht Konsta- 
tiert. Aber es ist kaum zu bezweifeln, dass die von Waldvogel (l. c., 
p. 309) erwähnte Nymphæa pumila mit einer der Nymphza lutea ähn- 
lichen Narbe zu dem vielgestaltigen Bastard gehört und dafür spricht 
auch die nach der Natur angefertigte Zeichnung dieser Pflanze, die Herr 
Dr. Waldvogel gütigst übersandte. Freilich wäre noch die geschlechtliche 
Leistung und das Längenverhälinis der Antheren zu untersuchen und so 
sei dieser interessante Standort der Aufmerksamkeit der Schweizer 


Botaniker empfohlen. 
(Fortsetzung folgt). 


vie 


a 


97 


PLANTE PARAGUARIENSES 


NOVÆ VEL MINUS COGNITÆ 


AUCTORE 


E. HASSLER. 


VL 


Peperomia Santa Elise C. DC. spec. nov. — Peperomia pseudo-reflexa C. DC. 
spec. nov. — Peperomia Rojasii C. DC. spec. nov. — Polygala Rojasii Chod. 
spec. nov. — Polygala chacoënsis Chod. spec. nov. — Polygala pseudo- 
laurıfolia Chod. var. pilcomayensis Chod. var. nov. — Polygala leucantha 
A-W Benett emend. Chod. — Dryopteris Hasslerr Christ spec. nov. — 
Dryopteris collina Christ spec. nov. — Polypodium Hassleri Christ spec. 
nov. — Cheilanthes Tweediana Hook. emend. Christ. — Elaphoglossum 
Hassleri Christ spec. nov. — Elaphoglossum subcochleare Christ spec. nov. 
Geropteris longipes (Bak.) Christ. nom. nov. — Cyathea Hassleriana Christ 
spec. nov. — Dana paraguariensis Christ spec. nov. — Odontonema 
dubiosum Lindau spec. nov. — Justicia yhuensis Lindau spec. nov. — 
Solanum julocrotonoides Hassler spec. nov. — Tissa platensis (Camb.) 
subspec. septentrionalis Hassler subspec. nov. 


Piperacées nouvelles du Chaco. 


Auct. C. de Candolle. 


Peperomia Santa-Elisæ C. DC. n. sp.; foliis ternis-quaternis 
brevissime petiolatis e basi cuneata rhombeo-obovatis apice subacutis 
utrinque appresse hirtellis inconspicue 5-nerviis; spicis axillaribus termi- 
nalibusque adultis folia pluries superantibus; pedunculo puberulo, rhachi 
glabra, bractea orbiculari centro subsessili, antheris rotundato-ellipticis, 
filamentis adultis antherarum thecas fere æquantibus; ovario emerso 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° 11, 31 octobre 1907. 99 


918 BULLETIN DE L'HEBBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (87) 


obovato basi attenuato sub apice stigmatifero, stigmale minuto 
glabro. 

Herba erecta, caule in sicco usque ad 5 mm. crasso appresse hirtello 
inferne radicante. Limbi usque ad 3 cm. longi et supra medium usque ad 
2 cm. lati, in sicco membranacei. Pedunculi fere 1 cm. longi. Spicæ 
florentes 9 cm. longæ 2 mm. crassæ. Bracteæ diamelro fere ‘/2 mm. 

Gran Chaco : Santa Elisa latit. S. 23°, 10° Martio (E. Hassler n. 2811 
in h. Cand. et in h. Hassl.). 

Peperomia pseudoreflexa C. DC. n. sp.; foliis ternis quater- 
nis, superioribus modice petiolatis, elliptico-obovatis basi acutis apice 
leviter attenualis et subacutis utrinque petiolisque glabris, 3-nervlis; 
spieis in apice ramulorum confertis axillaribus terminalibusque, ipsis 
foliorum limbos fere quadruplo superantibus, pedunculis glabris petiolos 
pluries superantibus; bractea orbiculari fere centro pedicellata; antheris 
ellipticis filamenta transverse @quanlibus; ovario emerso ablongo-ovato 
antice convexo superne atlenuato et summo apice stigmatifero, stigmate 
globoso dense hirsuto. 

Herba in arboribus epiphyta; caulis glaber e nodis radicans fere 
1 mm. crassus, ramuli spiciferi glabri, cum spicis circiter 7 cm. 
longi. Limbi in sicco membranacei, crebre pellucido-punctulati, supe- 
riores usque ad 9 mm. longi et 7 mm. lali, inferiores usque ad 
15 mm. longi et 10 mm. lati. Petioli superiores 3 mm. inferiores usque 
ad 5 mm. longi, Pedunculi usque ad 2 cm. longi. Spicæ florentes fere 
6 cm. longæ et 2 mm. crassæ. Species P. reflexam primo adspectu valde 
referens spicis glabris ac ovario emerso ab ea certe discrepans, limborum 
forma ac ovario emerso et apice attenuato a P. psilostachya distincta. 

In regione cursus inferioris fluminis Pilcomayo, majo (T. Rojas n. 67 in 
h. Hassl.); Gran Chaco, Santa Elisa latid. 23°, 10’ in truncis arborum in 
silvulis, Martio Hassler n. 2859 ibid.). 

Peperomia Rojasii C. DC. n. sp.; foliis ternis modice petiolalis, 
rolundato-ellipticis basi subacutis apice acutis, utrinque petiolisque dense 
pilosis, 5-nerviis; spieis axillaribus terminalibusque pedunculatis, ipsis 
densifloris adultis foliorum limbos fere duplo superantibus; pedunculis 
hirsutis petiolos fere æquantibus; bractea rotunda centro subsessili; 
antheris ellipticis, filamentis brevibus; ovario obovalo sub apice stigmati- 
fero, stigmate glabro; bacca globosa glandulis creberrimis asperata apice 
mucronulata. 

Herba repens, caulis dense hirsutus usque ad 5 mm. crassus, in sicco 
complanatus, superne erectus et ramosus, 30-40 cm. altus. Limbi in sicco 


(88) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 919 


membranacei usque ad 4 cm. longi et 3 cm. lati. Petioli usque ad 9 mm. 
longi. Spicæ bacciferæ 1 mm. crass&. Baccæ °/ı mm. diametro. 

In silvis humidis, in regione cursus inferioris fluminis Pilcomayo, 
Augusto (T. Rojas n. 416 in h. Hassl.); ad margines silvarum, 
Gran Chaco, Santa-Elisa, latit. S. 23°, 10° Martio, (Hassler n. 2823, 
specimen junius cum limbis paullo minoribus, elliptico-obovatis, usque ad 
35 mm. longis et 23 mm. latis. 


Polygalacées nouvelles du Chaco. 
Auct. R. Chodat. 


Polygaia Rojasii Chod. spec. nov. 

Annua, radix simplex vel pauciramosa tenuis ad 7 cm., caulis simplex 
vel sæpius corymbose pauciramosus 10-15 cm., altus; foliis decurrentibus 
angustissime et obsolete subalatus, glaber 0,5-0,6 mm. crassus; folia 
4-5 verlicillata, lanceolata vel obovato-lanceolata herbacea breviter acuta, 
mucronulata, basi acuta sessilia, internodiis sæpe vel sæpissime breviora 
7/3 '*/ı 15/4, mm. vel minora; racemi pedunculati (ad. 10 mm.) juveniles 
pyramidales, haud comosi, 5-8 mm. longi, parte denudata adjuncta 
15-18 mm. vel longiores (25 mm.); pedicelli fructiferi ad 1 mm., erecti 
vel ereeto-palentes, nec deflexi: flores albi 2 !/z mm. longi; sepala ovata, 
superius duplo fere latius et longius, glabra uninervia; ale elliptico- 
spathulatæ vel elliptico-lanceolatæ, apice leviter inflexæ, obtusiusculæ 
trinerviæ, nervis exterioribus extrinsecus pauciramosis; carinæ ungue 
quam limbus breviore, crista pauciloba (ad 5) petala superiora rhomboi- 
dalia irregularia subrepanda; filamentorum pars libera antheris vix 
brevior vel æquilonga; ovarium obovato-orbiculare, stylo brevi arcuato, 
sligma multo majus obliquum appendicem pedicellatam apice eximie et 
dense penicillatam ferens, inferius sessile incrassatum, vagina obliqua 
rhomboidali; fructus erecti alis longiores et latiores elliptici vel elliptico- 
oblongi obtusi leviter emarginati; semina ellipsoideo-oblonga obtusa 
nigra apice leviter excentrice sed brevissime comata late lineares, 
apice rotundatæ semini dimidio breviores; appendices arilli pilis brevibus 
adpressis conspersa, nec sericea nec tomentosa. 

Species habitu P. galioidi Poir. similis, sed recedit fructubus erectis, 


V 


920 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (89) 


haud pendulis, alis angustis, nec orbicularibus, seminum forma et arillo, 
Ex affinitate P. adenophyllæ St. Hil. et P. Græbianæ Chod. 

Herba 0,1-0,15 m. petala albo-virentia, ad margines silvarum in regione 
cursus inferioris fluminis Pilcomayo flor. et fruct. mens. Jun. Rojas. 
n. 222. 

Polygala chacoënsis Chod. spec. nov. 

Radix crassa lignosa obliqua, caules plures erecti basi sublignosi ad 
40-50 cm. longi striati pilis brevibus puberuli 2 m. crassi; folia crassius- 
cula linearia puberula, 20/2 45/3 15/1 longa et lata; mucronulata pedi- 
celli vix 1 mm. longi demum deflexi; racemi laxiflori elongati 12 cm. 
longi 6 mm. lati; flores albi vel albo-virentes 3 mm. longi; sepala trian- 
gularia leviter dentata eciliata; ale ellipticæ revolutæ obtusæ brevissime 
unguiculatæ nervis liberis; petala superiora rhomboidalia indistincte 
grosse serrata subacula; androeceum, pistillum ut in P. Duartena St.-Hil.; 
capsula alas æquans vel brevior sæpius elliplica uno latere anguste 
alata pilis adpressis puberula. Semina subcurvata appendicibus linea- 
ribus semine ?/« brevioribus, apice leviter connata superficie hirsutissima. 

Affinis P. Duartene St-Hil. differt foliis majoribus, sepalis subserratis 
haud eiliatis, alis ellipticis, capsula elliptica nec oblonga alis brevior vel 
alas vix æquans. 

Herba perennis 0,4-0,5 m. petala albovirentia, in campis ad flumen 
Pilcomayo flor. et fruct. mens. Aug. Rojas, n. 379. 

Polygala pseudo-laurifolia Chod. 

in Bull. Herb. Boissier IV, p. 235. 

Var. pilcomayensis Chod. var. nov. 

Radix crassa tortuosa similis radici Ipecacuanh& e qua oriuntur caules 
plures basi indurali vel lignescentes 20-40 cm. longi superne corymbose 
ramosi puberuli ad 1,5 mm. crassi; folia numerosa internodiis longiora 
lanceolata vel ovato-lanceolata vel lineari-lanceolata suprema linearia sub- 
sessilia glabrescentia vel minutissime puberula 35/8 15/6 20/4 10/1 mm.; 
racemi breviter pedunculati (1 cm.) elongati eylindrici subdensiflori, 
apice haud comosi, rachi puberulo 5-20 cm. longo; pedicelli 1 mm. longi 
tenues striatuli ; flores albi vel albo-virentes 3 mm. longi; sepala exte- 
riora ovato-acuta breviter ciliata; ale ovales breviter unguiculatæ nervis 
haud anastomosantibus florem æquantes; carinæ crista e lobis clavatis 
oblongis 6 et duobus triangularibus formata; petala superiora oblonga 
obsolete-medio irregulariter-expansa, limbo lineari apice rotundato 
ungue contracto haud acuto; androeceum et pistillum ut in P. Duartena; 
capsula matura alis longior et paullo latior erecta oblonga uno latere 
angusle semialata; semina oblonga cylindrica hirsuta utrinque obtusa; 


(90) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 921 


appendices cultriformes vel lineares semine ‘/s vel fere dimidio 
breviores. 

Affinis P. Duartenæ St. Hil.a quo differt habitu, forma et structura folio- 
rum, als latioribus, sepalis brevius ciliatis, petalis superioribus oblongo- 
linearibus et seminibus minus curvalis. 

Herba perennis 0,2-0,4 m. petala alba, ad margines silvarum in regione 
cursus inferioris fluminis Pilcomayo, flor. et fruct. mens. Maj. Rojas 
n. 415; id. Hassler n. 7647 sub P. Villa Rica Chod. var. foliosa Chod. in 
PI. Hassl. II, p. 11. 


Un Polygala imparfaitement connu. 


Polygala leucantha A. W. Benett. emend. Chod. 

Benett. in Journ. of Bot. 1879, p. 172. — Chod. Monogr. II, 132. id. 
Contr. flor. Parag. III, p. 110 excl. var. ß. 

Cetle espèce insuffisamment décrite par son auteur et puis par 
R. Chodat dans les Contributions à la flore du Paraguay de M. Micheli se 
reconnait facilement par son port un peu ericoide ses grappes étroites à 
fleurs plus petites que dans le P. Græbiana nob. Nous en donnons ici une 
description nouvelle. 

Radix lignosa obliqua fulva, caules numerosi acuteangulati rigidi glabri 
foliis angustissime decurrentibus striato-subalati, 0,5-1 mm. crassi; folia 
internodiis breviora vel vix longiora vertieillata superiora plus minus 
alterna e basi ovata lanceolato-linearia mucronata plus minus rigida 
sicca margine infra revoluto nervo medio subtus exsculpto pellucide glan- 
duloso punctata 3/1, 4/1, 5/1,% mm. plus minus patula vel erecto patentia; 
racemi juveniles pyramidales vix vel non comosi demum elongati rhachi 
denudato tenui fragili aspero cicatricibus longioribus quam latis 1-3,5 cm. 
lg., 3-4 m. lati; flores brevissime pedicellati, pedicellus fructiferus ad 0,5 mm. 
longus, flores 1,5-2 mm. longi, fructus 1,5 mm. longus 0,75 latus; sepala 
ovalo-triangularia oblonga acula croceo maculata; ale ovato-spathulatæ 
trinerviæ croceo-maculalæ; petala superiora anguste vel subanguste rhom- 
boidalia 2 '/z plo longiora quam lata quam carina cristala vix breviora; 
crista parva lobis intus curvalis; capsula breviter elliptica; semina pilis 
adpressis vestita appendicibus semen dimidium attingentibus. 

AP. Græbiama cui similis differt foliis brevioribus floribus minoribus, 


N 


922 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (91) 


petalis angustius rhomboidalibus, seminibus minoribus breviter appendi- 
culatis. 
Excel. Syn : P. leucantha ß nob. = P. Græbiana nob. 
Hassler n. 4685 Pl. Hassl. II, p. 9. 
R. Chodat. 4, VII, 07. 


Fougères nouvelles ou peu connues. 


Auct. H Christ. 


Dryopteris Hassleri Christ, spec. nov. 

Lastrea phegopteroidea fronde versus basin subito attenuata et in 
meras auriculas decrescente, soris minutis mediis exindusiatis. 

Ampla, stipite 4 mm. crasso ochreo-stramineo, cum rachi costis ner- 
visque pilis albidis rigidis hispidulo, ultra 20 cm. longo sed versus basin 
usque pinnis remotis rudimenlariis (utrinque 5 aut ultra) auriculiformı 
bus ornato, fronde subito et abrupte in istas auriculas attenuata, 56 cm. 
longa 25 cm. lata oblongo-acuminata, bipinnatifida. Pinnis inferioribus 
remotis, infimis reflexis, et versus basin atlenualis, cæteris conferlis 
superioribus subimbricatis, 35 utrinque, e basi truncata sessilibus, lan- 
ceolato-acuminatis, usque ad 43 cm. longis, 2 cm. latis, usque ad alam 
utrinque 1 mm. latam incisis, segmentis pectinato-confertis, 1 cm. longis 
3 mm. latis, numerosis (usque ad 40 utrinque) ligulato-obtusiusculis, 
cosia nervisque albicantibus, segmentorum margine eleganter albo- 
ciliato, integro aut subcrenulato, nervis utrinque 12 aut 13, obliquis, 
prominulis, simplicibus, in sinu acutissimo haud convergentibus, soris 
minimis mediis rotundis brunneis exindusiatis. 

Textura subcoriacea, colore viridissimo, facie subnitente. 

Perennis 1-1,5 m. in dumetis paludosis pr. Caaguazu mens. Mari. 
Hassler n. 9056 a. 

Dryopteris collina Christ. spec. nov. 

Valde affinis D. submarginali (Langsd. Fisch. Polypod.) C. Chr. Ind. 296, 
sed differt fronde amplissima, pinnis inferioribus 25 cm. longis 5 cm. 
latis, segmentis ligulato-subfalcatis 23 mm. longis 5 latis obtusiusculis 
sed manifeste apiculato-mucronatis et versus apicem crenulatis, nervulis 
15 ad 20 utroque latere, soris minutissimis fere punctiformibus mediali- 
bus in parte superiore segmenti positis ca. 6 utrinque, indusio reniformi 


er.‘ 


(92) E. HASSLER. PLANTE PARAGUARIENSES. 923 


minuto fugaci. Fronde fere lævi, segmentis solummodo breviter albo- 
ciliatis. Basi stipitis indumento D. submarginalis vestita. 

In silvis collis Cerro hu pr. Paraguary. mens. Jan. Hassler, n. 513. 

Polypodium Hassleri Christ spec. nov. 

Nouveauté très originale, différente des formes et sous-espèces de 
P. loriceum L. par des « pinnæ » manifestement lobulées, un rachis épais, 
presque ligneux, raide, une fronde ample, à «pinnæ» bien plus nombreuses, 
sores plus irréguliers, et des écailles du rhizome flasques, ovales acu- 
minées, brunes, sans centre noir ni bords diaphanes. 

Rhizomate repente, pennæ cygni crassitie, brunneo, squamis flaccidis 
adpressis brunneis opacis ovalo-acuminalis vestito. Planta nuda. Stipite 
articulato solitario 30 cm. longo pennæ anserinæ crassilie anguloso rigido 
fere lignaceo, cum rachi solida et supra canaliculata rufo-stramineo, 
fronde 55 cm. longa 18 cm. lata longe in apicem dentatum producta pin- 
nata basi haud attenuata, pinnis 36 utrinque infra apicem ereclo-paten- - 
tibus, manifeste undulato-lobatis, lobulis ca, 25 utrinque minute crenula- 
tis. Inferioribus 13 cm. longis medio 16 mm. latis acuminatis basi 
utrinque dilatato-adnatis alternis confertis sinu rotundato 12 cm. lato 
separalis, Costa nervisque prominentibus, costa straminea, nervis obliquis 
flexuosis 2 ‘/2 ad 3 mm. separatis 2 areolas nervulos liberos clavalos con- 
tinentes intra costam marginemque includentibus, soris in apice nervu- 
lorum liberorum infimorum, rarius superiorum posilis, ideo uni-rarius 
biseriatis, 1 mm. latis rotundis ochraceis cost approximalis, textura 
coriacea (P. Brasiliensi nec P. loriceo simili) subdiaphana, colore dilute 
virente. 

In silvis collis Santo Tomas mens. Nov. Hassler, n. 649. 

Cheilanthes Tweediana Hook. Spec. fil. II, 84, t. 96 B. emend. 
Christ. 

Groupe du Ch. pruinata Klfs (Ch. Matthewsii Kze) mais plus grand, 
tendre, à rhizome mince et longuement traçant, à feuilles isolées, à stipe 
allongé, à «pinnæ» écartées, très Lendres, à fronde glabre jusqu’à la base 
du stipe qui a quelques écailles. 

La forme la plus grande du groupe, très élégante, moins xérophile que 
les espèces affines qui ont des feuilles fasciculées ou à peu près et ont le 
tissu coriace des espèces andines et fort xériques. 

Rhizomate tenui 1 mm. crasso longo repente, squamis opacis subula- 
tis subadpressis veslito, stipitibus remotis (spatiis 2-4 cm. separalis, basi 
incrassalis tenuibus °/,, mm. crassis teretibus egregie flexuosis 12 cm. 
longis basi squamulis patentibus scariosis brunneis lanceolatis À mm. 
longis vesütis (cætera planta glaberrima) rigidis cum rachi costisque 


Y 


924 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (93) 


politis castaneis. Fronde 45 cm. longa 4 ‘2 cm. lata lineari-lanceolata 
acuminala versus basin subattenuata bipinnata, pinnis inferioribus remotis 
cæleris confertis, brevissime petiolatis, æquilongis, erectopatentibus 
& cm. longis À ‘/2 cm. lalis ca. 45 utrinque, breviter acuminatis costa 
capillari sed rigida, pinnulis subsessilibus remotis 6 ad 10 utrinque, lan- 
ceolato-linearibus acutiusculis fere horizontaliter patentibus 8 mm. longis 
2 mm. latis lobato-crenatis, nervis obliquis in lobulis flabellato-ramosis, 
soris marginalibus in lobulis tribus, duobus aut singulis ovato-rotundatis 
1 mm. latis, indusio viridi rotundato a margine reflexo formato margine 
pallido subscarioso. Textura tenuiter herbacea, colore læte virente subtus 
non pallidiore. 

Perenn. 0,3-0,6 m. in campo argilloso pr. Paraguary mens. Oct. Hassler 
n. 1304; in dumeto in solo salso pr. Paraguary mens. Dec. Hassler 
n. 6470; in dumetis aridis in solo salso Santa Elisa (Chaco septentr.) 
mens. Mart. Hassler n. 2368; ad margines silvarum ad flumen Pilcomayo, 
mens. Maj. Rojas n. 130. 

Obs. Cette fougère est la seule espèce halophyte paraguayenne connue 
jusqu’à aujourd’hui, toutes les stations ou elle a été trouvée sont ou des 
sables ou des argiles salins, elle s’y rencontre en compagnie des divers 
Chenopodium, Gomphrena, Mimosa halophytes, la station de Paraguary 
est particulièrement intéressante, parce que située au pied de la Cordil- 
lère centrale, elle est entourée d’une grande plaine argilo-sablonneuse 
saline qui héberge de nombreux représentants de la végétation halophyte 
du Chaco. Dans le Paraguay central, nous ne connaissons aucune station 
aussi éloignée du Rio Paraguay que la plaine de Paraguary ou se trou- 
vent entre autres Aspidosperma Quebracho blanco, Copernicia cerifera, 
Acanthosyris falcata tous des habitants typiques du Chaco. 

E. Hassler. 

Elaphoglossum altosianum n. sp. Christ spec. nov. 

Elaphoglossum ex affinitate Acrostichi flaccidi Fee, sed minus, foliis 
sterilibus ferlilibusque æquilongis et stipite fere æquilongo tenui prædi- 
lis, nervis anle marginem egregie clavatis plerumque a basi furcalis. 

Rhizomate repente 2 mm. crasso basibus stipitum vetustorum 1 cm. 
longis horrido, fere nudo radicoso, foliis approximatis numerosis (ca. 12) 
stipitibus basi incrassatis subarticulatis atralis parcis squamulis nigris 
munitis. rufostramineis, vix 1 mm. crassis, sulcalis, 5 ad 8 cm. longis, 
fronde sterili 16 ad 20 cm. longa 2 ‘/? mm. lata lanceolata ad basin et 
apicem acuminatum sensim altenuata, nuda, costa tenui conspicua rufo- 
straminea, nervis fere horizontalibus conspicuis fere omnibus a basi fur- 
calis ante marginem incrassalo-clavatis, inter se ultra 1 mm. distantibus, 


(94) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 925 


margine integro, frondibus fertilibus pluribus (2 aut ultra), steriles longi- 
tudine æquantibus, sed vix 1 em. latis, lanceolato-linearibus, fusco- 
purpureis, sporangiis fuseis omnino teclis. 

Colore atroviridi, textura flaccida subdiaphana. 

Perenn. 6,3-0,4 m. In fissuris rupium in silvis humidis Cordillera de 
Altos, mens Dec. Hassier n. 147. 

Elaphoglossum Hassleri Christ spec. nov. 

Habitu E. castanei (Bak.) aut macrophylli (KI) Christ, sed squamis sti- 
pilis et costæ longissimis valde fimbriatis atratis peculiare. Margine fron- 
dis incrassato pellucido, (Sect. Stenoneura). 

Rhizomate erecto brevi radicoso crasso, stipilibus fasciculatis (ca. 7) vix 
articulatis brunneo-stramineis sulcalis 15 cm. longis 2 ‘/2 mm. crassis, 
squamis deflexis aut patentibus 3 ad 4 mm. longis pedicellatis subulato- 
lanceolatis atrobrunneis acute et arcualo-fimbriatis rigidis cum rachi 
rhizomateque hispidis, lamina sterilı subcoriacea elongato-lanceolata ver- 
sus basin sensim attenuala, acuminala, 35 cm. longa 4 cm. et ultra lata 
(costa manifesta rufostraminea) margine incrassalo, pellucido cincta, 
facie superiore lætevirente glabra, facie inferiore subglauca et squamis 
minutis brunneis stellatis copiose sparsa, nervis patentibus plerumque a 
_basi furcatis ca 1 mm. distantibus ad marginem sensim desinentibus cum 
luce transeunte manifestis. Lamina fertili stipite longiore (16 ad 20 cm.) 
fulerata, sed breviore : 24 cm. longa et 22 mm. lata, foliis sterilibus supe- 
rala, acuminatissima, Sporangiis ochraceis omnino, costa plana excepta, 
tecta. 

Perenn. 0,5-0,8 m. in silva umbrosa humida pr. Atira, mens. Oct. 
Hassler n. 32, id. in silva pr. Igatimi mens. Dec. Hassler n. 5660 sub 
E. latifolio in Plant. Hassl. I, p. 121. 

Elaphoglossum sukcochleare Christ spec. nov. 

Sect. Stenoneura, species discrepantia foliorum sterilium late elliptica- 
rum et foliorum fertilium lanceolato-linearium insignis, vestimento 
E. Hassleri haud absimilis, ab E. conformi Sw. squamis stipitis elongatis 
valde fimbriatis diversa. 

Rhizomate obliquo aut repente, 10 ad 15 cm. longo, 3 ad 6 mm. crasso 
nigro radicoso, squamis rufo-ochraceis diaphanis lanceolato-caudatis lace- 
ralo-fimbriatis 5 mm. longis tecto, basibus foliorum per articulalionem 
deciduorum 3 cm. longis persistentibus tecto, stipitibus 12 ad 18 cm. 
longis sparsis aut approximatis haud numerosis, flexuosis, 1 mm. ad 2 mm. 
crassis, cum cosla stramineis, et squamis lanceolatis acuminatis 2 aut 
3 mm. longis inæqualiter fimbriatis vestitis. Lamina sterili 11 ad 18 cm. 
longa % '/. ad 6 cm. lata ellipsoidea subacula aut obtusiuscula basi late 


926 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (95) 


cuneala nec decurrenle, margine lalo incrassato cincta, costa manifesta, 
facie superiore opaca l&te viridi glabra, inferiore pallidiore squamisque 
minulis brunneis stellatis demum evanidis copiose sparsa, nervis suboc- 
cultis plerumque ad basin furcatis 1 mm. distantibus, in margine evanidis. 

Folio fertili folium sterile superante, aut æquilongo, stipite 14 ad 24 cm. 
longo, lamina lineari-lanceolala, 9 ad 20 cm. longa 7 mm. ad 2 !/» cm. 
lata, acula, basi angusle cuneata, infra sporangiis fulvo-ochraceis tecla. 
Textura papyraceo-coriacea. 

Perenn. 0,4-0.8 m. in rimis rupium in silvis humidis Atira, mens. 
Oct. Hassler n. 34; inter rupes in faucibus pr. Tobaty mens. Marl. et 
mens. Sept. Hassler n. 3996 et 6366; in silva pr. Igatimi mens. Dec. 
Hassler n. 5661 sub. E. conformi Schott in Plant. Hassl. I, p. 121 et II, 
p. 104. 

Ceropteris longipes (Baker) Christ. 

Gymnogramme longipes Bak. Journ. Bot. 1878, p. 301. 

Cette plante, variable à ce qu’il parait comme le sont du reste lous les 
Ceropteris du groupe C. tartarea et calomelanos, existe dans la col- 
lection Hassler en trois formes. 

N. 1397 in palude pr. Iuqueri (coll. 1885 à 1895) fronde lanceolata 
lineari 40 cm. longa 9 cm. lata pinnis erectis triangulari-lanceolalis 
numerosis (circa 20 utrinque) pinnulis lanceolatis 1 ‘/2 cm. longis subin- 
tegris aut denticulatis, cera aurea abundante indutis. 

N. 3176, coll. 1898-1899, in silvis Cord. de Altos, similis pra&cedenli, 
sed pinnulis magis elongatis, 2 cm. longis, cera griseo-argentea abun- 
dante indulis. 

N. 832 Cord. de Altos Bierschlucht (1885-1895), fronde latiore, ovato- 
triangulari, 15 cm. lata, pinnulis magis elongatis (2 '/s-3 ‘/2 cm.) magıs 
incisis indumento ochraceo parce sparsis. 

C'est évidemment une espèce parallèle à C. tartarea (Desv.) ou C. calo- 
melanos (Klfs.) différent de ces types par une fronde lancéolée et non 
deltoide, presque linéaire à « pinnæ » dressées et courtes, à pinnules termi- 
nales plus allongées, mais iln’y a rien qui justifie de détacher cette espèce 
du genre Ceropteris et de la placer dans le genre Trismeria, comme 
Diels l’a proposé et C. Christensen l’a adopté dans son Index pg. 652. 

Cyathea Hassleriana Christ spec. nov. 

Habitu Hemiteliæ setosæ Mett. (Alsophile Klfs. Cyatheæ Beyrichii Prsl) 
similis, differt stipite non brevi, sed 35 cm. longo, cum rachi rufostrami- 
neo, aculeis brevibus conicis setisque subulatis vix 1 mm. latis 1 cm. 
longis debilibus adpressis griseis vestilo, rachi costaque minute furfura- 
ceis, planta aliter glabra; segmentis omnino integris, soris costularibus 


(96) E. HASSLER, PLANTÆ PARAGUARIENSES. 927 


in parle inferiore segmenti confertis utrinque circa 3 ad 5, indusio alro- 
castaneo lucente amplo subcoriaceo lateraliter aperto fere cucullato 
glabro. Nervis ca. 8 utrinque, inferioribus furcatis. 

Arborea 2-3 m. in silvis humidis pr. Caacupe mens. Sept. Hassler 
-n. 120. 

Danæa paraguariensis Christ spec. nov. 

D’après le Synopsis du genre donnée par Underwood Bull. Torrey cl. 
29 dc. 1902, cette espèce doit prendre rang dans le voisinage de 
D. Wrightii Underw. de Cuba, car les caractères suivants du dit 
Synopsis s’y appliquent : 

Pinnæ of sterile leaves under 2,5 cm. wide. Veins mostly forked, mar- 
gins serrate al the apex, pinnæ of sterile leaves acute (nol acuminale) 
sporophylls with pinnæ only 3-4,5 cm. long. 

Mais l’espece de Cuba diffère par une «pinna» terminale allongée et beau- 
coup plus longue que les « pinnæ » latérales ainsi que par des « pinnæ » 
fertiles obtuses et longuement stipitées. 

Rhizomate oblique aut breviter repente digiti crassilie, crasso, radicoso, 

brunneo, squamis latis brunneis obtusis flaccidis parce vestilo, foliis 
fasciculatis (5 aut 7) stipite pennæ corvinæ crassitie, viridi aut 
fuscescente, squamulis brunneis minutis furfuraceo, süupite folii ste- 
rilis sine nodis, stipite folii fertilis rarius uno nodo infra laminam 
prædilo. 
Stipite folii sterilis 10 ad 20 cm. longo, lamina sterili 26 cm. longa 
medio 12 cm. lata acuta, pinna solitaria stipitata lateralibus æquilonga 
aut minore terminata, pinnis infimis valde remotis et diminutis, pinnis 
lateralibus ca. 12 utrinque, sessilibus, patentibus, superioribus approxi- 
malis ad rachim articulatam oppositis, rachi infra tereti, superne plana et 
angusle alala; pinnis mediis 6 ad 8 cm. longis 2 cm. latis oblongis, mar- 
ginibus fere parallelis, aculis integris sed versus apicem attenuatam acute 
serralis, costa manifesta squamulosa, nervis patentibus fere omnibus a 
basi aut medio fureatis, atratis, glabris sed minute undulatis, ad basin 
1 */2 mm. distantibus, facie inferiore pallida nec glauca minulissime bul- 
lulata, superiore glabra læte virente. 

Stipite folii fertilis longiore, fronde ca 30 cm. longa 7 ad 10 cm. lata, 
pinnis inferioribus diminutis et valde remotis, pinnis valde reductis, 
5 cm. longis ‘/2 cm. latis acutis anguste lanceolatis remotis inferioribus 
pedicellatis, apice serratis nervis simplicibus, synangiis ca. 40 utrinque, 
oblongis, marginatis et spatio minimo separatis, planis, atrovirentibus 
loculis sporigeris minutis rotundis utrinque ca. 12. Textura flaccide 
herbacea. 


928 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (97) 


Aegre aut forsan nullo modo separanda a plantis Austro-Brasiliensibus, 
lectis a b. Glaziou s. ind. locı et a cl. Meller prope Blumenau 1892 in 
herb. meo. 

In silvis pr. Caacupé mens. Aug. Hassier n. 10%; in silvis humidis eod. 
loco mens Sept. Hassler n. 117. 

Obs. C’est le premier représentant de la famille des Marattiacées trouvé 
jusqu’à présent au Paraguay. La seule station qui nous soit connue sont 
les ravins des forêts qui couvrent les flancs de la Cordillère de Caacupé. 

E. Hassler. 


Acanthacées nouvelles. 


Auct. G. Lindau. 


Odontonema dubiosum Lindau nov. spec. 

Suffrutex 0,5-0,8 m. altus, ramis paucis, ereclis, pubescentibus, tereti- 
bus, striatis, basi foliosis, ad apicem in inflorescentiam transeuntibus. 
Folia ovata, basi rotundata, apice acuminata, interdum oblique acuta, 
6-13 cm. longa, 3-10 cm. lata, sparse pilosa, cystolithis conspicuis. Inflo- 
rescenlia spiciformis, pubescens, terminal, floribus sessilibus, tribus 
axillaribus, verticillis distantibus, ad apicem subconfertis. Bracteæ linea- 
res, 2,5 mm. longæ, 1 mm. late, bracteolæ æquales, minores, minute 
puberulæ, pilis glanduligeris sparse intermixtlis. Calicis lobi 5 lineares, 
puberuli, pilis glanduligeris sparse intermixtis, anteriores 3 c. 7 mm. 
longi, */4 mm. lati, posteriores 8 mm. longi. Corolla rosea. Tubus 
c. 25 mm. longus, basi 2 mm. diam., ad apicem sensim ad 1 mm. diam. 
contractus, extus puberulus. Labium posticum linguiforme, apice minute 
2-dentatum 6 mm. longum, À mm. latum; anticum trilobum, lobis rotunda- 
tis, c. 5 mm. longis, # mm. latis. Filamenta duo, glabra, 3 mm. longa. 
Antherarum loculi æquialte affixi, 2 mm. longi, obtusi. Staminodia desunt. 
Pollinis granula typica, subglobosa, c. 50-58 w diam. Discus ‘/2 mm. 
altus. Ovarium 2 mm. altum, apice minutissime pilosum. Stylus glaber, 
27 mm. longus. Capsula tota 13 mm. longa, 4,5 mm. lata, glabra, stipite 
c. 7 mm. longo. Semina 4, plana, c. 4 mm. diam., verruculosa. Jaculatores 
hamati, c. 2 mm. longi. 

Hab. in Paraguay prope Villarica in silvis in colle «Cerro Pelado » 
(Hassler n. 8573). Flor. et fruct. Januar. 1905. 

Dem Habitus und den Blütenständen nach gehört die Pflanze zu Odon- 


(98) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 929 


tonema, die Form der Blüte aber und das Fehlen der Staminodien weist 
mehr auf die Gattung Siphonoglossa hin. Ich lasse die Pflanze vorläufig 
bei der ersteren Gatlung, weil sie hier ihren Anschluss an habituell 
ähnliche Arten findet, während bei Siphonoglossa ähnliche Blütenstände 
noch nicht bekannt sind. Bei Odontonema kann ich aber auch keinen 
näheren Anschluss an bekannte Arten feststellen, weil die Blütenform 
sie von allen weit entfernt. 

Justicia (Sect. Dianthera) yhuensis. Lindau nov. spec. 

Suffrutex 0,4-0,6 mm. altus, ramosus, ramis novellis puberulis, adul- 
tis glabris, Folia petiolis 1-6 mm. longis, puberulis, oblongo-ovala, basi 
subcordata, apice sensim in acumen oblusiusculum, interdum obliquum 
protracta, 5-7 cm. longa, 1,5-2,5 em. lata, puberula, supra glabrata, mar- 
gine subundulato, cystolithis conspicuis. Spice terminales, laxæ, 
foliis longiores, puberulæ, pedunculo 2-4 cm. longo, floribus oppositis 
singularibus. Bracteæ lineares, 2 mm. longæ, bracteolæ 1 ‘/: mm. longeæ. 
Calicis lobi 4 lineares, 4 mm. longi, ad basin °/4 mm. lati, puberuli. 
Corolla ochroleuca puberula. Tubus 4 mm. longus, basi 1,5, apice 2 mm. 
diam. Labium posticum 3,5 mm. longum, basi 3 mm. latum, apice inte- 
grum; anticum 4 mm. longum, bullatum, lobis 3, rolundatis, lateralibus 
1 mm. longis, 2 mm. latis, medio 2,5 mm. lato. Filamenta 2, basi sparse 
pilosa, 3 mm. longa. Antherarum loculi superpositi, 1 mm. longi. Pollinis 
granula typica, 38-39 u longa, 23-24 y, diam. Discus ‘/2 mm, altus, ova- 
rium 1,5 mm. altum. Stylus basi pilosus, 5,5 mm. longus. Capsula ignota. 

Hab. in Paraguay in regione fluminis Yhü in silvis (Hassler n. 9568). 
Flor. Oct. 1905. 

Nahe verwandt mit J. polygaloides (S. Moore) Lindau, aber durch die 
viel breiteren Blätler und die Behaarung sofort zu unterscheiden. 


Un Solanum nouveau des campos de Caaguazu. 


Solanum julocrotonoides Hassler spec. nov. 

Sectio Pachystemonum Dun. subsect. Micränthes Dun. Suffrulex iner- 
mis, lignescens, e radice lignosa caules plures pauci-ramificali, teretes, 
0,5-0,8 m. alti, 3-5 mm. crassi, tomento stellato-floccoso-leproso flavovi- 
renti dense vestili; internodia 1-2 cm.; folia alterna, solitaria; petiolus 
brevissimus, supra canaliculatus, leproso-fulvo-tomentosus, vix 1,5-2 mm. 
longus, lamina lanceolato-vel elliptico-oblonga, basi et apice longe atte- 


930 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (99) 


nuata, basi in petiolum fere ad inserlionem anguste decurrens, 55/15 
100/22 120/32 mm. margine integro vel vix leviter sinuato-undulato, 
concolor, supra et subtus tomento leproso flavovirenli asperulo densis- 
sime veslila, indumento paginæ inferioris paullo laxiore, quam paginæ 
superioris, sed perfecte concolor, nervis supra immersis cc. 15-20, subtus 
ut costa centrali manifeste prominenlibus, leviter arcuatis et paullo ante 
marginem anastomosantibus. 

Inflorescentia terminalis e corymbis dichotomis brevi-peduneulatis 
composita, pedunculi, pedicelli, ut calyx et corolla extus, tomento stellato 
floccoso aureo-viridescenti, nitenli vestili; corymbi 4-5 cm. longi; pedun- 
culi subangulati apice dichotomi usque ad divisionem 1,5-2 cm. longi; 
pedicelli floriferi 5-6 mm. fructiferi ad 40 mm. longi; calyx cyathiformis 
7-7,5 mm. altus, exlus floccoso-aureo-tomentosus, intus glaber, ad t/s 
altitudinis in lobos 5 ovali-subacutos divisus, lobi intus nervo mediano 
leviter prominulo percursi; corolla 11-12 mm. longa, extus tomento stel- 
lato aureo nilenti, quam in calyce multo adpressiore dense vestita, intus 
alba glabrescens, in lobos 5 fere ad basin divisa, tubo 2-2,5 mm. tantum 
alto, lobis ovato-ellipticis 8-10 mm. longis et medio ad 5 mm. latis apice 
subacutis, nervo mediano intus prominulo percursis; stamina æqualia, 
glabra, 8 mm. longa, filamento antheræ breviore, vix 3 mm. longo ad !/z 
libero, planiusculo, antheris oblongis, crassiusculis, 5 mm. longis, 2 mm. 
latis, poris anticis ovali-elliptieis, hiantibus; ovarium depresso-globosum, 
pilis fulvis quam ovarium longioribus, densissime vestitum, cc. 2 mm. 
allum et latum, stylo crassiusculo, pılis stellatis patentibus hirsuto, sub 
stigmale glabrescente, 9-10 mm. longo, apice leviter curvato, stigmate 
crassiuscule capitato.. 

Bacca globosa 15 mm. diametro, pilis stellalis fulvescenti-viridibus 
densissime obtecta, calyce fructigero haud accrescente. 

Species nova S. hebecarpo Dun; S. verbascifolio L.; S. auriculato Ait., 
et S. granuloso-leproso Dun. affinis. 

Ab omnibus differt indumento concolori; inflorescentia brevi-peduncu- 
lata; calyce ad '/s tantum diviso, corolla fere ad basin divisa; fructu. 

Suffrutex 0,5-0,8 m. corolla extus flavovirens inlus alba, in campis 
siccis pr. Caaguazu, flor. et fruct. mens. Febr. Hassler n. 8945. 

Notre nouvelle espèce est un buisson qui habite les hauts plateaux des 
environs de Caaguazu; par son indument particulier, son port, il rappelle 
les nombreux Julocroton à indument doré, qui à une certaine époque de 
l’année donneut la note prédominante dans le tapis végétal des hauls 
plateaux de la Sierra de Maracayu. 


(100) E. HASSLER. PLANTÆ PARAGUARIENSES. 931 


Un Tissa anormal. 


Tissa platensis (Camb.) 

Balardia platensis Camb. in St. Hil. Flor. Bras. merid. II, 130, tab. III. 

Subspec. septentrionalis Hassler subspec. nov. 

Herba annua tenuis 8-16 cm. alta; radix simplex cc. À mm. crassa; 
caules simplices vel pauciramosi, adscendentes, glabri, leviter compressi, 
0.75-1 mm. crassi; internodia 15-20 mm. vix incrassata; stipulæ scariosæ 
e basi lata semiamplexicaule, triangulares manifeste subulatæ, 3,5- mm. : 
iongæ; folia linearia plana, apice subsubulata, glaberrima 25-35 mm. 
longa et ce. 1 mm. lata longiora et latiora basalia 2 leviter arcuala paullo 
latiora 60/1,5 mm.; inflorescentia dichotome cymosa, laxa; pedicelli 
1-2 mm.; bracteæ triangulari-subulatæ ce. 1 mm. longæ et latæ, scariosæ ; 
bracteolæ bracteis similes paullo minores; sepala profunde carinata, ovato- 
oblonga, viridia, marginibus latis scariosis, 1,2-1,5 mm. longa; petala in 
omnibus floribus, a nobis visis (cc. 12) superioribus et inferioribus nulla; 
stamina semper 3, ad basin sepalorum interiorum et eis opposilis, affixa, 
hypogyne inserta; filamentum filiforme 1 mm. longum; antheræ parvæ 
orbieulares; ovarium sphæricum stipitatum; siyli 3 breves basi leviter 
connai; stigmatibus leviter dilatatis placenta basilaris multiovulata ; cap- 
sula trivalvis; semina immalura ovata leviter subtuberculata. 

A typo differt : stipulis lale triangularibus subulalis haud ovatis; sepalis : 
marginibus scariosis latis haud angustis ; petalis in omnibus floribus defi- 
cientibus; staminibus semper 3 sepalis oppositis, hypogynis; ovario sphæ- 
rico; stylis basi leviter connatis. 

Herba 0,05-0,2 m. flos albus in arenosis ad flumen Pilcomayo flor. 
mens. Aug. Rojas, n. 399 forma decumbens gracillima, id. n. 400 forma 
erectla. 

Le Tissa platensis et notre nouvelle sous-espèce septentrionalis sont 
certainement anormaux dans le genre; notre sous-espèce par la suppres- 
sion totale des pétales, la réduction des étamines à trois et les styles à la 
base légèrement soudés diffère encore plus des autres espèces de ce 
genre que le T'. platensis typique, et nous nous demandons, s’il n’y aurait 
pas lieu de rétablir l’ancien genre de Cambéssedes pour ces deux formes 
anormales. 


“is 


932 


SOCTERPE 


POUR 


L'ÉTUDE DE LA FLORE FRANCO-HELVÉTIQUE 


SOCIÉTÉ POUR L’ETUDE DE LA FLORE FRANÇAISE (TRANSFORMÉE) 


1906 


SEIZIÈME BULLETIN. 


COMITÉ POUR 1906 : 


MM. Camus, Gillot, Malinvaud. 


SOCIÉTAIRES : 


Sociétaire honoraire : M. Hy. 

MM. Arbost, Beauverd, Burnat, Camus, Comar, Corbière, Coste, 
Duffort, Faure, Flahault, Gillot, Hariot, Fr. Héribaud, Hervier, Malin- 
vaud, Reynier, H. Schinz. 


PLANTES PUBLIÉES EN 1906 


M. ArBostT. — Lotus hirsutus L. var. incanus Loisel.; Coronilla 
valentina L.; Fimbristylis dichotoma Vahl, f. gracilis Goiran. 

M. BEAUvVERD. — Acer Martini Jord.; Arceuthobium Oxycedri Marsh.- 
Bieb.; Betula Murithii Gaud. 

M. Burnar. — Helianthemum Chamæcistus Mill. var. 8 roseum Burnat; 
Viola Jordani Hanry; Dianthus furcatus Balb. var. gyspergeæ Burnat; 


(2) SOCIÉTÉ POUR L’ETUDE DE LA FLORE FRANCO-HELVÉTIQUE. 933 


ae cinerea Buser; Pinguicula leptoceras Reichb. var. B longifolia 
eichb. 

M. Camus. — Fumaria muralis Sond.; Impatiens parviflora DC.; 
Lappa nemorosa Krock.; Quercus. 

M. Comar. — Papaver caudatifolium Timb,-Lagr.; Zsatis oxycarpa 
Jordan; Genista pulosa L. f. Jordani Shutl.; Calendula macroptera Rouy ; 
Sonchus giganteus Shutl. 

M. Corgière. — Arabis Soyeri Reuter; Iberis Forestieri Jord.; Her- 
niaria latifolia Lapeyr.; Galium pyrenaicum Gouan; G. Lapeyrousia- 
num Jord.; Aster pyrenœus DC.; Santolina pectinata Benth.; Arctosta- 
phylos alpina Spreng.; Festuca Borderi Hackel; Spartina Townsendi 
H. et J. Groves. 

M. Coste. — Lychnis pyrenaica Berg.; Alsine cerastufolia Fenzl. X 
Saxifraga Soulier Coste (S. hypnoides X pedatifida); Dioscorea pyre- 
na:ca Bub. et Bord.; Leonurus Cardiaca L.; Kobresia caricina Willd.; 
Festuca pyrenaica Reuter. 

M. Durrort. — Genista horrida DC.; Trifolium elegans Savi; X 
Potentilla italica Lehm.; Galium parisiense L. forma; Thesium pratense 
Ehrh.; Avena sulcata Gay; Lepturus cylindricus Trin. 

M. Faure. — Delphinum cardiopetalum DC.; D. cardiopetalum DC. 
var. oranensis Debeaux; Genista cephalantha Spach; @. erioclada Spach; 
G. Duriæi Spach; G. umbellata Dest.; Eryngium mauritanicum Pomel; 
Galium brunnæum Munby; Fritillaria aranensis Pomel; Asphodelus 
acaulis Desf. 

M. Gizzor. — X Rubus carneistylus Gen. (R. cesius X Gilloti); 
Artemisia campestris L. var. tenuifolia Rouy ; Mentha silvestris L. (stam. 
exsert.); X Salıx obtusifolia Willd. (S. aurita-Lapponum). 

M. Harıot. — Alyssum macrocarpum DC.; Fumana lævipes Spach.; 
nun argentea Chaix; Statice confusa Gr. et God.; S. duriuscula 

irard. 

M. Fr. Hérisaup. — Thalictrum silvaticum Koch; Cytisus decumbens 
Walp.; Anchusa sempervirens L.; Menthaarvensis L. Forma Polygonum 
arenastrum Boreau; Uropetalum serotinum Gawl. 

M. Hervier. — Alchimilla flabellata Buser var. semicuneata Buser; 
A. Brachetiana Buser; Hieracium Pilosella L. var. tardans Arv.-Touv.; 
re Verloti Gr. et God.; Populus Mulleriana L. Dode; P. elaverensis 

. Dode. 

M. MarıwvAauD. — Convolvulus altheeoides B 
argyræus Gr. et Godr.; Euphorbia sulcata de Lens; Corynephorus artı- 
culatus P. B.; 

M. Reynier. — Alyssum calycinum var. sublineare Rouy et Fouc.; 
Helianthemum salicifolium Pers. var. microcarpum Willk.; Achillea 
micrantha M. B.; Pterotheca nemausensis Cass. var. griselica Serres; 
Linaria rubrifohia Rob. et Cast.; Quercus 

M. Scuinz. — Utricularıa Bremi Heer; Stachys ambiguus Sm. (8. 
silvaticus X palustris); Euphorbia maculuta L.; E. humifusa Willd.; 
E. Engelmanni Boiss.; Isetes echinosporum Durieu. 


> 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, no 11, 31 octobre 1907. 60 


934 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (3) 


LISTE SYSTÉMATIQUE 


DES 


PLANTES DISTRIBUÉES EN 1906. 


1658. 
1659. 
1660. 
1661. 
1662. 
1663. 
1664. 


1665. 
1666. 
1667. 
1668. 


1669. 
1670. 
1671. 
1672. 
1673. 
1674. 


Thalietrum silvaticum Koch (Puy-de-Dôme). 

Delphinum cardıopetalum DC. (Oran). 

D. cardiopetalum var. oranensis Debeaux (Oran). 

Papaver caudatifolium Timb.-Lagr. (Var). 

Fumaria muralıs Soud. (Seine-et-Marne). 

Arabis Soyeri Reut. (Hautes-Pyrénées). 

Alyssum calycinum var. sublineare Rouy et Fouc. (Bouches-du- 
Rhône). 

A. macrocarpum DC. (Aveyron). 

Isatis oxycarpa Jordan (Var). 

Iberis Forestieri Jordan (Hautes-Pyrénées). 

Helianthemum salicifolium Pers. var. B microcarpum Willk. 
(Bouches-du-Rhöne). 

H. Chamæcistus Mill. var. ß roseum Burnat (Alpes-Maritimes). 

Fumana lævipes Spach (Aude). 

Viola Jordani Haury (Alpes-Maritimes). 

Lychnis pyrenaica Berg. (Basses-Pyrénées). 

Alsine cerastfolia Fenzl. (Hautes-Pyrénées). 

Dianthus furcatus Balb. (Corse). 


1372 bis. Acer Martini Jordan (Haute-Savoie). 


1675. 
1676. 
1677. 
1678. 
1679. 
1680. 
1681. 
1682. 
1683. 
1684. 
1685. 
1686. 
1687. 


1688. 
1689. 


Inpatiens parviflora DC. (Seine). Subsp. 

Genista pilosa L. f. Jordanı Shutl. (Var). 

Genista horrida DC. (Gers). 

@. cephalantha Spach (Oran). 

G. erioclada Spach (Oran). 

@. Duriæi Spach (Oran). 

G. umbellata Desf. (Oran). 

Cytisus decumbens Walp. (Cantal). 

Trifolium elegans Savi (Gers). 

Lotus hirsutus L. var. incanus Lois. (Alpes-Maritimes). 

Coronilla valentina L. (Alpes-Maritimes). 

X Potentilla italica Lehm. (P. reptans X Tormentilla). (Gers). 

en carneistylus G. Gen. (À. cæsius X Gilloti). (Saöne-et- 
oire). 

Alchimilla Brachetiana Buser (Hautes-Alpes). 

A. cinerea Buser (Basses-Alpes). 


(2) 


1690. 
1691. 
1692. 
1693. 


1694. 


SOCIETE POUR L’ETUDE DE LA FLORE FRANCO-HELVETIQUE. 935 


A. flabellata Buser var. semicuneata Buser (Hautes-Alpes). 
Herniaria latifolia Lapeyr. (Hautes-Pyrénées). 

X Saxifraga Souliei Coste (S. un X pedatifida). (Aveyron). 
Bulbocastanum incrassatum Lange (Var). 

Eryngium mauritanicum Pomel (Algerie), (Oran). 


1091 bis. Arceuthobium Oxycedri Marsh. Bieb. (Basses-Alpes). 


1695. 
1696. 
1697. 
1698. 
1699. 
1700. 
1701. 
1702. 
1703. 
1704. 
1705. 


1706. 
107: 
1708. 


1709. 
1710. 


1711. 
1712. 
1913. 
. 1714. 
1715. 
1716. 
TUT: 
1718. 
1719. 
1720. 
1721. 
1722. 
1723. 
1724. 
1725. 
1726. 
1727. 


1728. 
1729. 


Galium brunneum Munby (Oran). 

G. Lapeyrousianum Jordan (Hautes-Pyrénées). 

G. pyrenaicum Gouan (Hautes-Pyrenees). 

G. parisiense L. Forma (Gers). 

Aster pyrenæus DC. (Pyrénées-Orientales). 

Artemisia campestris L. var. tenwfolha Rouy (Haute-Loire). 

Achillea micrantha Marsh. Bieb. (Bouches-du-Rhône). 

Santolina pectinata Benth. (Espagne, Aragon). 

Calendula macroptera Rouy (Var). 

Sonchus giganteus Shutl. (Var). 

er a nemausensis Cass. var. griselica Serres (Bouches-du- 

ôn 

Hieracium Pilosella L. var. tardans Arv.-Touv. (Hautes-Alpes). 

Arctostaphylos alpina Spreng (Hautes-Pyrénées). 

Pinguicula leptoceras Reïichb. var. longifolia Reichb. (Alpes- 
Maritimes). 

Utricularia Bremii Heer (Suisse, Zurich). 

Convolvulus altheoides B argyræus Gr. et Godr. (Bouches-du- 
Rhöne). 

Anchusa sempervirens L. (Puy-de-Döme). 

Linaria rubrifolia Robill. et Cast. (Bouches-du-Rhöne). 

Mentha sulvestris L. forma (Saône-et-Loire). 

Mentha arvensis L. Forma (Cantal). 

Leonurus Cardiaca L. (Cantal). 

X Stachys ambiguus Sm. (S. silvaticus X palustris). (Suisse). 

Plantago argentea Chaix (Aveyron). 

Statice confusa Gr. et God. (Aude) 

S. duriuscula Girard (Aude). 

Polygonum arenastrum Boreau (Puy-de-Dôme). 

Daphne Verloti Gr. et Godr. (Hautes-Alpes). 

Thesium pratense Ehrh. (Gers). 

Euphorbia sulcata De Lens (Bouches-du-Rhöne). 

E. maculata L. (Lugano). 


‚E. humifusa Willd. (Zurich, J.B.). 


E. Enngelmanni Boiss. (Zurich, J. B.). 

x Salix obtusifolia Willd. (S. aurita X Lapponum). (Puy-de- 
Döme). 

Populus Mulleriana L. Dode Ei 

P. Elaverensis L. Dode (Loire). 


432 bis. Betula Murithii Gaud. (Savoie). 


1730. 
1731. 
1732. 


1733 


1734. 
1735. 


Fritilların oranensis Pomel (Oran). 

Asphodelus acaulis Dest. (Oran). 

Uropetalum serotinum Gawl. (Espagne). 

Dioscorea pyrenaica Bub. et Bord. (Hautes-Pyrénées). 
ne dichotoma Vahl (Alpes-Maritimes). 
Kobresia caricina Willd. (Hautes-Pyrénées). 


936 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (3) 


1736. Spartina Townsendi H. et J. Groves (Manche). 

1737. Corynephorus articulatus P. B. (Var). 

1738. Avena sulcata Gay (Gers). 

1739. Festuca pyrenaica Reut. (Hautes-Pyrénées). 

1740. F. Borderii Hackel (Hautes-Pyrénées). 

1741. Lepturus cylindricus Trin. (Gers). 

1742. Asplenium Halleri DC. f. pedicularifolium Koch (Lozère). 

1743. À. Halleri DC. var. foreziacum (Aveyron). 

1744. Isoetes echinosporum Durieu (Tessin). 

1745. Lappa nemorosa Krock. (Seine-et-Marne). 

1746. Quercus (l'étiquette de cette plante sera donnée ultérieurement 
pour ne pas retarder la distribution. Elle sera envoyée par la 
poste, sous peu de jours. 


432 bis. Betula Murithii Gaud. 

Depuis longtemps ce Bouleau a attiré l’attention des botanistes, en 
raison de ses caractères distinctifs accentués et de son étroite localisation; 
il n’était, en effet, connu jusqu’à présent que dans une unique station, les 
environs du pont de Mauvoisin dans le Val de Bagnes, en Valais. Cette 
remarquable forme a fait l’objet de plusieurs études systématiques ou 
phytogéographiques*. 

J’ai rencontré dans une localité de la Maurienne (bassin de l’Arc) une 
forme de Bouleau qui doit être rapportée au Betula Murithu Gaud. Sa 
présence dans les Alpes françaises, bien loin du Valais, offre une impor- 
tance assez grande pour qu'il semble intéressant de donner quelques 
détails sur cette station nouvelle. Si, partant de Saint-Jean-de-Maurienne, 
on remonte l’Arvan, affluent de gauche de l’Arc, on débouche, après 
avoir parcouru pendant une douzaine de kilomètres une vallée étroite et 
encaissée, dans une sorte de cirque dont les versants peu rapides et 
mamelonnés sont garnis de pâturages et de cultures : c’est la région dite 
des Arves. À l’entrée même de ce bassin supérieur de l’Arvan, à hauteur 
du hameau d’Entraigues (commune de Saint-Jean-d’ Arves), vient confluer 
un torrent, l’Arvettaz, prenant sa source au pied des célèbres Aiguilles 
d’Arves, il coule dans un vallon (dit de Valfroide), creusé au milieu de 
schistes noirs d’äge liasique, partout très étroit, à flancs abrupts ou très 
inclinés. Sur les versants, partout où la pente n’est pas trop raide, et où 
le sol n’est pas raviné par les eaux ou balayé par les avalanches, s’acero- 
chent des lambeaux de forêts dans lesquelles dominent Picea excelsa et 


1 Voir principalement : 

H. Christ, Betula Murithii (Bull. de la Soc. bot. suisse, t. V, 1895); 

Boubier, Recherches sur l'anatomie des Betulacées-Corylacées (Malpighra, t. X, 
1896) ; 

Chodat, Remarques de géographie botanique (Bull. de la Soc. bot. de France, 
t. 41, 1894). 


(6) SOCIÉTÉ POUR L'ÉTUDE DE LA FLORE FRANCO-HELVÉTIQUE. 937 


Pinus montana. C’est dans la partie moyenne de ce vallon, au bas du 
versant gauche, à une altitude de 1600 m. environ, que se trouve la 
station de Betula Murithii. Le sol, formé d’eboulis schisteux, maintenu 
humide par des suintements, est garni d’une végétation arbustine com- 
prenant principalement : Salıx grandifolia, S. nigricans, Alnus incana, 
Betula Murithi; d'assez nombreux individus de Picea excelsa et Pinus 
montana s'élèvent au-dessus de ces broussailles, sans pouvoir, à cause de 
la fréquence des avalanches, prendre jamais un grand essor. La station 
ainsi définie est d’ailleurs bien limitée : un peu en aval, comme plus en 
amont, je n’ai plus rencontré Betula Murithu; d'autre part je n’ai pu 
encore le rencontrer en d’autres points de la region des Arves; son aire 
est done ici des plus restreintes. 

Quand on compare cette station à celle du Val de Bagnes, que décrit 
en détail M. Christ, on ne peut s'empêcher de trouver entre elles de 
grandes analogies. Dans les deux cas, la station est située au fond d’une 
vallée très longue, étroite, resserrée entre de hautes montagnes, isolée 
en quelque sorte du reste de la contrée. Dans les deux cas, Betula 
Murithii ne croît que sur une surface de faible étendue, et fait défaut 
dans les vallées voisines. Ces conditions bien particulières de station 
sont intéressantes à noter. 

Mais le fait le plus important qui ressort de ce qui précède, c’est que 
Betula Murithi doit être considéré dès à présent comme ayant une aire 
disjointe, et cette constatation soulève un problème intéressant. Des 
partisans du polytopisme pouvaient voir la un exemple à l’appui de cette 
theorie: il s'agirait alors d’une forme ayant pris naissance en des points 
différents, dans des conditions de milieu d’ailleurs assez analogues, et 
qui serait restée localisée dans ces deux stations, placées dans des cir- 
constances peu favorables à son extension. Mais ne s'agit-il pas plutôt 
. d’une relique? Betula Murithi, type plus répandu à une époque anté- 
rieure, se serait maintenu en des points de son aire primitive, où les 
conditions lui étaient favorables, et où l’isolement de la station le mettait 
à l’abri de la concurrence d’especes qui l’ont supplanté ailleurs. En tout 
cas nous avons là un nouvel exemple, très frappant, de l’affinité qui 
existe entre les flores de la Maurienne et du Valais. 

Ph. GuiniER. 


1372 bis. Acer Martini Jord. 

Cette forme, voisine d’Acer monspessulanum, décrite par Jordan 
d’après des échantillons des environs de Lyon, était pour ainsi dire 
tombée dans l’oubli quand M. Magnin l’étudia de nouveau et montra 
l'intérêt qu’elle présentait ‘. Depuis, l’Acer Martini a été signalé en difté- 
rents points de la France et on a discuté sur la valeur de cette forme, 
certains n'y voyant qu’une variation accidentelle d’ Acer monspessulanum. 

Les échantillons distribués proviennent du petit massif montagneux 


! Magnin, Note sur l’Acer Martini, le Typha Martini et le botaniste CI. Martin 
(Ann. de la Soc. bot. de Lyon, t. 24, 1899). 
Jd., Nouvelle note sur l’Acer Martini (lbid., t. 27, 1902). 


938 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (7) 
du Roc de Chère au bord du lac d'Annecy. Sur le versant, exposé au sud, 
qui domine le lac, en face du village de Talloires, on trouve A. Monspessu- 
lanum et A. Martini, le premier étant le plus abondant. La station, de 
faible étendue, est d’ailleurs complètement isolée dans la région, À. 
monspessulanum n’existant pas ailleurs sur les bords du lac d'Annecy. 

Il est à noter que dans cette localité, où les deux Erables existent côte 
à côte et vivent exactement dans les mêmes conditions. A. Martini se 
présente avec des caractères bien constants, et on n’observe pas de types 
de passage entre les deux formes. Les faits observés dans cette station 
particulière sont donc favorables à l’idée d’après laquelle A. Martini 
serait une forme bien distincte d’A. monspessulanum. A. Martini y 
fructifie du reste abondamment et donne des semences fertiles : j’en 
élève actuellement un certain nombre de jeunes sujets et j’ai pu vérifier 
l’assertion de Jordan qui dit l’avoir obtenu de semis. 

Ph. Guinier. 


1689. Alchimilla cinerea Buser in Bull. Soc. dauph. sér. 2, 1892, 
101 (à part « Notes » 12); Bicknell Fl. of Bordighera 1896, 99; non 
Engler 1894 — A. pubescens Lam. y flabellata Briquet ap. Burnat F1. 
Alp. mar. II, 1, 1899, 140 p. p. 

L’A. cinerea n’a pas été admis par M. Briquet I. c. Selon lui, il se 
composerait d'individus du flabellata combinant à une troncature peu 
accusée un indument plus abondant, cendré. Je ne saurais me ranger 
de l’opinion de M. Briquet. Les deux caractères, sur lesquels il se base 
et dont je me suis servi pour définir le cinerea, non vis-à-vis du flabellata, 
mais vis-à-vis du cotorata, concourent bien à définir le cinerea, mais 
seulement concomitamment. Les caractères distinctifs sont, à mon avis, 
fournis par les feuilles : ondulées chez le cinerea, pliées en carène, puis 
planes, à plis longtemps reconnaissables chez le flabellata et surtout par 
la forme de l’urcéole, soit du fruit : allongé, étiré à la base, forme de 
citron chez le cinerea, subsphérique chez le flabellata. Sous ces deux 
rapports le cinerea se rapproche plus étroitement du colorata. Je donne 
ci-après les différences des trois espèces : 


A. colorata 


Feuilles plutöt arrondies, 7-9 
lobees, fortement ondulees, 
molles. 


Lobes plus arrondis, incisions 
cunéiformes courtes et mar- 
quees. 


Dents allongees aiguës. 
Coloris vert bleuâtre sombre, 
grisâtre sur le sec. 


À. cinerea 


Feuilles arrondies-réniformes 
ou arrondies 7-9 lobees, 
ondulées (mais plus faible- 
ment). 


Lobes arques à tronqués, inci- 
sions cunéiformes, courtes, 
marquées et visibles. 


Dents aiguës (mais moins). 

Coloris plus clair et plus pur, 
les feuilles estivales (2n söcco) 
avec une nuance jäunatre. 


A. flabellata 


Feuilles arrondies-réniformes, 
plutôt 7 lobées, non ondu- 
lées, pliées en carène, à plis 
longtemps visibles, assez 
dures. 

Lobes tronqués, écartés 4 en- 
tiers sur les côtes, c'est-à-dire 
incisions cunéiformes allon- 
gées, visibles. 

Dents courtes, 4 obtuses. 

Coloris pâle, glauque clair (à 
légal du Sibbaldia). 


(8) SOCIÉTÉ POUR L’ETUDE DE LA FLORE FRANCO-HELVÉTIQUE. 


A. colorata 


Indument moyen, dents peni- 
cillées. 


Stipules des feuilles radicelles 
d'abord incolores, veinées 
de vert, ensuite brun assez 
fonce. 

Axes (pétioles et tiges) brun 
pourpre dès leur sortie du 
bourgeon. 


Tiges ascendantes, 
fourchus. 


rameaux 


Pédicelles glabrescents (peu 
poilus, glabrescents ou gla- 
bres, allongées, divergents. 

Urcéoles turbines, grisätres. 


Sépales acutiuscules, aigus. 


"Interieur de la fleur se colorant 
rapidement de brun pourpre 
foncé. 


Styles allongés, mais stigmate 
le plus souvent marqué. 


A. cinerea 


Indument plus abondant que 
celui du colorata; feuilles 
sèches gris-cendré, les esti- 
vales à dents blanches peni- 
cillées, 

Stipules couleur oignon vif, 
celles des feuilles caulinaires 
brunissant vite. 


Axes d'abord verdätres ou jau- 
nätres, se colorant fort tar- 
divement, plus frêles que 
dans les deux. 

Tiges dressées, à base + ar- 
quée ; lobes des feuilles cau- 
linaires plus profonds que 
ceux du flabellata. 

Pédicelles velus, allongés, dres- 
ses. 


Urcéoles turbines, élirés à la 
base, un peu etrangles sous 
le calice, forme de citron, 
jaune clair, plus grands que 
chez colorata et flabellata. 

Sépales aigus, dressés. 


Intérieur de la fleur se colorant 
tard et faiblement, d'une 
manière fugace ; fruits mürs, 
bruns, secs. 

Styles peu exserts, marqués. 


939 
A. flabellata 


Indument assez faible en des- 
sus. moyen en dessous. 


Stipules à base vineuse, bru- 
nissant vite, brun sâle, assez 
sombre, celles des feuilles 
caulinaires verdâtres. 

Axes d'abord jaunâtres, se co- 
lorant assez vite. 


Tiges raides-dressées. 


Pédicelles velus, assez courts. 


Urcéoles brièvement turbinés 
ou subsphériques, jaunes. 


Sépales  obtus, ondulés-ou- 
verts. 

Intérieur de la fleur se colo- 
rant, mais d'un rouge plus 
clair et plus tardivement 
que chez le colorata. 

Styles très exserts et visibles. 


Il y a une autre considération qui défend de noyer le cinerea dans le 


Jlabellata : l'aire géographique des deux espèces. Le flabellata est une 
espèce pan-alpine, allant dans la chaîne des Alpes d’un bout à l’autre. 
Si le cinerea n'était qu'une forme confectionnée arbitrairement du drap 
du flabellata, il devrait se rencontrer un peu partout dans les Alpes. Or 
il ne s’y trouve que dans les Alpes-Maritimes, répandu souvent fort 
abondant, quelquefois seul de son groupe, mais le plus souvent — et c’est 
le cas de la station dont la plante est ici distribuée — en mélange avec 
les autres Pubescentes, surtout les colorata et flabellata. Il y atteint sa 
limite N, du côté italien dans le haut bassin de la Stura, du côté français 
dans la vallée de l’Ubaye. Dans le Queyras, contigu au N. à la vallée de 
l’Ubaye, je n’en ai déjà plus vu trace. — A partir des Alpes-Maritimes 
le cinerea suit les Apennins et selon quelques notes anciennes et qui 
auraient besoin d’être contrôlées, il passerait l’Adriatique et se retrou- 
verait en Albanie. 


Signé : R. Buser. 


940 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (9) 


L’A. cinerea Buser ayant la priorité sur l’A. cinerea Engler (1894) 
in Jahrbücher XIX, Deiblätter n. 47, 31, nous proposons pour ce dernier 
le nom d’A. Engleri Buser. 


1690. Alchimilla flabellata Buser var. semicuneata Bus. ined. 

Cette variété se distingue du type par ses lobes incisées plus profon- 
dément, pénétrant jusque dans le milieu du limbe, tandis que chez le 
type, les lobes n’égalent qu'un tiers du rayon du limbe. Souvent les tiges 
sont plus ou moins flexueuses, surtout dans l’inflorescence, les lobes des 
feuilles d’ete à dents plus nombreuses ont une tendance de s’arrondir, 
sans que ces divergences aient quelque chose de constant. 

Habitat. Théus, près Remollon, à Saint-Jean (Hautes-Alpes), gazons, 
1450 mètres, 19 juin 1905. 

F. Bracxert. 


Cette forme assez singulière semble assez répandue dans le Gapencais; 
plus au Nord, sur le bord septentrional du Dévoluy (Mont Obion) et à 
N.-D. de la Salette, je n’ai vu que le type à lobes moins profonds. L’in- 
cision plus profonde et plus nette de la variété rapproche celle-ei de PA. 
Vetteri bien distinct par de nombreuses différences et qui n’a jamais été 
constaté dans le Dauphiné. 

R. Buse. 


1688. Alchimilla Brachetiana Buser sp. nov. (Alpine Hop- 
peanæ). 

Plante assez grande, vigoureuse, multicaule, plutôt trapue et ramassee, 
d’un vert moyen, mêlé d’un peu de jaune, d’un indument soyeux, abon- 
dant, bien appliqué, submétallique. — Partitions foliaires pour ainsi dire 
constamment 7, très rarement 8, courtes et relativement larges avec 
tendance de devenir tronquées à l’extrémité; folioles oblongues-obovées, 
ou subpanduriformes, arrondies, celles des grandes feuilles estivales 
arrondies tronquées ou à partie antérieure même subquadrangulaire, 
toutes se superposant latéralement et brusquement atténuées à la base 
où les médianes sont nettement séparées, les latérales pédalées. Dents 
4 à 6 de chaque côté, rapprochées, relativement petites et courtes, étroites 
et aiguës sur les premières feuilles, plus obtuses et conniventes sur les 
moyennes : ouvertes, obliques-ovées, souvent assez larges et grossieres 
sur les grandes feuilles d’ete. — Feuilles assez coriaces, ondulées, sur le 
vif, mais faciles à étaler, glabres, d’un vert moyen, et à nervation un peu 
imprimée en dessus, couvertes en dessous d’un indument soyeux, blanc 
grisâtre, appliqué; nervures secondaires linéaires-marquées, bord uni, 


(10) SOCIÉTÉ POUR L’ETUDE DE LA FLORE FRANCO-HELVETIQUE. 941 


non cotonneux. Tiges assez vigoureuses, droites et dressées, plus rare- 
ment un peu flexueuses, se colorant faiblement au soleil, de ‘/2-1 
fois plus longues que les feuilles, mais ramifiées en dessous de leur 
niveau et souvent déjà un peu au-dessus de la base, à rameaux inférieurs 
fort allongés et nus; la plante paraissant ainsi multicaule et la partie 
inférieure de l’inflorescence immergée dans les feuilles. — Feuilles cau- 
linaires plutôt petites, stipules à dents peu nombreuses, courtes et larges. 
Inflorescences partielles formant 3 à 6 glomérules assez lâches, les infé- 
rieures peu distantes, les supérieures se touchant, pédoncules courts et 
droits, scorpioides non déroulés. — Urcéoles raccourcis, larges, piri- 
formes, à nervures un peu saillantes, plus courts, pendant l’anthèse, que 
les sépales larges-ovés, comme arrondis, bien pénicillés, membraneux 
sur les bords. — Calicule assez grand. subréfléchi, style ne dépassant 
guère les filaments. — Pédicelles assez allonges, les alaires égalant 2 fois 
les supérieurs égalant l’urcéole. — Tiges 12-15 em. Pétioles 5-15 cm. 
Feuilles 4-6 X 3,5-4 em. — Foliole médiane 18-28 X 7-15 mm. Fleurs 
longues de 3-3,5, larges de 4 mm. — Urcéoles et sépales 1,5-2, mm. pédi- 
celles 2 t/2 — 4 mm. 

Hautes-Alpes, Mont Aurouze, près Gap, à la source du Vallon, alt. 
1830 m., gazons secs, pierreux, calcaires, 13 juillet 1905. 

F. BRACHET. 


A la station précitée, unique jusqu'ici, l’A. Brachetiana se trouve en 
société de À. alpigena et chirophylla Bus. Au premier il ressemble par 
* la teinte assez foncée, quoique déjà plus claire du feuillage, par la même 
- intensité de l’indument soyeux, la forme des folioles et des dents, mais 
l’alpigena normalement développé, est 8 à 9 foliole, sa dentelure est plus 
petite et plus connivente, son inflorescence entière haussée au-dessus 
des feuille. L’A. chirophyla souvent aussi 8 à 9 foliolé, au moins sur les 
feuilles inférieures, a le feuillage plus clair, la dentelure plus étroite et 
plus aigué, l’indument sous-foliaire moins fourni, plus relâché, les feuilles 
caulinaires plus grandes, les pédicelles plus allongés. L’A. flavo-virens 
Bus. auquel la plante de l’Aurouze ressemble également par ses folioles 
larges à dentelure quelquefois grossière, à la teinte plus jaunâtre, les 
feuilles fortement ondulées, au point de ne pouvoir être étalées sans de 
nombreux plis, les folioles médianes un peu soudées, la dentelure plus 
grossière, les tiges moins robustes, les feuilles caulinaires profondément 
incisées-dentées, les sépales aigus. (Somme toute, je rapprocherais l’4. 
Brachetiana le plus de l’alpigena.) 

R. Buser. 


942 


SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE 


PAR 


Gustave BEAUVERD 


305° séance. Lundi 14 octobre 41907. — Ouxerte à 
8 ‘/2 h. dans la salle de bibliothèque de l’Institut botanique de l’Univer- 
sité, sous la présidence de M. Henri Romieux, président; M. Jens 
Holmboe, directeur du Musée de Bergen (Norvège), nous fait l’honneur 
d'assister à la séance. 

Le procès-verbal de la 304° séance est adopté sous réserve des recti- 
fications suivantes signalées par le président et le secrétaire : à la page 
635 (343 des comptes rendus) le nom du Lotus drepanacarpus signalé 
comme nouveau pour la flore d'Algérie doit être remplacé par celui du 
Lotus glinoides Delile, espèce désertique d'Egypte et d'Arabie, 
non signalée jusqu'alors en Algérie. — A la page 631 (339 des comptes 
rendus), seconde ligne en descendant, M. Beauverd fait observer que le 
nom d’ « Arenaria alpina » doit être lu Armeria alpina ; d'autres 
erreurs typographiques, telles que Alsine Villarsıs (p. 633), ete., auront 
pu être corrigées à la lecture ; il n’en est toutefois pas de même pour 
ceux des noms où l’auteur a négligé l’adjonction de l’astérisque indi- 
quant leur présence dans les Alpes des Bauges : la liste en sera rectifiee 
plus loin à l’occasion d’une communication spéciale. 

M. le Président a le regret de constater que l’activité collective de la 
Société en fait d’herborisation a été tout à fait nulle cet été : ni les 
points de sable de Tougues, ni la Chambotte, ni les Alpes de Tanninges 
n’ont pu faire l’objet d’une convocation par suite des contrariétés du 
temps, qui n’ont pas permis à ceux des membres engagés pour diriger 
ces excursions de renvoyer cette direction à huitaine; il en a été de 
même pour la session de l’Académie internationale de géographie bota- 
nique dans les montagnes de la Maurienne, à laquelle la Société avait 
donné son adhésion des 1906 : les circonstances n’ont malheureusement 
permis à aucun membre de pouvoir assister à tout ou partie de cette 
interessante session, ni d’y faire représenter la Société. — Pour termi- 
ner la saison de 1907, il est décidé d’organiser une excursion my- 
cologique dans la région de Chapelle-Rambaud, sous la direction de 
M. le professeur Martin, qui fera le nécessaire pour la convocation. 

Les publications suivantes sont déposées sur le bureau : ALLEMA- 
GNE : Mitteil. des Thür. bot. Vereins, neue Folge, Bd XXII (Weimar 


(346) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 943 


1907) ; FRANCE : Revue scientifique du Bourbonnais, 2° et 3° trimes- 
tres, vol. XX (Moulins 1907); PORTUGAL : Boletim de Sociedade Bro- 
teriana, vol. XXI, 1901-1905 (Coimbra 1906) ; SUISSE : Bulletin de 
l’Herbier Boissier, 2° ser., vol. VII, n® 6, 7, 8, 9 et 10; Bulletin de la 
Société d’horticulture de Genève, 52° année, n° 6 à 10 (Genève, juin- 
octobre 1907); Bulletin de la Société vaudoise des Sciences naturelles, 
vol. XLIIT, n° 158 (Lausanne 1907) ; Le Jardinier suisse, n° 6, 7, 8, 9 
et 19 (juin-octobre 1907, Genève). 


SUR LA FLORE DU FLYSCH ALPIN DE LA VALLEE DU 
REPGSOIR (H*-SAVOIE). — Cette vallée, dès longtemps connue pour 
la richesse de sa flore, participe à trois massifs de la circonscription des 
Alpes d'Annecy : à l’ouest, elle est limitée par tout le revers oriental 
du Mont Bargy (massif du Vergy), à l’est par la partie nord-occidentale 
de la chaîne des Aravis; puis, faisant le trait d’union entre ces deux 
groupes de montagnes, le chainon du Mont-Fleury et celui d’Almet 
représentent la partie septentrionale du petit massif des Annes enchassé 
entre les plus hauts sommets de ses puissants voisins. 

Après avoir rappelé quelques noms de ceux des naturalistes qui, 
depuis de Saussure, F.-L. Berger, Gaudin, Bourgeau, Reuter, Timothée, 
D* Bouvier, ete., ont contribué à répandre au loin la renommée floris- 
tique des montagnes du Reposoir, M. Gustave Beauverd fait remarquer 
que c'est avant tout l'élément caleicole qui a rendu célèbres telles stations 
du Bargy ou du Méry (Armeria alpina, Papaver alpinum, Arabıs 
stricta, A. saxatılıs, Cerastium latifolium, Anemone baldensis, Ranun- 
culus parnassifolius, Saxifraga cesia, Chærophyllum aureum, Scutella- 
ria alpina, Valeriana saliunca, Cephalaria alpina, Saussurea depressa, 
ete., ete.) et que l'élément silicicole ou calcifuge tout en ayant fourni sa 
part de bonnes plantes à la contrée, ne semblait pas, jusqu’à présent, 
_ avoir fait l’objet de recherches méthodiques suffisamment documentées !. 

C’est après avoir constaté sur la carte du service géologique de France 
la présence des deux uniques affleurements du flysch alpin atteignant 
l'altitude de 2000 mètres dans les Alpes d'Annecy, que l’auteur de cette 
communication, accompagné une première fois par M. le D" Jens 
Holmboe (de Bergen, Norvège), entreprit les 31 août et 21 septembre 
1907 une reconnaissance préliminaire de la florule des grès mouchetés 
du Mont-Fleury (2050 m., massif des Annes) et du Signal de Méry 
(2100 m., massif des Aravis). Malgré les dates tardives de ces deux 
herborisations, les résultats aboutirent à la découverte des quelques 
bonnes espèces suivantes, présentées avec l'indication de leur dispersion 
dans la partie française du bassin supérieur du Rhône: 


1 Parmi les principales plantes de cette catégorie, la littérature botanique de la 
contrée a mentionné les espèces suivantes sans faire ressortir la nature spéciale 
de leurs stations : Agrostis rupestris, Festuca violacea, Avena versicolor, Silene 
rupestris, Sisymbrium pinnatifidum, Saxifraga bryoides, Sempervivum monta- 
num, S. arachnorıdeum, Trifolium alpinum, Astrantia minor, Loiseleuria pro- 
cumbens, Androsace obtusifolia, Veronica bellidioides, Gentiana purpurea, Arnica 
montana, Gnaphalium norvegicum, Gn. supinum, Achillea macrophylla, Hiera- 
cium piliferum, etc , etc. — Pour les sources bibliographiques, cf. Bull. Herb. 
Boissier (1903) : 945, Nota 1 et 949, nota 1 ; (1904): 604 ; (1905) : 307 et 308; 
1194 ; (1906) : 429 ; 973; (1907) : 251. 


944 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze SÉR.). 1907 (347) 


PLANTES NOUVELLES. POUR LES ALPES D'ANNECY. — 1° Laserpi- 
tium Panax Gouan, au Signal de Mery, massif des Aravis. — 
2° Hieracium Epimedium Fries, bruyères du Mont-Fleury, mas- 
sif des Annes : se rattache au groupe du À. subalpinum A.-T., dont 
aucun représentant n’a été jusqu'à présent signalé dans les Alpes 
d'Annecy; dans les Alpes françaises, 7. Epimedium n’est connu que du 
Mont-Mirantin (Savoie, leg. Perrier, loco classico!), du Grammont 
(Briquet) et de la chaîne des Grands-Vents (Pannatier, Alpes lémanien- 
nes). — 3° Hieracium longifolium Schleicher, sommet du Mont- 
Fleury ; quelques stations en Maurienne, en Tarentaise et vallée de 
Chamonix pour les localités situées à l’orient des bassins de l’Isère et 
de l’Arve : à l’oceident de ces mêmes bassins, l’on ne connaissait que 
les stations des Alpes lémaniennes ; l’aire générale de l’espèce indique 
les vallées de Cogne et de Suse en Italie, les deux revers valaisan et 
piemontais des Alpes pennines, les Alpes bernoises, vaudoises et léma- 
niennes, ainsi que Celles du Dauphiné: très voisin du 7. cerinthoides, 
dont l’aire ne comprend que le nord de l'Espagne et les deux versants 
des Pyrénées. — 4° Centaurea uniflora var. ramosa, f. erecta, Cariot 
et St-Lager, Mont-Fleury, au-dessus du sentier des Annes, sous les 
chalets de Méry, limite silvatique supérieure; cette variété, nouvelle 
pour les Alpes d'Annecy, se retrouve plus au sud dans les massifs des 
Bauges et d’Allevard, soit à l’oceident et l’orient de l'Isère. 


NOUVEAU POUR LA FLORE DES ANNES ET CELLE DES ARAVIS. — 
5° Carex paniculata L., marécages du Mont-Fleury, vers 1750 m.; prai- 
ries marécageuses sur Sommier-dessus (Aravis); espèce peu rare, dis- 
tribuée tant dans le Jura qu’à l’orient et l’oceident des bassins de 


l'Isère et de l’Arve dans les Alpes françaises. — 6° Carex claviformis 
Hoppe, mêmes stations que l’espèce précédente : dispersion méconnue, 
à étudier! — 7° Streptopus amplexifolius (L.) Mich., région silvatique 


du Mont-Fleury, de 1600 à 1800 m. et forêts de Sommier-dessus, vers 
1600 m.; connu dans les Alpes d’Annecy aux Collets (massif de la Fil- 
liere) et à la Glacière (Vergy); dispersion dans le bassin francais du 
Rhône : du Viso au Cenis et au Mont-Blanc pour les montagnes à 
l’orient des cours de l'Isère et de l’Arve; des montagnes de la Char- 
treuse aux Bauges, aux Alpes d’Annecy et Alpes lémaniennes pour 
l’oceident de ces deux bassins; Faucille et Döle dans le Jura. — 8° Ara- 
bis arcuata var. Genisia (Reuter). débris de ffysch sur l’arête du Mont- 
Fleury, vers 1900 m.; id. au Signal du Mery, vers 2000 m.: uniques 
localités connues : Mont-Cenis, Mont-Chätel-en-Maurienne et Tournette 
dans les Alpes; Colombier de Gex dans le Jura. — 9° Lonicera coeru- 
lea L., sommet du Mont-Fleury : connue dans les Alpes d’Anneey à la 
Glacière de Solaison (massif des Vergys), cette espèce possède de nom- 
breuses stations dans les vallées de Ja Romanche, de la Maurienne, de 
la Tarentaise et de Chamonix, ainsi que dans le massif de la Chartreuse 
et les Alpes lémaniennes ; se retrouve dans les tourbieres du Jura. — 
Europe, Asie et Amérique arctiques. 


NOUVEAU POUR LE MASSIF DES ANNES!. — 10° Carex aterrima 


1 Pour la bibliographie floristique du massif des Annes, cf. Bull. Herb. 
Boissier (1903) : 944, puis (1894) : 44-48 et 106-109. 


(348) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 945 


Hoppe, sous le sommet du Mont Fleury; connu ailleurs au Méry, et 
répandu des montagnes de Chamonix jusqu'au Cenis et au Viso; 
n'apparait à l'occident de l'Isère que dans les Alpes d'Annecy (Vergy 
et Mery); plus fréquent sur le flysch des Alpes lémaniennes. — 11° 
Alchimilla conjuncta Babgt., Mont Fleury; observé en plusieurs 
points des Aravis et du massif de la Filliere, ainsi que dans les Alpes du 
Dauphiné et de Savoie; Jura. — 12° Potentilla grandiflora L., 
sommet du Mont Fleury; connu en plusieurs points des Aravis et 
répandu dans toute la région alpine comprise entre le Cenis et le Mont 
Blanc; non signalé dans le massif de la Chartreuse, possède une station 
dans les Bauges au Mont Margériaz (Chabert); de plus en plus fréquent 
vers le nord à mesure que l’on se rapproche des Alpes Lémaniennes. 
— 13° Phaca alpina L., sommet du Mont Fleury; seconde station 
connue des Alpes d'Annecy: même distribution que la plupart des 
espèces précédentes à l’orient des bassins de l'Isère et de l’Arve; se 
retrouve dans les massifs occidentaux des Bauges, du Vergy et des 
Alpes Lémaniennes; manque au Jura. — 14° Gnaphalium supi- 
num L. débris de flysch du Mont Fleury, vers 1900 m.; distribution 
dans le bassin moyen du Rhône accusant une préférence marquée pour 
les montagnes à l’orient de l'Isère et de l’Arve; se retrouve cependant 
dans les massifs occidentaux des Alpes d'Annecy et lémaniennes, ainsi 
qu'au Reculet dans le haut Jura. — 15° Crepis grandiflora 
Tausch, toute la région alpine du Mont Fleury, de 1800 à 2000 m.; n’est 
pas indiquée dans les Alpes de la Chartreuse et des Bauges. — 16° 
Hieracium alpinum L., débris de flysch de l’arête du Mont 
Fleury, vers 1900 m.; connu ailleurs au Mont Mery et aux Vergys pour 
les Alpes d'Annecy; distribution analogue à celle des deux espèces 
précédentes; manque au Jura, mais reapparait dans les Vosges grani- 
tiques; aire générale : Europe, Asie et Amérique arctiques. — 17° 
Hieracium pseudo-Picris Arvet-Touvet, très abondant vers le 
sommet du Mont Fleury, de 1800 à 2000 m., ainsi qu’au Signal du 
Méry (Aravis) jusqu'à 2100 m.; les seules stations connues de cette 
plante sont actuellement au nombre de sept : les Plagnes d’Allevard 
(Isère, loco classico) Hauteluce (Savoie; Perrier teste Rouy), Mont 
Fleury, Mont Méry (Alpes d'Annecy), col de Léchaud (Briquet), Tête 
du Pré de Scex, et les Grands Vents (Pannatier, Alpes lémaniennes). 
— 18° Lactuca perennis L., schistes calcaires compacts (senonien) 
des ravins dominant le chalet de Sommier d’aval, vers 1600 m.; station 
remarquable par son altitude et par l’indication qu'elle donne du 
contraste offert par les flores silicicole et calcicole de cette contrée; 
Be calcicole thermique appartenant à l’élément meridional non 
alpin. 


NOUVEAU POUR LA FLORULE DU Mont MÉry. — 19° Pinus Cem- 
bra, rochers dominant Sommier d’amont, vers 1700 m.; seconde 
station connue dans la chaîne des Aravis! — 20° Achillea sub- 
sericea Reuter, très abondant au signal de Méry, 1950-2100 m.; 
découvert à cinq kilometres de la dans le massif voisin des Annes, au 
Mont Fleury, par M. le D’ Buser, qui rattache cette station au Mont 
Méry. — Espèce silicole, dont la dispersion connue jusqu’à présent 
comprend le Mont Joly, les Aravis et le Mont Fleury pour les Alpes 
d'Annecy, le flysch des Alpes lémaniennes, les versants tant valaisan 


946 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (349) 


que piémontais des Alpes pennines, les chaînes granitiques du Tessin et 
les Alpes-Maritimes. 


En espérant pouvoir compléter ultérieurement cette liste de nou- 
veautés, M. Beauverd fait observer que la lecture des stations des 
espèces rencontrées en commun dans les Alpes d’Annecy et la chaîne 
du Mont-Blanc permet dès maintenant de constater les faits suivants : 

1° Dans le bassin moyen du Rhône, les localités à flore alpine silicicole 
sont réparties principalement à l’orient du cours de l'Isère; ce n’est 
qu'à partir du bassin de l’Arve que cette flore présente de plus nom- 
breuses stations au nord-ouest d’un territoire alpin asymétrique, dont 
l’axe est déterminé par la dépression du Graisivaudan prolongée par 
l’Arly jusqu'à Megeve et se continuant dans le bassin de l’Arve par le 
cours de la Diosaz. 

2° La flore silicicole de la chaîne du Mont-Blanc se retrouve intégra- 
lement dans les massifs plus méridionaux situés à l’orient de l’axe 
Graisivaudan-Diosaz; l'enrichissement progressif de cette flore est en 
rapport direct avec la situation de plus en plus méridionale des 
localités. 

3° A l'inverse des colonies orientales, les associatians silieicoles 
alpines des massifs situés à l’occident de l’axe Graisivaudan-Diosaz 
s’appauvrissent en raison directe de leur situation méridionale; en 
d’autres termes, leur richesse est en corrélation 1° avec la hauteur 
moyenne des massifs qui les hébergent; 2° avec l’étendue et l’altitude 
de leurs affleurements siliceux, et 3° avec leur proximité du massif gra- 
nitique central. 

Ces constatations. toutefois, ne sauraient être formulées en conclusions 
définitives tant qu'il restera en Savoie d'importants territoires floris- 
tiques à explorer; il importe néanmoins de rappeler que les faits 
ci-dessus énumérés par aissent en une certaine mesure corrobores par 
ce que l’on connaît jusqu’à présent sur le rôle de l’axe Graisivaudan- 
Diosaz dans ses rapporps avec l'existence de l'élément floristique meri- 
dional en Haute-Savoie (cf. Soc. bot. Genève, séance du 8 mai 1905 : 
619-620; 293% séance (1906) : 429-430; 294”° séance (1906) : 512, II; 
304”° séance (10 juin 1907) : 633, III); en outre, pour ce qui concerne 
les Alpes d’Annecy et les nouveautés qui viennent d’y être signalées, 1ls 
mettent en évidence la richesse végétale des montagnes du Reposoir, 
qui de plus en plus se présentent par maintes analogies (entre autres 
la présence du véritable ZLigusticum adonidofolium) comme un poste 
avancé des belles stations du Mont Cenis ! 


RECTIFICATIONS ET ADJONCTIONS A LA FLORE DES 
BAUGES. — Le compte rendu de la 304”° séance (10 juin 1907) indi- 
quait à la page 631 (339 du tiré à part) le Poa cenisia comme manquant 
aux Bauges; cette mention se trouve être erronée par la publication 
dès 1896 de la présence de P. distichophylla au Mont Margériaz (cf. 
Chabert et Songeon, in Bull. Soc. hist. nat. de Savoie, ann. 1895 : 120); 
en 1907, M. Beauverd en a trouvé une seconde station au col de l’Eau- 
Froide, massif de ’Arcalod. — Dans ce même compte rendu, alinéa 
relatif à la Grande-Chartreuse, les noms suivants doivent être précédés 
de l’astérisque indiquant leur présence dans les Bauges : Potentilla del- 
phinensis (ef. Chabert et Songeon, ]. ce. : 122); Polygala calcarea Chab. 
et Song.: 123); Asphodelus Villarsi (©. et S.: 140); Lycopodium selago 


(350) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 947 


(Pin, Catal. d’Aix-les-Bains : 174); Æieracium aurantiacum (Chab. et 
Song. : 121 et 142; Gave ex Bull. Herb. Boiss. 1907 : 159). — Le Gna- 
phalium norvegicum doit être rayé de cette liste, la plante existant dans 
le massif de la Chartreuse, et l'Achillea macrophylla signalé comme 
nouveau pour la flore des Bauges (ce. r. 299”° séance, p. 159), avait été 
signalé au Mont Galopaz par MM. Chabert et Songeon dès 1896 (1. e. : 
123); en outre le Crepis præmorsa du Semnoz (C. r. 298”° séance, 
10 dee. 1906 : 297) était publié dès 1896 pour avoir été récolté à 
l’Arelusaz par MM. Chabert et Songeon (1. e. : 142). — Ces rectifica- 
tions données par le Secrétaire au début de la séance sont suivies d’une 
présentation de plantes inédites pour la flore des Bauges : Carex 
remota L. forêts sur Giez, massif de l’Arcalod : leg. Beauverd ; 
Carex silvatica Huds; mêmes station et collecteur; Parietaria 
diffusa Mart. et Koch, vallon d’Entrevernes, sur Duingt : leg. Beau- 
verd, Ph. Guinier, J. Holmboe et M. Le Roux; espèce très rare en 
Savoie, où elle n’était signalée qu'à la Montagne de Veyrier (Alpes 
d’Annecy) et à Mandallaz (Jura savoisien); — Campanula patula L. 
châtaigniers d’Entrevernes mêmes collecteurs que pour l’espece précé- 
dente; Bunias Erucago L. des environs de Sévrier (massif du 
Semnoz), où elle fut récoltée vers 1850 par l’abbe Marmoud : échantil- 
lon obligeamment communiqué par notre collègue M. l’abbé Gave; 
Hypericum humifusum L. environs d’Entrevernes, sur Duingt : 
quatre collecteurs cités; Gentranthus angustifolius DC. vallon 
de Saint-Ruph, massif de l’Arcalod, spécimen aimablement envoyé par 
le collecteur M. Fr. Dumont, professeur de mathématiques au lycée 
d'Annecy; l’on connaissait dans les Bauges le Centranthus Lecoquir 
Jordan, récolté à Vérel-Pragondran par M. le D’ Chabert; Jasione 
montana L., dans les châtaigneraies d’Entrevernes : quatre collec- 

teurs cités. — Au point de vue écologique, ces plantes se répartissent 
_ entre l’élément silvatique occidental du plateau molassique de l’Albanais, 
l'élément rudéral et l'élément meridional; dans la station d’Entrevernes, 
elles étaient accompagnées d’interessantes espèces telles que Asplenium 
Adianthum-nigrum, Mespilus germanica, Evonymus latifolius, Rham- 
nus pumila et Gentiana asclepiadea; les Ononis spinosa de cette même 
station ne possédaient que des feuilles unifoliolées ! 


UNE ANOMALIE CHEZ ZQUISETUM TALMATEJA. — 
Après avoir présenté une culture luxuriante de Phycomyces nitens et 
un rejet bien fleuri d’Arlanthus glandulosa provenant d’un jardin des 
environs de Genève, M. le prof. D' Lendner fait circuler deux échantil- 
lons anormaux de grande Prêle dont les rameaux, normalement verti- 
cillés à la base, se développaient en longue spirale ininterrompue 
autour de la moitié supérieure de l’axe ! 


CONSERVATION NATURELLE DU BOIS DE CONIFERE. — 
Au cours d’une excursion dans l’Oberland bernois, M. le D' Hassler a 
eu l’occasion de récolter, dans les affouillements de la Lutschine, des 
débris d’une ancienne forêt ensevelie 800 ans auparavant par un ébou- 
lement de montagne ; le fragment de bois de sapin qu'il fait circuler 
reste admirablement conservé, ne présentant d’anormal que la dimi- 
nution de son poids spécifique. 


948 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.) 1907. (351) 


NOUVELLES RECHERCHES SUR L’ABSORBTION DES MA- 
TIERES MINERALES CHEZ LES VEGETAUX. — Poursuivant les 
travaux entrepris avec la collaboration de MM. Monnier et Deleano et 
dont un premier résumé a été publié dans le compte rendu de la 
301° séance (11 mars 1907 : 318), M. le professeur D’ Chodat commu- 
nique les résultats de la continuation de ces travaux. Après avoir 
reconnu que la courbe de croissance du porte-graine indique tout 
d’abord une augmentation de poids représentée par une ligne hyperbo- 
lique, il arrive un moment où le renversement de la courbe aceuse la 
désassimilation du végétal ; une plante annuelle, par exemple, finit par 
se vider en restituant au sol la matière absorbée jusqu’à 40 °/ de son 
poids, si bien que l’on doit se mettre en garde contre une erreur qui 
pourrait résulter de l’analyse des cendres d’un végétal : l’on doit, 
d’après la détermination des cendres, attribuer au sol plus de matières 
que l’analyse de la plante en indique. — En expérimentant ces résultats 
sur la carotte, M. Chodat et ses collaborateurs ont constaté que tandis 
que le porte-graine corroborait cette loi de la courbe de croissance, la 
racine au contraire ne variait pas : elle conservait le même poids sec, le 
même poids humide, la même quantité de matières salines, ete.; en 
d’autres termes, elle fonctionne comme régulateur et reste la même en 
matières minérales. Ce résultat inattendu, qui peut s’exprimer par la 
formule : «constance de l’organe souterrain fonctionnant 
comme régulateur, vis-à-vis de la variation de poids du 
reste de la plante », met en évidence l'utilité d’une collaboration, 
celle des chimistes-analystes agricoles associés au botaniste-chimiste. 
Après avoir présenté les nombreux dessins schématiques enregistrant 
les phases de ces expériences et remercié ses collaborateurs, Messieurs 
Déléano et Monnier, M. Chodat termine sa communication très 
appréciée en annonçant l'intention de continuer ces expériences sur 
d’autres végétaux. 


Séance levée à 10 '/ı h.; douze assistants : MM. Romieux, Boubier, 
Beauverd, Chodat, Déléano, Guinet, Hassler, Holmboe, Lendner, Mar- 
tin, Monnier et Schmidely. 

Le Secrétaire : G. BEAUVERD. 


ANNALES MYCOLOGICI 


SUR NE ÆBE MVC OLOGICÆR -UNEVERSALEELES 


Organ für die Gesammlinleressen der Mvcologie, enthaltend Original-Abhand- 
lungen, Referale und kritische Besprechungen wichliger mvcologischer Publi- 
calionen, sowie eine Uebersichl über die neu erschienene Lilleratur. 

Jährlich gelangen 6 Hefte zur Ausgabe. Prers des Jahrgangs 25 Mark. 


Abonnements nimmt enlgeyen die Buchhandlung R. FRIEDLÆNDER & SOHN 
in Berlin N. W., Karlstrasse 11. 


SPECIES HEPATICARUM 


Franz STEPHANI 


Pour répondre aux demandes de plusieurs correspondants. nous por- 
tons à la connaissance des lecteurs du Bulletin de l'Herbier Boissier que 
nous sommes disposés à leur servir en tirés à part des abonnements 
spéciaux au SPECIES HEPATICARUM de notre collabo- 
rateur M. Franz Stephan. 

Ces abonnements seront livrés au prix de I fr. 25 la feuille (16 pages) 
et expédiés franco au fur el à mesure de la publication de l’ou- 
vrage. — Le ler volume (400 pages in-8°) est en vente au prix de 30 fr.; 
le vol. 2 (615 pages) au prix de 40 fr.; les 160 pages parues du vol. 3 
seront immédiatement envoyées aux abonnés par l'Herbier Boissier. 


Repertorium novarum specierum regni vegetahilis. 


Gentralblatt für Sammlung und Veröffentlichung 
von Einzeldiagnosen neuer Pflanzen. 


Organe central pour la publication exclusive des diagnoses (originales 
ou nouvelles et dispersées) du monde entier. 


Abonnements : ALLEMAGNE.... Mark. 10.— par an 
ETRANGER...... >. 44:50 005 


‚Sradresser à l’auteur : 


M. Frédérie FEDDE, Weimarschestr. 5%. Berlin-Wilmersdorf, 


Mürser J.— Kritik über Dr Wainio’s 
«Etude», in-80, 7 p. Regensburg, 
1891. 

— Lichenes Myoshiani (Japon), in-80, 
12 pages. Florence, 1891. 

— Lichenes exotici I à IV, in-80, 13 p., 
17 p.,12 p.. 7 p., 1892-1893-1895. 

— Lichenes, in-8°, 8 p. Berlin, 1892. 

— Lichenes Manipurenses, in-80, 16 

pages. Londres, 1892. 

Lichenes Knightiani in Nova Zelan- 

dia, in-8°, 20 p. Bruxelles, 1892. 

— Lichenes epiphylli Spruceani, in-8°, 
12 pages. Londres, 1892. 

— Lichenes exolici herbarii Vindobo- 
nensis (Auslralia), in-80, % päges. 
Wien, 1892. 

— Lichenes Yalabeanni (Japon), in-80, 

- 14 pages. Florence, 1892. 

— Lichenes Australia oceidenlalis, in- 
80, 8 pages. Berlin, 1892. 

— Lichenes Persici,8°, 9p.Berlin, 1892. 

— Lichenes Wilsoniani in Australiæ 
Prov. Victoria lecti, in-80, 33 pages. 
Genève, 1893. 

— Lichenes Neo-Caledonici, in-80, 12 
pages. Paris, 1893. 

— Lichenes Scotliani, in-80, 1 page. 
Genève, 1893. 

— Lichenes Chinenses Henryani, in-80, 
2 pages. Geneve, 1893. 

— 1. Lichenes Arabicı ; 2. Lichenes Am- 
boinenses, 80,2 p. ;2p.Geneve, 1893 

— Lichenes Zambesici, in-8°, 6 pages. 
Wien, 1893. 

— 4. Lichenes Africani ; 2. Revision 
der Stein’schen Übersicht über die 
von Dr Hans Meyer in Oslafrıka 
gesammellen Flechten, in-80, 6 p. 
et 11 pages. Leipzig, 1893. 

— Lichenes Usambarenses, in-8°, 61 
pages. Berlin, 1894. 

— Lichenes Eckfeldliani (américains), 
in-80, 5 pages. Genève. 1894. 

— Arlhoniæ et Arthothelii, in-8°, 12 
pages. Genève, 189%. 

— Conspectus systematieus lichenum, 
Novæ Zelandiæ, in-8°, 11% pages. 
Genève, 1894. 

— Graphidæ Eckfeldtian®, in-8°, 10 
pages Genève, 1895. 

— Pyrenocarpeæ Queenslandiæ, in-8°, 
18 pages. Brisbane, 1895. 

— Sertum Australiense s. species no- 
ve australienses Thelolremearum, 


| 
Î 


Graphidearum et Pyrenocarpearum, 


in-8°, 15 pages. Genève, 1895. 

— An énumération of the plants col- 
lecled by M. E. Penard, in-80, 
3 p. Genève, 1895. 


= PUBLICATIONS BOTANIQUES DE MÜ 


(Suite.) 


Mürter J.— Lichenes Uleani in Brasi- 
lia lecti, in-8°, % p. Berlin, 1895. 

— Lichenes Colensoani, in-8°, 12 pa- 
ges. Londres, 1895. 

— Lichenes Sikkimenses, in-80, 2 pa 
ges. Genève, 1895. 

— Leeanoreæ el Lecideex Australien- 
ses novæ, 80, 11 p. Genève, 1895. 

— Lichenes Ernsliani, 86, 8 p. Berlin, 
1895. i 

— Analecta Auslraliensia, in-8°, 10 
pages. Genève, 1896. 

— Ueber einige Flechten vom Monte 
Rosa, in-80, 2 pages. Bern, 1896. 
Autres Publications. 
Mürter J. — Euphorbiaceen, 8°, 7 p. 
— Species novæ nonullæ awmeric, Apo- 
cynearum, sp. Echitis. in-80, 68 

pages. Genève, 1859. : 

— Neue Euphorbiaceen des Herb. Hoo- 
ker in Kew., in-80, 39 pages. Re- 
gensburg, 1864. | 

— Nachricht zu meiner system. Arbeit 
über die Euphorbiaceen, in-80, 7 
pages. Leipzig, 1866. 

— Apocynaceæ (Symbolæ ad fi. Brasi- 
lie centralis cognoscendam, in-8°, 
19 pages. Stockholm, 1869. 

— Observationes et descripliones plant. 
nov. herbarii Van Heurckiani fase. 
Let ll, in-8°, 447 p. ; 4932%p° Ar 
vers et Berlin, 1870-1871. 

— Euphorbiacearum species novæ, in- 
8°, 19 pages. Ralisbonne, 1872. 

— Besläligung der R. Brown’schen An- 
sichl über das Cyathium der Euphor- 
bien, in-8°, 7 p. Regensburg, 1872. 

— Iıysurus Clarazianus, in-80, 1 page, 
1 planche. Regensburg, 1873. 

— Replik auf Dr Baillons « Nouvelles 
observationssurlesEuphorbiacees», 
in-8°, 20 pages. Leipzig, 1875. 

— Rubiaceæ brasil, nov, in 8°, 27 pa- 
ges. Regensburg, 1875 

— Les Characées Genevoises, in-8o, 96 
pages. Geneve, 1881. 
Publications lichénologiques 

d’autres auteurs. 

HuEA.-M.—LichenologischeBeiträgein 
Flora annis 1874-1891 Editi. Index 
alphabeticus, 8°, 52 p. Genève, 1899. 

KREMPELHUBER. — Die Flechten Europas 
(Hepps Exsice.), 80,20 p. Regensburg 

STIZENBERGER Ernst. — Actinopelte, 
eine neue Flechlen-Sippe, in-8°, 4 
pages, 1 plauche. Regensburg, 1861. 

WeRiGr C., Graphidee Cubenses lectæ 
(Nylander determinavit.) (Liste), in- 
40, 1 page. Genève. 


S'ADRESSER A L'HERBIER BOISSIER, CHAMBÉZY 


Genève. — Imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26. . 


Bi 
Hs 


SV BÜLLETEN 


DE 


L'HERBIER BOISSIE 


SOUS LA DIRECTION DE 


GUSTAYE BEAUVERD 


CONSERVATEUR DE L'HERBIER 


Chaque. Collaboraleur est responsable de ses Iravanın. 


SECONDE SERIE 
Tome VII. 3907. 


N° 12. 


Bon à tirer donné le 30 novembre 1907. 


en 


Prix de Abonnement 


20 FRANGS PAR AN POUR LA SUISSE. — 2 FRANCS PAR AN POUR L'ÉTRANGER. 


Les abonnements sont regus 
A LHERBIER BOISSIER 
CHAMBÉZY (Suisse). 


PARIS + BERLIN 


PAUL KLINCKSIECR R. PRIBDEABBNDER & SOHN 
3, me Corneille. ‘ 44, Carlstrasse. 


LONDRES 
\VILLIAM WESLEY & SON 
28, lissex Street. 


1907 


Ce fascicule contient le faux-titre et la couverture générale 
du volume de 1907. 


+ 


é pour numéros égarés. 


L'expédition de chaque numéro étant soigneusement contrôlée. l'administration du Bulletin décline toute responsabilit 


re = 


BULLETIN DE L'HEPBIER BOISSIER 


SECONDE SÉRIE 


SOMMAIRE DU N° 12. — DÉCEMBRE 1907. 

Pages 

l. — Jens Holmboe. — Quelques résultats obtenus par 

des recherches sur la STRATIGRAPHIE et la PALÉON- 

TOLOGIE DES TOURBIÈRES EN NORVEGE (avec gra- 
“ares danse texte) ee Free a ee re 919 

I. — Marcel Petitmengin. — SUR QUELQUES NOUVEL- 

LES PRIMEVERES DE CHINE (avec gravures dans le’ 


Il. — 3. Bornmüller. 
ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS (Fortsetzung folgt). 965 
IV. — Julius Schuster. — ZUR SYSTEMATIK VON CAS- 


TALTA:INENYMPHZBA (SWL) N er ee 981 
\. — Rob. E. Fries. — EINIGE NEUE PHANEROGAMEN 
aus der Süd- und Centralamerikanischen Flora......... 997 


VI. — Gustave Beauverd. — SOCIETE BOTANIQUE DE 
GENEVE. Compte rendu de la séance du 11 novembre 1907: 
Dons d'auteur. — Propositions administratives. — Dr Louis 
Virer, Sur les Desmidiacées de la vallée du Trient (Valais): 
M. le prof. Charles-Ed. Marrın, Herborisalions mycologiques 
aux environs de Genève en 1907: M. H. Rowieux, Viviparisme 


chez un Sedunochroleueum SE a a ee ANNEES 1005 
VI. — @ Beauverd. — CONTRIBUTIONS A LA FLORE DU 
TRANSVAAL (avec gravure dans le texte) ,............ 1013 
Table des travaux par noms d'auteurs contenus dans le volume 
MEDme serie ren ee es, ar 1015 
Table des planches contenues dans ce volume VIF. Que série . .. . 1016 
Table des travaux par ordre de matières contenus dans ce volume VI. 
DE SERIE TE N ET QAR IS MEN A NU AE Dos 1017 


Répertoire des noms de plantes ciles dans ce volume. VIF, 2me série 1019 


PLANCHE CONTENUE DANS CETTE LIVRAISON : 


Pı.ancHhe IX. — Veronica chionantha Bornmüller, sp. nov. (grandeur naturelle). 


OBSERVATIONS 


Les auteurs des travaux insérés dans le Bulletin de l'IHerbier Boissier 
ont droit gratuitement à trente exemplaires en lirage à part. 
Aucune livraison n'est vendue séparément. 

Les abonnés sontinvilés à présenter leurs réclamations duns les quinze jours 
qui suivent la publication de chaque numéro. 


BULERTIN DE L'HERBIER BOISSIER 
2re SERIE. — TOME Vil. — 1907. 
N° 12. 


Quelques Résultats obtenus par des Recherches 


sur la 


Stratigraphie et la Paléontologie des Tourbières en Norvège 


par 


Jens HOLMBOE 


Directeur du « Bergens Museum », Bergen, Norvège. 


Avec gravures dans le texte. 


Sur lobligeante invitation de la rédaction de ce Bulletin, j'ai le plaisir 


de donner ici un résumé concentré des principaux résullats auxquels 


m'ont conduit mes études straligraphiques et paléontologiques sur les 
tourbières norvégiennes, résultats dont l’exposé détaillé, accompagné 
de cartes el d'illustrations représentant les fossiles les plus importants, a 
été publié en langue norvégienne dès l’année 1903. 

Le but de mes recherches était d'obtenir un matériel d'observations 
aussi riche que possible sur l’existence à l’état fossile, dans les strates 
quarternaires, de chaque espèce phanérogamique importante pour la phy- 
sionomie de la végétation de notre pays : la valeur de cette méthode 
pour apprendre à connaître les principaux traits de l’histoire de la végé- 
tation a été suffisamment démontrée par les travaux de savants lels que 
le danois Jap. Steenstrup ou les botanistes suédois A. G. Nathorst et 
plus spécialement G. Andersson et R. Sernander. Ce but, d’ailleurs, 
différait sensiblement de celui de mon savant compatriote feu Axel 
Blytt, qui chercha dans les tourbières les traces des époques alternative- 


. ment sèches et humides sur l’existence desquelles il avait basé la distri- 


bution actuelle des différents éléments de la flore norvégienne. 


1 Planterester i norske torvmyrer. (Videnskabsselskabets skrifter. I. Mathem.- 
naturv. Klasse. No 2. Kristiania 1903.) 
BULLETIN DE LHERBIER BOISSIER, n9 12, 30 novembre 1907. 61 


950 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (2) 


Pour étudier les plantes fossiles conservées dans les tourbières, il 
importe tout d'abord de connaître les différents genres de terres consti- 
tuant ces tourbières ainsi que les conditions naturelles dans lesquelles 
elles se sont formées ; ensuite il faudra trouver une méthode pour déter- 
ıniner l’âge géologique des restes fossiles. En outre, dans ces deux direc- 
tions les savants danois et suédois ci-dessus mentionnés ont publié de 
remarquables travaux dignes d’être cités comme modèles. 

Les différents genres de terres observés dans les tourbières norvé- 
giennes et dont la description détaillée a nécessité un chapitre particulier 
de mon travail, offrent comme caraclere commun celui de leur richesse 
en malières organiques, el la nécessité, pour leur formation, de la pré- 
sence d’eau slagnanle en assez grande quantité. À d’autres égards, ces 
terres diffèrent sensiblement les unes des autres el ont donné lieu, dans 
les pays scandinaves, à une nomenclature très développée; leur étude 
scientifique a été entreprise par Hampus von Post, qui en a posé les 
bases au début de la seconde moitié du XIXe siècle. — Parmi les auteurs 
modernes, G. Andersson et C. Wesenberg-Lund se sont fait une 
spécialité de ces mêmes questions. 

Nous avons proposé, pour la classification des terres de tourbières, 
deux séries principales, dont la première renferme toutes les terres pre- 
nan! leur origine dans des lieux humides où la végétation s’est partielle- 
ment conservée dans sa position originale, et l’autre comprenant les 
terres formées par sédimentation en bassins ouverts. 

En réservant le nom de tourbe pour les terres de la première série, 
l’on utilisera différentes dénominations pour distinguer ces tourbes selon 
les espèces dominantes — phanérogames ou mousses — des associations 
de plantes qui les ont constituées. C’est ainsi que l’on aura la Sphagno- 
tourbe, la Carico-tourbe, la Phragmito-tourbe, la Scirpo-tourbe, elc., elc. 
Ces tourbes, et spécialement la Sphagno-tourbe et la Carico-tourbe en 
différentes variétés sont très répandues en Norvège, où elles constituent 
la plupart des tourbières. 

Mais ce sont les terres de l’autre série, la « gytje » (« Lebertorf » des 
auteurs allemands), le « myrdynd » (« dy » des Suédois, « Muddetorf » 
de Weber, mais non pas une véritable tourbe d’après ma définition), les 
dépôts de chaux limnique, qui offrent au point de vue paléontologique 
l’intérêl principal. 

D’après les calculs du professeur A. Helland, les tourbières couvrent 
le 3,7 °/, de la surface totale de la Norvège ; bien qu’elles soient parlicu- 
lierement communes dans les régions occidentales et septentrionales, 
l’on peut dire qu’il n’existe guère de commune dans tout le pays où elles 
manquent totalement. — D’une manière générale, il est rare de trou- 
ver en Norvège des tourbières dont la surface excède 1500-2000 
« maal » norvégiens (1 maal — 1000 m?) ou atteignant une profondeur 
de 6-7 m., loutefois, en des cas exceptionnels, on a constaté au sud-ouest 
de ce pays des tourbières profondes de 9,5 m. et mesurant jusqu’à 
25,000 « maal » de superficie. 

L'ordre dans lequel les différentes terres se succèdent dans les tour- 


(3) J. HOLMBOE. TOURBIÈRES EN NORVEGE. 951 


bières n’est pas accidentel ; il est au contraire régi par des lois bien 
déterminées. En général, on peut distinguer deux classes principales de 
tourbieres : celles qui se sont développées dans des lieux où l’humidité a 
augmenté avec le cours du temps, et celles qui se sont formées dans des 
bassins où l'humidité diminuait plus ou moins sensiblement. Ce sont les 
tourbieres du premier groupe qui atteignent les plus grandes dimensions 
et qui sont les plus importantes au double point de vue de l’aspect du 
paysage et de l'exploitation de la tourbe. Les tourbières développées 
dans des bassins fermés où l'humidité de la surface s’est graduellement 
abaissée en même temps que cette surface s'élevait au-dessus du niveau 
de l’eau du sol, sont beaucoup plus petiles et moins répandues ; mais 
c'est dans leurs couches profondes que les phytopaléontologues scandi- 
naves ont fait la plupart de leurs découvertes en plantes fossiles : sou- 
vent, ces terres sont si riches en semences, feuilles et autres débris végé- 
faux que l’on peut trouver, dans un seul decimetre cube, des restes 
déterminables de plus de 20 espèces de phanérogames. 

Les botanistes suédois A. N. Lundstrôm, R. Tolf et Alb. Nilsson 
ont étudié en détail comment les mousses du genre Sphagnum peuvent 
transformer des forêts en tourbières ; c’est en ces termes que A. N. Lund- 
stroem constate le fait: « ces mousses possèdent un grand pouvoir de 
dispersion leur permettant d’envahir des terrains différents et d’embar- 
rasser l'écoulement de l’eau, même où la déclivité du sol ne permettait 
pas de prévoir la possibilité de la formation d’un marais ». A mon sens, 
ces observalions sont suffisantes pour expliquer le fait, bien mis en évi- 
dence par les recherches de Blyttl, que la plupart de nos tourbières 
reposent sur d'anciens terrains forestiers : aux lieux où jadis prosperaient 
des forêts sur sol ferme, se trouvent maintenant de vastes marécages. 


Le deuxième groupe principal comprend toutes les tourbieres qui se 
sont développées durant une période dont l'humidité diminuait graduel- 
lement; d’entre les plus intéressantes de cette catégorie, il faut signaler 
les tourbieres formées dans des bassins auparavant occupés par de petits 
lacs : sur leur fond se sont déposés pendant le cours du temps des excré- 
ments et des écailles des crustacés du plancton, ainsi que d’autres détri- 
tus de la vie animale et végétale limnologique ; de cette manière, il se 
forme une couche de « gytje » pouvant atteindre, en certaines occasions, 
jusqu’à 2 ou 3 mètres de puissance, diminuant d'autant la profondeur du 
lac et permettant de celie manière finalement aux plantes de marécages 
de s'établir sur le rivage et d’envahir graduellement le lac en restreignant 
toujours davantage la superficie de la nappe intérieure. 

Dans la Norvège méridionale, ce sont généralement les Phragmutes 
communis, Scirpus lacustris el Equisetum limosum qui sont les pionniers 
de ces colonies végétales ; à leur suite viennent plusieurs espèces de 
Carex, tels que C. ampullacea, C. vesicaria, C. filiformis, etc. Plus tard 
encore apparaissent quelques espèces de Sphagnum ; c'est ainsi que dans 
la Norvège austro-orientale S. fuscum, S. laxifolium et S. medium sem- 
blent, d’après E. Ryan, être les espèces les plus importantes. Enfin la 


952 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (4) 


surface de la tourbière, par l’effet de l’accroissement et la tourbification 
des associalions de plantes ci-dessus mentionnées, s’est suffisamment 
desséchée pour permettre l'apparition de la bruyère et d’essences fores- 
tieres telles que Betula odorata, Pinus silvestris, etc. 


af TE => SP fonumtorf” 
we >. IE Zr Br 

N a ot — Binsentorf 
repos USER RL / 

D NET CE ASPIRE LEN TES 


Fig. 1. — Coupe schématique de l'envahissement d'une euveule lacustre par la végétation; en (, 
cotes stratigraphiques des différents niveaux de la tourbière de Holtam (Jarlsberg), 
reposant sur le Lehm, — Les noms des couches correspondantes sont indiqués à 
droite. 


Cette transformation du lac en landes ou en forêts a d’ailleurs élé 
observée et décrite par plusieurs auteurs (R. Hult, Alb. Nilsson, etc.) 
et semble être très commune dans toute l'Europe septentrionale; elle 
offre d’ailleurs quelques varialions correspondant à différentes conditions 
naturelles d’origine climatique ou édaphique. C’est ainsi que chez les 
tourbières développées dans des bassins très petils et entourés d’une 
riche végétation forestière — et plus spécialement de Picea ou Quercus 
— il se formera de grandes quantités de « myrdynd » (Muddetorf), couche 
de terre atteignant souvent une épaisseur considérable et déposée géné- 
ralement dans la série des couches au-dessus de la « gytje » ; en quelques 
cas elle remplace totalement cette dernière. 

D'autre part, quand les conditions naturelles changent une ou plusieurs. 
fois au cours de la formation d’une tourbière, il en résulte des irrégulari- 
tés qui se répercutent dans la série des couches. Le plus souvent c’est 
l'humidité de la surface qui a été modifiée, de telle sorte que l’on trouvera 
des couches formées à la faveur d’une grande humidité intercalées entre 
d’autres indiquant une origine moins humide, ou vice-versa. 

Il n’est pas rare, en effet, de trouver dans les tourbières scandinaves 
L à 3 lits de troncs d’arbres plus ou moins distinctement séparés par des 
couches de tourbe (Steenstrup, Schübeler, Blytt, etc.) 

Après avoir examiné un grand nombre de tourbières dans la Norvège 
orientale et occidentale, Blytt a cru trouver des rapports réguliers entre 
l'altitude au-dessus de la mer et le nombre des couches alternantes. Dans 
les parties de notre pays jadis submergées dans la mer, les tourbières 
supérieures sont généralement les plus vieilles; et en trouvant dans 
celles-ci le plus grand nombre des lits de troncs, Blytt considéra cette 
observation comme un argument important en faveur de sa théorie des 
périodes alternantes sèches et humides ; toutefois, les résultats de mes 
recherches ne m'ont pas convaincu que les rapports entre le nombre des 
couches et l’altitude des tourbières sont aussi stricts que le demande la 


(5) J. HOLMBOE. TOURBIÈRES EN NORVEGE. 953 


théorie de Blytt; je me range plutôt à l'opinion de G. Andersson 
admettant que cette théorie n’est pas nécessaire pour expliquer l’exis- 
tence des périodes alternatives. 

Parmi toutes les méthodes proposées par les différents auteurs pour 
déterminer l’âge géologique des restes quarternaires fossiles, aucune ne 
laisse moins de latitude à un jugement individuel que celle qui se base 
sur les rapports que les périodes passées peuvent avoir eus avec les 
variations du niveau de la mer. Il est évident, par exemple, que la pré- 
sence de fossiles des couches marines au fond de tourbières développées 
dans les baies d’un ancien liltoral, indique que le dépôt date d’une 
période où la localité était encore submergée par la mer, et en cette 
occasion, il convient de rendre hommage au mérite du botaniste suédois 
R. Sernander qui, dès 1889, a le premier clairement démontré l’impor- 
tance de celte méthode pour l'étude de l’histoire de la végétation des 
pays scandinaves. D'autre part, le progrès de ces études est dû à la très 
heureuse circonstance que grâce aux excellents travaux de géologues tels 
que Kjerulf, De Geer, Brôgger et autres, l’on connait maintenant 
assez bien les principaux traits des changements de niveaux survenus 
après la dernière époque glaciaire dans la partie méridionale de la Scan- 
dinavie. Dans la Suède méridionale et en Norvège (à Jæderen et d’autres 
places sur la côte occidentale, on trouve des tourbières ensevelies sous les 
couches marines déposées pendant la dépression postglaciaire de ces 
regions; dans un cas semblable, la détermination de l’âge des nombreux 
fossiles contenus dans ces tourbières offre une garantie de certitude 
indiscutable. 


Il y a presque 70 ans, comme l’on sait, que le savant danois Japetus 
Steenstrup, par ses illustres études sur les tourbières de Vidnesdam et 
de Lillemose dans le nord de Seeland, a constaté l’ordre de l'immigration 
des essences forestières les plus importantes du Danemark. Selon cet 
auteur, les espèces ligneuses étaient apparues dans l’ordre suivant : 1. le 
bouleau (Betula odorata) et le tremble (Populus tremula); 2. le pin 
(Pinus silvestris); 3. le chêne (Quercus Robur s. 1.) et 4. l’aune (Alnus 
glutinosa) contemporain du hêtre (Fagus silvatica); ces arbres servirent 
de types pour la dénomination des périodes successives qu'ils caracleri- 
saient par leur présence. Dans leurs traits essentiels, ces résullats düs à 
Steenstrup furent confirmés, pour la Scandinavie méridionale, par les tra- 
vaux d’autres auteurs du dernier demi-siècle. De ce nombre, l’on peut 
citer son compatriote C. Vaupell qui a beaucoup contribué à une meil- 
leure conception des périodes, puis A. G. Nathorst qui fit la découverte 
importante d’une période antérieure à celle du Betula odorata et caracté- 
risée par la présence de Dryas octopetata et de Betula nana; enfin 
A. T. Glöersen et Nathorst ont montré qu’à l’époque où le hêtre 
immigrail du sud dans le Danemark et la Scanie, l’épicea (Picea excelsa) 
pénétrait par la Finlande dans les parties septentrionales et orientales de 
la péninsule scandinave. Ajoutons aussi que c’est tout spécialement à 
G. Andersson et R. Sernander que l'on est redevable de l'étude 
détaillée de l'immigration des différents éléments de la flore suédoise. 


954 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (6} 


Dans les (ourbieres norvégiennes, j’ai pour ma part retrouvé des cou- 
ches appartenant à toutes les périodes des phylogéographes danois et 
suédois. Mais en notre pays, très étendu, accidenté d'importants massifs 
de montagnes qui le divisent en plusieurs contrées jouissant de conditions 
naturelles assez différentes, les circonstances sont plus compliquées que 
dans les plaines des pays voisins. Tandis que, dans la Scandinavie méri- 
dionale, la période la plus récente est caractérisée par le hétre et au 
nord-est par l’épicea, les parties extérieures de la Norvège occidentaie, 
jadis couvertes de bois, sont actuellement presque dépourvues de toute 
végétalion forestière; il en résulte que le niveau correspondant des 
tourbières de cette région doit être nommé d'après l'espèce qui est 
pour lui le plus caractéristique, c’est-à-dire la bruyère (Calluna vul- 
garis). 

Voici d’ailleurs, un court aperçu des niveaux floristiques connus dans 
les dépôts quarternaires de la Norvège, principalement les lourbieres, et 
des espèces de phanérogames et pleridophytes constatées jusqu'ici pour 
chacun d’eux. Il convient de rappeler qu’en Norvège ces recherches sont 
encore très incomplètes; sans doute à l'avenir le nombre des espèces 
pourra s’accroitre considérablement, et il est à présumer que bon nombre 
d'espèces seront également constatées dans des niveaux plus anciens que 
ceux dans lesquels elles ont élé observées jusqu'à présent. 


a. Le niveau de Dryas octopetala n'a été encore signalé 
en Norvège que dans les parties occidentales du pays. Les circonstances 
dans lesquelles il a été constaté dans quelques localités échelonnées de 
Lister jusqu’au fjord de Trondhjem montrent qu’il appartient à la période 
survenue immédiatement après la dernière glaciation. Outre le Dryas 
octopetala lui-même, l’on a trouvé dans ce niveau en Norvège les espèces 
suivantes : Betula nana, Salix polaris, S. herbacea, S. reticulata, Empe- 
trum nigrum, Juniperus communis var. nana et quelques plantes aqua- 
tiques et marécageuses (Potamogeton nalans, Zannichellia polycarpa, 
Carex ampullacea, C. filiformis, Scirpus lacustris, Nymphæa alba, Batra- 
chium sp. Comarum palustre, Myriophyllum spicatum, Cicula virosa et 
Menyanthes trifoliata) Pour compleler la liste de mes observalions per- 
sonnelles dans les tourbières, j'ai eu recours aux énuméralions de quel- 
ques espèces découvertes dans des couches d’argile marine par P. À. Oeyen 
el J. Rekstad, ces dernières années. Le Dryas lui-même avail été cons- 
taté dès 1892 par A. Blyit dans les Lufs quarternaires de Gudbrands- 
dalen; mais en cette slalion, il appartient à un niveau beaucoup plus 
récent, contemporain de celui du pin (Pinus silvestris). Comme la dit 
R. Sernander dès 1896, il semble que cet élément de la flore scandi- 
nave ait survécu à la dernière invasion de l’époque glaciaire sur les côtes 
occidentales de notre pays, et qu'il s’est répandu de la dans les monla- 
gnes de la péninsule. A l’appui de cette hypothèse, il faut citer ce fait 
important que les plantes caractéristiques du niveau de Dryas n'ont pas 
encore été trouvées à l’état fossile dans les basses régions de la Suède 
situées au nord des grands lacs Vänern et Veltern, ni dans le sud-est de 


(7) J. HOLMBOE. TOURBIÈRES EN NORVÈGE. 955 


la Norvège‘, Ce fait ne serait donc pas conforme à ce qu’avance par 
exemple C. Schröter quand il prétend, que les deux aires séparées du 
Dryas, les Alpes de l’Europe centrale et la zone circumpolaire-arclique, 
sont réunies par des trouvailles fossiles ?. 

D'autre part, il est intéressant de constater combien la vegelalion aqua- 
tique et palustre était déjà, à cette époque éloignée, presque conforme à 
celle d'aujourd'hui, et combien elle a été relativement peu allérée par les 
changements successifs des associations des plantes terrestres (G. 
Andersson). 


b. Le niveau du Betula odorata. Depuis les travaux de 
Steenstrup, tous les investigateurs de la flore fossile quarternaire des 
pays scandinaves ont été conduits à constater que le bouleau des monla- 
gnes (B. odorata), en compagnie du peuplier tremble (Populus tremula) 
et de quelques espèces de Salix, a formé les forêts primitives de ces 
pays; l’on peut en outre indiquer pour la Norvège méridionale comme 
vraisemblablement contemporains de ces arbres les espèces suivantes, 
desquelles on a trouvé des restes fossiles dans les tufs de Gudbrandsdalen 
(Blytt) ou dans les tourbieres : Salix caprea, S. cfr. hastata. S. cfr. nigri- 
cans, S. glauca, Betula nana X odorata. Rubus saxatilis, Prumus Padus, 
Vaccinium Vitis idea, V. uliginosum. La flore des lacs et marécages a 
aussi apporté quelques contributions non encore signalées dans le niveau 
du Dryas : Equisetum hiemale, E. variegatum, Sparganium cfr. affine, 
Potamogeton natans, Phragnutes communis, Myriophyllum alterniflorum 
et Hippuris valgaris : j'ai trouvé des restes d’une telle flore à Rakkestad 
(sud-est de Christiania) dans des couches d'argile marine jusqu'à une 
altitude d'environ 145 m. au-dessus du niveau actuel de la mer, ainsi 
que dans le département de Nedenæs jusqu’à environ 72 m. au-dessus de 
la mer, soil respectivement environ 83 et 70 °/ de l’altitude, qui forme 
dans ces parties du pays les limites supérieures de la mer post-glaciaire. 


c. Le niveau du Pinus silvestris. Dans un très intéressant 
travail paru il y a deux ans, le savant allemand Johannes Hoops 
émit la théorie que dans les pays scandinaves le sapin était contempo- 
rain du bouleau montagnard*. Sur ce point, il se trouve en opposition 
avec les phytogéographes de ces pays, el à mon sens il n’a pu avancer 
aucune preuve pour justifier son opinion. C’est ainsi que chez les tufs 
calcaires de Gudbrandsdalen, Blytt a signalé dans deux localités diverses 
offrant un niveau riche en espèces de la flore du bouleau sans y trouver 
aucune trace du pin ou d’autres espèces caractéristiques de plantes con- 
comitantes de cet arbre. Tel est en outre le cas de la lourbiere de Svar- 


1 Voir les travaux de G. Andersson et N. Wille dans les procès-verbaux du 
Congrès international de botanique à Vienne, en 1905. 

2 C. Schröter, Pflanzenleben der Alpen, Heft 2, p. 193. Zürich 1905. 

# Johannes Hoops, Waldbäume und Kulturpflanzen im germanischen 
Alterthum. Strasburg 1905. 


ul Marie pe) sd) ER RER | Gi 


956 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER. (2me SÉR.). 1907 (8) 


temyr, à Rakkestad, ainsi que de plusieurs tourbières suédoises. Dans 
ces circonstances l’on peut s’autoriser, au moins préliminairement, d’attri- 
buer au bouleau montagnard un niveau qui lui serait propre. Il est néan- 
moins fort probable que ce fut relativement peu de temps après l’immi- 
gration du bouleau montagnard que le pin (Pinus silvestris) apparut 
dans la Norvège sud-orientale. — Ce fut à peu près en même temps 
que le pin qu’apparut dans les couches de nos tourbières un grand 
nombre des espèces les plus répandues et les plus communes de notre 
flore actuelle, ainsi que les arbres et arbrisseaux suivants : Betula verru- 
cosa, Alnus glutinosa, A. incana, Corylus avellana, Ulmus montana, 
Rhamnus Frangula, Salix aurita et S. arbuscula, ainsi que : Rubus 
idæus, Linnæa borealis, Solanum dulcamara, Oxycoccus microcarpus, 
Andromeda polifolia, Geum rivale. En outre il faut enregistrer quelques 
espèces nouvelles pour la flore des lacs et des marais : Equisetum 
limosum (sens. lat.), Isoetes lacustris, Najas marina, Scheuchzeria palus- 


Fig. 2. — Distribution du Najas marina en Norvège : (+) fossile; (*) vivant. 


tris, Alisma plantago, Carex Pseudocyperus, Eriophorum vaginatum, 
Nuphar luteum. Filipendula Ulmaria, Viola cfr. palustris, Lysimachia 
thyrsiflora, Cladium Mariscus et Lycopus europæus. Le niveau du pin 
correspond à une période très longue dans l’histoire de la végéta- 
tion norvégienne et pendant cette période, le caractère de la flore s’est 
peu à peu transformé par étapes successives. Tandis que les couches les 
plus anciennes, où l’on a trouvé des restes du pin — ainsi que le «tuf à 
Dryas» de Blytt a Leine en Gudbrandsdalen, — contiennent encore des 


(9) J. HOLMBOE. TOURBIÈRES EN NORVEGE. 957 


espèces arctiques et subarcliques telles que Dryas octopetala, Salix reti- 
culata et S. arbuscula, l’on trouve dans les couches plus récentes les 
végétaux suivants accompagnant le pin: Alnus glutinosa, Ulmus montana, 
Corylus avellana, Najas marina, Carex Pseudocyperus, Cladium Mariscus 
et d’autres espèces exigeant un climat beaucoup plus tempéré. 


d. Le niveau de Quercus Robur. L'amélioration du climat 
parait avoir continué jusqu’à l’époque durant laquelle la dépression 
postglaciaire atteignit les côtes de la Norvège occidentale et des pays 
baltiques, alors que les contrées avoisinant les parties extérieures du 
Christiania-Fjord n'étaient plus qu’à environ 30-20 m. au-dessus de leur 
niveau actuel. 

Il est vrai que des restes peu abondanis du chêne avaient élé déjà 
trouvés dans des couches marines plus anciennes — par exemple à Bakke 


Fig. 3. — Distribution du Gladium mariscus en Norvège : () fossile et (*) vivant. 


(Jarlsberg) qui se trouvait même à 35 m. au-dessus du niveau actuel de 
la mer — mais, néanmoins, il semble qu'avant la dite époque cet arbre 
n’ail pas contribué considérablement à la composition des forêts dans le 
sud-est de la Norvège. — C’est à peu près en même temps que le chêne que 
les Fraxinus excelsior, Tilia parvifolia et Acer platanoides paraissent à 
l’état fossile dans la Norvège méridionale, concuremment avec le chêne 
el le noisetier ; ils ont existé pendant la période chaude postglaciaire 
(période xerothermique de Briquet) dans une large zone s’6lendant en 
dehors de l’aire qu'ils occupent de nos jours. D’entre les espèces silva- 
tiques qui n’ont pas encore été trouvées dans des couches plus anciennes 


958 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 (10) 


que celle du chêne, il convient de citer les plus importantes : Rubus 
fruticosus (sens. lat.), Oxalis acetosella, Galeopsis cf. Tetrahit, Stachys 
silvatica, Thalictrum flavum; parmi la végétation aquatique et maréca- 
geuse, prospéraient en compagnie du Najas marina, Carex Pseudocyperus, 
Cladium Mariscus et Lycopus europæus immigrées antérieurement les 
espèces suivantes qui jouerent un rôle important : Aspidium thelypteris, 
Sparganium ramosum, Iris Pseudacorus, Calla palustris, Ceratophyllum 
demersum, Peucedanum palustre et (à Lister et Jæderen) Najas flexilis. 
Comme le montrent les trouvailles fossiles, ces espèces étaient également 
répandues beaucoup plus au nord qu’à notre époque; outre Potamogeton 
pr&longus, Garex vesicaria, C. stellulata, Scirpus silvaticus, Montia fontana, 
Ranunculus repens, Bidens cernuus et B. tripartitus n’ont pas été jusqu'ici 
observées en Norvège dans des couches plus anciennes que celles appar- 
tenant au niveau du chêne; mais, en revanche, les dépôts maritimes 
contemporains ont accusé la présence des plantes marines suivantes litto- 
rales ou submergées : Zostera marina, Ruppia spirahs, R. rostellata, 
Scirpus marilimus, Atriplex cf. litoralis et Crambe maritima. 

Nous possedons à présent quelques calculs bien concordants sur l’abais- 
sement de la température moyenne en Scandinavie à la suite de celte 
époque. G. Anderson, en comparant en détail la distribution ancienne et 
actuelle du noisetier en Suède, est arrivé à la conclusion que la tempéra- 
ture moyenne des mois d’aoül à septembre était alors d'environ 2°,5 C. 
plus élevée que maintenant. Il en est de même des recherches très éten- 
dues de W.C. Brögger, d’après lesquelles les falunières à Tapes, formées 
dans la même période sur les côtes du Christiania-Fjord, indiquent une 
température moyenne annuelle d'environ 2° C. plus élevée qu'aujourd'hui. 
Enfin J. Rekstad a calculé, d’après l’abaissement des limites supérieures 
des forêts, que la température moyenne était dans la période la plus 
chaude de 1°,9 à 2°,2 C. plus élevée qu’à présent. 


e. Le niveau du Picea excelsa. — Comme l'ont constaté 
A.T. Glöersen, A.G. Nathorst, R. Sernander et d'autres, l’épicea 
immigra de l'Est dans la péninsule scandinave, à une période post-gla- 
claire relativement récente. Tandis que G. Andersson a trouvé en Fin- 
lande des restes sporadiques de cet arbre dès la couche inférieure du 
niveau du chêne, en Suede et en Norvège il n’est exclusivement connu 
que dans les couches plus récentes que celles où l’on trouve le chêne. En 
Suede, les trouvailles les plus anciennes d’épicea fossile ont été faites dans 
la partie nord-est du pays; le nombre et la vétusté des trouvailles s’abais- 
sent rapidement vers le sud et l’ouest. Dans la Norvège, le pin n’a été 
seulement trouvé à l’état fossile qu'à quelques places aux fjords de 
Christiania et Trondhjem, et il caractérise là le niveau le plus récent des 
tourbières; dans les couches marines il n’a pas encore été observé au- 
dessus du niveau actuel de la mer. L’épicea s’est très rapidement répandu 
dans de grandes parties de la Norvège méridionale, et en de nombreux 
districts il est devenu maintenant la principale essence forestière. Enfin, 
tout porte à croire que, dans notre pays, l’épicea n’a pas encore obtenu 


(11) J. HOLMBOE. TOURBIÈRES EN NORVEGE. 959 


toute l'extension que les conditions climatiques le mettent en droit de 
réaliser; il est vrai que, durant les derniers siècles, la destruction par 
l’homme a rendu bien difficile sa dispersion normale. 


f. Le niveau de Fagus silvatica. — Quand je publiais mon 
travail principal sur les tourbières norvégiennes, le hêtre n’était pas encore 
connu à l’état fossile, ni en Norvège ni en Suède. Tandis que des restes 
de cet arbre sont assez communs dans les tourbières de l'Allemagne 
septentrionale (v. Fischer-Bentzon, etc.), en Danemark il est déjà très 
rare à l’état fossile : on ne l’a rencontré en ce pays que dans les couches 
postglaciaires les plus récentes. Steenstrup en a conclu que le hêtre qui 
est, sans comparaison, l'essence forestière actuelle la plus répandue du 
Danemark, n’immigra dans ce pays que vers l’époque actuelle. E. Rostrup 
a, plus tard, précisé l’époque de son apparition, qui daterait de l’âge du 
bronze ou de la dernière partie de l’âge de la pierre. En effet, un tombeau 
de cette dernière période, découvert à Gunnarstorp dans le sud de Suede, 
a permis récemment à Oscar Montelius de trouver des faînes de hêtre. 
Dans la Norvège le hêtre possède deux aires de distribution très éloignées 
l’une de l’autre, et toutes les deux très étroites. Dans les districts de 
Jarlsberg et Nedenæs (partie sud-est du pays), il constitue quelques forêts 
assez resireintes, mais en bonne condition, et, selon les observations 
faites par Ph. Aars pendant de longues années, susceptibles de se répandre 
par dissémination spontanée. 

_ Ilen est de même d’une autre petite forêt à peu de distance au N. de 
la ville de Bergen, et située à plus de 450 kilomètres du dernier bois de 
hetres du district de Nedenæs : celte petite forêt offre toutes les appa- 
rences d’une origine spontanée; toutefois, quelques phytogéographes 
norvegiens ont émis l'opinion que les semences auraient pu provenir 
de grandes distances d’où elles auraient été transportées par des cou- 
rants de mer ou des oiseaux, tandis que d’après l'opinion d’autres 
auteurs, celte forêt devrait son origine à l'intervention de l’homme. En 
tout cas, l’on peut être certain que l'immigration du hêtre dans ces deux 
aires norvégiennes s’est effectuée indépendamment l’une de l’autre, et 
que des l’origine il a existé de grands intervalles dans la distribution de 
cet arbre le long de la côte norvégienne. Dans les environs de la ville de 
Larvik j’ai examiné quelques tourbières situées dans des bois de hêtres ; 
les circonstances dans lesquelles se rencontrent les restes subfossiles de 
l’arbre semblent démontrer qu'aux environs de cette: ville le hêtre a 
immigré encore plus tard que l’épicea, dans une période subrécente !. 


9. Le niveau du Calluna vulgaris. Puisque l’Epicea n’a pas 
encore atteint les parties extérieures de la côte occidentale de la Norvège, 
on ne peut pas ici — comme en Suède et la Norvège orientale — parler 
d'un « niveau de Picea » dans les tourbieres. Néanmoins, pendant les 


1 Voir Nyt Magazin for naturvidenskaberne, vol. 43, p. 51, etc. Christiania 
1905. 


960 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sér.). 1907 (12) 


derniers mille ans, la végétation a subi dans ces parties du pays des 
changements aussi décisifs que dans les vallées intérieures de la Nor- 
vège orientale, L’on savait bien depuis longtemps que toute notre longue 
cöle occidentale, actuellement presque sans arbres, a été jadis densément 
boisée. En 1599 déjà, Peder Glaussön arrivait à cette conclusion en se 
basant sur les grandes quantités de troncs d'arbres — de sapins et vers 
le sud aussi de chênes — qui sont partout conservés dans les tourbières. 
La défectuosité des renseignements historiques rend bien difficile de 
formuler une idée exacte sur l’époque de la disparition des forêts; mais 
il est probable que les bois ont été particulièrement abondants pendant 
la période postglaciale la plus chaude. — En même temps que le deboi- 
sement s’accusait, la bruyère (Calluna vulgaris) se répandait de plus en 
plus. si bien qu’à l’époque actuelle cette espèce est devenue, dans le 
voisinage de la côte extérieure, l'élément constitutif le plus important de 
la végétation. Du reste, tout en prospérant aussi dans les contrées plus 
orientales, la bruyère possède en Europe une distribution occidentale 
prononcée. En Danemark elle existait déjà peu de temps après la dispa- 
rition des glaciers (Hartz), et dans la Norvège sud-ouest, elle est éga- 
lement constatée dans des couches plus anciennes que celles de la 
dépression postglaciaire du pays. Tandis qu'on la trouve ici souvent 
conservée dans le niveau le plus récent des tourbières, on ne connait 
aucun exemple certain de bruyère fossile dans la Suède ou dans les 
parlies orientales de la Norvège; l’on en peut conclure qu’elle a proba- 
blement existé pendant plus longtemps sur la côte occidentale que dans 
les autres parties de la péninsule, et que, c'est vers la période actuelle 
qu’elle s’est propagée de ce côlé là. — Pakmi les autres espèces phané- 
rogames qui n'ont pas encore élé trouvées à l’état fossile dans des 
couches d’un âge antérieur à celui des couches de la bruyère, je men- 
tionnerais ici seulement les Scirpus cæspitosus, Rubus Chamæmorus et 
Cornus suecica ; il convient d’ajouter que jusqu'ici ces deux dernières 
espèces n’ont été rencontrées à l’état fossile que dans la Norvège septen- 
trionale. 

En parcourant ces pages, on ne manquera pas d'observer, que les 
resullats exposés ne sont pas toujours suffisamment étayés par des rai- 
sons. En convenant de la justesse de cette objection, je prierai le lec- 
teur de considérer ces notes comme un résumé très succint de mon tra- 
vail original qui, publié en langue norvégienne, comporte plus de 
220 pages exposant tout le détail de mes recherches; l’espace très 
restreint que m’accordait le Bulletin ne me permettait pas de songer à 
développer davantage les résultats jusqu'ici obtenus par mes études. 

En terminant, je me fais un plaisir d'exprimer ici ma reconnaissance à 
M. Gustave Beauverd, qui a eu la grande obligeance de revoir la 
rédaction française de mon résumé. 


Vienne, novembre 1907. 


961 


PAR 


Marcel PETITMENGIN. 


Avec gravures dans le texte. 


En poursuivant l'étude des matériaux du Muséum d'Histoire naturelle de 
- Paris, j'ai trouvé, dans la petite section des Primulæ Monocarpicæ Fran- 
chet, deux nouvelles espèces non encore distinguées jusqu’à present: les_ 
Primula Willmottie Petitmengin et Primula multicaulis Ptgin. 

Grâce à l’aimable obligeance de M. le Prof. Dr Beccari et de mon ami 
M. le Dr Pampanini, de l'Université de Florence, j'ai pu aussi étudier 
quelques espèces chinoises de ce genre, rapportées du Shen-si meridional, 
par le R. P. Guiseppe Giraldi, en 1896-97, et faisant partie de l’Herbier 
Biondi des collections botaniques de l’Université de Florence. Il s’y trouve 
une espèce nouvelle, voisine du Pr. stenocalyx Maxim. et d’autres encore 
probablement; malheureusement l’état trop avancé de certains échantil- 
lons rend leur étude à peu près impossible. 

C’est la description de ces quatre espèces nouvelles qui fera l’objet 
de la présente note. 


Primula Willmottiæ Petitmengin sp. nov. (Typus in Herb. 
Musei Parisiensis). 

Annua, monocarpica, inferne pilis albis hirtella. Folia efarinosa petio- 
lata (petiolis 5-7 cm. longis) 5-7 cm. longa, 2,5-3 cm. lata, e basi cordata, 
ovata, obtusa, crenulato-dentata, tenuiter papyracea, pilis albis hirsula. 
Scapus elongatus, folia valde superans, 15-30 cm. allus, efarinosus, vel 
superne parce farinosus, umbeilas 1-2 inter se distantes multifloras 
gerens; bracteæ lineari-lanceolal, neh mm. long. Pedicelli filifor- 
mes (1-2 cm. long.). Calyx infundibuliformis parce albo-farinosus, 


962 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (2) 


3-5 mm. longus, lobis acutis. Corollæ roseæ vel pallide lilacinæ tubus 
calycem superans, limbus { cm. diam., lobi emarginati. Capsula globosa, 
calyce inclusa. 

Yunnan : Champs cultivés (Delavay). 


Fig. 4. — I: PRIMULA WILLMOTTIE Petitmengin; 1. Feuille (légèrement réduite); 2. Coupe 
de la corolle; 3. Pétale; 4. Calicee. — II : PRIMULA MALACOIDES Franchet; 
1. Feuille (réduite); 2. Petale; 3. Capsule. 


Espèce voisine du Pr. malacoides Franchet, dont elle se distingue aisé- 
ment par ses feuilles allongees, ovales-oblongues, lobées, à lobes arrondis, 
crénelés-dentés ; par la forme de ses pétales qui sont larges, peu échancrés, 
alors qu’ils sont beaucoup plus étroits et en Y dans le Pr. malacoides Fr. 


Primula multicaulis Petitmengin sp. nov. (Typus in Herb. 
Musei Parisiensis). 

Annua, monocarpica, inferne pilis albis subhirsuta. Folia petiolata 
(peliol. 8-10 mm. long.), viridiæ, orbiculari-ovata, basi cordata, 1-1,5 cm. 
longa, 8-10 mm. lata, omnia opaca. pilis albidis obsita, glaucescentia, 
efarinosa, crenulato-denticulata. Petioli pilosi. Scapi numerosi (5-9) folia 
longe superantes, (7-10 cm. alti, rarius altiores) glabri, umbellam sim- 
plicem, multifloram, 10-15 fl. gerentes. Pedicelli 15-20 mm. longa. Brac- 
teæ lineari-lanceolatæ, 4 mm. longæ, leviter farinosæ. Calyx e basi sphæ- 
rica campanulatus, lobis acutis. Corollæ violaceæ vel roseæ tubus calycem 
paullo superans, limbus concavus 5 mm. diam., lobi emarginati. Capsula 
globosa, minor, calyce inclusa. 

Le Primula multicaulis Ptgin. est voisin des Pr. androsacea Pax et 
Pr. Forbesi Fr. Il se distingue de tous deux par le grand nombre de 
scapes (5 à 9) naissant de la rosette foliaire basale, par la faille de sa 
corolle, beaucoup plus petite que dans les deux espèces précitées, de cou- 
leur beaucoup plus foncée, par sa capsule très petite, longuement dépassée 
Es lobes du calice légèrement accrescent, par la forme de ses 

euilles. 


(3) M. PETITMENGIN. PRIMEVÈRES DE LA CHINE. 963 


Le tube corollin se dilate en entonnoir vers le milieu de sa hauteur, ce 
qui le différencie des Pr. Forbes Fr. et P. androsacea Pax, les lobes, des 
pétales ne sont nullement obcordés, mais sont en languette échancrée au 


Fig. 2. — A droite : PRIMULA MULTICAULIS Petitmengin, sp. nov.; 1. Feuille (grandeur 
naturelle !); 2. Coupe de la corolle; 3. Calice; 4. Petale; 5. Capsule. — A gauche : 
PRIMULA FORBESII Franchet; 1. Feuille (grandeur naturelle); 2. Corolle; 3. Calice; 
4. Pétale; 5, Capsule. 


sommet. Enfin les lobes du calice sont souvent dentés. La consistance des 
feuilles et le port de la plante rappellent le Primula androsacea Pax. Le 
Pr. multicaulis Pigin. est certainement l'espèce qui ressemble le plus aux 
Androsaces. 


Primula Biondiana Petitmengin sp. nov. (Typus in Herb. Musei 
Florentin). 
Glabra. Folia 2-3 cm. longa, 7-9 mm. lata, subtus luteo-farinosa, oblongo. 
spathulata, remote dentala, in petiolum alatum cuneato-attenuata. Scapus 
folia longe superans, 9-14 cm. 
altus, rigidus, umbellam multiflo- 
ram (3-11 fl.) gerens. Bracteæ linea- 
res, acuminat® (1 cm. long.), pe- 
dicelli 1-3 cm. post anthesin accres- 
centes. Flores erecti. Calycis 7-10 
mm. longi, intus luteo-farinosi, 
campanulati, 5-costati, lobi obtusi, 
denticulati. Corollæ 1-1,5 cm. lon- 
gæ, violaceæ, tubus calycem paullo 
superans, limbus 4 cm. diam., 
lobi breviter lobulati. Capsula ovata, 
Fig. 3. — PRIMULA BIONDIANA Petitmen- Oblusa, calycem æquans vel lon- 


gin, sp. nov, : 1, Coupe longitudinale de g1or. \ à mer 
la fleur; 2. Calice; 3. Capsule et calice; Chine : Shen-Si méridional, mars 


4, Feuille (grandeur naturelle). 1897 (R.P. Guiseppe Giraldi, n° 838). 


96% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (4) 


Le Primula Biondiana Ptgin. est voisin du Primula stenocalyx Maxim., 
il s’en distingue par ses sépales acutiuscules dentés au sommet, finement 
nerviés, par son calice campanulé présentant cinq côtes d’un vert plus 
foncé, par ses feuilles densément jaunes-farineuses à la face inférieure, 
munies de dents fines et espacées, rappelant quant à la forme extérieure 
celles du Bellis perennis. 


Primula Gagnepainii Petitmengin sp. nov. (Typus in Herb. 
Musei Parisiensis). | 

Tota pilis fuscis mollibus adspersa. Folia petiolata ambitu orbiculala, 
profunde cordala, sparse hirsula limbo 3,40 cm. longo, 5-6 cm. lato, 
8-12-lobato, lobis oblusis cre- 
nulato-dentatis. Petioli hirtelli 
limbum longe superantes 5-11 
cm. longi. Scapus usque ad 
10-20 cm. altus, pilis paten- 
tibus vestitus, umbellam uni- 
cam 2-7 fl. gerens. Bracteæ 
t lineari lanceolatæ acutæ. Pedi- 
4 celli 2 cm. longi, pubescentes. 
Calyx glaber, intense purpu- 


7 
reus, late campanulatus, pro- 
Fig, 4. — PRIMULA GAGNEPAINII sp. nov : funde fissus lobis lanceolatis 
1. Calice; 2. Corolle; a. portion pellucide. hirtellis. Corollæ intense pur- 


pureo-violaceæ tubus calycem 
longe superans, 2 cm. longus, limbus 1,5-2 cm. diam. concavus, lobi 
late cordati. 

Western-China : Rochers des montagnes : localité illisible. (Wilson, 
no 403%). 

Celle superbe espèce de la section Sinenses Pax (Pflanzenreich, 1905, 
p. 19) est voisine du Pr. mollis Nutt. et Hook. du Buthan (Himalaya). Elle 
s’en distingue par la forme de son calice longuement campanulé, fendu 
jusqu’au milieu en lobes ovales-aigus, reliés entre eux dans leur portion 
concrescente par une membrane pellucide, transparente; par la longueur 
de sa corolle (2 cm.), par ses fleurs toujours en ombelle simple (du moins 
sur les échantillons que j’ai eu en mains). — Toute la plante est cou- 
verte de poils bruns. La teinte brune des poils n’est pas uniforme, elle 
est due à des étranglements colorés que présentent ceux-ci. Les nervures, 
à la face inférieure des feuilles sont hérissées de poils blancs raides, 
ainsi que la face supérieure du limbe. Les bractées, les pédicelles, le calice, 
sont fortement teintés de pourpre violacé. La corolle est d’un pourpre 
intense, 


HH — 


965 


Beiträge zur Flora 


DER 


ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS 


VON 


J. BORNMÜLLER, Weimar. 
(Suite.) 
Avec Planche IX. 


Suchtelenia calycina (C. A. M.) A. DC. — Boiss. fl. Or. IV, 276. 

In aridis argillosis supra Patschinar (inter Mendschil et Kaswin), 
6-700 m. s. m. (12. V. 1902; no 7768). 

Neu für die Flora von Persien ! Die Exemplare gehören der Form mit 
stachellosen Früchten an (nuculis dorso levibus = «a læviuscula 
‘0. Kuntze Act. H. Petrop. X, 219). 


Asperugo procumbens L. — Boiss. fl. Or. IV, 275. — Buhse, Aufz. 


p. 156. 
Elburs occident., in subalpinis vallis Lur ad Getschesär, 2200 m. s. m. 
(19. VI. 1902; no 7707), et alibi. 


Caccinia crassifolia (Vent.) O. Kuntze, Act. H. Petrop. X, 212. — 
S. glauca Savi. — Boiss. fl. Or. IV, 277. — Buhse, Aufz. p. 157. 

In valle fluvii Sefidrud inter Rudbar et Mendschil, 3-400 m. s. m. (11. 
V. 1902; n° 7764). — In aridis prope Patschinar et in jugo Charsan, 
6-800 m. s. m. (11. et 12 V. 1902; no 7765, 7766). — In vallibus subal- 
pinis montium Totschal, prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (4. VI. 
1902; n° 7767; c. flor. et fruct.); in ditione regionis subalpinæ late 
vulgata. 

Caccinia strigosa Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 278. — Buhse, Aufz. 
p. 157 (sub C. Kotschyi). 

Ad basin montis Demawend in aridis vulcanicis inler Rene et Pelur 
copiose, 2000 m. s. m. (18. VII. 1902 observ.; specimina colligere 
neglexi). 

Trichodesma molle DC. — Boiss. fl. Or. IV. 281. — Buhse, Aufz. 
p. 157. — Planta perennis caulibus e radice indurata prostrato-diffusis. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, no 12, 30 novembre 1907. 62 


966 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (204) 


In regione subalpina montium Elburs ubique in glareosis vulgatum; 
specimina legi : In vallibus prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (5. VI. 
1902; no 7763). — In valle Lur ad Meidan (Meidanek) et in alpinis jugi 
inter Getschesär et Asadbar, 22-2500 m. s. m. (18. et 49 VI. 1902; 
n° 7761, 7762). — In districtu Talkan (Talagon) ad pagum Deda et 
p. Dschoistan, 19-2300 m. s. m. (27 et 30. VI. 1902; n° 7759, 7760). 


ß virescens Bornm. in Pl. Strauss. II, p. 195 (1906); tola planta viridis 
foliis tuberculato-selosis indumento molli destituto asperis. 

Da der einzige Unterschied in der allerdings sehr abweichenden 
Bekleidung liegt, lässt sich diese eigentümliche Pflanze nicht als Art 
abtrennen, um so mehr als dieselbe gemeinsam mit der typischen Form 
auftritt und ihr habituell wie in der Blattgestalt völlig gleicht. 


Solanacea. 


* Lycium Ruthenicum Murr. — Boiss. fl. Or. IV, 290. 

Kaswin, in collibus ad septentr. urbis sitis, 13-1400 m. s. m. (15. V. 
1902; no 7639). — In subalpinis montium Totschal prope Scheheristanek, 
2200 m. s. m (3. VI. 1902; n. 7638). 


Hyoscyamus pusillus L. — Boiss. fl. Or. IV, 29%. — H. pungens 
Griseb. — Stapf, Polak. Exp. I, 33. 

In valle fluvii Sefidrud prope Rudbar, 3-400 m. s. m. (4. V. 1902; 
n° 7644). — Prope Mendschil et Patschinar, 4-600 m. s. m. (10 et 11. V. 
1902; no 7645, 7646). — In aridis subalpinis alpium Totschal prope 
Scheheristanek, 2200 m. s. m. (1. VI. 1902; no 7645). 


Hyoscyamus Senecionis Willd. — Boiss. fl. Or. IV, p. 297. — Buhse, 
Aufz. p. 158. — Stapf, Polak. Exped. I, 39. 

In glareosis declivibus alpinis et subalpinis m. Totschal, supra 
Imamsade-Davud, 2700 m. s. m. (29. V. 1902; n° 7647) et in convallibus 
ad paguın Scheheristanek, 22-2500 m. s. m. (8. VI. 1902; n° 7648). 


Scrophulariaceæ. 


Verbascum Punalense Boiss. et Buhse. — Boiss. fl. Or. IV, 307. — 
Buhse, Aufz.. p. 161. J 

In valle fluvii Sefid-rud inter Kudum et Rustamabad (2. V. 1902 legi ; 
no 7779). 

Die Wurzelblätter meiner Exemplare verlaufen in einen ziemlihe 
langen Blatistiel, entsprechen also der Beschreibung der von Buhse bei 
Massula gefundenen Pflanze. Von der von Boissier und von Buhse als 
Typus bezeichneten Pflanze ist die Form der Basalblätter überhaupt nicht 
bekannt, dürfte also ebenfalls (am Grunde) nicht herzförmig sein. 
Vereinzelt sind Blüten zu 2 angeordnet. 


{205) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 907 


f. (monstrosa) phyllostachys; caulibus vix pedalibus, a basi flori- 
feris, foliis (bracteis) parvis rotundalis flores superanlibus obsitis. 

In consortio typi inter Kudum et Rustamabad. 

Die monströs entwickelte Pflanze ist offenbar nur eine forma putata ; 
habituell ähnelt sie einer üppigen Ajuga reptans, so dass man ohne 
Kenntnis der örtlichen Verhältnisse darin schwerlich V. Punalense Boiss. 
el Buhse wiederkennen dürfte. Uebrigens kann man analoge Abnormi- 
täten bei Celsia Pontica Boiss. beobachten. 


Verbascum Daënense Boiss. — Boiss. fl. Or. a 318. 

Ad basin alpium Totschal, supra Ferasad, 1600 m. s. m. (28. V. 1902 ; 
n° 7797.) 

Hierzu gehören auch die von Sintenis aus Transkaspien ausgegebenen 
als V. Khorassanicum Boiss. bezeichneten Exemplare (n° 424, von As- 
chabad ; n° 1779 und 1779 b, von Kisil-Arwat). 


-* Celsia Persica C. A. M. — Boiss. fl. Or. IV. 355. — Stapf. Polak. 
Exp. I, 22. — Syn. : C. brevicaulis Freyn (Bull. Boiss. 1901, p. 276). 

In valle fluvii Sefid-rud inter Rudbar et Mendschil et prope Mendschil 
juxia pontem, 400 m. s. m. (9. V. 1902 ; flor. et fr. ; no 7803, 7804.). 


Celsia heterophylla Desf. — Boiss. fl. Or. IV, 359. 

Inter Rescht et Kaswin, in angustiis inter Kilischim et Pul- 
i-Ambu (24. VIT. 1902, cal. Jul. ; leg. Th. Alexeenko; exsicc. n° 408, 
indeterm.). - 


* Celsia Aucheri Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 360. 

In aridis argillosis ad fluvium Dschadsche-rud inter Teheran et Dema- 
wend, 1400 m. s. m. (21. VII. 1902, flor. et fr. ; ne 7800.) 

Die üppigeren reich- und langästigverzweigien Exemplare erreichen 
- eine doppelte Höhe (über 1 m. hoch) als die kleineren Individuen, wie 
solche Boissier beschreibt. 


Celsia Orientalis L. — Boiss. fl. Or. IV, 360. — Buhse, Aufz. 162. — 
Stapf, Pol. Exp. |, 22. 

In valle fluvii Sefid-rud inter Rudbar et Rustamabad, 200 m. s. m. 
{7. V. 1902 ; no 7802.) — Ad Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902; 
n° 7801) ; calyce stipitato-glanduloso, non « tomentello » | 


Celsia aurea C. Koch. — Boiss. fl. Or. IV, 361. 
Elburs occident., in herbidis declivibus alpinis « Serd-dere » supra 
Gerab, 24-2600 m. s. m. (27. VI. 1902 ; flor. ; ne 7798.) 


Linaria odora M. B. — Boiss. fl. Or. IV, 373. — Lipsky, pl. Ghilan, 
1. c. p. 229. 

In regione alpina montis Demawend, 30-3500 m. s. m. (17. VIL 1902 ; 
flor., n° 7859.). 

Die Pflanze weicht etwas ab durch grössere lineare stumpfere weisslich 
berandete Kelchzipfel und dichtere Trauben (var. Demavendica 
Bornm. herb.). 


Linaria Michauxii Chav. — Boiss. fl. Or. IV, 374. 
Inter Kaswin et Teheran, ad pagum Schahabad, 1200 m. s. m. (23. V. 
1902 : n° 7876.) 


968 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 (206) 


* Linaria arvensis (L.) Desf. 8 flaviflora Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 
375. — L. simplex DC. 

Inter Rustamabad et Kudum et prope Rudbar (2-5. V. 1902 ; no 7869, 
7870). — Supra Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902 ; ne 7868.) 
— Ad litora maris prope Enseli (24. IV. 1902). 


Linaria lineolata Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 379. — Buhse, Aufz. 


p. 162. 
In valle fluvii Sefid-rud in declivibus prope Rudbar, 3-400 m. s. m. 
(7. V. 1902 ; ne 7860.) — In saxosis inter Ferasad et Imamsade-Davud 


alpium Totschal, 20-2600 m. s. m. (28. V. 1902 ; n° 7862.) — In alpinis 
jugi Kendewan, 30-3100 m. s. m. (23. VI. 1902 ; no 7865.) — Districtus 
Talkan (Talagon) ad pagum Dschoistan, 2100 m. s. m. (28. VI. 1902 ; 
no 7864.) — Ad fluvium Dschadsche-rud, in regionibus subalpinis ad 
-pagum Feschend, 1900 m. s. m. (13. VII. 1902 ; n° 8865 b), et in inferio- 
ribus planitiei et collium inter Teheran et oppidum Demawend, 1450 m. 
s. m. (20. VII. 1902 ; n° 7863). — Ad basin montis Demawend inter 
Pelur et Rene, 2200 m. s. m. (18. VII. 1902 ; no 7861.) 


Linaria Chalepensis (L.) Mill. — Boiss. fl. Or. IV, 381. — Stapf, 
Polak. Exp. I, 23. 
In siceis prope Rudbar, 2-300 m. s. m. (7. V. 1902 ; ne 7867.) 


Antirrhinum Orontium L. — Boiss. fl. Or. IV, 385. 
Inter Mendschil et Patschinar, 4-500 m. s. m. (11. V. 1902 ; no 7882.) 


Scrophularia Clausii Boiss. et Buhse, Aufz. p. 163. — Boiss. fl. Or. 
IV, 391. — Freyn, Sint.-Masend. p. 22 (899). 
In silvis ditionis Rescht, ad Pirebasar (27. IV. 1902 ; no 7797). 


Scrophularia nervosa Bih. — Boiss. fl. Or. IV, 393. — ß glandulosa 
Bornm. in Plant. Strauss. III, p. 107. 

Elburs oceident., districtus Talkan (Talagon) in herbidis alpinis « Serd- 
dere » supra Gerab, 2700 m. s. m. (27. VI. 1902 ; no 7795). 


* à polybotrys Boiss. Diagn. I, 12 p. 32 et fl. Or. IV, 393 (pro spec.) ; 
Bornm. in Plant. Strauss. II, p. 107. 

Die Exemplare dieser durch scharf und eingeschnilten gezähnte untere 
Stengelblätter ausgezeichneten Varietät sind in den gesammien Teilen 
des Blütenstandes reichdrüsig wie bei 8 glandulosa, es liegen also keine 
durchgreifenden Unterschiede zwischen S. nervosa Bth. und der bisher 
nur aus dem Elbursgebirge bekannten als S. polybotrys Boiss. beschrie- 
benen Form vor. 


* Scrophularia amplexicaulis Bth. — Boiss. fl. Or. IV, 394. — Buhse. 
Aufz. 163. 

In regione alpina montis Totschal, 29-3100 m. s. m. (10. V. 1902 ; 
c. flor. et fr. ; n° 7783) ; ad nives prope Imamsade-Davud et in jugo 
Lädd, ad nives (23. VI. 1902 ; flor. ; n° 7789). — In jugo Kendewan ditio- 
nis pagi Asadbar, 3200 m. s. m. (23. VI. 1902 ; no 7790). — In valle Lur, 
ad pagum Getschesär, 2200 m. s. m. (18. VI. 1902 ; no 7787.) 


Scrophularia Pisidica Boiss. et Heldr. Diagn. I, 12 p. 33. — Boiss. 
fl. Or. IV, 400 (S. alata Gillb. ß cordata Boiss.). 


(207) J. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 969 


In valle Lur, in humidis ad pagum Getschesär, 2200 m. s. m. (22. VI. 
1902 ; no 7786). 


Scrophularia Elbursensis Bornm. spec. nov. — Typus in 
herb. Bornmüller. — Sectio : Tomophyllum — Oppositifoliæ — Appen- 
dix. transverse latior — Perennes (Boiss. fl. Or. IV. 389). 

Perennis, præter pedicellos et cymos pauce papillari-glandulosos gla- 
berrima glauca; caulibus tenuibus, compluribus, semipedalibus vel peda- 
libus, prostratis vel adscendentibus, inferne dense foliosis, in racemum 
aphyllum depauperatum simplicem vel ramuloso-compositum laxissimum 
abeuntibus; foliis glauco-opacis, glabris, ambitu ovalis vel oblongis varie 
dissectis, aliis Iyrato-pinnatifidis (laciniis obovatis vel rarius oblongo- 
lanceolalis erenalis), aliis dentato-incisis, aliis ad basin tantum inciso- 
lobulatis lobulis parvis terminali maximo; racemo longipedunculato, 
paupero, 5-8 floro (floribus longiuscule pedicellatis remolis) vel inferne 
composito cymis longipedunculatis 3-floris, summis 1-2-floris; bracteis 
bracteolisque parvis linearibus ; pedicellis sparsim glandulis sessilibus 
obsitis, calyce glabro subduplo longioribus ; floribus majusculis ; calycis 
laciniis rotundatis late hyalino-marginatis ; corolla luride virescente, 
4 mm. lata, 6 mm. longa, labio superiore parvo concolore; antheris bre- 
viter exserlis; appendice transverse latiore ; capsula desiderala. 

Elburs occidentalis, ad nives jugi Kendewan in argillosis glareosis, 
3100 m. s. m. (23. VI. 1902; no 7777.) 

S. Elbursensis reiht sich im System der S. depauperata Boiss. und 
S. Olympica Boiss. an. Für erstere ist das die ganze Pflanze über- 
ziehende aus kleinen Sitzdrüsen bestehende Indument und die kurzen 
nicht hervorragenden Staubfäden unter den verwandten Arten als 
sicheres Erkennungsmerkmal charakteristisch; armblütige hochalpine 
Formen der S. Olympica Boiss. sind dagegen wieder an den purpurroten 
- glänzenden Stengeln und den dunkelgrünen ebenfalls glänzenden Blät- 
tern, ferner an den grossen purpurroten Lappen der Oberlippe sofort 
von unserer Art zu unterscheiden. 


Scrophularia rostrata Boiss. et Buhse. — Boiss. fl. Or. IV. 412. — 
Buhse, Aufz. p. 163. 

In valle fluvii Sefid-rud inter Rustamabad et Imam-sade Haschim 
(3. V. 1902; ne 7784). — Prope Rudbar, 2-300 m. s. m. (7. V. 1902; 
n° 7785.) 


Scrophularia striata Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 413. — V. juncea 
Richter in Stapf, Polak. Exped. I, 24; 1885. 

In vallis fluvii Sefid-rud declivibus prope Rudbar, 2-300 m. s. m. (7. V. 
1902; n° 7778). 

Mit Originalexemplaren der S. juncea Richter und mit S. striata Boiss. 
aus dem klassischen Gebiete dieser Art (bei Kerman und Yesd sehr 
häufig!) völlig übereinstimmend. Nur die meist bald abfallenden 
untersten Stengelblätter sind bei dieser Art gegenständig. — Neu 
für das Gebiet ! 


Scrophularia variegata (M. B.) y rupestris (M. B.) Boiss. — Boiss. 
fl. Or. IV, 416. — Buhse, Aufz. 164 (S. rupestris). 

Ad basin alpium Totschal ad latus boreale prope Scheheristanek, 2200 
m.s.m. (3. VI. 1902 ; n° 7782.)— In valle Talkan (Talagon) ad pagum Deda, 


PERS REN, 


i 


ES FE ele A zer 


TER RON NS PS UN 


SONORE N 64 4 
ELU nes NEE Te Rn ARE 


Ba a a a er RER 


Pen AS 


En 


BE 2 I Sn Da aa nn 


970 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me <éR.). 1907 (208} 


2400 m. s. m. (30. VI. 1902: n° 7780.) — Eandem speciem e ditione adhuc 
non indicatam legit 20. VII. 1902 cl. Th. Alexeenko inter Lahidschan et 
Kaswin » ad rupes angustiarum supra pagum Diardschan »; exsicc. 
n° 297 ; indeterm.). 


Scrophularia Libanotica Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, #18 
(S. variegata M. B. var.). 

Alpium Totschal in herbidis alpinis et subalpinis inter Ferasad et 
Imam-sade Davud, 18-2600 m. s. m. (29. V. 1902; no 7783.) — In conval- 
libus ad Scheheristanek, 2200 m. s. m. (7. VI. 1902 ; no 7781.) 


* Scrophularia crassicaulis Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 420. 

In valle Lur ad ripas fluvii Keredsch prope Getschesär, 2200 m. s. m. 
(18. VI. 1902; no 7791 ; e. fruct.) — In regione alpina jugi Gerdene-Bary 
(ditionis pagi Asadbar), 28-3100 m. s. m. (26. VI. 1902; no 7792; flor.). 


* Scrophularia Benthamiana Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 421. 
In regione inferiore arida fluvii Dschadsche-rud (inter Teheran et oppi- 
dum Demawend), 1400 m. s. m. (23. VIT. 1902; no 7779.) 


Digitalis nervosa Steud. et Hochst. — Boiss. fl. Or. IV, 430. — Buhse, 
Aufz. 164. 

«In silvis supra pagum Chalüdescht » (inter Rescht-Lahidschan- 
Kaswin ; 18. VIL 1982 leg. Th. Alexeenko ; exsice. n° 227; indeterm.). 


Veronica Anagallis L. var. aquatica (Bernh.) f. bracteosa Bornm. — 
V. comosa Richter in Stapf, Polak. Exped. L, 24; 1885. — V. anagalloides 
Guss. var. bracteosa Hausskn. et Bornm. in Mitteil. d. Thüring. Bot. Ver. 
n. F. VI, 60; 1894. 

Das dem klassischen Standort der V. comosa Richter entstammende 
Exemplar ist dürftig, doch sammelte ich sehr instructive Exemplare der 
gleichen Form im südlichen Mesopotamien, bezw-unweilt der Euphrat- 
Tigris-Mündung bei Basra (Bornm. exsicc. n° 547). Abgesehen von den 
sehr langen Bracteen (nicht immer!), etwas kleineren Kapseln und ein 
wenig längeren Blütenstielen ähnelt die Pflanze ungemein jener Form, 
die in Kerner’s Flora Austro-Hungarica (n° 2620 : V. aquatica Bernh.) 
zu Ausgabe gelangte. 


Veronica oxycarpa Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 438. 

In valle Lur ad rivulos prope Getschesär, 2200 m. s. m. (6. VII. 1902; 
n° 7834). 

Die im besten Fruchtzustand angetroffenen Exemplare zeigen in 
sehr ausgeprägter Form die charakteristischen spitzen, die Kelchzipfel 
fast doppelt überragenden Kapseln. Neu für das Gebiet, aber zweifels- 
ohne daselbst allgemein verbreitet. 


Veronica Michauxii Lam. — Boiss. fl. Or. IV, 439. 

In regione alpina montium Totschal, prope Imam-sade Davud, 2700 m. 
s. m. (29. V. 1902; n° 7836.) 

Das krause drüsige die ganze Pflanze überziehende Indument ist bei 
den nord-persischen Exemplaren und ebensolchen aus Süd-Persien 
(Bornm. exsicc. n° 4261-4263) bei weilem nicht so stark ausgeprägt als 
bei jenen Exemplaren vom klassischen Standorte, dem Elwend (West- 
Persien). 


(209) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 971 


Veronica Aucheri Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 441. — Buhse, Aufz. p. 467. 
f. velutina (lypica). 

Elburs oceident., ad parieles rupium regionis alpinæ et subalpinæ. prope 
Meidan (Meidanek) in valle Lur. 21-2200 m. s. m. (21. VI. 1902; no 7831) 
in consortio Violæ spathulatæ Willd. — Ditionis Asadbar in jugo Ger- 
dene-Bary et ad locum dictum Assalek, 28-2900 m. s. m. (26. VL et 2. VIT. 
1902; no 7829.) — In alpibus inter Pias-tschal et Norion ditionis Tachti- 
Soleiman, 3200 m, s. m. (30. VI. 1902; no 7830 d.) — In glareosis cacu- 
minis monlis Tachti-Soleiman ad nives, 4500 m. s. m. — In excelsis alpi- 
nis montis Demawend, in glareosis ad fines vegelalionis, 40-4200 m.s.ın. 
(17. VI. 1902 ; n° 7833.) 


f. virescens, lota planta glabrescens. 

Montes Totschal, in summis alpium ad nives, 3700 m. s. m. (4. VI. 
1902 ; no 7827.) — Alpis Tachti-Soleiman in glareosis frigidis nivalibus 
ad Yaila Pias-tschal 3200 m. s. m. (30. VI. 1902; n° 7830 £.); ibidem ad 
rupes, 3500 m. s. m. (30. VI. 4902; n° 7830.) — In fauce Junesar distric- 
tus vallis Lar, 25-2600 m. s. m. (12. VII. 1902; no 7828.) 

f. cinerea, undique densissime vestita albo-cinerea. 

Ad rupes superpendenles inter Ask et Pelur ad basin monlis Dema- 
wend, 21-2300 m. s. m. (15. VIL. 1902 ; no 2826.) 


. Veronica Orientalis Mill. — Boiss. fl. Or. IV, 443. — Buhse, Aulz., 
p. 165. 

Inter Rescht et Kaswin in monte Charsan, 18-1900 m. s. m. (13. V. 
1902 ; no 7815.) 


Veronica Kurdica Bth. — Boiss. fl. Or. IV, 443. — Buhse, Aufz. p. 166. 
— Pedicellis ad 5-8 mm. usque longis | 

f. major Bornm., 20-25 cm. alta, capsulis 4-6 mm. latis, foliis lineari- 
lanceolatis subintegris paucicrenatis. 

In regione alpina montis Demawend, 30-3500 m. s. m. (17. VII. 1902 ; 
no 7818 et 7819; c. fruct.) — In montibus prope Patschinar, 5-600 ın. 
s. m. (12. V. 1992 ; no 7813, c. fruct.) 

f. inciso-crenata Bornm., foliis inferioribus ovatis vel oblongis inciso- 
crenatis. 

Alpium Totschal in saxosis prope Imam-sade-Davud, 3000 m. s. 
m. (29. V. 1902; no 7824). — In valle Dos-derre et in jugo Lädd supra 
Scheheristanek, 24-3000 m. s. m. (4. VI. 1902 ; no 7823.) — In montibus 
supra Rudbar vallis fluvii Sefid-rud, 3-500 m. s. m. (7. V. 1902 ; no 7814); 
f. foliis sublaciniatis vergens ad V. Bibersteinii Richter (= V. multifida 
flor. or.) pedicellis vero longissimis insignis. 

f. nivalis Bornm., (? typica) humilis, caulibus brevissimis, foliis omni- 
bus integerrimis plerumque lineari-lanceolatis margine revolulis, capsula 
plus duplo minore 3 mm. lala. 

In regione alpina montis Demawend, 3600 m. s. m. (17. VII. 1902; 
n° 7817, c. fruct.) — In cacuminibus alpium Totschal, ad nives, 36-3700 
m. s. m. (7. VII. 1902 ; no 7816, c. fl. et fr.) — Ibidem supra Scheherista- 
nek, 2500 m. s. ın. (4. VI. 1902; no 7822. — In jugo alpino Kendewan, 
3000 m. s. m. (23. VI. 1902 ; no 7820, c. fr.) — Alpis Tachti-Soleiman ad 
fontem Pias-tschal in pralis alpinis, 3500 m. s. m. (30. VI. 1902 ; no 7821, 
e. flor.) 

Diese hochalpinen Formen entsprechen am ehesten der Diagnose 


ne TE Ser a 2 Zen PT AT ON RS TS 


972 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907. (210) 


dieser kritischen und zweifellos sehr formenreichen Art. Auch in Süd 
Persien, auf dem Gipfel des Kuhi-Häsar traf ich diese alpine Form noch 
bei 40-4400 cm. Höhe an (Bornm. n° 5003), während mir in benach- 
barten Hochgebirgen der gleichen Provinz Kerman wiederum eine andere 
höchst kritische Pflanze aus der nächsten Verwandtschaft der V. Kurdica 
begegnete (V. thymopsis Bornm. in exsicc. a. 1894; no 5002, 5004), 
welche den hochalpinen Formen genannten Art täuschend ähnlich ist, 
aber kürzer gestielte Kapseln besitzt; sie ist vielleicht trotzdem in den 
Formenkreis der V. Kurdica Bth. zu stellen. 


Veronica chionantha Bornm. sp. nov.; typus in herb. Bornmül- 
ler. — Tabula nostra IX. 

Sectio : Chamædrys Griseb. — ** Semina plana... (? umbilicata) Boiss. 
fl. Or. IV, 435. 

Perennis, e basi suffruticulosa in fissuris rupium verticalium immersa 
cespites minimos formans, undique (ad caules, pedicellos, folia, calyces) 
pilis albis eglandulosis patentibus obsita incanescens; caulibus filiformi- 
bus, brevibus (2-3 cm. longis), fragilibus, foliatis, sæpius intricalis, vel 
laxe adscendentibus vel prostratis (sed non repentibus nec radicantibus); 
foliis teneris (non carnosis), subenerviis, rotundatis vel late ovatis 4-5 mm. 
diametricis), ıntegerrimis, breviter petiolatis; racemis subterminalibus, 
solilariis, ex axillis superioribus exeuntibus 1-3-floris, foliolatis; pedicellis 
filiformibus, curvatis, 8-10 mm. longis, foliolum fulerans ellipticum dimi- 
nutum 2-3-plo superanlibus, calyce 2-3-plo longioribus; calycıs undique 
patentim pilosi laciniis 4 subæqualibus, obovatis, obtusis, demum non 
auclis, 4 mm. longis, 2,5 mm. latis; corollæ majuscul® 14-15 mm. diame- 
tricæ niveæ (non lineatæ) petalis calycem subduplo superantibus ; filamen- 
is glabris, longiusculis; antheris breviter ovalis; capsula lateraliter 
compressa, undique pilosa (eglandulosa), obovata, basi subcuneala, apice 
vix vel brevissime retusa, & mm. longa, 3 mm. lata; seminibus (juveni- 
libus) utrinque convexiusculis, pallide fuscis. 

Elburs occident. in jugo Gerdene-Bary ad locum dielum « Assalek » 
dilionis Asadbar, in fissuris rupium verticalium, 2900 m. s. m. (26. VI. et 
2. VIT. 1902; no 2825 sub nomine V. leucantha sp. nov.; non Helm!), in 
consortio Veronicæ Aucheri Boiss.,. Potentillæ cryptophilæ Bornm., sp. n., 
Pyrethri Kotschyi Boiss., Astragali rimarum Bornm. sp. n. crescens. 

V. chionantha Bornm. erinnert in der Blatigestalt an V. repens Clar., 
V. glareosa Somm. et Lev. (Act. Hort. Petrop. vol. XVI, tab. XXXIX; 
1900) und V. minuta C. A. Mey., alle drei schon durch kriechende wur- 
zelnde Stämmchen, blaue (nicht weisse) Blüten und völlig andersgestal- 
tele Kapseln (breiter als lang, an der Spitze tief-herzförmig!) weit ver- 
schiedene Arten. Zudem gehört V. repens Clar.(ob auch V. glareosa Somm. 
et Lev. ?) der terminalen Blütenstände halber zur Gruppe Veronicastrum*. 

Vielleicht liegt nähere Verwandtschaft mit der ebenfalls den Gebirgen 
Gilans entstammenden, nur dürftig bekannten V. euphrasüfolia Link 
vor. Letzterer sind aber gezähnte Blätter (an jeder Seite 4 Zähne, nicht 
völlig ganzrandige Blätter) eigen und die Kapsel ist drüsig behaart; die 
ganze Pflanze wird ferner als ziemlich kahl bezeichnet, während unsere 
chionantha an allen Teilen dicht abstehend-behaart ist. Der Blüten- 
farbe (bei der neuen Art auffallenderweise reinweiss) wird überhaupt 
nicht gedacht. Da V. euphrasiifolia von Boissier als « valde affinis Vero- 


" Nach Originalen V. glareosa = V. minuta ! (von Lipsky bestäligl). 


(211) 3. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 973 


nicæ telephüfoliæ var. pilosulæ Boiss. », mit der unsere Pflanze nichts 
gemein hat, bezeichnet wird, dürfte auch V. euphrasüfolia mit V. leucan- 
tha wenig Ähnlichkeit aufweisen. In der Form der Kapsel stimmen 
beide überein. 


Veronica serpyllifolia L. — Boiss. flor. Or. IV, 453. — Buhse, Aufz. 
166. 


Prope Rescht (27. IV. 1902; no 7857). 


* Veronica arvensis L. — Boiss. fl. Or. IV, 457. — Buhse, Aufz. p. 
166. — Lipsky, Plant. Ghilan. I. c. 229 (var. silvicola Lipsky) 

Prope Enseli in arenosis; ibidem in insula Mianposchte (22. 23. IV. 
1902; n° 7855, 7856). 


Veronica biloba L. — Boiss. fl. Or. IV, 464. — Buhse, Aufz. p. 166. 

In subalpinis et alpinis montis Totschal, prope Immam-sade-Davud, 
2600 m. s. m. (29. V. 1902; ne 7845). — Ad pagum Scheheristanek, 
2200 m. s. m. (1. et 11. VI. 1902; n° 7846. 7850). — In regione alpina 
montis Demawend, 30-3600 m. s. m. (17. VII. 1902; n° 7851; forma Ô 
calyeis laciniis angustioribus vergens ad susp. campylopodam Boiss.) 


ß glandulosissima Bornm. (undique longe et patule glanduloso-villosa) 

In faucibus supra Ferasad ad latus meridionale alpium Totschal, 2600 
m. s. m. (28. = 1902; no 7843). — Ditionis Kaswin in jugo Charsan, in 
arvis, 2000 m. s. m. (13. V. 1902 ; no 7843.) 


* Veronica ne Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 464. — Buhse, 
Aufz. p. 166. — Rectius subspecies V. bilobe L. ! 

In valle fluvii Sefid-rud, ad Rudbar, 2-300 m. s. m. (7. V. 1902; n° 7852.) 
— Prope Patschinar, 600 m. s. m. (12. V. 1902; no 7849.) — In incultis 
ad Kaswin, 1200 m. s.m (16. V. 1902 ; n° 1854.) — In subalpinis et alpi- 
nis montium Totschal, supra Ferasad et prope Imam-sade-Davud, 24-2700 
m. s. m. (28. V. 1902; n° 7842, 7844.) — In valle Lur ad Getschesär, 
2200 m. s. m. (n° 7853.) 


ß microtheca Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 464. 
In desertis inter Kaswin et Teheran, prope Schahabad, 1200 m. s. m. 
(23. V. 1902 ; no 7847.) 


Veronica rubrifolia Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 465. 
In collibus ad Teheran, 1200 m. s. m. (26. Il. 1892; n° 5009 b.) 


Veronica Tournefortii Gmel. — V. Buxbaumi Ten. — Boiss. fl. Or. 
IV. 465. — Buhse, Aufz. p. 167. — Freyn, Sint.-Masend. p. 22 (899). 

Inter Kudum et Rustamabad in valle Sefid-rud (2. V. 1902: no 7840). 
— Enseli, in insula Mianposchte (23. IV. 1902; no 7841). 


Veronica didyma Ten. — Boiss. flor. Or. IV, 467. — Buhse, Aufz. 
p. 167 (als V. agrestris). — Stapf, Polak. Exp. I, 25 (V. opaca Fr.). — 
Freyn, Sint.-Masend., p. 22 (V. polita Fries). 

Inter Enseli et Pirebasar (24. V. 1902; ne 7837). — In regione sub- 
alpina Elburs occidentalis, prope Getschesär in valle Lur, 2200 m. s. m. 
(4. VI. 1902; n° 7839.) — Franscaspiæ in collibus ad Baku (19. IV. 1902 ; 
n° 7838). 


Bungea trifida (Vahl) €. A. Mey. — Boiss. fl. Or. IV, 471. 


ta 5 & : 5 ee LRE pe AT 
SRE AS eu DER LA 5 a Tree 2 d a we À AS 
FREE A EN. RER BR . : Gare de A ER, M N 
RS a Bra 21 ge NE Fa Ara N BETEN 7e MA à SOLE 


E > x 
I PP RL 
EE SRE AG SE 


: Î 
DAY RNA TU NES LASER RES Ne à + 


D LR TRE PO, NP ch RE 


974 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze sÉéR.). 1907 (212) 


In monte supra stationem Patschinar, 600 m. s. m. (12. V. 1902; 
no 7871.) 
Nach Buhse’s Liste neu für dus Gebiet. 


Euphrasia drosocalyx Freyn (determ. cl. Wettstein '). 

In valle Lar, in pratis ad fluvium Lar (ad basin m. Demawend), 2400 
m. s. m. (14. VII. 1902 : no 7872.) 

Parentucellia latifolia (1.) Car. in Parl. fl. ital. VI, 480. — Eufragia 
latifolia L. — Boiss. fl. Or. IV, 473. — Buhse, Aufz. p. 167. — Lispky. pl. 
Ghilan, 1. €. p: 229. — Freyn, Sint.-Masend. p. 22 (899). 

Enseli, in pratis arenosis (22. IV. 1902; no 7858. 


* Odontites Aucheri Boiss. — Boiss. flor. Or. IV, 475 ; floribus luteis ! 
(non « rubellis »). 

In regione alpium montium Totschal (Schimran), 2500 m. s. m. (6. VI. 
1902 ; no 7881.) 


Rhynchocoris Elephas (L.) Griseb. — Boiss. fl. Or. IV, 478. — Buhse, 
Aufz. p. 167. — Lipsky, pl. Ghilan. L c. p. 229. — Syn.: Rh. maxima 
Richter in Stapf Polak. Exped. 1 (1885) 25. — Freyn, Sint.-Mesend. p. 22 
(899). 

Enseli, in insula Mianposchte in dumelis umbrosis (23. IV. 1902; 
n° 7879). — Prope Pirebasar et in silvis ad Rescht (26. 27. V. 1902; 
n° 7877, 7878). — Ad Kudum. Imam-sade-Kaschim et Rustamabad 
ubique copiosissime (observ.). — Inter segetes regionis subalpinæ alpium 
Totschal prope Scheheristanek nec non in valle Lur prope Getschesär 
gregarie, 2200 m. s. m. (VI. VIT. 1902: no 7875, 7876). 

Die im tiefen Waldschatten der Küstenregion oft ungemein üppig 
sich entfaltenden Individuen mit sehr grossen Blüten und Kelchen an 
langen Stielen entsprechen der forma maxima Richter (in Stapf I. c. als 
Art!), aber auch die im Gebirge in der subalpinen Region massenhaft 
auftrelende, oft die Getreidefelder weithin gelbfärbende Ackerform hat 
auffallend grosse Blüten jedoch mit kürzeren Stielen. wie überhaupt der 
ganzen Pflanze — dem freieren Standort entsprechend — ein strafferer 
Wuchs eigen ist. Eine scharfe Abgrenzung zwischen Rh. ma.cima und Rh. 
Elephas L. ausfindig zu machen, ist mir bei dem Reichtum der eingesam- 
melten Exemplare nicht möglich gewesen. Boissier bereits weist darauf 
hin, dass es schwer hält, bei der ausserordentlichen und mannigfachen 
Variabilität dieser Art Varieläten aufzustellen. 


Pedicularis Caucasica M. B. ß albiflora Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 484. 
— Buhse, Aufz. p. 167 (y glabrescens). 

In frigidis nivalibus montis Tachti-Soleiman, ad Häsar-{schal, 40-4100 
m. s. m. (29. VI. 1902; n° 7810; f. minutiflora Borm. in Fedde Repert. 
III, 75 ; 1906). 


!Anf der Rückreise nach Europa sammelte ich im Kaukasus 2 Arten dieser 
Gattung ; es sind dies nach freundlicher Bestimmung durch Herrn Professor von 
Weltstein : 

E. hirtella Jordan ; Krstovaia-gora supra Gultauer (Grusinische Heerstrasse), 
2400 m. (41. VII. 1902 ; no 7873.) 

E. petiolaris Weltst. ; inter Mleti et pagum Kasbeck (11. VIII. 1902; n° 787%). 


(213) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 975 


Die Blütenfarbe ist gelblich-weiss, auch die der Helmspitze, durch 
welche die schwärzlichen Antheren hindurchschimmern. Da einzelne Indi- 
viduen auch an den Kelchen verkahlt sind, dürfte dieselbe Form vor- 
liegen (galea apice « purpurea » ?), welche Kotschy im Elburs antraf 
(y glabrescens Boiss.). 


* Pedicularis pycnantha Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 486. 
0. sublamata, undique ad calyces quoque crispule lanala. 

Elburs oceident., in jugi Kendewan dilionis Asadbar regione alpina 
29-3100 m. = m. (23. VI. 1902; no 7812). — In monle Demawend, 
33-3500 m. s. m. (17. VII. 1902 ; no 7806.) 

ß. giabr an foliis caulibusque sæpius calycibus quoque glabratis vel 
pareissime crispule pilosis (cfr. Bornm. in Fedde Repert. IE, 75 ; 1906). 

In frigidis alpinis Totschal, ad nives, 36-3800 m. s. m. (8. VII. 1902 : 
n° 7807, forma caulibus brevibus deelinatis); ibidem in herbidis, 29-3000 
m. s. m. (11. VI. 1902 ; n° 7808 ; f. vegetior). — In superioribus partlibus 
vallis Dos-derre et in jugo Lädd, 30-3100 m. s. m. (4. VI. 1902 ; n° 7809, 
forma caulibus 15 cm. spieis 7 cm. usque longis). — In regione alpina 
montium inter Asadbar et Gerab, in jugo Gerdene-Bary, 27-2900 m. s. m. 
(2. VIL 1902 ; no 7811.) 

Die Früchte der zuvor nur einmal (von Kotschy) in zwergigen Exem- 
plaren gesammelten Art sind bisher nicht bekannt gewesen; die Diagnose 
ist daher diesbezüglich zu ergänzen : capsula glabra, subcompressa. late 
elliplica, apice brevissime uncinato-rostrata, calycem vix superaute 
(6-7 mm. lata, 9 mm. longa ; rostro 1 mm. longo). 


Pedicularis condensata M. B. — Boiss. fl. Or. IV, 487. 

Elburs occident., in pratis alpinis haud procula pago Asadbar, 2400 m. 
s. m. (19. VI. 1902 ; n° 7805) ; specimina 50 cm. alta. 

Neu für die Flora Persiens. 


Orobanchaceæ (determ. el. G. de Beck)". 


Orobanche nana Noë. — Beck, monogr. p. 91. — Boiss. fl. Or. IV, 
499 (Phelipza ramosa y nana). 

In vaile fluvii Sefidrud, ad pagum Rudbar, 200 m. s. m. (4. V. 1902; 
no 7916.) — Inter Mendschil et Patschinar, 400 m. s. m. (41. V. 1902 ; 
n° 7896). 


Orobanche Muteli Sz. — Beck, monogr. p. 95. — Boiss. fl. Or. IV, 499 
(Ph. ramosa ß Muteli). — Buhse, Aufz. p. 168. 


ß angustiflora Beck, monogr. p. %. 
Prope Mendschil in arenosis, 4-500 m. s. m. (10. V. 1902 ; n° 7891). 


x spissa Beck, monogr. p. 96. 


1 Vergl. Bornmüller « Ein Beitrag z. Kenntnis d. Orobanchenflora Vorder- 
asiens » in Bull. Herb. Boiss., 2. ser., tome IV (1904), p. 673-687. 


976 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SEr.), 1907 (214) 


In valle fluvii Sefid-rud, prope Rudbar, 2-300 m. (4. V. 1902; no 7902.) 
Inter Kaswin et Teheran, prope Schahabad, 12-1300 m. s. m. (22. V. 1902; 
n° 7902). — In subalpinis montium Totschal, prope Scheheristanek, 2200 
m. s. m. (7. VI. 1902 ; no 7901.) 


à Sinaica Beck, monogr. p. 97. 


Prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. (4. VI. 1902; n° 7897, f. rece- 
dens.) 


e typica Beck, monogr. p. 97. 

In valle fluvii Sefidrud, inter Rudbar et Rustamabad, et prope Rudbar 
(3-4. V. 1902; no 7895 et 7899; ne 7907 forma floribus majoribus). — 
Prope Mendschil, 4-500 m. s. m. (10. V. 1902 ; n° 7894.) 


f. emarginata Beck, monogr. p. 98. 
Prope Rudbar (6. V. 1902 ; n° 7892, 7903 ; no 7905, 7906 f. recedens). 
— Prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902 ; no 7894.) 


f. dentibus calycis longioribus verg. ad O. strictam Moris. 
Prope Rudbar, 200 m. s. m. (6. V. 1902 ; no 7888.) 


Orobanche cœlestis Boiss. et Reut. — Beck, monogr. p. 114. — 
Boiss. fl. Or. IV, 496. 


f. typica Beck, monogr. p. 114. 
Ad basin borealem alpium Totschal prope Scheheristanek, 2200 m. s. 
m. (2 VI. 1902 ; 7913; f. verg. ad f. confinem Beck). 


f. Persica Beck, monogr. p. 115. 

In alpium Totschal locis frigidis, in jugo Lädd, 3000 m. s. m. (29. V. 
1902; no 7915; forma dentibus calycis brevioribus.). — In valle Lur 
supra pagum Getschesär, 2200 m. s. m. (22. VI. 1900 ; no 7912). 


Orobanche Bungeana Beck, monogr. p. 119. — Planta raris- 
sima ! 

Prope Kaswin, in desertis, 13-1400 m. s. m. (16. V. 1902; no 7914); 
specimina tantum 3 inveni. 


Orobanche purpurea Jacq. — Beck, monogr. p. 123. — Boiss. 
fl. Or. IV, 496 (0. cerulea C. A. M.). 

In subalpinis alpium Totschal, prope Scheheristanek, 2200 m. s. m. 
(7. VI. 1902 ; no 7930). 

Das einzige Individuum dürfte zu der bisher nur aus Nord-Indien 
bekannten. f. Garhwalensis Beck (monogr. p. 126) gehören. 


Orobanche cernua Lefl. — Beck, monogr. p. 141. — Boiss. fl 
Or. IV, 514. 


f. desertorum Beck, monogr. p. 142. 
In desertis inter Mendschil et Patschinar et supra Patschinar, 4-600 
m. s. m. (10. 12. V. 1902 ; no 7926, 7927.) 


f. typica Beck, monogr. p. 143. 
Inter Mendschil et Patschinar, 4-500 m. s. m. (11. V. .1902; 
n° 7928.) 


(215) 7. BORNMÜLLER. FLORA DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 977 


f. (nov.) subgrandis Beck. — In Bull. Boiss. 1904, p. 679 ; floribus 
majoribus 22-24 mm. longis limbo majusculo præditis, cetera ut in forma 
cumana Wallr. — Typus in herb. Bornmüller. 

Inter Rescht et Kaswin supra Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902 
n° 7924.) 


Orobanche Kotschyi Reuter. — Beck, monogr. p. 146. 


ö (var. nov.) multiplex Beck, in Bull. Boiss. 1904, p. 680. — Typus 
in herb. Bornmüller. 

In valle Lur (Elburs occident.) ad pagum Getschesär, 2200 m. s. m. 
(22. V. 1902 ; no 7931.) 


Orobanche caryophyllacea Smith. — Beck, monogr. p. 155. 
— Boiss. fl. Or. IV. 509 (0. Galü Duby). 

Ad basin montis Demawend, 2000 m. s. m. (15. VII. 1902 ; no 7923 ; 
f. macrantha Dietr., Beck, monogr. p. 156.) 


Orobanche lutea Baumg. — Beck, monogr. p. 163. — Boiss. fl. 
Or. IV, 514 (0. rubens Wallr.). 

Ad basin septentrionalem alpium Totschal, prope Scheheristanek, 2200 
m. s. m. (12. VI. 1902; n° 7922) — In valle Lur (Elburs occident.) ad 
Getschesär, 2200 m. s. m. (23. VI. 1902; no 7921; 7921 d; f. floribus 
maximis.) < 


à ne Cypria Reut. — Beck. monogr. p. 173. — Boiss. fl. 
EN, 

In N Lur (Elburs occident.) ad pagum Getschesär, 2200 m. s. m. 
(22. VI. 1902; n° 7920.) 


- Orobanche Anatolica Boiss. et Reut. — Beck, monogr. p. 192. 
— Boiss. fl. Or. IV, 504. 

Prope Kaswin, in collibus, 13-1400 m. s. m., Salviæ limbaiæ C. A. M. 
parasitica (16. VI. 1902 ; no 7929.) — Elburs occident., in valle Talkan 
(Talagon) supra pagum Dschoistan, 2300 m. s. m., Salviæ hypoleucæ Bth. 
parasitica (28. VI. 1902; no 7929 b). 


Orobanche alba Steph. — Beck, monogr. p. 208. — Boiss. fl. Or. 
IV, 509 (0. Epithymum DC.). 

In valle Lur (Elburs occident.) supra Getschesär, 2300 m. s. m. (22. VI 
19025 n°°7919.) 


f. bidentata Beck, monogr. p. 211. 
In consortio f. genuinæ (26. VI. 1902 ; n° 7918). 


Verbenaceæ. 


Lippia nodiflora (L.) Lam. — Boiss. fl. Or. IV, 532. — Buhse, 
Aufz. p. 170. — Stapf, Pol. Exp. I, 34. — Lipsky, pl. Ghilan. ]. c. p. 229. 


In arenosis maritimis ad Enseli (5. VIII. 1902 ; n° 8159). 


978 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sen.). 1907 (216) 


Labiatæ. 


Mentha silvestris L. — Boiss. fl. Or. IV, 543. — Buhse, Aufz. 170 
(var. crispa Bth.). 

Elburs oceident., in valle Lur ad Getschesär, 2200 m. s. m. (4. VI. 1902; 
n° 8051) et in aliis locis regionis subalpinæ frequentissima. 


Mentha aquatica L. — Boiss. fl. Or. IV, 544. 
In lapidosis ripariis prope Tairabad inter Roudar-chane et Pulardischan 
(16. VIl. 1902, cal. Julian; leg. Th. Alexeenko ; n° 150, indeterm.). 


Mentha Pulgium I. —- Boiss. fl. Or. IV, 545. 
Enseli, in arenosis (9. VII. 1902, cal. Julian; leg. A. Alexeenko, n° 4, 
indelerm.). 


Thymus Kotschyanus Boiss. ei Hoh. Diagn. I, 5, p. 16. — Buhse, 
Aufz. p. 171. — Boiss. fl. Or. IV, 556 (Th. Serpyllum L. var. Kotschyanus 
Boiss.). — Syn.: Th. ar Ihroclados Stapf, Polak, Exped. I. 36 (1885) ex 
Velenovsky, Norstud. Monogr. Thym. in Beihefte Bot. Centralbl. XIX, 
p. 278 (1906). 

Alpes Totschal, in subalpinis prope Getschesär, 2200 m. s. m. (2. VI. 
1902; no 8024.) — In valle Lur ad Getschesär, 2200 m. s. m. (18. VI. 
1902 ; no 8026 ; no 8025, f. incana, undique densissime longiuscule patule 
albo-pilosa). — Ejusdem districtus inter Asadbar el Gerdene-Bary, 2600 
m. s. in. (2. VIL 1902 ; n° 8025.) — In regione alpina montis Demawend, 
3700 m. s. m. (17. VIL 1902 ; n° 8027 et 8030, f. glabrata = Th. arthro- 
cludos Stapf. 

Var. (?) 

In valle fluvii Sefidrud in declivibus supra Rudbar, in aridis, 300 m. s. 
m. (4. V. 1902; n° 8028.) 

Nach Herrn Prof. Velenovskys Mitteilung eine sehr merkwürdige 
Pflanze, die obwohl mit Th. Kotschyanus verwandt einige Merkmale der 
Section Repentes zeigt. 

Beachtenswert ist ferner die niedere Höhenlage, während der in Per- 
sien so verbreitete Th. Kotschyanus und ebenso Th. Balansæ Boiss. et 
Ky.. eine Pflanze der subalpinen und vorherrschend alpinen Region ist. 

Der in Buhse’s « Aufzählung » (Seite 171) aus den Gebirgen von 
Mendschil (also ganz dem gleichen Gebiet) verzeichnete, in Boissiers 
Flora Orient. aber unberücksichtigt gebliebene « Th. nummularius M.B. » 
gehört zweifelsohne einer anderen Art an und ist daher als solcher aus 
der Flora Persiens zu streichen. Nach Velenovsky (1. c., p. 284) kommt 
echter « Th. nummularu/folius M.B.» (Th. nummularius M. B!) nur im 
Kaukasus vor und wurde früher unrichtig mit anderen Formen in Europa 
verwechselt. 


Thymus Balansæ Boiss. et Ky.—Syn.: Th. Daënensis Cel., Th. lancifolius 
Cel., Th. densus Cel., Th. Jalpanensis Stapf, Th. Elwendicus Stapf, Th. 
Hayderensis Stapf. — Boiss. fl. Or. IV, p. 556 (in syn. Th. Serp. var. 
Kotschyani Boiss. et suppl. 360. 


(217) 3. BORNMÜLLER. FLOR DER ELBURSGEBIRGE NORD-PERSIENS. 979 


In faucibus supra Saïgan (in montosis inter vallem fluvii Dschadsche- 
rud et vallem fluvii Lar), 2400 m. s. m.(12. VII. 1902 ; n° 8033 ; sub Th. 
Kotschyano Boiss. el Hoh. var. Jalpanensi Stapf, pro sp.) 

Die Exemplare stimmen vorzüglich mit der als Th. Jalpanensis Stapf 
beschriebenen Form (nach Originalexemplaren !) überein; aber auch Th. 
E!wendicus Stapf repräsentiert (nach Originalen) fast genau die gleiche 
Form. 


* Galamintha umbrosa (M. B.) Bih. — Boiss. fl. Or. IV, 578. 


in silvis inter Rustamabad et Imam-sade-Haschim (30. VII. 1902 
n° 8041). 

Eine Form mit doppelt grösseren Blättern (Blattfläche 2.5xX3.5 cm.) 
sammelte im gleichen Jahre im gleichen Gebiete («in umbrosis ad 
urbem Rescht ») Th. Alexeenko (exsice. n° 66; indelerm.). 


Galamintha rotundifolia (Pers.) Benth. — Satureja rotundifolia Briq. 
— C. exiqua (S. Sm.) Haläcesy, consp. fl. Græc. Il, 546. — ©. graveolens 
(M. B.) Bth. — Boiss. fl. Or. IV, 585. 

Ad urbem Kaswin, 1300 m. s. m. (15. V. 1902; n° 8038.) 


Ziziphora rigida (Boiss. fl. Or. IV, 586 pro var. Z. clinopodioidis M. B.) 
Stapf, Polak. Exp. I, 39 (1885). — Buhse, Aufz. p. 17% (pro var.). — Zizi- 
phora fasciculata G. Koch, mss. 

Elburs oceident., in jugo Kendewan ditionis pagi Asadbar, 2600 m. s 
m. (45. VII. 1902; n° 8035). — Ad basin montis Demawend ad pagum 
Rene, 20-2100 m. s. m. (15. VII. 1902; n° 8034.) 


* Ziziphora dasyantha M. B.— Boiss. fl. Or. IV, 586 (pro var. Z. clino- 
podroides M. B.). 

in regione alpina montium Totschal, 3600 m. s. m. (8. VII. 1902; 
-n° 8032.) 


Ziziphora capitata L. — Boiss. fl. Or. IV, 586. — Buhse, Aufz. p. 174. 

In valle fluvii Sefid-rud supra Rudbar, 400 m. s. m. (7. V. 1902; 
n° 8036.) 

Ziziphora Persica Bge. Lab. Persiæ, p. 39. — Boiss. fl. Or. IV, 587 (in 
syn. Z. tenuioris L.) — H. Braun in Verh. d. Zoolog.-botan. Ges. Wien., 
1889, p. 222. — Z. subcapitata Hausskn. et Bornm. in Mitt. Thür. Bot. 
Ver., n. F., VI. 67 (1894); e flora Anatoliæ ! 

In campis prope Kaswin, 1300 m. s. m. (15. V. 1902; n° u) — 
Elburs oceid.. in subalpinis vallis Lur, ad pagum Getschesär, 2200 m.s. 
ın. (18. VI. 1902; n° 8037). 

Die aus Paphlagonien (Tossia, leg. Sintenis), dem Pontus (Siwas, leg. 
Bornm.) und Transkaspien (As-chabad, leg. Sintenis) mir vorliegenden, zum 
Teil sehr üppigen Exemplare stimmen mit diesen Exemplaren aus Nord- 
Persien genau überein und heben sich durch ihren kopfiggedrängten 
Blütenstand sehr scharf vor allen Formen der Z. tenuior L., mit welcher 
sie von Boissier vereinigt wird, ab. 


Ziziphora tenuior L. — Boiss. fl. Or. IV, 587. — Buhse, Aufz. p. 174 
(sub Z. Taurica). — Stapf, Polak. Exp. I, 40. 

Inter Mendschil et Patschinar et supra Patschinar, 4-600 m. s. m. 
(11-12. V. 1902; n° 8039.) 


980 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 (218) 


* Salvia Hydrangea DC. — Boiss. fl. Or. IV, 606. — Buhse, Aufz., 
02172: 

Ad radices meridionales montis Charsan, 1300 m. s. m. (17. VI. 1902; 
no 7981.) 


Salvia acetabulosa Vahl. var. Szovitsiana (Bge. pro spec.) Bornm. — 
Stapf, Polak. Exp. I, 40 (pro sp.) 
In collinis ad Kaswin, 12-1300 m. s. m. (16. V. 1902; n° 7982.) 


* Salvia Syriaca L. — Boiss. fl. Or. IV, 610. — Buhse, Aufz. p. 172. 

Elburs occident., ad Getschesär in valle Lur, 2200 m. s. m. (19. VI. 
1902 ; n° 8004). 

ß macrocalycina Bornm. in Verh.d. Zoolog. bot. Ges. Wien, 1898, p. 618. 

In agris prope pagum Kilischim inter Rescht et Kaswin (23. VII. 
1902; leg. Alexeenko; n° 351, indeterm. 


Salvia Reuteriana Boiss. — Boiss. fl. IV, 615, 

In montis Totschal regione inferiore meridionali, supra pagum Ferasad 
in faucibus, 16-1700 m. s. m. (27. V. 1902; n° 7992.) — Species bracteis 
amplis albidis pulchra. 


Salvia doryophora Stapf, Polak. Exped. I (1885) 41. 

Kaswin, in collibus, 12-1300 m. s. m. (15. V. 1902; n° 7991; deflorat., 
cum planta originali prope Hamadan a Pichler lecta exacte congruens.) — 
Inter Rescht et Kaswin supra Patschinar, 5-600 m. s. m. (45. V. 1902; 
n° 7977 b) et in arvis ad Mendschil, 400 m. s. m. (10. V. 1902; n° 7990; 
ut in typo dense glandulosa, paulo tantum bracteis amplioribus diversa.) 


Salvia Sclarea L. — Boiss. fl. Or. IV, 616. — Buhse, Aufz. p. 173. 
In valle Lur ad pagum Getschesär, 2200 m. s. m. (22. VI. 1902; 
n° 7985.) 


Salvia ceratophylla L. — Boiss. fl. Or. IV, 617. 

Inter Rescht et Kaswin, prope Patschinar, 5-600 m. s. m. (12. V. 1902; 
n° 7993.) — In vinelis ad Kaswin, 12-1300 m. s. m. (17. V. 1902; n° 7986.) 

In Buhse’s Liste aus dem Gebiet nicht verzeichnet. 


Salvia brachysiphon Stapf, Polak. Exped. I (1885), 41. — 
Forma foliis inciso-lobatis; an S. frigidæ Boiss. var. ? 

Inter Rescht et Kaswin, in monte Charsan, 18-1900 m. s. m. (13. V. 
1902 ; n° 7983.) 


* Salvia xanthocheila Boiss. — Boiss. fl. Or. IV, 620. — Buhse, Aufz. 
p. 173 (als S. frigida). 

In valle fluvii Sefidrud, supra Rudbar, 4-500 m. s. m. (7. V. 1902; 
n° 7988.) — In cacumine jugi Charsan, 19-2000 m. s. m. (13. V. 1902 : 
n° 7987; sub S. Gilanica). — In subalpinis in valle Lur, ad pagum 
Getschesär, 2200 m. s. m. (20. VI. 1902; n° 79910.) 

Die Exemplare, teils in Frucht teils in Blüte, sind ‘/2 bis 1 Fuss hoch 
und stimmen mit Exemplaren Huets aus Armenien überein ; es ist eine 
niedrige aber grossblumige Art. 


(Fortsetzung folgt). 


LL 


981 


Mitteilungen aus dem Botanischen Museum der Universität Zürich. 


XXX V. 


ZUR SYSTEMATIK 


VON CASTALIA UND NYMPHÆA 


VON 


Julius SCHUSTER, München. 


(Suite). 


An diese Fundstellen im Kanton Zürich schliesst sich das Vorkommen 
der Nymphza pumila im Gräppelerbergsee bei Alt St. Johann in 
St. Gallen oder Bergsee in Toggenburg, wie er auch genannt wird, 
1308 m. Nymphæa pumila wurde dort von Dr. Girtanner sen. gefun- 
den und seitdem wurde der See von vielen Botanikern besucht. Die Blü- 
tezeit beginnt bei der Nymphæa pumila des Gräppelerbergsees etwa 
Anfang August, was bei der verhältnismässig hohen Lage leicht erklär- 
lich ist. Ich sah von der Pflanze ein reiches Material : leg. Rehsteiner, 
Hug, Tanner, Feurer, Favrat, Schlatter, Jäggi (H. Z.). Die Blüte zeigt 
nichts auffallendes. Ihr Durchmesser beträgt durchschnittlich 2—3 cm, 
die Zahl der Narbenstrahlen schwankt zwischen 10—12, doch kommen 
auch 13 und 44 vor. Letztere Zahl ist nach meinen Beobachtungen das 
Maximum für Nymphea pumila, 6 das Minimum; eine höhere Zahl der 
Narbenstrahlen als 1% tritt nur bei Bänderung der stigmatischen Scheibe 
ein. Auf Querschnitten durch eine der sternförmigen Narbenstrahlen 
zeigt sich in der Mitte der papillöse Strahl, von vier schwach entwickel- 
ten Gefässbündeln umgeben (siehe Fig. V, a). Die Epidermis zeigt ge- 
wöhnlich reduzierte Spaltöffnungen, indem entweder die Eisodialöffnung 
oder auch die Opisthialöffnung sowie Vorderhof und Hinterhof mit ein- 

BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER, n0 42, 30 novembre 1907. 63 


‘4 
€ 
je 
Ar 
be 
> 
fs 
«a 
PA 
; 
ex 
ue 
px 
wi 
Kr 
FE 
> 
Tes 
2 
À 
5 
4 5; 
de 
Ÿ: 
4 
= 
F 
= 
4 


AS a ed 


982 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


ander verwachsen sind (siehe Fig. V, und c). Die stigmatische Scheibe 
ist bei der Pflanze des Gräppelersees, wie es bei Nymphæa pumila typisch 
ist, sternförmig, doch geht die sternförmige Teilung nicht tief und daher 
ist auch der durch die Narbenzähne gebildete Winkel ein stumpfer, wo- 
durch der Rand der Narbe oft gekerbt erscheint. Wartmann und 
Schlatter, die die Pflanze eingehend beschreiben, behaupten, dass die 
Platie der Kronblätter vielfach mit zahlreichen langen Wimpern besetzt 
sei, aber ich konnte weder bei den Pflanzen des Gräppelersees noch bei 
zahlreichen frischen Blüten von Nymphæa pumila der verschiedensten 
Standorte eine solche Behaarung wahrnehmen und möchte annehmen, 
dass es sich auch hier um Algen- oder Pilzfäden handelte, die zufällig 
an der Platte der Kronblätter hingen; in Herbarien findet man ja nicht 
sellen an den Nymphæaceenblüten eine reiche Schimmelpilzfiora ent- 
wickelt. Auch die Samen der Nymphæa pumila im Gräppelerbergsee 
sind als normal zu betrachten. Ihre Länge beträgt 4 mm, die Naht, die 
bei Nymphæa lutea nicht so scharf ausgeprägt ist wie bei Nymphæa lutea, 
tritt ziemlich deutlich hervor. Die Blätter sind wie die von den anderen 
bisher behandelten Fundplätzen unterseits mit anliegenden Haaren dicht 
besetzt, die Lappen sind meist divergent, teilweise ziemlich stark, 
manchmal wieder weniger, an ihrer Basis abgerundet, doch konnte ich 
auch spitze Basallappen beobachten. Oben ist das Blatt, wie das bei unse- 
ren Nymphæa-Arten fast stets der Fall ist, gerundet ‘. Dass das Blatt bei 
der Nymphæa pumila des Gräppelersees in allgemeinen mehr rund 
erscheint, ist darin begründet, dass die Länge des Blattes die Breite nur 
um 1—2 cm übertrifft, während sonst in der überwiegenden Mehrzal der 
Fälle die Blätter 3-4 cm länger sind als breit. Im Gräppelersee ist also 
eine geringere Differenz zwischen Länge und Breite des Blattes dominie- 
rend als in den übrigen Seen der Schweiz oder wir können auch kurz 
sagen : im Gräppelersee kommt ein rundblättrige Sippe der Nymphæa 
pumila vor, in den übrigen Schweizer Seen die häufigere langblättrige 
Sippe — wobei hier mit dem Ausdruck Sippe eine systematische Einheit 
so niederen Ranges bezeichnet werden soll, dass es kaum notwendig 
erscheint, sie mit einem eigenen Namen zu belegen. Immerhin unter- 
scheidet das dominierende Auftreten des rundblättrigen Typus die Nyın- 
phæa von Toggenburg von der langblättrigen der anderen Seen, wo 
Blätter mit den Grössenverhällnissen, wie sie im Gräppelersee über- 
wiegen, die Ausnahme bilden. Burnat beschrieb diese rundblättrige 
Sippe des Gräppelersees in Gremlis Neuen Beiträgen zur Flora der 
Schweiz als var. Rehsteineri und hebt hier neben anderen belanglosen 
Merkmalen auch die mehr rundliche Form der Schwimmblätter hervor. 
Rehsteiner hatte sie sogar als Art mit dem Namen Nuphar interme- 
dium’ bezeichnet. Jedenfalls kann man auf Grund eines einzigen so ge- 
ringfügigen Merkmals, wie es die Blattdimension darbietet, der Nymphæa 


! Wenn gelegentlich ausgerandete Blätter vorkommen, so rührt dies nach Brand 
l. c., p. 9 daher, dass die Spitze ursprünglich durch ein dünnhäutiges Gewebe 
ersetzt ist, das später abstirbt und so die Ausrandung bedingt. Bei Nymphea 
pumila f. sericotricha im Attlesee waren die Blätter, namentlich am oberen 
Rande, schwach gezähnelt. 

3 Rehsteiner wusste nicht, dass dieser Name schon vorher von Ledebour FI. 
Altaic. II, 4830, p. 274 für eine bestimmte Form des Bastardes Nymphea lutea 
X pumila vergeben war. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 983 


des Gräppelersees nur den Rang einer systematischen Einheit niederster 
Stufe zuerkennen, und sie dann — wenn man einen Namen will — als 
sf. Rehsteineri (Burn.) bezeichnen. 

Es bleibt nun noch die Nymphæa pumila zweier Standorte aus der 
Westschweiz zu betrachten übrig, nämlich aus den Kantonen Freiburg 
und Neuenburg, in letztererem allerdings im Grenzgebiet und schon 
auf französischem Boden. Diese beiden Fundorte, die von Wetzstein 
entdeckt wurden, beziehen sich auf den Lac des Joncs und den Lac de 
Fioget. Durch das liebenswürdige Entgegenkommen der Herrn Prof. 
Schinz erhielt ich das Material aus diesen Seen im Herbarium des Poly- 
technikums Zürich. Davon gehören die Pflanzen aus dem Lac des Joncs 
bei La Corbette, südöstlich von Châtel-St-Denis, Kanton Freiburg, 1238 m, 
leg. Viltoz sowie leg. Wetzstein unstreitig zu Nymphæa pumila, wie auch 
Gremli angibt (1. c., IV, p. 1). Ausserdem kommen aber im Lac des Joncs 
auch andere Nymphæa-Formen vor, von denen später zu reden sein 
wird. Die Nymphæa pumila aus dem Lac des Joncs hat typisch ausgebil- 
dete Blüten und eiförmige Blätter mit elwas divergierenden Blattlappen. 
Doch unterscheiden sich die Blätter von denen der bisher aufgeführlen 
Standorte dadurch, dass sie auf der Unterseite nicht dicht behaart, son- 
dern kahl sind : sie gehören zur f. glabrata Harz. Zu dieser gehört auch 
die Nymphæa pumila aus dem Lac de Fioget pres Châtelneuf (France, 
dep. du Jura), leg. Choffat. Interessant ist dessen Bemerkung in schedis, 
dass Nymphæa pumila erst seit vier oder fünf Jahren im Lac de Fioget 
vorkomme, jetzt sehr zahlreich, obgleich sie selten zur Blüte komme. 
Nymphæa lutea ist nach Choffat im Lac de Fioget häufig, aber bloss am 
Rande, während Nymphæa pumila entfernter am Ufer auftritt. Auch 
kann man wohl mit Sicherheit auf die Anwesenheit des Bastardes Nym- 
phæa lutea X pumila rechnen, wenn er auch bis jetzt nicht sicher nachge- 
wiesen ist. 

Vergleichen wir jetzt die Nymphæa pumila-Formen der verschiedenen 
Schweizer Standorte unter sich und mit denen anderer Gebiete, so treten 
die einzelnen Abänderungen in ihren Beziehungen noch klarer zu Tage. 
Die Nymphæa pumila der Schweiz hat die für die typische Form charakte- 
rislische sternförmige Narbe, deren Teilung nur so tief geht, dass die 
Winkel zwischen den Narbenzähnen stumpf sind. Eine Form mit so tief 
sternförmig geteilter Narbe, dass die Winkel der Narbenzähne spitz 
sind und die Narbenstrahlen fast frei erscheinen, wie ich sie z. B. im 
Wesslingersee bei München gefunden und als var. stellatifida beschrie- 
ben habe, wurde in der Schweiz bisher nicht konstatiert, die Schweizer 
Exemplare gehören somit sämtlich zur var. genuina mh,, |. c., p. 80. 
Von dieser sind ferner die zwei Formen vertreten. nämlich f. sericotri- 
cha mh. im Hüttensee, Lützel- und Egelsee, im Kämmoosweiher und im 
Gräppelerbergsee, in letzterem allerdings in mehr rundblättriger Aus- 
bildung, sf. Rehsteineri (Burn.). Die f. glabrata Harz findet sich im 
Lac des Jones und im Lac de Fioget. Die übrigen Unterschiede sind we- 
niger bedeutend und beziehen sich nur auf die Grössenverhältnisse und 
teilweise auch auf die Zahl der Narbenstrahlen. Sie werden am besten 
aus folgender Tabelle ersichtlich. 


« ° G ä UE CA CURE : N K 2 
‘Tunf pu 7107 78% VF : LE SIQ ge: wu 88G N epıpyerfojs “aea 
r e ae NK, ee ; (meöly) : : 
Rx (nf Suejuy 816 se | SE: GG : 81 | ‘U 008 ‘9 Rae BU9IIIOONIOS ‘J 
RARE RCE CE BO SAN M Me en © DE Pr à 
= 
2 mp opım ‘6 6e se |oc:susque:cz| wem a ereugerb 7j 
[d 7] 
s "jsnönv SurjJuy "OF ee 1 ga:gigsuqgie:g "ur SET "souof sop Def ‘eyeigeb 'J 
Gt NEE rn Br ENTE | ER Fre in A 2 PP em D mi M Qu En FT DE 
= ‘Isnöny Suejuy 7101 wege |'86 : ZTTSIQ 2:79) U SOEF "oosoaogg Aopoddean | ‘Tioutasqey "Js 
= 
ce ‘taf om "89 "GT ‘%°9 : GS SIQ Y' : &'L | Woog ‘E | ‘JHUIOMSOOMUEM | ‘eyorxpoomes "7 
= BER | ee no a rl er 2 à 
= “jsnony ji 01-8 eg | 22: Trsg6g:g| ww ggg -9asjazınT "BUOLIJO9LIOS "7 
+ 
> | 
3 ‘ysnöny a "018 Bu 69 : GG SIG 7 : L | "wong ‘69 051084 "BUILIJO0LIOS ‘J 
= PRE A, PTE PRE EU EN PS PR ER N en EN | ec RS Pen | a med Eee Ste, 
= ‘nf SUN ‘61 —6 tz "68 : GI SIA 9'E : 5 ‘lu 699 ‘20809 "eUOLIJ09TIOS 'J 
a 
"wo ul "wo ul 
uezonig sap ug eye, | Map | aaa pun eßurmerg ‘ayoH lopuzjg “eqund eæyduin 
Jassowydung UOUISIMZ SIU}|BUI9A 
QO 
[er] 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DERUNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 985 


Aus dieser Zusammenstellung geht deutlich hervor, dass die Varia- 
tionen an den einzelnen Standorlen dieselben sind wie sie auch ander- 
wärts auftreten und nicht zur Abtrennung von Rassen verwendet 
werden können. Man kann nur nach der Blattunterseite einen dicht 
behaarten und einen kahlen Typus unterscheiden. Eine Modifikation des 
ersteren ist die Nymphæa pumila des Gräppelersees, die man als sf. 
Rehsteineri (Burn.) bezeichnen kann. Die Prävalenz der rundlichen 
Blattform bei dieser Nymphæa ergibt sich aus folgenden Messungen, 
verglichen mit solchen an der Nymphæa pumila des Hüttensees, die als 
volkommen typisch zu betrachten ist. 

Verhältnis der Blättlänge zur Breite bei Nymphæa pumila : 


a. im Hüttensee (langblättriger b. im Gräppelersee rundblattriger 
Typus). Typus). 
9,2 : 3,6. 6,4 : 5,7. 
9,9 : 3,9. 6,5 : 5,4. 
6,4 : 4,2. 6,5 : 5,8. 
6,5 : 3,9. 70:25:56: 
6,5 : 4,9. 7,9. : 049, 
1:33. 7,5 : 6,&. 
7,2 : 4,8. 7,6 : 6,7. 
TETE DS: TRIE ONE 
7,8 : 6,2. 8:25 17,4 
TS Era ed: 
8 :6,4. 9,2 : 7,6. 
8,4 : 5.6. 9,9: Z,D. 
339. 9,5 : 8,2. 
9  : 6,5. 9,5 : 8,5. 
9827,93: 10 :7,7. 
9,5 : 8,2. 1077282. 

105,87. 123} 
10,5 : 8,2. ARE 
10/85/67: ul ONE 
12 :8,2. APRES: 
Mittel 8,1 : 5,5. Mittel 8,8 : 7,3. 


Wir sehen auch hieraus deuthch, dass die Blätter der Nymphæa pumila 
des Gräppelersees durchschnittlich um 1 cm länger als breit sind, 
wenngleich auch andere Verhältnisse vorkommen, wie z. B. 10 : 7,7. 
Sonst ist dieses Dominieren des rundblättrigen Typus bei keiner Nym- 
phæa pumila der Schweiz der Fall und es ist schon aus diesem Grunde 
unzweckmässig die Nymphæa pumila der Schweizer Seen — ausge- 
nommen die des Hüttensees — als var. Spennerianum Gaud. zu 
bezeichnen, wie dies Waldvogel und Magnin vorschlagen. Ganz 
unhaltbar wird aber diese Bezeichnung, wenn man sich darüber klar ist, 
was eigentlich Nuphar Spennerianum Gaud. Fl. Helvet. III, 1828, p. 439 
darstellt. Ich habe diese Frage schon in einer früheren Arbeit näher 
erörtert und möchte hier nur noch einmal betonen, dass dieser Name 
endgiltig aus unserer Literatur verschwinden muss. Denn bezeichnete 
Gaudin, dem der Polymorphismus der einzelnen Arten und ihrer 
hybriden Verbindungen vollkommen unbekannt war, anfangs eine 
bestimmte Form des Kreuzungsproduktes Nymphæa lutea X pumila als 
Nuphar Spennerianum, so verwirrte ihn später die Manmigfaltigkeit der 
Formen so, dass er selbst reine Nymphæa pumila für Nuphar Spenne- 


986 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


rianum ausgab und dadurch zu einer Konfusion Anlass gab, von der sich 
selbst die neuesten Arbeiten vielfach nicht befreien konnten. Nuphar 
Spennerianum Gaud. gehört p. p. zu Nymphæa pumila, p. p. zu Nymphæa 
intermedia (Ledeb.) = Nymphæa lutea X pumila, über die später noch 
einiges zu sagen sein wird. 

Wir haben allen Grund anzunehmen, dass Nymphæa pumila früher in 
der Schweiz weiter verbreilet war als heute. Walser hat gezeigt, 
dass von 149 Gewässen, die auf der Gyger’schen Karte vom Jahre 1667 
eingetragen waren, 73 heute erloschen und 15 stark reduziert sind. Aber 
wir können noch viel weiter zurückgehen. Schon 0. Heer! war der 
Meinung, dass Nymphæa pumila mit grosser Wahrscheinlichkeit für das 
Neolithicium von Robenhausen angenommen werden dürfe, wo man sie 
jetzt vergebens sucht. Leider wird sich der positive Nachweis hiefür wohl 
nie bringen lassen. Da anatomische Unterschiede zwischen den Samen 
von Nymphæa lutea und pumila nicht bestehen, so ist man auf die mor- 
phologischen Verhältnisse angewiesen und auch hier können keine 
scharfen Unterschiede aufgestellt werden. Allerdings sind die Samen von 
typischer Nymphæa lutea grösser, bedeutend dicker, oft länglichkegel- 
förmig und mit einer sehr stark hervortretenden, teilweise gekielt 
erscheinden Naht versehen, die von Nymphæa pumila kleiner, schlanker, 
die Naht, wenn auch deutlich sichtbar, nicht so stark hervortretend. 
Aber auch aus der Grösse lässt sich, wie E. Neu weiler richtig bemerkt, 
nicht erweisen, ob tatsächlich Samen von Nymphæa pumila oder lutea 
vorliegen. Denn auch bei Nymphæa lutea kommen kleinere und schlan- 
kere Samen vor und die Naht ist bei den subfossilen und prähistorischen 
Funden leider nicht mehr so deutlich unterscheidbar. Die folgende 
Uebersicht zeigt die Resultate, die an je 20 Samen gewonnen wurden. Es 
wurde dabei benützt typische Nymphæa lutea und pumila, sowie eine 
kleinere Form von Nymphæa lutea, die var. affinis (Harz), auf die ich 
noch zurückkommen werde. 


Nymphæa. ne ee Zeile Gewicht der 20 Samen. 
lutea. DA HONTE 460 mg. 
lutea var. affinis. h,3 : 2,1. 260 mg. 
pumila. 4,3 : 2,4. 270 mg. 
Ban are 


Man muss also bei der Bestimmung subfossiler Seerosen- Samen 
nach der Grösse sehr vorsichig sein und kann sie nur sicher deuten, 
wenn man entweder sehr viel Material hat, so dass zahlreiche Messungen 


1 Naturf. Ges. Zür. Stück LX VIIT, p. 45 und tab. I, fig. 162. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÆT ZÜRICH, XXXV. 987 


und Wägungen gemacht werden können, oder wenn die Pflanze noch 
jetzt an dem betreffenden Standorte vorkommt, so dass ein direkter 
Vergleich möglich ist. Auch an den etwa subfossil erhaltenen Pollen 
lässt sich Nymphæa pumila nicht konstatieren, da diese wie bei Nymphæa 
lutea an der Exine mit Stacheln besetzt und an der Falte glall sind. 
Blattnarben, die allenfalls eine Deutung zuliessen — Schröter! wies 
solche von Castalia alba aus dem Pfahlbau von Robenhausen nach — 
sind bis jetzi nicht gefunden worden. 

Wenn so auch die subfossilen und fossilen Funde etwas zweifelhaft 
erscheinen müssen, so kann man deshalb doch behaupten, dass Nym- 
phæa pumila früher in unseren Breiten viel häufiger war. Es erhellt das 
aus der geographischen Verbreitung. Heulzutage bewohnt Nymphæa 
pumila ein ausgedehntes Gebiet, das sich auf die Mandschurei, Sibirien, 
Russland, Finnland, Schweden, Deutschland, Schottland, England, die 
Gebirgsgegenden Mitteleuropas, die Schweiz, Tirol, Bayern, Böhmen, 
Mähren, Kärnten, Oesterreich, Steiermark, Galizien. Ungarn und Rumä- 
nien erstreckt. Doch gehört Nymphæa pumila überall zu den selteneren 
Pflanzen und teilweise sind in diesen Ländern nur wenige Standorle 
bekannt, so z. B. in Bayern im ganzen nur vier. Es kann keinem 
Zweifel unterliegen, dass Nymphæa pumila ursprünglich der skandinavi- 
schen Flora angehört. während der Eiszeit in Mitteleuropa sich ange- 
siedelt und nach Ablauf derselben sich wieder nach Norden zurück- 
gezogen hat, während sie sich bei uns nur an wenigen ihr zusagenden 
Stellen erhalten konnte. Dafür spricht das isolierte Vorkommen in 
Mitteleuropa, dafür spricht der Umstand, dass Nymphæa pumila in 
den Juraseen Frankreichs ihre Westgrenze findet und südlich der 
Alpen nicht vorkommt, dafür sprechen vor allem die Leitpflanzen der 
nordisch-skandinavischen Facies, die sich an den verschiedenen Standorten 
von Nymph&a pumila gleichfalls als Relikte erhalten haben. In der 
Nähe des einzigen nordwestdeutschen Fundortes der Nymphæa pumila 
bei Kioster Isenhagen in der Lüneburger Heide findet sich bei Schafwedel 
die nordische Betula nana; in den Vogesen und im Schwarzwald erinnern 
die dort wachsenden Isoëtes-Arten neben Nymphæa pumila an den 
Norden; in den Mooren am Titi- und Schluchsee — beides klassische 
Fundorte von Nymphza pumila — ist die hochnordisch-subalpine 
Gruppe ausserden durch Pinus montana vertreten; in einem Moorsee bei 
Tölz in Oberbayern, der von Nymphæa pumila bewohnt wird, wurde im 
angrenzenden Hochmoor Carex microglochin, jene jetzt so seltene, 
hochnordische Segge, noch in jüngerer Zeit aufgefunden; in dem Moor- 
grund am Ufer des Atilesees im Algäu zeigen sich Betula humilis und 
Cladonia alpestris; im Lützelsee erinnert die freillich nur mehr 
subfossil in den oberen Torfschichten gefundene Trapa natans? an die 
eiszeitliche Flora, der auch Nymphæa pumila angehört. So liegt, um nur 
noch ein Beispiel anzuführen, der Hüttensee, aus dem Nymphæa pumila 
zuerst aus der Schweiz bekannt wurde, im Gebiete des alten Lind- 
gletschers. Es wäre eine erkünstelte Annahme, wollte man, wie dies 
teilweise geschah, die Verbreitung von Nymphza pumila und anderen 


1 Ber. Schweiz. Bot. Ges. IV, 1894, p. 39. 

2 Waldvogel, I. c., p. 287. — Dass Trapa natans hier als Glacialrelikt auf- 
zufassen ist und nicht etwa als Kulturpflanze des prähistorischen Menschen, wie 
dies an anderen Plälzen vielfach anzunehmen ist, beweisst schon das vollständige 
Fehlen von irgend welchen anderen prähistorischen Kulturpflanzen. 


983 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.), 1907 


borealen Arten in Norddeutschland und anderwärts etwa mit der Ver- 
breitung der Samen durch Vögel erklären. Denn wenn auch die Samen 
von Nymphæa gelegentlich durch Vögel, speziell durch Wasserhühner, 
von einem Seebecken zum anderen, von diesem Wasserlauf in den 
benachbarten verschleppt werden mögen, so würde doch eine so ausgespro- 
chen nordische Art, wie sie Nymphæa pumila darstellt, nur schwerlich 
gerade an die ihr zusagenden Stellen in den Mooren oder Moränenge- 
bieten gelangen, wo seit der Eiszeit nordische Elemente ein ‚Asyl 
gefunden haben. Jedenfalls kommt die Möglichkeit der Verbreitung der 
Nymphæa-Samen durch Vögel nur für verhältnismässig kurze Strecken 
in Betracht, da die Saınen — so weit bekannt — verdaut werden und die 
Verbreitung höchstens dadurch erfolgen kann, dass die schleimigen 
Samen am Schnabel oder Gefieder hängen bleiben und so eine Zeit lang 
weiler transporliert werden. 

Die Betrachtung der einzelnen Standorte, sowie der geographischen 
Verbreitung legt die viel natürlichere Annahme nahe, dass Nymphæa 
pumila als ein Rest aus jenen Intervallen der Eiszeit sich darstellt, 
wo wärmere Epochen eintraten. Heutzutage hat sich Nymphæa pumila 
wie so viele andere Reliktpflanzen nur mehr jn der montanen Region 
oder in den Moränenlandschaften erhalten, wo sich seinerzeit die 
Wasserflächen durch eine Schwelle stauten, sich allmählich in Moore 
verwandelten und so wie Oasen in der warmen und trockenen Umgegend 
des Tieflandes eine fremde Pflanzendecke erhalten haben. Nach Ablauf 
der Eiszeit trat wieder ein Rückzug nach Norden ein und so findet sich 
Nymphæa pumila mit zunehmender Häufigkeit in Skandinavien, Nor- 
botten, Lappland, Russland, Finnland und nähert sich seiner Ostgrenze 
in Sibirien in der Nähe des Baikalsees, wo auch Castalia candida, deren 
Einwanderung gleichfalls während der Eiszeit aus Norwegen erfolgte, 
ihre östlichste Verbreitung besitzt. Dass Nymphæa pumila erst in der 
südöstlichen Mandschurei (ad flumen Mo, affl. lacum Hanka, leg. 
Przwalski, Herb. berol., ihre Ostgrenze erreicht, spricht nicht für die 
Richtigkeit der Annahme der Geologen, dass noch in der jüngeren 
Tertiärzeit Ostturkestan und die Mongolei von einem Meere bedeckt 
waren. Denn in diesem Falle hätte Nymphæa pumila bei ihrer Einwan- 
derung in jenes innerasiatische Meergebiet, das erst durch den Abfluss 
grosser Ströme und durch Eintrocknung entwässert werden musste, 
nicht die für das Vorhandensein einer höheren Vegetation notwendigen 
Bedingungen angelroffen und sich an einem so exponierten Standort 
erhalten können. Weiter östlich in Japan findet sich eine eigene, der 
Nymphæa lutea näher stehende Art, die leicht an ihren spiessförmigen 
Blättern kenntlich ist, Nymphæa iaponica (De. Syst. II, p. 62) Laws. 
Trans. Roy. Soc. Canada II, 1888, p. 118, deren Narbe, wie dies auch bei 
Nymphæa lutea der Fall ist, zwischen lief gekerkt und ganzrandig 
variiert. Schon die Tatsache, dass in Ostasien eine besondere Art an die 
Stelle von Nymphæa pumila tritt, macht es a priori nicht wahrscheinlich, 


1 Vergleiche über diesen Gegenstand, über den noch weitere Untersuchungen 
notwendig sind : Darwin, Entstehung der Arten, Reclam, p. 563: Hildebrand, 
Die Verbreitungsmittel der Pflanzen 1873, p. 76; Caspary, Welche Vögel ver- 
breiten die Wasserpflanzen ? Schr. Phys.-ök. Ges. Königsberg 1870, p. 9; Ebeling, 
Ueber die Verbreitung der Pflanzen durch die Vogelwelt, Ber. Naturw. Ver. 
Magdeburg VIII, 1878, p. 121; Luther, Ueber die Samenverbreitung bei Nuphar 
Iuteum, Medd. Soc. pro Fauna et Flora Fennica 1901, p. 7 ff. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT, MUSEUM DER UNIVERSITÄT ZÜRICH. XXXV. 989 


dass Nymphæa pumila gleich der Castalia tetragona auch in Nordamerika 
vorkommt. Die Angaben in der Literatur sind leilweise widersprechend : 
die in Amerika als Nymphæa Kalmiana bezeichnete Seerose wird von 
den einen für Nymphæa pumila, von den anderen nur für eine Varietät 
der Nymphæa pumila und von vielen auch für eine eigene Art gehalten. 

Diese Nymphæa aus Nordamerika, um die es sich hier handelt, war 
schon Linné bekannt: er identifizierte sie (Sp. pl. ed. 2, p. 729) mit der 
europäischen Nymphæa lutea. Erst später erkannte Michaux, dass sie 
von der europäischen Pflanze abweiche und nannte sie Nymphæa lutea 
var. Kalmiana (Fl. Bor. Am. 1, 1803, p. 311). Persoon hielt sie für eine 
eigene Art, der er den Namen Nymphæa microphylla gab (Syn. pl. I, 
1807, p. 63). Bald darauf griff dann Sims wieder auf den von Michaux 
gegebenen Namen zurück und schrieb Nuphar Kalmiana (Bot. Mag. 1809, 
tab. 1295), ebenso Nuphar Kalmianum R. Br. in Aït. Hort. Kew. 2, III, 
4811, p. 295. Wohl deshalb, weil Gray (Manual ed. 5, p. 57) die Pflanze 
als Nuphar luteum var. pumilum beschrieb, hielten sie später manche 
europäische Botaniker geradezu für identisch mit unserer Nymphæa 
pumula. Diese Meinung vertrat auch W. J. Hooker, der Nuphar Kal- 
miana und Nymphæa pumila für identisch hielt (Fl. scotica I, 1821, p. 169 
und Il, p. 293). Planchon (l. c., p. 60) hielt sogar Nymphæa pumila, 
Spenneriana (= Nymphæa intermedia) und Kalmiana für vollständig 
identisch. Der den Gesetzen der Priorität entsprechende Name ist 
jedenfalls Nymph&a microphylla Pers. 

Vergleicht man Herbarmaterial von Nymphæa microphylla mit Nym- 
phæa pumila, so ist allerdings die Aehnlichkeit sehr gross. Allein bei 
genauerer Betrachtung, namentlich an lebenden Pflanzen, zeigen sich 
doch auch grössere Differenzen. In den Blättern unterscheidet sich Nym- 
phæa microphylla von pumila nicht. Die Blätter sind klein, eiförmig, 
haben entfernte bis stark genäherte Blaillappen und sind unterseits 
‚meist kahl, manchmal mehr oder weniger behaart; auch die submersen 
Blätter decken sich vollständig mit denen von Nymphæa puinila. Die 
Blüten stimmen in Bezug auf Grösse und den oft gekerblen bis stern- 
förmigen Rand der stigmatischen Scheibe ebenfalls mit Nymphæa pumila 
überein, weichen aber in einem wesentlichen Punkte ab : die Antheren 
sind nicht, wie dies bei Nymphæa pumila ausnahmslos der Fall ist, 
kubisch, sondern oblong. Dazu kommt, das bei Nymphæa microphylla 
die Narbenscheibe siets dunkelrot gefärbt ist, was besonders an der 
lebenden Pflanze deutlich hervortritt. Eine Rotfärbung der Narbenscheibe 
tritt zwar, wie schon Caspary bekannt war, auch bei Nymphæa pumila 
gelegentlich auf, aber sie erstreckt sich nie auf die ganze Narbenscheibe 
und ist nicht dunkelkarminrot wie bei Nymphæa microphylla, sondern 
mehr orangerot. Die Zahl der Narbenstrahlen beträgt 6-7, entspricht also 
dem Minimum der Narbenstrahlen bei Nymphæa pwnila. Frucht und 
Samen gleichen wieder ganz der Nymphæa pumila. Aus der Beschaffen- 
heit der Antheren aber geht unzweideutig hervor, dass die amerkanische 
Pflanze mit Nymphæa pumila nichts zu tun hat, sondern eine eigene 
Art darstellt. Interessant ist, dass Nymphæa microphylla in ihrer mor- 
phologischen Ausbildung und geographischen Verbreitung zu der ameri- 
kanischen Nymphza advena Soland. ganz ähnlich sich verhält wie in 
Europa Nymphæa pumila zu Nymphæa lutea. Wie diese bilden Nymphæa 
microphylla und advena einen Bastard, der schon von Gaspary künstlich 
gezogen und später von Morong als Nuphar rubrodiscum bezeichnet 


990 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me SÉR). 1907 


wurde’. Nymphæa pumila kommt in Amerika überhaupt nicht vor, 
ebenso wenig Nymphæa lutea. 

Nymphæa lutea (L. Sp. pl. ed. 2, p. 729, p. p.) Willd. Sp. pl. I, 1800, 
p. 1151 = Nuphar luteum Smith Prodr. Fl. Græc. I, 1808. p. 361 
besitzt ein ganz analoges Verbreitungsgebiet wie Castalia alba. Schon 
aus der Präglacialzeit sind typisch ausgeprägte Samen von Nymphæa 
lutea aus dem Cromer Forestbed erhalten, aus demselben Waldbett, in 
dem Pinus omorikoides und Euphorbia amygdaloides vorkommen. 
Während aber diese auf viel südlichere Gebiete heulzulage beschränkt 
sind und eine andere Nymphæacee, Brasenia peltata Pursh, in Europa 
überhaupt nicht mehr vorkommt. war es der robust gebauten Nymphæa 
lutea möglich sich an die herrschenden klimatischen Bedingungen 
anzupassen, die Eiszeit zu überdauern und sich von Mitteleuropa weit 
nach Norden zu verbreiten. Aehnliche Blätter, wie sie Nymphæa lutea 
besitzt, treten schon in unteren Miocän auf und wenn diese auch zur 
Bestimmung keinen sicheren Anhaltspunkt geben, so lässt sich doch aus 
der Blattnervatur ohne Zweifel behaupten, dass diese Blälter von einer 
Nymphæa stammen, die wie Nymphæa lutea oder advena ausgesehen 
haben muss. Die grosse Verbreitung von Westeuropa bis Westasien 
spricht dafür, dass Nymphæa lutea zur Tertiärzeit in Mitteleuropa 
vertreten war und nicht etwa wie Nymphæa pumila zur Eiszeit bei 
uns einwanderle. Nymphæa lutea ist keine boreal-alpine Art. Weder 
steigt sie in den Alpen höher als 1000 m, noch kann Nymphæa lutea, 
deren Blüten sich am spätesten entfalten und infolgedessen auch am 
spätesten Samen ansetzen, in den kälteren nördlichen Landstrichen 
noch Früchte reifen, während Nymphæa pumila als boreale Pflanze dazu 
wohl befähigt ist, ebenso auch der Bastard zwischen beiden Arten. So ist 
das Hauptverbreitungsgebiet von Nymphæa lutea Mitteleuropa und hier 
ist sie durch das ganze Gebiet häufig, wenn auch nicht überall vorherr- 
schend. Auf Kalkboden ist die Pflanze sehr häufig, weit weniger ist dies 
der Fall z. B. auf Keuper und nicht selten fehlt sie an Stellen, wo Casta- 
ha alba in Menge auftritt. An manchen Lokalitäten wurde sie erst später 
angepflanzt, so im Thumse bei Reichenhall in Oberbayern und an 
solchen Stellen kann man beobachten. wie rasch diese Pflanze in gewis- 
sen Merkmalen variieren kann. Die Blätter sind bei Nymphæa lutea im 
Thumsee übereinandergeschlagen bis genähert, Blatt- und Blülen- 
stiele wie die Blätter vollständig kahl. Nur der Rand der stigmatischen 
Scheibe zeigt sich stark variabel und ist teils ganzrandig, wie dies 
typisch ist, teils gebuchtet, teils geschweift-buchtig oder gezähnt ge- 
buchtet*. Die Narbenstrahlen erreichen in der Mehrzahl der Fälle den 
Rand, doch kommen auch solche vor, die vor dem Rande endigen. In 
einem langsam fliessenden Bache bei Maisach bei München wurden die 
Narben einer Anzahl Nymphæa lutea untersucht. Sie waren sämtlich 
stark trichterig vertieft, am Rande zahnig-gekerbt, die Strahlen endigten 


1 Bot. Gaz. Il, 1886, p. 167. — Syn. Nymphea Fletcheri Laws. Trans. Roy. 
Soc. Canada VI. 1888, p. 119. — Hieher gehört auch Herb. berol. n. 263 leg. 
Russell, Juli 1856 (ohne Fundort), ex herb. Caspary, die Harz für eine neue 
Species hielt. Die Antheren sind hier deutlich intermediär, 2—2,5 mm lang, die 
Narbe 7—8 strahlig, tief gekerbt. 

2 Cf. Ferchl, Fl. v. Reichenhall, Ber. bot. Var. Landshut VI, 1877, p. 10. 

® Vgl. über die Variationen der Narbe Caspary in Schr. Phys.-ök. Ges. 
Königsberg 1875, Sitz.-Ber. 5. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSIT. BT ZÜRICH. XXXV, 991 


teils vor dem Rande, teils liefen sie in diesen aus. Andere Variationen 
wieder zeigten Pflanzen, die in einem langsam fliessenden Bache bei 
Nannhofen gesammelt wurden. Hier sind die Blätter kleiner als dies 
sonst der Fall ist, die Blattlappen abstehend, teils aber auch genähert, die 
Blattstiele bald feinbehaart, bald kahl. Auch die Blülenstiele sind fein 
behaart, die Blüten klein, die Narben gekerbt bis wellig, die Narben- 
strahlen bei den gekerbten Narben vor dem Rande endigend, bei den 
gewellten meist in den Rand auslaufend. Doch war überhaupt keine 
strenge Scheidung dieser Merkmale zu konstatieren. Noch interessanter 
ist ein Fall, den ich im Haspelmoor zu beobachten Gelegenheit 
hatte. An einer Verlandungsstelle, wo sich Cyperaceen in grosser Menge 
angesiedelt halten, waren auch noch zwei Stöcke von Nymphæa lutea 
erhalten geblieben. Ich grub diese beiden Stöcke samt Rhizom aus und 
fand, dass die jungen noch eingerollten Blätter mit feinen seidenarligen 
Haaren dicht bedeckt waren, auch die Blattstiele waren feinbehaart, 
dagegen die älleren Blattstiele verkahlt und die Blütenstiele ganz kalıl. 
Die Lappen der ziemlich kleinen Blätter waren weit auseinanderstehend, 
die Blattunterseite Kahl und rauh punktiert. Die Blüten waren ziemlich 
gross — die Spannweite betrug 5-6 cm — die Narben in der Mitte teils 
seicht, teils kurz trichterig vertieft, der Narbenrand ganzrandig bis 
geschweift-gekerbt. Die hier auftretende Behaarang darf in diesem Falle 
wohl als xerophile Anpassung bezeichnet werden. Allein sie war 
durchaus nicht einheitlich ausgeprägt, sondern machte etwa den Ein- 
druck, wie wenn die Pflanze mitten in dem Versuch sich einem trocke- 
neren Boden anzupassen stecken geblieben wäre. Dass eine solche 
Behaarung nicht erblich ist. bewies Borbäs, indem er solche Formen 
mit behaarten Blättern, Blatt- und Blütenstielen unter normalen Umstän- 
den kultivierte, worauf die Behaarung bald gänzlich verschwand. Bei 
Gröbenzell im Dachauer Moor sammelte Vollmann eine Form von 
Nymphæa lutea mit behaarten Blatt- und Blütenstielen, Kleinen Blättern 
mit etwas divergierenden Lappen und + welligen Narben. Wieder 
anders ist Nymphæa lutea aus Teichen um Salzburg (leg. v. Weismayr). 
Hier sind die Blüten gross, 5—6,2 cm spannend, die 16 Narbenstrahlen 
endigen vor dem Rande. dieser selbst ist unregelmässig gezähnelt. Das 
grosse Blatt hat genäherte Lappen und zeigt auch auf der Blattunterseite 
einzelne lange Haare, auch Blatt- und Blütenstiele sind fein behaart. 
Zugleich mit diesem kommt aber eine Form mit geringerer Spannweite 
(4 cm) und schmälerem, glatten Blütenstiele an demselben Standorte 
vor. Die Narbe ist hier nur elfstrahlig und weist unregelmässige seichte 
Einbuchtungen auf. Sie ist ferner im Gegensalz zu den vorher erwähnten 
Exemplarenim Zentrum nicht trichterig, sondern nur sehrschwach vertieft. 

Diese wenigen Beispiele sollten nur zeigen, welchen Variationen Nyn- 
phea lutea unterworfen ist und wie diese selbst wieder in einander 
übergehen, so dass es schwer, ja beinahe unmöglich ist die einzelnen 
Formen abzugrenzen. Trotzdem fehlte es natürlich nicht an solchen Ver- 
suchen, wenn sie auch sämtlich als unzweckmässig bezeichnet werden 
müssen. Auf der so vielfach abändernden Behaarung und Beschaffenheit 
der Narbenscheibe ist die « Art» Nuphar sericeum Läng Syll. Ratisb. I, 
p. 1880 begründet. Behaarte Blatt- und Blütenstiele, unterseits behaarte 
Blätter, sowie eine geschweifte Narbenscheibe sind ihre Kennzeichen. Sie 
war früher nur aus Ungarn bekannt, wurde aber jetzt an mehreren Stel- 
len gefunden und dabei wurde man auch auf ihre Unbeständigkeit 
aufmerksam. Wir wissen jelzt, dass diese Behaarung, wie Borbäs gezeigt 


992 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


hat, in der Kultur verschwindet und dass auch andere Nymphæa-Arten 
mit behaarten Blättern als Variationen vorkommen können, so Nymphæa 
pumila und Nymphæa advena (f. tomentosa Torrey et Gray Fl. of N. Am. I, 
p. 58). Wegen der Beschaffenheit der Narbe wurde Nuphar sericeum 
Läng von Burnat' mit Nuphar Spennerianum = Nymphæa intermedia 
identifiziert, ebenso von Schimper und dadurch die Erkenntnis der 
einzelnen Formen noch mehr verwirrt. So fand ich im Herbarium des 
badischen botanischen Vereins den Bastard Nymphæa lutea X pumila 
aus dem Schluchsee im Schwarzwald, leg. Frauk, mit der Bezeichnung 
Nymphza sericea, trotzdem diese Pflanze nirgends eine Behaarung zeigt. 
Eine Form mit genäherten Blattlappen und scheinbar hehaarten Blüten 
und Blattslielen als Art Nuphar confusum Gandoger” zu bezeichnen, 
trug nicht dazu bei die herrschende Konfusion zu mindern. Der Ver- 
such Nymphæa lutea in eine Anzahl kleinerer Arten zu zerlegen, ist 
überhaupt durchaus nicht neu. Schon im Jahre 1859 löste Lestadius 
Nymphæa lutea in fünf, Nymphea intermedia in zwei und Nymphæa 
pumila in drei Arten auf, wobei er im wesentlichen die Beschaffenheit 
der stigmatischen Scheibe — ob ganzrandig. ob geschweift u. s. w. — 
als unterscheidendes Merkmal heranzog. In neuerer Zeil sind noch zwei 
Arten beschrieben worden, auf die näher einzugehen ist, Nuphar affine 
Harz Bot. Centralbl. LIT, 1893, p. 2126 und Nuphar Schlierense Harz 
Fl. exs. Bavaric. n. 404 (sine descript.). Die letztere Form, die im allge- 
meinen in der Mitte zwischen typischer Nymphæa lutea und sericea 
(Läng) steht, hat eine ganzrandıge oder wellige Narbenscheibe. 10 bis 
20 vor dem Rande endigende Narbenstrahlen, behaarte Blatt- und 
Blütenstiele und kahle Blätter mit etwas divergierenden Lappen. Ist 
schon, wie oben gezeigt wurde, Nymphæa sericea eine sehr unbeständige 
« Art, » so gilt dies noch in viel höherem Grade von Nymphæa Schlie- 
rensis. Gerade im Schliersee lassen sich alle Uebergänge beobachten von 
Nymphæa lutea mit ganz kahlen Blättern, Blüten- und Blattstielen, sowie 
ganzrandiger Narbe und übereinandergeschlagenen Blatllappen zu 
solchen, bei denen die Narbe etwas geschweift und Blatt- und Blüten- 
stiele oder auch beide zugleich behaart sind (Schierensis Harz); von 
diesen wieder zu den Formen, die auch auf der Blattunterseite eine 
Behaarung zeigen und eine mehr gezähnelte Narbe aufweisen (sericea 
Läng var. denticulata Harz ]. c., p. 2176° von Formen mit ausseror- 
dentlich grossen Blättern und Blüten mit genäherten Blatilappen und 
dicht seidenhaarigen Blattstielen zu solchen, die nur kleine Blüten und 
Blätter hervorbringen, ziemlich divergente Blattlappen aufweisen, eine 
gekerbte Narbe besitzen und vollständig kahl sind. Letztere sind von 
besonderem Interesse, weil diese Formen auch im Spitzingsee vorkommen 
und die Nymphæa des Spitzingsees durch die verschiedene Stellung, die 
sie in der Literatur einnimmt, eine gewisse Berühmtheit erlangt hat. 

Die ersten Angaben über die Nymphæa des Spitzingsees in Ober- 
bayern stammen von Koch“. Er bezeichnete die Pflanze, die ihm nur in 
Herbarmaterial vorlag (leg. Schenk, Herb. Suringar, Leyden), als Nuphar 


1 Ann. assoc. philom. vogeso-rhenane, nouv. série, I, 7, 1867, p. 14. 

2 Fl. Gallic. exs. no 187. 

® Syn. Nuphar sericeum Läng var. subsericeum Harz ap. Hammerschmid, 
Exkursionsfl. [. Tölz und Umgebung 1897, p. 115. 

4 Taschenbuch der Deutschen und Schweizer Flora, ed. 6, 1865, p. 19. 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUMDER UNIVERSITÆT ZÜRICH. XXXV. 993 


Spennerianum Gaud.‘, das ja, wie oben gezeigt wurde, mit Nymphæa 
intermedia (Ledeb.), dem Bastard zwischen Nymphæa lutea und pumila, 
identisch ist. Dazu war Koch auch durch die morphologische Betrachtung 
vollkommen berechtigt. Denn an der getrockneten Pflanze lässt sich ein 
Unterschied zwischen der Nymphæa des Spitzmgsees und Nymphæa 
intermedia (Ledeb.) nicht finden. Auch Caspary, der die Spitzingsee- 
pflanze gleichfalls lebend nicht sah, ist derselben Ansicht. Inzwischen 
waren die bayerischen Botaniker auf die Pflanze aufmerksam geworden 
und Sendtner? beaufiragle 1853 die damaligen Studenten Molendo und 
Steudel im Spitzingsee Nachforschungen anzustellen. Diese fanden die 
Pflanze am Westufer des Sees in Unzahl und hielten sie gleichfalls für 
Nuphar Spennerianum. Bald nachher suchte Holler den ganzen See ab 
und gelangte zu einem ganz anderen Resultate. Er fand, dass die bisher 
für Nuphar Spennerianum gehaltene Seerose mit der ebenfalls im 
Spilzingsee vorkommenden Nymphæa lutea so viele Aehnlichkeilen und 
Uebergänge zu dieser zeigt, dass sie sich zwar von der gewöhnlichen Nym- 
phæa lutea unterscheide, aber nur durch solche Merkmale, wie sie innerhalb 
der Grenze einer Art häufig der Variation unterliegen. 1892 beschrieb 
dann C. 0. Harz diese Nymphæa als Art unter dem Namen Nuphar affine. 

Ich habe nun auch im vorıgen Jahre wieder Untersuchungen an Ort und 
Stelle gemacht, um Aufschlüsse über diese interessante Pflanze zu erhal- 
ten. Wenn man am Westufer des Sees, der 1075 m hoch gelegen ist, 
botanisiert, wo sich steinige Abhänge in den See hinein erstrecken und 
mächlige Felstrümmer den Rand des Seebeckens bedecken, finden sich 
teilweise in den Lücken, die diese Blöcke lassen, teils auf dem sleinigen 
Boden, der sich hier in den See hineinzieht, Formen von Nymphæa, die 
auf den ersten Blick einer Nymphæa pumila nicht unähnlich sehen. Man 
sieht hier kleine, lebhaft grün glänzende, gänzlich kahle Blätter mit 
ziemlich stark spreizenden Basallappen. Die Betrachtung der ebenfalls 
ziemlich Kleinen Blüten zeigt indes sofort an der Beschaffenheit der 
Antheren, die 2—3,5 mal so lang als breit sind, dass Nymphæa pumila, 
die ja stets kubische Antheren besitzt, ausgeschlossen ist. Die Narbe der 
Spitzingseepflanze ist oft nicht ganz rund, sondern mehr elliplisch, ihr 
Rand + stumpf gekerbt, die Zahl der Narbenstrahlen, die in der Mehr- 
zahl der Fälle nicht in den Rand auslaufen, schwankt zwischen 10 und 
20, beträgt aber im Durchschnitt nicht mehr denn 14 oder 15. Es gibt 
Formen des Bastards Nymphæa lutea X pumila, für die dieselben Merk- 
male charakteristisch sind. Ich habe z. B. in einem Moorsee bei Tölz, in 
dem auch Nymphæa pumila vorkommt, solche Bastarde aufgefunden und 
diese unterscheiden sich morphologisch von der eben erwähnten Nym- 
phæa des Spilzingsees nicht, so dass man versucht sein könnte, die letz- 
tere gleichfalls für einen Bastard zu halten. Nymphæa lutea kommt ja im 
Spitzingsee auch in mehr ausgeprägt typischer Form vor, nicht aber 
Nymphza pumila, die hier vollständig fehlt. Das wäre aber noch kein 
Beweis gegen die hybride Natur der Pflanze. Denn Caspary fand in den 
Schwarzwaldseen mehr als einmal den Bastard an Stellen, wo Nymphæa 
pumila früher nachweisbar vorhanden, damals aber schon ausgestorben 
war und in Norbotien kommt der Bastard ebenso häufig mit einer der 


' Auch im Züricher Herbar findet sich unter dieser Bezeichnung eine Pflanze 
aus dem Spitzingsee (leg. Zollinger, H. g.). 
? Dee Vegetationsverhältnisse Südbayerns, 185%, p. 731. 


99% BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


beiden Stammarlen als ganz ohne diese vor. Dass nun elwa Nymphæa 
pumila früher im Spitzingsee vorkam, ist wohl ausgeschlossen. Weder 
fand ich auch in sehr alten Herbarien die Pflanzen vom Spitzingsee in 
anderer Ausbildung als wie sie jetzt noch darin wachsen, noch wurden, 
soweil ich ermitteln konnte, aus dem See, der Privateigentum ist, jemals 
Wasserpflanzen in grösserer Menge durch Menschenhand entfernt, noch 
auch haben sich die Bodenverhältnisse, speziell am Westufer, in jüngerer 
Zeit verändert, höchstens dass an dem moorigen Ostufer durch Verlandung 
die Uferflora weiter vorgerückt wurde. Ferner wissen wir aus den gründ- 
lichen Untersuchungen und zahlreichen Kulturversuchen von Caspary, 
dass die Beschaffenheit des Pollens bei dem Bastard eine viel schlechtere 
und die Fruchtbarkeit eine schwächere ist als bei den Stammarten, wenn 
diese Verhältnisse auch sehr wechseln. So enthält der künstliche Bastard 
nur etwa 15 °/ normale Pollen, während der spontane Bastard 22 bis 
75 °/ fertile Pollen je nach den verschiedenen Standorten entwickeln 
kann. Die Pollen der Spilzingseepflanze dagegen sind sehr gut und voll- 
ständig normal entwickelt: man findet kaum 2—4°/ sterile Pollen. Dies 
wäre aber jedenfalls nicht der Fall, wenn die Nymphæa des Spitzingsees 
ein Bastard wäre. Sie kann auch keine hybridogene Art sein; denn wo 
der Bastard als solche vorkommt, wie in Norbotten und Lappland, sind 
doch im günstigsten Falle kaum 75 °/ des Pollens fertil. Allerdings ist 
die Zahl der reifen Samen bei der Spitzingseepflanze trotz der vorzüg- 
lichen Ausbildung des Pollens eine sehr geringe und beträgt am West- 
ufer nur 9—12 Samen. Diese Erscheinung lässt sich leicht erklären, 
wenn man die standörtlichen Verhältnisse berücksichtigt. Der Boden, auf 
dem die Nymphæa hier wächst, ist sehr steril, weil sehr steinig und wo 
Schlammgrund vorhanden ist, wird den Pflanzen durch die grossen Fels- 
blöcke, zwischen denen sich solche schlammige Zwischenräume befin- 
den, das erforderliche Licht entzogen, da die Strahlen nur, wenn sie 
senkrecht einfallen, die ganze Pflanze samt Rhizom und submersen 
Blältern treffen können. Dazu kommt, dass der Seespiegel hier grossen 
Veränderungen unterworfen ist, oft im Juli oder Anfang August so stark 
steigt, dass sich die Blüten und die eben sich öffnenden Knospen! der 
Nymphæa unter dem Wasserspiegel befinden. In dieser Zeit — Ende Juli 
bis Anfang August — beginnt aber die Nymphæa im Spitzingsee in 
voller Blüte zu stehen und es ist klar, dass Jurch alle diese Faktoren die 
Ausbildung der normalen Fruchtzahl gehemmt werden muss. Es finden 
sich auch tatsächlich so viele Samen im Ovarium angelegt, als sie durch- 
schnittlich der Normalzahl entsprechen würden. Aber nur wenige kom- 
men zur Reife, die übrigen verkümmern. Ich besuchte den See Ende 
September und Ende Oktober und fand, dass in der Zwischenzeit am 
Westufer Keine weiteren Samen gereift, vielmehr die Ende September 
noch unreifen Samen bis dahin vollständig verkümmert waren. Infolge 
dieser geringen Ausbildung normaler Samen ist auch die Grösse der 
Frucht sehr reduziert : solche Früchte, die ich als « Hungerfrüchle » 
bezeichnen möchte, sind fast kleiner als die von Nymphza pumila ; 
sie sind kaum 2 cm lang und nicht selten stark gekrümmt. Die eben 
angeführten äusseren Verhältnisse geben aber auch eine ungezwun- 


1 An tiefer gelegenen Standorten öffnen sich die Blüten bedeutend früher ; 
so wurde Nymphæa lutea im Wauwilermoos in der Schweiz schon am 20. April 
in Blüte gefunden (Lüscher in Deutsch. bot. Monatsschr., 1891, p. 56). 


MITTEILUNGEN AUS DEM BOT. MUSEUM DER UNIVERSITAT ZÜRICH. XXXV. 995 


gene Erklärung dafür, dass die Nymphæa des Spitzingsees im allge- 
meinen viel kleiner ist als die gewöhnliche Nymphæa lutea. Die Bildung 
der kleinen Schwimmblätter erfolgt im Spitzingsee ziemlich früh. Im Au- 
gust werden, wie auch Raciborski beobachtete, keine neuen Schwimm- 
blätter mehr gebildet. Dagegen bleiben die vorhandenen Schwimm- 
blätier teilweise bis zu Beginn des Winters ausdauernd, ebenso die Was- 
serblätter, wenn auch die letzteren schon bei Beginn des Herbstes 
zahlreicher sind als die Schwimmblälter, bei denen der herbstliche 
Rückschlag in die Jugendform im Spitzingsee im September beginnt. 
Interessant ist dabei folgendes : im Spitzingsee hat die Nymphæa am 
Westufer sterilen Boden, schlechte Beleuchtung, ist den jährlichen Ver- 
änderungen des Wasserniveaus unterworfen und trotzdem schreitet die 
Pflanze jedes Jahr — und zwar sogar in ziemlich reichlichem Masse — 
zur Bildung von Schwimmblättern. Dass hier die Bildung der Schwimm- 
blätter durch den sterilen Boden nicht, wie das sonst der Fall ist, ge- 
hemmt wird — die Temperatur kommt hier nicht in Frage, da sie nichts 
aussergewöhnliches darbietet — kann ich mir nur dadurch erklären, 
dass an den erwähnten Stellen das Niveau des Wasserspiegels ein sehr 
niedriges ist, häufig bloss 20 bis 40 cm beträgt und dass es bei einem so 
niedrigen Niveau dem Rhizom auch bei ungünstigen Ernährungsbedin- 
gungen noch möglich ist, zur Bildung von Schwimmblättern, freilich in 
stark reduzierter Form, zu schreiten. Und gerade dadurch, dass ihre 
Lappen stark spreizen, nähern sich diese reduzierten Schwimmblätter 
ihrer Jugendform, bei der ja auch die Blattlappen stets divergent sind. 
Die eben gegebene Erklärung klingt zwar etwas teleologisch und ge- 
stattet keineswegs elwa den Rückschluss, dass bei sehr hohem Wasser- 
nıveau die Schimmblattbildung unterdrückt wird, sondern es soll damit 
nur gesagt werden, dass es nicht die Ernährungsverhältnisse 
allein sind, die die Bildung der Schwimmblätter hervorrufen, sondern 
-dass verschiedene Faktoren zusammenwirken müssen, um eine solche 
Hemmungserscheinung, wie sie das Unterbleiben der Schwimmblatt- 
bildung darstellt, hervorzurufen. Jedenfalls haben wir es bei der Nym- 
phæa des Spilzingsees, die übrigens auch anatomisch von Nymphæa lutea 
durchaus nicht verschieden ist, mit einer besonderen . Anpassung an die 
dortigen Standortsverhältnisse zu lun und es wäre interessant durch 
Kulturversuche zu untersuchen, ob diese Anpassung eine erblich fixierte 
geworden ist. Dass es sich hier um eine Anpassungserscheinung handelt 
und nicht um eine bestimmte nur dem Spitzingsee eigentümliche Rasse, 
geht dann weiter daraus hervor, dass, sobald wir das Felsengehäng des 
Westufers verlassen und das sumpfige Flachufer der Ostseite betreten, 
in verschiedenen Uebergangsformen bis zum Typus die grossen Blätter 
mit den stark genäherten Blattlappen sich einstellen, die für typische 
Nymphæa lutea charakteristisch sind, dass auch die Blüten an Grösse 
zunehmen und die Narben alle Variationen zwischen gekerbt und schwach 
ganzrandig zeigen. Auch behaarle Formen finden sich nicht selten mitten 
unter diesen. Die mikroskopische Untersuchung eines solchen stark be- 
haarten Blütenstieles ergab, dass die Behaarung aus langen, mehr- 
zelligen Trichomen (Fig. Ill) besteht, die in grosser Menge vorhanden 
sind, ausserdem aber auch aus spärlicheren, kurzen, schildförmigen 
Schleimhaaren (Fig. IV). Auch zwischen dem mehr zweischneidigen 
Blatistiel des Nuphar affine (Fig. Il, a) und dem deutlich dreikantigen 
des Nuphar sericeum (Fig. IL, b) finden sich zahlreiche Uebergänge. 


996 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Aus dem Angeführten ergibt sich, dass Nuphar affine Harz im Spitzing- 
see eine durch Standortsverhältnisse hervorgerufene kleine Form 
von Nymphæa lutea darstellt, mit der es im Spitzingsee auch durch 
Uebergangsformen verbunden ist. Wo ähnliche äussere Verhältnisse 
vorhanden sind wie im Spitzingsee, der der höchste bekannte Standort 
von Nymphæa lutea in Bayern ist, da finden sich auch ähnliche 
Formen ganz damit übereinstimmende Pflanzen freilich nur selten, da 
eben solche Faktoren, wie sie sich bei der Spitzingseepflanze heraus- 
gestellt haben, nur selten an einer Lokalilät zusammenwirken. In 
einem Bache bei Nannhofen zwischen München und Augsburg fand 
sich eine dem Nuphar affine ganz ähnliche Form, die schon oben 
erwähnt wurde. Auch hier ist der Untergrund steriler Schotterboden, 
der Bach selbst sehr seicht, etwa nur 20 cm tief. Trotz des sterilen 
Bodens waren hier gleichfalls Schwimmblätter ausgebildet und ganz 
ähnliche Formen finden sich im Schliersee und anderwärts. Es ist 
da vor allem noch die im Freibergsee (939 m) bei Oberstdorf im 
Algäu vorkommende Nymphæa zu erwähnen. Sendtner (l. c., p. 731) 
stellte sie zu Nymphea lutea, ebenso Rottenbach‘. Harz hielt sie 
für eine der Nymphæa intermedia (Ledeb.) nahestehende Form (l. c., 
p. 2129), Vollmann? für Nuphar affine Harz und das Herbarmaterial, 
das ich sah, wies ebenfalls auf die letzigenannte Deutung. Es war mir 
nun voriges Jahr möglich, die Nymphæa des Freibergsees lebend zu 
beobachten und ein grösseres Material davon zu sammeln. Es sei hier 
gleich eine interessante Tatsache voraus bemerkt : im Freibergsee gibt 
es nur eine Nymphæa- Form, die ohne Uebergangsformen am ganzen 
Seeufer vorkommt, wenigstens sind die Varialionen, die auch hier nicht 
fehlen, nur sehr gering. Auch die Standortsbedingungen sind zum Teil 
andere als im Spitzingsee, weder Felsengerüll, noch Verlandungsgebiet 
noch versumpftes flaches Ufer, sondern normales Seegelände, am Ufer 
von Wald umsäumt. Die Blätter stimmen im ganzen mit der Spitzingsee- 
pflanze überein, sind aber in der überwiegenden Mehrzahl der Fälle 
grösser als dort und zeigen keine so stark divergierenden Basallappen. 
Die Blüten sind im Durchschnitt etwas grösser als im Spitzingsee. Der 
Pollen ist ausgezeichnet entwickelt, so dass an einen Bastard nicht 
gedacht werden kann. Die stigmatische Scheibe weicht von der des 
Spitzingsees ab : die Narbe ist nicht so stark trichlerförmig vertieft wie 
im Spitzingsee und während der Rand der Narbe im Spitzingsee mehr 
unregelmässig gezähnt ist, erscheint er im Freibergsee im allgemeinen 
regelmässig geschweift. Die Zahl der Narbenstrahlen beträgt 10—16, die 
Strahlen endigen vor dem Rand oder laufen in diesen aus. Stellen wir 
einen Vergleich zwischen beiden Pflanzen an, so müssen wir sagen, 
dass die Nymphæa des Freibergsees im allgemeinen kräftiger gebaut ist, 
die Narbe im Zentrum nur seicht vertieft und der Narbenrand geschweift 


ist. 
(Fortsetzung folgt). 


1 Deutsche bot. Monatsschr. 1891, p. 101. 
? Zur Juliflora des Algäus, Allg. bot. Zeitschr. VII, 1891. 


997 


EINIGE NEUE PHANEROGAMEN 
Süd- und Gentralamerikanischen Flora 


VON 


Roh. E. FRIES. 


Bei systematischen Arbeiten über die südamerikanische Flora und 
beim Ordnen des Regnellschen Herbariums in Stockholm habe ıch bei 
einigen Gelegenheiten mehr im Vorbeigehen eine Reihe noch nicht 
bekannter Arten aus verschiedenen Familien angetroffen. Da besonders 
einige von diesen aus systematischem Gesichtpunkt recht bemerkenswert 
sind, habe ich es für angemessen erachtet, im Folgenden die Beschrei- 
bungen von einigen zehn neuen Arten zu veröffentlichen, die alle aus 
dem tropischen und subtropischen Amerika herstammen und die Fami- 
lien Scrophulariaceæ, Bombaceæ, Malvaceæ, Rutaceæ und Anonaceæ 
repräsentieren. Die Originalexemplare finden sich teils, wie erwähnt, im 
Regnellschen Herbarium, teils in Kew und teils im Herbier Boissier, 
woraus Sammlungen für meine systematischen Arbeilen mit grösster 
Liebenswürdigkeit mir von Herrn Konservator G. Beauverd zur Verfü- 
gung gestellt wurden. 


Scrophulariaceæ. 


Scoparia macrantha R. FE. Fries n. sp. ; typus in herb. Kew. — 
Herba (v. suffrutex ?) erecta, ramosa, ramis tereti-quadrangularibus, gla- 
bris; internodia 1-2,5 cm. longa. Folia opposita, sessilia, rigida, sicca 
nigrescentia, linearia, apice oblusa basinque versus paulo angustala, gla- 
berrima et subtus glandulis immersis punctata, marginibus revolutis et a 
medio ad apicem dentatis, dentibus c. ‘2 mm. altis, anguslis et obtusius- 
culis; nervus medius supra inconspicuus, subtus prominens, venulæ 
inconspicuæ ; lamina 1,5-2,2 cm. longa, 2,5-3 mm. lata. Flores in axillis 
foliorum superiorum minorum siti, racemum ad 1 dm. longum et 2-2,5 cm. 
diam. formantes : pedunculi patentes, apicem versus sursum curvali, gra- 
ciles, glandulis stipitatis dense vestiti, 8-12 mm. longi. Calyx 5-fidus, 
3-3,5 mm. longus, lobis ovatis, oblusiusculis, glabris, 2,5 mm. longis et 
1,5 mm. latis. Corolla flava, diam. 10-11 mm. metiens, fauce pilis flavidis, 
c. 2 mm. longis ornata ; lobi cuneati, apice rotundati, calycem plus duplo 
excedentes. Antheræ 1,25 mm. longæ. 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 12, 30 novembre 1907. 64 


998 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SER.). 1907 (2) 


Hab. « ad Barga in the Missions of Brazil » [J. Band, in herb. Kew]. 

Die Art gehört der Untergatiung innerhalb Scoparia an, die ich nach 
der Anzahl der Kelchzipfel Pentacronia? genannt habe, und steht Scopa- 
ria montevidensis (Spr.) R. E. Fr. am nächsten. Sie zeichnet sich beson- 
ders durch die grossen, gleichmässig breiten, charakteristisch gezähnten 
Blätter, die steifen, aufrechten Zweige, die reich glandelhaarigen Blüten- 
stiele und die grosse Blumenkrone aus. 


Bombaceæ. 


Bombax paraguayense R.E. Fries n. sp.; lypus in herb. 
Barbey-Boissier. — Arbor 7-8 m. alta, trunco haud spinoso, ramulis folii- 
feris teretibus, cire. 8 mm. crassis, cortice cinereo et lomento sordide 
cinereo teclis, demum glabrescentibus. Folia septenata; petiolus com- 
munis 8-10 cm. longus, cinereo-tomentosus, teres et basi supra applana- 
tus apiceque in discum subrotundum, 0,7 mm. diam. metientem dilata- 
tus; foliola a disco arliculata, rigida, integerrima et margine incrassalo 
instructa, oblanceolato-obovata, basin versus sensim angustala, brevis- 
sime petiolulata (petiolulo 1 mm. longo), apice rolundata obtusaque, 
supra glabra, subtus pallidiora et in nervis validioribus pilis simplicibus 
nec non stellatis albidis crispulis instructa; costa supra valde impressa 
subtusque prominens, nervi laterales utrinque 10-44, marginem versus 
inter se arcualim conjuncti, sicut venule supra plani, subtus conspicue 
prominuli; foliola ad 11,5 cm. longa et 4,5 cm. lata. Pedunculi 1,5-2 cm. 
longi, 0,5-0,6 cm. diam., striati et fulvo-tomentosi. Calyx margine integer, 
cupuliformis, basi glandulis magnis cire. 10 rolundis ornatus, extus pilis 
stellatis fulvis tomentosus, 1,5-1,7 cm. altus, circ. 2 cm. diam. Petala 5, 
linearia, 9,5 cm. longa, 1,5 cm. lata, extus densissime fulvo-tomentosa, 
velutina, basin versus intusque pallidiora. Stamina circ. 8 cm. longa, 
petalis paulo breviora; tubus glaberrimus, circ. 1,5 cm. longus, 0,6 cm. 
latus, apice in columellas nonnullas, 3-4 mm. longas divisus. Fructus 
ignotus. 

Paraguay : Paraguari « dans les bosquets des campos ». Mars 1881 
[Balansa n. 3248 in herb. Boiss.]. 

Die Art steht Bombax marginatum (St. Hil.) K.Sch. am nächsten. 
welchem sie besonders in der Blattform und Blattkonsistenz ähni, von 
dem sie jedoch wegen der verschiedenen Behaarung der Blätter, die bei 
paraguayense auf der Oberseite vollständig glatt und unten lichter 
behaart sind, sowie vor allem wegen der vollständig glatten Slaubblatt- 
röhre unterschieden werden muss. Hierdurch nimmt sie eine Zwischen- 
stellung zwischen marginatum und der im westlichen Chacogebiet ver- 
tretenen Art B. argentinum R. E. Fr. ein. 


Malvaceæ. 


Sida corymbosa R. E. Fries n. sp.; {ypi in herb. Boiss. et Kew, 
— Frutex ramosus, ramis virgatis, cortice cinereo tectis, novellis pilis 


! Rob. E. Fries, Systematische Uebersicht der Gattung Scoparia (im K. Sv. 
Vet.-Akad:s Arkiv för Botanik. Bd. 6. No 9. 1906). 


(3) ROB. E. FRIES. EINIGE NEUE PHANKROGAMEN. 999 


slellatis cinereis crispulis subdense vestitis ; internodia ad 2,5 cm. longa. 
Süpulæ lineari-subulatæ, acutissimæ, trinerviæ, præsertim margine 
pilosæ, persistentes, 8-11 mm. longæ et basi cire. 1 mm. latæ. Folia spi- 
raliter disposila. Petioli dense stellato-(omentosi, 3-5 mm. longi. Laminæ 
membranaceæ, anguste oblongæ, basi rotundatæ, apice acutæ, margine 
infra medium integræ, supra medium dentatæ (dentibus acutis, 1,5-3 mm. 
lalis, ‘/2-1 mm. altis), supra virides et pilis longis simplicibus adpressis 
sparse instructæ, subtus paulo pallidiores et pilis stellatis crispulis den- 
siuscule vestilæ, trinerviæ, nervo medio et secundariis validioribus 
utrinque c. 4-6 supra impressis, subtus prominulis, rete venularum 
inconspicuo; laminæ circ. 3.5 cm. longæ et 1,3 cm. latæ. Flores in axillis 
foliorum superiorum siti, apicem versus ramorum corymbose congesti, 
peliolis pilosis ad 1,2 cm. longis, vulgo brevioribus. Calyx viridis, turbi- 
natus, sparse pilosus, 10-nervius, nervis basi flavidis et calloso-incras- 
sais, 8-9 mm. longis et in lacinias triangulares et longe acuminatas, 
4-4,5 mm. longas et basi 3,5-4 mm. latas divisus. Corolla circ. 8 mm. 
ionga. Fructus 7-8-merus ; carpidia (immatura) dorso reticulata, apice 
sulco albido instructa, 3,5 mm. longa. 

Mexico : region d’Orizaba [17. Aug. 1866 ; Bourgeau n. 2863 in herb. 
Boiss. et Kew.]. 

In Biol. Centr. Am. Bot. I, S. 104 führt Hemsley die Art unter Sida 
glomerata Gav. auf. Von dieser ist sie jedoch meines Erachtens wegen 
der spiraligen Anordnung der Blätter, der schmäleren dreinervigen 
Stipulæ, der relativ langgestielten Blüten, der Anschwellungen unten an 
den Nerven des Kelches und vor allem wegen der Anzahl der Karpiden, 
die bei glomerata stets 5, bei corymbosa 7-8 beträgt, gelrennt zu halten, 
Bei flüchtigem Hinsehn erinnert auch S. corymbosa etwas an gewisse 
Formen von Sida acuta Burm., kann jedoch nicht unter diese Art einge- 
reiht werden wegen der verschiedenen RARES der länger gestiel- 
ten und nach den Spitzen zu straussfôrmig gehäuften Blüten, der 
Anschwellungen an den Kelchnerven usw. 

Pavonia nanaR. E. Fries n. sp. ; typus in herb. Barbey-Boissier. 
— Frutieulus nanus (radice valido), basi ramosissimus, ramis decumben- 
tibus, brevibus (ad 1 dm. longis), pilis stellalis, albido-cinereis dense 
vestilis; internodia ad 2 cm. longa. Folia spiraliter disposita, parva et pro 
rala longe peliolata ; stipulæ filiformes, hirsutæ, 2,5-3 mm. longæ ; 
petioli teretes, stellato-hirsuti, 0,7-1 cm. longi; laminæ rigidæ, lineari- 
oblongæ vel plus minus triangulares vel inferiores minores rotundato- 
<ordatæ, apice obtusiusculæ, basi sagittatæ (incisura angusta ac profunda, 
fere medium laminæ attingente), margine grosse dentatæ vel fere lobatæ, 
dentibus obtusis, supra subtusque virides et pilis stellatis albidis longis 
laxiuscule vestitæ, maximæ 1,4 cm. longæ et 0,8 cm. latæ. Flores axilla- 
res, solitarii; pedunculi indumento ramulorum vestili, 0,4-1 em. longi, 
peliolos longitudine æquantes vel superantes. Involucrum 5-phyllum (vel 
raro 6-phyllum); phylla calycem superantia, pilis stellatis longis albidis 
hirsuta, linearia vel lineariter oblanceolata, sub apice quam basi paulo 
latiora, obtusiuscula, 6-9 mm. longa et cire. 1,5 mm. lata ; calyx 5-6 mm. 
longus, in lacinias triangulares, acutas, 3-4 mm. longas et basi 2-3 mm. 
latas divisus, lobis nervis tribus atropurpureis ornalis, in margine nervis- 
que longe albido-ciliatis ; corolla calyce subduplo longior, rubra, sicca 
rosea venisque obscurius coloratis, petalis obliquis, c. 1,7 cm. longis et 
1 cm. lalis, exius sparsissime stellato- hirsutis; pistillum corolla duplo 


1000 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (4) 


brevius. Carpidia oblique ovoidea, apice rotundata, breviter hirsuta et 
venulis prominulis crebre reticulata, sed tuberculis omnino destituta, 
3,5 mm. longa, 2,5 mm. lata et 2 mm. crassa. 

Uruguay : Depart. Durazno, Cuesta de Cuadras. In saxosis. Leg. 
CG. Osten, 17 nov. 1902, n. 4229. 

Das Aussehn der Karpiden weist auf Verwandtschaft mit P. hastatæ 
Cav. hin, von welcher Art sie jedoch schon habituell durch ihren nieder- 
liegenden Wuchs und ihre Kleinen Dimensionen beträchtlich abweicht. 
Näher steht sie dagegen P. glechomoides St. Hil., an’ die sie in der allge- 
meinen Wachstumsweise sehr erinnert. Die verschiedene Behaarung 
und die Blattform, die kleineren Blüten und die kleineren, sowie 
schwächer retikulierten Karpiden charakterisiert jedoch die Art ge- 
genüber dieser. Das reiche Material von P. glechomoides, das ich 
in den botanischen Museen zu London und Berlin zu untersuchen 
Gelegenheit halle, zeigt keine Andeutung zu einer Variation nach 
P. nana hin. 

Pavonia pterocarpa R.E. Fries n. sp.; typus in herb. Barbey- 
Boissier. — Frutex erectus ramosus, ramulis dense brevilerque sordide 
flavescente-glanduloso-tomentosis et insuper pilis longis simplicibus 
patentibus sparsis instruclis ; internodia ad 2 cm. longa, teretia. Stipulæ 
filiformes, glanduloso-tomentosæ, 4-5 mm. longæ, mox caducæ. Foliorum 
petioli tereles, ut caulis hirsuti, ad 4 cm. longi, '/2-"/s longitudinis 
laminæ æquantes; laminæ rigide membranaceæ, subconcolores, sordide 
flavescentes, rotundato-ovalæ, acutæ, basi cordat&,(incisura angusta, 
!/s-1 cm. profunda), margine irregulariter dentatæ (dentibus late trian- 
gularibus acutis), supra et subtus glanduloso-hirsutæ et dense stellato- 
tomentosæ, 7-nerviæ, nervis validioribus, supra planis vel paulo immer- 
sis, subtus prominulis ; laminæ ad 6 cm. longæ et 5,5 cm. latæ, vulgo 
cire. 2X3,5 cm. metientes. Flores in axillis foliorum superiorum solitarti, 
pedunceuli rigidi, 1.5-3 cm. longi, ul ramuli tomentosi sed præsertim sur- 
sum densius longepilosi. Involucri phylla cire. 14, uniserialia, linearia, 
teretia, 2 cm. longa, basi vix 1 mm. lata, glanduloso-tomentosa, flave- 
scentia et pilis numerosis longis patentibus instructa. Calyx flavescente- 
tomentosus, 1.6-2,1 cm. longus et in lacinias lineari-lanceolatas aculas 
trinervias, 11-14 mm. longas et basi 3,5-5 mm. latas divisus. Corolla 
c. 4,5 cm. longa, rosea, extus albido-hirsuta. Stamina circ. 2 cm. longa, 
petalis duplo vel ultra breviora ; styli c. 2,5 cm. longi. Carpidia oblonga, 
6,5 mm. longa et 3,5 mm. lata, basi truncata, apice obtusa et dorso 
rotundata, leviler reticulata, basin versus alulis in latere interiore carpı- 
diorum concavis, 1-1,5 mm. latis marginata. Semina trigono-ovoidea, 
nigrescentia, 4.5 mm. longa et 3 mm. lata. 

Brasiliæ prov. Minas Geraës, « près de la route de Salbara à Cæthe ». 
Leg. Damazio, mai 1906, n. 1772 in Herb. Barbey-Boissier. 

Die Art scheint mit Pavonia Pohlü Gürke, Aschersoniana Gürke und 
viscosa St. Hil. nahe verwandt zu sein und steht wegen der Glandel- 
behaarung usw. der letzigenannien am nächsten, von der sie sich jedoch 
durch die grössere Blumenkrone, durch im Verhältnis zur Länge der 
Krone kürzere Staubgefässe und kürzeren Griffel, sowie vor allem durch 
die unten geflügelten Karpiden unterscheidet, letzteres ein Merkmal, das 
die Art, soviel ich weiss, allen übrigen Pavonien gegenüber charakte- 
risiert. 


u Zu 


L. VA ae 


(5) ROB. E. FRIES. EINIGE NEUE PHANEROGAMEN. 1001 


Rutaceæ. 


Fagara corumbensis R.E.Fries n. sp.; typus in herb. Regnel- 
liano-Holmiensi. — Frütex cire. 2 m. altus, ramis crassis inermibus, cortice 
cinereo leclis. Folia ad apicem ramorum congesla (internodiis brevibus), 
impare vel sepe abrupte pinnala, 4-5-juga, cire. 20 cm. longa ; peliolus 
communis 3-5 cm. longus, glaberrimus, semiteres, supra applanatus 
planusque, internodiis inter juga 2-3,5 cm. longis, subteretibus, glabris 
et sicut petiolis glanduloso-punctalis; foliola rigide membranacea, viridia, 
subtusque paulo pallidiora, ovala, basi inæquilatera, acuta et in petiolum 
brevem (3-4 mm. longum), angustissime alatum contracta, apice sub- 
abrupte acuminala, summo apice obtusa, margine evidenter sed leviter 
crenala, glandulis inter crenas instructa ; laminæ supra et subtus glaber- 
rimæ nilideque et densissime glandulis puncliformibus pellueidis punc- 
{atæ ; nervo medio supra plano, subtus prominente, nervis secundariis 
alque rele venularum densissimo utrinque conspicuis; foliola usque ad 
9 cm. longa et 4,5 cm. lata, inferiora decrescentia, acumine 1-15 cm. 
longo. Inflorescentiæ paniculatæ, terminales, foliis subdimidio breviores, 
ad 8 cm. longæ, ovoideo-globosæ, ramis angulalis, patentibus, brevissime 
sed dense puberulis ; bracteæ triangulari-subulatæ, acul&, scariosæ, circ. 
1/2 mm. longæ. Flores ignoti; pedunculi fructiferi breves, ‘/2-1 mm. 
longi; sepala 5, rolundo-triangularia, subacuta, glabra, scarioso-margi- 
nala, t/2-°/, mm. longa. Fructus globoso-ovoidei, a lateribus paulo com- 
pressi, rugulosi, glanduloso-punctati et stigmate subsessili apiculati, basi 
ovarium allerum rudimentarium gerentes, 3-3,5 mm. longi et 2,5-3 mm. 
laU. 

Brasiliæ prov. Matto Grosso : Corumbä [Malme II: 2760]. « In silva sat 


-clara regionis calcariæ » ; mense Dec. fructibus instructa. 


Die Art steht Fagara Naranjillo (Gris.) Engl. nahe, ist aber von ihr 
wohlunterschieden durch das vollständige Fehlen von Stacheln an Zwei- 
gen und Blattrhachis, durch die etwas grösseren Blältchen und die deut- 
lich hervortretende Krenulierung längs dem ganzen Blattrande sowie das 
reichliche Vorkommen von äusserst dicht sitzenden, durchsichtigen 
Glandelpunkten auf der ganzen Blatifläche. 

Helietta puberula R. E. Fries n. sp.; typi in herb. Regnelliano. 
— Arbor parva vel frutex altus, ramis corlice crebre lenlicellifero tectis, 
ramulis breviter denseque albido-puberulis ; internodia usque ad 4 cm. 
ionga. Folia opposita vel interdum plus minus alternantia ; petioli 
1,5-3 em. longi, supra plani et apicem versus canalieulatı, sursum 
angustissime alati, breviter puberuli ; foliola 3, rigido-membranacea, 
sessilia, oblanceolata vel oblanceolato-oblonga, basi acula, apice rotun- 
data et emarginala, margine inlegerrima, glandulis punctiformibus pellu- 
cidis creberrimis instructa, supra parce, sublus densius, præsertim in 
nervo medio, albido-puberula ; foliolum intermedium 3-8 cm. longum et 
1.5-3 cm. latum, lateralia paulo minora. Paniculæ termimales, usque ad 
8 cm. longæ, ramis vulgo oppositis et divaricatis, puberulis; bracteæ 
triangulares, subacutæ, puberulæ, ce. mm. longæ. Flores breviter pedun- 
culati, peduneulis 1-1,5 mm. longis, puberulis ; sepala 5, suborbicularia, 
obtusissima, glabra et margine solum sparse ciliolata, glanduloso-punc- 
tata, circ, °/ı mm. longa et lata ; petala 5, oblonga apiceque rotundata, 


1002 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (6} 


glabra et glanduloso-punctata, 2-2,5 mm. longa et c. 1 mm. lala ; stamina 
5, petalis dimidio breviora ; ovarium 5-lobum, hirsutum ; stylus centralis, 
columnaris, '/s mm. longus; stigma capilatum. Fructus siccus, in samaras 
5 tandem solulus, breviter puberulus et glandulis immersis. creberrime 
punclatus; samaræ in alam membranaceam rotundato-oblongam, obtu- 
sam product&, 1,5 cm. longæ, alis 0,5-0,6 cm. latis; semen solitarium, 
lineari-oblongum, circ. 6 mm. longum. 

Brasiliæ prov. Matto Grosso : Corumbä, in silvis dumetisque subrudera- 
libus in solo calcareo |Malme II: 2711 et 2711 a-c]. Floret Dec.-Mart. ; 
fruct. April. — Paraguay : Fuerte Olympo, in declivi montis frequenter 
[Anisits 2049 et 2178]. 

Helietta puberula zählt als nächste Verwandie die 1892 (in Ann. New- 
York Ac. Scienc. 7, S. 69) von Britton beschriebene H. longefoliata, mit 
welcher sie in dem Bau der 5-zähligen Blüten übereinstimmt. Diese bei- 
den Arten bilden dadurch eine besondere Gruppe innerhalb der Gattung, 
im Gegensatz zu den übrigen mit 3- oder gewöhnlich 4-zähligen Blüten. 
Sowohl in Flora brasil. als in Engler und Prantl, Nat. Pflanzenfam., 
wird das letztere Zahlenverhältnis als das für die ganze Gattung Heliettæ 
kennzeichnende angegeben ; der Charakter dieser Gattung ist daher 
durch das Hinzukommen der beiden ebenerwähnten neueren Arten etwas 
zu erweitern. Diese beiden mit 5-zähligen Blüten versehenen Arten sind 
die einzigen in Südbrasilien und den angrenzenden Gegenden vorkom- 
menden. H. longefoliata ist nämlich aus Paraguay (Balanza, Hassler) 
bekannt und ausserdem von Malme in Rio Grande do Sul (Cachoeira : II: 
953 ; Santa Maria : II: 1194) angetroffen worden. Zu dieser Art gehört 
wohl auch die von Engler (in Bot. Jahrb. 21, Beibl. 54, S. 28) beschrie- 
bene und damals unvollständig bekannte Esenbeckia (?) cuspidata, deren 
Beschreibung sich auf Exemplare vom argentinischen Chaco [Hagen- 
beck] und auf Sellow’s Nr. 3714 [aus Rio Grande do Sul ?] gründet. 
Dass Chodat und Hassler [in Bull. de l’Herb. Boiss. II : 4, S. 1285} 
den Engler’schen Artnamen verwenden, geschieht zu Unrecht, da der 
Britton’sche Priorität besitzt. 

Von ihrer nächsten Verwandten A. longefoliata unterscheidet sich 
puberula scharf durch die Behaarung der Blätter und der jüngeren 
Sprossteile, sowie durch andere Blattform mit abgerundeter und ausge- 
randeler Blattspitze, die bei der ersteren in eine abgesetzte, feine, faden- 
schmale Spitze ausgezogen ist. Habituell ähnelt puberula mehr H. Plæana 
Tul. von Columbia, die sich jedoch durch glättere Blätter, runde Blatt- 
u grössere Früchte, sowie durch nur 3-4-zählige Blüten unter- 
scheidet, 


Anonaceæ. 


Duguetia Riedeliana R.E. Fries n. sp.; typi in herb. Petropol., 
Regnell. et Kew. — Arbor (vel frutex) ramosa, ramis cortice cinereo rimu- 
loso tectis, junioribus primo lepidibus stellatis aureis vestilis, mox gla- 
brescentibus, nigrescentibus et striatulis lenticellisque albidis sparsis 
punctatis ; internodia 0,5-1,5 cm. longa. Petioli supra canaliculati, 
nigri et primo dense, serius sparse aureo-lepidoti, 4-5 mm. longi. 
Laminæ rigide membranaceæ, lanceolatæ, basi acutæ et c. 2 mm. longe 
In peliolum decurrentes (petiolis sursum angusie alatis, alulis vulgo 
revolulis), apice sensim in acumen obtusiusculum angustatæ, supra gla- 


(7) ROB. E. FRIES. EINIGE NEUE PHANEROGAMEN. 1003 


berrimæ, subtus glabræ et sparsissime modo lepidibus stellatis flavidis 
instructæ ; nervus medius supra leviter impressus, sublus prominens, 
nervi secundarii validiores utrinque 8-12, angulis fere rectis inserti, dein 
inter se arcualim conjuncli, Supra plani subtusque prominuli, venulæ 
supra vix conspicuæ, sublus reticulum densum formantes; laminæ 
5-8 cm. longæ, 2-3 em. latæ. Flores [ignoti]. Fructus immaturi extraaxil- 
lares, solitarii, c. I cm. longe peduneulati, pedunculis dense flavido-lepi- 
dotis, lobis calycis ovato-triangularibus, aculiusculis, extus flavido-lepido- 
tis, intus cinereo-tomentellis, 0,8 em. longis et latis. ovariis lineari-subu- 
liformibus, lepidibus pilisque stellatis flavidis vestilis. Fructus camaris 
numerosis, polygonis, apice conicis et acute apiculatis, dense stellato- 
tomentosis, 1,3-1,8 cm. longis et cire. 0,8 cm. diam. metientibus compo- 
silus. Semina ovoidea, basi obtusa, apice acula, castanea, glaberrima 
nitidaque, 1-1,2 cm. longa et c. 0,8 cm. diam. 

Brasilia : Rio de Janeiro |Riedel.; in herb. Petropolit. et Regnell. — 
Glaziou 6464; herb. Kew]. 

Den vegetativen Teilen nach etwas an Xylopia (Anona) lævigata 
(Mart.) R.E.Fr. erinnernd, als welche sie auch im Kewer Herbarium 
bestimmt war; die floralen Teile unterscheiden natürlich diese bei nähe- 
ren Zusehn leicht von einander. Die Art steht Duguetia lanceolata 
St. Hil. nahe, ist aber dieser gegenüber durch schmächtigere, nicht so 
sieife Zweige, durch mehr ausgezogene Blattspitze, bedeutend lichter 
stehende Sternhaare auf der Blattunterseite, sowie durch dicht schmutzig- 
gelb wollhaarige Fruchtknoten und Früchte charakterisiert, welch letztere 
bei lanceolata glatt und glänzend sind. 

Duguetia amplexifolia R. E. Fries n. sp.; Lypus in herb. Kew. 
— Arbor vel frutex (?) ramis cortice nigrescente rimuloso tectis, ramulis 
novellis pilis stellatis aureo-ferrugineis dense vestitis; internodia ad 
3.9 cm. longa. Folia subdistiche disposita, brevissime petiolata ; petioli 
1/2-2 mm. longi et 1,5 mm. diam., supra canaliculati ; laminæ rigide 
membranaceæ, integerrimæ, lanceolatæ vel oblongæ, apice in acumen 
vulgo longum sensim contractæ, basi valde cordale et amplexicaules 
(lobis basalibus rotundatis, sæpe invicem tegentibus), supra nitidæ et 
etiam novellæ glaberrimæ, subtus novellæ pilis stellatis aureo-ferrugineis 
densiusculis adpressis vestitæ, mox glabrescentes el vetustiores pilis 
sparsissimis vel nullis instructæ ; nervus medius supra impressus, subtus 
valde prominens, secundarii validiores utrinque 10-15 sicut venulæ supra 
et subtus paulo prominuli; laminæ ad 19 cm. longæ et 6,5 cm. lat, 
vulgo tamen circ. 15X5 cm. metientes. Flores solitarii, extraaxillares, 
3-7 mm. longe peduneulali. pedunculis ut ramulis sed densius hir- 
sulis, bracteis duabus cirec. 2 mm. longis instructis, in axillo inferioris 
alabastrum parvum (numquam evolutum visum) gerentibus. Calycis lobi 
ovalo-triangulares, obtusiusculi, extus ferrugineo-hirsuti, intus glabri, 
3 mm. longi, 3-3,5 mm. lati. Petala subsimilia vel exteriora breviora, 
linearia vel lineari-lanceolata, oblusiuscula, extus et inlus in parte supe- 
riore pilis stellatis ferrugineo-aureis dense tomentosa, ad 20 mm, longa el 
5 mm. lata. 

Surinam [Hostman n. 221 in Herb. Kew|. 

Die charakteristischen Blätter, fast vollständig ungestielt mit lief ein- 
geschnitlener, stark stengelumfassender Blatibasis, kennzeichnen die 
Art gegenüber allen übrigen bisher bekannten. 

Duguetia rotundifolia R. E. Fries n. sp.; typus in herb. Kew. 


1004 BULLETIN DE 1 HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (8) 


— Frutex c. 1 m. allus, erectus, ramosus, ramulis teretibus, longitudina- 
liter striatulis, lepidibus stellatis aureis densissime vestitis ; internodia ad 
4 cm. longa. Folia subsessilia, petioli enim 1-2 mm. longi et 2-3 mm. 
crassi, canaliculati; laminæ coriaceæ, subconcolores, orbiculares vel orbi- 
culari-ellipticæ, integerrimæ, basi rotundatæ vel breviter cunealæ, apice 
rotundalæ et emarginal®, supra glaberrimæ nitidæque, subtus lepidibus 
stellatis sparsis aureis instrucitæ ; nervus medius supra paulo, subtus 
magis prominens, secundarii validiores utrinque 6-10, marginem versus 
inter se arcuatim conjuncti, sicut venulis supra subtusque leviter promi- 
nuli; laminæ 3,5-5 cm. longæ, 2,7-3,7 cm. latæ. Flores solilarii, extraaxil- 
lares, nulanles ; pedunculi cire. 1 cm. longi, sicut ramuli lepidoti, prope 
basin articulatietinfra medium bractea ovato-lanceolata, acuta, extus dense 
aureo-lepidota, intus glabriuscula instructi; calycis lobi valvati, ovato- 
T'EnAUURE extus aureo-lepidoti, intus cinereo-tomentelli, 1,5-2 cm. 
longi et 1,2-1,7 cm. lati. Pelala imbricala, extus et intus cinereo-tomen- 
tella. Stamina 1-1,5 mm. longa. 

Brasiliæ prov. Goyaz : Mission of Duro [Sept. 1839. Gardner 2998 in 
herb. Kew|. 

Eine von allen übrigen Duguetia-Arten weit verschiedene Ari; sie 
wird vor allem durch die kleinen, fast kreisrunden, an der Spitze sogar 
eingeschnittenen, ungestielten Blätter, sowie durch den grossen, kräflig 
entwickelten Kelch charakterisiert. 

Unonopsis glaucopetala R.E. Fries n. sp.; typus in herb. Kew. 
— Folia brevissime petiolata, fere sessilia ; petiolus teres, supra canali- 
culatus, glaber, in canaliculo solum cinereo-sericeus, cire. 3 mm.longus el 
3 mm. diam.; lamina rigide membranacea, c. 20 cm. longa et 7 cm. lata, 
oblonga, integerrima, basi el apice breviter acuta, supra glabra, sublus in 
nervo medio et in secundariis sparse et adpresse strigosa, celerum glabra, 
sed in superficie lola inferiore verruculis densis punctala ; costa supra 
paulo, sublus magis prominula, nervi secundarii utrinque 18-20, angulis 
aculis inserti et marginem versus inter se arcuatim conjuncti, supra 
impressi sublusque prominenles, venulis subtus vix prominulis. Flores in 
infiorescentiis valde ramosis, multifloris, ad 10 cm. longis et c. 5 cm. 
diam. melientibus dispositi, ramis erectis, fulvo-sericeis, biseriatim dispo- 
silis ; bracteæ subtriangulares, obtusiusculæ, subtus fulvo-sericeæ, supra 
glabræ ; flores cincinnos planos formantes, 5-7 mm. longe peduneulati, 
pedunculis fulvo-sericeis, apicem versus paulo incrassatis, infra medium 
bracleam ‘/2 mm. longam gerentibus. Calyx triangularis, subtus fulvo- 
sericeus, Supra glaber, 2,5 mm. diam. Petala coriacea, exteriora rotun- 
data, acula, exlus glauca ei ad nervum medium sparsissime strigosa, 
intus glaberrima, c. 4,5 mm. longa el lata ; interiora crassiora, rotundata, 
acula, glabra, c. 3 mm. longa et lala. Slamina 1 mm. longa, apice trun- 
cata. Ovaria uni-ovulata. Baccæ 1,5 mm. longe stipitatæ, globosæ et 
oblusæ, glabræ, 4 mm. diam. 

Guiana anglica [Jenman in herb. Kew]. 

Die Art nimmt eine freistehende Stellung innerhalb der Gattung ein 
und ist von allen übrigen Arten wohlverschieden. Besonders kenn- 
zeichnend für glaucopetala sind, wie der Name angiebt, die stark hervor- 
tretende bläuliche Bereifung der Blüte (der äusseren Kronenblätler), die 
reich verzweiglen, grossen, vielblütigen Inflorescenzen und das Vorkom- 
men von nur einer Samenknospe in jedem Fruchtknoten. 


—— — 


1005 


SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE 


Compte rendu des séances 
PAR 


Gustave BEAUVERD 


306: séance. — Lundi 44 novembre 1907. — Ouverte à 
8 h. 1/2 dans la salle de bibliothèque de l’Institut botanique de l’Université, 
présidée successivement par MM. Dr Viret, vice-président, Ed. Hausser, 
trésorier et H. Romieux, président. 

Le procès-verbal de la 305° séance estadopté; les publications suivantes 
sont déposées sur le bureau : 


Dons d'auteur (reçu avec remerciements et reconnaissance) : 
C. G. Lloyd (U. S. A.) : The Phalloids of Australia ; The Nedulariaceæ of 
Australia; Mycological Notes, nos 24, 25, 26; Bulletin of the Lloyd 
Library, no 9; Aug. Martin (Cherbourg) : Contribution à la flore bryolo- 
gique de l'Oberland bernois (1907); ALLEMAGNE : Botan. Centralblatt, 
nos 41, 42, 43, 4% (1907) ; AUTRICHE : Annalen des k. k. naturhist. Hof- 
museums, XXI, n° 2 (1907); BELGIQUE : Bulletin Soc. royale de botanique 
de Belgique, fase. I, II, III (Bruxelles, 1906) ; COSTA-RICA : Primitiæ fl. 
Costaricensis, Polypetalæ (pars; San José de Costa-Rica, 1907) ; ETATS- 
UNIS : 9% Annual Announcement of the University of Montana, nos 40 et 
42 (Registers 1905-1906 et 1906-1907) ; SUISSE : Bull. Herbier Boissier, 
no 11; Bull. Soc. bot. Suisse, XNI (Berne); Bull. Soc. d’horticulture de 
Genève, 52e année, n° 10; Bull. Soc. vaudoise des Sciences nat., XLINI, 
n° 159 (lausanne, juin 1907); Le jardinier suisse, nos 9 à 11 (Genève 
1907). 


PROPOSITIONS ADMINISTRATIVES. — Au nom du Comité unanime, 
le Président donne connaissance d’un projet relatif au transfert de la 
bibliothèque de la Société botanique, ceci en vue de faciliter son accès 
qui, dans les conditions actuelles, est des plus difficiles et a réduit sa con- 
sultation à un minimum dérisoire. Cette proposition sera portée à l’ordre 
du jour d’une prochaine séance pour être discutée sur les bases sui- 
vantes : 1° cession à la Bibliothèque publique de Genève de tous ceux des 
ouvrages faisant double emploi avec ceux de l’fnstitut botanique de l’Uni- 
versilé ; 2° les autres publications seraient cédées à la bibliothèque de 
cet Institut, qui garanlirait son accès à tous les membres el en tout temps 


FA 


1006 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me ser.) 1907. (353) 


aux heures officielles d'ouverture de l’Université; 3° en retour de cette 
cession, l’Institut botanique prendrait à sa charge les frais de reliure des 
ouvrages cédés, qui seraient munis d’un ex libris indiquant leur prove- 
nance. 

L'introduction de ce projet à un prochain ordre du jour est admise 
sans opposition. 


SUR LES DESMIDIACÉES DE LA VALLÉE DU TRIENT (VALAIS). 
— En annonçant l’entreprise qu’il a commencée d’un travail d'ensemble 
sur les Desmidiacées, M. le D" Louis Viret nous présente, à titre provi- 
soire, le résultat des observations qu'il a faites à la suite de ses récoltes 
de Desmidiacées en 1907 dans la vallée du Trient. Ces récoltes offraient 
comme intérêt particulier le fait qu’elles avaient eu lieu en pays de mon- 
tagne, à des altitudes variant entre 925 m. (village de Salvan) à 1895 m. 
(pâturages de Salanfe). 

Après avoir constaté qu'il n'existe pas d'ouvrages spéciaux modernes 
sur la matière. et vérifié la défectuosité des dessins illustrant le travail 
classique et déjà ancien de Delponte, M. Viret fait ressortir les difficultés 
qu’offrent les déterminations des Desmidiacées et donne d’interessants 
détails sur l’anatomie et la biologie de ces Algues vertes dont la structure 
et la mobilité se prêtent à des combinaisons qui sont facilement inler- 
prêtées comme caractères fixes et, de la sorte, induisent en erreur les 
observateurs inattentifs. 

Le résultat de ces récoltes ayant conduit à des observations inédites, 
celles-ci sont exposées à la suite de l’énumération des formes récoltées et 
de leurs stations respectives. 


I. La nature du sol dans lequel les récoltes ont été effectuées se 
répartit entre : 1° d'anciennes moraines ; 2° des protubérances rocheuses 
(roches moutonnées de Salvan avec marmites glaciaires); 3° des éboulis 
inclines; 40 des tourbieres minuscules et 5° un lac artificiel dit Lac des 
Marécottes. 


Il. Les stations comprennent les localités et altitudes suivantes : 

Salvan (925 m.), aux Rochers du Soir et dans les marmiles glaciaires, 
où l’eau tombant des tourbières correspondantesentretient de nombreuses 
Desmidiacées. — Aux Granges, les marmites glaciaires n’ont rien donné, 
et les ruisseaux de Savenay fort peu. 

Les Marécottes (1054 m.) : aux Rochers du Soir, au lac des Marécottes 
(récoltes fructueuses dans l’une des tourbières) et à Planajeur. 

Finhauts (1298 m.) : dans les pâturages, récolle moins abondante 
qu'aux stations précédentes ; il en est de même pour la station de Tele- 
Noire (1209 m.). 

Päturages alpins : récoltes peu abondantes à la Creusaz (1795 m.), à 
Emaney (1859 m.) et Salanfe (1895 m.); le résultat des déterminations 
de ces stations n’est d’ailleurs pas encore complet, 

Selon déterminations faites jusqu’au 9 novembre 1907, le total des 
Desmidiacées de ces récoltes atteint le chiffre de 64 espèces réparties 
comme suit dans les genres suivants : 1 Cylindrocystis, 2 Spirotæma, 
14 Closterium, 3 Penium, % Dysphinctium, A Tetmemorus, 1 Pleurotz- 
nium, 11 Cosmarium, % Euastrum, A Anthrodesmus, 18 Staurastrum, 
1 Micrasterias, A Xanthidium, 1 Sphærozosma et 1 Desmidium. 


(354) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 1007 


II. Observations générales. — L'examen de ces matériaux a 
conduit l’auteur de celle communication aux remarques suivantes, qui 
nous sont présentées en même temps que de très nombreuses planches 
coloriées, consciencieusement établies par l’auteur : 

1° Comme chez les plantes supérieures, la longueur de ces végé- 
taux diminue avec la haute altitude de leurs stations; cette remarque, 
toutefois, demande encore plus ample vérification, car il a été également 
constale que dans un même lieu, les individus d’une espèce donnée 
acquéraient des longueurs très variables. 

2° Quant à la forme des pointes, M. Viret fait constater de nola- 
bles differences entre les dessins des différents auteurs et ceux qu'il a 
relevés d’après ses matériaux vivants : l'extrémité arrondie des Closte- 
rium telle que les livres la représentent, se trouve manifestement tron- 
quée chez les échantillons du Trient; d’autres différences sont notées chez 
les Pleurotænium, qui selon M. Viret sont caractérisés par la présence 
d'un petit bourrelet non marqué dans les livres. Ailleurs, chez les Cos- 
mariées, le dessin des livres indique un sommet évasé pour le geure 
Euastrum, tandis que chez les formes montagnardes le creux se trouve 
rempli par la membrane. 

3° Le caractère tiré des vacuoles pulsatiles est excessivement 
délicat, et peut facilement conduire à des erreurs de détermination : les 
hydroleucites pulsatiles sont souvent peu visibles et plus ou moins déli- 
miles; ils se désagrègent dans les réactifs conservateurs et disparaissent 
souvent. Il est indispensable de les examiner avant contraction, en raison 
de leur dépendance du protoplasma hyalin. 

3° Les granules dans les vacuoles sont très variables en grosseur et 
en nombre, et suivant leur examen sous différents grossissemenls : 
peuvent-ils réellement offrir un caractère spécifique ? C’est ainsi que 


chez une espèce attribuée avec doute au C. didymotochum, M. Viret a 


noté en un seul corps des cristaux rhomboiques de So‘ Ca toujours 
en mouvement par suile des changements de volume de la vacuole 
de l’hydroleucite, qui se contracte brusquement et reprend son volume 
primitif. 

5° Les chromoleucites sont importants à observer à l’état frais; ils 
affectent des formes très diverses, mais toujours fixes pour les mêmes 
espèces ou les mêmes genres: plaques (Micrasterias), bandes (Closterium) 
ou étoiles (Cosmarium); leur position varie également; elle peut s’obser- 
ver tantôt dans l’axe, tantôt entre l’axe et la paroi; parfois encore elle 
est pariétale (sur chaque face). 

6. Les pyrénoïdes, constitués par des crislalloides protéiques, 
jouent un rôle indécis dans la classification; leur nombre est très variable 
dans le genre Closterium, par exemple. 


IV. Membranes. — Les membranes des Desmidiacées présentent 
des ponctuations, des stries et des piquants. Les ponctuations peuvent 
être considérées avec certitude comme étant de formation secondaire, par 
le fait que les jeunes individus en sont dépourvus (ex. Micrasterias, 
Pleurotænium). — L'analyse faite dès 1858 par de Bary indique une 
certaine analogie avec la carapace des Diatomées, puisque, par cal- 
cination, cel auteur a obtenu des squelettes dont l'analyse des 
cendres donne du sulfate de chaux mélangé de carbonate de chaux et 
d’un résidu insoluble correspondant vraisemblablement à un peu de 


1003 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (555) 


silice. — Selon Hauptfleisch (1888), la membrane se divise en 2 ou 
% parties (Penium, Closterium), ou encore ne comporte qu’une seule 
pièce (Spirotænia). 

De même que pour les ponctuations, les stries accusent une formation 
secondaire mise en évidence par leur absence dans les jeunes cellules 
et leur présence de plus en plus accentuée chez les cellules anciennes 
(ex. : Closterium). — Même observation pour les piquants (ex. 
Xunthidium). 

Les filaments des Desmidiacées filamenteuses ne présentent pas 
de gélification visible. 


V. Multiplication. — La multiplicalion des Desmidiacées se pré- 
sente sous les deux formes de division binaire et de conjugaison; les 
différents stades de développement de chacun de ces cas nous sont 
exposés par le conférencier, qui a pu en fixer des dessins. — Outre les 
cas de divisions binaires observés sur les genres Euastrum, Pleurotæ- 
nium, Micraster, Xanthidium et Cosmarium, de ce nombre, un cas inté- 
ressant de conjugaison a été observé (et dessiné) sur un Closterium. 
ainsi qu’un cas présumé d’autocolonie chez un Cosmarium, dont un 
specimen présentait à l’intérieur deux petites algues complètement 
formées. 

En faisant remarquer que sur les 21 genres connus qui constituent 
celte famille, 15 ont été trouvés dans la vallée du Trient, répartis en 
64 espèces dont une vingtaine pourraient bien être nouvelles, l’auteur 
de cette communicalion se propose de reprendre ultérieurement l'exposé 
de ses recherches par la détermination de toutes les espèces récollées, 
puis en établissant des comparaisons avec la flore analogue des pays 
voisins d’après les travaux existant sur les Desmidiacées de la Lombardie, 
de la France et de l’Allemagne, et enfin en vérifiant leurs différentes 
associations. 

Sur la demande de MM. Romieux et Martin, M. Viret donne encore 
quelques détails d’ordre technique concernant les procédés de pêche des 
Desmidiacées et le meilleur mode de les dessiner au microscope. — Au 
point de vue statistique, une comparaison faite avec la flore analogue 
du canton de Genève d’après les travaux de Roux démontre une beau- 
coup plus grande richesse en espèces et en formes dans la vallée du 
Trient. 


HERBORISATIONS MYCOLOGIQUES AUX ENVIRONS DE GENEVE 
EN 1907. — M. le professeur Charles-Ed. Martin rapporte sur l’her- 
borisation mycologique organisée à la Chapelle-Rambaud (Haute-Savoie) 
par la Société le 20 octobre 1907 et qui, par un temps très favorable, 
réunit cinq participants, dont seulement deux membres de la Société, 
MM. Boubier et Martin; trois étrangers : MM. Ackermann, Brunet- 
Lecomte et Dr Nicati. — En dehors de cette excursion officielle, notre 
collègue expose les intéressants résultats d’autres herborisalions mycolo- 
giques exéculées aux environs de Lausanne, le 13 octobre 1907, ainsi 
qu'aux bois de Pougny (pied du Jura de Gex) et dans la campagne 
Sarasin, à Pregny (canton de Genève). — L’enumeralion des très nom- 
breuses espèces récollées au cours de ces différentes excursions se 
répartit comme suit : 


(356) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENÈVE. 1009 


1. Cuapeine-RamBauD. — Entre Pers-Jussy et Chez-les-Roquet : 


Russula emetica Sch.; Cortinarius cærulescens Fr.; Lepiota granulosa Batsch ; 
Tricholoma saponaceum Fr.; Inocybe geophila Sow. (blanc); Hygrophorus pra- 
tensis Fr.; Russula delica Fr.; Hydnum imbricatum L.; Hygrophorus agathosmus 
Fr.; Clavaria flava Schæff.; Gomphidius glutinosus (Schæff.); Cortinarius cinna- 
momeus Fr.; Hygrophorus pustulatus Fr.; Russula violacea Q.; Spathularia fla- 
vida Pers.; Russula inlegra L.; Clitocybe laccata Fr.; Boletus bovinus L.; Boletus 
edulis Bull.; Amanita muscaria L.; Clavaria cristata Holmsk; Tricholoma porten- 
tosum Fr.; Boletus piperatus Bull.; Lycoperdon gemmatum Fl. Dan.; Tricholoma 
equestre L.; Lactarius deliciosus L.; Tricholoma vaccinum Pers.; Boletus luteus L.; 
Marasmius ramealis (Bull.); Omphalia pseudo-androsacea Bull.; Cortinarius varius 
Fr.; Hypholoma fasciculare Huds.; Hydnum repandum L.; Lactarius blennius Fr.; 
Mycena pura Pers.; Cantharellus lutescens Bull.; Collybia butyracea Fr.; Inocybe 
geophila Sow. (violet); Collybia aquosa Bull.; Clitocybe infundibuliformis Fr.; 
Pleurotus ostreatus Jacq.; Clitocybe cyathiformis Fr.; Stropharia semiglobata 
Batsch; Clitopilus prunulus Scop.; Tricholoma nudum Bull.; Hygrophorus virgi- 
neus (Wulf.); Cortinarius fulgens Fr.; Hygrophorus eburneus Bull.; Tricholoma 
luridum Schæff.; Mycena nivea ().; Coprinus ovatus (Sch.); Coprinus atramenta- 
rius (Bull.); Helvella crispa Fr.; Armillaria mellea Fl. Dan. 


Entre Chez-les-Roguet et la Chapelle-Rambaud : 


Tricholoma grammopodium Bull.; Lepiota excoriala Schæff.; Lactarius pyro- 
galus Fr.; Hypholoma velutinum Pers.; Coprinus plicatilis (Curt.); Tricholoma 
melaleucum Pers.; Panæolus campanulatus L.: Clitocybe connata Fr.; Lactarius 
vellereus Fr.; Boletus calopus Fr.; Hygrophorus pudorinus Fr.; Polyporus eris- 
tatus Fr.; Tricholoma rutilans Fr. 


Autour de la Chapelle-Rambaud : 


Xylaria hypoxylon Lin.; Lactarius aurantiacus Fr.; Boletus badius Fr.; Hygro- 
phorus coccineus (Schæff.); Russula olivacea Sch.; Boletus scaber Fr.: Mycena 


galerieulata Scop.; Lepiota procera Scop.; Clitocybe nebularis Fr.; Lactarius 


serifluus Fr.; Armillaria robusta A. et S.; Clitocybe odora Bull.; Clitocybe mor- 
tuosa Fr.; Clitocybe gyrans Fr.; Paxillus involutus Fr.: Polyporus versicolor Fr.; 
Boletus aurantiacus Fr.; Clitocybe pityophila Fr.; Boletus subtomentosus L.; 
Calocera viscosa (Pers.); Stropharia æruginosa Curt.; Pluteus cervinus Schæff.; 
Galera tenera Sche&ff.;, Flammula gummosa Fr.; Lactarius scrobiculatus Scop.; 
Cantharellus cibarius Fr.; Marasmius Rotula (Scop.) Tricholoma ustale Fr.; 
Russula fellea Fr.; Armillaria rubescens Pers.; [Helvella crispa Fr. (en troupe)]; 
Amanitopsis vaginata (Bull.); Clavaria pistillaris L.; Tricholoma tigrinum Schæff.; 
Clitocybe rivulosa Pers.; Psalliota sylvalica Schæff.; Boletus miniatoporus Secr.; 
Armillaria bulbigera A. et S.; Hygrophorus puniceus Fr.; Hygrophorus conicus 
(Scop.); Bulgaria inquinans Fr.; Craterellus cornucopioides Pers. 


Soit un tolal de 110 espèces, sans compter les nombreuses espèces 
non déterminées. 
2. CHALET-A-GOBET KT ENVIRONS DE LAUSANNE (13 octobre 1907). 


Participants. De la Société : MM. Lendner et Martin; étrangers : de 
Genève : MM. Jaccottet, Luthi et Schimeck; de Lausanne : MM. André, 
Arbenz, Larder et Nicati; de Lutry : M. Jaccottet. 


Chemin de la Sallaz à la Chocolatière : 


Clitocybe rivulosa Pers.; Hygrophorus conicus (Scop.). 


1010 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 (357) 


Sur les bords du Flon jusqu à la hauteur d’ Epalinges : 


Tricholoma nudum Bull.; Hygrophorus virgineus (Wulf); Xylaria hypoxylon L.; 
Laclarius blennius Fr.; Mycena pura Pers.; Sporodinia grandis Link; Coprinus 
plieatilis Curt.; Lactarius vellereus Fr.; Tricholoma terreum Sow.; Hygro- 
phorus eburneus (Bull.); Hygrophorus cossus (Sow.).; Cortinarius sublanatus Fr.; 
Russula violacea ().; Lentinus cochleatus Pers. ; Mycena galericulata Scop. ; Cor- 
tinarius hinnuleus Fr.; Calocera cornea (Batsch); Lactarius pallidus Fr.; Corti- 
narius variicolor Pers. ; Hebeloma crustuliniforme Bull.; Clitocybe laccata Fr.; 
Tricholoma melaleucum Pers. ; Lactarius deliciosus Fr.; Tricholoma grammopo- 
dium Bull.; Clavaria cristata Holmsk ; Psalliota campestris L.; Polyporus crista- 
tus Fr.; Galera tenera Schæff.; Stropharia æruginosa Curt.; Russula emetica 
Sch.; Marasmius oreades Fr.; Pholiota squarrosa Müll.; Lycoperdon gemmatum 
Fl. Dan.; Hypholoma fasciculare Huds.; Amanita muscaria L.; Psalliota cam- 
pestris L. var. sylvicola; Lactarius uvidus Fr. ; Clitocybe nebularis Fr.; Tricho- 
loma luridum Sch.; Bolelus subtomentosus L.; Russula cyanoxantha Sch.; Tri- 
choloma saponaceum Fr.; Collybia butyracea Fr.; Collybia aquosa Bull.; Tri- 
choloma sulfureum Bull.; Hypholoma sublateritium Schæff.; Marasmius scoro- 
donius Fr.; Clavaria pistillaris L.; Cyathus hirsutus Sch.; Crucibulum vulgare 
Tul.; Lachnea umbrorum Felk; Lepiota procera Scop. ; Tricholoma portentosum 
Fr.; Clitocybe geotropa Fr.; Coprinus comatus Fl. Dan.; Amanitopsis vaginata 
(Bull.); Cortinarius cinnabarinus Fr.; Lactarius scrobiculatus Scop.; Collybia 
bariolorum Bull.; Clitocybe aggregata Schæff.; Armillaria mellea Flor. Dan.; 
Trieholoma rutilans Scheff. ; Hygrophorus pudorinus Fr.; Russula Queletii Fr.; 
Collybia radicata Rehl.; Lactarius fuliginosus Fr.; Exidia glandulosa Bull.; 
Inocybe rimosa (Bull.); Tremellodon gelatinosum Scop.; Clitocybe odora Bull.; 
Flammula gummosa Schæff.; Guepinia helvelloides (DC.); Pholiota aurea Sow. 


A Epalinges : 
Coprinus micaceus (Bull.); Bolelus laricinus Berk.; Lenzites sepiaria Wulf. 


Entre Epalinges et Chalet-à-Gobet : 


Coprinus atramentarius (Bull.). 


Entre Chalet-à-Gobet et Clef-aux-Moines : 


Lactarius sanguifluus Paul; Russula citrina Gillet; Russula integra L. ; Boletus 
badius Fr.; Polyporus cæsius Fr.; Clitocybe infundibuliformis Fr.; Cortinarius 
cinnamomeus L.; Clavaria flava Sch.; Lactarius mitissimus Fr.; Cortinarius 
delibutus Fr.; Pluteus cervinus Sch&ff.; Boletus chrysenteron Fr.; Russula 
lepida Fr.; Russula nigricans Bull.; Amanita citrina Sch.; Polyporus ovinus 
Sch.; Amanita porphyria Fr.; Clavaria muscoides L.; Cortinarius latus Pers. ; 
Russula peclinata Bull.; Amanita pantheriana DC.; Thelephora laciniata Pers.; 
Polyporus pinicola Fr.: Polyporus versicolor Fr.; Lactarius aurantiacus Fr.; 
Lenzites abietina Bull.; Omphalia pseudoandrosacea Bull.; Lycogala miniatum 
Pers.; Lepiota granulosa Batsch; Hydnum squamosum Schæff.; Tricholoma 
vaccinum Pers.; Pholiota mutabilis Sch.; Pholiota radicosa Bull.; Entoloma 
lividum Bull.; Cortinarius cærulescens Sch.; Lactarius umbrinus Fr.; Cortina- 
rius violaceo-cinereus Pers.; Paxillus involutus Fr,; Gomphidius glutinosus 
(Schæff.); Clitocybe aurantiaca (Wulf); Panus stypticus Bull.; Tricholoma splen- 
dens Pers. ; Peziza onotica Pers.; Boletus porphyrosporus Fr.; Boletus strobila- 
ceus Scop.: Entoloma madidum Fr.: Stereum hirsutum Willd.; Clitocybe con- 
nata Fr.; Hygrophorus virgineus (Wulf). ; Hebeloma longicaudum Pers. 


Entre Glef-aux-Moines et Bois de la Ville : 


Bulgaria inquinans Fr.; Boletus edulis Bull.; Boletus piperatus Bull.; Hygro- 
phorus coceineus (Schæff.) ; Tricholoma scalpturatum Fr. 


(358) G. BEAUVERD. SOCIÉTÉ BOTANIQUE DE GENEVE. 10411 


Bois de la Ville : Très nombreuses espèces, mais la nuit approche : il 
faut descendre à Lutry au plus tôt; l’on traverse rapidement le bois en 
formant le projet d’y venir camper une journée entière l’an prochain si 
les conditions sont favorables. 

Cette récolte a fourni en tout 132 espèces, sans compter les nombreuses 
espèces non délerminées. 


3. HERBORISATION DANS LES DEUX CAMPAGNES SARASIN (à Pregny) 
27 octobre 1907. — De la Société : MM. Lendner et Martin, aimablement 
pilotés par MM. Lüthi et Grofillier. 

Espèces intéressantes reconnues, outre un très grand nombre d’autres 
plus communes : 


Leptonia solstitialis Fr.; Volvaria Loveiana Berk.: Peziza aurantia Fl. Dan. ; 
Inoeybe tricholoma A. et S.; Hebeloma strophosum Fr.; Hebeloma mesophæum 
Fr.; Cortinarius germanus Fr.; Polyporus lucidus Fr.; (exempl. cespiteux et 
sessile); Clitocybe compressipes Peck. 


Especes abondantes : 


Clitocybe nebularis Fr.; Clitocybe inversa Scop.; Tricholoma albobrunneum 
Pers.; Clitocybe candicans Pers.; Clitocybe dealbata Sow.; Tricholoma mela- 
leucum Pers. 


D’autre part l’herborisation faite en septembre aux bois de Pougny 
(Ain) a fourni une récolte de plus de 70 espèces différentes. 


Comme par le passé, notre collègue a mis à contribulion son talent 
d’habile et consciencieux aquarelliste pour nous présenter, en belle série 
de planches accompagnées de dessins analytiques et de spores naturelles 


- fixées par le procédé que l’on sait, ceux des champignons de nos régions 


qu’il n’avait pas encore représentés dans sa belle collection coloriée ; de 
ce nombre, il convient de noter tout d’abord le Peziza echinospora 
Karsten, des charbonnières du Jura sur Farges (Aïn), espèce inédite pour 
la flore mycologique de France, puis les espèces suivantes des campagnes 
Sarasin, Pregny: Hydrocybe germanica, Volvaria loveiana, Hebeloma meso- 
phæum, H. strophosus, Inocybe tricholoma, Clitocybe compressipes, etc.; la 
plaine des Rocailles (Ht*-Savoie)a fourni le Pluteus creatophyllus et Ecci- 
ha polita, et le Salève un Helvella lacunosa. D'autre part, sous les noms 
différents de Tricholoma Russula et d’Hygrophorus erubescens, M. Martin 
nous présente des illustrations qui, à son sens, permettraient d'admettre 
l'identité des deux espèces. — Le marché des champignons de Genève a 
fourni entre autres un Tricholoma Cnista Fr.? et un Helvelia infula ; un 
curieux Clavaria indéterminé provient de la plaine des Rocailles, un 
Pleurotus corticatus de la campagne Goudet (Genève) et un Xylaria digitata 
parasite sur du bois, à Valard, a été communiqué par son collecteur notre 
collègue, M. Paiche; enfin, les Geaster Schmideli, Phlyctospora spec., Mela- 
nogaster varıegatus, Polyporus umbellatus, elc., provenant de diverses 
stations. — Un cas intéressant de parasitisme du Volvaria Loveyana sur 
Chtocybe nebularis a été découvert à la campagne Beaulieu ainsi qu’à la 
campagne Sarasin à Pregny; M. le professeur Lendner en présente une 
bonne préparation dans l’alcool. 

Pour terminer, M. Martin présente encore d’autres belles planches 


ns 


1012 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 (359) 


figurant les différentes espèces récoltées en une saison défavorable 
(sécheresse) pendant un séjour d'été au Val Ferret (Valais): Boletus 
elegans, Boletus laricinus (très polymorphe : 9 planches différentes per- 
mettant de constater des formes de passage vers le B. viscidus : ces deux 
espèces pourraient être considérées comme formes extrêmes d’un même 
groupe !), Boletus cavipes, Clitocybe sp. (cerussata2), Hypholoma sp., The- 
lephora anthocephala, Psalliota campestris (jusqu’à 2500 m.), Collybia 
dryophila et Clitocybe infundibuliformis (jusqu’à 2000 m.), Gomphidius 
roseus (toujours avec mélèze au Val Ferret, mais trouvé sans mélèze au 
bois d’Yvres), Hygrophorus spadiceus (mélèzes) et Hydnum violascens 
(sapins). 

En résumé, si la sécheresse de l’été de 1907 a été nettement défavora- 
ble pour les récoltes mycologiques, il n’en a pas été de même pour la fin 
de l’année, qui a été caractérisée par son extrême abondance en champi- 
gnons. 

— Au sujet de la présence inévitable du Boletus laricinus signalée par 
M. Martin auprès de toutes les stations à mélèzes, M. Beauverd rappelle 
une observation parallèle, faite au cours d’une récente herborisation dans 
les Bauges, par laquelle M. Ph. Guinier attirait l'attention des participants 
sur la présence constante du Bolelus aurantiacus auprès de Populus tre- 
mula dans tous les terrains siliceux : selon notre collègue correspondant 
de Nancy, il y aurait lieu d'examiner si ce champignon ne se comporterait 
pas, vis-à-vis des organes souterrains du tremble, comme les mycorrhizes 
des racines de certaines plantes herbacées (legumineuses, graminees, elc.), 
c'est-à-dire ne vivrait pas en symbiose avec cette espèce arborescerite ? 


VIVIPARISME CHEZ UN SEDUM OCHROLEUCUM. — M. H. Romieux 
presente une plante de Sedum ochroleucum Chaix provenant de son jar- 
din alpin et présentant dans l’anthèle, à l’aisselle des carpelles déjà mürs, 
des bourgeons adventifs bien développés et en pleine prospérité tandis 
que le reste de la plante est entièrement desséché. — Les circonstances 
qui ont donné lieu à ce curieux cas de viviparisme mériteraient d’être 
étudiées. 

Séance levée à 10 h. ‘4; onze assistants : MM. Romieux, Viret, Hausser, 
Boubier, Beauverd; Fredericks, Guinet, Lendner, Martin, Nicoud, Mlle Ser- 


gueeff. 
Le Secretaire : G. BEAUVERD. 


1013 


CONTRIBUTIONS 
FLORE DU TRANSVAAL 


Gustave BEAUVERD 


(Avec une gravure dans le lexte). 


Streptocarpus Junodii Beauverd in Bull. Herb. Boiss. 2e ser. 
vol. VII: 699 (31 juillet 1907). — Comme complément à la note publiée 
sur cette intéressante Gesnéracée, nous recevons de son collecteur M. le 
missionnnaire Henry Junod une lettre datée de Rikatla (Afrique portugaise 
orientale), 17 octobre 1907, de laquelle nous détachons le passage sui- 
vant : « … Cette espèce est originaire de la haute montagne; elle tapit 
- certains couloirs du Mamotsuri entre 1500-1700 m. d'altitude, et fleurit 
de novembre jusqu’en janvier et février. … La flore de là haut est bien 
belle; que nous en sommes loin ici! » 

Il est intéressant de constater que l’époque de floraison de cette plante 
ne reste pas la même sous notre climat que chez celui de sa patrie afri- 
caine : en avançant son épanouissement de 6 mois, le nouvel hôte des 
serres de la Pierrière s’est ainsi accommodé de l'été de notre hémisphère 
boréal. Ajoutons qu’à la Pierrière, la plante continue de prospérer sans 
donner de graines, tandis qu’une espèce voisine, le Streptocarpus Rexü 
Lindl., y fructifie abondamment. 


CRASSULA ATRO-SANGUINEA Beauverd sp. nov. (Cras- 
sulaceæ. — E. sect. « Eu-Crassula » Harvey). — Typus in herb. Barbey- 
Boissier et in cult. Pierrière pr. Chambesy. 

Biennis (?). — Caulis erectus 35-50 cm. altus, rigidus, rubescens, cris- 
tallino-scabridus, basi simplex, apice ramosus, nodis foliiferis 10-14, inter- 
nodiis 2 ‘/2-4 cm. longis. Folia aloëformia, + recurvata vel recta, glabra, 
a basi ad apicem gradatim attenuata, margine cartilagineo-denticulata, 
basi connata, basilaria conferta rosulata 15-19 cm. longa, caulinaria oppo- 
sita 6-14 cm. longa. Inflorescentia terminalis dense cymoso-corymbosa, 
multiflora, floribus pedicellatis, pedicellis 4 !/s-3 mm. longis. Sepala cari- 

BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n0 12, 30 novembre 1907. 65 


ai 


1014 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 (2) 


nata, viridi-rubescentia, lanceolata, 1 t/ mm. longa, sub lente papillata. 
Petala glabra, atro-sanguinea, 2 '/a mm. longa, 1 '/« mm. lata, ovato lan- 
ceolata, acuta, recurvala, apice dorso obtuseque appendiculata. Stamina 
exserta + 21/2 mm. longa, pallide rubra, filamentis dilatatis apice atte- 
nuatis, antheris subremiformibus. Pollen luteum. Carpella oblique lanceo- 
lata, apicem versus gradatim attenuata ca. 2 ‘/: mm. longa, stylo subnullo, 
basi squamis recurvatis obscure crenulatis rectangularibus prædita. Semina 
numerosa (8-10) sub lente foveolata. — Fl. oct.-nov.; Hab. Transvaal : 
Shilouvane, leg. H.-A. Junod 1905. 


Par ses différents caractères, cette nouvelle Crassulacée appartient à la 


LE r 


Be = 
> 


= 
SIEH 
SI s° 
Ss 
yore 
rt 


NY 
LP TL LÉ 


1. Port de la plante, fortemenı réduit (d'après une photographie de M. Frédéric Barbey); 
2. Cymule avec fleur pédicellée et ses bractées à l'aisselle desquelles sortent deux ramus- 
cules en boutons (grossi 2 fois); 3. Sépale à dos carene (grossi 42 fois); £. Pétale deve- 
loppé vu de dos et présentant, de profil, une petite protubérance en V (grossi 42 fois); 
5. Etamine entourée d'un bourrelet marginal, avant l’anthese (grossi 45 fois); 6. Carpelle 
(vu de profil) à suture interne papilleuse; écaille hypogyne en éc. et semence en S (grossi 
45 fois); 7. Ecaille hypogyne vue de face (grossi 42 fois); 8. Semence libre (gross! 
45 fois); 9. Feuille basslaire à marges cartilagineuses-denticulées (réduite de moite). 


(3) G. BEAUVERD. FLORE DU TRANSVAAL 1015 


section Eu-Crassula Harvey, à l’un des 8 groupes de laquelle elle ne 
saurait cependant exactement se rattacher : ses feuilles sessiles à marges 
cartilagineuses-denticulées lui assignent une place dans le groupe des 
Marginales Harvey tel que Schönland le définit dans Engler-Pranil, Pflan- 
zenfamilien III, 2a : 36 (1891); toutefois la disposition des feuilles basi- 
laires en roseite globuleuse la rapproche du groupe des « Rosulares » 
duquel elle se détache nettèment par son unique hampe très robuste 
et par ses nombreuses feuilles opposées diminuant insensiblement 
de longueur vers le sommet. Les rapports d'aspect qu’elle offre également, 
sous ce point de vue, avec la section des « Globulea Haw. » Schönland I. c., 
ne se maintiennent plus dès que l’on examine les pétales qui sont ovales- 
lancéolés et sub-appendiculés sous le sommet dans la nouvelle plante, 
tandis qu'ils sont très longuement appendiculés sous la pointe dans la 
section des Globuleu. 

Le magnifique coloris des fleurs en corymbe, ainsi que le port élégant 
de cette plante dont les longues feuilles basilaires rappellent celles de 
l’Aloë ou de certaines Broméliacées, en font une espèce d’un réel mérite 
horticole; il convient, en cette occasion, de féliciter une fois de plus 
M. le missionnaire H. Junod, qui l’a découverte aux environs de Shilou- 
wane (Transvaal) et à qui nous sommes redevables de l'introduction de 
cette remarquable espèce dans les serres de la Pierrière. 


TABLE 


DES 


TRAVAUX PAR NOMS D'AUTEURS CONTENUS DANS CE VOLUME 


Pages 
Aznavour (G. V.). — Un Linum nouveau d’Anatolie................. 314 
BEAUVERD (G.). — Société botanique de Genève, Compte rendu des séances. 73, 
153, 219, 347, 439, 535, 625, 942 et 1005 
BEAUVERD (G.). — Une nouvelle Amaridacée du Transvaal............. 437 
BEAUVERD (G.). — Une nouvelle Gesnéracée du Transvaal.............. 699 
BEAUVERD (G.). — Plante Damaziane Brasilienses déterminées par diffé- 
rents botanistes et publiées par Gustave Beauverd................. 704 
BEAUVERD (G.). — Contributions à la flore du Transvaal............... 1013 
Bonart (G.) et PETITMENGIN (M.). — Sur quelques plantes de la Nouvelle- 
CNE OS nn AE SES ne len ee len) e 647 
BornuüLcer (J.). -— Beitræge zur Flora der Elbursgebirge Nord-Persiens. 32, 
209, 425, 773, 965 
Camus (E.). — Société pour l'étude de la flore franco-helvetique........ 932 
Carpor (J.). — Mousses nouvelles du Japon et de Corée............... 709 
CHENEVARD (P.). — Notes floristiques tessinoises ..................... 315 
ÜHENEVARD (P ). — Contribution à la flore du Tessin.......... 321, 417, 461 
Cuopar (R.) et Hasscer (E.). — Plantæ Hasslerianæ soit énumeration des 
plantes récoltées au Paraguay par le Dr Emile Hassler, d’Aarau 
(Sulsse,0P18803 1002.20 ee ee rent 279, 665, 795 


1016 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 
Page 
Curisr (H.). — Primitiæ Floræ Costaricensis (Filices)................. 257 
Carıst (H. | — ;Eilicgs Mexicine: 75. an. ur ee er RCA 413 
Carisr (H.). — Sertum Aneimiarum novarum aut minus cognitarum.... 789 
CULMANN (P. ). — Le Cephalozia elachista du Marais de Lossy.......... 444 
Dope (L.- Br ). — Juglans Eleopyren ou un nouveau Noyer americain.... 247 
Fries (Rob.-E.). — Einige neue Phanerogamen aus der Centralameri- 
kanıschen Blorar. Ar een ee OP er DEEE 997 
Hamer (R.). — Monographie du genre Kalanchoe..................... 869 
Hasster (E.). — Plantæ Paraguarienses novæ vel minus cognitæ. 1, 161, 353, 
445, 718 et 917 
Hormsor (Jens). — Note sur une espèce nouvelle d’ ons don de la flore 
SYEIenne lens ae mine datent DER due RAA 827 
Hozm8oe (Jens). — Sur la stratigraphie et la paléontologie des tourbières 
CRAN OEVODB TE ME ee ee ee vou sec le Sie SEE 949 
MaıLLEreR (Arthur). — Chamæsiphon Sphagnicola nov. sp............. van 
Marne (Gust. O. A.). — Xyridaceen von Parana..............,...... 15 
Mazme (Gust. O.-A.). — Ein Beitrag zur Asclepiadaceen-Flora von 
Para ae ee a ee ee ES 407 
Meyran (Ch.). — Contributions à la flore bryologique du Jura.......... 237 
PeriITMENGIN (M.). — Contributions à l'étude des Primulacées Sino- 
JAPONAISES EU PE Sal REC Re RIT AR COTE 921 
PEpiTMENGIN (M.). — Sur quelques nouvelles Primeveres de Chine....... 961 
Reuter (Georges-F.). — Le Sondre norvégien (avec une indroduction par 
Me DE Brique TS Eat OA ES SC DRE L8 
Scxinz (Hans) und THELLUNG (A). — Beitræge zur Kenntnis der Schweizer- 
flOras an AO OURS RTE PARU SES 177, 331, 387, 493, 653 
SCHNEIDER (C. K.). — Pomaceæ Sinico-Japonicæ novæ et adnotaliones 
generales desDomaceisie 2 RTE EC EE 50 
SCHNEIDER (C. K.). — Zwei neue Caragana-Arten aus dem Himalaya..... 312 
Scauster (Julius). — Zur Systematik von Castalia und Nymphea....... 853, 
901, 981 
STEINER (J-). — Bichenes Austro-Afrieani MR ee Le Ce ER 637 
STEPHAN! (Franz). — Species Hepaticarum......... . 50, 297, 477, 683, 837 


Tanner-FüLLEMANx (M.). — Contribution à l’ötude des lacs alpins. 15,113 et 225 
THELLUNG (A.). — Die in Europa bis jetzt beobachteten Euphorbia-Arten 


der-Sektson Anisophyllumt 2: RER ee CRE 741 
THÉRIOT Œ} — WieisstaibnasiliensisDuby eee Ce CRE 277 
Wiruıams (F. N.). — Florula Gambica. Une contribution à la flore de la 

colonierbrıtannique dena Gambier nn... Ce Are 81, 193, 369 
Wicciams (F. N.). — A Revisio of Stellaria subg. Adenomena........... 830 


TABLE DES PLANCHES CONTENUES DANS CE VOLUME 


PrancHhE I. — 1. et 2. Erigeron Hyrcanicus Bornm. et Vierhapper spec. nov. 
3. Erigeron Elbursensis Boiss. 

PLANCHE II. — Pyrethrum hololeucum Bornm. spec. nov. 

PLancHe III. — 5 Cousinia. 

PranchE IV. — Cousinia adenostieta Bornm. 

PranchE V. — Cousinia Assasinorum Bornm. 

PLancHe VI. — Cousinia chamæpeucides Bornm. 

PLancHe VI. — 4 Cousinia nouveaux. 

PrancHe VIII. — Microdus brasiliensis (Duby) Ther. 

PrancHE IX. — Veronica chionantha Bornm. 


m <h——— 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 


2me série. — Tome Vil, 1907. 


TABLE DES TRAVAUX PAR ORDRE DES MATIÈRES 


Biologie. Morphologie. Physiologie 
(générales et spéciales). 

Pages. 
Bougier. Les Raphides chez les 

DIES SA N 442 
CANDOLLE (C. de). L’autonomie de 
la floraison dans Broussonetia 


AD ET NE een. 73 
Caopar. Quelques fossiles végé- 
IR Lot OD 78 


CHODAT, Monnier et DÉLÉANO. Sur 
l'accroissement des végétaux et 
sur l’absorbtion des substances 


minerales. 2... 28... 350 et 948 
CHopar. Recherches sur la spéci- 

ficité de la Lyrosinase........ 635 
Lexpner. Anomalie chez Equise- 

ZimsTalmaleja.2a..2::.....: 947 
PenaRn. Sur la locomotion des 

DAMES eme 75 
Rowmieux. Viviparisme chez un 

Sedum ochroleucum ......... 1012 


Systematique, Geographie 
botanique. 


Aznavour. Nouveau Linum d’A- 


TAC SEMAINE ARE 314 
BEAUvERD. Une nouvelle Cactée 

HO RICHE es: 136 
Beauverv. Plantæ Damazianæ 

brasilienses er. 2... 4.0; 138 et 704 


EAUVERD. Sur la flore des Alpes 
d'Annecy 155, 251, 539, 626 et 943 
Beauverp. Additions à la flore 


FSC OA REP 160 
Beauverp. Notes sur deux espèces 

BEIEIINS m nents 539 et 540 
Brauvern. Nouvelle Amaryllidée 

BusBrameyaalz ae ana 437 


Beauverp. Nouvelle Gesnéracée 


Pages. 

dueKransyaaleıı AN 669 
BEAUvERD. Flore du flysch alpin 

AU REPOSOIT PE EC CEE 943 
BEAUvERD. Rectifications à la flore 

des Baugesa.. 00.2.2 22.2202. 946 
BEAUvERD. Contributions äla flore 

dusRransvaale see eu 1013 
Bonarı. Pédiculaires de la Chine 

CONÉFAIR SE SEE 541 


Bonatı et PETITMENGIN. Quelques 
plantes de la Nouvelle-Calé- 
DONC we ee ee ne 647 

BornMmüLLer. Zur Flora der El- 
bursgebirge 32, 209, 425, 773 et 965 

Buser. Sur quelques Alchimilles 


TFANGAISES SR SRE 938 et 941 
Carport. Mousses nouvelles du 
Japon et de Corée.......... 709 


CHENEVARD. Nouvelles contribu- 
tions à la flore du Tessin. 254, 315, 
321, 417, 410 et 461 

Cuovaret Hassrer. Plantæ Hassle- 
MAN. So. 279, 597, 665 et 795 

Christ. Primit. fl. Costariensis, 
NICE en RS 257 et 585 
Curisr. Filices mexicanæ...... 443 

CurisT. Sertum Aneimiarum 
nov. aut minus cognitarum.. 789 

Curmann. Le Cephalozia ela- 


chista du marais de Lossy.... 411 
Damazio. Une Velloziacée remar- 
quable dub en. 595 
Done. Juglans eleopyren (errata) 
127 et 352 
Fries. Neue Phanerogamen aus 
AMERIKA ER A PE LT 997 
GAvE, P. Herborisation à la Dent 
derRossane. =... 75 


Gavz, P. Contributions à la flore 


1018 


Pages. 

des Bauges........ 157, 349 et 947 
GAvE, P. Alyssum montanum au 

Jura sayoisien.. =». CP eee hul 


Gouper, Dr. Culture expérimentale 

de Dianthus et de Sempervivum 636 
Guixer. Le Lycopodium clavatum 

à la montagne de Veyrier.... 444 
Guinier, Ph. Nouveautés floris- 

tisques du Semnoz...... 77 et 349 
Guinier. Betula Murithiriet Acer 


Martini en Savoie........ 936-937 
Hamer. Monographie du genre 
Kalanchoe eee etre 869 


Hasscer. Plantæ paraguarienses 
novæ vel minus cognitæ 1, 161, 353, 
A5, 718, 917 


Hasster. Notes sur quelques 
plantes du Paraguay........ 156 
HoLMBOE. Sur une espèce nou- 
velle d’Onopordon........... 827 
HormBor. Sur les tourbieres en 
NOLyERER N ae 949 
Knorr. Beitrag zur Kenntnis der 
STE RR ee 127 
LaAGGER, Dr. + Quelques races de 
Sempervivum en Suisse...... 540 
Lrumann. Veronica agrestis im 
Mittelmeergebiet............ 546 
Lenpner. Quelques Mucorinées 
nouvelles, etc a a. 249 


Léveiré. Revision du genre Epi- 
lobium dans l’Herbier Boissier 587 
MauLErer. Chamesiphon spha- 
gnicola nov. sp. (errata).. 44 et 352 
Mazme. Xyridaceen von Parana. 45 
Mazme. Beitrag zur Asclepia- 
daceen-Flora von Parana..... 407 
Marin, Ch.-Ed. Champignons ré- 
coltés en 1906; quelques erreurs 
dedéterminationsmycologiques 535 
Martin. Herborisations mycolo- 
giques aux environs de Genève 1008 
Meyran. Contributions à la flore 


bryologique du Jura......... 237 
Meyran. Note sur une nouvelle 

espèce de Bryum........... 991 
PETITMENGIN. Primulacées Sino- 

Japogaisesi "Henn EE en 921 


PETITMENGIn. (voir BonATI). Quel- 
ques plantes de la Nouvelle 
Calédonie sert 647 


BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 


Pages. 
PerTiTMEMGin. Notes sur quelques 
Primula de Chine... ........ 964 
REUTER, Georges-F. Le Sondre 
norvegien (introduction de 
JUBRIQUET) 2.0: ec: 18 
Romieux. Quelques plantes du 


ScHinz et THELLUNG. Zur Kennt- 
nis der Schweizerflora 97, 177, 331, 
387, 493, 559, 653 

SCHNEIDER, C.-K. Pomaceæ Si- 
nico-Japonicæ NOV........... 50 

SCHNEIDER, (.-K. Zwei neue 
Caragana Arten (Himalaya).. 312 

Schuster. Zur Systematik von 
Castalia u. Nymphea 853, 901, 981 
STEINER. Lichenes austro- Afri- 
CAT EL a EEE 
STEPHANI. Species hepaticarum 59, 297, 
477, 683, 847 

TANNER-FüLLEMANN. Contribu- 
tion à l'étude des lacs alpins 15, 113, 


225 
THELLUNG. Europ. Euphorbia der 
Section Anisophyllum....... 74 
Taérior. Weissia brasiliensis 
Duhy.. "MSC Sn DI 
Virer. Desmidiacées de la vallée 
du'Trient.r. 01e Re See 1005 


Wirrıams. Florula Gambica 81, 193 
et 369 

Wizzrams. A revisio of Stellaria 
subg. Adenonema........... 


Comptes rendus. Bibliographies. 
Divers. 


BARrBEY W. Sur le reboisement 
du, Jura: na: San 80 

BEAUVERD. Société botanique de 
Genève 73, 153, 249, 347, 439, 531, 
625, 942 

BEAUvERD. « Principes de Bota- 
nique » par R. Chodat, Suppl. l 

Briquer. « Die Pflanzenwelt von 

West-Australien» par L. Diels, 


SUPPLEE Sega see See re 2 
Camus. Societe pour la flore 
franco-helvetique........... 932 


Hassrer. Préparation des collec- 


tions botaniques au Paraguay. 348 


1019 


RÉPERTOIRE DES NOMS DE PLANTES 


CITÉS DANS CE VOLUME 


Les noms des espèces nouvelles sont imprimés en italique, 


A excelsa 421, 476, 536 ; Larix 421 ; pectinata 421. — Abolboda poarchon 
46. — Abrotanum odoratum 503. — Abrus precatorius 496. — Absidia seplata 
249; spinosa 249, 250. — Absinthium laxum 578. — Abutilon angulatum var. 
Gambicum 201, 383, 38%. — Acacia Farnesiana 635: — Acanthococos Hassleri 
156. — Acantholepis Orientalis 43. — Acanthosyris falcata 924. — Acan- 
thyllis tragacanthoides 635. — Acer Martini 932, 934, 937, 938; monspessu- 
lanum 626, 629, 633, 937, 938; montanus 27; opulifolium 632; platanoides 
137, 956; pseudo-platanus 157. — Achillea albicaulis 36; atrata 465; Aucheri 
36; macrophylla 159, 160, 327, 465, 629, 631, 943, 947; micrantha 36, 933, 
935; Millefolium 35; Millefolium var. alpestris 35; Millefolium var. lanata 327, 
465; moschata 465; nana 327; Neilreichii 35; nobilis var. 8 Neilreichii 35; 
nobilis var. 8 ochroleuca 35; nobilis X setacea 315, 316; ochroleuca 35; oxyo- 
donta 35; Santolina 36; stricta 327: subsericea 945; Talagonica 36; tenuifolia 
36; tenuifolia var. 8 Talagonica 36; tomentosa 36; vermicularis 36. — Acicar- 
pha tribuloides 682. — Aconitum Anthora 76, 157, 158; lycoctonum 28, 76, 
157, 159 423; paniculatum 158, ‚159, 655, 660; variegatum 660. — Acrido- 
carpus hemicyclopterus 205, 38%; plagiopterus 205. — Acrostichum aureum 
586; flaccidum 994; Thelypteris 394. — Actæa alba 99, 181; nigra 99, 
181, 505; spicata 181, 182, 423, 63%; spicata var. 8 alba 99, 181; spicata var. 
nigra 99, 181, 504, 505. — Adansonia digitata 203. — Adenocalymna glome- 
ratum 43, 14; splendens 1%. — Adenonema petræum 830; petræum var. cher- 
lerie 832; petræum var. y fasciculatum 833. — Adenostyles albifrons 158, 159, 
465, 577; Alliariæ 577, 578, 580; alpina 76, 158, 159, 326, 465, 577, 580; Egi- 
nensis 326; glabra 577; leucophylla 326, 578; tomentosa 578. — Adiantum 
æthiopicum 265; amplum 265, 266; andicola 266; Braunii 267; capillus Veneris 
627, 633; colpodes 265; concinnum 266; Cooperi 267 ; cuneatum 266; flabellum 
267; glaucescens 265; glaucophyllum 266; heteroclitum 267; lunulatum 267; 
subtrapazoideum 266; tenerum 266; tenerum var obtusissimum 266; Wagneri 


1020 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


265; Werckleanum 267. — Adonis æstivalis 504, 634; annua 504; atrorubens 
504; autumnalis 504; autumnalis var. % atrorubens 504; autumnalis var. « 
phoenicea 504; microcarpa 634; phœnicea 504; vernalis 254. — Adoxa moscha- 
tellina 46%. — Aechmea pulchra 156, 157. — Aegopordon berardioides 223. — 


Aera 104. — Aeschynomene indica 195; natans 1, 7; sensitiva 8. — Aethio- 
nema saxatile 626, 633. — Aethusa Cynapium 325. — Agave Wercklei 258. — 
Agrimonia odorata 159. — Agriopyrum 106. — Agropyrum 106; caninum 


var. subtriflorum 256, 421, 476. — Agrostemma Githago 424. — Agrostis alba 
var. flavida 420; alba var. silvatica 474; alpina 420, 474; rupestris 420, 474, 
943; Spica venti 474; tenuis 396; vulgaris 396, 474. — Ailanthus glandulosa 
947. — Aira 104. — Ajuga genevensis 470, 656; pyramidalis 418, 470, 628, 
631; replans 470, 967. — Alafia landolphioides 374; scandens 374. — Albersia 
Blitum 178; viridis 178. — Albizzia Brownii 193; ferruginea 193; lebbek 193. 
— Alchimilla alpestris 187, 324; alpestris var. versipila 463; alpigena 941; 
alpina 49, 158, 159, 186, 187; alpina var. 8 hybrida 186, 494; alpina var. typica 
324; anisiaca 187; Brachetiana 933, 93%, 940 941; chirophylla 941; cinerea 
933, 934, 938, 939, 940; colorata 324, 938, 939; conjuncta 945; coriacea 187; 
coriacea var. trunciloba 462; Engleri 940; eu-alpina 186, 187; flabellata 324, 
462, 938, 939; flabellata var. semicuneata 933, 935, 940; flavo-virens 941; gla- 
berrima 462 ; Hoppeana 187; Hoppeana var. pallens 462; hybrida 494; montana 
324; pallens 324 ; pentaphylla 462, 630; pratensis 187, 324; pratensis var. acu- 
tangula 256; pralensis ssp. flavicoma 462; pratensis ssp. pastoralis 463; praten- 
sis var. subcrenata 256; pubescens 49%; pubescens var. y flabellata 938; Schmi- 
delyana 349; sinuata 324; splendens 77, 349; suberenata 324; subsericea 324, 
462; Vetteri 940; vulgaris 29, 187. — Alectorolophus Alectorolophus 501; 
angustifolius 502; apenninus 501 ; ellipticus 576, 577 ; Facchinii 501; hirsutus 
469, 501, 66%; lanceolatus 502; lanceolatus var. gracilis 469; lanceolatus var. 
subalpinus 501 ; major 501; minor 28, 502; montanus 501; patulus 417, 501, 
576, 577; Semleri 501; stenophyllus 254, 502; stenophyllus var. monticola 470; 
subalpinus 417, 470, 504, 658; Vollmanni 501. — Alisma arcuatum 95%; Plan- 
tago 519, 956, ; Plantago aquatica 519. — Alkanna bracteosa var. 8 glanduligera 
784, 785; frigida 784, 785; frigida var. 8 pallida 784; lutea 781; Orientalis 
785. — Alliaria alliacea 505, 506; officinalis 506. — Allium Scorodoprasum 
401; senescens 419, 472, 663; victorialis 160, 252, 629. — Allosurus crispus 
476. — Alnus glutinosa 112, 519, 953, 956; incana 49, 956; incana var. vulga- 
ris 471; nigra 112; rotundifolia 112, 392, 519; viridis 77, 471, 626, 628. — 
Aloë succotrina 572; verrucoso-spinosa 572. — Alopecurus æqualis 396; fulvus 
396. — Alsine aretioides 180, 403; biflora 404; cerastiifolia 933, 934; Cherleri 
322, 42%; cherlerioides 181; fasciculata 403; lanceolata 403; laricifolia 403, 
424, liniflora 403; maritima 507 ; media 404; mucronata 403, 631, 632, 634; 
octandra 181, 403; pallida 180; recurva 322; 40%; rubra 508; rubra var. marina 
908 ; rupestris 403; sedoides 303 ; segetalis 404, 503; Smithii 403; stricta 404: 
tenuifolia 403; verna 158, 160, 322, 404; verna var. alpina 424; Villarsii 160, 


EX 


REPERTOIRE. 1021 


572, 573, 631, 633; viscosa 404. — Alsophila acutidens 413; elongata 258, 
272, 413. — Alstonia Congensis 374. — Alternanthera Hassleriana 7. — 
Alternaria sp. 250. — Althæa hirsuta 76; Ludwigii 635. — Alysicarpus 
vaginalis 196. — Alyssum Alyssoides 406; calycinum 406; calycinum var. sub- 
lineare 933, 934; macrocarpum 933, 934; montanum 444, 632; myagrodes 628. 
— Amanita citrina 1010; muscaria 1009, 1010; pantheriana 1010; porphyria 
1010. — Amanitopsis vaginala 4009, 1010. — Amaracus Majorana 576. — 
Amaranthus angustifolius 85; ascendens 100, 178, 580; Blitum 100, 178, 580; 
silvester 100, 178, 418, 580; spinosus 94; viridis 94, 178, 580. — Amberboa 
moschata 224; odorata 224. — Amblystegium fallax 244; Juratzkanum 244; 
Kochii 237, 24%. — Amelanchier ovalis 187; vulgaris 157, 158, 187. — 
Ammannia floribunda 95; Prieuriana 94, 384; Senegalensis 94. — Amorpho- 
phallus campanulatus 443 ; doryphorus 90, 384. — Amygdalus communis 188. 
— Anabæna circinalis 231 ; flos aquæ 116, 121, 124, 226, 227, 230, 231, 23%. 
— Anagallis arvensis 775; arvensis ssp. fœmina 497; cœrulea 497; fœmina 
497 ; tenella 517. — Anastatica hierochuntica 634. — Anchusa arvensis 780; 
arvensis var. 8 Orientalis 780; arvensis var. à ovata 780; italica 632; lutea 338, 
781; Orientalis 780; sempervirens 933, 935; setosa 781. — Andira grandiflora 
196; inermis 197. — Andromeda polifolia 956. — Andropogon bicolor 89; 
cernuus 89; compactus 89; pulchellus 87, 384; sorghum 88; sorghum var. 
bicolor 89; sorghum var. cernuus 89; sorghum var. niger 88; sorghum var. 


_obovatus 88; sorghum var. ovulifer 88, 384. — Androsace aizoon var. y cocci- 


nea 533; alpina 334; aretia 334; aurata 529; bisulca 529; carnea 572; glacialis 
334, 418; helvetica 159, 631, 663; Henryi var. typica 533; imbricata 418; 
maxima 25%, 775; maxima var. glabrescens 775; obtusifolia 470, 943; pubescens 
159, 631; sarmentosa var. Watkinsii 533; saxifragæfolia 533; spinulifera 533; 
tibelica var. 8 Marie 533; villosa 529. — Andryala pontana 346. — Aneimia 
adiantifolia 79%; adiantifolia var. pumila 794; adiantifolia var. subaurita 794; 
anthriscifolia 794, aurita 79%; cicutaria 794; coriacea 794; cuneata 794: 
Damazii 792; dimorphostachys 790; Gardneri 790; Glaziovii 790; Gomesie 791 ; 
hirta 792; lancea 791; Langsdorffiana 791, 792; lanuginosa 790; mexicana 792; 
Munchii 792; myriophylla 793; oblongifolia 790, 791; Phyllitidis 792, .794; 
rulæfolia 790; Sanctæ Martæ 791; tomentosa 793; Tweediana 793, 794: 
Wrightii 79%. — Anemone alpina 76, 158, 159; alpina var. sulfurea 660; bal- 
densis 631, 943; Hepatica 422; nemorosa 27; sulfurea 493; vernalis 251, 422, 
628, 531. — Anethum pusillum 572. — Aneura latifrons 245; pinnatifida 245. 
— Angelica silvestris 28, 29, 326. — Angstremia exigua 278. — Anisophyl- 
lum Burmannianum 768; Chamæsyce 757; Forskalei 759; humifusum 742; 
hypericifolium 750, 751; maculatum 762; ovalifolium 760; Peplis 756; polygo- 
nifolium 757 ; prostratum 768; serpens 755; thymifolium 768. — Anœctan- 
gium bicolorum 712; compactum 712; dichroum 712 ; ikacense 712; lϾtevirens 
712; microphyllum 712; pulvinatum 712; Stracheyanum 712; subletevirens 712. 
— Anogeissus leiocarpa 76. — Anona Senegalensis 198. — Antennaria carpa- 


1022 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


thica 327, 465; dioica 465; rubicunda 34. — Anthemis altissima 36; arvensis 
36, 659; candidissima 36; Gayana 37; hyalina 37; lithuanica 344; odontoste- 
tephana 37; tinctoria 36; tincloria var. pallida 36. — Anthericum 107. — 
Anthoxanthum aristatum 565; odoratum 29, 474; Puelii 565. — Anthriscus 
silvestris 464; vulgaris 29, 515. — Anthrodesmus 1096. — Anthyllis 
montana 76, 158, 628; vulneraria var. affinis 323, 461. — Antirrhinum 
518; arvense 498; latifolium 632; monspessulanum 498, 499; Orontium 968; 
repens 498, 499; striatum 498. — Anuræa cochlearis 122, 123, 4126; 
stipitata var. 122. — Apenula 343. — Apium Petroselinum 331; vulgare 
331. — Aplozia autumnalis 245; nana 245. — Aposeris fetida 76, 160, 
630. — Aptogonum Desmidium 125. — Aquilegia alpina 423, 663; Ein- 
seleana 315; nobilis 315; pyrenaica 25%, 315; vulgaris 315; vulgaris 
var. atroviolacea 315, 423; vulgaris var. Ebneri 315; vulgaris var. salvatoriana 
256, 315. — Arabis alpestris 18%; alpina 158, 423; arcuta 77, 184; arcuata var. 
alpestris 423; arcuata var. cenisia 255, 944; arcuata var. glabrata 423; arcuata 
var. hirsuta 322; bellidifolia 628, 631; brassicæformis 628; cenisia 633; 
cœrulea 322; muralis 157; nova 184: pumila 506, 628, 631; saxatilis 184, 943; 
scabra 506, 572, 575; Soyeri 933, 93%; striela 506, 572, 575, 943; Thaliana 
157. — Arachis hypogæa 32, 195. — Arachnites fuciflora 108. — Araucaria 
brasiliana 679. — Arbutus uva ursi 157, 158, 159. — Arceuthobium Oxycedri 
932, 935. — Arctium Chamæpeuce 212; Lappa 659; sphærocephalum 212. — 
Arctostaphyllos alpina 76, 160, 252, 468, 663, 933, 935; uva-ursi 252, 468. 
— Arenaria alpina 942; aretioides 181; austriaca 573; biflora 322, 424; cher- 
leriæ 830; cherleriæ var. £ fasciculala 833; cherleriæ var. « uniflora 832: ciliala 
159; fssciculata 403; flaccida 572; laricifolia 403; leptoclados 322; liniflora 
403; Marschlinsii 322, 424; mucronala 403; recurva 404; rubra 508; rubra 
« campestris 508; serpyllifolia 424; tenuifolia 403; triflora 573; verna 404; 
Villarsii 573..— Aretia alpina 334; glacialis 334: punctata 572. — Argemone 
mexicana 198, 680. — Argophyllum montanum 651; Schlechterianum 650. — 
Argyrolobium uniflorum 635. — Armeria 575; alpina 334, 631, 942, 943; 
plantaginea 335; purpurea 334; rhenane 334; vulgaris 334. — Armillaria 
bulbigera 1009; mellea 1009, 1010; robusta 1009; rubescens 1009. — Arnebia 
Bungei 78% ; cornuta 783; cornula var. 8 tubiflora 783; decumbens 783; lineari- 
folia 783; minima 783. — Arnica Clusii 579; Doronicum 578, 579; monlana 
75, 76, 157, 158, 159, 466, 943 ; montana var. alternifolia 158; scorpioides 578. 
— Aronicum Clusii 327, 465 ; Doronicum 579; scorpioides 578. — Artemisia 
Aucheri 40 ; borealis 345; campestris 465, 508; campestris var. tenuifolia 933, 
935; camphorata 503, 572; chamæmelifolia 39; fragrans 39; Genipi 345; Herba- 
alba 40; Iberica 39; laxa 578; Lobelii 503, 572; matricarioides 344; melano- 
lepis 39; monogyna 39; Mutellina 251, 327, 465, 578, 628, 631; nana 345; 
Semsek 503; spicata 345; suaveolens 344. — Arum maculatum 443. — Arun- 
cus silvester 130. — Arundo Donax 396; Phragmites 396, 565. — Arungana 
paniculata 200. — Asarum europæum 76, 157. — Asclepias lactifera 85; lani- 


RÉPERTOIRE. 1023 


flora 375; parviflora 85; pubescens 85. — Ascobolus atro-fuscus 537. — Aspa- 
ragus altilis 108, 562; falcatus 93; hortensis 108; officinalis 108, 562; offici- 
nalis var. y altilis 108. — Asperugo procumbens 965. — Asperula arvensis 
254; odorata 157; rupicola 159. — Asphodelus acaulis 933, 935; Villarsii 631, 
946. — Aspidium aculeatum 76, 395; æque lobatum lonchitis 77; alpestre 566; 
Bootii 394; Braunii 395, 422; cristatum 394; dilatatum 567; Dryopteris 394, 
476; Filix mas 394; Filix mas var. crenatum 422, 476; X illyricum 77, 78; 
lobatum 476 ; lobatum X lonchitis 77; lobatum-perlonchitis 77; Lonchitis 76, 
395, 422, 476, 626; montanum 394; Phegopteris 394, 476; rigidum 76, 39%; 
Robertianum 394, 422, 476; spinulosum 395; spinulosum var. dilalalum 422, 
476; Thelypteris 394, 957. — Aspidosperma Quebracho blanco 924. — 
Asplanchna helvetica 419, 122, 123. — Asplenium 102; Adiantum-nigrum 77, 
78, 65%, 947; conquisitum 270; fontanum 632, 634, 654; Halleri 157; Halleri 
var. foreziacum 936; marginatum 268; myriophyllum 270; otites 271 ; rachirhi- 
zon 270; rutaceum 270; Ruta muraria 422, 476; Ruta muraria var. cuneatum 
654; Scolopendrium 395; septentrionale 476; Trichomanes 476; viride 476: 
viride var. alpinum 422. — Aster alpinus 76, 157, 159. 253, 326, 465; 
alpinus var. Wolfii 326, 465; Altaicus 32; Amellus 157, 159; brumalis 343 : 
lævigatus 343; leucanthemus 343; novi belgii var. lævigatus 343; parviflorus 
343; pyrenæus 933, 935; Tradescanti 343. — Asterionella formosa 234; gra- 
cillima 228, 232, 233, 234, 236. — Asterolinum linum stellatum 775. — 
- Astilbe Chinensis 128, 130, 132, 133, 134, 135; Chinensis var. « lypica 134; 
Chinensis var. 8 Japonica 128, 131, 134; Chinensis var. y Davidii 134; decandra 
127 ; Japonica 128, 135; leucantha 129, 130, 132, 133, 134, 135; microphylla 
129, 135; odontophylla 127, 428, 129, 131 ; rivularis 127; Thunbergi 127-133, 
135; Thunbergi var. y congesta 128, 129, 130, 131, 132; Thunbergi var. pedun- 
culata 129, 130; Thunbergi var. « typica 129, 130, 133. — Astragalus 513; 
Akkensis 635; alpinus 323, 461; aristatus 159, 189, 63%; australis 661; Cicer 
632; cruciatus 635; glycyphyllus 325; gombiformis 635; Gombo 635; marco- 
ticus 635; monspessulanus 629, 634; rimarum 972; sempervirens 189. — 
Astrantia alpina 331; bavarica 331; major 465; major var. alpestris 331; major 
var. 8 parviflora 331; minor 159, 325, A6%, 631, 661, 943. — Asystasia Boje- 
riana 371; calycina 371; capensis 371; Comorensis 371; Coromandeliana 370, 
371; Gangelica 370; plumbaginea 371; quaterna 371. — Athamantha cretensis 
76, 332; hirsuta 332; Lobelii 332. — Athyrium alpestre 422, 476, 566, 567; 
Filix femina 566, 567; Filix femina var. dentata 422, 476; Filix femina var. 
fissidens 422; Filix femina var. multidentatum 660; rhæticum 566. — Atriplex 
litoralis 957; patulum 655. — Atropa belladona 159, Aulacomnium palustre 
414. — Aulomyrcia dealbata 803; macrocarpa 803. — Avena montana 631; 
pubescens 475; setacea 631; sulcata 933, 936; versicolor 420, 475, 943. — 
Azalea procumbens 159, 160, 330, 468. 


1024 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Bart Senegalensis 381. — Baconia corymbosa var. angustifolia 378, 
384. — Bacopa decumbens 369, 383; Salzmanni 150, 702; Salzmanni var. 
cerulea 701, 702. — Badhamia panicea 537. — Baissea multiflora 374. — 
Balardia platensis 931. — Ballota nigra 658. — Banara arguta 666, 668; 
bernardinensis 665, 666, 668, 669; flavovirens 665, 669; Hassleri 665, 666, 
668 ; macrophylla 665, 666, 668 ; parviflora 669 ; tomentosa 669, 669. — Bani- 
steria argyrophylla 287; cordistipula 287; crotonifolia 281, 282, 283, 286; 
grata 286; Hassleriana 281, 282, 287; lævifolia 281, 282, 286; lævifolia var. 


£ grata 286; metallicolor. — Barbacenia Beauverdii 295. 704; Gounelleana 
704, 705; purpurea 595, 706; squamata 704, 706. — Barbaræa 505; lyrata 505; 
vulgaris 505. — Bartramia ithyphylla 242. — Bartsia 340; alpina 76, 
158, 417, 470. — Bastardia angulata var. £ 201; bivalvis 452; conferta 452; 
densiflora 445, 452; densiflora var. paraguariensis 445, 452; elegans 452; 
viscosa 452. — Bastardiopsis subgen. nov. 452. — Batrachium sp. 954. — 
Bauhinia rufescens 194. — Behen vulgaris 506. — Bellardia apula 150. — 


Bellidiastrum Micheli 158, 465. — Bellis perennis 28; silvestris 436. — 
Betula alba 100, 111, 112, 519; Alnus var. glutinosa 112; glutinosa 49; 
humilis 411, 987; major 111: Murithii 932, 935, 936, 937; nana 866, 953, 954, 
987; nana X odorata 955; odorata 411, 952-955; pendula 100, 111, 112, 519; 
pubescens 100, 111, 112; quebeckensis 114; tomentosa 100, 111, 112, 519; 
verrucosa 100, 111, 112, 471, 519, 956. — Biatora adancla 647; vernalis 648. 
— Bidens cernuus 957; tripartitus 957. — Biscutella lævigata 70, 423; lævi- 
gata var. saxatilis 255. — Blackstonia 335. — Blainvillea Gayana 382: 
Prieureana 382. — Blechnum spicant 77, 157, 422. — Blepharozia ciliaris 
24%; ciliaris var. ericetorum 246. — Blitum virgatum 178. — Blumea lacera 
381. — Blysmus compressus 473. — Boletus aurantiacus 1009, 1012; badius 
1009, 1010; bovinus 1009; calopus 1009: cavipes 1012; chrysenteron 1010; 
edulis 1009, 1010‘ elegans 1012; laricinus 1010, 1012; luteus 1009; miniato- 
porus 1009; piperatus 1009, 1010 ; porphyrosporus 1010; scaber 1009; strobila- 
ceus 1040; subtomentosus 1009, 1010; viscidus 1012. — Bombax argentinum 
998; marginatum 998; paraguayense 998. — Bombyliospora Domingensis 645; 
Domingensis var. inspersa 645. — Bonamia cymosa 371; Thunbergiana 371, 
383. — Borago 338. — Borassus flabellifer var. ethiopum 91. — Borkhau- 
senia solida 185. — Borreria Kohautiana 379; Runkii 364, 365; viridiflora 
353, 363; Waraningii 365. — Boscia angustifolia 198; angustifolia var. alterni- 
folia 198, 383; pubens 199; salicifolia 199. — Botrychyum Lunaria 422; 
matricarie 255. Botryococcus Braunii 232, 233. — Botrytis cinerea 250. — 
Brachypodium distachyon 105. — Brachythecium curtum 243 ; glaciale 237, 
243; populeum var. attenuatum 243; reflexum 243. — Brasenia peltata 912, 
990. — Brassica Cheiranthus 183 ; monensis 183. — Britoa Hassleriana 801. 
— Briza eragrostis 569; media 28, 29, 30, 420, 475. — Bromus asper 252; 
commutatus 476; dertonensis 105; hordeaceus 421, 566; madritensis 633, 63%; 


RÉPERTOIRE. 1025 


maximus 633, 634; mollis 566; secalinus 476. — Brosimum discolor 363 ; 
Glaudichaudii 363; pusillum 352, 362. — Broussonetia paparifera 73, 74, 154. 
— Brunella grandiflora 28, 29, 157, 470. — Bryonia Maderaspatana, 380. — 
Bryophyllum calycinum 681, 771; serratum 899; triangulare 899. — Bryum 
arcticum 593; arctogæum 241. 249: arenarium 237, 242; arenarium var. longi- 
pilum 242; atropurpureum 242; badium 242; cirratum 240; Colombi 59%; 
Culmannii 244 ; cuspidatum 240; Duvalii 242; erythrocarpum 242; fuscum 241, 
242; Græfianum 240; Haistii 242; inclinatum 593; intermedium 241, 242; 
nigricans 241; pallens 242; pallescens 593; pendulum 593; subglobosum 241, 
993. — Buechnera grandiflora 152; hispida 469; leptostachya 369; longifolia 
369. — Buellia callispora 645, 646; callispora var. tetrapla 645, 646; discifor- 
mis 645; disciformis var. lecanactina 645; metraphragmia 646; parasema 645 ; 
letrapla 646. — Bulbocastanum incrassatum 935. — Bulbocodium vernunt 
631, 632. — Bulgaria inquinans 1009, 1010. — Bulnesia Sarmientii 678. — 
Bumelia buxifolia 677; obtusifolia 673, 677; obtusifolia var. buxifolia 677 ; 
obtusifolia var. y excelsa 677. — Bunchosia lanceolata 295; multiflora 29% ; 
paraguartiensis 281, 282. 283, 295. — Bungea trifida 973. — Bunias Erucago 
159, 947. — Buphthalmum grandiflorum 157. — Bupleurum longifolium 157, 
158, 159; ranunculoides 159; rarunculoides var. obtusatum 656 ; rotundifolium 
632; stellatum 325, 46%. — Buxus sempervirens 77, 634. — Byrsanthus 
Brownii 201 ; epigynus 201. — Byrsonima coccolobifolia 281, 282, 283, 296; 
crassa 282, 283, 296; crassifolia 281, 282, 283, 296; crassifolia var. « typica 
296; intermedia 281, 282, 283, 295; paulista 282, 283, 296. 


Eee affinis 143; polytricha var à affinis 143; silvatica 143. — 
Gacalia alpina 577; alpina var. glabra 577; alpina var. tomentosa 578; glahra 


977; hirsuta 577; leucophylla 578; tomentosa 578. — Gaccinia crassifolia 965; 
glauca 965; Kotschyi 965; strigosa 965. — (Cæsalpinia bonducella 196; 
pulcherrima 196. — Cajanus indicus 496. — Galamagrostis argentea 157: 


arundinacea 420 ; Epigeios 654; tenella var. mutica 420, 474; varia 475; villosa 
47%; villosa var. hypathera 475. — Galamintha 519; alpina 28, 159; Clinopo- 
dium 340; exigua 979; grandiflora 159; graveolens 979; officinalis 159; rotun- 
difolia 979; umbrosa 979. — Galamus Heudeloli 92. — Galendula arvensis 
632; macroptera 933, 935; Persica 41; Persica var. 8 gracilis Al ; pluvialis 85. 
— Calimeris canescens 32. — Calla palustris 957. — Callianthemum corian- 
drifolium 181; rutifolium 181. — Callicephalus nitens 428. — Callitriche 
palustris ssp. verna 661; verna var. minima 463; vernalis 324. — Callopisma 
cordifolium 148; perfoliatus 147. — Galluna vulgaris 253, 405, 468, 954, 960. 
— Calocera cornea 1040; viscosa 1009. — Calolisianthus pedunculatus 146; 
pedunculatus var. Damazianus 146; pendulus 147; pulcherrimus 146. — Calo- 
nyction bona nox 372; muricalum 372; speciosum var. muricatum 373. — 
Calostigma glabrum 410. — Calotropis procera 375. — Caltha palustris 27. — 


1026 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


Calycorectes maracauensıs 807. — Calyptranthes paraguayensis 80%. — 
Camarea affinis 281, 283, 292; juncea 292; lanata 282, 283, 292; pulchella 
282, 283, 293; salicifolia 282, 283, 293. — Camelina Alyssum 183; dentata 
183; fœtida 183; linicola 183; pinnatifida 183. — Campanula barbata 468; 
barbala var. pumila 468; cervicaria 159; excisa 321, 330, 440; glomerata 28, 
773; glomerata var. vulgata 659; hybrida 343; latifolia 659; Lourica 38, 773; 
Medium 154; odontosepala 773; patula 468, 947; phyctidocalyx 774; pusilla 
468; pusilla var. compacta 330; pusilla var. subramulosa 330; Rapunculus var. 
7 Lambertiana 774; rhomboidalis 157, 158, 159, 468; rotundifolia 28; 
Scheuchzeri 330, 468, 631; Scheuchzeri var. valdensis 662; speculum 343; 
Steveni 774; Steveni var. 8 vesicuiosa 774; thyrsoidea 76, 628; Trachelium 
468. — Gampomanesia apensis 800; apiculata 800; bullata 801; diversifolia 
801; glareophila 800; Hassleri 801; vgatimiensis 800; lancifolia 800; mara- 
cayuensis 800 ; molliearpa 800 ; nitidifolia 800 ; obversa 796, 800; paraguayensis 
800; resinosa 801; rugosa 800; rugosa var. lanuginosa 800; trichosepala 801 ; 
yeruliensis 800. — Gamptothecium nitens 239. — Campylopus Blumii 715; 
coreensis 715; Muelleri 715; pseudo-Muelleri 715; setifolius 744; subulatus 715; 
viridulus 71. — Gandelaria concolor 641; vulgaris 641. — Centaurea virgala 
var. 8 squamosa 427. — Candida alba var. urceolata 859. — Cantharellus 
cibarius 4009; lutescens 1009. — Ganthium anomocarpum 378; subcordatum 
378, 383. — Capnoides solida 185. — Gapparis erythrocarpa 198; polymorpha 
198; puberula 198; tomentosa 198. — Capsella 506; rubella 322, 632. — 
Capsicum frutescens 373. — (Caragana Aitchisoni 313; arborescens 313; 
chumbrica 313; decorticans 313; Gerardiana 313; jubata 313; microphylla 315; 
Praini 313; sukiensis 313. — Garapa Guianensis 204; procera 204 ; touloucouna 
20%. — Carara Coronopus 101. — Cardamine alpina 322, 423, 663; amara 
157; digitata 575; hirsuta var. pilosa 255; hyperborea 575; pentaphylla 575; 
pinnata 575; resedifolia 322, 423, 628, 631; resedifolia var. platyphylla 423. — 
Cardiospermum halicacabum 206. — Carduus acanthoides 220, 221; bene- 
dictus 85; defloratus 157, 158; defloratus var. rhæticus 327; defloratus var. 
transalpinus 327, 466; defloratus X nutans 256; hamulosus 220; personala 
253, 466; pycnocephalus var. Arabicus 221; seminudus 220. — Carex acuta 
159, 564, 565; acuta var. « nigra 564 ; acuta var. 8 ruffa 564; acutiformis 564; 
alba 157, 474; alpina 399; ampullacea 29, 30, 951, 954; approximata 398, 570; 
alerrima 474, 94%; atrata 631, 663; Bellardii 569; brachystachys 663; brunnes- 
cens 420, 474; Buxbaumii 398, 399; cæspitosa 399; canescens 420, 473; 
capillaris 420, 474; capitata 866; claviformis 944; carvula 419, 473; Davalliana 
473; digitata 474; distans 474; echinata 106, 420, 473, 569; echinata var. 
grypus 420, 473; elata 399, 400, 564; elata var. homalocarpa 655; ericelorum 
398; ericetorum var. approximata 474; ferruginea 474; filiformis 565, 951, 
954 ; flacca 570; flava 474; fœtida 473; frigida 420, 474; fulva 107, 392, 565; 
fusca 398, 399, 565, 569; glauca 474, 570; glauca ssp. cuspidata 255; Goode- 
doughii var. pumila 256, 474; Goodenovii 399, 400, 420, 56%; gracilis 56%, 


RÉPERTOIRE. 1027 


565; Halleri 399; Halleriana 399; hirta 474: Hornschuchiana 392, 474, 565, 
570; Hornschuchiana X Oederi 107; Hostiana 565, 570; humilis 632; Lache- 
nalii 398, 570; x Laggeri 420; lagopina 398, 420, 473, 570; lasiocarpa 565; 
Leersii 969; leporina 473 ; magellanica 420, 474; microglochin 866; microstyla 
440; mucronata 663; mucronata subsp. Pairei 252; muricata 564; muricata var. 
« contigua 473; myosuroides 569; nigra 420, 631; ornithopoda 158, 400, 474; 
ornithopus 400; Pairaei 106, 407, 569; pallescens 420, 474; pallescens var. 
subglabra 655; paludosa 564; paludosa var. Kochiana 256; panicea 420, 474; 
paniculata 473, 944; polygama 398, 399, 565; Pseudocyperus 956, 957; remola 
917; rigida 399; riparia 564; rostrata 474; sempervirens 350, 474; silvalica 
947; stellulata 107, 569, 957; stricta 27, 29, 30, 114, 115, 399, 400, 56%. 655 ; 
subulata 398, 399; Vahlii 399; verna 47%; vesicaria 951, 957 ; virens 564. — 
Carlina acaulis 327, 466. -- Carpodinus hirsuta 374. — Carthamus oxya- 
cantha 428. — Carum bulbocastanum 254, 464; Carvi 464; Petroselinum 331. 
— Casearia adstringens 672; floribunda 665, 666, 672; gossypiosperma 665, 
666, 673; Hassleri 665, 666, 671; hirta 671; melliodora 672; parvifolia var. 
genuina 672 ; parvifolia var. paraguariensis 666, 672; ramiflora 671; rufidula 
671; silvestris 666, 672, 673; silvestris var. Eichleri 672. — Cassia acuminata 
85; biflora 174; fistula 194; leiophylla 174; micrantha 194; mimosoides 194; 
nigricans 194 ; occidentalis 194; Rojasiana 161, 173; Sieberiana 194; tora 194. 
— Gastalia alba 404, 405, 854-868, 907, 912, 987, 990; alba var. Dioscoridis 
-907; alba var. minor 859, 861 ; alba var. 8 parvifolia 861 ; alba X candida 862; 
alba iypica 862; ampla 903, 909; cærulea 904, 905, 906, 911; cærulea var. 
punctata 909; cærulea var. vesiculosa 909; candida 573, 854-868, 988; candida 
var. depressa 859; candida var. oocarpa 858; candida var. oviformis 859; 
candida var. sphærocarpa 859; capensis 901-906; fennica 867, 868; gigantea 
996, 910; gigantea var. violacea 909, 910; Leibergii 855; Lotus 868, 903, 911, 
912; Lotus ssp. pubescens 912; odorata 855, 856, 857, 868; scutifolia 907; 
stetlata 901-904, 906, 907, 909-942; stellata ssp. cærulea 906, 907, 909; stellata 
ssp. calliantha 907, 909, 911 ; stellata ssp. capensis 907, 908, 910, 911; stellata 
var. cyanea 908; stellata var. madagascariensis 908, 911; stellala var. punclala 
998, 909; stellata var. tenuis 909; stellata var. typica 908, 909. stellata var. 
vesiculosa 908, 909, 910; stellata var. zanzibariensis 909; stellaris 907; tetra- 
gona 854-868, 989; lelragona var. Leibergii 856, 864; tuberosa 856. — Geiba 
Friebrigii 176; Glaziovii 156, 176; pentandra 84, 203. — Celosia coccinea 9%; 
cristala 94; trigyna 9%. — Celsia Aucheri 967; aurea 967; brevicaulis 967; 
helerophylla 967; Orientalis 967 ; Persica 967; Pontica 967. — Celtidis 
glycicarpa 280. — Cenchrus echinatus 89. — Cenomyce bacillaris var. & 
clavata 644. — Gentaurea axillaris 503; Behen 427; Bornmülleri 426; caprina 
427; cardiuformis var. 8 deinacunthoides 427; Carpatica 426; cirrhala 426; 
deinacantha 427 ; depressa 427; elatior 346; Gilanica 426; Hyrcanica 425; Jacea 
28; Jacea var. flavicans 662; Jacea var. vochinensis 466; Jacobæa 29; Kardu- 
chorum 426; montana 76, 157, 158 ; nervosa 76, 78, 159, 251, 631; nervosa f. 


1028 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


angustifolia 316; ovina 427 ; paniculata 346; paniculata ssp. eupaniculata 346 ; 
patula 427; pectinata 425; phrygia var elatior 346; phyllocephala var. £ Belangeri 
428 ; polycephala 346; psephelloides 426; pseudophrygia 345, 426 ; pulchella 224 ; 
pyrrhoblephara 426; rhætica moritzi 316: rhizantha 427; scabiosa 28, 466; ses- 
silis 427; squarrosa 427; transalpina var. Candollei 466 ; trichocephala 495 ; tricho- 
cephala var. 8latifolia 495 ; Triumfetti 503; uniflora var. ramosa 944; variegala 925. 
Gentaurion pulchellum 335, 778; umbellatum 335. — Centaurium 576; ina- 
pertum 335; minus 335; vulgare 335. — Centaurodes Centaurium 335. — Cen- 
tranthus 342; angustifolius 158, 947; Lecoquii 947. — Gephaëlis peduncularis 
378. — Cephalanthera alba 109, 392, 560, 561, 571; Damasonium 392, 560, 
961; ensifolia 109, 571 ; grandiflora 110, 560, 561, 571; latifolia 560, 571 ; longi- 
folia 109, 392, 560, 561, 571: pallens 110; Xiphophyllum, 109. — Cephalaria 
alpina 253, 943. — Cephalina esculenta 376. — Cephalozia connivens 412; 
elachista 411, 412; leucantha 246; lunulifolia 411 ; lunulifolia var. Gasilieni 412; 
striatula 412. — Cerastium alpinum 49, 507; arvense var. strictum 158; arvense 
ssp. strictum var. holadenium 323, 461; brachypetalum 507; cæspitosum 507; 
cerastioides 180; filiforme 180, 323, 461 ; glomeratum 507 ; glutinosum 402, 507, 
655; lapponicum 180; latifolium 628, 631, 943; ovatum var. filiforme 180; 
pedunculatum 180; pumilum 402, 507; pumilum ssp. obscurum 402, 655; pumi- 
lum ssp. paliens 402; radians 180; retractum 180; semidecandrnm 461, 507; tri- 
gynum 180, 323, 461: triviale 507 ; uniflorum 323, 663; viscosum 507; vulgalum 
507. — Cerasus Mahaleb, 156, 634. — Ceratium cornutum 231; hirundinella 
116, 121, 123, 125, 227, 231, 233, 236. — Geratodon perplexans 716; purpureus 
var. Græfii 239. — Geratophalus furfurascens 634. — Ceratophyllum demersum 
957. — Cerintha alpina 340; glabra 160, 340. — Ceropteris calomelanos 
926; longipes 917, 926; tarlarea 926. — Chænomeles chinensis 56. — Chæro- 
phyllum aureum 28, 76, 326, 628, 943; Cicutaria 326, 464; hirsutum 76, 
158. — Villarsii 78, 326; Villarsii var. Briquetii 326. — Chætocyperus punc- 
latus 398. — Chamæmelum disciforme 37; præcox 37. — Chamæsiphon spha- 
gnicola 44h. — Ghamomilla discoidea 344. — Chardinia xeranthemoides 43. — 
Cheilanthes farinosa 267; Matthewsii 923; myriophylla 793; pruinata 923; 
Tweediana 917, 923. — Cheiranthus 505; decumbens 184; dubius 184; ochro- 
leucus 18%. — Cheiri montanum 184. — Chelidonium 505; majus 573; Cheno- 
podium album 178, 402; album var. opulifolium 418; album ssp. pseudo-Bor- 
basii 655 ; album var. striatum 418; album ssp. subficifolium 655; album ssp. 
viridescens 655; bonus Henricus 471 ; caudatum 94; ficifolium 402; foliosum 178; 
hispanicum 402; hybridum 402; multifidum 85; opulifolium 402; polyspermum 
471 ; polyspermum var. acutifolıum 655 ; serotinum 402; virgatum 178; Gherleria 
dicranoides 835; lævis 836; octandra 181; sedoides 403, 833; sibirica 831, 833. 
— Chiloscyphus acutangulus 688, 849; adscendens 691 ; affinis 691 ; amboinensis 
688, 844; ammophilus 690; amphibolius 689; ankefinensis 852, 869; argutus 
687, 688, 843; armatistipulus 688, 852; aselliformis 638, 839, 846: baduinus 
688, 840; Beckettianus 689; Bescherellei 688, 842; bidentatus 690; bidentulus, 


RÉPERTOIRE, 1029 


689; bifidus 688, 839; Billardieri 690; cæsius, 687, 695; caldensis 689; caledo- 
nicus 688, 844; cambewarranus 690; campanulatus 687, 698 ; chlorophyllus 690 ; 
ciliatus 690; coalitus 690, 839; Colensoi 690; combinatus 689, 849: communis 
688, 839; concinnus 687, 692; confluens 688, 838; conjugatus 690; contortu- 
plicatus 689; cubans, 688, 844; cuneistipulus 690; cymbaliferus, 690; decipiens 
690; decurrens 687, 692, 839 ; denticulalus 687, 695, 843; Deplanchei 687, 693; 
Diestianus 688, 850; dorsilobus 691 ; Drummondii 492; dubius 689; echinellus 
690; Elliottii 689; Endlicherianus 843; Endlicherianus var. amboinensis 844 ; 
Etesseanus 688, 845 ; expansus 688, 850; falcifolius 688, 698; fasciculalus 685 ; 
filicicolus 690; fissistipus 690; flaccidus 688, 838; floribundus 690; fragilicilius 
688, 845; Gammianus 688, 845; glaucescens 690; Gollani 688, 837 ; grandistipus 
689; granditextus 689 ; Gunnianus 690; hamatistipulus 689; hebridensis 688, 816 ; 
himalayensis 688, 837; inflatus 687, 696; integerrimus 687, 691; integrifolius 
691; irregularis 688, 842; Jackii 688, 847; japonicus 687, 697; Kirkii 690; 
Knightii 690; Köppensis 691; Lauterbachii 688, 839; laxus 690; Levieri 690; 
Liebmanii 689; ligulatus 689; limosus 689; Lindenbergii 688, 851; loangensis 
689 ; lobatus 691 ; longifolius 690; lophocoleoides 691 ; lucidus 689; Lyalli 690: 
magellanicus 691 ; Menziesii 690 ; miradorensis 689; Modiglianii 687, 69%; Mon- 
tagnei 691 ; Moorei 690 ; morokensis 688, 847; mororanus 687. 696 ; Mülleri 689; 
multifidus 690; Nadeaudii 688, 848; nigrescens 691 ; notophyllus 689 ; oblongi- 
folius 690; obtusus 693 : odoratus 690; orizabensis 689 ; pallescens 691 ; parvulus 
687, 691; perfoliatus 687, 694; pertusus 691; physanthus 690; piperitus 690; 
Pittieri 689; planus 688, 841 ; polyanthus 691, 697 ; polyblepharis 689; polycladus 
690; porphyrius 689; porrectus 691 ; porrigens 688, 840 ; propaguliferus 688, 841 ; 
Rabenhorstii 689; regularis 688, 851; Renauldii 688, 851; renistipulus 690; 
retroversus 691; retuli 851; Sander 688, 848; semiteres 304; sinuosus 690; 
spectabilis 689; succulentus 687, 693; supinus 690; lasmanicus 690; £ener 687, 
695; thomeensis 689; tjiwideiensis 685; trapezioides 684; triacanthus 690; tri- 
dentatus 848; trispinosus 690; turgidus 687, 696 ; valdiviensis 691; Webberianus 
691; Wettsteinii 688, 849; Weymouthianus 690; Zollingeri 688, 842. — Chi- 
ronia Gerardi 335; inaperta 335; Vaillantii 335. — Chlathrocystis æruginosa 
228, 231. — Chlora perfoliata 350. — Chloris Prieuri 89. — Chodanthus 
splendens 13; splendens var. « genuinus 14; splendens var. y glomeratus 1, 14; 
splendens var. £ grandiflorus 14. — Ghondrilla chondrilloides 340; juncea var. 
ß acantholepis 433; juncea var. y latifolia 433; paniculata 390; prenanthoides 
390. — Chondrioderma globosum 537. — Ghorisia Chodatii 161, 174; crispi- 
flora 175; insignis 175, 176; speciosa 174, 175, 176; speciosa var. paraguariensis 
161, 176. — Chroococcus minor 231; turgidus 231. — Chrysanthemum alpi- 
num 327, 465; atratum 157; corymbosum 157, 158; heterophyllum 327; maxi- 
mum 157; suaveolens 344. — Chrysomyxa Rhododendri 536. — Chrysophyllum 
ebenaceum 675; lucumifolium 673, 674, 675; Martianum 675; maytenoides 673, 
675; pumilum 673, 67%; rufum 674. — Chrysosplenium alternifolium 158, 159, 
46%; oppositifolium 157. — Chydorus sphæricus 122. — Chymocarpus penta- 
BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n°0 12, 30 novembre 1907. 66 


1030 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (Ze SÉR.). 1907 


phyllus 681. — Cibotium Guatemalense 273; Wendlandii 272. — Cicer arieti- 
num 443. — Cichorium divaricatum 428; Intybus 503. — Cicuta virosa 954. 
— Cicutarium verticillatum 192. — Cineraria alpina y integrifolia 345; cam- 
pestris 345 ; integrifolia 345. — Circæa alpina 463. — Circinella minor 249. — 
Cirsium arvense 466; ciliatum 221; congestum var. 8 consanguineum 221; erio- 
phorum 159; Erisithales 659; Erisithales X palustre 256; heterophyllum 466; 
heterophyllum X oleraceum 256; heterophyllum X spinosissimum 256; ferox 
221; hygrophilum 222; Iranıcum 222; lanceolatum 466; laniflorum 221; lappa- 
ceum 221; lappaceum var. 8 ferox 221; lappaceum var. y Szovitsianum 221; 
lappaceum var. ytomentosum 221; obvallatum 222; obvallatum var. 8 Iranicum 
221; oleraceum 28; oleraceum X acaule 78; oleraceum X palustre 664; palustre 
29, 466 ; Xrigens 78; sorocephalum 221 ; spinosissimum 160, 222, 466. — Cissam- 
pelos pareira 207. — Cissus populnea 207; rufescens 206. — Cistus apenninus 
506 ; canus 495, 496 ; marifolius 495, 496 ; polifolius 506. — Citrullus caffer 380; 
pasteca 380 ; vulgaris 380.— Cladium Mariscus 956, 957.— Cladonia alpestris 987 ; 
bacillaris 644; fimbriata 644: fimbriata var. coniocræa 644; rangiformis 643. — 
Clathrocystis æruginosa 233. — Clavaria cristata 1009, 1010; flava 1009, 1010; 
fragilis 536; muscoides 1040; pistillaris 1009, 1010. — Glematis chinensis 85; 
glauca 85; orientalis 198; orientalis var. brachiata 197; orientalis var. latifolia 
197, 498; orientalis var. Thunbergii 197; orientalis var. triloba 197, 383; 
Thunbergii 197; triloba 197, 198, 383. — Cleome arabica 635; triphylla 
85. — Glerodendron capitatum 208. — Clinopodium 519; vulgare 340. 
—- Clitocybe aggregata 1010; aurantiaca 1010; candicans 1014; cerussata 1012; 
connata 1009, 1010 ; compressipes 1011; cyathiformis 1009; dealbata 1011; dito- 
poda 538; geotropa 1010; gyrans 1009; infundibuliformis 1009, 1012; inversa 
4011; laccata 1009, 1010; mortuosa 1009; nebularis 538, 1009, 1011; odora 
' 1009, 1010; opipara 539; pityophila 1009; rivulosa 1009; socialis 536. — Clito- 
pilus prunulus 1009. — Closterium 1006, 1008; arcuatum 116, 121; Brebis- 
sonii 122, 426, 227, 232, 236; prælongum 416, 121, 123. — Clypeola 184; 
 Alyssoides 406; Gaudini 63s; psilocarpa 630, 631, 633. — Cnestis ferruginea 


95. — Cnicus benedictus 498; discolor 345. — Cocculus bakis 207. — Coch- 
learia Coronopus 101, 102; fœtida 183; repens 101; tenuifolia 101. — Coch- 
lospermum tinctorium 200. — Cocos liliputiana 156; nucifera 92. — Codo- 
nophora prasinata 149. — Cœlastrum cambricum 122, 123, 228, 232; sphæri- 
cum 122, 126, 226, 227, 232, 233, 234. — Cœloglossum albidum 419, 472; 
viride 419, 472. — Cœlosphærium Kützingianum 121, 125, 230, 231, 233, 
234. — Cola cordifolia 203. — Colchicum alpinum 321, 419; autumnale 29. 


— Coleosporium Euphrasiæ 538. — (Collema Menziesii 637. — Collybia 
aquosa 1009, 10190 ; aurorea 538 ; bariolorum 1010; butyracea 1009, 1010 ; dryo- 
phila 4012; radicata 1010; velutipes 536. — Colutea arborescens 157. — Goma- 
rum palustre 954; Combretum comosum 95; mucronatum 95; nigricans 95; 
paniculatum 95; racemosum 95. — Commelina communis 92; erecta 85; 
Gambiæ 92, 38%; nudiflora var. Werneana 92. — Conocarpus erecla var. pro- 


RÉPERTOIRE 1031 


cumbens 96, — Conoscyphus inflescifolius 68%; tjiwideiensis 685. — Conos- 
tomum boreale 237, 242. — Conringia orientalis 631. — Convallaria majalis 
472; multiflora 157; verticillata 157, 159. — Convolvulus aculeatus 372; 
althæoides var. 8 argyræus 933, 935; arvensis 372, 779 ; Cantabrica 779 ; chon- 
drilloides 779; commutatus 779 ; cymosus 371; Dorycnium 779 ; muricatus 372; 
Persicus 779; senegambiæ 371; Thunbergianus 371, 383. — Conyza lacera 381 ; 
rutilans 381; Senegalensis 381 ; squarrosa 327, 516; vulgaris 516. — Copernicia 
cerifera 924. — Coprinus atramentarius 1009, 1040; comatus 1010; micaceus 
1010; ovatus 1009; plicatilis 1009, 4040. — Corallorhiza 110, 561; innata 111; 
Neotlia 111. — Corchorus capsularis 201 ; olitorius 201. — Cornus mas 630, 
632; suecica 960. — Coronilla Eınerus 461; minima 630, 632; montana 159, 
vaginalis 159; valentina 932, 934. — Coronopus 506; Coronopus 101, 102; 
depressus 101; procumbens 101. 102; Ruelli 101, 505; squamatus 101, 102; ver- 
rucarius 101, 102; vulgaris 101. — Cortinarius cærulescens 1009, 1010; cinna- 
barinus 1010; cinnamomeus 1009, 1010; delibutus 1010; fulgens 1009; germa- 
nus 1011; hinnuleus 1010; latus 1010; sublanatus 10140; variicolor 1010; 
varius 1009 ; violaceo-cinereus 1010. — Cortusa Matthioli var. pekinensis 533. 
— Corydalis bulbosa 115, 580; cava 580; digitata 185; fabacea 158, 423; 
Halleri 185; solida 185, 392, 580, 635. — Corylus avellana 471, 956. — Cory- 
nephorus 569; articulatus 933, 936. — Corytholoma magnificum 148, 707, 708; 
rupestre 708; rupicolum 148; Sceptrum 148; tribracteatum 148, 707; tubero- 
sum 708. — Cosmarium 1006, 1008; Botrytis 121, 123, 229, 232, 234, 236; 
didymotochum 1007; Lundelii 116, 421 125; Meneghini 232; Nordstedtii 116, 
421, 125, 229, 232; obliquum 121; Scenedesmus 232. — Cotinus Coggyria 632. 
— Cotoneaster vulgaris 158, 463. — Cotula matricarioides 344; umbellata 85. 
— Cotyledon ægyptiaca 899; alternans 899; biternata 899; brasilica 899; 
corymbosa 899; crenata 899; deficiens 899; heterophylla 899; hybrida 899; 
integra 899; laciniata 899; nudicaulis 899; orbiculata 899 ; paniculata 899; pin- 
nata 870; Verea 899. — Cousinia actinocephala 219; adenosticta 212, 213; 
aggregata 217; amplissima 209; amplissima var. 8 chrysea 209 ; anisoptera 214: 
Assasinorum 210; Assyriaca 213, 214, 216; Belangeri 219; brachyptera 216; 
calocephala 219, 220; calocephala var. albiflora 220; calocephala var. integri- 
folia 220; calolepis 214; chamepeucides 211, 212; commutata 214, 215 ; concolor 
210, 213; crispa 210, 211; cylindrocephala 215, 216, 217; discolor 209; erina- 
cea 214; 217, 218; eriobasis 218; eryngioides 218; hamosa 218; hypochionea 
217; hypoleuca 209, 210; hypopolia 214, 216; hypopolia var. 8 albiflora 215; 
incompia 219 ; intermedia 210; involucrata 214, 215; lanata 213; leplocephala 
215; leucochlora 213, 214, 216; Litwinowiana 215, 216, 217; multiloba 219; 
multiloba var. » brevispina 219; multiloba var. 8 longispina 219; Olivier: 217; 
palmatiloba 219; prasina 213, 217; pauciflora 217; pinarocephala 211; pinaro- 
cephala var. 8 Totschalensis 211 ; piptocephala 216 pugionifera 218; pyrrocephala 
217; recurvala 216; serratuloides 210; sphærocephala 211, 212; squarrosa 219, 
220; stenocephala 215; Verutum 218; xiphiolepis 219. — Grambe maritima 


1032 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sÉR.). 1907 


957. -— Crassula atro-sanguinea 1013, 1015; rotundifolia 895, 896; telephioi- 
des 896. — Crassuvia floripendia 870. — Cratægus Fortunei 53; monogyna 
var. heterophylla 315; monogyna var. typica 315; oxyacantha 28; rotundifolia 
187. — Craterellus cornucopioides 1009. — Crepis aurea 159, 466; blatla- 
rioides 76, 159; blaltarioides var. nana 252, 253; capillaris 390; Demavendi 
435; Djimilensis 434, 435; Elbursensis 435, 436; foetida var. Assyriaca 436; 
fœtida var. y glandulosa 436; grandiflora 631, 945; heterotricha 436; mollis 
517° montana 76, 346, 579, 631; nicænsis 632; nudicaulis 387, 388, 389; 
Orbelica 435; paludosa 466 ; Pannonica 435; pontana 346, 579, 664; præmorsa 
78, 630, 947; rigida 434, 425; robertioides 436; succisæfolia 517; taraxacifolia 
318; Trojanensis 434, 435; vesicaria 254, 255, 316; virens 328, 390; viridis 
436. — Crescentia Cujete 85. — Crocus albiflorus 561, 571 ; aureus 562, 580; 
officinalis 561, 562; officinalis var. sativus 562; officinalis var. silvestris 562; 
sativus 561, 562; sativus var. « officinalis 561, 562; sativus var. 8 vernus 561, 
562; vernus 472, 561, 562, 571, 580. — Crotalaria cylindrocarpa 19%; Gambia 
194, 384; Gorëéensis 195; gracilis 195; lanceolata 194; lathyroides 195; Leprieu- 
rii 195; Perrottetii 195; striata 195. — Crucibulum vulgare 1010. — Cruci- 
genia rectangularis 122, 124 125, 227, 232. — Crupina crupinastrum 428. — 
Cryptolepis sanguinolenta 375; triangularis 375. — Cucubalus inflatus 507; 
latifolius 506; venosus 506. — Gucumis dipsaceus 380; Maderaspatana 380. — 
Cucurbita maxima 380; Potiro 85; umbellata 85. — Cunninghamella elegans: 
249, 250. — Cuscuta desertorum 280; Epithymum 469 europa 469; incurvata 
280 ; incurvata var. apensis 280; obtusiflora 280; planiflora 779; tinctoria 280 ; 
umbellata 280 ; umbellata var. 8 desertorum 280; partita 281 ; xantochortos 280. 
— Cyamopsis Senegalensis 195. — Cyathea Beyrichii 926; caduca 271; cœæsia 
272; Hassleriana 917, 926; membranulosa 271; Munchii 413; onusta 43: 
pelliculosa 413. — Cyathus hirsutus 1010. — Cyclamen 334; Coum var. £ 
Ibericum 775; elegans 775: europæum 76, 78, 157, 158, 159, 632; hederæfolium 
254; Ibericum 775; neopolitauum 632. — Gyclotella comta 121, 126, 225, 227, 
231, 233; operculata 116, 123, 126, 225, 227, 231, 234. — Cydonia Cydonia 
187; oblonga 187; vulgaris 187. — Cylindrocystis 1006. — Cylista comosa 
196. — Cymatopleura elliptica 228. — CGymbella affinis 116, 121, 125, 231; 
cæspitosum 116, 121, 123, 124, 125, 126, 225, 227; Ehrenbergii 116, 121, 124, 
126; lanceolatum 116, 121, 231, 234. — Cymbidium Corallorhiza 141. — 
Cynodontium crispifolium var. brevipes 713. — Gynoglossum Nebrodense 787 ; 
officinale 330, 469. —- Cynosurus cristatus 29, 421, 475; echinatus 633, 
634. — Cyperus amabilis 90 ; aristatus 90; articulatus 90; flavescens 
159; glaber 572; ligularis 90; margaritaceus 90; peruvianus 90, 383; radiatus 
90; spadiceo-viridis 572; triceps 90, 383; umbellatus 90; Zollingeri 90. — 
Cyphomattia lanata 788. — Cypripedilum 108; -calceolus 160, 254, 472. — 
Cyrtanthus carneus 437; Huttoni 437; Junodir 437; obliquus 437. — Gystop- 
teris fragilis 264; fragilis var. acutidentata 265; fragilis var. angustata 476: 
fragilis var. Jamaicensis 265; fragilis var. Palmensis 26%; fragilis ssp. regia var. 


RÉPERTOIRE, 1033 


alpina 662; Jamaicensis 265 ; regia 476. — Cytisus decumbens 933, 934; eme- 
riflorus 188, 580; glabrescens 188, 580; Laburnum 157; supinus 631. 


Dactyiis glomerata 28. — Dæmia extensa 375. — Dalbergia nigra 172. 
Danæa cuspidata 273; nodosa 273; paraguariensis 917, 927; Wrightii 927. — 
Danthonia decumbens 77, 78, 420; procumbens 78. — Daphne alpina 158; 
laureola 157, 633; mezereum 157 471; Verloti 933, 935. — Daphnia longispina 
122, 423. — Daucus carotta 29; gummifer 572. — Dejanira cordifolia 148; 
erubescens 147, 448; erubescens var. cordifolia 148; erubescens var. pseudoner- 
vosa 147 ; erubescens var. typica 147; nervosa 147, 148. — Delia segetalia 404. 
— Delphinum cardiopetalum 933, 934; cardiopetalum var. oranensis 933, 934. 
— Dennstædtia grossa 413. — Dentaria digitata 157, 158, 575; heptaphylla 575; 
pentaphyllos 575; pinnata 76, 157, 158, 575. — Deschampsia cæspitosa 420, 
475 ; flexuosa 420, 475. — Desmanthus Mzchelii 1,5; Michelii var. hexapetalus 
6. — Desmidium 1006; Aptogonum 116, 122, 229, 232. — Desmodium lasio- 
carpum 196; paleaceum 196. — Detarium Senegalense 193. — Dialium nitidum 
19%. — Dianthus cæsius 402, 628; cæspitosus 402; Carthusianorum var. nanus 
322; Caryophyllus 180; Caryophillus var. inodorus 180; Caryophyllus ssp. sil- 
vester 180; furcatus 934; furcalus var. gyspergeæ 932; gratianopolitanus 402; 
inodorus 180, 322; Seguieri 322; silvestris 157, 180; speciosus 636; superbus 
var. grandiflorus 636; vaginatus 322, 424. — Diaptomus gracilis 122. — Dicella 
nucifera 282, 295. — Dichodontium pellucidum 712; verrucosum 712. — 
Dichrocephala latifolia 33. — Dicranella brachyangia 713; debilis 713; globu- 
ligera 713; Gonoi 713; Grevilleana 238, 713; leptotrichoides 713; pomiformis 
278; quelpertensis 713; Schreberi 713; subsecunda 713; varia 713. — Dicrano- 
dontium hakkodense 714; nitidum 714. — Dicranoweisia crispula 237, 238. — 
Dicranum Bonjeani 239; congestum 238; cylindrothecium 713; fragiliforme 713; 
fragilum 713; fulvellum var. longisetaceum 713; fuscescens 238; fuscescens var. 
congestum 239; fuscescens var. falcifolium 238, 239; fuscescens var. flexicaule 
239, hakkodense 714; hamulosum 714; leiodontum 714 ; molle 714 ; Muehlenbeckii 
715; perindutum 715; scoparium var. orthocarpum 715; setifolium 714; strictum 
238, 714; Subleiodontum 714; viridum 714. — Dictamnus 576. — Dictyo- 
sphærium Ehrenbergii 122; pulchellum 125, 232, 234. — Didymocladium 
furcigerum 125. — Didymodon pomiformis 278. — Difflugia acuminata 122. — 
Digitalis ambigua 469; grandiflora 158; nervosa 970; parviflora 157. — Digi- 
taria ciliaris 420. — Dinobryon divergens 121, 123, 227, 231, 234; sertularia 
233, 234; sertularia var. thyrsoideum 121, 123, 124, 125, 227, 231, 233; sessile 
116, 417, 121 ; simplex 116, 121; stipitatum 231, 233. — Dioscorea pyrenaica 
933, 935. — Diospyros Hassleri 677; hispida 677, 678; hispida var. camporum 
678; inconstans 677. — Diospyrus Lotus 776. — Diplazium Biolleyi 269; 
Donnell-Smithii 270 ; Franconis 270; grandifolium 268 ; hians 269; inæquilaterale 
270; marattiæfolium 269; obscurum 269; Sanclæ-Rosæ 268; sylvalicum 270; 


1034 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e sÉR.). 1907 


Tablazianum 278. — Diplophyllum gymnostomophilum 246. — Diploscyphus 
borneensis 684. — Diplosodon microphyllus 145. — Dipsacus fullonum 580; 
fullonum var. 8 sativus 503; fullonum var. sylvestris 503; pilosus 159; sativus 
503; silvester 503, 680. — Discina reticulata 538. — Disciphania Ernstii 9; 
Hassleri A, 9; lobata 9. — Distichium inclinatum 242. — Ditrichum flexicaule 


239; subtortile 716; tortile 239, 716; vaginans 746. — Docidium baculum 
122, 123, 227, 232. — Dolichopsis paraguariensis 161, 164. — Dolichos 
lablab i97. — Donacia crassipes 916. — Donax arundinaceus 396. — Doroni- 


cum Clusii 578, 579; glaciale var. calcareum 579; grandiflorum 578; 
Halleri 578; hirsutum 579; Jacquini 578; Pardalianches 578; plantagineum 578; 
scorpioides 578, 579. — Douglasia Vitaliana 334. — Draba aizoides 157, 158, 
423; Carinthiaca 631: dubia 322, 423; fladnizensis 184; Johannis 322, 493; 
Johannis var. glabrata 423; muralis 632; pulchella 435; tomentosa 631 ; Trauns- 
teineri 322; Wahlenbergii 184. — Drosera anglica 185, 322, 406, 493, 494, 
580; intermedia 406, 493, 494, 514: longifolia 185, 406, 493, 514, 580; rotun- 
difolia 322, 411, 424. — Dryas octopetala 159, 462, 953, 954, 956. — Dryop- 
teris aculeata 395; ampla 413; atrovirens 263; Bootii 394; Braunii 395; chei- 
lanthoides 262; cheilanthoides var. eglandulosa 262; Christensenii 263; coilina 
917, 922 ; concinna 263; cristata 394; curta 263; diplazioides 263; Filix mas 
394; Guadalupensis 264; Hassleri 917, 922; lasiopteris 262; Linnæa 394; liti- 
giosa 263; Lonchitis 395; melanostieta 413; montana 394; navarrensis 262; 
nervosa 262; nutans 261; Phegopteris 394, 662; pilosa 415; pseudo-totta Kl; 
rigida 394; Robertiana 394; spinulosa 395; spinulosa ssp. dilatata 567; submar- 
ginalis 922, 923; supina 262; supina var. Biolleyi 262; Tablaziensis 262; tetra- 
gona 263; Thelypteris 394; Totta 415; tristis 262; villosa 415. — Duguetia 
amplezifolia 1003; lanceolata 1003; Riedeliana 1002: rotundifolia 1003. — 
Dupatya amena 139; flaccida 138; plumosa 139. — Dyschoriste pedicellata 
370. — Dysphinctium 1006. 


Écbotium anisacanthus 371. — Eccilia polita 1011. — Echinops 345; 
cephalotes 41; Chorassanicus 41; cyanocephalus Al; Græcus 41: Griffithianus 
44, 42; Haussknechtii 41; Heldreichii 42; Heldreichii var. glandulosa 42; hete- 
romorphus 41; horridus 42; ilieifolius 41; Kermanensis 42; leucographus 41 ; 
macrophyllus 42; nitens 41 ; orientalis 41 ; Persicus 42; polygamus 41 ; Ritro 42; 
Ritro var. 8 major 42; robustus 41; sphærocephalus var. 42; Tournefortii 42; 
viscosus 42. — Echinospermum barbatum 786, 787; echinophorum 786; 
echinophorum var. sessile 787; echinophorum var. 8 Szovitsianum 716; micro- 
carpum 786, 787; patulum 787; saxatile 786, 787; sessiliflorum 787; spino- 


carpum 787. — Echium amenum 783; italicum 254; vulgare 469. — Eclipta 
alba 382. — Ehrhartia clandestina 104. — Ekebergia Senegalensis 20%. — 
Elæodendron Argan 85. — Elaphoglossum altosianum 92%; Biolleyi 273; 


Biolleyi var. latius 273; castaneum 925; conforme 925, 926; eucraspedum 415; 


RÉPERTOIRE. 1035 


Hassleri 917, 925; latifolium 925; longicrure 273; macrophyllum 925; Marti- 
nicense 273; simplex 273; subcochleare 917, 925. — Eleocharis 106; nana 398; 
parvula 398; pygmæa 398. — Elodea 10%; canadensis 660. — Elymus euro- 
pæus 76, 350. — Elyna Bellardii 473, 569, 662; myosuroides 569, 662; spicala 
449, 569. — Empetrum nigrum 76, 418, 471, 954. — Entada africana 193; 
Sudanica 193. — Enterosara Campbellii 250. — Entoloma lividum 1010; 
madidum 4010. — Epilasia hemilasia 432; hemilasia var. ammophila 432. — 
Epilobium adnatum 191 ; alpestre 191, 575; alpestre Jacquini 191; alpinum 192; 
alsinæfolium 491, 192, 324, 463, 590 ; anagallidifolium 192, 324, 463; andico- 
lum 589; arcuatum 589; australe 589; Barbeyanum 589; Behringianum 589; 
calycinum 589; Cavaleriei 590; chrysocoma 589; collinum 156, 324, 463, 663; 
coreanum 590; decurrens 192; erosum 588; Esquirolii 590; gansuense 590; 
Helodes 589; hirsutum var. africanum 589; Kilimandscharensis 589; lacliflo- 
rum 192; Lamyi 191; leiophyllum 590 ; lucens 590; montanum 324, 463; mon- 
tanum var. alpestre 191; nepalense 588; nervosum 590; nutans 324; obscurum 
191, 514; parviflorum 514; pseudo-obscurum; pubens 588; roseum 159, 324, 
463, 514; rosmarinifolium 76; Rouyanum 589; Sadæ 588 ; sinense 590; Soulier 
588; spicatum 463; tetragonum 191; fonkinense 588; trigonum 77, 191, 575, 
663. — Epimedium alpinum 159. — Epipactis alba 110, 561 ; atrorubens 109, 
559; Corallorhiza 111; ensifolia 157; Epipogium 401 ; Helleborine 559; Helle- 
borine var. « rubiginosa 109, 559; Helleborine var. 8 varians 559; Helleborine 
. var. y viridans 559; latifolia 472, 559 ; longifolia 560; palustris 28, 559; rubi- 
ginosa 109, 472; rubra 157; spiralis 110. — Epipogium 561 ; aphyllum 401 ; 
Gmelini 401. — Epipogon aphyllus 401. — Epithemia Argus 116, 121, 232, 
234. — Equisetum arvense var. ramulosum 422; fluviatile 103; heleocharis 
403; heleocharis var. limosum 422; hiermale 955; limosum 27, 28, 29, 30, 31, 
103, 113, 114, 115, 951, 956: palustre 476; pratense 254, 476; silvaticum 158, 
422, 476, 660; silvaticum var. capillare; Talmeteja 947; variegatum 662, 955. 
— Eragrostris cilianensis 569 ; linearis 89; major 569; megastachva 569; 
reptans 89. — Erica carnea 499 ; cinerea 49; herbacea 499; tetralia 49. — 
Erigeron acer var. 8 confertus 33; acer ssp. drœbachensis 465, 662; alpinus 
157, 326, 465; alpinus ssp. glabratus 343; alpinus var. grandiflorus 326; alpi- 
nus var. rupestris 344; amorphoglossus 33; amorphoglossus var. 8 latiquamus 
33; atlicus 253, 393; Aucheri 33; Elbursensis 32, 33; Gaudini 344; glabratus 
343; Hyrcanicus 33, 135; Khorassanicus 33; mixtus 344, 392, 393: neglectus 
255 ; Orientalis 33; polymorphus 343; rupestre 344, 392; Schleicheri 344, 392, 
393; uniflorus 2514, 326, 465; uniflorus var. glabrescens 465; Villarsii 631; 
Villarsii var. à albus 34%. — Erinus alpinus 76, 158, 159. — Eriobotrya 
dubia 55; japonıca 55. — Eriocaulon amœnum 139; curvifolium 138; flacci- 
dum 138; junıperinum 138; longipes 139; plumosus 139; stellare 139; tortile 
138. — Eriodendron anfractuosum 203. — Eriolepis ferox 221. — Eriolobus 
trilobata 55, 57; Tschonoski 55; yuannensis 55. — Eriope macrostachya 598, 
612; trichopoda 598, 613. — Eriophorum anguslifolium 27, 28, 563, 564; 


1036 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 2me SÉR.). (1907 


gracile 473; 56%; latifolium 158, 473, 563, 564; paniculatum 563; polystachyon 
"73, 563; Scheuchzeri 419, 473; vaginatum 473, 956. — Eriosema cajanoides 
197; glomeratum 197. — Erithræa 335. — Eritrichium nanum 330; obovatum 
785; Persicum 785. — Erodium glaucophyllum 635. — Erophila verna var. 
claviformis 423. — Eruca aurea 634; pinnatifida 635. — Eryngium alpinum 
159, 253, 631; campestre 218; mauritanicum 933, 935. — Erysimum allıa- 
ceum 506; Alliaria 506 ; Barbarea 505; dubium 184; helveticum 184; lyratum 
905 ; ochroleucum 75, 76, 184; rhæticum 184. — Erythræa Centaurium 157, 
159; inaperta 335; pulchella 335, 778; ramosissima 335, 778. — Erythrina 
pieta 85; Senegalensis 196. — Erythronium dens-canis 77, 632. — Erythro- 
phlœum Guinéense 193. — Escobedia scabrifolia 52. — Esenbeccia cuspi- 
dala 1002. — Esterhazya campestris 150; macrodonta 151; splendida var. 
angustifolia 151; splendida var. campestris 150; splendida var. « latifolia 150; 
splendida var, 8 vulgaris 150. — Euastrum 1006-1008. — Eucalypta longi- 
colla 240. — Euclidium 184. — Eudorina elegans 232. — Euphragia latifolia 
974. — Eugenia Aemilii 807; ammophylla 805; anomala 807; apäensis 806 ; 
Barbosæ 807 ; carimbatayensis 809; chlorophyta 806; Chodatii 807; corrientina 
806 ; discolor 804; divaricata 805 ; erythrocarpa 80%; erythrocaula 805; foliosa 
806 ; Guinëéensis 96; Hassleriana 80% ; igatemiensis 806 ; ipehuensis 80%; lacus- 
tris 806, 807; lucidifolia 805; maracayuensis 804; microphylla 807; Momby 
805; montigena 806; multipetala 805; nana 807; Nangapiru 805; obtusa 807 ; 
palustris 806; paraguayensis 807; penicillata 806; plurisepala 805; polyantha 
806; pothaplosantha 805; recurvisepala 806; retusa 807: rosea 805; rufipetala 
80%; sapucayensis 807; sparsifolia 805; stenophylla 805 ; stricta 806; tacuara- 
lensis 806; tapiraguayensis 80%, umbraticola 806 ; valenzuelensis 805 ; variifolia 
806. — Eupatorium coloratum 381; læve 156. — Euphorbia amygdaloides 
990: androsæmifolia 750; arillata 759; Burmanniana 768; callitrichoides 768; 
canescens 750, 757, 758, 759; Chamæsyce 742, 743, 746-750, 752, 753, 754, 
755, 797, 758, 759, 764-770; Chamæsyce var. canescens 742, 743; Chamæsyce 
var. 8 canescens 758, 759, 763, 764, 767, 768, 769; Chamæsyce var. « glabra 
758; Chamæsyce var. glabrescens 758; Chamæsyce var. glabriuscula 758; 
Chamæsyce var. à integrifolia 759; Chamæsyce var. maculata 742, 759, 764, 
765, 766; Chamæsyce var. pilosa 758; confusa 752; cordifolia 755; cus- 
pidata 751; depressa 742, 744, 760, 762; dichotoma 756; dulcis var. 
purpurata 696; Engelmanni 190, 742, 743, 744, 745, 747, 749, 752, 753, 
754, 759, 760, 761, 763, 764, 765, 766, 767, 771, 933, 935; Engelmanni var. 
aspera 764, 767; falcata 157; foliata 768; Forskalei var. 8 et y 759; fragilis 
759; Gerardiana 575; Gœringii 752; granulata 747, 749, 759, 764, 767 ; Hayne- 
ana 755; Helioscopia 418 ; herniarioides 755 ; hortensis 760, 761 ; humifusa 742, 
743, 74h, 745, 746, 748, 751, 752, 754, 760, 761, 763, 766, 770, 771, 933, 
935; hypericifolia 746, 748, 760, 751; hypericifolia var. micrantha 751; incli- 
nala 760; indica 767; Lathyrus 494; linifolia 572; ludoviciana 755; maculata 
190, 742, 743, 744, 745, 747, 748, 749, 749, 750, 751, 752, 757, 759, 761, 


RÉPERTOIRE. 1037 


762, 763, 766, 768, 770, 771, 933, 935; massiliensis 758, 768; massiliensis var. 
8 villosa 758; microphylla 755; nutans 742, 743, 746, 748, 750, 751, 765, 770, 
771; olygonifolia 190; ovalifolia 760; Peplis 743, 747, 750, 756, 757, 764, 
770; perforata 768, 769; pinea 572; polycaulis 435; polygonifolia 742, 743, 
744, 745, 747, 749, 750, 752, 753, 756, 757, 762, 763, 767, 770; polygoni- 
sperma 751; Preslii 742, 743, 750; procumbens 752, 754, 760; prostrata 743, 
74h, 748, 750, 758, 759, 760, 762, 764, 766, 767, 768, 769, 770, 771; Pseudo- 
Chamæsyce 751, 763, 765; refracta 750 ; rubescens 756; rubicunda 768; segetalis 
var. 573; Seguieriana 575; serpens 746, 748, 755, 770; serpens var. fissistipula 
759, 756; serpens var. à indica 755; sulcata 933, 935; supina 762; tenella 768; 
thymifolia var. 8 767; thymifolia 743, 747, 750, 758, 762, 763, 766, 767, 
768, 769; trichogona 768; trinervia 203, 750; verrucosa 76. — Euphrasia 
alpina 470 ; alpina var. brevidentata 470 ; alpina var. nana 418; brevipila 418, 
470, 518; drosocalyx 974; gracilis 518; hirtella 418, 97%; lutea 629, 633; 
minima 159, 418, 470, 518, 631; minima var. hispidula 418; minima var. 
pallida 662; montana 658; Odontitis var verna 658; officinalis 28, 100, 518; 
petiolaris 974; Portæ 254; Rostkoviana 418, 470, 518; salisburgensis 418, 470. 
— Eurynchium prælongum 243; prælongum var. abbreviatum 24%; Schleicheri 
24% ; striatuluu 244. — Euxolus Blitum 178 ; viridis 178. — Evonymus 190, 
512; angustıfolius 190; europæus 190, 191; europæus var. & latifolius 190; 
europæus var. tenuifolius 190; latifolius 159, 190, 633, 947; verrucosus 190, 
191 ; vulgaris 190, 191. — Exacum pallescens 147. — Exidia glandulosa 1010. 


Es corumbensis 1001; Naranjillo 1001. — Fagonia Kahirina 635. — 
Fagus silvatica 953, 959. — Farsetia ægyptica 634; linearis 634. — Favolus 
glaber 85. — Festuca Alopecuros 105; alpina 631; alpina var. intercedens 221; 
arundinacea 99, 106, 391, 566, 580; barbata 391 ; Borderii 933, 936; bromoides 
105; calycina 391; ciliata 104, 105; Danthonii 10%, 105; dertonensis 105; 
elatior 99, 100, 106, 390, 391, 392, 566, 580; elatior var. % pratensis 99; 
gigantea 475; Halleri 421, 631; Halleri var. intermedia 475; ovina 475; ovina 
ssp. duriuscula var. gracilior 421; pratensis 99, 106, 391, 392; pratenlis var. 
megalostachys 256, 475; pumila 421; pumila var. glaucescens 475; pyrenaica 
933, 936; rubra 391; rubra var. genuina 473; rupicaprina 421, 475; sciuroides 
105; uniglumis 105 ; varia 475; violacea 421, 943; violacea var. genuina 475; 
violacea var. nigricans 421. — Ficus platyphylla 94; polita 9%. — Filago 
arvensis 25; germanica 157; minima 327, 633; spathulata var. 8 prostrata 35. 
— Filipendula Ulmaria 956. — Fillæa suaveolens 193. — Fimbriaria Linden- 
bergiana 245. — Fimbristylis argentea 398; dichotoma 932, 935; ferruginea 90; 
squarrosa 90. — Fissidens adelphinus var. submucronatus 716; exilis 239; 
Faurieri 715; osmundoides 715; osmundoides var. japonicus 716. — Fla- 
courtia Gambicola 201, 38%. — Flammula gummosa 1009, 1010; sapinea 538; 
spumosa 538. — Fœniculum 568; officinale 159, 632. — Fragaria collina var. 


1038 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


dumetorum 158; Crantzii 186; elatior 323; Tormentilla 185; verna 513: villosa 
186. — Fragilaria capucina 121, 123, 124, 231, 233; crotonensis 227, 228, 
230, 231, 233; Harrisonii 116, 121, 425; mutabilis 121, 125. — Frangula 
Alnus 323. — Fraxinus excelsior 956; oxycarpa 776, 777; oxyphylla 776; 
oxyphylla var. 8 oligophylla 777; Sogdiana 777; Syriaca 777. — Friedlandia 
hirtella 1445; villosula 145. — Fritillaria oranensis 933, 935. — Fuchsia 
montana 145. — Fuirena glomerata 90. — Fumana ericoides 154, 626, 629, 
630; lævipes 933, 934; procumbens 77; Spachii 633, 634. — Fumaria 505; 
bulbosa var. «580; bulbosa var. y solida 185, 580; Halleri 185, 580; muralis 
933, 93%; solida 185, 392, 580 ; Wirtgeni 254. 


ee 107; fistulosa 107; Liottardi 107; lutea 107; pygmæa 
107; silvatica 107. — Galeopsis acuminala 418 ; pubescens 418; pubescens var. 
Carthusianorum 418; pubescens X Tetrahit 418; Teirahit 470, 957; Tetrahit 
var. arvensis 656; Tetrahit var. præcox 661; Tetrahit var. silvesiris 418, 656; 
Tetrahit var. Verloti 418. — Galera hypnorum 538: sphagnorum 538; tenera 
1009, 1010. — Galinsoga parviflora 326. — Galium anisophyllum 75, 464; 
Aparine 464; Aparine var. verum 326; argenleum 631; asperum 515; asperum 
var. austriacum 326; asperum ssp. tenue var. glabratum 659; brunnæum 933, 
935; cinereum 254; corrudæfolium 502, 577; Gerardi 502, 577 ; helveticum 25%, 
515, 66%; hereynicum 515; Lapeyrousianum 933, 935 ; lucidum 502, 503, 577; 
Mollugo 29, 502; Mollugo ssp. lucrdum 502; Mollugo ssp. tenuifolium 502; 
palustre 28, 464 ; parisiense 933, 935; pyrenaicum 933, 935; rigidum 502, 577, 
633; rotundifolium 464; rubidum 577; rubrum 577; rubrum var. Leyboldii 
326; rubrum var. obliquum 326; saxatile 515; silvestre 515; silvestre var. 
alpestre 159; silvestre var. anisophyllum 159; tenuifolium 502, 577 ; umbellatum 
515; vernum var. hirticaule 326. — Galphimia australis 294 ; brasiliensis 283, 
294; brasiliensis var. y platyphylla 29%; brasiliensis var. & typica 294; platy- 
phylla 294. — Gardenia medicinalis 377; nyoyensis 652; Schlechteri 652; ter- 
nifolia 377, Thunbergia 378; triacantha 377; triacantha var. parvilimbis 378, 
383, 38%. — Garhadiolus Hedypnois 429. — Gaudichaudia guaranitica 292; 
linearifolia 292; sericea 293. — Gaya simplex 631. — Geaster Schmideli 1011. 
— Geniosporum sp. 576. — Genista cephalantha 933, 934; Duriæi 933, 93%; 
erioclada 933, 934; germanica 461 ; horrida 933, 934; pilosa 933, 934; Sahara 
635; tinctoria 157; umbellata 933, 934. — Genlisea ornata 702. — Gentiana 
acaulis 100, 335, 336, 628, 631; acaulis var. firma 336; acaulis var. latifolia 
337; acaulis var. media 336; acaulis var. « vulgaris 336; alpina 337; amarella 
337, 917 ; angulosa 778; angustifolia 336, 631; anisodonta 497, 498; asclepiadea 
28, 29, 159, 251, 252, 631, 947; axillaris 517; bavarica 631; bavarica var. 
imbricata 330; brachyphylla 330, 469, 663; calycina 497, 498; campestris 157, 
159, 337, 469, 497; campestris var. germanica 337; campestris var. islandica 
661: Centaurium 335; eiliata 157 ; Clusii 76, 100, 160, 336, 469 ; compacta 330, 


RÉPERTOIRE. 1039 


469; coriacea 336; excisa 100, 335, 336, 337, 469; germanica 337, 338, 497, 
498; grandiflora 336, 337 ; imbricata 469; Kochiana 76, 100, 158, 337; latifolia 
100. 336, 337; lutea 28, 76, 157, 159; lutea X purpurea 78, 539; nivalis 330, 
469, 628, 631; pannonica 661 ; pneumonanthe 629; Pontica 778; pulchella 335; 
punctata 330, 468; purpurea 159, 468, 628, 631, 661, 943; purpurea X punc- 
tata 661; ramosissima 335; Rhætica 498, septemfida var. y procumbens 778; sols- 
titialis 656, 663: tenella 330 ; X Thomasii 78, 539, 628; utriculosa 469; verna 
27, 157, 158, 469: verna var. angulosa 78; verna var. y obtusifolia 778; vulga- 
ris 100, 335, 336 ; Wettsteinii 337, 497.— Geocalyx graveolens 237, 246. — Gera- 
nium acaule 509; molle 461; nodosum 628; phæum 77; pusillum 323, 461, 509; 
Robertiauum 28; romanum 509; silvaticum 28, 29, 157, 158, 461. — Gerardia 


Cæsarea 150. — Gesnera bulbosa 148; fragilis 148; Houttei 148; magni- 
fica 148; prasinata 149; rupestris 708; rupicola 149; Sceptrum 148; tribrac- 
teata 148; tuberosa 708. — Geum montanum 158; rivale 158, 462, 956; 


urbanum 323, 462. — Glaux maritima 534, — Glechon affinis 598, 600. 
601; ciliata 598, 602; Hassleri 598, 602; origanifolia 601; paragua- 
riensis 598, 601, 602; rigidula 598, 601 ; squarrosa 602. — Gleicheinia glau- 
cina 265. — Globularia cordifolia 471 ; Linnæi 342; nudicaulis 76, 66%; suecica. 
341, 342; vulgaris 341, 342; Willkommii 341, 342. — Glossophaga soricina. 
157. — Glyceria plicata 475. — Glycine apios 85. — Gnaphalium carpathicum 
159, 631; dioicum 157, 158; norvegicum 159, 327, 465, 628, 631, 943, 947; 
silvaticum 159, 327; silvaticum var. angustifolium 465; supinum 327, 465, 
943, 945 ; Tragi 563; uliginosum 327, 465. — Gomphia reticulata 199. — Gom- 
phidius glutinosus 1009, 1010 ; roseus 1012. — Gomphonema constrietum 116, 
424, 124, 195, 227, 232, 234. — Gomphosphæria lacustris 121, 125, 230, 231. 
Goodiera repens 76. — Gossypium Barbadense 202. — Graphina Acharii 646. 
— Graphis Acharii 646. — Gregoria Vitaliana 334. — Guayacum sanctum 
679. — Guepinia helvelloides 1010. — Guiera Senegalensis 95. — Gundelia 
Tournefortii 41. — Gymnadenia albida var. tricuspis 655, 660; conopea 472; 
conopsea 401 ; conopsea var. crenulata 655; odoratissima 252, 472. — Gymnar- 
rhena micrantha 34. — Gymnocarpon fruticosum 635. — Gymnogramme lon- 
gipes 926; woodsioides 27%. — Gypsophila aretioides 38, 435; repens 76, 424. 


rn chlorantha 520; montana 520. — Hæmanthus multiflorus 
93. — Hæmatomma puniceum 641, 642; puniceum var. Africanum 641. — 
Hæmocarpus paniculatus 200. — Halophyllum tuberculatum 635. — Haloscias 
scoticum 568. — Hannoa undulata 203. — Hariota prismatica 136. — 
Haronga madagascariensis 200; paniculata 200 ; pubescens 200. — Harpanthus 
Flotowianus 492; scutatas 246, 683. — Harungana madagascariensis 200; 
madagascariensis var. pubescens 200, 383; pubescens 200. — Hebeloma crustu- 
liniforme 1010; longicaudum 1040; mesophæum 1011; strophosum A011. — 
Hecistopteris Werckleana 265. — Hedeoma denudata 612; Hassleri 598, 611, 


1040 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me SÉR.). 1907 


612; scutellarioides 599, 611; stenodonta 598, 612; stenophylla 598. — 
Hedyosmum brasiliense 679. — Hedysarum lasiocarpum 196; nummularifolia 
85; obscurum 159. — Heladena australis 281, 282, 294; Hassleriana 281, 282, 
283, 29%. — Heleocharis 106: pauciflora 473. — Helianthemum apenninum 
506; canum 157, 495, 496, 506; Chamæcistus var. % roseum 932, 934; ellip- 
ticum 635; eremophilum 635; Fumana 157; marifolium 495, 496, 506; 
polifolium 506, 632; salicifolium var. microcarpum 933, 93%; sessiliflorum 635; 
vulgare 28; vulgare var. obscurum 424. — Helichrysum arenarium 34; arena- 
rium var. 7 roseum 34; Armenium 34; Eichwaldi 34; glanduliferum 3%; lavan- 
duiæfolium var. y rubicundum 34; Pallasii 34; plicatum 34; psychrophilum 34; 
rubicundum 3%. — Helietta longefoliata 1002 ; Plæana 1002; puberula 1004, 
1002. — Heliotropium Aucheri 780; Carmanicum 780; dissitiflorum 779; 
eremobium 780; europæum 632; indicum 373; lasiocarpum 779; Mamamense 
780; minutiflorum 780; minutiflorum var. 3 Rudbaricum 780; Teheranicum 
780. — Helleborine Corallorhiza 111; latifolia 560. — Helminthia 516. — 
Helodea 104. — Helvella crispa 1009; infula 1011: lacunosa 1011. — 
Hemitelia mexicana 413; selosa 926. — Hemitrichia clavata 537; rubiformls 
537. — Hennecartia omphalandra 680. — Heracleum montanum 326; Sphon- 
dylium 46%; Sphondylium ssp. eusphondylium 326; Sphondylium ssp. eusphon- 
dylıum var. stenophyllum 656; Sphondylium var. stenophyllum 157, 159, 326. 
— Herminium monorchis 77, 78, 252, 629. — Herniaria glabra 632; hirsuta 
633; latifolia 933, 935. — Herpestis decumbens 369, 383; Salzmanni 150, 702. 
— Hesperis 506. — Heterocladium squarrosulum 243; squarrosulum var. £& 
compactum 243. — Heteropterys aceroides 282, 290; amplexicaulis 288; 
anceps 282, 283, 288; angustifolia 282, 283, 289; anoptera 282, 291; anoptera 
var. « glandulifera 291; argyrophæa 282, 291; cultriformis 289; glabra 282, 
290; Hassleriana 281, 282, 283, 290; hypericifolia 282, 288; paraguariensis 282, 
289, 290; pirayuensis 290; pseudoangustifolia 289; sessilifolia 288; spectabilis 
287; syringifolia 282, 288; syringifolia var. à Pilgeri 288; syringifolia var. 7 
puberula 288; tomentosa 282, 283, 287; tomentosa var. glabrata 282, 288; 
umbellata 282, 290. — Hexalobus Senegalensis 198. — Hibiscus autumnalis 
572; cannabinus 202; furcatus 202; Grantii 202; hirtus 202; micranthus 202; 
physalodes 202; quinquilobus 202; ribesifolius 202; rostellatus 202; Senega- 
lensis 202; tiliaceus 202; trionum 85; vesicarius 85. — Hieracium sp. 28; 
adenocalathium 664; alpidum 390; alpinum 945; alpinum ssp. alpirum 
329, 467; alpinum ssp. Halleri 329, 467; alpinum ssp. melanocephalum 467: 
amplexicaule ssp. Berardianum 329; amplexicaule ssp. pulmonarioides 329, 467; 
amplexicaule ssp. spelæum 255; andryaloides 633; atratum ssp. dolichetum 
255, 467; atratum ssp. Schrosterianum 255; aurantellum ssp. Kæseri 254, 467; 
aurantiacum 159, 252, 629, 631, 947; aurantiacum ssp. flammans 467; Auricula 
ssp. amaureileina 255; Auricula ssp. melaneilema 328, 467; bifidum 254; 
bifidum ssp. basicuneatum 468; bifidum ssp. ineisifolium 467; X brachycomum 
ssp. brachycomum 255; 8 bupleuroides 66%; bupleuroides ssp. lævipes 467; 


RÉPERTOIRE. 1041 


bupleuroides ssp. scabriceps var. muticum 659, 662; bupleuroides ssp. scabriceps 
var. genuinum 659, 662; cæsium ssp. pseudopræcox 664; cerinthoides 944; 
cirrhitum ssp. pravum 255, 467; dasylrychum 329, 254; dentatum ssp. denta- 
tum 467; dentatum ssp. Gaudini 255, 467; Dollineri 254; elongatum 156; elon- 
gatum ssp. olygophyllum 329; elongatum var. stenobasis 467; Epimedium 94%; 
farinulentum 632; florentinum ssp. obscurum 329 ; fuscum 254; fuscum ssp. 
chrysanthes 329; Gaudini 664; glaciale 664; glaciale ssp. angustifolium 467 ; 
glaciale ssp. eriocephalum 255, 467; glaciale ssp. pseudoglaciale 328; glaciellum 
ssp. glaciellum 467; glanduliferum 467, 630; glanduliferum ssp. hololeptum 
329; glanduliferum ssp. piliferum 329; glanduliferum ssp. piliferum var. multi- 
glandulum 329; Hoppeanum var. genuinum 466; Hoppeanum var. subnigrum 
328; Hoppeanum var. virentisquamum 328, 466; X hypeuryum ssp. aculum 
255; hypeuryum ssp. hypeurium 255, 328; hypeuryum ssp. lasiothrix 328; X 
hypeuryum ssp. pingue 255, 467; incisum ssp. Murrianum 664; integrifolium 
294; integrifolium ssp. elegantissimum 468 ; integrifolium ssp. subalpinum 468; 
intybaceum 329, 390, 468, 572, 579; juranum ssp. eichoriaceum 255; juranum 
ssp. juranum 468; juranum ssp. prenanthopsis 664; juranum ssp. pseudo- 
juranum 255, 329; juranum-valdepilosum 664; latifolium 346; latisquamum 
ssp. 328, 467; latisquamum ssp. stenolepium 328; Lawsonii 633; longifolium 
944; molle 517; montanum 356; murorum var. 8 silvaticum 101; nigrescens 
ssp. pseudo Halleri 329, 66%; nigrescens ssp. rhæticum 329; nigrescens ssp. 
pumilum 255; nigrescens ssp. subpumilum 329, 467; X nigricarinum ssp. 
nigricarinum 259; X niphobium ssp. algidiforme 255, 467; X niphobium ssp. 
atricapitatum 255; X niphobium ssp. calodes 255, 328; niphobium ssp. 
_ niphobium 467; oxydon 467; parvum 388; piliferum 943; piliferum ss». 
multiglandulum 467, 664; Pilosella ssp. albofloccosum 255, 328; Pilosella ssp. 
angustius 328, 466: Pilosella ssp. inalpestre 328; Pilosella ssp. melanops 328; 
Pilosella ssp. microcephalum 255, 466: Pilosella ssp. nigripilum 255; 
Pilosella ssp. parviflorum 255; Pilosella ssp. pedemontanum 255; Pilosella 
ssp. rarovolutum 255; Pilosella ssp. rigidiflorum 255; Pilosella ssp. rigi- 
distolonum 255; Pilosella ssp. sericeum 255 ; Pilosella ssp. subcaulescens 
328; Pilosella ssp. subvirescens 322; Pilosella var. tardans 933, 935; 
Pilosella transalpinum 467; Pilosella ssp. trichadenium 328, 466; pro- 
cerum 436; pseudo-Cerinthe 254; pseudocirritum 25%; pseudo-Picris 945 ; 
rauzense 254, 329; rhæticum 467; sabaudum var. dumosum 25%; Schul- 
tesii 255; scorzonerifolium 628; silvaticum 101; silvaticum var. alpestre 329, 
silvaticum ssp. bifidiforme 468; silvaticum ssp. fidiforme; silvaticum ssp. tenui- 
florum; staticefolium 76, 330, 466, 572; subalpinum 254, 329, 944; subincisum 
664; subineisum ssp. psammogenes 329, 467; succisæfolium 517; tephrapogon 
254; umbellatum 157, 159; ustulatum var. nigritellum 254, 329, 467; valdepi- 
losum ssp. subvaldepilosum 664; villosiceps 255; villosiceps ssp. villosiceps 467 ; 
villosum 634; Zisianum ssp. austrotirolense 255. — Hierochloë 565. — 
Himantidium gracile 121, 126, 227, 232. — Hippocrepis comosa 461. — 


(22 


1042 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Hippophaë Rhamnoides 496. — Hippuris vulgaris 27, 31, 113, 115, 955. — 
Hiræa ambigua 285; anisopetala 28%; bahiensis 282, 285; bahiensis var. « para- 
guariensis 285; elegans 25%; macrocarpa 284; psilophylla 235; pulcherrima 
284; Salzmannia 285; sepium 283. — Hirtella bullata 707; Damaziana 706; 
glandulosa 706, 707. — Holarrhena ovala 374. — Holcus bicolor 89; niger 
88. — Holomitrium Griffithianum 713; japonicum 713; javanicum 713. — 
Holosteum umbellatum 254. — Homalothecium sericeum var. julaceum 243. 
— Homogyne alpina 158, 159, 465. — Hoplismenus 104. — Hordeum hexa- 
stichum 106; marinum 568; marilimum 568; murinum 397, 398; nodosum 397; 
polystichum 106; pratense 397; secalinum 397, 398; secalinum var. marinum 
568; vulgare 106. — Hoslundia opposila 208. — Hoteia Chinensis 127, 133; 
Japonica 127; Thunbergi 128. Humaria intermixta 537. — Hutchinsia alpina 
76, 159; brevicaulis 322. — Hyacinthus botryoides 563; racemosus 563. — 
Hyalotheca dissiliens 116, 122, 125, 127, 227, 229, 232, 934, 236; minor 125. 
— Hydnum coralloides 536; Erinaceus 536; umbricatum 1009; repandum 
4009 ; squamosum 1010; violascens 1042. — Hydrocharis morsus ranæ 860. — 
Hydrocybe germanica 1011.— Hygrophila Senegalensis 370; spinosa 370. — Hy- 
grophorus agathosmus 1009; coccineus 1009, 1010; conicus 1009; cossus 1010; 
eburneus 1009, 1010; erubescens 1011; pratensis 1009; pudorinus 539, 1009, 
1610; puniceus 1009; pustulatus 538, 1009; spadiceus 1012; virgineus 1009, 1040. 
— Hymenodium crinitum 586. — Hyophila amblyphylla 717; angustifolia 717; 
anomala 717; coreensis 717; plicata 717 ; subplicata 717; weisieformis 717. — 
Hyoscyamus niger 469; pungens 966; pusillus 966; Senecionis 966. — Hyo- 
seris hirta 389; maroccana 390; pygmæa 389; taraxacoides 389. — Hypericum 
acutum 495, 509, 580; Androsemum 632; Desetangsii 495; Deselangsii var. 
genuinum 656; humifusum 629, 661, 947; maculatum 494; maculatum ssp. 
erosum var. epunctatum 656; montanum 461; nummularium 252, 631; perfo- 
ralum var. angustifolium 323; pulchrum 49; quadrangulum 28, 461, 49%, 495, 
509, 580, 656; Richeri 160; tetrapterum 509. — Hyphæne Thebaica 91. — 
Hypholoma sp. 1012; capnoides 538; dispersum 538; elæodes 538; epixanthum 
538; fasciculare 538, 1009, 1010; sublateritium 1010; udum 538; velutinum 
1009. — Hypnum commutatum 245; decipiens 245 ; irrigatum 245; molluscum 
245; molluscum var. condensatum 245; molluscum var. fastigiatum 245; procer- 
rimum 245; Sauteri 245; stramineum 243; uncinatum 244; uncinatum var. gra- 
cilescens 244; Wilsoni 244; Wilsoni var. hamatum 244. — Hypochæris pon- 
tana 346; radicata 328; uniflora 328, 466. — Hyptis altheifolia 598, 614; bar- 
barensis 597; brevipes var. serrata 599, 617; brevipes var. vulgaris 599, 617; 
cæspilosa 615; cæspitosa var. elliptica 598, 599, 615; cæspilosa var. mirabılis 
598, 599, 515; capitata 597 ; cinerea 616; cinerea var. genuina 616; cinerea var. 
stenophylla 598, 599, 616; dumetorum 598. 599, 618; dumetorum var. genuina 
618, 619; dumetorum var. inconcinna 598, 599, 619; dyscheres 597; elegans 
613; elegans var. amplifrons 598, 613; elegans var. pascuicola 593, 613; ellip- 
tica 615; fasciculata 599, 613; floribunda 597; glauca 598, 613; gracilipes 597; 


RÉPERTOIRE. 1043 


Hassleri 598, 599, 618; hirsuta 598; 61%; incana 598, 619; lappacea 597; lutes- 
cens 598, 615; mirabilis 615; mollis 614; mollis var. leptoclada 598, 599, 617; 
mollis var. vulgaris 598, 599, 617; Muelleri 598, 514, 615; mutabilis 598, 613; 
mutabilis var. polystachya 613, 614; mutabilis var. spicala 614; pachyarthra 
598, 599, 614; paraguayensis 599, 617; polides 599, 619; pulchella 598, 619; 
rugosula 598, 599, 616; spicigera 208, 597; stereocaulos 598, 615; suaveolens 
597; trichocalyx 597; trichoneura 598, 616; tripartita 598, 619; vestita 597, 
614; virgata 598, 620. — Hyssopus officinalis 599, 632. 


Iberis affinis 181; amara 182, 183; ceratophylla 182, 183; Forestieri 933, 
94%; panduræformis 182; pinnata 182, 183. — Icacina Senegalensis 206. — 
Ilex aquifolium 253. — Impatiens nolitangere 323; parviflora 933, 934. Impe- 
ratoria Ostruthium 252, 629. — Indigofera anil 195; dendroides 195; pulchra 
195; stenophylla var. neurocarpa 195, 38%; tinctoria 195. — Inga ferruginea 
193; fraxina 85 ; moniliformis suppl. 7; unguis-cali 85 ; Zygia 193. — Inocybe 
geophila 1009; rimosa 1010; tricholoma 1011. — Inula auriculata 382 ; indica 
var. auricalata 381, 384; prostrata 516; Pulicaria 516; pulicariiformis 33; sali- 
eina 33; spireifolia 516; squarrosa 516; Vaillantii 633; vulgaris 516. — 
Ipomaa alba 372; amoœna 372; bona-nox 372; cissoides 279; digitata 372; 
eriocarpa 372; hellebarda 372; involucrata 372; Lesteri 372; muricata 372; 
palmata 372; pentaphylla 279; pilosa 372; senegambiæ 371; setifera 372; 
sinuata 000. — Iris Pseudocorus 957. — Isatis oxycarpa 933, 934; tinctoria 
157; tinctoria var. rupicola 633. — Isnardia multiflora 96; palustris 496. — 
“ Isoetes echinosporum 933, 936; lacustris 956. — Isopyrum thalictroides 630. 


nca eucaliptoides, suppl. 7; malaccensis 796. — Janusia linearifolia 
281, 272, 283, 292 ; guaranitica 282, 292, sericea 293. — Jasione montana 159, 
330, 947. — Jasminum fruticans 777; officinale 777. — Juglans ekæopyren 247 ; 
regia 378; rupestris 248. — Juncus acutiflorus 400, 570 ; acutiflorus var. palles- 
cens 419; affinis 410; alpinus 400, 419, 473; aristiflorus 401 ; articulatis 409 ; 
ascendens 401; bifolius 570; Bombycinus 663 ; bufonius 419, 473 ; bulbosus 401 ; 
compressus 401, 473; effusus 473; filiformis 400, 419, 473, 663; flavescens 571; 
foliosus 401; Fontanesii 400; glaucus 400; inflexus 400; isthmiacus 400; 
Jacquini 419, 473; lampocarpus 400; luzulinus 571; obtusiflorus 400, 570; 
striatus 400 ; subnodulosus 570; supinus 401; trifidus 473. — Jungermannia 
aselliformis 846; baduina 840; bidentata 485; congesta 850; connata 64, 65; 
convoluta 492; crocala 484; decurrens 692 ; expansa 850; Hartmanni 492; hete- 
rophylla 487; humistrata 480; Orbigniana 71, scutata 683; semiteres 30%; 
splendens 692; stipulacea 683; subæquifolia 491. — Juniperus communis var. 
nana 421, 954; nana 156, 476; Sabina 633, 654. — Jurinea carduiformis 223; 
carduiformis var. + pinnitifida 223; carduiformis var. 8 integerrima 223; frigida 


PARLES Es rs - N, 
E NEE ne © 

2 ee ee 

+ 


104% BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (Ze séR.). 1907 


223; heterophylla 223; macrocephala 223; multicaulis 223. — Jussieua altis- 
sima 96; erecta 96; linifolia 96. — Justicia canescens 370; ciliaris 374 ; ciliata 
371; echioides var. 8 371; galeopsis 371; Gangetica 370; polygaloides 929: 
yuhenses 917, 929. 


Ka: æthiopica 93. — Kalanchæ abrupta 879, 880, 888 ; acutiflora 
897; Adelæ 878, 882; ægyptiaca 897; afzeliana 898; alternans 897 ; amplexicau- 
lis 877, 879, 885, 897; angustifolia 898: antanosiana 875, 876, 878, 880, 891; 
Baumii 879, 881, 894; Beauverdi 874, 875, 878, 880, 881, 887; beharensis 87%, 
878, 882; Bentii 886; Bhidei 899; Bonnieri 886, 887; brachycalyx 898; bra- 
chycalyx var. yemensis 898; brachyloba 879, 881, 896, 897 ; bracteata 875, 876, 
879, 880, 891; brasiliensis 898; calveinum 871; campanulata 877, 879, 88%; 
carnea 899; ceratophylla 897; citrina 874, 877, 879, 882: coceinea 898; Costan- 
tint 871, 874, 875, 878, 880, 881, 889; crenala 897; crenata var. collina 897; 
deficiens 899; diversa 899; eriophylla 874, 878, 882; farinacea 879, 893, 894; 
flammea 899; florıbunda 877, 878, 881, 898; floribunda var. glabra 898; glau- 
cescens 898; gomphophylla 892, 893; gracilipes 877, -879, 88%; gracilis 898; 
Grandidieri 872, 874, 879, 880, 889, 890; grandiflora 879, 882; heterophylla 
898; Hildebrandtii 876, 879, 880, 892, 893; hirta 876, 879, 882; -hybrida 898; 
integerrima 895; integra; integrifolia 874, 877, 880, 893; laciniata 871, 872- 
877, 879, 881, 882, 897 ; lanceolata 871, 877, 879, 882; linearifolia 874, 879, 
880, 886, 887; longiflora 879, 882: macrosepala 898; magnidens 899; marmo- 
rata 874, 876, 879, 882; miniata; modesta 898; multiflora 896, 897; Nadye 
875, 876, 879, 880, 892, Ndorensis 899; nudicaulis 898 ; oblongifolia 879, 881, 
89%; olivacea 898; orgyalis 872, 879, 880, 890; panduriformis 877, 879, 883; 
parviflora 877, 879, 885; peltata 874, 877, 879, 883; Pentheri 876, 879, 882; 
petitiana 898; pinnata 870, 874, 878, 881; platysepala 871, 879, 882; porphy- 
rocalyx 877; prasina 895; Priltwitzii 899; prolifera 874, 875, 878, 881; 
pubescens 878, 882, 898; pumila 877, 882; quartiniana 874, 879, 882 ; Ritchie- 
ana 871; robusta 888; Rohlfsii 899; rosea 899; rotundifolia 876, 879, 881, 895, 
896; scapigera 873, 874, 880, 893, 894; Schimperiana 874, 876, 879, 882 ; Schi- 
zophylla 877; Schweinfurthii 899; spathulata 897; stenosiphon 898; streptantlıa 
871, 878, 880, 888; subampleciens 898; sulphurea 877; synsepala 878, 881; 
teretifolia 874, 879, 885, 886, 898; thyrsiflora 879, 881, 89%; Tieghemi 875, 
876, 878, 881; tomentosa 872, 873, 874, 882; trichantha; varians 898; velutina 
874, 879, 882; Verea 897; verticillata 873, 874, 878, 880, 887; Welwitschii 
898; Welwitschii var. gracilituba 898; Wightiana 898. — Kanahia consimilis 375; 
laniflora 375. — Kentranthus 342. — Kernera saxatilis 76, 157, 158, 423, 
628. — Khaya Senegalensis 204. — Kigelia africana 370. — Kirchneriella 
lunaris 122, 125, 232, 234. — Kitchingia amplexicaulis 872, 885 ; campanulata 
872, 88%; gracilipes 872, 884; laxiflora 872; miniata 872; multiceps 872; pan- 
duriformis 872, 883; parviflora 872, 885 ; peltata 872, 883; porphyrocalyx 872; 


RÉPERTOIRE. 1045 


schizophylla 872; streplantha 872; subpeltata 872 ; sulphurea 872. — Knautia 
arvensis 28, 515; silvatica var. præsignis 464, 659; 659; silvalica var. succi- 
sioides 659. — Kobresia caricina 933, 935. — Koeleria cristata var. gracilis 
475; hirsuta 475; Vallesiaca 632. Koelpinia linearis 428. — Kyllinga peruviana 
90, 383; triceps 383. 


Es glomerata 674, 675. — Lachnea umbrorum 1010. — Lactarius 
auranliacus 1009, 1010; blennius 1009, 1010; deliciosus 1009, 1010 ; fuliginosus 
1010; mitissimus 1040; pallidus 1010; pyrogalus 1009; sanguifluus 1010; scro- 
bieulatus 1009, 1010; serifluus 1009; umbrinus 1010; uvidus 1010; vellereus 
1009. 1010. — Lactuca brassicifolia 434; muralis 516, 517; Orientalis 434; 
perennis 945; prenanthoides 390; saligna 434; Scariola 390, 434; scarioloides 
43%; Serriola 390; tuberosa 434; undulata 434; undulata var. dentata 434. — 
Lætia apelala var. pubescens 666, 671. — Lagenaria vulgaris 380. — 
Lagoseris obovata 436 ; Orientalis 436. — Lamium album 418, 470; album X 
maculatum 656; Galeobdolow 470. — Lampsana 346. — Landolphia Heu- 
delotii 373; Senegalensis 374. — Lannea acida 205; velutina 205. — Lappa 
minor var. alba 466 ; nemorosa 159, 327, 933, 936; officinalis 327. — Lappula 
echinata 338; Myosotis 338. — Lapsana 346; capillaris 390; intermedia 428. 


— Larix decidua 476. — Laserpitium gallicum 157; Gaudini 326, 464; 
latifolium 76, 157; Panax 326, 464, 944; Siler 157, 158. — Lasiagrostis 
Calamagrostis 474. — Lastræa aristata 567. — Lathyropteris Madagas- 


. cariensis 275. — Lathyrus Cicera 632; heterophyllus 157, 631; luteus 159; 
macrorrhizus 159; montanus 462; Nissolia 632; pratensis 28, 462; tuberosus 


158; vernus 158. — Lavandula Stechas 599. — Lecidea russula 644, 645; 
subrussula 644; tetrapla 645. — Leersia oryzoides 104. — Legousia hybrida 
343; Speculum Veneris 343. — Leiothrix curvifolia var. glabrescens 138. — 
Lentinus cochleatus 1010. — Lenzites abietina 1010; albida 536; sepiaria 


1040; tricolor 536. — Leonotis nepelifolia 598, 599, 600. — Leontodon 
alpinus 253, 579; asper 429; asper var. 8 Huetii 429; asperrimus 429; autum- 
nalis 327, 466; autumnalis var. alpinus 327; autumnalis var. runcinatus 327; 
erectum 579; hirtum 387, 388, 389; hispidus 254, 387, 388, 389; hispidus 
subsp. alpicola 319, 328; hispidus var. angustissimus 316, 317; hispidus subsp. 
fastigiatus 253; hispidus var. hyoserioides 466; hispidus var. 8 hirtum 389; 
hispidus var. opimus 253, 254; hispidus var. pseudocrispus 316, 328: incanus 
659; Kotschyi 429; Leysseri 389; maroccanus 390; nudicaulis 387, 389, 390; 
pyrenaicus 252, 328, 466, 631; pyrenaicus var. « glabra 252; pyrenaicus var. ß 
hirtifolia 252; pyrenaicus var. y véllosa 252; Rothii 389, 390; saxatile 389; 
Taraxaci 631, 664; taraxacoides 389, 390; lenuiflorus 316; Villarsii 388. — 
Leontopodium alpinum 159, 327, 631. — Leonurus Cardiaca 254, 255, 933, 
935; sibiricus 297. — Lepidium 506; salivum 655; squamatum 101, 102. — 
Lepiota excoriata 1009; granulosa 535, 1009, 1010; procera 1009, 1010. — 
BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n° 12, 30 novembre 1907. 67 


1046 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Leptochilus mexicanus 414: serratifolius 414. — Leptogium Burgessii 637; 
Menziesii 637; tremelloides 637. — Leptonia solslilialis 1011. — Lep- 
totrichum pomiformis 278. — Lepturus cylindricus 933, 936. — Lescu- 
ræa striala 243. — Leucanthemum atratum 76, 158; vulgare 28. — 
Leucas Marlinicensis 208. — Leucodon sciuroides var. longifolius 243. 
— Leucoium vernum 158, 629. — Libanotis hirsuta 332. — Lichen 
Burgessii 637; chrysophthalmus 641 ; concolor 644. — Ligularia Persica 40. — 
Ligusticum adonidifolium 946; cicutarium 192; nodiflorum 572; peloponnesia- 
cum 192; simplex 326 — Lilium croceum 472, 631, 632; Martagon 77, 157, 
158, 419, 472. — Limnanthemum Humboldlianum 147; nymphoides 778. — 
Limodorum abortivum 629, 632; aphyllum 401; Epipogium 401. — Limonium 
575; vulgare 33%. — Linagrostis panniculata 563, 56%. — Linaria alpina 159; 
alpina var. concolor 661, 662; alpina var. unicolor 469, 661, 662; arvensis 498; 
arvensis var. 8 flaviflora 968; Chalepensis 968; lineolata 968; Michauxii 967; 
monspessulana 498, 499; odora 967; odora var. Demavendica 977; repens 498, 
499; rubrifolia 933, 935; simplex 968; striata 498. — Linnæa borealis 326, 
956. — Linosyris vulgaris 632. — Linum alpinum 76, 158, 63%; aretioides 
311: catharticum 27, 28, 461; usitatissimum 656; verruciferum 314. — 
Liochlæna lanceolata 245. — Lipocarpha argentea 89. — Lippia Adoënsis 
208; nodiflosa 977. — Lisæ Bænitzii 593. — Lisianthus elegans 146; elegans 
vas. 8 pedunculalus 146; pedunculatus 146; pendulus 147. — Lissochilus pur- 
puratus 93. — Listera cordata 254, 472, 660; ovata 472. — Lithospermum 
Apulum 339, 784; arvense 469, 784; arvense var. cœrulescens 78%; arvense var, 
8 Sibthorpianum 784: officinale 469, 784; purpureo-coeruleum 632 ;-tenuiflorum 
784. — Lloydia serotina 419, 472. — Lobelia excelsa 447; Hassleri 445, 446, 
447; nummularoides 448; Plumieri 380; prosirata 445, #47. — Loiseleuria 
procumbens 630, 943. — Lonchocarpus albiflorus 161, 166; araripensis 165 ; 
campestris 167; cyanescens 196; denudatus 167; laxiflorus 196; Muehlbergianus 
161, 46%; nitidus 167; sericeus var. Formosianus 196; violaceus 165. — 
Lonicera alpigena 157, 158, 159; cœrulea 157, 326, 350, 464, 944; etrusca 
157, 630, 632; nigra 157, 158, 159, 326, 464; xylosteum 464. — Lohira alata 
199. — Lophocolea aberrans 77; Austini 483, 484; bidentata 483, 485; blepha- 
roptera 63; borbonica 303, 311; Breutelii 72; Cambouena 303; 478; chloro- 
phylla 491; Colensoi 491; columbica 297 ; concreta 302, 303 ; congoana 303, 306 ; 
connata 60, 6%, 66; crocata 484; cuspidata 483, 486; devexa 302, 305; difformis 
303, 479; diversifolia 303, 482; Dusenii 303, 478; echinella 491; e/fusidens 
301; filicicola 490; flaccida 491, 838; fragrans 483, 490; Frappieri 303, 481 ; 
granatensis 67; granulosa 299; guadalupensis 65; Hallii 483 ; heterophylla 483, 
487; hians 303, 311; hirta 69: homophylla 491 ; Hookeriana 487 ; humistrata 303, 
480 ; incisa 483, 488; inconspicua 303, 479 ; inflata 303, 482; integrifolia 491; 
irrigata 68; lateralis 485; latifolia 483, 487; Lechleri 71; Leibergii 483, 486; 
Leiboldii 483, 485; Lepervanchei 303, 310; Liebmaniana 70; Lindigiana 299; 
longiflora 59; longifolia 303, 305; longispica 303, 310; Lorentziana 62; Macle- 


le 


u ade, 


RÉPERTOIRE. 1047 


ant 303, 309; Macounii 483, 489; madagascariensis 303, 478; Mandonr 61; 
Martiana 64; minor 483; Molleri 303, 309; montana 71; muricata 303; 
Newtoni 303, 306; obliquetruncata 66; obscura 303, 477; opposita 303, 307; 
Orbigniana 71; Osculatiana 298; pallida 66; palmatifida 70; perfoliata 694; 
perissodonta 63; Perrottetii 300; pertusa 60; polychæta 298; polyclada 490; 
profunda 491: Puiggari 59; pyenophylla 61; pycnorhiza 69; quadridentata 
301 : reflexula 483, 488; Rehmanii 302, 304; rubescens 303, 310, 312; Scott 
Elliottii 303, 308; semiteres 302, 304; setacea 303, 308; spectabilis 302; 
spicata 483, 489, 490; spiniflora 303, 481; Staudtiana 303, 307; subrotunda 
303, 480 ; sylvestris 303, 311 ; tenerrima 302; terminalis 61 : thrausta 300 ; tra- 
pezoidea 298; triacantha 490; tridentata 490, 848; vogesiaca 492; Weinionis 
68; Widgrenir 66. — Lophozia barbata 246; bicrenata 245; Floerkei 246; hete- 
rocalpa 245; Limprichtii 246; Lyoni 246; scutata 683; turbinata 245; turbinata 
var. badensis 245. — Loranthus lanceolatus 93; leptolobus 93; Senegalensis 
85. — Lotus corniculatus 28; corniculatus var. alpinus 461; corniculatus var. 
ciliatus 323; drepanocarpus 635, 942; glinoides 942; hirsutus var. incanus 932, 
93%. — Louchophora capiomontana 635. — Lucuma glomerata; paraguarien- 
sis 673, 67%, 675, 676; Sellowii 676. — Ludvigia 514; palusiris 496; parvi- 
flora 96. — Luffa ægyptiaca 380. — Lunaria rediviva 157, 539. — Luzula 
flavescens 157, 158, 419, 473, 571 ; lutea 417, 473; luzulina 571; maxima 158; 
nivea 77, 253, 419, 473; nivea var. rubescens 419; pilosa 473; silvatica 473; 
spadicea 473; spicata 419, 473. — Lychnis alba 179; Coronaria 632; dixea 179, 
391; dioica var rubra 179; diurna 179; flos cuculi 28, 424; pyrenaica 933, 934; 
silvesiris 157, 179, 391. — Lycium Ruthenicum 966. — Lycogala miniatum 
1010. — Lycoperdon gemmatum 1009, 1010. — Lycopodium alpinum 421, 
476, 662; annotinum 77, 78, 424, 631; clavatum 421, 444, 626, 629, 631; 
Selago 476, 626, 629, 631, 948 ; Selago var. recurvum 660. — Lycopsis setosa 
781. — Lycopus europæus 418, 956, 957. — Lyngbya versicolor 121, 195, 
230, 231. — Lysimachia acroadenia 534; cephalantha 533; clethroides 534: 
Engleri 531 ; involucrata 533; japonica 534; Knuthii 529, 533; mauritiana 534 ; 
neımorum 76, 157, 158; plicata 529; quadriflora 530, 53% ; thyrsiflora 534, 956 ; 
vulgaris 418, 534; vulgaris var. davurica 534. 


Ma. inconstans 677. — Machærium Allemani 360; brasiliensis 360; 
firmum 172; paraguartiense 353, 358, 359; Salzmanni 360; secundiflorum 360. 
Maclura brasiliensis 11. Macreightia inconstans 677. — Macrosphyra lon- 
gistyla 478. — Mærua Angolensis 93, 199. Majanthemum bifolium 472, 562. 
— Majorana hortensis 576, 599. — Malaxis 561. — Mallomonas araroides 
121, 124, 125, 227, 231; dubia 231. — Malpighia crassifolia 296. — Malus 
acerba 187; florentina 55, 57; trilobata 55. — Malva borealis 509; neglecta 509, 
580 ; pusilla 509; rotundifolia 509, 580; vulgaris 509. — Marasmius epichloë 
536; oreades 1010 ; ramealis 1009 ; Rotula 1009; scorodonius 1010. — Marlierea 


1048 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


edulis 796; rosea 804; ternata 804. — Marsypianthes foliolosa 621; Hasslerz 
598, 620. — Martinia lutea 156. — Mascagnia ambigua 282, 283, 285; aniso- 
petala 282, 28%; elegans 282, 28%; laurifolia 281, 282, 283; multiglandulosa 
281, 284; paraguariensis 282, 285, 285; psilophylla 281, 282, 285: sepium 281, 


282, 283; sericans 281, 282, 204. — Matricaria aurea 37; Chamomilla 34%; 
discoidea 344, 516; matricarioides 344; suaveolens 344, 345, 393, 516; 
tanacetoides 344. — Matthiola maroccana 635. — Mattia lanata 788; 


lanata var. detonsa 788; lanala var. punctata 788. — Mays Zea 87. — Medicago 
apiculata 512; denticulata 512; falcata 85; hispida 515; Lupulina 28; Lupulina 
var. Willdnowii 323; minima 512, 513; polymorpha var. minima 512. — Meesea 
alpina 242. — Melampsora Salicis capreæ 536. — Melampyrum nemorense 
538; nemorosum 76, 155, 157, 630, 632; silvaticum 157, 470. — Melandrium 
album 391; diecum 179, 390; diurnum 28, 179, 391, 42%; diurnum X vesper- 
tinum 256; nocliflorum 25%; pratense 391; rubrum 179, 391; silvestre 179, 
391; vespertinum 179, 391. — Melanogaster variegatus 1011. — Melica ciliata 
420; montana 397 ; nutans 397, 475, 565, 580; uniflora 157, 397, 565, 580. — 
Melilotus albus 512; altissimus 512, 513; messanensis 572; officinalis 512. 513, 
599; Petitpierreanus 512, 513; vulgaris 8 512. — Melittis melissophyllum 158. 
Melosira catenata 121, 123, 124, 125, 126, 225, 227, 231; crenulata 233; dis- 
tans 231; granulata 231, 233. — Melothria Maderaspatana 379. — Mentha 
aqualica 978; aquatica var. hypeuria 256; aqualica var. major 256; aquatica var. 
Ortmanniana 256; arvensis 470, 933, 935; arvensis var. badensis 256, 658; 
arvensis var. obtusifolia 658; arvensis var. parietariifolia 658; citrata 85; genti- 
lis 658; longifolia y rotundifolia 340; piperita 599; pulegium 599: Pulgium 978; 
rotundifolia 340; rotundifolia var. Bauhini 256; rotundifolia var. glabrescens 
256; silvestris 470, 933, 935, 978; silvestris var. crispa 978; spicata 340; spi- 
cata var. 8 longifolia 340; spicala var. « viridis 340; verticillata var. balloti- 
folia 256; verticillata var. ovalifolia 256; verticillala var. rivalis 256; verticil- 
lata var. romalea 256; villosa 597, 658; villosa var. amaurophylla 256; villosa 
var. similis 256; viridis 340. — Menyanthes brasilica 147; trifoliata 28, 31, 
113, 115, 468, 661, 95%. — Meridion constrictum 121, 225. — Merismopedia 
elegans 231; glauca 121, 124, 230, 231, 23%. — Merremia anguslifolia 372; cis- 
soides 279; glabra 280; pentaphylla 279 ; pinnata 372 ; umbellata 372. — Mes- 
pilus Amelanchier 187, 188; germanica 77, 158, 747. — Metastelma acumına- 
tum 409, 410; Metrosideros porphyrea var. Lucia 652; umbellata 85; Meum 
568; Mutellina 325, 464, 631. Mezoneurum Benthamianum 19%. — 
Michauxia lævigata 773. — Micranthus oppositifolius 370. — Micrasterias 
1006, 1007; crenata 232; truncata 116, 122, 229, 232, 23%. — Microcystis flos 
aquæ 121, 231; 23%; ichtyoblæ 231; punctatum 331. — Microdus brasiliensis 
278; pomiformis 277, 278. — Microlonchus oligochætus 428. — Micromeles 
alnifolia 5%; cuspidata 54; Folgneri 5%; japonica 5%, 58; Hemsleyi 54; rham- 
noides 5%; Schwerini 54; tiliæfolia 5%. — Micropus erectus 35, 632; longifo- 
lius 35; supinus 35. — Mimosa candelabrum 353, 356; heterophylla 353, 35%, 


RÉPERTOIRE. 1049 


355. 356; myriophylla 357; Nilotica 85; parvifolia 355, 356; phyllodinea 355, 
356; Regnelli 357. — Mimulus Alectorolophus 501; Crista galli 502; gultatus 
499; Langsdorffii 499; luteus 499. — Minuartia aretioides 403; biflora 404; 
fasciculata 403 ; flaccida 572 ; globulosa 403 ; laricifolia 403; liniflora 403 ; mucro- 
nata 403; recurva 404; rupestris 403; sedoides 403; stricta 404; tenuifolia 403 ; 
verna 40% ; viscosa 404. — Mitragyna africana 376; inermis 376; macrophylla 
376; stipulosa 376. — Mitracarpum scabrum 379. — Mitrocarpus scaber 379. 
— Mniobryum albicans 240; carneum 240. — Mehringia ciliata 663; mus- 
cosa 158, 49%; polygonoides 631; trinervia 322; 424. — Molinia cœrulea 28, 
29, 113, 421, 475; cœrulea var. liltoralis 421. — Molopospermum cicutarium 
192 326; peloponnesiacum 192. —Moltkia cærulea 784. — Momordica charan- 
tia 380. — Monechma ciliatum 371; hispidum 371. — Moniera decumbens 
369. — Monotropa Silphium 636. — Montia fonlana 509, 957 ; minor 509; 
rivularis 509. — Morettia canescens 635. — Moricandia arvensis 635; tereti- 
folia 635. — Morinda citrifolia 379; chrysorrhiza 379; geminata 379; Leich- 
hardtii Suppl. 7; palmetorum 379. — Moringa arabica 85. — Morocarpus 
foliosus 178. — Mucor corymbifer 249, 250; corymbosus 249, 250; fragilis 
251: heterosporus 250; Janseni 250, 251 ; pirelloides 249; racemosus 249, 250; 
spinosus 250. — Mukia scabiella 379; Maderaspatana 380. — Musa sapientum 
93. — Muscari botryoides 562; neglectum 25%; racemosum 562. — Myagrum 
Alyssum 183; dentatum 183; pinnatifidum 183. — Mycena capillaris 536; gale- 
. rieulata 1009, 4010; galericulata var. calopoda 538; nivea 1009; pura 1009, 
1019. — Myosotis alpestris 159, 469, 498, 785; alpestris var. Demawendica 
785; annua 99, 339; arenaria 338; arvensis 99, 339; arvensis var. versicolor 
338; cæspitosa 338, 785; cæspitosa var. 8 macrocalyx 785; collina 339, 469; 
commutata 338; hispida 330; intermedia 339; Lappula 338; lingulata 338; lutea 

338, 339, 518; micrantha 338, 339; Olympica 785; palustris 28, 99, 338, 469, 
785; palustris var. cæspitica 330; palustris var. elatior 256, 318; palustris var. 
strigulosa 330; perennis 99, 338, 339; propinqua 785; pyrenaica 498 ; Pyrenaica 
var. Olympica 785; scorpioides 338, 517; scorpioides var. « arvensis 99, 339, 
390; scorpioides var. 8 palustris 99, 338, 339, 390; silvatica 159, 469, 785; 
sparsiflora 785; stricta 338; versicolor 338, 339, 518. — Myrceugenia longipe- 
dicellata 801. — Myrcia alpestris 803; apaënsis 802; bernardinensis 802; bre- 
vifolia 802; Chodatiana 803; ciliata 803; cinnamomea 803; cochleata 804: con- 
cepcionis 802; corcovadensis 801; corrientinensis 802; cotonosa 802; dealbata 
830; delicata 803; divaricata 804; dumeticola 803; flavescens 891; flavida 803; 
glaberrima 803; Hassleriana 802; macrocarpa 803; monantha 804: perorebimi 
802: racemosa 802; rufescens 803; silvatica 803; sparsifolia 801 ; stanislasiensis 
802; stellata 803, supraaxillaris 801; tucangudensis 802; uniflora 802; valen- 
zuelana 803; villosa 802; yacäensis 802; ypacarayensis 802. — Myrciaria 
apiculata 808; atirensis 808; cauliflora 796, 807; cuspidata 808; dumicola 
808 ; stacurubiensis 808; leptophylla 808; recurvipetala 808; micrantha 808; 
Lapiraguayensis 807 ; tenella 807. — Myriophyllum alterniflorum 955; spica- 


1050 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


tum 95%. — Myroxylon Salzmanni 666, 670. Myrrhis 515; odorata 
252, 628. — Myrtus cauliflora 807; formosa 797; Hassleriana 797 ; incana 796; 
tenella 807. 


Najas flexilis 957; marina 956. 957. — Narcissus angustifolius 108; 
pelicus 158, 159, 443; radiiflorus 108, 251. — Nardus stricta 159, 476, 626. 
— Nasturtium amphibium 406 ; offieinale 405; palusire 405; pyrenaicum A406; 
riparium 405; stenocarpum 405; silvestre 405; verrucarium 101-102. — 
Nauclea africana 376; latifolia 376; macrophylla 376; sambucina 376; slipulosa 
376. — Navicula affinis 231, 234; affinis var. amphirhynchus 121, 124; cuspi- 
data 116, 121, 126; gracilis 231 ; limosa 116, 121, 126, 232; oculata 146, 121, 
123, 12%; patula 121, 42%; radiosa 230; rhynchocephala 121, 123, 232; serians 
116, 124, 124, 125; Tabellaria 116, 121, 232 ; viridula 124, 123, 125, 126, 227, 
231; vulgaris 231. — Neckera pumila 243. — Nelsonia campeslris 370. — 
Neottia nidus avis 158; spiralis 110. — Nepeta Cataria 539; multiciliata 85; 
nuda 612, 632. — Neptunia hexapetala 4, 5, 6. — Nerium scandens 374. — 
Nesæa radicans 9%. — Neslia paniculala 76. — Neurocallis præstantissima 
589. — Newbouldia lævis 370. — Nigritella angustifolia 158, 159, 419, 472. 
— Nitraria tridentala 635. — Nitzschia sigmoidea 121, 126, 234. — Nonnea 
longiflora 781; lutea 780, 781: lutea var. 8 parvifiora 781; melanocarpa 781 ; 
Persica 782; picta 781; pulla 782; rosea 781; setosa 781. — Nostoc paludosum 
116, 121, 12%, 227, 231. — Nuphar affine 992, 993, 995, 996; confusum 992; 
intermedium 982; Kalmiana 989; luteum 27, 31, 113, 114, 404, 863, 913, 956, 
988, 990; luteum var. pumilum 989; minimum 40%, 913, 915; pumilum 404, 
913. 99%; rubrodiscum 989; Schlierense 992; sericeum 991, 992, 995; sericeum 
var. subsericeum 992; Spennerianum 915, 985, 986, 992, 993. — Nymphæa 
505; advena 989, 990, 992; alba 27, 40%, 954; alba minima 860; alba var. 
minor. 855, 859, 860, 861, 868; alba var. oligostigma 857; alba var. o0carpa 
857 ; alba var. vera 863; Basniniana 857; Baumii 912; biradiata 857, 858, 860; 
cærulea 904, 905; cærulea var. @ concolor 908; calliantha 905; candida 573, 
857; candida var. aperta 861; capensis 903; cyanea 90%; fennica 854, 855; 
Fletcheri 990 ; guineensis 903, 908; Heudelotii 904, 908; intermedia 986, 989, 
992, 993, 996; japonica 988; Kalmiana 989; Leiboldiana 908; Lotus 911: lutea 
40%, 867, 913, 915, 916, 982-996; lulea var. affinis 986; lutea var. Kalmiana 
989; lutea var. 8 minima 913; lutea var. 8 pumila 913; lutea X pumila 915, 
916, 982, 983, 985, 986, 992, 993; maculata 904, 908: micrantha 904, 908; 
microphylla 989; minima 913; minor 860; minor var. alba 860; neglecla 857; 
nitida 856; odorata var. minor 855; parva 860; pauciradiata 857; pumila 404, 
867, 913, 914, 915, 916, 981-994: pumila var. genuina 983; pumila var. 
minimum 915; pumila var. Rehsteineri 982, 984; pumila var. Spennerianum 
985 ; pumila var. stellatifida 983 ; pygmæa 855 ; Reichardiana 911: Schlierensis 
992; scutifolia 907, 910, 911; semiaperla 857, 858, 861; sericea 992; sericea 


RÉPERTOIRE. 1051 


var. denticulata 992; Spenneriana 989; stellata 903, 904, 907, 908, 909; stellala 
var. bulbillifera 908; Stuhlmannii 912; sulphurea 912; tetragona 859; 
thermalis 911; versicolor 90%; violacea 910; vivipara 90%; Zenkeri 912. — 
Nympheites rhenensis 863. 


Dis dubia 499; multiflora 199. — Ocimum Balansæ 599, 662; basili- 
cum 599, 623; carnosum 621, 622; Hassleri 598, 623, 624; Hassleri var. acuta- 
tum 598, 624; Hassleri var. obtusifolium 598, 624; neun ophyllum 598, 599, 623, 
624; nudicaule 599, 621; ovalum 62%; Selloi 599, 621. 622; Selloi var. angusti- 
folium 598, 622; Selloi var. carnosum 598, 622; Selloi var. genurnum 598, 549, 


622; Selloi var. Tweedianum 598, 599, 622; Tweedianum 621, 652. — Ocy- 
mum basilicum 208; tereticaule 208. — Odontites Aucheri 974; lanceolata 76; 
-lutea 158. — Odontonema dubiosum 917, 928. — Oenanthe aqualica 332; 


phellandrium 332. — Oenothera 192. — Oldenlandia grandiflora 375 ; macro- 
phylla 376 ; Senegalensis 376; virgata 376. — Olea Europæa 776. — Omphalia 
fibula 538; grisea 536; pseudo-androsacea 1009. — Oncophorus virens 238. — 
Onobrychis 567; arenaria 189, 25%; Gaudiniana 189; montana 631; supina 
189; viciifolia 189. — Onoclea Struthiopteris 102. — Ononis Columnæ 188; 
natrix 158; parviflora 188; pusilla 188; rotundifolia 632; spinosa 947; sub- 
occulta 188.— Onopordon ambiguum 827-829; anatolicum 829; heteracanthum 
222; heteracanthum var. 8 anisacanthum 222; heterancanthum var. Carma- 
nicum 222; heteracanthum var. y imbricatum 222; heteracanthum var. à o1tho- 
lepis 222; heteracanthum var. recurvatum 222; heteracanthum var. « typicum 
222; Sibthorpianum 829; syriacum 827-829. — Onopordum 503. — Onosma 
Bodeanum 782; bulbotrichum 782, 783; Elwendicum 782; flavum 782; micro- 
spermum 782, 783; microspermum var. 8 spathulatum 783; pachypodum 782; 
sericeum 782; selosum var. 8 dichroanthum 782; Stapfii 782, 783. — Onothera 
192. — Oocystis lacustris 232; lacustris var. approximata 122, 12%; Naveli 
116, 122, 125, 232; solitaria 116, 122. — Ophrys Adrachnites 108, 520, 571; 
apifera 520,571; Arachnites 108, 520; aranifera 401, 571; autumnalis 110; 
Corallorhiza 111; fuciflora 108, 520; insectifera 98, 50%; insectifera var.» 
adrachniles 108; muscifera 50%; muscifera var. bombifera 256; sphegodes 401, 
971; spiralis. — Oplismenus 10%. — Orchis albida 158; aphylla 401; 
Arachnites 108, 520; chlorantha 520 ; conopea 158; divaricata 628; fuciflora 
108, 520; globosa 76, 158, 159; incarnata 28; incarnata X latifolia 256; lati- 
folia 27, 29, 472; maculata 28, 479 ; mascula 472; militaris 629; montana 520 ; 
provincialis 631; pyramidalis 158; sambucina 158, 472; ustnlata 158, 472; 
viridis 76, 159. — Oreoweisia brasiliensis 277. — Origanum Majorana 576; 
semiglaucum 318; vulgare 28; vulgare var. semiglaucum 256, 318; vulgare var. 
viridulum 658. — Ornithogalum 562; arvense 108; fistulosum 107; fragiferum 
107; Liottardi 107; luteum 107; majus 107; Persoonii 107; pratense 108; 
pyrenaicum 632; silvalicum 107; sulphureum 252. — Orobanche alba 977; 


“ 


1052 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 


Anatolica 977; arenaria 341; Bungeana 976; cælestis 976; cærulea 976; caryo- 
phyllacea 977; cernua 976; Cypria 977; Epithymum 977; Galii 977; Kotschyi 
977; Kotschyi var. à multiplex 977; lævis 341 ; Laserpitii-Sileris 78; lutea 977; 
Muteli 975; Muteli var. 8 angustiflora 975; Muteli var. à Sinaica 976; Muteli 
var. y Spissa 975; Muteli var. e typica 976; nana 975; purpurea 341, 976 ; reti- 


culala 659; rubens 977; stricta 976. — Orobus luteus 631. — Orthotrichum 
alpestre 237, 240 ; juranum 239; rupestre 240 ; Sardaganum 229; speciosum 240; 
stramineum 240; urnigerum 237, 239. — Oryza clandestina 104; mutica 89 ; 


oryzoides 104; sativa 89. — Oscillatoria limosa 116, 121, 123, 124, 125, 226, 
227, 230, 231, 234; rubescens 231; tenuis 116, 121, 193, 125, 231, 9234. — 
Ostrya carpinifolia 111; italica 141. — Osyris alba 631, 631. — Othonna inte- 
grifolia 345. — Ouratea reticulala 199. — Oxalis acetosella 957; ambigua 510; 
coruiculata 509, 510, 511, 512; cymosa 510; Dillenii 510, 511; europæa 510; 
lutea 512; Navieri 510; pusilla 510; repens 510, 511, 512; stricta 510, 511. — 
Oxycoccus microcarpus 956; palustris 332; quadripetalus 332; vulgaris 332. — 
Oxypetalum appendicalatum 408, 409; Arnottianum 407-410; campestre 408; 
capitatum 408; confusum 407, 409, 410; coalitum 409; Dusenii 408; Guillermi- 
nianum 408; Hilarianum 409; integrilobum 409; lineare 408, 409; longipes 
408, 409; macrolepis 409; megapotanicum 409; microphyllum 409; micro- 
stemma 409; mucronatum 489; multicaule 409; obtusifolium 408, 409; oligan- 
thum 409; pannosum 408, 409; parviflorum 407, 408, 410; pratense 409; pro- 
boscideum 409; solanoides 409; squamulatum 409; stigmatosum 409; stipatum 
409; subcapitatum 408; sublanatum 408; tomentosum 408, 409; tridens 409; 
tubatum 408; umbellatum 408; vestitum 408; Wightianum 408, 409. — Oxyria 
digyna 38, 435, 471, 631. — Oxys corniculata 510; lutea 510, 511; strieta 510. 
Oxytropis campestris 631; campestris var. sordida 661 ; lapponica 251; neglecta 
189; iriflora. 


Pe feeminea 99, 181; officinalis 99, 181; officinalis var. « feminea 
99, 181; officinalis var. 8 mascula 99, 181. — Pæpalanthus amenus 139; 
caryophyllus 139; curvifolius 138; flaccidus 138; juniperinus 138; plumosus 
139; stellaris 139. — Paliavana prasinata 149, 444, 707. — Panavolus campa- 
nulatus 1009. — Pandorina morum 116, 122, 123, 195, 227, 232, 234, 236. 
— Panicum capillare 449; colonum var. equitans 89; falciferum 89; pilco- 
mayense 445, 449. — Pannaria lurida 643; rubiginosa 643. — Panus stypticus 
1010. — Papaver alpinum 75, 76, 943; caudatifolium 933, 934; hybridum 631. 
— Paracaryum undulatum 787. — Paradisia Liliastrum 158, 159, 419, 472. 
— Paradolichandra 718; Chodati 718, 720, 722. — Parentucellia latifolia 
97%. — Parietaria diffusa 947; erecta 159; ramiflora 631. — Parinarium 
macrophyllum 96. — Paris quadrifolia 419, 472. — Paritium sterculiæfo- 
lium 202. — Parmelia amphixantha 640; cetrata 641; conspersa 639, 
640; coralloidea 740; dubia 644; Junodi 640; lacıniosa 641; olivaria 


RÉPERTOIRE. 1053 


640; olivetorum 640; perlata var. 640; perlata var. olivetorum 640; pilosella 
641; prætervisa 640; proboscidea 641; proboscidea var. sorediifera 641; scortea 
640; subflabellata 639; tiliacea 640; tinctorum 640; verruculifera 641. — 


Parnassia palustris 28. — Paronychia arabica 635; chlorothyrsa 635. — 
Paspalum flaccidum 449; planum 445, 448. — Passerina annua 632. — 
Paullinia grandiflora 143. — Paulownia imperialis 154. — Pavetta corymbosa 
var. anguslifolia 378, 384. — Pavonia aristata 85; Aschersoniana 1000; aspera 


393, 367; Balansæ 460; belophylla 736, 737, 738, 740; bullulata 736, 737, 739; 
glechomoides 1000; grandiflora 368; Hassleriana 445, 459; hastata 718, 736, 
738, 1000; hastata var. 8 brevifolia 739; hastata var. « genuina 736, 739; 
hastata var. à glabriuscula 740; haslata var. grandiflora 736, 739; haslata var. 
& pubescens 737, 739; haslata var. subconcolor 736, 739; nana 999, 1000; 
patuliloba 733, 735; Pohlii 1000; pterocarpa 1000; pulchra 736, 737, 740; sub- 
hastala 733, 736; subhastata var. eglandulosa 73%; subhastata var. glabrescens 
73%; subhastata var. mollis 735; subhastata ssp. paludosa 718, 733; subhastata 
var. viscosissima 735; viscosa 1000; vitifolia 368, 733, 73%: Zeylanica 202. — 
Paxillus involutus 1009, 1010. — Pediastrum Boryanum 116, 122, 123, 124, 
125, 226, 227, 232, 233, 23%, 236; duplex 232; tetras 116, 122, 232, 234. — 
Pedicularis anas 54%; anas var. {ibelica 54h; ascendens 76, 159; batangensis 
dk; birostris 541; brevilabris 545; cæspitosa 100, 340, 341, 470; cæspitosa X 
tuberosa 417; Caucasica var. 8 albiflora 974; Caucasica var.  glabrescens 974, 
975; cinerascens 544; comosa 631; condensata 975; Davidi 544; Delavayi 541; 
densispica 545 ; floribunda 545; foliosa 76, 158; goniantha 545; gyroflexa 629, 
632. 633; incarnata 340, 341; integrifolia 544; Jacquini 100, 341 ; Kansuensis 
945; Kerneri 340; Kialensis 542; lachnoglossa 54%; laxiflora 544; longiflora 
944; lyrala 545, macrosiphon 544; Mussoti 542; Oederi 658; palustris 27, 29, 
30; Petitmenginii 542; phaceliæfolia 544; princeps 544; pycenantha 975; 
pyenantha var. 8 glabrata 975: pyenantha var. « sublanata 975; recurva 544; 
recutila #70; rhætica 100, 340, 3%1; rhinanthoides 542; rhinanthoides var. 
labellata 542; rhopotricha 544 ; rhynchodonta 545 ; rostrata 100, 335, 340, 341; 
rosirala var. cæspitosa 340; rostrato-capitata 100, 340, 341; siphonantha 541 ; 
Souliei 541, 542, 543; spicata 545; spicata var. australis 545; stenantha 545; 
szetchuanica 545 ; szeichuanica var. angustifolia 545; tatsienensis 544; tibetica 
542; tongolensis 544; torta 542, 543; tuberosa 470, 631; verticillata 545, 631. 
— Peixotoa cordistipula 281, 282, 283, 287. — Peltodon longipes 598, 620. 
— Peltolepis grandis 237, 245. — Penium 1006, 1008; lamellosum 122, 125, 
227, 232. — Pennisetum setosum 89. — Peperomia blanda var. parvifolia 
143 ; Damazii 141 ; galioides var. longifolia 143; Langsdorffii var. 8 increscens 
142; palcipila 142; palcipila var. 8 longispica 142: parcifolia 140; pseudo-reflexa 
917, 918; psilostachya 918; reflexa 918; Rojasii 917, 918; Santa Elise 917; sub- 
"ubricaulis AHA, subrubrispica 142; Velloziana 142. — Pergularia sanguino- 
lenla 375. — Peridinium cinctum 116, 121, 123, 126, 226, 231, 233; tabellatum 
121, 125, 231. — cinctum 227. — Periploca Græca 777. — Peristrophe 


105% BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2e SÉR.). 1907 


bicalyculata 371. — Pertusaria amara 643; amara var. Capensis 646; lævigata 
646 ; lævigata var. lævigata 646. — Petasites albus 158, 465; niveus 76, 465, 
628, 631; officinalis 345, 465; ovalus 345; vulgaris 345. — Petrocallis 
fenestralis 38. — Petroselinum hortense 331; sativum 331, 332. — Peuce- 
danum cervaria 158; oreoselinum 158, 464; Ostruthium 326, 464; palustre 957. 
— Peziza auranlia 1011; echinospora 1011; onotica 1010. — Phaca alpina 
323, 461, 945; australis 631; frigida 663. — Phæopappus Aucheri 224; 
Aucheri var. 8 integrifolius 224; Aucheri var. y Szovitsii 224; Kotschyi 22%; 
Kotschyi var. 8 Persicus 22%; leuzeoides 224; macracranthus 224; scleroblepha- 
rus 224. — Phagnalon rupestre var, 8 Tenorii 34. — Phalangium liliago 158; 
ramosum 158. — Phalaris oryzoides 104; phleoides 10%. — Phaseolus 
latlıyroides 85. — Phaylopsis parviflora 370. — Phelipæa ramosa var. 2 
Muteli 975; ramosa var. y nana 975. — Phellandrium aquaticum 332. — 
Philonotis alpicola 237, 242; calcarea 242: crassicoslala 242. — Phleum 
alpinum 474; Boehmeri 104, 474; Boehmeri var. angustifolium 420; glabrum 
104; Michelii 420, 629, 662; phalaroides 10%; phleoides 104; pratense var. 
intermedium 159. — Phiyctospora sp. 1011. — Phoenix dactylifera 91. — 
Phænixopus muralis 466. — Pholiota aurea 1010; marginata 536: mulabilis 
1010; radicosa 1010; squarrosa 1010; tuberculosa 536. — Phormidium foveo- 
larum 121, 125, 231. — Photinia Bergeræ 55; foliolosa 54; Henryi 55; 
notabilis 55; parvifolia 55. — Phragmidium Fragariastri 536; Rubi 537. — 
Phragmites communis 27, 29, 30. 31, 113, 11%, 115, 396, 505, 565, 951, 955; 
Trinius 396. — Phycomyces nitens 947. — Phyllanthus fluitans 7. — 
Phyllitis Scolopendrium 395. — Phyllopsora parvifolia 644; parvifolia var. 
pulvinata 64%. — Physalis angulala 37; slylosa 38. — Physarum leucopus 537. 
— Phyteuma betonicifolium 468, 631; belonicifolium var. typicum. 662; 
Carestiæ 342, 343 ; corniculalum 342; hedraianthifolium 342, 343; hemispheri- 
cum 330, 468, 631; hemisphæricum var. longibracteatum 468; humile 312; 
orbiculare 158, 159; orbiculare var. delphinense 468; pauciflorum 330; npede- 
montanum 66%; Scheuchzeri 342, 468; Scheuchzeri var. anguslifolia 330; spica- 
tum var. trachelifolium 330. — Picea excelsa 28, 953, 958. — Picris hiera- 
cioides 328; hieracioides var. alpestris 318, 328, 466; hieracioides var. subalpina 
318; hieracioides var. umbellata 318; pauciflora 429. — Pimpinella magna 28, 
325, 332; major 332; rubra 28; saxifraga 7 major 332; Saxifraga var. pubescens 
325. — Pinguicula alpina 470, 631; calyptrata 702; grandiflora 418, 470; 
leptoceras var. 8 longifolia 933, 935; vulgaris 470. — Pinnularia nobilis 232; 
viridis 116, 121, 125, 126, 227, 232, 234. — Pinus canariensis 540; Cembra 
321, 421, 629, 633, 945; montana 987; montana var. uncinata 421, 476; omori- 
koides 990; silvestris 49, 476, 539, 952, 956; uncinata 76, 539. — Piper 


Damazii 140; obliquum var. subeximium 140. — Piptocephalis Freseniana 
249. — Pirola 332; media 78, 631. — Pirus 187. — Pistacia Terebinthus 
632. — Plagiothecium denticulatum 244; denticulatum var. densus 244; denti- 


culatum var. julaceum 24%; denticulalum var. majus 244; depressum 244; 


a ae 


RÉPERTOIRE, 1055 


Reseanum 244; Ruthei 237, 244; sylvaticum 244. — Plantago alpina 158; 
argentea 933, 935; Cynops, 632; lanceolata var. capilata 418; major 28; serpen- 
tina 632; tomentosa 681, 682; tomentosa var. glabrescens 682. — Platanthera 
chlorantha 109, 520, 571; montana 109. 520, 571. — Plectronia anomocarpa 
378, subcordata 378, 383. — Pleuranthe olivacea 683. — Pleurogramme 
gyroflexa 413. — Pleuroschisma Lricrenatum 246; tricrenatum var. 8 implexum 
237, 246; trilobatum 246. — Pleurosigma acuminatum 231; attenuatum 75, 
116, 121, 123, 124, 126, 227, 231, 234. — Pleurotænium 1006, 1008; rectum 
123. — Pleurotus chioneus 536; corticatus 1011 ; ostreatus 1009. — Plumbago 
Zeylanica 207. — Pluteus cervinus 1009, 1010; creatophyllus 1011; nanus 536. 
— Poa alpina 475; alpina var. contracta 420; annua var. supina 420, 475; 
cenisia 251, 252, 254, 475, 631, 946: Chaixiı 420, 475; cilianensis 569; disticho- 
phylla 946; laxa 421, 475 ; laxa var. pallescens 421; megastachya 569; minor 
631 ; nemoralis var. agrostoides 421, 475; nemoralis var. coarctala 421; nemo- 
ralis var. glauca 421, 475; nemoralis var. rariflora 421; pralensis 475; lrivialis 
28; violacea 421, 475. — Podanthum amplexicaule var. 8 Kotschyi 774; pul- 
chellum 774. — Podospermum jacquinianum 430. — Pogonatum aloides 242. — 
Poinciana regia 156. — Polyarthea platyptera 122, 126. — Polycarpon anona- 
lum 1, 12. — Polycystis flos aquæ 125.— Polyedrum Chodati 116, 117, 122. 228, 
232.— Polygala adenophylla 920; alpestris 159, 424; amara 158, 506 ; amarellum 
29, 506; angulala 145; appendiculala 144; arenaria 205, 206; austriaca 158, 
42%; Bonavisio 145; brasiliensis 144; calcarea 631, 946; chacoënsis 917, 920; 
Chamæbuscus 158, 424, 631; Chamæbuscus var. rhodoptera 42%; cuspidata 144; 
depressa 255; diversifolia 145; Duartena 920, 921: extraaxillaris 11; galioides 
919; Gr&biana 920, 921, 922; humilis 144; leucantha 917, 921, 922; ligus- 
troides 144; longicaulis 144; lupulina 144; paniculata var. & brasiliana 144; 
pedemonlana 424; persicariifolia 206; Poaya 145; pseudo-laurifolia var. prlco- 
mayensis 917, 920; Quarliniana 206; quinqueangularis 145; Rojasii 917, 919; 
Stellera 145; Timoutou 144; tobatiensis A, 10; uliginosa 144; Urbani 10; Villa 
Rica var. foliosa 921. — Polygonatum 568; multiflorum 472; officinale 472. 
505; verticillatum 472. — Polygonum arenastrum 933, 935; bistorta 28, 85, 
159, 471; Convolvulus 471; Hydropiper 471; lapathifolium 352; lapalhifolium 
X Persicaria 256; viviparum #71. — Polypodium aculeatum 395; appendicula- 
tum 261; aristatum 567; blandulum 259: Brasiliensis 923; crispulum 261; 
eristatum 39%; cultratum 259; curvatum 258, 259; dilatatum 567; dolorense 
271; Dryopteris 394; ecostatum 259; enterosorordes 260; Filix mas 394; Hassleri 
917, 923: inæquale 258; laxum 261; Lonchitis 395; loriceum 923; lucidum 261; 
macrocarpa 416; margaritiferum 413; meridense 258; molle 566; montanum 
394; pectinatum 258; percrassum 259; Phegopteris 39%; piloselloidis 259; Prin- 
glei 413; pulchellum 39%; Purpusii 41G; repletum 260; rhæticum 566, 567; 
rigidum 39%; Robertianum 39%; rosulalum 260; serratum 633; sessile 259; sphe- 
nodes 261; spinulosum 395; sublucidum 261; trifurcatum 259, 260; vulgare 
422, 476; Wercklei 261. —- Polyporus annosus 538; cæsius 1010; connalus 


1056 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2e séR.). 1907 


538; cristatus 1009, 1010; elegans 538; lucidus 1011; ovinus 1010 ; pinicola 
1010; rhodellus 536; umbellatus 1011; versicolor 1009, 1010; vulgaris 538. — 
Polytrichum aristatum 567; gracile var. atromitrium 243; juniperinum var. 
£ alpinum 243; perigoniale 243; piliferum 242; strictum 242. — Populus Ela- 
verensis 933, 935; Mulleriana 933, 935; tremula 472, 953, 955, 1012. — Pota- 
mogeton americanus 395; canariensis 395; fluitans 395, 396, 580; heterophyllus 
elongatus 519; lucens 27, 31, 114; lucens X natans 395; natans 27, 31, 113, 
‚414, 954, 955; natans X nodosus 395; nodosus 395, 396, 580; pectinalus var. 
vulgaris 65%; prælongus 957; striatus 679; Zizii 519. — Potentilla alba 536; 
alpesiris 186, 32%; alpestris X grandiflora 324; alpestris var. debilis 462; Anse- 
rina 29; argentea 462; argentea var. grandiceps 323, 462; aurea 323, 462; 
canescens ssp. cana 256; caulescens 158, 159; cinerea 254; Cranizii 186, 591; 
Crantzii var. firma 661; cryptophila 972; delphinensis 631, 946; dubia 663; 
erecla 185, 513; filiformis 185; flaccida 38, 435; frigida 324, 462; Gaudini 462, 
513; Gandini var. virescens 462; grandiflora 324, 472, 945; inclinata 254; inter- 
media 254; italica 933; lignosa 38; maculata 186; micrantha 632; multifida 32; 
mullifida var. subsericea 32; nitida 631; peliolulata 630, 633; pyrenaica 186; 
recta 185; reptans 185; reptans X Tormentilla 934; rotundifolia 186; rupestris 
462, 632; salisburgensis 186; sericea 32; silvestris 185, 513; Tabernæmontani 
100, 513; Tormentilla 28, 29, 185; Tormentilla var. dacica 323; Tormentilla 
var. strielissima 323; Tormentilla X reptans 256; verna 100, 186, 513; villosa 100 
— Pouchetia africana 378. — Pourthiæa coreana 55; Cotoneaster 55: Oldha- 
mii 55; Thunbergii 55; villosa 55; Zollingeri 55. — Pouteria salicifolia 673, 
676. — Prasanthea prasinatha 149. — Prenanthes chondrilloides 390; pur- 
purea 159, 466 ; purpurea var. tenuifolia 328, 466. — Primula acaulis 99, 333, 
775; amethyslina 52%; androsacea 962, 963; angustidens 532; argutidens 524, 
532; auricula 76, 158, 628, 631, 663; auriculata 775, 776; auriculata var. Per- 
sica 776; auriculatata var. Straussii 776; Barbeyana 526, 527, 532; bella 526; 
bicolor 333; Biondina 963; Bonatiana 525, 526; breviscapa 531, 532; capitel- 
lala 776; chartacea 521, 532; Columnæ 632; Cortusoides 532; cyclaminifolia 
521; Davidii 532; elatior 27, 333; farinosa 27, 29, 470; Fauriei 528, 532; 
Forbesii 528, 962, 963; Gagnepainii 964; Giraldiana 532; glacialis 524; grandi- 
flora 333; hakusanensis 538; Hayaschinei 523, 528, 529; heterochroma 775; 
heterodonta 532; hirsuta 496: hybrida 333; incisa 531; japonica 533; Kicha- 
nensis 923, 924; Kisoana 532; latifolia 496; macrocarpa 529; malacoides 527, 
962; Matsumure 527, 528, 533; microdonta 525, 525; mollis 96%; multicaulis 
961, 962; nivalis 532; nivalis var. melanantha 532; obconica 532; obconica var. 
rotundifolia 532; officinalis 99, 332, 333, 390, 470: operculata 532; polyneura 
532; Prattii 532; serlulum 527, 528, 532; sibirica 532; Sikkimensis 526; Silœn- 
sis 52%, 525; sinuata 532; slenocalzx 961, 95%; sylvestris 333; tibetica 532; 
unillora 333; veris 98, 332, 333; veris var. acaulis 99, 332, 333; veris var. 
£ elatior 332, 333; veris var. « officinalis 99, 332, 333, 390; veris X vulgaris 
333; vernalis 333; Viali 532; viscosa 160. 470, 496, 630; Vitaliana 334; Vittala 


RÉPERTOIRE. 1057 


532; vulgaris 99, 333, 775; vulgaris var. hypoleuca 775; Willmottiæ 961, 962; 


Yesoana 532, 533; Yunnanensis 524. — Prismatocarpus 343. — Prockia 
Crucis 665, 666, 667; glabra 665, 666, 667; Hassleri 665, 666: septemnervia 
667. — Prosopis barba-tigridis 171 ; casadensis 170, 171; Kuntzei. — Prunella 


340. — Prunus Amygdalus 188; avium 49, 462; communis 188; domestica 188; 
institia 188; Padus 955; sphærocarpa 707. — Psalliota campestris 1010, 1012; 


campestris var. sylvicola 1010; sylvalica 1009. — Pseudomachærium Rojasia- 
num 1, %. — Pseudophyscia hypoleuca 641; hypoleuca var. colorata 641; spe- 
ciosa 641. — Psidium apäense 798; atirdense 799; campicolum 799: capıba- 


ryense 797; Ghodatianum 797; cordıllerense 799; crispum 798; deltosepalum 
799; ellipticum 797; Emilhasslerianum 799; eriophyllum 799; glandulosum 
799; grandifolium 797; guayava 796, 799; Hasslerianum 797; igatemyense 799; 
incanescens 798; incanescens var. 8 parvifolium 798; lanatum 800; laurifolium 
797; macrophyllum 797 ; mattogrossense 799; mucronatum 798; multiflorum 798: 
paraguayense 798; pirayuense 798; piribebuwiense 797; psycrophilum 797; pyri- 
formis 85; roseum 798; rufinervium 797; sabulosum 798; spodophyllum 800; 
suberenatum 799; tobatyense 798; tomasense 797; tomentosum 798; triphyllum 
799; valenzuelense 798; verrucosum 799; yacaënse 797. — Psilocybe cernua 
936. — Psoralea bituminosa 632. — Psychotria chryzorhiza 379. — Pteran- 
thus echinanthus 635. — Pteridium aquilinum, suppl. 6. — Pteris aquilina, 
suppl. 6; Cretica 267 ; dominicensis 585; Hænkeana 267; macrodictya 267, 585. 
— Pterocarpus erinaceus 84, 196. — Pterotheca nemausensis var. griselica 
933, 935. — Ptilochæta densiflora 281, 283, 293; elegans 281, 283, 295. — 
Ptychotis saxifraga 628, 630, 632. — Puccinia phragmitis 537. — Pulicaria 
prostrata 505, 516; vulgaris 516. — Pulmonaria angustifolia 338; azurea 338 ; 
tuberosa 25%, 338; vulgaris 338. — Pyrethrum Bornmülleri 38; cinerariifollum 
38; Duderanum 39; flavovirens 38: fruticulosum heterotomum 38; hololeucum 
37, 38, 435; Kotschyi 37, 38, 972; millefoliatum 39; modestum 39; modeslum 
var. Demavendicum 39, myriophyllum 38; myriophyllum var. y eriocephalum 
39; myriophyllum var. subvirescens 39; parthenifolium 38; sericeum 38. — 
Pyrola media 155; rotundifolia 468; secunda 468; uniflora 661. — Pyrus 
acerba 187; Cydonia 187; Malus 463; Malus sylvestris 187; silvestris 187. 


D Ilex 631; pubescens 156; Robur 953, 956. 


Ré heterostichum 239. — Radicula amphibia 405, 406 ; nastur- 
tium 405; Nasturtium aquaticum 405; palustris 405: pyrenaica 406; silvesiris 
405; stenocarpa 405. — Radiola linoides 505. — Ramalina Eckloni 639; fraxi- 
nea var. 639; lævigata 639; lanceolata 638; Yemensis 638. — Randia 
Gambica 377, 38%; longistyla 378; maculata 377. — Ranunculus acer 182; 
aconitifolius 158, 423; aconitifolius ssp. platanifolius 655, acris 29; alpestris 


1058 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me seR.). 1907 


628; Breyninus 573; bulbosus 423: divaricatus 182, 505; foenienlaceus 182, 
505; gerantifolius 182, 573; glacialis 321, 423, 663; glacialis var. holosericeus 
321: lanuginosus 158; lutulentus 628; montanus 159, 182, 493; montanus var. 
Villarsii 322; nemorosus 158, 159, 182, 573; parnassifolius 630, 943; platani- 
folius 158, 321, 423 ; pyræneus 423 ; repens 957 ; rutæfolius 181; Seguieri 631 ; 
silvalicus 482; Thora 76, 159, 628; trichophyllus 30; trichophyllus var. 
Droueltii 660; trichophyllus var. paucistamineus 655, 660; Villarsii 158. — 
Raphia vinifera 91. — Reboudia erucaroides 634. — Rebonlia hemisphærica 
245. — Rechsteineria tribracteata 148. — Relbunium chælophorum 365; 
echinocarpum 393, 365. — Retamilla spec. 170, 171. — Reseda Alphonsii 
635: papilla 635; propinqua 635; viliosa 635. — Retama Relam 635. — Rha- 
gadiolus stellatus 427 ; taraxacoides 389. — Rhamnus Alaternus 632; alpina 
158; cassinoides 85; calhartica 156; cathartica var. hydriensis 656; Frangula 
956; pumila 76, 160, 323, 947. — Rhaphidium Chodati 118, 122, 123, 124, 
227, 228, 232; fasciculatum 122, 123, 125, 232. — Rhinanthus Alectorolophus 
501; Alectorolophus ssp. medius 664; Alectorolophus var. y patulus 501; alpi- 
nus var. lanceolatus 502; angustifolius 501, 502; apenninus 501; capensis 500; 
Crista galli 100, 500, 501, 502; Elephas 500; ellipticus 576; Facchini 501; 
glabra 502; glacialis 502; hirsula 501; hirsutus var. ellipticus 576; indica 500, 
576: major 501; montanus 501; minor 502; minor var. stenophyllus 502; 
orientalis 500; patulus 501: palulus var. patulus 577; pulcher var. apenninus 
501 ; Semleri 501, 664; stenophyllus 502; subalpinus 501; subalpinus var. sim- 
plex 658, 664; Trixago 500; villosus 501; Virginicus 500. — Rhinchocoris 
Elephas 974: maxima 974. — Rhipsalis alata 137; angustissima 137; Cassytha 
136, 137; coriacea 137; ramulosa 137; Simmlerr 136, 137, tetragona 136; Ton- 
duzii 137. — Rhizophora mangle 95. — Rhizopus nigricans 249, 250. — Rhi- 
zosolenia eriensis 230. — Rhodiola rosea 49. — Rhododendron ferrugineum 
75, 76, 158, 159, 468, 626; hirsulum 468; intermedium 468. — Rhynchosia 
arenicola 164, 167; arenicola var. major 168; caaguazuensis 161, 168; caja- 
noides 497; calycina 196; caribæa 197; glomerata 197; lineata 169; minima 
197; reticulata 168. — Rhynchospora 563; alba 473. — Rhynchostegium 
murale 244; murale var. subalpinum 244. — Ribes alpinum 158, 254, 255; 
rubrum 158; uva crispa 463. — Ricasolia patinifera 642; sublævis 642. — 
Ricinus communis 203. — Ridolfia segetum 572. — Rindera tetraspis 788. — 
Rivularia nitida 121, 232. — Robinia flava 85; Pseudo-Acacia 167. — Roche- 
lia Bungei 786; cardiosepala 786; disperma 786; incarna 786; peduncularis 
786 ; Persica 786; stellulata 786. — Rœmeria orientalis 634. — Roripa rusti- 
cana 159. — Rosa spec. 28; alpina 158; alpina var. lagenaria 158; canina var. 
dumalis 656; cinnamomea 631; coriifolia var. subcollina 324, 462; dumetorum 
var. platyphylla 656 ; eglanteria 49% ; fœtida 49% ; glauca 158; lutea 495; mollis 
514; montana 631; obtusifolia 49%; obtusifolia var. hispidior 656; pendulina 
462; pimpinellifolia 158, 49%; pomifera 514; pomifera var. recondita 324, 462; 
rubiginosa 49%; Sabini 631; spinosissima 40%; tomentella 494, 656; tomentosa 


ER IET DIRT Be 
a USE 


RÉPERTOIRE. 1059 


49%, 539; tomentosa var. Gisleri 656; uriensis 462 ; villosa 514. — Rosmarinus 
officinalis 599. — Roussea salicifolia 676. — Rubia peregrina 626, 629, 633, 
63%. — Rubus cæsius 100; cæsius var. flagelliforme 462; cæsius X Gilloti 933, 
934; candicans 100; X carneistylus 933, 934; Chamæmorus 960; dumetorum 
997; fruticosus 100, 957; glandulosus 158; idæus 956; Napæus 254; Napæus 
ssp. Lejeunii 255; nessensis 188; plicatus 100, 254; saxatilus 158, 462, 955; 
subrectes 188; ulmifolius 537. — Ruellia alopecuroides 85; biloba 371; digi- 
talis 371; flliformis 371; Gangetica 371 ; imbricata 370; intrusa 371; nemoralis 
37! ; quaterna 371 ; secunda 371; secundiflora 371: Zeylanica 371. — Rumex 
acelosa 28; acetosella 471 ; alpinus 471; arifolius 418, 471, 663 ; conglomeratus 
418; nivalis 255; obtusifolius 471 ; scutatus var. glaucus 471. — Ruppia rostel- 
lata 957; spiralis 957. — Ruscus aculealus 630, 632. — Russula citrina 538, 
1010; cyanoxantha 1010; delica 1009; emetica 1009, 1010; fellea 1009; integra 
4009, 1010; lepida 1010; nigricans 1010; olivacea 1009; pectinata 1010; Que- 
letii 1010; violacea 1009, 1010. — Ruta graveolens 190, 632 ; hortensis 190. 


Sims Imrayanum 585. — Sagina Linnæi 180, 322, 424; procum- 
bens 322; saginoides 189; saxatilis 180; glabra 160. — Sagine glabra 160. 
Salacia Senegalensis 286. — Salix amygdalina 572; arbuscula 655, 956; aurita 
956; aurita x Lapponum 933, 935; bicolor 201; caprea 472, 955; glauca 955; 
grandifolia 472; hastata 419, 471, 955; helvetica A71; helvetica var. discolor 
419; helvetica var. velutina 419, 472; herbacea 471, 631. 633, 954 incana 76; 
myrsinifolia 572; mysinites 628; nigricans 28, 572, 955; nigricans var. erio- 
carpa 472; nigricans var. leiocarpa 472 X obtusifolia 933, 935; phylicifolia 401 ; 
polaris 95%; purpurea 471 ; reticulata 471, 95%, 956; reticulata var. sericea 471 ; 
retusa 471 ; serpyllifolia 419; spadica 572 triandra 572. — Salvia acetabulosa 
var. Szovitsiana 980 ; ambigens 598, 611; approximata 603; approximata var. 
Kunzeana 603; aridicola 598,.606, 607; brachysiphon 980; brevipes 609; caa- 
quazuensis 598, 609; cæsia 572; campicola 598, 610 cardiophylla 597, 603, 60%. 
ceralophylla 980; cinerarioides 598, 603, 604; cuspidata 603; doryophora 980; 
dumeticola 598, 606, 607; frigida 980; Gilanica 980; Gilliesii 603; glutinosa 
159, 470; Hassleri 598, 608; Hydrangea 980; hypoleuca 977; incurvata 60%; 
lachnostachys 598, 606, 607; lavandulifolia 572; limbata 977; lucida 608; 
Micheliana 597 ; nervosa 608; nitidula 610; nivea 572; officinalis 599; ovalifolia 
610; pachypoda 598, 609; paraguariensis 598, 605, 506; Reuteriana 980; 
rigida 598, 607, 608; rigida var. cryptocaulos 608; rigida var. lucida 608; 
Rojasii 598, 60%; Rouyana 597; Sclarea 980; scytinophylla 598, 605, 606; 
Syriaca 980; Syriaca var. 8 macrocalycina 980; uruguayensis 598, 599, 603; 


verlicillata 350; viridis 572, xanthocheila 980. — Samara floribunda 85. — 
Sambucus nigra 28, 464; racemosa 158; 464. — Samolus Valerandi var. 8 flo- 
ribundus 53%. — Santolina pectinata 933, 935; suaveolens 344. — Saponaria 


dioica 179. — Sarcocephalus esculentus 376, 377 ; sambucinus 376. — Sarcos- 


1060 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sÉéR.). 1907 


cypha coccinea 537; coccinea var. jurana 537. — Satureia alpina 470 ; Brownel 
597; Clinopodium 340; grandiflora 418 ; rolundifolia 979; vulgaris 340. — Satu- 
reja 519. — Satyrium Epipogium 401: spirale 110. — Saussurea alpina 
255; depressa 630, 943; discolor 327, 345, 466; lapathifolia 345. — Saxifraga 
aizoides 463 ; aizoides var. atropurpurea A63; Aizoon 159, 463 ; Aizoon var. bre- 
vifolia 463, 656; Aizoon X Colyledon 325: androsacea 325, 628; aspera 463; 
biflora 663; bryoides 251, 325, 464, 630, 943; cæsia 463, 943; cotyledon 325, 
463, 572; cuneifolia 158, 159, 325, 464; exarata 325, 464; granulata 692; 
hypnoides X pedatifida 933, 935; macropetata 663; mochata var. pygmæa 660; 
multiflora 572; muscosa 76; mutata 631, 632; nivalis 49; oppositifolia 76, 325, 
463; planifolia 325; retusa 321, 325; rotundifolia 158, 464; Seguieri 325, 464; 
X Souliei 933, 935; stellaris 325, 463, 631. — Scabiosa 516; agrestis 326; 
Columbaria 28; Columbaria var. pachyphylla 326, 465; divaricata 572; gramini- 
folia 632; lucida 326 ; marilandica 572. — Scævola Kœnigii 380; lobelia 380. 
— Scapania apiculata 246; Bartlingii 237, 246; curta 246: curta var. 8 ro:acea 
246; helvetica 246; irrigua 411; nemorosa 246; subalpina 246; umbrosa 246. 
— Scenedesmus acuminatus 122, 125, 232; acutus 116, 122, 232; falcatus 124, 
125, 227; quadricauda 116, 122, 123, 124, 125, 227, 232, 233, 23%. — Scheu- 
chzeria palustris 956. — Schismus barbatus 391; calycinus 391. — Schisti- 
dium alpicola 239; alpicola var. rivulare 239; apocarpum 239; teretinerve 239. 
— Schoenus 563. — Schollera Oxycoccos 332. — Schwabea ciliaris 371. — 
Schwannia elegans 287. — Scilla bifolia 158. — Scirpus 563; argenteus 398; 
cæspitosus 960; lacustris 27, 31, 113, 114, 951, 954; maritimus 957: nanus 398 ; 


parvulus 398; silvaticus 419, 957. — Scleria racemosa var. depressa 90; subu- 
- lata 398. — Sclerapoa rigida 632. — Scolopendrium officinale 158; officino- 
rum 395; vulgare 395. —- Scoparia dulcis 369; macrantha 997; montevidensis 


998. — Scorzonera calyculata 431; calyculata var. 8 integrifolia 4313; cana 
430; cana var. 8 alpina 430, 431; cinerea 431; eriosperma 431; hemilasia 432; 
hemilasia var. ammophila 432; Jacquiniana 430; laciniata 430; laciniata var. 8 
calcitrapifolia 430; laciniata var. « genuina 430; mollis var. flaviflora 431; 
mollis var.  stenocephala 431; purpurea 433; radicosa 431; ramosissima 432. 
Scrophularia alata 518; alata var. & cordata 968; amplexicaulis 968; Bentha- 
miana 970; Clausii 968; canina 76, 469; crassicaulis 970; depauperata 969; 
Ehrharti 518; Elbursensis 969; Hoppei 417, 632; juncea 969; Libanotica 970; 
nervosa 968; nervosa var. 8 glandulosa 968; nervosa var. © polybotrys 968; 
nodosa 417, 469; Olympica 969; Pisidica 968; polybotrys 968; rostrata 969; 
rupestris 969; striata 969; umbrosa 518; variegata var. y rupestris 969, 970. — 
Scutellaria alpina 76, 943; purpurascens 598 599, 600; Rojasii 598, 599, 600. 
— Securidaca erecta 85; longipedunculata 206. — Sedum album 324, 463; 
alpestre 325, 463, 660; atratum 159, 324, 463; dasyphyllum 324, 463; Fabaria 
98; Madagascaricum 870; maximum 98, 463; ochroleucum 1012; purpureum 
98; reflexum 185, 514; Rhodiola 324, 463; rupestre 185, 514, 660; sexangulare 
325, 463; Telephium 98. — Selaginella 566; helvetica 476; selagenoides 421, 


RÉPERTOIRE 1061 


476. — Sempervivum acuminatum 540; alpinum 325; arachnoideum 943; bar- 
bulatum 540; blandum 540; Boissieri 540; brachyphyllum 540; densum 540 ; 
Dellianum 540; flagelliforme 540; Funkii 540; hispidulum 540; Juratense 540 ; 
Laggeri 540; Lehmannii 540; leucopogon 540; longifolium 540; Mettenianum 
540; montanum 325, 463, 540, 629, 943; montanum X arachnoideum 325; 
piliferum 540; Pilosella 540; pilosellum 540 ; Requienii 540; Schotlii 540; spec- 
tabile 540 ; tectorum 540. — Senebiera Coronopus 101: — Senecio sp. 578; 
aquaticus 316; barbareæfolius 191, 316, 345; campestris 345; cordifolius 28, 
466; coronopifolius A0; Doronicum 76, 160, 327, 466; Elbursensis 40; #1; erra- 
ticus 191, 345; erucæfolius 159; Fuchsii 76, 158, 466; incanus 160, 327, 630; 
integrifolius 345 ; nemorensis 85, 327; paucilobus 40, 41 ; Perrottii 382; strietus 
382; vernalis 40; vernalis var. £ glabrescens 40; viscosus 76; vulcanicus 40. — 
Serapias atrorubens 109; Damasonium 392, 560, 571; ensifolia 109; grandiflora 
109, 110, 392, 564; grandiflora ensifolia 109; grandiflora lancifolia 110; Helle- 
borine 98, 559; Helleborine var. « latifolia 559; Helleborine var. longifolia 109; 
Helleborine var. » palustris 559; lancifolia 110; latifolia 109, 560, 571; Loncho- 
phyllum 110; longiflora 560; longiflora var. 109, 110; longifolia 109, 560; lon- 
gifolia var. ß et y 560; longipetala 408; pallens 110; pallida 110; palustris 560; 
spiralis 110; Xiphophyllum 109. — Serjania elegans 144; elegans var. 8 144; 
erecla 143; grandiflora 143; lethalis 144 ; paradoxa 144. — Serrafalcus mollis 
566. — Serratula 516; alpina var. y lapathifolia 345; discolor 345 ; Haussknechtii 
223 ; latifolia; monticola 253 ; nudicaulis 233; tinctoria 253; tinctoria var. hectoce- 
phala 253; tinctoria var. polycephala 253; Vulpii 76, 159. — Seseli coloratum 
158. — Sesleria coerulea var. calcarea 475 ; disticha 321, 420. — Setaria ambigua 
259; sulcata 89; viridis var. reclinata 420. — Sibbaldia procumbens 324, 462. 
— Sida acuminala 450, 451; acuta, 999; acuta var. carpinifolia 202 ; adscendens 
718, 726, 727, 728; altheæfolia 202; argentina 732; aurantiaca 731 ; callimorpha 
459; cordifolia 202; corymbosa 998, 999; cymbalaria 728, 729; densiflora 452, 
L54; glomerata 999; macrodon 728; macrodon var. cymbalaria 729; Martiana 
731; Martiana var. & viscosissima 718, 731; muricata 85; paraguariensis 727; 
pseudocymbalaria 731; purpurasceus 450, 451; rhombifolia 728; Rojasii 445, 
450; rubifolia, 729, 730; rubifolia ssp. pseudocymbalaria 718, 729. — Sideritis 
hyssopifolia 628. — Sideroxylon reticulatum 675. — Siebera cherlerioides 181 ; 
pungens var. & nana 43. — Sieversia montana 322, 462; reptans 323. — Silene 
acaulis 322, 42%; acaulis var. elongata 660 ; Behen 507 ; conoidea 179 ; Cucubalus 
907; exscapa 322, 424; inflata 28, 507; italica 160; latifolia 505, 507; nutans 
28, 42%, nutans var. rubens 655; rupestris 424, 539, 943; venosa 507; vulgaris 
906. — Silphium alternifolium 572. — Silvia curialis 152. — Silybum 516. 
— Simaba precox 718, 723; suffruticosa 723, 724, 725; undulata 203. — 
Sinapis Cheiranthus 183; monensis 183. — Sisymbrium 506; altissimum 573, 
574; amphibium 406; Columnæ 183, 574; Lœselii 574; monense 183; Nasturtium 
105; officinale 423; orientale 183, 573, 574; palustre 405; pannonicum 573; 
pinnalifidum 639, 943; pyrenaicum 406; Sinapistrum 573, 574; Sylvestre 405. 
BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER, n9 12, 30 novembre 1907. 68 


1062 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me séR.). 1907 
L 


— Sizygium Guineënsis 96. — Solanum aculeastrum 373; æthiopicum 373; 
aggregatum 373; auriculatum 930; Carolinense 373; diplosinuatum 373; dulca- 
mara 469, 956; Solanum furiosum 85; granulosum-leprosum 930; hebecarpum 
930 ; julocrotonordes 917, 929 ; luteum 498; melanocerasum 99; nigrum 99, 518; 
nigrum var. « vulgare 99, 518; nigrum var. Guineënse 373; nigrum var. 7 villo- 
sum 498; nodiflorum 373; Sodomæum 373; verbascifolium 930; villosum 498; 
vulgatum 99. — Soldanella alpina 159, 470; alpina X pusilla 471 ; pusilla 418, 
"71. — Solenanthus brachystemon 787; petiolaris 788; stamineus 788; stami- 
neus var. 8 luteus 788; Tournefortii 788. — Solidago virgaurea var. minuta 465. 
— Somerauera quadrifaria 181. — Sonchus alpinus 158; arvensis 328; crassi- 
folius 85; giganteus 933, 935; levis 517; maritimus 434; 517; oleraceus var. 
asper 517; oleraceus var. levis 517. — Sorbus Amelanchier 187; aria 58, 158, 
159, 324, 463; aria-chamæmespilus 77; aria X torminalis 77; armeniaca 58; 
aucuparia 324, 463; chamæmespilus 53, 76, 158, 159, 463; chamæmespilus var. 
glabra 656 ; chamamespilus var. sudetica 160; X confusa 77, 78; cuspidata 54; 
X decipiens 58; discolor 58; domestica 54; foliolosa 53, 54: gracilis 53, 57; 
Hostii 77, 78; latifolia 58; persica 58; pohuashanensis 58; sambucifolia 5%; 
Schwerini 53, 58; subfusca 54, 58; tianshanica 54; torminalis 57, 77; turcesta- 
nica 53, 58; umbellata 58; ursina-mierophylla 5%. — Soria 184. — Sorocea 
saxicola 1, 11; saxicola var. dentata 12. — Soyera montana 346. — Sparganium 
affine 955; erectum 395; ramosum 395, 957; simplex 395. — Spartina Town- 
sendi 933, 936. — Spathularia flavida 1009. — Specularia 343; hybrida 77%. 
— Spergula arvensis 322; saginoides 180; stricta 40%. — Spergularia cam- 
pestris 508; rubra 322, 508. — Spermacoce globosa 83, 379; palmetorum 379; 
verticillata var. africana 379. — Sphæranthus hirtus 381. — Sphærocystis 
Schreteri 119, 122, 123, 124, 125, 226, 229, 232, 233, 234. — Sphærozosma 
1006. — Sphagnum acutifolium 710; anisoporum 710; balticum 711; calymato- 
phyllum 711; connectens 711; cuspidatum 711; cymbifolium 710; fallax 711; 
fimbriatum var. flavescens 710; fuscum 951; hakkodense 710; incertum 710; 
inundatum 711; japonicum 710; laxifolium 951; luzonense 711; medium 951; 
microporum 711; obesum 711; oligoporum 711; ovalifolium 711; pallens 710; 
permolle 711; quinquefarium 44, 242; recurvum 711; recurvum var. ambly- 
phyllum 711; robustum 710; rufescens 711; tenellum 710; Warnstorfi, 711. 
— Spiræa Aruncus 29, 76, 77, 127, 128, 158, 159, 462; Ulmaria 28, 462. — 
Spiranthes æstivalis 110; autumnalis 110; spiralis 110. — Spirogyra major 
. 125. — Spirotænia 1006, 1008. — Spirulina major 121, 123, 12%, 126, 227, 
231; oscillarioides 231. — Sporodinia grandis 1010. — Sporormia minima 537. 
— Stachys alpina 28, 159; alopecuros 631; X ambiguus 933, 935; annuus 656; 
germanica 159; labiosa 697; labiosa var. labiosa 657; labiosa var. Reuteri 697; 
Micheliana 597 ; oblongifolia 657; officinalis 418, 519; paluster 658; recta 697; 
rectus var. major 418; rectns ssp. rectus var. major 656; rectus ssp. rectus var. 
polyadenus 67; rectus ssp. rectus var. stenophyllus 656; Reuteri 657; silvatica 
470, 698, 958; silvaticus X palustris 658, 933, 935. — Staphylea 191. — Sta- 


RÉPERTOIRE. 1063 


tice 519, 575; alpina 334; Armeria 334; confusa 933, 935; duriuscula 933, 935; 
Limonium 334; montana 334; plantaginea 335; purpurea 334. — Staurastrum 
1006; avicula 116, 121, 124, 125, 227, 229, 232; brevispina 121, 123, 229, 
furcigerum 121, 227, 229, 232; gracile 116, 121, 12%, 195, 229, 232, 234; lania- 
tum 116, 1214, 193, 126, 227, 232; oblongum 121, 123; orbiculare 121, 124, 195, 
229; pileatum 121, 123, 126, 227, 232; Stellaria apetala 180; aphanantha 836; 
arclica 836; arenaria 830, 834, 836; biflora 404; Boræana 180; cerastoides 180 ; 
cherleriæ 830; 836; cherleriæ var. apetala 830, 831, 832; cherleriæ var. fasci- 
culata 830, 831, 83%; cherleriæ var. {ypica 830, 831; cherleriæ var. uniflora 
830, 832, 834; Davurica 833; decumbens 830, 831, 833, 83%; decumbens var. 
minor 832; decumbens var. pulvinata 832; dicranoides 830, 835; Friesiana 180; 
holostea 631; lævis 830, 836; lævis var. brevifolia 830, 836; lævis var. fypica 
830, 836; longifolia 180; media var. apelala 180; mosquensis 180; nemorum 424 ; 
nemorum ssp. montana 699; pallida 180; petræa 834, 835, 836; petræa var. « 
alpina 831; petræa var. y cherlerie 832; pelræa var. 8 fasciculata 831, 833; 
petræa var. y imbricata 831; petræa var. 8 tenuifolia 832, 833; petræa var. « 
vegela 833; rupestris 403; trivialis 507 ; uliginosa 461. — Stemodia Damaziana 
151; trifoliata 152. — Stenocalyx nanus 807. — Stenocarpus Francii 650; 
intermedius 650. — Sterculia cordifolia 203. — Stereum hirsulum 1010. — 
Sticta intricata 643; querzizans 642. — Stictina aurata 643 : damacornis 8 642; 
intricata 643 ; Weigelii 642; Weigelii var. sublimbata 637, 642. — Stigeoclonium 
tenue 122, 126, 232. — Stigmatophyilon Hasslerianum 281, 282, 283, 291; 
iatrophifolium 282, 291; ovatum 291. — Stipa 104; capillata 631 ; pennala 632, 
655. — Streptocarpus hirtinervis 699; Junodii 699, 700, 1013; prolixa 699; 
Rexii 1013. — Streptopus amplexifolius 472, 944. — Striga macrantha 370; 
Senegalensis 370. — Strophanthus sarmentosus 374. — Stropharia æruginosa 
1009, 1010 ; semiglobata 1009. — Stupa 104. — Suchtelenia calycina 965; 
calycina var. « leviuscula 965. — Surirella splendida 121, 123, 124, 126, 227, 
230, 231, 23%. — Swertia 335; longifolia 778 ; perennis 28, 866. — Swietenia 
Mahagoni 172. — Synedra Acus 121, 12%, 231, 934; delibatissima 231, 233; 
longissima 121, 123-126, 227, 231, 234 ; pulchella 230; splendens 121, 123, 232; 
tenuis 416, 421, 123, 125, 126, 225, 226, 227 ; Ulna 116, 121, 123-126, 227, 231, 
233, 234; Ulna var. longissima 193; Ulna var. splendens 123. — Synura uvella 
231. — Syrrhopodon cavifolius 716; glaucophyllus 716; japonicus 716; Larmi- 
natis 716; spiculosus 716; tjibodensis 716; tosensis 716; trachyphyllus 716; 
Tsushime 716. — Syzigium Hoghianum 651. 


Me fenestrata 116, 121, 123, 126, 227, 230, 232, 233, 234; floccu- 
losa 116, 121, 123, 125, 126, 225, 227, 230, 232, 233, 23%. — Talisia angusti- 
folia 361; pygmea 353, 361. — Tamarindus indicus 19%. — Tamus communis 
632. — Tanacetum pauciflorum 344; suaveolens 344; vulgare 327, — 
Taraxacum 517; alpinum 328, 579; Assemanni 433; brevirostre 432; crepidi- 


1064 BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER (2me sér.). 1907 


forme 432; denudatum 432; erectum 579; integrifolium 432; microcephalum 
430; monlanum 432; montanum var. 8 denudatum 432; officinale 28, 29, 433, 
505; officinale ssp. alpinum 466, 579; officinale var. ereclum 579; officinale var. 
ß glaucescens 433; officinale ssp. lævigatum 466; officinale var. microcephalum 
433; officinale var. Steveni 432; oliganthum 432; paludosum 579; psychro- 
philum A432; roseum 432, 433; Schroeterianum 255; serotinum 432, 433; steno- 
cephalum 433; Steveni 432; Syriacum 432; vulgare 579; Wallichii 433. — Taxus 
baccata 158, 475. — Tephrosia bracteolata 195; platycarpa 195. — Terminalia 
avicennioides 95; catappa 95; chuncoa Suppl. 7; Elliotii 95; macroptera 95. — 
Tetmemorus 1006. — Tetracera alnifolia 199; obovata 199 ; Senegalensis 199; 
Senegalensis var. Gambica 199, 383, 384. — Tetrapterys Hassleriana 281, 
282, 283, 285; helianthemifolia 281, 282, 283, 286; mogoriitolia 281, 282, 283, 
286; Turneræ 281, 282, 283, 286. — Teucrium Chamædrys 470; inflatum 598, 
599; montanum 158, 470; Scorodonia 418. — Thalictrum aquilegifolium 76, 
158, 422; flavum 957; fœtidum 422; minus 422; minus var. collinum 422; 
minus var. Jacquinianum 422; minus ssp. minus var. Jacquinianum 655; silva- 
ticum 933, 934. — Telephora anthocephala 1012; laciniata 1010; chrysopthal- 
mus 641. — Thesium alpinum 76, 158, 159, 471; alpinum var. tenuifolinm 
663; pratense 933, 935. — Thevenotia Persica 43. — Thlaspi alpestre 159, 
183; alpestre ssp. virens 183; alpinum 483; arvense 423; brachypetalum 183; 
Mureli 183; virens 183. — Thrincia hirta 387, 390; hispida 387, 390; Leysseri 
389; maroccana 390; mauritanica 390; nudicalyx 389; nudicaulis 389, 390; 
taraxacoides 389. — Thryallis brasiliensis 294. — Thuidium abietinum 243. 
— Thymus arthroclados 978; Balansæ 978; Daënensis 978; densus 978; 
Elwendicus 978, 979; Hayderensis 978; Jalpanensis 978, 979; Kotschyanus 978, 
979; Kotschyanus var. Jalpanensis 979; lancifolius 978; nummulariifolius 978; 
nummularius 978; pannonicus 972; Serpyllum var. carniolicus 418; serpyllum 
ssp. euserpyllum var. spalhulatus 661; Serpyllum var. Kolschyanus 978; 
Serpyllum ssp. ovatus 658; Serpylinm var. reptabundus 470; Serpyllum var. 
spathulatus 418; vulgaris 599. — Tilia parvifolia 956; platyphylla 350. — 
Tinospora babis 207. — Tissa platensis 931; platensis ssp. seplentrionalis 917. 
Tithymalus auriculatus 756; Chamæsyce 757; humifusus 751; maculatus 750, 
762; nummularis 757; Peplis 756; prostratus 768. — Tofieldia calyculata 28, 
77, 158, 419. 473. — Torilis Anthriscus 514, 515. — Tormentilla erecta 185. 
— Tortula montana 239. — Tournefortia Arguzia 779; Sibirica 779; Sibirica 
var. latifolia 779. — Tozzia alpina 160. — Trachelanthus cerinthoides 788; 
cerinthoides var. % stenophyllus 788. — Tragopogon buphthalmoides 430; 
buphthalmoides var. « stenophyllus 430; buphthalmoides var. „ humile 430; 
buphthalmoides var. 8 latifolius 430; collinus 430; crocefolius 429, 430; grami- 
nifolius 430 ; Persicus 430; plantagineus 430; Straussii 429. — Trametes radi- 
ciperda 538. — Trapa nalans 987. — Tremellodon gelatinosum 1010. — 
Trichia varia 537. — Trichilia emetica 205. — Trichodesma molle 965; molle 
var. 8 virescens 966. — Tricholoma acerbum 533; albobrunneum 1044; Cnista 


RÉPERTOIRE. 1065 


1011 ; equestre 539, 1009; grammopodium 1009, 1010; luridum 535, 1009, 1010; 
melaleucum 1009, 1011; melaleucum var. polioleucum 536; nudum 1009, 1010; 
portentosum 1009, 4010; Russula 1041; rutilans 1009, 1010; saponaceum 1009, 
1010; scalpturatum 535, 1010; splendens 4010; sulfureum 1010; terreum 538, 
1040; tigrinum 1009; triste 535; ustale 1009; vaceinum 1009, 1010. — 
Trichomanes crinitum 586; cunealum 649; Franeii 648; Lyallı 648; sibho- 
rioides 649. — Tricophorum cæspitosum 473. — Trientalis europæa 534; 
europæa var. eurasialica 334. — Trifolium alpinum 323, 461, 630, 943; aureum 
323; badıum 76, 323, 461; cæspilosum 159; dubium 188; elegans 933, 934; 
incarnatum 28; marilimum 513; medium #64, 513; minus 183; ochroleucum 158; 
pallescens 323, 461 ; pratense 28; pratense var. nivale 77, 323, 661; repens 28; 
squamosum 513; Thalii 77, 461. — Trigoneila anguina 635; stellala 635. — 
Trimorpha alba 344. — Trinia glauca 514. — Trisetum distichophyllum 76, 
475; flavescens 420, 475; flavescens var. lutescens 420; subspicatum 420. — 
Tristania Vieillardii 652; Vieillardii var. grandiflora 652. — Tristemma 
Schumacheri 96. — Triticum æstivum 106; hybernum 106; rigidum 435; 
vulgare 106. — Triumfetta cordifolia 201; semitriloba 201; trilocularis 201. — 
Trixago apula 150. — Trochiscanthus 572. — Trochischanthes nodifiorus 
632. — Trollius europæus 29, 76, 158, 159, 423. — Tropæolum pentaphyllum 
681. — Tukularia muscorum 538. — Tulipa Clusiana 159; silvestris 632. — 
Turgenia latifolia 25%. — Turritis alpestris 184. — Tussilago 516; Petasites 
- 345. — Typha Martini 937; Schutlleworthii 254. 


ans campestris 177; effusa 178; glabra 177, 519, 580; levis 178; mon- 
tana 177, 955; pedunculata 178; scabra 177, 519, 580. — Uncaria inermis 376. 
— Umonopsis glaucopetala 1004. — Urena lobata 205. -— Urginea micrantha 
92. — Uropetalum serotinum 933, 935. — Urtica dioica 28; dioica var. ele- 
gans 320, 419; dioica var. hispidula 418. — Usnea articulata 638; barbata var. 
638; dasypoga 638; densirostra 638; florida 637; florida var. comosa 637; Hiero- 
nymi 638; plicata var. ramulicola 637; strigosella 637. — Utricularia ame- 
thystina 703; Bremii 933, 935; Damazioi 703; janthina 703; minima 702; 
minor 25%, 470; olivacea 702; reniformis 702; superba 702. 


Mein Arctostaphylos 77%; macrocarpum 767; Myrtillus 253, 468 ; 
Myrtyllus var. leucocarpum 656; Oxycoccos 332; uliginosum 330, 468, 955; 
Vitls Idæa 159, 468, 626, 955. — Valeriana Locusta 98; montana 159; offici- 
nalis var. angustifolia 464; saliunca 630, 943 ; sisymbrifolia 435; tripteris 158, 
159, 464. — Valerianopsis salicariæfolia 680. — Vangueria euonymoides 378. 
— Vanheurckia saxonica 230. — Vellozia abielina 704; minima 70%; plicala 
70%. — Veratrum album 28, 29, 76, 158, 472. — Verbascum Chaixii 320; 
Chaixii X phlomoides 320; Chaixii X pulverulentum 320; Ghaixii X Thapsus 


1066 BULLETIN DE L’HERBIER BOISSIER (2me sér.), 1907 


256, 320; Daënense 967; X Hayekii 320; Khorassanicum 967; Lychnitis 417; 
Lychnitis X nigrum 417; Lychnitis X phlomoides 256; montanum 417, 469; 
nigrum 76, 417, 469; nigrum var. parisiense 320; Punalense 966, 967; Schie- 
deanum 447; thapsiforme 417; Thapsus 320; Thapsus X thapsiforme 256. — 
Verea acutlflora 899; ægyptiaca 900; alternans 899; crenata 899; floribunda 
900; heterophylla 900; laciniata 900, nudicaulis 900; rotundlfolia 895 ; spathu- 
lata 900. — Vernonia cinerea 380; colorata 381; Nigritiana 381; pauciflora 
381; Perottetii 381; Senegalensis 381. — Veronica agrestis 546, 558, 973; 
agrestis var. 8 opaca 547; agrestis var. parvifolia 548; alpina 76, 158, 159, 417; 
Anagallis var. aquatica 970; anagalloides var. bracteosa 970; aphylla 76, 159; 
aquatica 970; arvensis 469, 557, 973; arvensis var. silvicola 973 ; Aucheri 974, 
972; Beccabunga A69; bellidioides 78, 469, 943; Bibersteinii 971; biloba 973; 
biloba var. glandulosissima 973; Buxbaumii 518, 973; campylopoda 973; cam- 
pylopoda var. 8 microtheca 973; Chamædrys 469; chionantha 972 ; comosa 970; 
didyma 550, 551, 553, 555, 973; euphrasiifolia 972, 973 ; glareosa 972; Kurdica 
971, 972; latifolia 100, 580 ; leucantha 972, 973; maxima 580; Michauxii 970; 
minuta 972; multifida 971; officinalis 469; opaca 546, 558, 973; Orientalis 971; 
oxycarpa 970; pectinala 518; persica 447, 518; polita 546, 558, 973; pulchella 
559; repens 972; rubrifolia 973; saxatilis 417, 469; serpyllifolia 469, 973; ser- 
pyllifolia var. nummularioides 158, 644; simensis 554; spicata 417, 469; tele- 
phiifolia var. pilosula 972; Teucrium 109; ihymopsis 972; Tournefortii 518, 
546, 558, 973; urticifolia 100, 158, 159, 417, 469, 580; verna 469; verna var. 
suceulenla 256. — Vesicaria utricularia 630, 631, 634. — Viburnum Opulus 
159. — Vicia anguslifolia 528; cassubica 189; Cracca 28; Cracca ssp. Gerardi 
189; Cracca ssp. incana 189; dasycarpa 494; dumetorum 77 ; Gerardi 189; hir- 
suta 462; incana 189; lathyroides 632; ochroleuca 29; pannonica 255; saliva 
var. ß anguslifolia 513; sativa var. £ nigra 513; silvatica 159; varia 462, 494. 
— Vicoa auriculata 382, 38%; Indica 381, 382. — Vigna gracilis 197; paragua- 
riensis 164. — Vinca Libanotica 777. — Vincetoxicum funebre 777; medium 
777, scandens 777, 778. — Viola arenaria 424; biflora 424; cenisia 663; hirla 
158; Jordani 932, 93% ; mirabilis 254, 629, 656; montana 42%; montana X Rivi- 
niana 424; palustris 322, 424, 956; Riviniana X silvatica 42%; sciaphila 628; 
spathulata 38, 971; Thomasiana 322, 424. — Virgularia campestris 150; 
montana 151; splendida 150. — Vitis cæsia 206; multistriatis 207; pallida 207; 
pentaphylla 207; populnea 207. — Voacanga africana 374. — Volvaria Lovey- 
ana 1011. — Volvox aureus 232; globator 232. — Vorticella mıcrostoma 122. 
— Vulpia Alopecuros 105, 391; bromoides 105; ciliata 104, 105, 391, 632; 
Danthonii 104, 105; dertonensis 105, 391 ; uniglumis 405. 


Waitheria lanceolata 203; macrophylla 718, 725. — Webera annotina 
240 ; commulata 240, 243; cucullata 237, 240; sphagnicola 240. — Wein- 
gærtneria 569. — Weinmanniana neocaledonica 651 ; Porssonit 651: serrata 


RÉPERTOIRE. 1067 


651. — Weisia brasiliensis 277, 278; longidens 712; longisela 712, 717; viri- 
dula 747; Wimmeriana 238. — Willemetia tuberosa 434. — Wissadula 
Balansæ 445, 457, 458; callimorpha 445, 455, 456, 457; callimorpha var. 
Friesii 457 ; divergens gymnanthemum 457 ; pedunculata 456, 457; scabra 455; 
spicata 455. — Woodsia alpina 422; ilvensis 476; ilvensis var. pseudoglabella 
236, 476. 


X anthidium 1006, 1008. — Xanthoria parietina 641; parietina var. 
aureola 641. — Xeranthemum inapertum 43; longipapposum 43; squarrosum 
43. — Xerophyta taxifolia 704. — Ximenia americana 206. — Xylaria digi- 
tata A011; hypoxylon 1009, 1010. — Xylopia lævigata 1003. — Xylosma 
Balansæ 670; paraguayense 670; venosum 666, 670. — Xyris asperula 47; caro- 
liniana 46, 47; communis 47; graminosa 46; guaranitica 46; hymenachne 47; 
jupicay 47; lacerata 47; laxifolia 47; macrocephala 47; megapotamica 46, 47; 
Regnelli 46, 47; savannnensis 47 ; savannensis var. 8 glabrata 46, 47; schizachne 
46, 47; simulans 46, 47; stenophylla 46, 47; tenella 47; teres 46; trachy- 
phylla 47. 


Lena polycarpa 95%. — Zilla macroptera 634. — Ziziphora capi- 
tata 979; clinopodioides 979; dasyantha 979; fasciculata 979; Persica 979; 
rigida 979; subcapitata 979; Taurica; tenuior 979. — Zygophyllum cornutum 
635. — Zygorinchus heterogamus 250; Meelleri 249, 250. 


A u 


Aare ne 


uodwanyn OST “yoeuasıq POI[Y UOA NonıpyyorT 


-(og949 you) ‘aou ‘oods “waypnwuuyog; pyJupuonp DOIUOIE/ 


-, >78 ‘QD JA 00 ‘2061 ‘UH 


| 'olyos. 27 worog JOIQu0pf ng 


: | RATES D'ou 
er Le ge en l'an 3 it te ape cn RD a Ne ee Se 
} E x ï RS 


F P - 2 HH 


BULLETIN DE L'HERBIER BOISSIER 1° Série. 


Extrait de quelques sommaires 1893-1899. (7 volumes). 


I. Biologie. Physiologie. Anatomie 
(générales et spéciales). 


Amann, Application du calcul des pro- 
babilités à l’etude de la variation 
d’un type végétal. 

Bazpacer e Frepucer, Contribuzione 
allo studio delle gemme et special- 
mente di aleune ricerche sulla 
supergemmazione. 

Bousrer, Remarques sur l’anatomie 
systématique des Rapateacétes et 
familles voisines. 

Bouerer, Contribution à l'étude du 
pyrenoide. 

Briquer, Examen critique de la théorie 
phyllodique des feuilles entières chez 
les Ombellifères terrestres. 

Briquer, Sur la carpologie et la systé- 
matique du genre Æhyticarpus. 

Briquer, Recherches sur les feuilles 
septées chez les Dicotylédones. 

Briquer, Sur les hydathodes foliaires 
des Scolopia. 

Briquer. Sur l’histologie des organes 
de végétation du genre Zombiana. 

CAnDoLLE (C. de). Sur les bractées 
florifères. 

Cuaserr. Le Viviparisme. 

Cnopar. Etudes de biologie lacustre. 

Cnopar. Expériences relatives à l’action 
des basses températures sur Aucor 
Mucedo. 

Cnopar. Sur quelques caractères ephar- 
moniques dans les Algues épiphylles. 

Cuopar. Sur la structure anormale de 
la liane Pachychizus montanus. 

Cnopar et Horman-Bang. Notes préli- 
minaires sur les microphytes qui 
produisent la maturation du fromage. 

Cnopar et MArınesco. Sur le polymor- 
phisme du Raphidium Brauniti. 

Cuopar et Roprique. Le tégument 
seminal des Polygalacées: 

Hınpesrann. Ueber die Knollen und 
Wurzeln der Cyclamen-Arten. 

Hocareuriner. Dissémination des grai- 
nes par les poissons. 

Huser. Sur un état particulier du 
Chatonema irregulare Nowak. 

KomArorr. Remarques sur quelques 
structures foliaires. 

Pgesrazozzi. Die Gattung Boscia. 

Preva. Recherches sur le sac embryon- 
naire des Narcissées. 

touLET. Résumé d’un travail d’anato- 
mie comparée systématique du genro 
Thunbergia. 


SERTORIUS. Beiträge zur Kenntnis der 
Anatomie der Cornaceæ. 

SOLEREDER. Ein Beitrag zur anatomis- 
chen Charakteristik der Rubiaceen. 

TcHoupRoFF. Sur l’anatomie systema- 
tique des Acanthacées. 

Tuury. Observations sur la morphologie 
et l’organogénie florale des Passi- 
flores. 

De WizpemAnx. Quelques mots sur le 
Pediastrum simplez. 


I1. Géographie botanique. 


ALBOrFF. Les forêts de la Transcaucasie 
occidentale. — Flore alpine des cal- 
caires de la Transcaucasie occiden- 
tale. 

Bzaxc et Decrock. Distribution géogra- 
phique des Primulacées. 

Briquer. Les méthodes statistiques 
applicables aux recherches de floris- 
tique. 


Daveau. La Flore littorale du Portugal. ‘ 


Forsyrx Magor et Bargey. Saria — 
Kasos — Kos — Ikoria — Kalymnos 
— Amoy — Syra — Telandos — 
(études botaniques). 


Ill. Systématique. 
a. Phanérogames. 


ALBOFF. Contributions à la flore de la 
Transcauecasie. 

ARVET-Tovver. Hieracium novarum des- 
criptiones. 

BArvaccer Revista della collezione bo- 
tanica fatta vel 1894 m Albania. 
BATTANDIER. Sur une Saxifrage nou- 

velle des Babors (Algérie). 
Bexxerr. Notes on the Potamogetones 
of the Herbarium Boissier. 


De Borıssırv. Legumineuses — Cruci- 
feres — Saxifragacees — Ericacées 


du Japon. . 

Briquer. Fragmenta monographia La- 
biatarum. 

Briquer. Verbenacearum novarum des- 
criptiones. 

Brirron et Anna Murray Vaır. An 
enumeration of the plants collected 
by M. E. Penard in Colorado. 

Bucnznav. Alismataceæ africanæ. 

Buser. Sur les Alchimilles subnivales 
et leur parallélisme avec les espèces 
des régions inférieures. 

3user. Contributions à la connaissance 
des Campanulacées. 


me 


m 
ut 


Caxpozze (C. de). Meliaceæ 
Piperaceæ Andreanæ. 

D: Caagerr. Sur quelques Leontodon. 
— Sur quelques Renoncules. 

D: Cuagerr. Etudes sur le genre Rhi- 
nanthus. 

Cuopar. Polygalaceæ novæ vel parum 
cognitæ. 

Cocxraux. Le genre Stolmatra H. Bail- 
lon et la tribu des Zanoniées. 

Crérix. Mes excursions rhodologiques 
dans les Alpes. 

Crérix. Roses recueillies en Arménie 
et Anatolie 1890-1892. 

Desex (A. de). Sur une nouvelle espèce 
du genre Zygis. 


novæ. 


Feprscmexxo (B.). Sur les conifères du 


Turkestan russe. 
Feprscnexxo (0. et B.). Matériaux pour 
la flore du Caucase et de la Crimée. 
FRANCHET. Les Saussurea du Japon. 
FReyx. Ueber neue und bemerkens- 
werthe orientalische Pflanzenarten. 
GürkE. Hydrocharitacee — Malvaceæ 
africanæ. 
Hacker. Enumeratio Graminum Japoniæ 
pe Haracsy. Die bisher bekannten 
Centaurea-Arten Griechenlands. 
Harrer, H. Bausteine zu einer Mono- 
graphie der Convolvulaceen. 
DE Hezpretcx. Flore de l’île d’Egine. 
Horn. Neue Arten der Gattung Del- 
phinium. 
KELLER. Hypericineæ Japonic®. 
Krarr. Amerikanische Compositen. 
Krzxzuin. Neue Orchideen aus Kur- 
distan. — Neue Pleurothallis, Epi- 
dendrum und Rodriguezia Arten. 
Laixpau. Acanthaceæ american 
asiatic®. 
L&sexer. Plantæ Selerianæ. 
Macxix. Notes sur quelques Potamots. 
Mazme. Die Xyridaceen Paraguays. 
Masrers. De Coniferis quibusdam Sini- 
eis vel Japonicis adnotationes qu&- 
dam porrigit. 
Micuert. Legumineuses 
l'Amérique centrale. 
PERRIER et Songeon. Quelques plantes 
nouvelles ou intéressantes de la 
Savoie ou des pays voisins. 
Pram. A revision of the genus Cheli- 
donium. 
RADLKOFER. Die neue Serjania-Ärten. 
Ross. Beiträge zum Flora von Sicilien. 
ScHinz. Beiträge zur Kenntniss der 
afrikanischen Flora. 
Scuinz. Die Pflanzenwelt 
Südwest Afrikas. 
SCHLECHTER. Monographie der Dispe- 
rideæ. 


et 


nouvelles de 


Deutsch- 


Scuumann (K.). Bignoniaceæ et Rubia- 
ceæ Selerianæ,. 

SCHWEINFURTH et. ASCHERSON. 
Flore Marmaricæ. 

\WETTSTEIN. Globulariaceen-Studien. 


Primitiæ 


b. Gryptogames. 


BESCHERELLE. Musci Centrali- Ameri- 
canæ. 

Brırrox. Criticisms on Renault et Car- 

dot Musei Americ® septentrionalis 
exsiccati. 

Carvor. Etudes sur la flore bryolo- 
gique de l'Amérique du Nord. 

Cuopar. Matériaux pour servir à l’his- 
toire des Protococcoïdées. 

Curisr. Fougères du bassin inférieur 
de l’Amazone. 

Carisr. Filices Faurianæ. 

Fiscuer (Ed.). Beiträge zur Kenntniss 
der schweizerischen Rostpilze. 

Foszre. Laminariæ africanæ. 

Hexsınes. Fungi Æthiopico-Arabici cl. 
G. Schweinfurth lesit. 

Jaczewsxr. Notes sur quelques espèces 
critiques de Pyrénomycètes. 

Jaczewskı. Monographies des Massa- 
riées — des Calosphæriées — des 
Tubéracées — des Erysiphées. 

Levier. Ricceia Michelii Riccia 
Henriquesii. 

Marre. Notes sur des parasites 
Lactarius. 

Mütter (Arg.). Lichenes Arabici; 
lichenes Wilsoniami; lichenes Am- 
boinenses; lichenes Chinenses Hen- 
ryani; lichenes Scottiant. 

MüLLER (Are.). Conspectus systema- 
ticus Lichenum Novæ-Zelandiæ. 
MüzLer (C.). Bryologia Guatemalensis. 
Symbolæ ad Bryologiam Hawaiicam. 

Bry ologia Serræ Itatie (Minas Gerxs) 

ParouiLLArD. Quelques champignons 
asiatiques nouveaux. 

PAToVILLARD. et LAGERHEIM. Champi- 
enons de l’Equateur. 

Rexauzr et Carvor. Musci Americæ 
septentrionalis exsiccati. 

STEPHANI. Species hepaticarum. 

WARnspDoRF. Sphagnaceæ Centrali 
American. 

DE Wırperman. Notes sur le genre 
Plewrococcus et sur une espèce nou- 
velle Pl. nimbatus. 

De Wırpeman. Le genre Palmodactylon. 
— Vaucheria Schleicheri Sp. now. 
De Wırveman. Quelques Chrytridinées 

nouvelles. 

ZELENETZKY. Matériaux pour l'étude 
de la ‘flore cryptogamique de la 
Crimée. 


de 


Pour tous autres renseignements, s'adresser à 
/’Herbier Boissier, Ghambesy. 


Genève. — imp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26, 


ee 


PUBLICATIONS BOTANIQUES DE MÜLLER-ARG. 


Lichens. 


Mürter J. — Principe de classification 


des lichens et énumération des li- 
chens des environs de Genève, in-A°, 
95 pages, 3 planches. Genève, 1862. 


_ — Lichenum species et var. nov., in- 


8°, 8 p.; Regensburg, 1871. 


— Ueber Dufourea madreporiformis, 


in-8°, 5 pages. Regensburg, 1870. 


— Compte-rendu critique du Licheno- 


graphia scandinavica de Th. M. 
Fries, 80, 12 p. Regensburg, 1872. 


— Lichenologische Beiträge, fasc. 3 à 


39, in-8°. "Regensburg, 1874-1891. 


— Ein Wort zur * Gonidienfrage, in- -8°, 


3 pages. Regensburg, 1874. 


— Lichenes Finschiani, in-8°, 11 pa- 


ges. Moscou, 1878. 


— La nalure des lichens, in-8°, 7 pa- 


ges. Genève, 1879. 


— Lichenes Japonici, in-8°, 7 pages. 


Regensburg, 1879. 


— Les lichens Néogrenadins et Ecua- 


doriens récoltés par M. Ed. André. 
in-8°, 15 pages. Toulouse, 1879. 


— Lichenes Africæ occidentalis a M. 


Pechuel-Le&sche et Soyaux, in-8°, 
18 pages. 1880. 


— Les lichens d’Egyple, in-8°, 13 pa- 


ges. Toulouse, 1880. 


— 1. Enumération des lichens valai- 


sans nouveaux. — 2. Lichens Augs- 
bordpass; 3. Lichens penles Gran- 
ges : 4. Lichens Brigue. Nalers; à 
Lichens Hautes-Alpes Valais, in- 
8°, 21 p. Sion, 1881. 


— L'organisation des Cœnogonium el 


la théorie des lichens, in-8°, % pa- 
ges. Genève, 1881. 


— Compte rendu critique des « Sym- 


bolæ lichens-mycologicæ » du Dr 
Minks. in-80, 4 pages Toulouse, 
1882. 


— Revisio Liehenum Meyenianorum, 


in-8°, 12 pages. Berlin, 1883. 


— Lichenes Paleslinenses et Enume- 


ralionis Lichenum ægypliacorum 
Supplementun primum, iu-80, 9 
pages. Toulouse, 188%. 


— Revisio lichenum Eschweileriano- 


rum, I. (Brésil), in-8°, 17 pages. 
Regensburg, 1884. 


— Lichenes Olaïlenses, in-8°, I page, 


Toulouce, 1884. 


— Nachtrag zu den von Dr Naumann 


auf der Expedition der Gazelle 
gesammelten Flechten, 80, 8 pa- 
es. Berlin, 188%. 


MürLer J. — Pyrenocarpeæ Cubenses, 


in-8°, 46 pages. Leipzig, 1885. 
Trois communiealions lichénologi- 
ques faites à la Société murithien- 
ne, in-8°, 3 pages. Sion, 1887. 
Revisio lichenum Féeanorum, in-8°, 
16 pages. Toulouse. 1887. 
Enumeralion de quelques lichens de 
Nouméa, in-8°, 8 p. Toulouse, 1887. 
Graphideæ Féeanæ. in-4°, 80 pages. 
Genève, 1887. 

Revisio lichenum Eschweileriano- 
rum. (Brésil), ser. II, in-80, 13 
pages. Regensburg, 1888. 

Lichenes Portoricenses, in-80, 7 pa- 
ges, Regensburg, 1888. 

Liehenes Montevidenses, in-8°, 6 
pages. Toulouse, 1888. 
Lichenes Paraguavenses, in-8°, 32 
pages. Toulouse, 1888. 
Pyrenocarpeæ Féeanæ in Féei essai 
(1824) et Suppl. (1837). Editæ, in- 
4°, 45 pages. Genèce, 1888. 
Lichenes (Mission scientifique du 
Cap Horn, 1882-1883), in-4o. 32 
pages. Paris, 1888. 

Lichenes Spegazziniani in Slalen 
Island, Fuegia et in regione freti 
Magellanici lecti, in-80, 20 pages. 
Florence, 1889. 

1. Lichenes Sandwicenses : 2. Ob- 
servalions in lichenes Argentinen- 
ses, In-8°, 3 p.;8p. Marburg. 1889. 
Lichenes "Oregonenses, in-&, 5 P=- 
ges. Regensburg, 1889. 

Lichenes Sebastianopolitani (Rio-de- 
Janeiro), in-80, 12 p. Florence, 1884. 
Lichenes epiphylli novi, in-80, 20 
pages. Genève, 1890. 

Lichenes Argenlinienses, in-80, % 
pages. Marburg, 1890. 

Lichenes Africæ lropico orienlalis, 
in-80, 1% pages. Regensburg, 1890. 
Lichenes Coslaricensis I, u in-80, 
49 p., 92 pages. Gand. 1801, 1894. 
Lichenes Bellendenici (Queensland), 
ın-80, 10 pages. Berlin, 1891. 
Lichenes Tonkinenses. in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

Lichenes Schenckiani, in-8°, 46 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

Lichenes Catharinenses, in-80, 9 pa- 
ges. Berlin, 1891. 

Ü rilique de l'Etude du Dr Wainio, 
in-8°, 8 pages. Toulouse, 1891. 
Lichenes Victorienses, in-80, 4 pa- 
ges. Florence, 1891. 

Lichenes Br isbanenses (Queensland), 
in-8°, 20 pages. Florence, 1891. 


Mürser J.— Kritik über Dr Wainio’s 


«Etude», 
1891. 

— Lichenes Myoshiani (Japon), in-80, 
12 pages. Florence, 1891. 

— Lichenes exotici 1 à IV. in-80, 13p.. 
17 p..12 p.. 7 p.. 1892-1893-1895. 

— Lichenes, in-8°, 8 p. Berlin, 1892. 

— Lichenes Manipurenses, in-8°, 16 
pages. Londres, 1892. 

— Lichenes Knightiani in Nova Zelan- 
dia, in-80, 90 p. Bruxelles. 1892. 

— Lichenes epiphylli Spruceani, in-8°, 
12 pages. Londres, 1892. 

— Lichenes exotiei herbarii Vindobo- 
nensis (Australia), in-89, % pages. 
Wien, 1892. 

— Lichenes Yatabeanni (Japon), in-8°, 

. 14 pages. Florence, 1892. 

— Lichenes Australia occidentalis, in- 
80, 8 pages. Berlin, 1892. 

— Lichenes Persici, 8°, Ip. Berlin, 1892. 

__ Lichenes Wilsoniani in Australia 
Prov. Victoria lecti, in-80, 33 pages. 
Geneve, 1893. 


in-8°, 7 p. Regensburg, 


=== po Neo-Caledonici, in-80, 12 
pages. Paris, 1893. 
— Lichenes Scottiani, in-80, À page. 


Genève, 1893. 

— Lichenes Chinenses Henryanı, 
2 pages. Genève, 1893. 

— 4. Lichenes Arabici: 2. Lichenes Am- 
boinenses, 80, 2p. ; 2p. Genève, 1893 

— Lichenes Zambesici, in-8°, 6 pages. 
Wien, 1893. 

— |. Lichenes Africani ; 2. Revision 
der Stein’schen Ubersicht über die 
von Dr Hans Meyer in Oslafrika 
sesammellen Klechten, in-80, 6 p. 
et 11 pages. Leipzig, 1893. 

— Lichenes Usambarenses, 
pages. Berlin, 1894. 

— Lichenes Eckfeldtiani (américains), 


ın-80, 


in-8°, 61 


in-8°, 5 pages. Genève, nn 

__ Arthoniæ et Arthothelii, in-8°, 12 
pages. Genève, 189%. 

— Graphidæ Eckfeldtianæ, in-8°, 10 


pages. Genève, 1895. 

— Pyrenocarpeæ Queenslandiw, in-8°, 
18 pages. Brisbane, 1895. 

— Sertum Australiense s. species n0- 
ve australienses Thelotremearum, 
Graphidearum et Pyrenocarpearum, 
in-8°, 15 pages. Genève, 1895. 

— An énumération of the plants col- 
lected by M. E. Penard, in-89, 
3 p. Genève, 1895. 

— Lichenes Uleani in Brasilia 
in-8°, 4 p. Berlin, 1895. 


leeli, 


Mürzer J. ou Colensoani, 
in-8°, 12 p: pages. Londres, 1895. 

— Lichenes Sikkimenses, in-80, 9 pa. 
ges. Genève, 1895. 

— Leeanorex et Lecideeæ Australien- 
ses nova, 89, 11 p. Genève, 1895. 

— Lichenes Ernstiani, 80, 8 p. Berlin, 
1895. 

— Analeeta Auslraliensia, 
pages. Geneve, 1896. 

-— Ueber einige Flechten vom Monte 
Rosa, in-80, 2 pages. Bern, 1896. 


in-8°, 10 


Autres Publications. 


Mütter J. — Euphorbiaceen, 8°, 7 p. 

— Species novæ nonullæ americ, Apo- 
cynearum, sp. Echitis. in-80, 68 
pages. Genève, 1859. 

— Neue Euphorbiaceen des Herb. Hoo- 
ker in Kew.. in-80, 39 pages. Re- 
gensburg, 1864. 

— Nachricht zu meiner system. Arbeit 
über die Euphorbiaceen, in-80, 7 
pages. Leipzig, 1866. 

— Apocynaceæ (Symbole ad fl. Brasi- 
lie centralis cognoscendam, in-8°, 
19 pages. Stockholm, 1869. 

— Observationes et descriptiones plant. 
nov. herbarii Van Heurckianı fase. 
Let Il, ın-8°%, 117 p.: 132 p. An- 
vers et Berlin, 1870-1871. 

— Euphorbiacearum species novæ. in- 
8°, 19 pages. Ratisbonne, 1872 

— Bestätigung der R. Brown’schen An- 
sicht über das Cyathium der Euphor- 
bien, in-8, 7 p. Regensburg, 
1872. 

— Lysurus Glarazıanus, in-80, I page, 
1 planche. Regensburg, 1873. 

— Replik auf Dr Baillons « Nouvelles 
observalionssur les Euphorbiacees», 
in-8°, 20 pages. Leipzig, 1875. 

— Rubiaceæ brasil, nov, in-8°, 27 pa- 
ves. Regensburg, 1875. 

-— Les Characées Genevoises, In-do, 96 
pages. Geneve, 1881. 
Publications lichénologiques 

d’autres auteurs. 

Hue A.-M.—LichenologischeBeiträge in 
Flora annis 1874-1891 Edili. Index 
alphabeticus, 8°, 52 p. Genève, 1899. 

KREMPELHUBER. — Die Flechten Europas 
(HeppsExsicc.), 80,20 p. Regensburg 

STIZENBERGER Ernst. — Aclinopelle, 
eine neue Flechten-Sippe, in-8°, Æ 
pages, I planche. Regensburg. 1861. 

Warier C., Graphideæ Cubenses lectæ 
(Nylander determinavit.) (Liste), in- 
10, 1 page. Genève. 


S'ADRESSER A L'HERBIER BOISSIER, CHAMBÉZY 


Genève. — /mp. Romet, boulevard de Plainpalais, 26. 


Supplément au Bullelin de LHerbier Bolssier 


2me série, vol. VII, n° 3 (mars 1907) 


PRINCIPES 


DE 


OO ITIANIOUE 


PAR 


R. CHODAT 


Professeur de botanique a l'Université de Genève, Docteur es sciences. 


Un fort volume in-8°, 744 pages et 829 gravures dans le lexte. 
Prix 22 1e 


Tous ceux qui s'intéressent aux théories de la botanique salueront 


- avec le plus vif plaisir la remarquable publication que M. le professeur 


Chodat vient de mener à chef et que les presses de l’imprimerie Romel 
ont livré aux éditeurs Georg, à Genève, et Bailliere, à Paris. 

Nous ne saurions faire un meilleur éloge de ce volume qu’en disant 
d'emblée que son programme, exposé dans une substancielle préface de 
l’auteur, est brillamment développé et soutenu dans les 10 chapitres qui 
subdivisent les quatre parlies de l’œuvre. — Dès l’entrée, M. Chodat 
avertit son lecteur que cet ouvrage n’est pas strictement élémentaire : il 
lui suppose la préparation scientifique que donnent les établissements 
secondaires de France et de Suisse, puis admet qu'il va compléter cette 
instruction par l’étude parallèle des sciences physiques ; s’il attire l’atten- 
tion du jeune naturaliste sur des questions de physique ou de chimie 
biologiques qui peuvent paraître un peu spéciales au premier abord, c’est 
que leur connaissance est devenue actuellement indispensable aux biolo- 
gistes dignes de ce nom, et c’est aussi que dans l'esprit méthodique du 
savant professeur, l’on ne saurait négliger un seul des faits qui, par leur 
coordination, contribuent à expliquer les liens constants qui unissent 
fonctions et manière d’étre des végétaux. 


LIBRARY 
NEW YO RK 
BOTANICAL 

GARDEN. 


NP 


Le plan de l'ouvrage comporte, nous l’avons dit, quatre grandes divi- 
sions qui sont: 1° Physiologie générale ; 2° la cellule et les tissus ; 
3° Physiologie spéciale ; 4° Phylogénie. Chacune de ces parties est consti- 
luée par plusieurs chapitres subdivisés à leur tour en nombreuses lecons 
dont l’énumération complète permettra de donner une idée du pro- 
gramme développé par l’auteur : 


I. PHYSIOLOGIE GENERALE 


I. Constitution de la matière vivante. — La matière vivante et 
l'unité biologique. — Propriété des substances vivantes. — Du suc cellu- 
laire et des solutions contenues dans le plasma des végétaux. — Consti- 
tution physique du protoplasma et de ses enveloppes. 

II. Captation et transformation de l'énergie. — L’imbibition. — 
Turgescence. — Production d'énergie. — La chaleur. — La lumière et 
l'assimilation du carbone. — Théorie chimique de l’assimilation. — 
Assimilation de l'azote. — Assimilation des substances minérales. — 
Composition chimique du végétal (Hydrates de carbone ; Polysaccharides ; 
Disaccharides ; Monosaccharides ; Corps protéiques, matières protéiques, 
albumines phosphorées ou nucléoalbumines, nucléines). — Agents de 
dégradation et de condensation des complexes chimiques de la cellule 
(classification des ferments ; ferments de dislocation ; ferments hydroli- 
sants ; protéases ; nucléases : lipases). — Ferments oxydants. — Mode 
d'action des ferments. — Les matières minérales et leur rôle dans la 
cellule. 


2. LA CELLULE, LES TISSUS 


II. La cellule (le Plasma ; les Plastides ; Chloroplastides ; les Chro- 
moplastides ; Plastides réservoirs ; Hydrovacuoles ; -le noyau). — Mouve- 
ments du protoplasma. — Correlation intracellulaire. — La multiplication 
des noyaux. — Croissance de la cellule et de ses éléments (Cloisonne- 
ment ; Bourgeonnement ; Rénovation ; Méristèmes ; Individualisation 
des cellules ; Tissus ; Différentiation des cellules ; Vaisseaux, canaux ou 
tubes ; Vaisseaux ligneux ; Vaisseaux ou tubes cribles ; Vaisseaux lacti- 
fères ; Cellules et poches ou canaux sécréteurs ou excréteurs : Essences 
et résines). 

IV. Organogénie (Origine et développement des feuilles ; Ramification 
des feuilles ; Vernation ; Stipules ; Evolution particulière de quelques 
phyllomes). — Tiges ou axes (Ramification des tiges). — Racines. 


ne AR 


\. Anatomie. — Structure primaire de la racine. — Passage de la 
racine à la tige. — Structure primaire des tiges. — Structure primaire 
des axes des phanérogames. — Structure secondaire des racines et 
des tiges. — Structure secondaire des Monocotylédonées et des Ptéri- 
dophytes. — L’epiderme. — Poils — Stomates. — Phyllotaxie et 
parcours des faisceaux. — Système de soutien des organes foliacés. — 
Structure des pétioles. — La feuille comme appareil d’assimilation. 


3. PHYSIOLOGIE SPÉCIALE 


NI. Fonctions d'élaboration. — Transpiration. — Circulation de 
l’eau dans la plante (Synthèse et circulation des matières élaborées). — 
Croissance. 

VII. Fonctions de relation. — Morphogénèse (Automorphose et 
Regeneration; Photomorphoses; Thermomorphoses; Hydromorphoses; 
Chimiomorphoses; Biomorphoses; G&omorphoses; Mécanomorphoses). — 
Tactismes (Chimiolaclisme; Osmotactisme; Phobotactisme ; Heliotactisme; 
Thermotactisme ; Hydrotactisme; Rheotaclisme). — Tropismes (Géo- 
(ropisme; les autres tropismes; Rheotropisme; Tropismes des plantes 
volubiles et grimpantes; Haplotropisme; Origines et nature des vrilles; 
- Mouvements provoqués par des variations de turgescence; la sensibilité 
des plantes carnivores). — Equilibre des organes. 

VII. Reproduction. — Multiplication par division — Multiplication 
par bourgeonnement. — Multiplication par spores et zoospores. — Ori- 
gine des spores chez les Archesporées et sporophyte des Bryophytes. — 
Amphimixie, gamètes et gamétanges. — Sporogénèse chez les Pieri- 
dophytes et les Spermatophytes). — Origine et développement des 
mégaspores (Fécondation chez les Spermatophytes). — Réduction chro- 
matique. — Sexualité. — Caractères sexuels secondaires. — Fleurs des 
Angiospermes. — Polymorphisme floral. — Parthénogénèse. — Effets de 
la fécondation. — Semences. — Fruits et induvies. — Fruits. — Dissé- 
mination (semences et fruits) — Germination. 


4. PHILOGENIE 


IX. Variations, hérédité : Individus, Espèces. — La variation, — 
Corrélation. — Populations, Lignées pures. — Sélection. — L’heredite. 
— Hybridité. — Dihybrides mendéliens. — Cryptomenie. — Dimor- 
phisme sexuel. — Segregation des variétés ou des isomères en nature. 

X. Conclusion : Théories sur l’origine des espèces. 


Ka May 


Pour compléter cet aperçu, il convient de citer : 1° le Tableuu de la 
classification des plantes adopté dans l'ouvrage, par lequel le règne 
végétal est divisé en 4 embranchements principaux. les Myxophytes, 
Schizophytes, Thallophytes et Archidiophytes; ces deux derniers se subdi- 
visent à leur tour en sous-embranchements, el ceux-ci en classes; 20 un 
Index des termes et sujets traités; et 3° une liste bibliographique des 
ouvrages modernes dans lesquels le lecteur trouvera à compléter les 
principes développés dans ce livre. 

Pour faire constater combien le développement d’un programme aussi 
complet est rédigé avec clarté, concision et — disons-le — avec 
charme, il faudrait disposer de l’espace nécessaire pour reproduire inté- 
gralement tel chapitre avec les figures — originales pour la plupart — 
qui complètent à chaque pas les idées du texte. N’elant pas à même de 
prendre ce parti, nous citerons cette seule remarque de l’auteur qui nous 
parait en quelque sorte résumer l'esprit dans lequel ce volume a été 
conçu : « On dit souvent qu'il ne faudrait présenter aux étudiants que les 
« faits et les théories définitivement acquis à la Science. J'espère que le 
« lecteur pourra se convaincre que chaque question, si bien étudiée 
« soit-elle, peut être remise sur le chantier, et que le nombre des pro- 
« blèmes qui attendent une solution, même provisoire, est plus grand 
« qu'on ne le pense. I n’y a pas là matière à découragement; un champ 
« d'étude aussi vaste el aussi fertile en découvertes possibles que l'était 
« celui de nos devanciers, s'offre à ceux qui voudront et sauront le 
« défricher. » 

Qu'il nous soit permis, en terminant, de présenter à M. Chodat nos 
plus vives félicitations pour cette œuvre qui fait le plus grand honneur à 
son auteur et qui, en offrant aux lecteurs de langue française un ensemble 
des faits les plus modernes acquis à la science botanique, permettra — 
c’est le vœu que nous formulons — d'étendre bien au-delà des limites 
de son auditoire habituel le nombre des disciples de l’eminent pro- 
fesseur. 


Chambesy, 27 fevrier 1907. G. BEAUVERD. 


pm: Gupplömement au Bulletin de l'Herbigr Boissier 


Qme serie, vol. VII, n° 5 (mai 1907) 


DIE 


PFLANZENWELT 


VON 


West-Australien, Südlich des Wendekreises, 
MIT EINER 
Einleitung über die Pflanzenwelt Gesamt-Australiens in Grundzügen 
D. L. DIELS 


(La végétation de l’Australie occidentale au sud du tropique, 
avec une introduction générale traitant de la végé- 
tation de l'Australie dans son ensemble, par le 
D' L. Diels. Formant le volume VII de la collection 
de monographies phytogéographies éditées par Ad. 

Engler et 0. Drude sous le titre de « La végétation du 
globe» avec une carte phytogéographique, 82 vignettes 
et 34 planches. Vol. in-8° de 413 pages. Leipzig 1906. 
W. Engelmann, éditeur). 


Les traités de géographie botanique se rapportant aux flores extra- 
européennes ont le plus souvent jusqu’à présent prêté le flanc à la cri- 
tique à cause de leurs mulliples lacunes. Tantôt, en effet, ces traités 


EN 


étaient rédigés par des botanistes de profession d’après des documents 
rapportés par des voyageurs, sans qu’ils soient le reflet d’une observation 
personnelle. Tantôt, au contraire, ils élaient écrits par des voyageurs 
zélés et actifs, mais dépourvus de la préparation technique nécessaire, 
indispensable même pour ce genre de travail. Le beau livre que M. Diels 
vient de consacrer à la flore de l’Australie occidentale échappe au double 
inconvénient que nous signalons et se recommande pour celle raison à 
la lecture assidue des botanistes, comme des géographes : il est le résui- 
tat d’un voyage prolongé, fait dans le territoire décrit par un botaniste 
parfaitement préparé, et dont les mérites ressortent de nombreuses pu- 
blicalions antérieures. 

M. Diels a obtenu pour l'exécution de ses recherches une subvention 
du fonds Humboldt de l’Académie royale des sciences de Prusse, ce qui 
lui a permis de séjourner d’abord trois mois dans la région occidentale 
de la colonie du Cap (Afrique méridionale), ensuite 14 mois en Australie. 
Au cours de ce long séjour, l’auteur a pu faire de nombreuses excursions 
dans le territoire qui a fait l’objet spécial de ses recherches, et en étudier 
à fond la flore au point de vue floristique, systématique, écologique et 
« formationnel ». Le Dr Pritzel accompagnait l’auteur dans ces voyages et 
a enrichi l’ouvrage dont nous rendons sommairement compte d’illustra- 
tions, en grande partie très réussies, lesquelles permettent au lecteur de 
se faire une bonne idée des formations étudiées. 

Dans une introduction générale, M. Diels nous donne une caractéristique 
de la végétation australienne. Les formations y sont groupées en 9 gran- 
des catégories. La forêt ombrophile tropicale est relativement peu déve- 
loppée, et cela surtout sur les côtes orientales du continent : elle exige 
pour son épanouissement une régularité dans les précipitations aqueuses 
fort rare en Australie. Sur les côtes austro-orientales, le groupe précédent 
est remplacé par celui des forêts ombrophiles subtropicales. Celles-ci 
offrent, à cause de la présence de nombreux Eucalyptus, un caractère très 
particulier ; elles sont remarquablement développées en Tasmanie (humi- 
dité et température plus égales dues au climat maritime). La foret scléro- 
phylle est formée presque uniquementd’Zucalyptus. Elle atteint son maxi- 
mum de développement à l’extrémité sud-ouest du continent. ainsi que 
dans l’Australie austro-orientale. Bien peu d’autres essences se melent 
aux grandes Myrtacées arborescentes à feuilles persistantes, adaptées à un 
climat hautement xérothermique : quelques Casuarina, quelques Banksia, 
et un sous-bois d’arbustes toujours verts, accompagnées de Cypéracées et 
de Restionacées ; le Pteridium aquilinum (Pteris aquilina L.) est très ré- 


N 


pandu dans ces forêts. Les forêts de savannes occupent dans les parties 
exlerieures des grands plateaux de vastes surfaces ; elles sont plus clair- 
semées ailleurs. Elles présentent l’apparence de prairies piquées d’Eucu- 
Iyptus géants et d’Acacias. La basse futaie et le tapis herbacé des forêts 
des savannes montrent d’une facon extrême la périodicité rigoureuse qui 
préside à l'écologie de la plupart des formations australiennes. Au com- 
mencement de la saison des pluies, tout y est sec et mort en apparence. 
En peu de jours, la pluie transforme ce désert en un parterre comparable 
aux plus plantureuses prairies de l'hémisphère boréal. Les savannes pro- 
prement dites sont extraordinairement étendues, et passent graduelle- 
ment à la forêt par la rareté progressive des arbres. Lorsque la couver- 
ture herbacée manque, la savanne est remplacée par la brousse sous les 
formes les plus variées. Les forêts littorales (Terminalia chuncoa, Jam- 
bosa eucalptoides, Morinda Leichhardti, Inga moniliformis, etc.), ainsi 
que la mangrove et la brousse maritime jouent un rôle relativement peu 
important dans les paysages australiens. Enfin, les déserts, qui ne jouis- 
sant que d’une chute d’eau annuelle inférieure à 20 cm., montrent une 
végélation très clairsemée, résidu d'éléments empruntés aux groupes 
précédents. 

Une répartition altitudinaire des formations n’est nettement différen- 
ciée que dans l'Australie orientale : dans le sud-ouest, par exemple, les 
sommets ne dépassent guère 1100 m. et ne présentent pas de caractères 
parüculiers bien saillants. Il en est autrement dans les montagnes du 
Billenden-Ker et dans les hautes montagnes du sud-est. Dans ces der- 
nieres, la limite supérieure des forêts oscille de 1600 à 4900 m., pour 
descendre à 1000 m. dans le sud de la Tasmanie. Au nombre des curiosi- 
tés écologiques de la région alpine du sud, il faut citer les Sphagnum de 
Tasmanie qui forment tout au plus des tapis de quelques mètres carrés, 
au lieu de caractériser des tourbières étendues comme en Europe. 

M. Diels ne distingue en définitive en Australie, abstraction faite des 
territoires tropicaux du nord, que trois provinces : l'Australie orientale, 
l’Eremee (territoire désertique) et l'Australie austro-occidentale. L’Aus- 
tralie orientale est divisée en trois sous-provinces : l'Australie du Nord, 
le Queensland et le Sud-Est (y compris la Tasmanie). L’Eremee s’étend 
sur le continent presque entier et présente en ce qui concerne le climat, 
les formations et la composition floristique une très grande uniformile. 
L'Australie austro-occidentale est la plus petite, mais la mieux circons- 
crite des trois provinces : ses limites s'étendent de la baie des Requins 
jusqu’à la baie de l’Espérance. 


RER 


M. Diels étudie ensuite avec une richesse de détails très grande ces 
trois provinces dans leurs caractères généraux, leurs formations, leurs 
particularités écologiques, et analyse leurs subdivisions. Cette partie de 
l'ouvrage, qui ne remplit pas moins de 300 pages, ne pourrait faire ici 
que l’objet d’un résumé aride. Nous préférons renvoyer à l'original le 
lecteur qu’interesse les multiples problèmes soulevé par la flore de 
l'Australie. Mentionnons seulement les conclusions auxquelles l’auteur 
aboutit en ce qui concerne l’origine et le développement des flores aus- 
traliennes extratropicales. M. Diels rejette l'opinion répandue, et défendue 
par Wallace, que l'Australie occidentale est le berceau de la flore spécifi- 
quement australienne et de la faune marsupiale. L'Australie occidentale, 
si riche à l’époque actuelle, n’est riche que par la conservation et le déve- 
loppement ultérieur d’une ancienne flore panaustralienne dont l’expan- 
sion remonte aux temps crétaciques. De même, les analogies entre les 
flores de l’extrême sud-africain et de l’Australie (Proteacées, Droseracées, 
Restionacées) s'expliquent par une origine commune au dépens d’une 
ancienne flore paléantarctique. — Nous aurions sans doute quelques 
réserves à faire sur plusieurs des opinions émises par M. Diels dans cette 
partie de son ouvrage, mais d’une façon générale nous ne pouvons que 
le féliciter de s’être affranchi de la méthode trop traditionnelle qui con- 
siste à spéculer sur des migrations transmaritimes ou transocéaniques 
hypothétiques, à partir de «centres de végélation » arbitrairement placés 
d’après le degré actuel de richesse florale, et tout aussi hypothétiques. 
Les grandes lignes de son exposé répondent bien à ce que l’on sait du 
développement des flores anciennes et de la répartition de jadis des 
terres fermes. 

Un historique soigné des recherches botaniques et une bibliographie 
phytographique de l’Australie occidentale extratropicale, ainsi que deux 
index bien compris, complètent ce remarquable ouvrage dont nous recom- 
mandons la lecture à tous les botanistes qu’interessent les questions de 
géo-botanique. 


Bastia, 17 avril 1907. J. BRIQUET. 


— > — 


en 
r 


Sous presse : 


FLORÆ LYBIL PROROMUS 
LIE RAISONNE 


Plantes de en 


PAR 


Ernest DURAND et Gustave BARRATTE 
AVEC LA COLLABORATION DE 


. Paul ASCHERSON et William BARBEY 


Illustré de 20 planches in-4° 


HERBIER BOISSIER, Chambézy (Suisse) ” 


ALL 


1 # {1 
EIER an, 


ch Merl 
pen 


RAS 


Ut 
in 


Fee Libra 


nu | 1 


3 51 85 0031 > 9 


nr '3 


oo 


ER E 


Per! 


u ue